vitam+ph

prō-dūco, xi, ctum, 3 (produxe, for produxisse, Ter Ad. 4, 2, 22), v. a., to lead or bring forth, to lead forward or out.

Lit. (class.):

fidicinam intus,

Plaut. Ep. 3, 4, 40:

aliquem foras ante aedes,

id. Capt. 2, 2, 2:

aliquem e latebris,

Petr. 126:

castris omnem exercitum,

Plaut. Am. 1, 1, 62:

copias pro castris,

Caes. B. G. 1, 48.—Esp.

To bring before the people, senate, or a court:

aliquem in conspectum populi Romani,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 122:

quempiam in contionem,

id. Pis. 6, 14: cum tribunis [p. 1456] plebis Curionem et Octavium consules produxisset, id. Brut. 60, 217; Liv. 27, 7, 4:

harum rerum omnium auctores testesque,

Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131:

productus pro rostris,

to give evidence, Suet. Jul. 20 fin.:

producti in circo Flaminio in contionem,

Cic. Sest. 14, 33:

in judicium,

to bring before a court, id. Verr. 2, 1, 43, § 113:

aliquem in Sestium,

id. Q. Fr. 2, 4, 1:

aliquem ad necem,

id. Verr. 2, 5, 60, § 157.—

Of an actor, to represent, perform:

nihil ab hoc (Roscio) pravum et perversum produci posse arbitrabantur,

Cic. Rosc. Com. 10, 30. —

To expose for sale:

ancillam produxit, vendidit,

Ter. Eun. 1, 2, 54:

servos,

id. Heaut. 1, 1, 92; Suet. Gram. 4.—

To draw or place one thing before another ( poet.):

producere malo aliquam moram,

Ter. And. 3, 5, 9:

scamnum lecto,

Ov. A. A. 2, 211:

nubila menti,

Stat. S. 5, 3, 13.—

To draw or stretch out, to lengthen out, extend ( poet. and post-Aug.):

pelles dentibus,

Mart. 9, 74, 1:

ferrum incude,

Juv. 15, 165:

supercilium madidā fuligine tactum,

id. 2, 94:

lineas ex argento nigras,

Plin. 33, 6, 31, § 98.—

To conduct to a place:

non tu eum rus hinc modo Produxe aiebas?

Ter. Ad. 4, 2, 22.—

To conduct to the grave, sc. a corpse or a funeral procession ( poet.):

nec te, tua funera, mater Produxi,

Verg. A. 9, 486:

longum funus ad tumulos,

Luc. 2, 298.—

To lead or bring along, to bring away:

qui et procurrentem retrahat, et cunctantem producat,

to drag forward, Col. 6, 2, 9.—

To bring to light, disclose, expose:

occulta ad patres produxit crimina servus,

Juv. 8, 266. —

In partic.

To bring forth, bring into the world, to bear or beget:

ego is sum qui te produxi pater,

Plaut. Rud. 4, 4, 129:

liberos,

id. Capt. 3, 5, 105; Lucil. ap. Non. 373, 2:

magnanimos nos natura produxit,

Sen. Ep. 104, 23:

quam te Thersitae similem producat Achilles,

Juv. 8, 271.— Of other subjects, to produce, make (postAug.):

cibis utendum est carnem producentibus,

Cels. 8, 7, 7:

cum folia producere incipiunt fici,

Pall. 4, 10, 30.—

= adduco in indicium, to bring forth to trial, Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32 (Zumpt); Quint. 11, 3, 174.—

To make to grow, to advance, promote ( poet.): subolem. Hor. C. S. 17.—

In pronunciation, to lengthen, prolong (class.):

inclitus dicimus brevi primā litterā, insanus productā,

Cic. Or. 48, 159:

syllabam,

Ov. P. 4, 12, 13; Quint. 1, 5, 18.—

Trop.

To bring forward (to distinction), to raise, promote, advance (class.): producere aliquem ad aliquam dignitatem. Cic. Fin. 3, 16, 52:

aliquem omni genere honoris,

Liv. 40, 56:

quem tu non pro illius dignitate produxeras,

Cic. Dom. 9, 21:

a quibus producti sunt, exsistunt eorum ipsorum tyranni,

advanced to power, id. Rep. 1, 44, 68:

beneficia, quae non producunt, nec honestiorem faciunt,

Sen. Ben. 2, 9, 2.—

To lead, induce one to do any thing:

producti sumus, ut loqueremur,

Auct. Her. 1, 3, 5:

productus ad aliquid faciendum,

Plin. 9, 35, 59, § 122.—

To draw or drag out, to lengthen out, prolong, protract (class.):

producere pauperi vitam ad miseriam,

Plaut. Trin. 2, 2, 59:

cenam,

Hor. S. 1, 5, 70:

convivium ad multam noctem vario sermone,

Cic. Sen. 14, 46:

sermonem in multam noctem,

id. Rep. 6, 10, 10:

sermonem longius,

id. Brut. 71, 251:

Varro.. vitam Naevii producit longius,

i. e. represents him as having lived longer, id. ib. 15, 60:

somnum ultra primam lucem,

Suet. Aug. 78:

rem in hiemem,

Caes. B. G. 4, 30:

animas,

lives, Juv. 15, 94.—

To put off, to amuse, delude one with fallacious promises:

aliquem falsā spe producere,

Ter. And. 4, 1, 25:

aliquem conditionibus,

Cic. Quint. 8, 30.—

Of time, to pass, spend ( poet.):

cyathos sorbillans diem,

Ter. Ad. 4, 2, 52.—

To bring up, educate:

audientem dicto, mater, produxisti filiam,

Plaut. As. 3, 1, 40:

principes liberos,

Tac. Or. 28:

laevo monitu pueros avaros,

Juv. 14, 228.—

To make, devise, produce, bring into use:

nova (vocabula) quae genitor produxerit usus,

Hor. Ep. 2, 2, 119.—

To plant, cultivate:

quicunque primum te produxit, arbor,

Hor. C. 2, 13, 3.—Hence, prōductus, a, um, P. a., lengthened, long, prolonged, protracted, etc. (class.):

productiore cornu sinistro,

drawn out, extended, Tac. A. 13, 40 Halm:

productissimum flagellum,

Col. 3, 10: commoditates corporis tam productae temporibus, Cic. Fin. 4, 12, 29:

dolores longinquitate producti,

id. Tusc. 5, 40, 117:

exitus (orationis),

id. de Or. 2. 53, 213:

productiora alia, et quasi immoderatius excurrentia,

too long, id. Or. 53, 178; so,

producta syllaba (opp. short),

id. ib. 48, 159:

nomen,

formed by prolongation, id. N. D. 2, 26, 66:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

longer, Hor. A. P. 189.—

Subst.: prōducta, ōrum, n., preferable things (a transl. of the Gr. tha proêgmena): in vitā non ea, quae primario loco sunt, sed ea, quae secundum locum obtinent, proêgmena, id est producta nominantur; quae vel ita appellemus (id erit verbum e verbo), vel promota, et remota, vel, ut dudum diximus, praeposita, vel praecipua;

et illa rejecta,

Cic. Fin. 3, 16, 52; cf. Sen. Ep. 74, 17.—Hence, adv.: prōductē, in a lengthened manner, long (class.):

producte dicere litteram, opp. breviter,

Cic. Or. 48, 159:

producte dicere syllabam, opp. correpte,

Gell. 2, 17, 5.— Comp.:

syllaba productius pronunciata,

Gell. 4, 17, 8.

prō-dūco, xi, ctum, 3 (produxe, for produxisse, Ter Ad. 4, 2, 22), v. a., to lead or bring forth, to lead forward or out.

Lit. (class.):

fidicinam intus,

Plaut. Ep. 3, 4, 40:

aliquem foras ante aedes,

id. Capt. 2, 2, 2:

aliquem e latebris,

Petr. 126:

castris omnem exercitum,

Plaut. Am. 1, 1, 62:

copias pro castris,

Caes. B. G. 1, 48.—Esp.

To bring before the people, senate, or a court:

aliquem in conspectum populi Romani,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 122:

quempiam in contionem,

id. Pis. 6, 14: cum tribunis [p. 1456] plebis Curionem et Octavium consules produxisset, id. Brut. 60, 217; Liv. 27, 7, 4:

harum rerum omnium auctores testesque,

Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131:

productus pro rostris,

to give evidence, Suet. Jul. 20 fin.:

producti in circo Flaminio in contionem,

Cic. Sest. 14, 33:

in judicium,

to bring before a court, id. Verr. 2, 1, 43, § 113:

aliquem in Sestium,

id. Q. Fr. 2, 4, 1:

aliquem ad necem,

id. Verr. 2, 5, 60, § 157.—

Of an actor, to represent, perform:

nihil ab hoc (Roscio) pravum et perversum produci posse arbitrabantur,

Cic. Rosc. Com. 10, 30. —

To expose for sale:

ancillam produxit, vendidit,

Ter. Eun. 1, 2, 54:

servos,

id. Heaut. 1, 1, 92; Suet. Gram. 4.—

To draw or place one thing before another ( poet.):

producere malo aliquam moram,

Ter. And. 3, 5, 9:

scamnum lecto,

Ov. A. A. 2, 211:

nubila menti,

Stat. S. 5, 3, 13.—

To draw or stretch out, to lengthen out, extend ( poet. and post-Aug.):

pelles dentibus,

Mart. 9, 74, 1:

ferrum incude,

Juv. 15, 165:

supercilium madidā fuligine tactum,

id. 2, 94:

lineas ex argento nigras,

Plin. 33, 6, 31, § 98.—

To conduct to a place:

non tu eum rus hinc modo Produxe aiebas?

Ter. Ad. 4, 2, 22.—

To conduct to the grave, sc. a corpse or a funeral procession ( poet.):

nec te, tua funera, mater Produxi,

Verg. A. 9, 486:

longum funus ad tumulos,

Luc. 2, 298.—

To lead or bring along, to bring away:

qui et procurrentem retrahat, et cunctantem producat,

to drag forward, Col. 6, 2, 9.—

To bring to light, disclose, expose:

occulta ad patres produxit crimina servus,

Juv. 8, 266. —

In partic.

To bring forth, bring into the world, to bear or beget:

ego is sum qui te produxi pater,

Plaut. Rud. 4, 4, 129:

liberos,

id. Capt. 3, 5, 105; Lucil. ap. Non. 373, 2:

magnanimos nos natura produxit,

Sen. Ep. 104, 23:

quam te Thersitae similem producat Achilles,

Juv. 8, 271.— Of other subjects, to produce, make (postAug.):

cibis utendum est carnem producentibus,

Cels. 8, 7, 7:

cum folia producere incipiunt fici,

Pall. 4, 10, 30.—

= adduco in indicium, to bring forth to trial, Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32 (Zumpt); Quint. 11, 3, 174.—

To make to grow, to advance, promote ( poet.): subolem. Hor. C. S. 17.—

In pronunciation, to lengthen, prolong (class.):

inclitus dicimus brevi primā litterā, insanus productā,

Cic. Or. 48, 159:

syllabam,

Ov. P. 4, 12, 13; Quint. 1, 5, 18.—

Trop.

To bring forward (to distinction), to raise, promote, advance (class.): producere aliquem ad aliquam dignitatem. Cic. Fin. 3, 16, 52:

aliquem omni genere honoris,

Liv. 40, 56:

quem tu non pro illius dignitate produxeras,

Cic. Dom. 9, 21:

a quibus producti sunt, exsistunt eorum ipsorum tyranni,

advanced to power, id. Rep. 1, 44, 68:

beneficia, quae non producunt, nec honestiorem faciunt,

Sen. Ben. 2, 9, 2.—

To lead, induce one to do any thing:

producti sumus, ut loqueremur,

Auct. Her. 1, 3, 5:

productus ad aliquid faciendum,

Plin. 9, 35, 59, § 122.—

To draw or drag out, to lengthen out, prolong, protract (class.):

producere pauperi vitam ad miseriam,

Plaut. Trin. 2, 2, 59:

cenam,

Hor. S. 1, 5, 70:

convivium ad multam noctem vario sermone,

Cic. Sen. 14, 46:

sermonem in multam noctem,

id. Rep. 6, 10, 10:

sermonem longius,

id. Brut. 71, 251:

Varro.. vitam Naevii producit longius,

i. e. represents him as having lived longer, id. ib. 15, 60:

somnum ultra primam lucem,

Suet. Aug. 78:

rem in hiemem,

Caes. B. G. 4, 30:

animas,

lives, Juv. 15, 94.—

To put off, to amuse, delude one with fallacious promises:

aliquem falsā spe producere,

Ter. And. 4, 1, 25:

aliquem conditionibus,

Cic. Quint. 8, 30.—

Of time, to pass, spend ( poet.):

cyathos sorbillans diem,

Ter. Ad. 4, 2, 52.—

To bring up, educate:

audientem dicto, mater, produxisti filiam,

Plaut. As. 3, 1, 40:

principes liberos,

Tac. Or. 28:

laevo monitu pueros avaros,

Juv. 14, 228.—

To make, devise, produce, bring into use:

nova (vocabula) quae genitor produxerit usus,

Hor. Ep. 2, 2, 119.—

To plant, cultivate:

quicunque primum te produxit, arbor,

Hor. C. 2, 13, 3.—Hence, prōductus, a, um, P. a., lengthened, long, prolonged, protracted, etc. (class.):

productiore cornu sinistro,

drawn out, extended, Tac. A. 13, 40 Halm:

productissimum flagellum,

Col. 3, 10: commoditates corporis tam productae temporibus, Cic. Fin. 4, 12, 29:

dolores longinquitate producti,

id. Tusc. 5, 40, 117:

exitus (orationis),

id. de Or. 2. 53, 213:

productiora alia, et quasi immoderatius excurrentia,

too long, id. Or. 53, 178; so,

producta syllaba (opp. short),

id. ib. 48, 159:

nomen,

formed by prolongation, id. N. D. 2, 26, 66:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

longer, Hor. A. P. 189.—

Subst.: prōducta, ōrum, n., preferable things (a transl. of the Gr. tha proêgmena): in vitā non ea, quae primario loco sunt, sed ea, quae secundum locum obtinent, proêgmena, id est producta nominantur; quae vel ita appellemus (id erit verbum e verbo), vel promota, et remota, vel, ut dudum diximus, praeposita, vel praecipua;

et illa rejecta,

Cic. Fin. 3, 16, 52; cf. Sen. Ep. 74, 17.—Hence, adv.: prōductē, in a lengthened manner, long (class.):

producte dicere litteram, opp. breviter,

Cic. Or. 48, 159:

producte dicere syllabam, opp. correpte,

Gell. 2, 17, 5.— Comp.:

syllaba productius pronunciata,

Gell. 4, 17, 8.

prō̆pāgo, āvi, ātum, āre, v. a. [pro and root pag- of pango, pêgnumi].

Lit.

To set or fasten down; hence, to set slips, propagate by slips, Cato, R. R. 52, 1:

castanea melius ex vicino pertica declinata propagatur,

Col. 4, 33, 3:

vitem, ficum, oleam, Punicam, malorum genera omnia, laurum, prunos,

Plin. 17, 13, 21, § 96:

abrotonum cacumine suo se propagat,

id. 21, 10, 34, § 60.—Hence,

In gen., to propagate, generate, continue by procreation:

stirpem,

Cic. Phil. 1, 6, 13:

cum ipse sui generis initium ac nominis ab se gigni et propagari vellet,

id. Verr. 2, 5, 70, § 180:

prolem,

Lucr. 2, 996.—

Transf.

In gen., to extend, enlarge, increase:

fines imperii,

Cic. Rep. 3, 12, 21:

finis imperii propagavit,

Nep. Ham. 2, 5:

eo bello terminos populi Romani propagari,

Liv. 36, 1, 3:

terminos Urbis,

Tac. A. 12, 23:

augere et propagare imperium,

Suet. Ner. 18:

propagatae civitates,

Vell. 1, 14, 1:

sumptus cenarum,

Gell. 2, 24, 15:

notitiam Britanniae,

Plin. 4, 16, 30, § 102: fidem Christianam propagare, Greg. M. in Job, 27, 37.—

In time, to prolong, continue, extend, preserve (syn.:

prorogo, produco): victu fero vitam propagare,

Cic. Inv. 1, 2, 2:

haec posteritati propagantur,

are transferred to posterity, id. Sest. 48, 102:

meus consulatus multa saecula propagarit rei publicae,

has preserved the State for many centuries, id. Cat. 2, 5, 11:

vitam aucupio,

to prolong, preserve, id. Fin. 5, 11, 32:

memoriam aeternam alicui,

Plin. 15, 14, 15, § 49: imperium consuli in annum, to prolong, = prorogare, Liv. 23, 25, 11:

hereditarium bellum, sic facta hominis vita est temporaria, sed longa, quae in mille annos propagaretur,

Lact. 2, 12, 21.—

To add as an appendix or extension, in writing:

Carum cum liberis,

i. e. the life of, Vop. 24, 8.

prō̆pāgo (prŏ-, Lucr. 1, 42; Verg. A. 6, 870; Ov. M. 2, 38:

prō-,

Verg. G. 2, 26), ĭnis, f. (m., Fab. Pict. ap. Gell. 10, 15, 13) [1. propago].

Lit.

A set, layer of a plant, Cic. Sen. 15, 52; Col. Arb. 7, 2:

arbores aut semine proveniunt, aut plantis radicis, aut propagine, aut avulsione, aut surculo, aut insito et consecto arboris trunco,

Plin. 17, 10, 9, § 58.—

Of any slip or shoot that may be used for propagating: propagines e vitibus altius praetentos non succidet, Fab. Pict. ap. Gell. 10, 15, 13; Hor. Epod. 2, 9; Vulg. Gen. 40, 10.—

Transf., of men and beasts, offspring, descendant, child; children, race, breed, stock, progeny, posterity (mostly poet.), Lucr. 5, 1027:

Memmi clara,

id. 1, 42:

alipedis de stirpe dei versuta propago,

Ov. M. 11, 312:

Romana,

Verg. A. 6, 871:

vera,

Ov. M. 2, 38; cf. id. ib. 1, 160:

blanda catulorum,

Lucr. 4, 997.—In prose:

aliorum ejus liberorum propago Liciniani sunt cognominati,

Plin. 7, 14, 12, § 62:

clarorum virorum propagines,

descendants, posterity, Nep. Att. 18, 2. [p. 1468]

rĕd-ĭmo, ēmi, emptum, 3, v. a. [emo].

To buy back, repurchase (freq. and class.; syn.: recupero, reparo).

In gen.:

eam (domum) non minoris, quam emit Antonius, redimet,

Cic. Phil. 13, 5, 10:

neque adeo hasce emi mihi — illi redemi rursum,

Plaut. Trin. 1, 2, 145:

aut emendum sibi quod non habebat, aut redimendum quod habebat,

Cic. Sest. 30, 66:

de fundo redimendo,

id. Att. 11, 13, 4:

orabo, ut mihi pallam reddat, quam dudum dedi, Aliam illi redimam meliorem,

will buy in return, Plaut. Men. 4, 2, 115; 4, 3, 6; cf. Plin. 6, 28, 32, § 162.—

In partic., to buy back, ransom, release, redeem a prisoner, slave, etc.: Li. Tu redimes me, si me hostes interceperint? De. Redimam, Plaut. As. 1, 1, 93; Ter. Eun. 1, 1, 29:

ut is homo redimatur illi,

Plaut. Capt. 2, 2, 91; cf. id. Merc. 3, 1, 31:

captos, captivos ab hoste, a praedonibus, etc.,

Cic. Off. 2, 16, 55; id. Verr. 2, 5, 34, § 90; cf.:

haec benignitas, redimi e servitute captos,

id. Off. 2, 18, 63; Plaut. Pers. 4, 6, 14:

servi in publicum redempti ac manumissi,

ransomed, liberated at public cost, Liv. 26, 27:

me raptum pugnā pretiove redemptum Mandere humo,

Verg. A. 9, 213; Ov. H. 3, 39; id. Am. 1, 8, 63. — Hence,

In gen., to buy off from any thing; to set free, release, rescue:

aliquem a piratis publicā civitatium pecuniā,

Vell. 2, 42, 3:

pecuniā se a judicibus, palam redemerat,

Cic. Mil. 32, 87; cf.:

se ab inquisitoribus pecuniā,

Suet. Caes. 1:

se a Gallis auro,

Liv. 22, 59:

se a cane,

Petr. 72 fin.:

se ab invidiā fortunae,

Plin. 37, 1, 2, § 3:

aliquem suo sanguine ab Acheronte,

Nep. Dion, 10, 2; cf.:

fratrem Pollux alternā morte redemit,

Verg. A. 6, 121:

corpus (sc. a morbo),

Ov. R. Am. 229:

redimite armis civitatem, quam auro majores vestri redemerunt,

Liv. 9, 4, 9; 15, 34, 5: so,

redemit Dominus Jacob,

Vulg. Jer. 31, 11; id. 1 Pet. 1, 18 et saep. —

Lit.

In gen. (rare):

statim redemi fundos omnes, qui patroni mei fuerant,

Petr. 7:

essedum sumptuose fabricatum,

Suet. Claud. 16:

libros suppressos,

id. Gram. 8.—

Of persons, to hire, bribe:

auditores conducti et redempti,

Plin. Ep. 2, 14, 4; so,

plausor redemptus,

Petr. 5, 8:

tutor aut curator redemptus,

Cod. Just. 5, 1, 4:

aemuli corrupti ac redempti,

ib. 10, 54.— More freq. and class.,

In partic., a mercant. and jurid. t. t., to take or undertake by contract; to hire, farm, etc.:

Dumnorigem portoria reliquaque omnia Aeduorum vectigalia parvo pretio redempta habere,

Caes. B. G. 1, 18; Varr. L. L. 6, § 92 Müll.; cf.:

picarias de censoribus,

Cic. Brut. 22, 85:

opus,

id. Verr. 2, 1, 54, § 141:

istum eripiendum,

id. ib. 2, 1, 11, §

31: vestimenta texenda vel insulam, vel navem fabricandam,

Dig. 7, 8, 12 fin.:

litem,

to undertake, Cic. Rosc. Com. 12, 35.— Esp., in law, t. t., to undertake the risk of a suit for a consideration (which was held dishonorable;

opp. to the authorized stipulation of a fee): litem te redemisse contra bonos mores,

Cod. Just. 2, 12, 15; cf.

also: redimit eventum litium majoris pecuniae praemio contra bonos mores (procurator),

Dig. 17, 1, 7:

qui alios actionum suarum redimunt exactores,

i. e. who engage persons to undertake their suits in their own names, Cod. Just. 2, 13, 2; so ib. 2, 13, 1; cf., respecting redimere litem, Mühlenbruch, Die Lehre von der Cession, p. 362 sq.—

Trop., to buy, purchase.

To gain, acquire, obtain, procure any thing desirable:

ut ab eo (praetore) servorum sceleris conjurationisque damnatorum vita vel ipso carnifice internuncio redimeretur,

Cic. Verr. 2, 5, 6, § 14:

ego vitam omnium civium... quinque hominum amentium ac perditorum poenā redemi,

id. Sull. 11, 33: non vitam liberum sed mortis celeritatem pretio, id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

sepeliendi potestatem pretio,

id. ib.:

pacem sibi sempiternam,

id. Q. Fr. 1, 1, 11, § 34:

pacem Ariovisti ne obsidibus quidem datis,

Caes. B. G. 1, 37:

pacem ab aliquo,

Just. 43, 5, 9:

omnium gratiam atque amicitiam ejus morte,

Caes. B. G. 1, 44 fin.:

militum voluntates largitione,

id. B. C. 1, 39:

primo tantummodo belli moram,

Sall. J. 29, 3:

neve auro redimat jus triste sepulcri,

Ov. M. 13, 472:

mutuam dissimulationem mali,

Tac. Agr. 6:

quidquid homines vel vitā aestimant vel morte redimunt,

Curt. 5, 5, 18; 5, 9, 3.—

To buy off, i. e. to ward off, obviate, avert an evil:

quam (acerbitatem) ego a re publicā meis privatis et domesticis incommodis libentissime redemissem,

Cic. Fam. 2, 16, 4:

haec vero, quae vel vitā redimi recte possunt, aestimare pecuniā non queo,

id. Verr. 2, 5, 9, § 23:

qui se uno quaestu decumarum omnia sua pericula redempturum esse dicebat,

id. ib. 2, 3, 19, §

49: metum virgarum pretio,

id. ib. 2, 5, 44, §

117: ignominiam assiduo labore,

Front. Strat. 4, 1, 21:

bellum ab Illyriis pactā mercede redimere,

Just. 7, 5, 1; cf.

bella,

id. 6, 1, 6; 7, 5, 1; 7, 6, 5:

si mea mors redimenda tuā esset,

Ov. P. 3, 1, 105; cf.:

nec te pugnantem tua forma redemit,

id. M. 12, 393:

qui delatorem redemit,

has bought off, hushed up, Dig. 49, 14, 29.—

To pay for; to make amends, atone, compensate for a wrong:

flagitium aut facinus redimere,

Sall. C. 14, 3:

multa desidiae crimina morte,

Vell. 2, 87 Ruhnk.:

nullam congiario culpam,

Plin. Pan. 28, 2; cf. simply culpam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8:

vitium auctore (sc. Jove),

Ov. H. 17, 49:

sua perjuria per nostram poenam,

id. Am. 3, 3, 21.—

Of one's word or promise, to redeem, keep:

verba sua,

Sen. Ben. 4, 36, 1.

rĕ-servo, āvi, ātum, 1, v. a., to keep back, save up, qs. for future use; to reserve (very freq. and class.; cf. repono); constr.: aliquid ( aliquem) ad aliquid, in aliquid, alicui, with a terminal adv. or absol.

With ad:

reliquas merces commeatusque ad obsidionem urbis,

Caes. B. C. 1, 36:

philosophorum libros sibi ad Tusculani requiem atque otium,

Cic. de Or. 1, 52, 224; id. Sull. 28, 77:

aliquid ad testes,

id. Rosc. Am. 29, 82:

vitam suam ad incertissimam spem,

id. Sest. 22, 50:

hoc consilium ad extremum,

Caes. B. G. 3, 3 fin.:

ad ejus periculum legiones,

id. B. C. 1, 2:

consulem non ad vitam suam sed ad salutem vestram,

Cic. Cat. 4, 9, 18:

te ad aliquod severius judicium, id. Or. in Tog. Cand. (tom. ii. 1, p. 523 Orell.): vos ad eam rem,

id. Rosc. Am. 52, 151:

testem ad extremum,

id. Caecin. 10, 28:

nonne et hominem ipsum ad dubia rei publicae tempora reservandum?

id. Font. 19, 42 (15, 32):

utinam ad illa tempora me fortuna reservavisset!

id. Off. 2, 21, 75:

se ad majora,

Verg. A. 4, 368.—

With in:

inimicitiasque in aliud tempus reservare,

Cic. Prov. Cons. 20, 47:

poenas praesentis fraudis in diem,

id. Cael. 24, 59:

partem (stercoris) in pratum,

Cato, R. R. 29:

aliquem in aliud tempus,

Caes. B. G. 1, 53; id. B. C. 3, 60:

aliquos in unum pugnae laborem,

Liv. 7, 7.—

With dat.:

natura reservans semina rebus,

Lucr. 1, 614:

illorum esse praedam atque illis reservari,

Caes. B. G. 5, 34:

causam a judicibus praetermissam ipsis (decemviris),

Cic. Agr. 1, 4, 12:

scientiam rei mihi,

id. Or. 48, 160:

tibi se peritura Pergama,

Ov. M. 13, 168:

cetera praesenti sermoni,

Cic. Q. Fr. 2, 8, 1; id. Mur. 21, 45:

ista judicia melioribus meis rebus,

Liv. 3, 51:

se temporibus aliis,

Cic. Planc. 5, 13:

me Minucio et Salvio,

id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 21:

nos reipublicae,

Liv. 25, 6:

te non urbi sed carceri,

Cic. Att. 1, 16, 9:

cui te exitio,

Verg. A. 5, 625:

incolumem Pallanta mihi si fata reservant,

id. ib. 8, 575:

se judiciis posterorum,

Quint. 11, 1, 10:

supplicia alicui,

Stat. Th. 8, 121.—

With a terminal adv.:

quid hoc homine facias? aut quo civem importunum reserves?

Cic. Sest. 13, 29.—

With a simple object, to keep from perishing, to save, preserve (very rare):

vide ne, cum velis revocare tempus omnium reservandorum, cum qui servetur non erit, non possis,

Cic. Fam. 5, 4, 2 Orell. N. cr.; cf.:

partum reservare,

Cels. 2, 8 med.:

reservatis Haeduis atque Arvernis,

Caes. B. G. 7, 89 fin.:

hominem,

Tac. H. 4, 42 fin.:

gladiatores,

Suet. Caes. 26:

quaesitique tenax et qui quaesita reservent,

Ov. M. 7, 657.

scĭo, īvi, ītum, 4 (old imperf. scibam, Plaut. As. 2, 2, 34; 2, 4, 89; id. Ps. 1, 5, 84; 1, 5, 86; Ter. Heaut. 2, 3, 68; id. Phorm. 4, 1, 16:

scibas,

Plaut. Aul. 4, 10, 24; id. Ps. 1, 5, 85:

scibat,

id. Am. prol. 22; Lucr. 5, 934:

scibatis,

Plaut. Rud. 2, 3, 47:

scibant,

Lucr. 5, 949; 5, 953; Cat. 68, 85.— Fut. scibo, Plaut. As. 1, 1, 13; id. Most. 4, 3, 5; id. Men. 2, 3, 35; 5, 2, 57; id. Ps. 1, 2, 41; 1, 5, 65; id. Truc. 2, 6, 69; Ter. Eun. 4, 4, 58; id. Ad. 3, 3, 7; 5, 2, 5; id. Hec. 2, 2, 4:

scibis,

Plaut. Cas. 3, 5, 22; id. Ep. 2, 2, 101; 5, 1, 49; id. Mil. 4, 8, 55; id. Ps. 4, 4, 2; id. Poen. 5, 4, 57; id. Pers. 2, 2, 37; id. Rud. 2, 3, 35; Ter. Eun. 4, 7, 35; id. Heaut. 5, 2, 43:

scibit,

Cato, R. R. 5, 5; Plaut. Ep. 1, 1, 69; 1, 2, 51; id. Mil. 3, 2, 46; Ter. Phorm. 5, 1, 38:

scibimus,

Plaut. Merc. 5, 4, 57:

scibunt,

id. Poen. 2, 16.— Perf. sciit, Sen. Contr. 1, 1, 17.— Pass. scibitur, Plaut. Capt. 4, 2, 5:

scin' for scisne,

id. Am. 1, 1, 200; 2, 2, 39; 5, 1, 30; id. As. 3, 3, 113; id. Aul. 1, 1, 8 et saep.; Ter. Eun. 2, 3, 47; 3, 1, 47; 4, 6, 6; 4, 7, 30 et saep.— Perf. sync. scisti, Ov. A. A. 1, 131; id. F. 4, 527:

scirint,

Tac. Dial. 33; so, regularly, inf. scisse, e. g. Cic. de Or. 1, 13, 58; cf. Quint. 1, 6, 17), v. a. [root sci-; Gr. keiô (for skeiô), keazô, to split, divide; cf.: scisco, plebiscitum, etc., prop. to distinguish, discern].

Lit.

In gen., to know, in the widest signif. of the word; to understand; perceive; to have knowledge of or skill in any thing, etc.:

plurimā mutatione figuramus, Scio, Non ignoro, et Non me fugit, et Non me praeterit, et Quis nescit? et Nemini dubium est. Sed etiam ex proximo mutuari licet. Nam et intellego et sentio et video saepe idem valent quod scio,

Quint. 10, 1, 13 (freq. in all styles and periods; cf. nosco).

With acc.:

aut scire istarum rerum nihil, aut, etiam si maxime sciemus, nec, etc.,

Cic. Rep. 1, 19, 32:

ut vilicus naturam agri novit, dispensator litteras scit, etc.,

id. ib. 5, 3, 5:

quod nec didicerint nec umquam scire curaverint,

id. ib. 1, 6, 11:

ego omnem rem scio Quemadmodum est,

Plaut. Bacch. 3, 3, 69:

id equidem ego certo scio,

id. ib. 3, 3, 33:

quod pro certo sciam,

id. ib. 3, 4, 13: Mi. Ubi ipse est? Ch. Nescio. Nihil jam me oportet scire... nescio etiam id quod scio, id. ib. 4, 6, 21:

haec scivisti et me celavisti?

id. Pers. 5, 2, 19:

is omnes linguas scit: sed dissimulat sciens, Se scire,

id. Poen. prol. 112 (cf. supra, litteras, Cic. Rep. 5, 3, 5): comoediam, Titin. ap. Non. 277, 26:

bene id opus,

id. ib. 3, 21:

artem,

Hor. Ep. 1, 14, 44:

juventutis mores qui sciam,

Plaut. Am. 1, 1, 2: remuneremini nos, ac quae scitis, proferatis in me dium:

nemo enim omnia potest scire,

Varr. R. R. 2, 1, 2; cf.:

nec scire fas est omnia,

Hor. C. 4, 4, 22:

SENATVOSQVE SENTENTIAM VTEI SCIENTES ESETIS, S. C. de Bacch. 23, ap. Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173: quod scio, omne ex hoc scio,

I know all from him, Plaut. Curc. 2, 2, 7:

aliquid ex aliquo,

id. Capt. 2, 2, 45; id. Most. 3, 2, 58; Cic. Fam. 9, 17, 1; id. Att. 5, 2, 3 al. (v. infra, g and d; and cf. in the foll., with de instead of ex):

quod sciam,

for aught I know, as far as I know, Plaut. Capt. 1, 2, 70; 2, 2, 15; id. Most. 4, 3, 19; id. Men. 2, 2, 23; 3, 2, 35 al.; Ter. Ad. 4, 5, 7; Cic. Att. 16, 2, 4; Quint. 9, 1, 17; 9, 4, 63 al.; cf.:

quantum ego quidem sciam,

Quint. 3, 1, 19.— Pass.:

quod quom scibitur, per urbem irridebor,

Plaut. Capt. 4, 2, 5:

ars earum rerum est, quae sciuntur,

Cic. de Or. 2, 7, 30:

an nihil certum sciri possit,

id. ib. 1, 51, 222: id de Marcello aut certe de Postumiā sciri potest, can be learned from Marcellus, etc., id. Att. 12, 22, 2.—

With inf., or more freq. with object-clause:

qui uti sciat,

Cic. Rep. 1, 17, 27:

si sciret regibus uti,

Hor. Ep. 1, 17, 14:

antequam declamare sciat,

Quint. 2, 1, 3:

si docere sciant et velint,

id. 10, 5, 19:

digredi a re et redire ad propositum suum scierit,

id. 9, 2, 4 et saep.:

vincere scis, Hannibal,

Liv. 22, 51, 4:

qui nec ipse consulere nec alteri parere sciat,

id. 22, 29, 8:

qui tegere liberos sciat,

id. 1, 53, 8; 38, 52, 2; Curt. 4, 2, 14:

scio, fortunas secundas neglegentiam prendere solere, Cato ap. Fest, s.v. parsi, p. 210: dii sciunt, culpam meam istanc non esse ullam,

Plaut. Merc. 3, 4, 41:

scio, tibi ita placere,

Cic. Rep. 1, 30, 46:

quas (leges) scitis exstare,

id. ib. 5, 2, 3: scimus L. Atilium appellatum esse sapientem id. Lael. 2, 6:

scis, In breve te cogi,

Hor. Ep. 1, 20, 7: scire licet, nobis venas et sanguen... alienigenis ex partibus esse, it is easy to see that, etc., Lucr. 1, 860 (shortly before and after, scilicet); so,

scire licet,

id. 1, 894; 2, 930; 2, 967; 3, 873 et saep.; Liv. 1, 39, 3; Cels. 1, 1 fin.; 1, 2; 3, 2 al.—So, in familiar style, imper. scito, be assured, I reply that, remember, etc.: fenestrarum angustias quod reprehendis, scito te Kurou paideian reprehendere, Cic. Att. 2, 3, 2; 12, 21, 5:

scito hoc nos in eo judicio consecutos esse, ut, etc.,

id. Q. Fr. 2, 4, 1; id. Fam. 1, 9, 24; 5, 20, 7; cf.:

istis contumeliis scitote Q. Lollium coactum, etc.,

id. Verr. 2, 3, 25, § 62; 2, 3, 56, § 129.—Esp., introducing a conclusion, after si, sin, nisi:

si venturus es, scito necesse esse te venire,

Cic. Fam. 9, 4 init.:

sin ista pax perditum hominem restitutura est, hoc animo scito omnis sanos, etc.,

id. ib. 10, 27, 1:

si vos semel finem legis transieritis, scitote vos nullum ceteris in aestimando finem improbitatis reliquisse,

id. Verr. 2, 3, 95, § 220; 2, 4, 30, § 68; id. Cat. 2, 10, 23.—Rarely in part. pres. (postAug.; cf. P. a., infra):

interrogant an vir daturus sit beneficium ingrato, sciens ingratum esse,

Sen. Ben. 4, 26, 1:

Laqueo vitam finiit, sciens et in Maximino multum esse roboris,

Capitol. in Max. 19:

totam hereditatem sciens ad se non pertinere,

Gai. Inst. 4, 144.— Impers.:

hoc scitis omnes, usque adeo hominem in periculo fuisse, quoad scitum sit, Sestium vivere,

Cic. Sest. 38, 82.— Pass., with nom. and inf.:

Christus scitur vocis simplicis jussione ambulatum dedisse contractis,

Arn. 1, 48.—

With a rel.-clause:

isti jam sciunt, negotii quid sit,

Plaut. Poen. 3, 2, 13:

ut sciamus, quid dicamus mox pro testimonio,

id. ib. 3, 2, 19:

scin' quam iracundus siem?

id. Bacch. 4, 2, 12:

cuivis facile scitu est, quam fuerim miser,

Ter. Hec. 3, 1, 15:

cum sciatis, quo quaeque res inclinet,

Cic. Rep. 2, 25, 46:

Sestium quanti faciam, ipse optime scio,

id. Fam. 13, 8, 1:

ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

id. ib. 1, 30, 46:

ut eum (hostem) non modo esse, sed etiam, quis et unde sit, scire possimus,

id. ib. 2, 3, 6:

coqua est haec quidem: Scit muriatica ut maceret,

Plaut. Poen. 1, 2, 39; Ter. Hec. 3, 5, 18; Cic. Mur. 9, 22; Hor. C. 3, 4, 42 al.:

scire velis, mea cur opuscula lector Laudet,

id. Ep. 1, 19, 35; 2, 2, 187:

quī scis, an, quae jubeam, sine vi faciat?

Ter. Eun. 4, 7, 20; Hor. C. 4, 7, 17; id. A. P. 462; cf. the phrase haud scio an, under an.— Pass.:

hinc sciri potuit, Quo studio vitam suam te absente exegerit,

Ter. Heaut. 2, 3, 38: scito... nec, [p. 1644] quando futura sint comitia, sciri, Cic. Att. 1, 11, 2.—With indic. in the rel.-clause (ante-class.): Ba. Scio, quid ago. Pi. Et pol ego scio, quid metuo, Plaut. Bacch. 1, 1, 45; cf.:

scitin' quid ego vos rogo?

id. Men. 5, 9, 92:

scis tu, ut confringi vas cito Samium solet,

id. Bacch. 2, 2, 24:

jam ego ex hoc, ut factum est, scibo,

id. Men. 5, 2, 57; instead of which, with subj.:

ex me primo prima scires, rem ut gessissem publicam,

id. Am. 1, 3, 26:

ex hoc scibo quid siet,

Ter. Eun. 4, 4, 59; id. Hec. 4, 2, 4.—

With de:

jam vero de legibus, de bello, de pace... scisse,

Cic. de Or. 1, 13, 58.—

Absol.:

hi sciunt, qui hic affuerunt,

Plaut. Ps. 2, 4, 31:

quom videbis, tum scies,

id. Bacch. 1, 2, 37: Pi. Quī scire possum? Ch. Nullus plus, id. ib. 2, 2, 13:

quem, ut scitis, unice dilexi,

Cic. Rep. 2, 1, 1; so,

ut scitis, parenthetically,

id. ib. 1, 14, 21; 2, 31, 54; 6, 9, 9; id. Lael. 21, 77; cf.

scio alone, parenthetically: injurato scio plus credet mihi quam jurato tibi,

Plaut. Am. 1, 1, 281:

ego abeo: tu jam scio patiere,

id. As. 2, 2, 111:

quam tu propediem effliges scio,

id. ib. 4, 2, 9 et saep.:

scire tuum nihil est, nisi te scire hoc sciat alter,

Pers. 1, 27:

nemo ex me scibit,

Ter. Phorm. 5, 1, 38.— Pass.:

non opus est dicto... at scito huic opus est,

Ter. Phorm. 5, 8, 14:

plus, quam opus est scito, sciet,

id. ib. 4, 1, 18; so, with adv. or adverb.-clause:

non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140; so,

Latine,

id. Fin. 2, 4, 13; Liv. 1, 27:

luculenter Graece,

Cic. Fin. 2, 5, 15:

Graece,

id. Fam. 9, 22, 3:

ubi hanc forma videt honesta virginem, Et fidibus scire,

and that she was skilled in music, Ter. Eun. 1, 2, 53 (cf.: docere aliquem fidibus. Cic. Fam. 9, 22, 3:

discere fidibus,

id. Lael. 8, 26).—

With de:

de legibus instituendis, de bello, de pace, etc.,

Cic. de Or. 1, 13, 58:

cum is, qui de omnibus scierit, de Sullā se scire negavit,

id. Sull. 13, 39.—

With non (very rare for nescio; cf.:

non scire barbarum jam videtur, nescire dulcius,

Cic. Or. 47, 157):

quis enim erat qui non sciret studiosiorem Mithridatem fuisse, etc.,

id. Fl. 25, 59:

tam imperitus, ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44:

quid? non sciunt ipsi viam, domum quā veniant?

Ter. Hec. 3, 2, 25; Auct. Her. 4, 27, 37; Treb. ap. Cic. Fam. 12, 16, 3; Sen. Contr. 2, 11, 19.—

Ellipt.: scin' quomodo? do you know how (I shall serve you)? a threatening phrase in Plaut. Am. 1, 1, 200; id. Aul. 5, 21; id. Rud. 3, 5, 18.—

In partic., of a woman, to know carnally a man (cf. of a man, cognosco), Treb. xxx. Tyr. 30.—

Transf., publicists' t. t. for the usual scisco (v. h. v. II.), of the people, to ordain, decree, appoint any thing after knowledge obtained regarding it:

ut tribunus plebis rogationem ferret sciretque plebs, uti, etc.,

Liv. 26, 33, 10 Weissenb. ad loc.; cf.:

a scire for asciscere,

Tac. Agr. 19; id. H. 4, 80.—Hence, scĭens, entis, P. a., knowing, i. e.

Pregn., knowingly, wittingly, purposely, intentionally, etc. (freq. and class.): tu verbis conceptis conjuravisti sciens sciente animo tuo, Scip. Afric. minor ap. Gell. 7, 11, 9:

ubi verbis conceptis sciens libenter perjuraris,

Plaut. As. 3, 2, 16:

amore ardeo et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo,

Ter. Eun. 1, 1, 27; so (with prudens) Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 5; Suet. Ner. 2 fin.:

equidem plus hodie boni Feci imprudens, quam sciens ante hunc diem umquam,

Ter. Hec. 5, 4, 40; so (opp. imprudens) id. Phorm. 4, 3, 55; Cic. Planc. 16, 41; (opp. insciens) id. Balb. 5, 13:

habebit igitur te sciente et vidente curia senatorem, etc.,

id. Clu. 46, 129:

an ille me tentat sciens?

Plaut. Am. 2, 2, 29; id. Bacch. 3, 6, 40; id. Ps. 1, 1, 90; id. Poen. prol. 112; Ter. Eun. 4, 2, 13; id. Heaut. 5, 5, 6 al.:

heia vero, inquit, geram morem vobis et me oblinam sciens,

Cic. Rep. 3, 5, 8 et saep.—So the formula: si sciens fallo; v. fallo.—

Knowing, understanding, acquainted with, skilled, versed, or expert in any thing (class.).

Absol.:

id ego jam nunc tibi renuntio, ut sis sciens,

Ter. And. 3, 2, 28:

quod me non scientem feceris,

Plaut. As. 1, 1, 34;

Ter Heaut. 4, 8, 32: vites pampinari: sed a sciente,

Varr. R. R. 1, 31, 1:

quis igitur hoc homine scientior umquam fuit?

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

scientior venefica,

Hor. Epod. 5, 72:

quae (navis) scientissimo gubernatore utitur,

Cic. Inv. 1, 34, 58.— Sup.: sit oportet idem scientissimus, Col. 11, 1.—

With gen.:

dominum scientem esse oportet earum rerum, quae, etc.,

Varr. R. R. 3, 3, 1:

locorum,

Sall. J. 97, 3:

pugnae,

Hor. C. 1, 15, 24:

citharae,

id. ib. 3, 9, 10:

Latinae linguae,

Tac. A. 2, 13:

juris,

id. ib. 3, 70; 6, 26 et saep.— Sup.:

M. Scaurus, vir regendae rei publicae scientissimus,

Cic. de Or. 1, 49, 214; Vulg. 2 Par. 2, 13.—

Poet., with inf.:

quamvis non alius flectere equum sciens,

Hor. C. 3, 7, 25.— Adv.: scĭenter (acc. to B.), knowingly, understandingly, wisely, skilfully, expertly, etc.:

scienter et perite et ornate dicere,

Cic. de Or. 2, 2, 5:

uti (with modice),

id. ib. 1, 29, 132; id. Off. 2, 5, 18:

sese distribuunt in duas partes,

Caes. B. C. 1, 55.— Comp.:

neminem in eo genere scientius versatum Isocrate,

Cic. Or. 52, 175; Caes. B. G. 7, 22.— Sup.:

coepit rationem hujus operis (sphaerae) scientissime Gallus exponere,

Cic. Rep. 1, 14, 22; id. Div. 1, 41, 92.

sĕd or sĕt, conj. [cf. Freund, Cic. Mil. p. 8 sq.; old and orig. form sedum, acc. to Charis. p. 87 P., and Mar. Vict. p. 2458 P.; but more prob. an ablative from root of the reflexive pron. so- for suo-, and orig. the same with the insep. prep. 2. sēd; prop., by itself, apart; hence, but, only, etc.; cf. Corss. Ausspr. 1, p. 200 sq.], a particle of limitation, exception, or correction (cf. at and autem init.).

In gen., but, yet:

ipsum regale genus civitatis reliquis simplicibus longe anteponendum: sed ita, quoad statum suum retinet, etc.,

Cic. Rep. 2, 23, 43:

Neoptolemus apud Ennium Philosophari sibi ait necesse esse, sed paucis: nam omnino haud placere,

id. Tusc. 2, 1, 1; cf. id. Rep. 1, 18, 33:

C. Memmius perfectus litteris, sed Graecis,

id. Brut. 70, 247:

nactus es (me otiosum), sed mehercule otiosiorem operā quam animo,

id. Rep. 1, 9, 14:

quae observanda essent, multa constituit (Numa), sed ea sine impensa,

id. ib. 2, 14, 27; cf. id. ib. 1, 31, 47:

miser homo est, qui, etc....sed ille miserior qui, etc.,

Plaut. Capt. 3, 1, 2:

vera dico, sed nequicquam, quoniam non vis credere,

id. Am. 2, 2, 205:

video te testimoniis satis instructum: sed apud me argumenta plus quam testes valent,

Cic. Rep. 1, 38, 59:

(Platonis civitatem) praeclaram illam quidem fortasse, sed a vitā hominum abhorrentem et moribus,

id. ib. 2, 11, 21; cf. id. ib. 1, 40, 63:

sed id ubi jam penes sese habent, ex bonis pessumi sunt,

Plaut. Capt. 2, 1, 37:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris, etc....Sed si aliter ut dixi accidisset: qui possem queri? etc.,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

istos captivos sinito ambulare, si foris, si intus volent. Sed uti asserventur magnā diligentiā,

Plaut. Capt. 1, 2, 6:

non possum dicere...sed neque his contentus sum,

Cic. Rep. 1, 22, 36: nec sum in ullā re molestus civitatibus;

sed fortasse tibi, qui haec praedicem de me,

id. Att. 5, 21, 7:

non sum tantopere admiratus, sed posteaquam coepit rationem exponere,

id. Rep. 1, 14, 22:

non perfectum illud quidem, sed tolerabile est,

id. ib. 1, 26, 42:

sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

id. ib. 2, 26, 48:

scio tibi ita placere: sed tamen velim scire, etc.,

id. ib. 1, 30, 46; cf. Plaut. As. 2, 2, 72:

difficile factu est, sed conabor tamen,

Cic. Rep. 1, 43, 66:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa natura saepe rationem,

id. ib. 2, 33, 57: illa quidem tristis, nec adhuc interrita vultu: Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi;

Sed tamen inferni pollens matrona tyranni,

Ov. M. 5, 507 sq.; cf. id. ib. 7, 718:

plerique patriae, sed omnes famā atque fortunis expertes,

Sall. C. 33, 1:

ipsum quidem regem assecutus non est, sed magnam partem agminis oppresserunt,

Liv. 36, 19:

plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi. Sed hoc me beat saltem, quod perduelles vicit,

Plaut. Am. 2, 2, 15:

apponam urnam jam ego hanc in mediā viā. Sed autem, quid si hanc hinc abstulerit quispiam?

but then, id. Rud. 2, 5, 15 (cf. in the foll. II. A. 2.):

statim Luculli... eum domum suam receperunt. Sed enim hoc non solum ingenii ac litterarum, verum etiam naturae, etc.,

but indeed, Cic. Arch. 3, 5:

progeniem sed enim Trojano a sanguine duci Audierat,

Verg. A. 1, 19; 2, 164; 5, 395;

6, 28 et saep. (cf. also infra, II. A. 2.): sed enimvero, cum detestabilis altera res sit, quid ad deliberationem dubii superesse?

Liv. 45, 19, 14.—Very rarely with non (for nec tamen), introducing a qualification of a previous word:

Academici veteres beatum quidem esse etiam inter hos cruciatus fatentur, sed non ad perfectum,

Sen. Ep. 71, 18.

In partic.

Interrupting the discourse by transition to another subject or by ending the speech.

In a transition to another subject:

tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant. Set age, responde: jam vos redistis in gratiam?

Plaut. Am. 3, 3, 7; cf. id. ib. 5, 1, 20;

5, 1, 26: non impedio, praesertim quoniam feriati sumus. Sed possumus audire aliquid, an serius venimus?

Cic. Rep. 1, 13, 20:

nunc reliquorum oratorum aetates et gradus persequamur. Curio fuit igitur ejusdem aetatis fere, etc.... Scripsit etiam alia nonnulla, etc.... Sed ecce in manibus vir praestantissimo ingenio... C. Gracchus,

id. Brut. 33, 125; cf.:

sed eccum Amphitruonem, etc.,

Plaut. Am. 3, 4, 22; id. Aul. 2, 1, 55; 3, 5, 62; id. Capt. 5, 3, 20; 5, 4, 8 al.:

sed quid ego cesso?

id. As. 1, 1, 112: sed ista mox;

nunc audiamus Philum, quem, etc.,

Cic. Rep. 1, 13, 20 fin. et saep.—In recurring to a previous subject:

sed ad instituta redeamus,

Cic. Brut. 61, 220:

sed redeamus rursus ad Hortensium,

id. ib. 84, 291:

sed jam ad id, unde degressi sumus, revertamur,

id. ib. 88, 300:

sed perge de Caesare et redde quae restant,

id. ib. 74, 258 et saep.—Hence, after parenthetic clauses, but, now, I say, etc.:

equidem cum audio socrum meam Laeliam (facilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper quae prima didicerunt) sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

Cic. de Or. 3, 12, 45:

qui (Pompeius) ut peroravit (nam in eo sane fortis fuit: non est deterritus: dixit omnia, atque interdum etiam silentio, cum auctoritate semper), sed ut peroravit, surrexit Clodius,

id. Q. Fr. 2, 3, 2.—

In breaking off, discontinuing speech:

sed satis verborum est: cura quae jussi atque abi,

Plaut. Capt. 1, 2, 16:

sed, si placet, in hunc diem hactenus,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

sed haec hactenus,

id. Off. 1, 39, 140 al.: sed quid ego haec memoro? Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 318 Vahl.):

nec requievit enim, donec Calchante ministro—Sed quid ego haec autem nequicquam ingrata revolvo? Quidve moror?

Verg. A. 2, 101: sed enim, oikonomia (epistulae) si perturbatior est, tibi assignato: te enim sequor, schediazonta, but indeed, Cic. Att. 6, 1, 11; so,

sed enim,

Verg. A. 1, 19.—

After negative clauses, to limit the negative statement, i. e. to indicate either that the assertion does not hold good at all, but something else does instead; or else that it is not exclusively true, but something else holds good in addition, but, on the contrary; and in an ascending signif., but also, but even, but in fact, etc.

In a simple opposition: non cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 201 Vahl.); cf.: haud doctis dictis certantes, sed maledictis...Non ex jure manu consertum sed magi' ferro Rem repetunt, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 sq. Vahl.):

non ego erus tibi, sed servus sum,

Plaut. Capt. 2, 1, 44:

quae (hominum vestigia) ille (Aristippus) non ex agri consiturā, sed ex doctrinae indiciis interpretabatur,

Cic. Rep. 1, 17, 29:

nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat, sed suam vitam, ut legem, praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52;

1, 13, 19: neque hac nos patria lege genuit, ut...sed ut, etc.,

id. ib. 1, 4, 8:

non quod...sed quod, etc.,

id. ib. 1, 18, 30.—With contra:

non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre,

Liv. 4, 18 init. —

Several times repeated: non sibi se soli natum, sed patriae, sed suis,

Cic. Fin. 2, 14, 45 Madv. ad loc.:

quod non naturā exoriatur, sed judicio, sed opinione,

id. Tusc. 3, 34, 82:

sed publicam, sed ob frumentum decretam, sed a publicanis faenore acceptam,

id. Verr. 2, 3, 72, § 169; id. Planc. 10, 24:

non eros nec dominos appellat eos...sed patriae custodes, sed patres et deos,

id. Rep. 1, 41, 64; Tib. 1, 7, 44 sq.: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit;

Sed grave Nereïdum numen, sed corniger Hammon, Sed quae visceribus veniebat belua ponti Exsaturanda meis,

Ov. M. 5, 17 sq.:

sed Pompeium, sed Lepidum,

Tac. A. 1, 10; Sen. Const. 13, 4; id. Ben. 1, 1, 6; 1, 7, 3:

non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violari,

Tac. A. 1, 38 et saep.—

In a climax. [p. 1658]

Non modo (solum, tantum, etc.)...sed or sed etiam (et, quoque), not only, not merely...but, but also, but even, but indeed (sed, standing alone, isolates the ascending idea, while an appended etiam, et, or quoque places it in closer connection with the first statement, and thus permits them to be viewed together):

non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

quod non modo singulis hominibus, sed potentissimis populis saepe contingit,

id. ib. 5, 8, 11;

3, 10, 17: id ei perpetuā oratione contigit, non modo ut acclamatione, sed ut convitio et maledictis impediretur,

id. Q. Fr. 2, 3, 2:

unius viri consilio non solum ortum novum populum, sed adultum jam et paene puberem,

id. Rep. 2, 11, 21; cf.:

nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

id. Sen. 11, 36:

volo ut in scaenā, sic in foro non eos modo laudari, qui celeri motu utantur, sed eos etiam, quos statarios appellant,

id. Brut. 30, 116; id. Rep. 1, 8, 13:

omnia ejus non facta solum, sed etiam dicta meminisset,

id. ib. 6, 10, 10:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28; 1, 3, 4;

1, 34, 51: neque vero se populo solum, sed etiam senatui commisit, neque senatui modo, sed etiam publicis praesidiis et armis, neque his tantum, verum ejus potestati, cui, etc.,

id. Mil. 23, 61:

haec non delata solum, sed paene credita,

id. ib. 24, 64:

nec mihi soli versatur ante oculos, sed etiam posteris erit clara et insignis,

id. Lael. 27, 102:

illum non modo favisse sed et tantam illi pecuniam dedisse honoris mei causā,

id. Att. 11, 9, 2:

omnes civiles dissensiones, neque solum eas, quas audistis, sed et has, quas vosmet ipsi meministis et vidistis,

id. Cat. 3, 10, 24:

multiplicatusque terror non infimis solum, sed primoribus patrum,

Liv. 3, 36, 5:

non responsum solum benigne legatis est, sed Philippi quoque filius Demetrius ad patrem reducendus legatis datus est,

id. 36, 35 fin.:

conciti per haec non modo Cherusci, sed conterminae gentes,

Tac. A. 1, 60; 3, 44:

via non angusta modo, sed plerumque praerupta,

Curt. 3, 4, 12; 5, 1, 20 Mützell ad loc.—

Esp., in passing from the part to the whole, from the particular to the universal (usually followed by omnino, or by omnis, cunctus, totus, universus, etc.):

timebat non ea solum quae timenda erant, sed omnia,

Cic. Mil. 24, 66:

neglegere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti,

id. Off. 1, 28, 99:

nec sibi tantum, sed universis singulisque consulere,

Sen. Ben. 2, 5, 4:

non consuli modo, sed omnibus civibus enitendum,

Plin. Pan. 2, 1:

non initio tantum, sed continuo totius temporis successu,

Just. 1, 8, 14:

non modo Italiā, sed toto orbe terrarum,

Flor. 1, 16, 3.—Etiam is rarely added:

quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam exercitus ad mortem concurrerunt,

Cic. Tusc. 1, 37, 89; Curt. 5, 1, 24.—

Non modo (solum) non...sed, sed etiam; sed ne... quidem, not only not...but, but even, but indeed, but not even, etc.:

ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

Cic. Att. 3, 15, 2; id. Rep. 2, 23, 43:

judicetur non verbo, sed re non modo non consul, sed etiam hostis Antonius,

id. Phil. 3, 6, 14:

hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

id. Mur. 3, 8:

iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto,

id. Off. 1, 21, 71:

non modo non oppugnator, sed etiam defensor,

id. Planc. 31, 76:

ego contra ostendo, non modo nihil eorum fecisse Sex. Roscium, sed ne potuisse quidem facere,

id. Rosc. Am. 29, 79.—Also, without the second non in the first clause, and with ne quidem, doubly negative (only when both clauses have the same verb;

v. Zumpt, Gram. § 724 b): quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

Cic. Att. 11, 24, 1:

ea est ratio instructarum navium, ut non modo plures, sed ne singuli quidem possint accedere,

id. Verr. 2, 5, 51, § 133:

non modo aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus,

id. Rep. 6, 21, 23:

ea sunt demum non ferenda in mendacio, quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

id. ib. 2, 15, 28:

quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

id. Lael. 24, 89: non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit, id. Off. 2, 19, 77; cf. with vix:

verum haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

id. Cael. 17, 40:

non modo ad expeditiones, sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

Liv. 3, 6.—After quisquam with ellipsis of non:

ut non modo praedandi causā quisquam ex agro Romano exiret, sed ultro Fidenates descenderent, etc.,

Liv. 4, 21, 6 (where Weissenb. supplies non in brackets before exiret); cf.:

antiqui non solum erant urbes contenti cingere muris, verum etiam loca aspera et confragosa saxis eligebant,

Hyg. Grom. Limit. p. 197.—

As sed, after non modo, acquires an idea of ascent or climax, from the fact that non modo represents a thing as existing (only not existing alone), and thus includes an affirmation, so, too, after purely affirmative clauses, sed sometimes serves as an ascending adjunct, but, but in fact, but also:

ego te hodie reddam madidum, sed vino, probe,

Plaut. Aul. 3, 6, 37:

odore canibus anum, sed multo, replent,

Phaedr. 4, 17, 19: Dae. Curriculo affer Duas clavas. La. Clavas? Dae. Sed probas:

propera cito,

Plaut. Rud. 3, 5, 19.—In good prose usually joined with etiam (or et):

hic mihi primum meum consilium defuit, sed etiam obfuit,

Cic. Att. 3, 15, 5; cf. id. ib. 4, 16, c, 10;

10, 16, 6: Q. Volusium, certum hominem, sed mirifice etiam abstinentem, misi in Cyprum,

id. ib. 5, 21, 6:

hoc in genere si eum adjuveris, apud ipsum praeclarissime posueris, sed mihi etiam gratissimum feceris,

id. Fam. 13, 64, 2:

ex testamento Tiberii, sed et Liviae Augustae,

Suet. Calig. 16; 20.

sēd = sine, v. sine init. and 2. se.

sēd = se; cf. the letter D.

sĕmĕl, adv. num. [root sam-, one; Sanscr. sa-, sam-, with, together; Gr. hama, hapax; cf.: sem-per, sim-ilis, sim-plex, sin-gulus, etc.].

Lit., once, a single time: ter sub armis malim vitam cernere, Quam semel modo parere, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; and ap. Non. 261, 9 (Trag. v. 298 Vahl.); so,

potin' ut semel modo huc respicias?

Plaut. Ps. 1, 3, 30:

satis sum semel deceptus,

id. Capt. 3, 5, 99:

semel fugiendi si data est occasio, Satis est,

id. ib. 1, 2, 8; so,

semel si,

id. As. 1, 3, 66 (but cf.: si semel, infra, II. B. 2 fin.):

qui vel semel ita est usus oculis, ut vera cerneret, is, etc.,

Cic. Div. 2, 52, 107:

ut attendant, semel bisne signum canat in castris,

Liv. 27, 47, 3:

semel in mense sulcos sarrito,

Cato, R. R. 43, 2:

semel die,

Cels. 1, 3 fin.:

in diebus,

Col. 12, 30, 1:

semel anno,

Plin. 12, 14, 32, § 58:

in anno,

id. 4, 12, 26, § 89:

quem (Crassum) semel ait in vitā risisse Lucilius,

Cic. Fin. 5, 30, 92; so,

semel in vitā,

Plin. 7, 13, 11, § 58:

semel adhuc,

id. 2, 25, 22, § 90:

semel umquam,

id. 2, 35, 35, § 100 et saep.:

M. Valerius Corvinus sellā curuli semel ac vicies sedit,

id. 7, 48, 49, § 157;

for which also: vicies et semel,

id. 2, 108, 102, § 243: sol omni terrarum ambitu non semel major, not greater by once, i. e. not as large again, not twice as large, Sen. Q. N. 6, 16:

haud semel sed centies,

Plaut. Poen. 1, 2, 148; cf. id. As. 2, 4, 15:

non semel, sed bis,

Cic. Verr. 2, 3, 77, § 179; Val. Max. 1, 8, 4:

non semel, sed saepe,

Cic. Att. 1, 19, 7; id. Tusc. 5, 19, 56:

non semel sed saepius,

id. Phil. 2, 21, 52; id. N. D. 1, 40, 113; Nep. Epam. 7, 2; Lact. 3, 17, 12; Aug. Ep. 43, 15; 102, 7:

non plus quam semel eloqui,

Cic. Off. 3, 15, 61; Vell. 2, 40, 4; also without quam: plus semel, more than once, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96: Janum Quirinum semel atque iterum clausum, once and again, i. e. twice, Suet. Aug. 22 (for which:

Janus bis clausus,

Liv. 1, 19; Flor. 4, 12, 64; cf. also Plut. Num. 20); Suet. Aug. 27; but also in a more gen. sense: pecuniam semel atque iterum dare coacti sunt, time and again, i. e. repeatedly, Cic. Font. 12, 26 (8, 16):

hoc semel ille iterumque neglexit,

id. Div. 1, 25, 54; cf.:

cum his Aeduos semel atque iterum armis contendisse,

Caes. B.G. 1, 31; Liv. 27, 16 fin.; so too Suet. Claud. 46;

for which: semel iterumque,

Petr. 34, 9; 115, 12:

Piso saepe dicebat, minus saepe Pomponius, raro Carbo, semel aut iterum Philippus,

only once or twice, Cic. Brut. 90, 308; Sen. Contr. 1, 7, 12:

semel et saepius,

Cic. Phil. 14, 8, 22; Varr. L. L. 10, § 33 Müll.; cf.:

an quod semel jus est, idem et saepius?

Quint. 7, 8, 3.—Late Lat.:

semel et bis,

repeatedly, Vulg. Phil. 4, 16; Greg. M. Ep. 5, 18 fin. —

Transf.

Pregn., like the Gr. hapax, of that which occurs no more than [p. 1664] once, but once, but a single time, once for all:

cum facile orari, Caesar, tum semel exorari soles,

Cic. Deiot. 3, 9:

quibus semel ignotum a te esse oportet,

id. ib. 14, 39:

hostis est datus, cum quo dimicantes aut vitam semel aut ignominiam finirent,

Liv. 25, 6:

totas semel absorbere placentas,

to swallow entire cakes at once, Hor. S. 2, 8, 24:

procubuit moriens et humum semel ore momordit,

once for all, Verg. A. 11, 418; cf.: nulla reparabilis arte Laesa pudicitia est;

deperit illa semel,

Ov. H. 5, 104:

semel aeternā nocte premenda fui,

id. ib. 10, 112:

nobis vero homicidio semel interdicto,

once for all, Tert. Apol. 9:

sic et semel Christus oblatus est,

Vulg. Heb. 9, 28; id. 1 Pet. 3, 18:

quoniam se semel a caeli contemplatione averterunt,

Lact. 6, 1, 7;

hence in Florus: semel in perpetuum,

Flor. 2, 12, 2:

semel et in perpetuum,

id. 3, 6, 7.—Of speech, at once, once for all, in a word, briefly:

cum postulasset, ut sibi fundus, cujus emptor erat, semel indicaretur,

Cic. Off. 3, 15, 62 (for which, just before:

non plus quam semel): interim, quod pluribus collegit adversarius, satis est semel proponere,

Quint. 5, 13, 14; cf.:

ut semel, plura complectar,

id. 11, 1, 66; 1, 2, 24; 2, 15, 34:

ut semel dicam,

id. 10, 1, 17:

ut, quod sentio, semel finiam,

id. 5, 13, 3; cf.:

quisquam denique, ut semel finiam, in lite cantat?

id. 11, 3, 59; so (after denique) id. 10, 3, 22.—

In a succession = primum, primo, the first time, first:

demonstravimus, L. Vibullium Rufum bis in potestatem pervenisse Caesaris, semel ad Corfinium, iterum in Hispaniā,

Caes. B. C. 3, 10; so after bis, with iterum, Liv. 1, 19, 3; Suet. Caes. 36; id. Aug. 25; id. tib. 6 Oud.; 72; id. Claud. 6; after ter, with iterum and tertio, Liv. 23, 9, 11.—Without iterum, etc.:

cum ad idem, unde semel profecta sunt, cuncta astra redierint,

Cic. Rep. 6, 22, 24; cf.:

uti exorta est semel,

Plaut. Am. 1, 1, 118.—

In gen., like primum, to denote the simple antecedence of an occurrence; hence, most freq. with the particles ut, ubi, quando, cum, si, etc., once, ever, at some time, at any time:

quod semel dixi, haud mutabo,

what I have once said, Plaut. Bacch. 5, 2, 85:

quod Complacitum est semel,

id. Am. prol. 106:

satis sum semel deceptus,

id. Capt. 3, 5, 99:

verebamini, ne non id facerem quod recepissem semel?

Ter. Phorm. 5, 7, 9:

nec accidere, ut quisquam te timere incipiat eorum, qui semel a te sint liberati timore,

Cic. Deiot. 14, 39:

in id, quod semel invasit, incumbit,

Quint. 2, 12, 2:

retrahi nequitum, quoquo progressa est semel, Plaut. Fragm. ap. Fest. s. v. nequitum, p. 162 Müll.—So too in the comically formed proper name: Quodsemelarripides,

Plaut. Pers. 4, 6, 23.—With particles; with ut:

in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit, semel ut emigravimus,

Plaut. Most. 2, 2, 40:

ut occepi semel,

id. Am. 3, 1, 13:

ut semel eloquentia evecta est,

Cic. Brut. 13, 51:

ut semel gloriam consecutus sum,

id. Att. 1, 19, 6; Caes. B. G. 1, 31:

denique ut semel finiam,

Quint. 9, 4, 138.—With ubi:

ubi erit accubitum semel,

Plaut. Bacch. 4, 4, 105:

ubi animus semel cupiditate se devinxit malā,

Ter. Heaut. 1, 2, 34; 2, 4, 12; Liv. 22, 2.—With quandoquidem:

perge, quandoquidem occepisti semel,

Plaut. Merc. 3, 4, 34.—With quando:

quando in apertum semel discrimen evasura esset res,

Liv. 10, 14, 8.—With cum:

quae proclivius ad perniciem, cum semel coepit, labitur,

Cic. Lael. 12, 41.—With quoniam:

(Antonius) quoniam semel induxit animum, sibi licere quod vellet, etc.,

Cic. Att. 14, 13, 6;

Ov H. 12, 11: illam partem, quoniam semel ita vobis placuit, non recusabo quominus perpoliam,

Cic. de Or 2, 28, 121; id. Rosc. Am. 11, 31; id. Phil. 12, 7, 18; Liv. 40, 13, 7.—With si:

si semel amoris peculum accepit, Extemplo et ipsus periit et res,

Plaut. Truc. 1, 1, 22; so,

si semel,

id. Mil. 3, 3, 42:

si istam semel amiseris libertatem,

id. ib. 3, 1, 106 Brix ad loc.; Ov. M. 13, 101:

si illum semel prehendero,

Plaut. Ep. 3, 1, 6:

si semel animum tuom perspexerit,

Ter. Heaut. 3, 1, 69:

et semel emissum volat inrevocabile verbam,

Hor. Ep. 1, 18, 71 (but, semel si, if once, if ever, whenever, as an emphatic numeral, Plaut. As. 1, 3, 66; id. Capt. 1, 2, 8; v. supra, I. init.).—With participles (several times in Liv. and Quint.): ut adversando remorandoque incitato semel militi adderent impetum, Liv. 2, 45, 7; so id. 5, 6, 8; 25, 6, 15; Quint. 4, 2, 115; 7, 10, 9; 10, 7, 24 al.

sīc-ut and (far less. freq. but class.) sīc-ŭti, adv., so as, just as, as.

Lit.

With a separate clause.

Form sicut:

sicut dixi, faciam,

Plaut. Trin. 3, 2, 59:

clanculum, sicut praecepi,

id. ib. 3, 3, 76:

nempe sicut dicis (shortly after: ita ut dicis),

id. Aul. 2, 4, 15; so,

sicut dicis,

id. Bacch. 4, 4, 67; id. Men. prol. 74:

hae sunt, sicut praedico,

id. Most. 3, 2, 84; cf. id. Bacch. 3, 6, 20:

stultitia magna est, Hominem amatorem ad forum procedere, etc.... sicut ego feci stultus,

id. Cas. 3, 3, 4:

si ille huc redibit, sicut confido affore,

id. Capt. 3, 5, 38:

sic ut tu huic potes,

id. ib. 5, 1, 16:

primum Montem Sacrum, sicut erat in simili causā antea factum, deinde Aventinum (occupasse),

Cic. Rep. 2, 37, 63; 6, 18, 19:

sicut ait Ennius,

id. ib. 1, 41, 64; cf.:

sicut sapiens poëta dixit,

id. Par. 5, 1, 34:

ut se quoque, sicut socios, dignos existimetis,

id. Imp. Pomp. 5, 13:

valeant preces apud te meae, sicut pro te hodie valuerunt,

Liv. 23, 8:

consules turpissimi, sicut hi recentes rerum exitus declararunt,

Cic. Planc. 35, 86:

sicut summarum summa est aeterna,

Lucr. 5, 361:

sicut Cicero dicit,

Quint. 9, 3, 83:

sicut ostendimus,

id. 11, 3, 174 al. —

Form sicuti:

sicuti dixi prius,

Plaut. Rud. 4, 4, 67:

habuit ille, sicuti meminisse vos arbitror, permulta signa,

Cic. Cael. 5, 12:

sicuti me quoque erroris mei paenitet,

id. ib. 6, 14:

urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

sicuti dignum erat,

Quint. 11, 3, 148.—

Corresp. to ita, itidem, sic.

Form sicut:

sicut tuom vis gnatum tuae Superesse vitae, Ita te obtestor, etc.,

Plaut. As. 1, 1, 1: sicut verbis nuncupavi, ita pro republicā Quiritium... legiones mecum Dis Manibus devoveo, an old formula in Liv. 8, 9:

sicut coronatus laureā coronā oraculum adisset, ita, etc.,

id. 23, 11; 21, 13; Quint. 1, 2, 26; 9, 1, 8; 9, 3, 100;

10, 1, 1: sicut medico diligenti natura corporis cognoscenda est, sic equidem, etc.,

Cic. de Or. 2, 44, 186:

sicut magno accidit casu, ut, etc.... sic magnae fuit fortunae, etc.,

Caes. B. G. 6, 30:

sicuti merci pretium statuit... Itidem divos dispertisse vitam humanam aequom fuit,

Plaut. Mil. 3, 1, 131.—

Form sicuti:

sicuti... ita,

Caes. B. C. 3, 15; cf. infra, B. b.—

Without a separate verb (so most freq.).

Form sicut:

sicut fortunatorum memorant insulas (is est ager),

Plaut. Trin. 2, 4, 148:

sicut familiae,

id. Men. prol. 74; id. Cas. 2, 6, 46: te esse sapientem, nec sicut vulgus, sed ut eruditi solent appellare sapientem, Cic. Lael. 2, 6:

Graeciae, sicut apud nos, delubra magnifica,

id. Rep. 3, 9, 14:

non debent esse amicitiarum sicut aliarum rerum satietates,

id. Lael. 19, 67:

ut tuo judicio uteretur, sicut in rebus omnibus,

id. Ep. ad Brut. 1, 5, 3; id. Tusc. 1, 17, 40:

provinciam suam hanc esse Galliam, sicut illam nostram,

Caes. B. G. 1, 44; 6, 19:

nihil me, sicut antea, juvat Scribere versiculos,

Hor. Epod. 11, 1 et saep.:

hunc, sicut omni vitā, tum petentem premebat nobilitas,

Liv. 39, 41; 34, 9, 10:

nec sicut vulnere sanguis,

Luc. 3, 638 Drak. N. cr. —

Form sicuti:

me amicissime cottidie magis Caesar amplectitur: familiares quidem ejus, sicuti neminem,

Cic. Fam. 6, 6, 13: sicuti te, Lucil. ap. Non. p. 174, 33.—

Corresp. to ita, item, sic, etc. (cf. supra, A. b.):

praecipuum lumen sicut eloquentiae, ita praeceptis quoque ejus, dedit M. Tullius,

Quint. 3, 1, 20; so id. 8, prooem. § 29; 9, 1, 18;

10, 1, 14: sicut in foro non bonos oratores, item in theatro actores malos perpeti,

Cic. de Or. 1, 26, 118:

illi, sicut Campani Capuam, sic Rhegium habituri perpetuam sedem erant,

Liv. 28, 28:

sicut in vitā, in causis quoque,

Quint. 12, 1, 13; cf. Liv. 9, 17 Drak. N. cr. —

In partic.

With an accessory idea of cause, inasmuch as, since (perh. only in the two foll. passages):

nunc occasio'st faciundi, prius quam in urbem advenerit, sicut cras hic aderit, hodie non venerit,

Plaut. Ep. 2, 2, 87:

quo lubet, sicut soror Ejus huc gemina advenit Ephesum,

id. Mil. 4, 1, 28 Brix ad loc.; cf. id. Pers. 1, 3, 57.—

Pregn.: sicut est, erat, etc., in confirmation of a former proposition, as indeed it is ( was), as it really is ( was), as is ( was) the fact (class.;

a favorite expression with Cic.): sint nobis isti, qui de ratione vivendi disserunt, magni homines, ut sunt,

Cic. Rep. 3, 3, 4:

huc accedit, quod, quamvis ille felix sit, sicut est, tamen, etc.,

id. Rosc. Am. 8, 22:

sit ista res magna, sicut est,

id. Leg. 1, 5, 17; Liv. 7, 35:

sit licet, sicut est, ab omni ambitione longe remotus,

Plin. Ep. 5, 15, 2:

illa, quamvis ridicula essent, sicut erant, mihi tamen risum non moverunt,

Cic. Fam. 7, 32, 3:

secundam eam Paulus, sicut erat, victoriam ratus,

Liv. 45, 7:

poteratque viri vox illa videri, sicuti erat,

Ov. M. 12, 205:

quamvis scelerati illi fuissent, sicuti fuerunt, pestiferi cives tamen, etc.,

Cic. de Or. 1, 53, 230.—Less freq. with other verbs:

quamvis enim multis locis dicat Epicurus, sicut dicit, satis fortiter de dolore, tamen, etc.,

Cic. Off. 3, 33, 117 Beier:

quamquam in consuetudine cottidianā perspexisses, sicuti perspicies,

id. Fam. 3, 10, 2:

quod fore, sicut accidit, videbat,

Caes. B. G. 5, 58:

terrendi magis hostes erant quam fallendi, sicut territi sunt,

Liv. 25, 24.— Strengthened by re verā:

apud nos, re verā sicut sunt, mercenarii scribae existimantur,

Nep. Eum. 1, 5.—

For introducing a term of comparison, as it were, like, as, as if, = tamquam (class.):

ut sese splendore animi et vitae suae sicut speculum praebeat civibus,

Cic. Rep. 2, 42, 69:

qui, sicut unus paterfamilias, loquor,

id. Inv. 2, 5, 19:

quod me sicut alterum parentem et observat et diligit,

id. Fam. 5, 8, 4:

(natura) rationem in capite sicut in arce posuit,

id. Tusc. 1, 10, 20; id. de Or. 1, 29, 132:

ex his duabus diversis sicuti familiis unum quoddam est conflatum genus,

id. Inv. 2, 3, 8:

ab ejus (cornus) summo, sicut palmae, rami quam late diffunduntur,

Caes. B. G. 6, 26 fin.:

multi mortales vitam sicut peregrinantes transegere,

Sall. C. 2, 8; 31, 5; 38, 3; id. J. 60, 4; Liv. 7, 11.—

For introducing an example, as, as for instance, etc. (class.):

quibus in causis omnibus, sicut in ipsā M.' Curii... fuit summa de jure dissensio,

Cic. de Or. 1, 56, 238; Nep. Dat. 9:

omnibus periculis, sicut cum Spartam oppugnavit,

id. Pel. 4: sicuti cum, Lucil. ap. Non. p. 154, 27: sicuti si, Enn. ap. Gell. 3, 14, 5 (Ann. v. 344 Vahl.); Quint. 9, 3, 89; so id. 9, 3, 16; 9, 3, 91; 7, 2, 17; 8, 3, 51; Suet. Aug. 56; 85 al.—

Sicut eram, erat, etc., like the Gr. hôs eichon, to denote an unchanged condition of the subject in a new state of action, just as I ( he, etc.) was ( poet. and in post-Aug. prose):

sicut eram, fugio sine vestibus,

Ov. M. 5, 601; 6, 657:

sicut erat, rectos defert in Tartara currus,

Stat. Th. 7, 820; so, sicut erat, id. ib. 3, 680; 4, 803; 10, 37; Luc. 2, 365:

ille, sicut nudatus erat, pervenit ad Graecos,

Curt. 9, 7, 10; 10, 4, 2:

sicut erat togatus,

Suet. Claud. 34; Just. 14, 4, 1; 26, 2, 4 al.:

sicut erant,

Ov. M. 3, 178; Suet. Calig. 45; id. Oth. 8:

sicut erit,

Tib. 3, 1, 18.—Less freq. with another verb:

sicut curru eminebat, oculos circumferens,

Curt. 4, 14, 9:

praecipitatum in flumen, sicut vestitus advenerat,

Suet. Claud. 9.—Form sicuti:

sicuti erat, cruentā veste, in castra pervenit,

Curt. 8, 3, 10 —

A few times in Sallust with an accessory hypothetical signif., as if, just as if, = quasi:

alii sicuti populi jura defenderent, pars, etc.,

Sall. C. 38, 3:

sicuti jurgio lacessitus foret, in Senatum venit,

id. ib. 31, 5:

sicuti audiri a suis aut cerni possent, etc.,

id. J. 60, 4:

sicuti salutatum introire ad Ciceronem,

id. C. 28, 1.—

Of time, as soon as, after (very rare):

sicut adulescit, terram inde colligimus,

Pall. Apr. 2, 3.

sŭb (on the form sus from subs v. infra, III.), prep. with acc. and abl. [perh. for es-ub, ens-ub, = ens (eis) and hupo; Sanscr. upa; cf. Curt. Gr. Etym. p. 290], under.

With abl., to point out the object under which a thing is situated or takes place (Gr. hupo, with dat. or gen.), under, below, beneath, underneath.

Of space:

si essent, qui sub terrā semper habitavissent... nec tamen exissent umquam supra terram,

Cic. N. D. 2, 37, 95; Plaut. Capt. 3, 5, 72:

sub aquā,

id. Cas. 2, 6, 28:

sub vestimentis,

id. Ep. 2, 2, 32; Liv. 1, 58; cf.: saepe est sub palliolo sordido sapientia, Caecil. ap. Cic. Tusc. 3, 23, 56:

ingenium ingens Inculto latet hoc sub corpore,

Hor. S. 1, 3, 34:

sub pellibus hiemare,

Caes. B. C. 3, 13, 5; cf. Liv. 23, 18, 15:

manet sub Jove frigido Venator,

Hor. C. 1, 1, 25:

sub divo moreris,

id. ib. 2, 3, 23:

vitam sub divo agat,

id. ib. 3, 2, 5 (v. divus, II.):

sub terrā vivi demissi sunt,

Liv. 22, 57:

sub hoc jugo dictator Aequos misit,

id. 3, 28, 11:

pone (me) sub curru nimium propinqui Solis,

Hor. C. 1, 22, 21 et saep.— Trop.:

non parvum sub hoc verbo furtum latet,

Cic. Agr. 3, 3, 12.—

Transf., of lofty objects, at the foot of which, or in whose immediate neighborhood, any thing is situated, under, below, beneath, at the foot of, at, by, near, before:

sub monte consedit,

Caes. B. G. 1, 48; so,

sub monte considere,

id. ib. 1, 21:

sub colle constituere,

id. ib. 7, 49:

sub montis radicibus esse,

id. ib. 7, 36 al.:

sub ipsis Numantiae moenibus,

Cic. Rep. 1, 11, 17:

est ager sub urbe,

Plaut. Trin. 2, 4, 107; so,

sub urbe,

Ter. Ad. 5, 8, 26; Varr. R. R. 1, 50, 2; Hor. C. 3, 19, 4:

sub Veteribus,

Plaut. Curc. 4, 1, 19:

sub Novis,

Cic. de Or. 2, 66, 266 Orell. N. cr.; id. Ac. 2, 22, 70 Goer. N. cr.; cf. Varr. L. L. 6, § 59 Müll.:

sub basilicā,

Plaut. Curc. 4, 1, 11 et saep.— Trop.:

sub oculis domini suam probare operam studebant,

Caes. B. C. 1, 57 fin.:

omnia sub oculis erant,

Liv. 4, 28; cf. Vell. 2, 21, 3:

classem sub ipso ore urbis incendit,

Flor. 2, 15.—

Of time, in, within, during, at, by:

ne sub ipsā profectione milites oppidum irrumperent,

Caes. B. C. 1, 27:

sub decessu suo,

Hirt. B. G. 8, 49:

sub luce,

Ov. M. 1, 494; Hor. A. P. 363; Liv. 25, 24:

sub eodem tempore,

Ov. F. 5, 491:

sub somno,

Cels. 3, 18 med. al.—

In other relations, where existence under or in the immediate vicinity of any thing may be conceived.

Under, in rank or order; hence, next to, immediately after: Euryalumque Helymus sequitur;

quo deinde sub ipso Ecce volat calcemque terit jam calce Diores,

Verg. A. 5, 322.—

In gen., of subjection, domination, stipulation, influence, effect, reason, etc., under, beneath, with:

omnes ordine sub signis ducam legiones meas,

under my standards, Plaut. Ps. 2, 4, 71: sub armis vitam cernere, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll. (Trag. v. 297 Vahl.); so,

sub armis,

Caes. B. C. 1, 41; 1, 42:

sub sarcinis,

id. B. G. 2, 17; 3, 24:

sub onere,

id. B. C. 1, 66 et saep.—

Trop., under, subject to, in the power of; during, in the time of, upon, etc.:

sub Veneris regno vapulo, non sub Jovis,

Plaut. Ps. 1, 1, 13:

sub regno esse,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

sub imperio alicujus esse,

Ter. Heaut. 2, 2, 4:

sub dicione atque imperio alicujus esse,

Caes. B. G. 1, 31; Auct. B. Alex. 66, 6; Sall. J. 13, 1; Nep. Con. 4, 4; id. Eum. 7, 1; cf.:

sub Corbulone Armenios pellere,

Tac. H. 3, 24: sub manu alicujus esse, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 2;

sub rege,

Cic. Rep. 2, 23, 43; Hor. C. 3, 5, 9:

sub Hannibale,

Liv. 25, 40:

sub dominā meretrice,

Hor. Ep. 1, 2, 25:

sub nutrice,

id. ib. 2, 1, 99:

sub judice lis est,

id. A. P. 78:

praecipua sub Domitiano miseriarum pars erat,

during the reign of, Tac. Agr. 45:

scripsit sub Nerone novissimis annis,

Plin. Ep. 3, 5, 5:

gnarus sub Nerone temporum,

Tac. Agr. 6; Suet. Tit. 8 et saep.:

sub vulnere,

from the effects of the wound, Ov. M. 5, 62; cf.:

sub judice,

under, id. ib. 13, 190:

nullo sub indice,

forced by no betrayer, id. ib. 13, 34.—So in certain phrases where the simple abl. is more freq.:

sub pacto abolitionis dominationem deponere,

Quint. 9, 2, 97:

sub condicione,

Liv. 6, 40, 8 Weissenb. ad loc.:

sub condicionibus,

id. 21, 12, 4:

sub eā condicione, ne cui fidem meam obstringam,

Plin. Ep. 4, 13, 11:

sub eā condicione, si esset, etc.,

id. ib. 8, 18, 4; so,

sub condicione, ut (ne, si, etc.),

Suet. Tib. 44; 13; id. Caes. 68; id. Claud. 24; id. Vit. 6:

sub specie (= specie, or per speciem): sub specie infidae pacis quieti,

Liv. 9, 45, 5; 36, 7, 12; 44, 24, 4:

sub tutelae specie,

Curt. 10, 6, 21; Sen. Ben. 1, 4, 2; cf.:

sub nomine pacis bellum latet,

Cic. Phil. 12, 7, 17:

sub alienis auspiciis rem gerere,

Val. Max. 3, 2, 6:

sub lege, ne,

Suet. Aug. 21:

sub exceptione, si,

id. Caes. 78:

sub poenā mortis,

id. Calig. 48:

servitutis,

id. Tib. 36 et saep.:

sub frigido sudore mori,

Cels. 5, 26, 31 fin. —

With acc., to point out the object under which a thing comes, goes, extends, etc. (Gr. hupo, with acc.), under, below, beneath.

Of space, usually with verbs of motion:

et datores et factores omnes subdam sub solum,

Plaut. Curc. 2, 3, 18:

manum sub vestimenta deferre,

id. Bacch. 3, 3, 78:

cum tota se luna sub orbem solis subjecisset,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

exercitum sub jugum mittere,

Caes. B. G. 1, 7; 1, 12; Sall. J. 38, 9 Dietsch ad loc.:

sub furcam ire,

Hor. S. 2, 7, 66:

sub divum rapere,

id. C. 1, 18, 13:

sub terras ire,

Verg. A. 4, 654. — Trop.:

sub judicium sapientis et delectum cadunt,

Cic. Fin. 3, 18, 61:

quae sub sensus subjecta sunt,

id. Ac. 2, 23, 74:

quod sub aurium mensuram aliquam cadat,

id. Or. 20, 67:

columbae Ipsa sub ora viri venere,

Verg. A. 6, 191:

quod sub oculos venit,

Sen. Ben. 1, 5, 6.—Rarely with verb of rest:

quidquid sub Noton et Borean hominum sumus,

Luc. 7, 364.—

Transf. (cf. supra, I. A. 2.), of lofty objects, to the foot of which, or into whose immediate neighborhood, any thing comes, or near to which it extends, under, below, beneath, to, near to, close to, up to, towards, etc.:

sub montem succedunt milites,

Caes. B. C. 1, 45:

sub ipsum murum fons aquae prorumpebat,

Hirt. B. G. 8, 41:

missi sunt sub muros,

Liv. 44, 45:

Judaei sub ipsos muros struxere aciem,

Tac. H. 5, 11; 3, 21:

aedes suas detulit sub Veliam,

Cic. Rep. 2, 31, 54:

arat finem sub utrumque colonus,

Hor. S. 2, 1, 35:

jactatus amnis Ostia sub Tusci,

id. ib. 2, 2, 33:

(hostem) mediam ferit ense sub alvum,

Ov. M. 12, 389:

sub orientem secutus Armenios,

Flor. 3, 5.—

Of time, denoting a close approximation.

Before, towards, about, shortly before, up to, until:

Pompeius sub noctem naves solvit,

Caes. B. C. 1, 28; so,

sub noctem,

Verg. A. 1, 662; Hor. C. 1, 9, 19; id. S. 2, 1, 9; 2, 7, 109; id. Ep. 2, 2, 169:

sub vesperum,

Caes. B. G. 2, 33; id. B. C. 1, 42:

sub lucem,

id. B. G. 7, 83; Verg. G. 1, 445:

sub lumina prima,

Hor. S. 2, 7, 33:

sub tempus edendi,

id. Ep. 1, 16, 22:

sub dies festos,

Cic. Q. Fr. 2, 1, 1:

sub galli cantum,

Hor. S. 1, 1, 10:

usque sub extremum brumae intractabilis imbrem,

Verg. G. 1, 211:

simulacra Visa sub obscurum noctis,

id. ib. 1, 478:

prima vel autumni sub frigora,

id. ib. 2, 321:

quod (bellum) fuit sub recentem pacem,

Liv. 21, 2, 1.—

After, immediately after, just after, immediately upon:

sub eas (litteras) statim recitatae sunt tuae,

Cic. Fam. 10, 16, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4:

sub haec dicta omnes procubuerunt,

Liv. 7, 31:

sub adventum praetoris,

id. 23, 15, 1; 23, 16, 3; 45, 10, 10:

sub hanc vocem fremitus variantis multitudinis fuit,

id. 35, 31:

sub hoc erus inquit,

hereupon, Hor. S. 2, 8, 43.—

In other relations, in which a coming under any thing may be conceived:

lepide hoc succedit sub manus negotium,

comes to hand, convenient, Plaut. Mil. 3, 2, 59:

sub manus succedere,

id. ib. 4, 4, 7; id. Pers. 4, 1, 2: sub manum submittere, at hand, convenient, Auct. B. Afr. 36, 1:

sub ictum venire,

Liv. 27, 18:

sub manum annuntiari,

Suet. Aug. 49 (al. sub manu; cf.

supra, I. C.): sub legum et judiciorum potestatem cadere,

Cic. Verr. 2, 5, 55, § 144:

sub populi Romani imperium dicionemque cadere,

id. Font. 5, 12 (1, 2):

incolas sub potestatem Atheniensium redigere,

Nep. Milt. 1:

matrimonium vos sub legis superbissimae vincula conicitis,

Liv. 4, 4:

sub unum fortunae ictum totas vires regni cadere pati,

Curt. 3, 8, 2.—

In composition, the b remains unchanged before vowels and before b, d, j, l, n, s, t, v. Before m and r it is frequently, and before the remaining consonants, c, f, g, p, it is regularly assimilated. Yet here the MSS. vary, as in ob, ad, in, etc. Before some words commencing with c. p, t, it assumes the form sus, by the rejection of the b from a collateral form subs (analog. to abs); e. g. suscipio, suscito, suspendo, sustineo, sustuli, sustollo. Before s, with a following consonant, there remains merely su in the words suspicio, suspicor, suspiro; cf., however: substerno, substituo, substo, substruo al.; v. esp. Neue, Formenl. 2, 775 sqq.—

In composition, sub denotes,

Lit., a being situated or contained under, a putting or bringing under, or a going in under any thing: subaeratus, subcavus; subdo, subigo, subicio; subhaereo, subaperio; subedo.—

Hence, also, a concealing or being concealed behind something; a secret action: subnoto, surripio, suffuror, subausculto, suborno. —

Transf., a being placed or ranked under: subcenturio, subcurator, subcustos, etc.; or a being or doing any thing in a lower or inferior degree, a little, somewhat, rather, slightly: subabsurdus, subagrestis, subalbus, etc.; subaccusare, subirascor, etc.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

tămen, adv. [perh. from tam and en, Corss. Ausspr. 1, 842; but cf. Rib. Lat. Part. p. 27 sqq.], notwithstanding, nevertheless, for all that, however, yet, still, etc.

In gen.

With a corresp. concessive or conditional particle ( quamquam, quamvis, etsi, etiamsi, tametsi, licet, si, ut, cum, etc.; tamen stands at the beginning of the clause or after a prominent word; cf.: certe, nihilo minus).

With quamquam:

verumtamen, quamquam abest a culpā, suspitione tamen non caret,

Cic. Rosc. Am. 20, 55:

quamquam me vester honos vigilare jubet, tamen, etc.,

id. Agr. 2, 28, 77; id. Imp. Pomp. 1, 1; 12, 34; id. Cat. 2, 9, 19; 3, 12, 29.—

With quamvis:

quamvis sit magna (exspectatio), tamen eam vinces,

Cic. Rep. 1, 23, 37.—

With etsi:

etsi abest maturitas aetatis, jam tamen, etc.,

Cic. Fam. 6, 18, 4; cf.:

sed tamen etsi omnium causā, quos commendo, velle debeo, tamen, etc.,

id. ib. 13, 71.—

With tametsi:

tametsi miserum est, tamen, etc.,

Cic. Rosc. Am. 20, 55:

tametsi ille venerit, tamen,

id. Imp. Pomp. 5, 13; 17, 51; Sall. C. 3, 2; Caes. B. G. 1, 30; 7, 43, and v. tametsi, II.—

With etiam si:

etiamsi natura abripuit, virtus tamen, etc.,

Cic. Rep. 1, 16, 25; id. Caecin. 21, 59; id. Div. 2, 64, 131:

etiam si ab hoste defendant, tamen,

id. Imp. Pomp. 5, 13.—

With licet:

licet tibi significarim, ut ad me venires: tamen intellego, etc.,

Cic. Att. 3, 12, 3.—

With ut:

equidem, ut verum esset... tamen arbitrarer, etc.,

Cic. Rep. 1, 6, 11.—

With si:

si taceo, interii tamen,

Plaut. Mil. 2, 3, 36:

si Massilienses per delectos cives... reguntur, inest tamen in eā conditione, etc.,

Cic. Rep. 1, 27, 43:

si ipsa minus honestas, contumelia tamen, etc.,

id. Part. Or. 26, 92:

si omnes deos hominesque celare possimus, nihil tamen, etc.,

id. Off. 3, 8 fin.; id. Imp. Pomp. 17, 50; id. Cat. 3, 3, 7:

si nullus erit pulvis, tamen excute nullum,

Ov. A. A. 1, 151; Curt. 5, 8, 15; 7, 5, 42.—

With cum:

cum ea consecutus nondum eram... tamen, etc.,

Cic. Fam. 3, 7, 5; id. Rep. 1, 10, 16:

cui (senatus auctoritati) cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,

id. Fam. 1, 2, 4.—

Without correl. particle:

retraham ad me illud argentum tamen,

Ter. Heaut. 4, 2, 11: Divitiacus dixit, scire se illa esse vera;

sese tamen amore fraterno commoveri,

Caes. B. G. 1, 20: expellitur ex oppido Gergoviā;

non destitit tamen,

id. ib. 7, 4:

equites conflixerunt, tamen ut nostri superiores fuerint,

id. ib. 5, 15:

propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur, Sequanis vero, etc.,

at least, id. ib. 1, 32; so,

neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portus Africae,

Liv. 28, 43, 17:

quo, defendente nullo, tamen armatis adscendere esset difficile,

Hirt. B. G. 8, 33; Sall. C. 20, 12; Curt. 4, 4, 21; 4, 6, 28:

semper Ajax fortis, fortissimus tamen in furore,

Cic. Tusc. 4, 23, 52:

qui plusque fore dicant in pluribus consilii quam in uno, et eandem tamen aequitatem,

id. Rep. 1, 35, 55:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium tamen, quia unius esset, deponere eum in animo habuisse quidam auctores sunt,

Liv. 1, 48, 9:

et Philippus minime, quin rebellandum esset, dubius, quia tamen inmaturae ad id vires erant, ad moram, etc.,

id. 39, 35, 2 Weissenb. (dub.): haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt;

illud tamen non minus admirabile, quod servilis animus cepit,

Val. Max. 3, 3, 7.—Emphat., beginning a sentence:

tamen contemptus abs te, haec habui in memoriā,

Ter. Eun. 1, 2, 90:

tamen aliquid nullius est... tanta copia quae enarrare tuas res gestas possit. Tamen adfirmo, etc.,

Cic. Marcell. 2, 4; Liv. 21, 55, 10.—

Esp.

With sed, in transitions, in resuming the thought after a parenthesis, or in limiting or correcting something already said, or some inference from it, but yet, but nevertheless, but still:

hi non sunt permolesti: sed tamen insident et urgent,

Cic. Att. 1, 18, 2:

sed tamen velim scire, etc.,

id. Rep. 1, 30, 46:

difficile factu est, sed conabor tamen,

id. ib. 1, 43, 66:

ipse ad me non venisset... sed tamen,

id. Fam. 4, 3, 1:

quicquid arte fieri potuerit—non enim jam satis est consilio pugnare... —sed tamen quicquid elaborari aut effici potuerit,

id. ib. 9, 16, 2:

non perfectum illud quidem, sed tolerabile tamen,

id. Rep. 1, 26, 42; id. Imp. Pomp. 4, 10; 17, 52; id. Cat. 2, 9, 20; 4, 5, 9:

gravi morbo est inplicitus. Sed animo tamen aegrum magis quam corpore, etc.,

Liv. 40, 56, 9; Curt. 4, 4, 12; Sen. Q. N. 6, 16, 3; cf. also verumtamen. —

Si tamen, if at least, if only, = si modo:

aliqua et mihi gratia ponto est: Si tamen in medio quondam concreta profundo Spuma fui,

Ov. M. 4, 537; so id. Tr. 3, 14, 24:

si tamen illi (amici) non gravantur,

Plin. Ep. 3, 1, 4; 6, 21, 6 et saep.—

Ellipt. (very rare): utilissimo quidem exemplo;

si tamen acta excellentissimorum virorum humiliter aestimare... permittitur ( = ita tamen utilissimo, si, etc.),

Val. Max. 2, 7, 14.—

In an interrogation:

si quinque hominum milibus ad vim, facinus caedemque delectis locus quaeritur, tamenne patiemini vestro nomine contra vos firmari opes?

in spite of this, notwithstanding this, Cic. Agr. 2, 28, 77;

so. si... tamenne?

id. Fl. 10, 21; id. Font. 7, 16 (3, 6); id. Dom. 19, 50.—Without ne:

cur nolint, etiam si tacerent, satis dicunt. Verum non tacent. Tamen his invitissimis te offers?

Cic. Div. in Caecil. 6, 21: —Quare tamen per plures dies motus [p. 1839] fuit? yet why, etc., Sen. Q. N. 6, 31, 1;

so even at the beginning of a letter: tamen a malitiā non discedis?

and yet, Cic. Fam. 9, 19, 1.—

Ac tamen, and yet, and that although: admirabile est quantum inter omnis unus excellat;

ac tamen, cum esset Demosthenes, multi oratores fuerunt, etc.,

Cic. Or. 2, 6; 8, 26; id. Sest. 54, 115:

quantus iste est hominum error! Ac tamen facile patior, etc.,

id. Rep. 2, 15, 29; cf.:

atque is tamen aliquis Ligarius non fuit,

yet not even, id. Lig. 7, 22.—

Neque... nec tamen, nor, on the other hand, and yet not:

Cyri vitam legunt, praeclaram illam quidem, sed neque tam nostris rebus aptam nec tamen Scauri laudibus anteponendam,

Cic. Brut. 29, 112.—

Ne tamen, that by no means:

veni igitur, quaeso, ne tamen semen urbanitatis unā cum re publicā intereat,

Cic. Fam. 7, 31, 2.—

With rel. pron.: qui tamen, etc., who however, although he ( she, it, they, etc.):

L. Lucullus, qui tamen eis incommodis mederi fortasse potuisset,... partem militum Glabrioni tradidit,

Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

ut possint eam vitam, quae tamen esset reddenda naturae, pro patriā potissimum reddere,

id. Rep. 1, 3, 5:

perturbat me etiam illud interdum, quod tamen, cum te penitus recognovi, timere desino,

id. Deiot. 2, 4; id. Cat. 4, 11, 23: fuit mirificus in Crasso pudor, qui tamen non modo obesset ejus orationi, sed etiam prodesset, and yet its effect was, etc., id. de Or. 1, 26, 122:

si vetustum verbum sit, quod tamen consuetudo ferre possit,

id. ib. 3, 43, 170.—Qui tamen sometimes introduces a paranthetical concession:

alter, qui tamen se continuerat, senserat tantum aliud atque homines exspectabant,

Cic. Sest. 53, 114 (v. Fischer, Gram. p. 573, 5).—

Strengthened by nihilominus:

etsi verum judicabant, tamen nihilominus, etc.,

Cic. Clu. 28, 76: tamen nihilominus Aien aristeuein, etc., id. Fam. 13, 15, 2.

tam, IV.

tracto, āvi, ātum ( gen. plur. part. tractantum, Ov. P. 3, 3, 20), 1, v. freq. a. [traho].

To draw violently, to drag, tug, haul, etc. (so, very rare): qui te (Hectorem) sic tractavere? Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 96 Vahl.):

tractatus per aequora campi,

id. Ann. v. 140 Vahl.:

tractata comis antistita Phoebi,

Ov. M. 13, 410:

malis morsuque ferarum Tractari,

to be torn, rent, lacerated, Lucr. 3, 889.—

To touch, take in hand, handle, manage, wield; to exercise, practise, transact, perform, etc. (freq. and class.; cf.: tango, ago, perago).

Lit.:

ut ea, quae gustemus, olfaciamus, tractemus, audiamus, etc.,

Cic. Tusc. 5, 38, 111:

numquam temere tinnit tintinnabulum, nisi qui illud tractat,

Plaut. Trin. 4, 2, 163:

aliquid manibus,

id. Poen. 1, 2, 103:

tractavisti hospitam ante aedes meas,

id. Mil. 2, 6, 30:

mateilionem Corinthium cupidissime tractans,

Cic. Par. 5, 2, 38:

volucra, quae non possum tractare sine magno gemitu,

id. Att. 12, 22, 1:

aret Pellis et ad tactum tractanti dura resistit,

Verg. G. 3, 502:

puer unctis Tractavit calicem manibus,

Hor. S. 2, 4, 79:

vitulos consuescere manu tractari,

Col. 6, 2, 1:

tractat inauratae consona fila lyrae,

i. e. strikes, plays upon, Ov. Am. 1, 8, 60: necdum res igni scibant tractare, to prepare, i. e. to cook, dress, Lucr. 5, 953:

solum terrae aere,

id. 5, 1289; cf.:

lutosum agrum,

i. e. to till, Col. 2, 4, 5:

tractari tuerique vites,

Cic. Fin. 5, 14, 39:

ceram pollice,

Ov. M. 10, 285; cf. id. ib. 8, 196:

lanam,

Just. 1, 3:

lanuginem,

Suet. Ner. 34:

gubernacula,

to manage, Cic. Sest. 9, 20:

tela,

to wield, Liv. 7, 32, 11; cf.:

speciosius arma,

Hor. Ep. 1, 18, 53:

servus, qui meam bibliothecen multorum nummorum tractavit,

has taken care of, had charge of, Cic. Fam. 13, 77, 3; cf.: eras tu quaestor;

pecuniam publicam tu tractabas,

id. Div. in Caecil. 10, 32:

rationem Prusensium,

Plin. Ep. 10, 28, 5.—

Trop., to handle, manage, practise, conduct, lead, etc.

In gen.: ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag. v. 189 Vahl.):

suam rem minus caute et cogitate,

Plaut. Trin. 2, 2, 46:

causas amicorum tractare atque agere,

Cic. de Or. 1, 37, 170:

causam difficiliorem,

id. Fam. 3, 12, 3:

condiciones,

Caes. B. C. 3, 28:

bellum,

to conduct, carry on, Liv. 23, 28, 4; Tac. A. 1, 59; Just. 9, 8, 12; 22, 5, 4:

proelia,

Sil. 15, 466; cf.:

vitam vulgivago more ferarum,

to lead, pass, spend, Lucr. 5, 930; so,

vitam,

Auct. Her. 4, 24, 33 (al. transactam):

imperium,

Just. 1, 2, 1:

regna,

id. 2, 4, 20:

pauca admodum vi tractata, quo ceteris quies esset,

Tac. A. 1, 9 fin.:

artem,

to practise, Ter. Phorm. prol. 17; Cic. Ac. 2, 7, 22:

verba vetera,

to employ, Quint. 11, 1, 6:

personam in scenā,

to perform, act, represent, id. Rosc. Com. 7, 20; so,

partes secundas (mimus),

Hor. Ep. 1, 18, 14:

animos,

Cic. Or. 28, 97; cf. Quint. 11, 1, 85.—Reflex.:

quo in munere ita se tractavit, ut, etc.,

has so conducted himself, Cic. Fam. 13, 12, 1; so,

ita me in re publicā tractabo, ut meminerim, etc.,

id. Cat. 3, 12, 29.—

In partic.

To treat, use, or conduct one ' s self towards a person in any manner:

ego te, ut merita es de me, tractare exsequar,

Plaut. As. 1, 3, 8: haec arte tractabat virum, ut, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 125:

omnibus rebus eum ita tractes, ut, etc.,

Cic. Fam. 1, 3:

non tractabo ut consulem,

id. Phil. 2, 5, 10:

aliquem liberaliter,

id. Verr. 1, 8, 23:

nec liberalius nec honorificentius potuisse tractari,

id. Fam. 13, 27, 2:

pater parum pie tractatus a filio,

id. Cael. 2, 3:

mercatores ac navicularii injuriosius tractati,

id. Imp. Pomp. 5, 11:

pauloque benignius ipsum Te tractare voles,

Hor. Ep. 1, 17, 12. —

To handle, treat, investigate, discuss any thing, mentally, orally, or in writing (cf.: dissero, disputo, ago). ( a) With acc.:

quem ad modum quamque causam tractare conveniat,

Auct. Her. 2, 2, 2:

oratori omnia quaesita, audita, lecta, disputata, tractata, agitata esse debent,

Cic. de Or. 3, 14, 54:

habeat omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118:

causas amicorum,

id. de Or. 1, 37, 170:

tractata res,

id. Rep. 3, 3, 4:

definitiones fortitudinis,

id. Tusc. 4, 24, 53:

partem philosophiae,

id. Ac. 1, 8, 30:

constantiam,

id. Lael. 18, 65; cf. id. ib. 22, 82:

ibi consilia decem legatorum tractabantur,

Liv. 33, 31, 7:

fama fuit... tractatas inter Eumenen et Persea condiciones amicitiae,

id. 44, 13, 9:

scrupulosius tractabo ventos,

Plin. 2, 46, 45, § 118: prima elementa, Quint. prooem. 21;

1, 1, 23: locus, qui copississime a Cicerone tractatur,

id. 1, 4, 24; 7, 2, 43:

aliquid memori pectore,

to ponder, reflect upon, Juv. 11, 28; cf.:

tractare proeliorum vias,

Tac. A. 2, 5: ut quaestio diligentius tractaretur, Aug. Civ. Dei, 2, 21, 1.—

With de and abl. (mostly postAug.):

de officii parte,

Sen. Contr. 2, 1 (9), 20 (dub.;

Madv. and Kiessl. partem): quoniam de religionibus tractabatur,

Tac. A. 3, 71:

ubi de figuris orationis tractandum erit,

Quint. 1, 5, 5; 2, 13, 14; 2, 20, 10:

de negotiis,

to discuss, Suet. Aug. 35 fin. —

With interrog.-clause:

quo tractatur amicus an inimicus,

Quint. 5, 10, 29; 7, 2, 56:

utra sit antiquior (lex),

id. 7, 7, 8:

cum tractaret, quinam adipisci principem locum abnuerent, etc.,

Tac. A. 1, 13.—

To negotiate, treat:

dum de condicionibus tractat,

Nep. Eum. 5, 7; Suet. Claud. 26:

de Asiā,

Just. 37, 3, 4:

de redimendo filio,

id. 31, 7, 7.

trăho, xi, ctum, 3 ( inf. perf. sync. traxe, Verg. A. 5, 786), v. a. [cf. Sanscr. trankh, trakh, to move; Gr. trechô, to run], to draw, drag, or haul, to drag along; to draw off, forth, or away, etc. (syn.: tracto, rapio, rapto, duco).

Lit.

In gen.:

Amphitruonem collo,

Plaut. Am. 3, 2, 72:

cum a custodibus in fugā trinis catenis vinctus traheretur,

Caes. B. G. 1, 53:

trahebatur passis Priameïa virgo Crinibus a templo Cassandra,

Verg. A. 2, 403:

corpus tractum et laniatum abjecit in mare,

Cic. Phil. 11, 2, 5:

materiam (malagmata),

Cels. 4, 7:

bilem,

Plin. 25, 5, 22, § 54:

vapor porro trahit aëra secum,

Lucr. 3, 233:

limum harenamque et saxa ingentia fluctus trahunt,

Sall. J. 78, 3: Charybdis naves ad litora trahit, id. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 3, 425; cf.:

Scyllam naves in saxa trahentem, Verg. l. l.: (haematiten) trahere in se argentum, aes, ferrum,

Plin. 36, 20, 38, § 146: Gy. Amiculum hoc sustolle saltem. Si. Sine trahi, cum egomet trahor, let it drag or trail, Plaut. Cist. 1, 1, 117; cf.:

tragula ab eo, quod trahitur per terram,

Varr. L. L. 5, § 139 Müll.:

sarcinas,

Sen. Ep. 44, 6:

vestem per pulpita,

Hor. A. P. 215:

plaustra per altos montes cervice (boves),

Verg. G. 3, 536:

siccas machinae carinas,

Hor. C. 1, 4, 2:

genua aegra,

Verg. A. 5, 468:

trahantur per me pedibus omnes rei,

Cic. Fam. 7, 32, 2; cf.:

aliquem ad praetorem,

Plaut. Poen. 3, 5, 45:

praecipitem in pistrinum,

id. Ps. 1, 5, 79:

Hectorem circum sua Pergama,

to drag, trail, Ov. M. 12, 591. —

Of a train of soldiers, attendants, etc.: Scipio gravem jam spoliis multarum urbium exercitum trahens,

Liv. 30, 9, 10:

ingentem secum occurrentium prosequentiumque trahentes turbam,

id. 45, 2, 3; 6, 3, 4; cf.:

sacra manu victosque deos parvumque nepotem Ipse trahit,

Verg. A. 2, 321:

secum legionem,

Val. Max. 3, 2, 20:

feminae pleraeque parvos trahentes liberos, ibant,

Curt. 3, 13, 12; 5, 5, 15:

uxor, quam comitem trahebat,

id. 8, 3, 2:

folium secum,

Val. Max. 4, 3, 12:

cum privato comitatu quem semper secum trahere moris fuit,

Vell. 2, 40, 3:

magnam manum Thracum secum,

id. 2, 112, 4.—

In partic.

To draw out, pull out, extract, withdraw:

trahens haerentia viscere tela,

drawing out, extracting, Ov. M. 6, 290:

ferrum e vulnere,

id. ib. 4, 120:

e corpore ferrum,

id. F. 5, 399:

de corpore telum,

id. M. 5, 95; cf.:

gladium de visceribus,

Mart. 1, 14, 2:

manu lignum,

Ov. M. 12, 371; cf.:

te quoque, Luna, traho (i. e. de caelo),

draw down, id. ib. 7, 207:

captum Jovem Caelo trahit,

Sen. Oct. 810. —

To draw together, bring together, contract, wrinkle:

at coria et carnem trahit et conducit in unum,

Lucr. 6, 968:

in manibus vero nervi trahere,

id. 6, 1190:

vultum rugasque coëgit,

Ov. Am. 2, 2, 33.—

Of fluids, etc., to draw in, take in, quaff; draw, draw up: si pocula arente fauce traxerim, had drawn in, i. e. quaffed, Hor. Epod. 14, 4; cf. Ov. M. 15, 330:

aquas,

Luc. 7, 822:

venena ore,

id. 9, 934:

ubera,

id. 3, 351 al.:

ex puteis jugibus aquam calidam trahi (videmus),

Cic. N. D. 2, 9, 25: navigium aquam trahit, draws or lets in water, leaks, Sen. Ira, 2, 10, 5; cf.:

sanguinem jumento de cervice,

to draw, let, Veg. Vet. 3, 43.—Of smelling:

odorem naribus,

Phaedr. 3, 1, 4.—Of drawing in the breath, inhaling:

auras ore,

Ov. M. 2, 230:

animam,

Plin. 11, 3, 2, § 6; cf.:

Servilius exiguā in spe trahebat animam,

Liv. 3, 6, 8:

spiritum,

to draw breath, Col. 6, 9, 3; Sen. Ira, 3, 43, 4; Cels. 4, 4; Curt. 3, 6, 10: spiritum extremum, [p. 1886] Phaedr. 1, 21, 4:

penitus suspiria,

to heave sighs, to sigh, Ov. M. 2, 753:

vocem imo a pectore,

Verg. A. 1, 371.—

To take on, assume, acquire, get:

Iris Mille trahens varios adverso sole colores,

Verg. A. 4, 701:

squamam cutis durata trahebat,

Ov. M. 3, 675:

colorem,

id. ib. 2, 236;

14, 393: ruborem,

id. ib. 3, 482;

10, 595: calorem,

id. ib. 11, 305:

lapidis figuram,

id. ib. 3, 399:

maturitatem,

Col. 1, 6, 20:

sucum,

id. 11, 3, 60:

robiginem,

Plin. 36, 18, 30, § 136. —

To drag away violently, to carry off, plunder, = agein kai pherein:

cetera rape, trahe,

Plaut. Trin. 2, 2, 12:

rapere omnes, trahere,

Sall. C. 11, 4:

quibus non humana ulla neque divina obstant, quin... in opes potentisque trahant exscindant,

id. H. 4, 61, 17 Dietsch:

sibi quisque ducere, trahere, rapere,

id. J. 41, 5:

de aliquo trahere spolia,

Cic. Balb. 23, 54:

praedam ex agris,

Liv. 25, 14, 11:

tantum jam praedae hostes trahere, ut, etc.,

id. 10, 20, 3; cf.:

pastor cum traheret per freta navibus Idaeis Helenen,

Hor. C. 1, 15, 1.—

Trahere pecuniam (for distrahere), to make away with, to dissipate, squander:

omnibus modis pecuniam trahunt, vexant,

Sall. C. 20, 12.—

Of drugs, etc., to purge, rcmove, clear away:

bilem ex alvo,

Plin. 25, 5, 22, § 54; 26, 8, 42, § 69:

pituitam,

id. 21, 23, 94, § 166:

cruditates, pituitas, bilem,

id. 32, 9, 31, § 95.—

Trahere lanam, vellera, etc., to draw out lengthwise, i. e. to spin, manufacture: manibus trahere lanam, Varr. ap. Non. 545, 12:

lanam,

Juv. 2, 54:

vellera digitis,

Ov. M. 14, 265:

data pensa,

id. ib. 13, 511; id. H. 3, 75:

Laconicas purpuras,

Hor. C. 2, 18, 8.—

Trop.,

In gen.

To draw, draw along; to attract, allure, influence, etc.:

trahimur omnes studio laudis et optimus quisque maxime gloriā ducitur,

Cic. Arch. 11, 26; cf.:

omnes trahimur et ducimur ad cognitionis et scientiae cupiditatem,

id. Off. 1, 6, 18:

allicere delectatione et viribus trahere,

Quint. 5, 14, 29:

trahit sua quemque voluptas,

Verg. E. 2, 65: aliquem in aliam partem, to bring or gain over, Cic. Fam. 10, 4, 2; so,

Drusum in partes,

Tac. A. 4, 60:

civitatem ad regem,

Liv. 42, 44, 3:

aliquem in suam sententiam,

id. 5, 25, 1; cf.

also: rem ad Poenos,

id. 24, 2, 8; 23, 8, 2:

res ad Philippum,

id. 32, 19, 2:

ni ea res longius nos ab incepto traheret,

draw off, divert, Sall. C. 7, 7.—

To drag, lead, bring:

plures secum in eandem calamitatem,

Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

Lucanos ad defectionem,

Liv. 25, 16, 6:

quo fata trahunt retrahuntque, sequamur,

Verg. A. 5, 709: ducunt volentem fata, nolentem trahunt, Cleanth. ap. Sen. Ep. 107, 11.—

To draw to, i. e. appropriate, refer, ascribe, set down to, etc.:

atque egomet me adeo cum illis una ibidem traho,

Plaut. Trin. 1, 2, 166: St. Quid quod dedisti scortis? Le. Ibidem una traho, id. ib. 2, 4, 10:

hi numero avium regnum trahebant,

drew to their side, laid claim to, claimed, Liv. 1, 7, 1; cf.:

qui captae decus Nolae ad consulem trahunt,

id. 9, 28, 6:

omnia non bene consulta in virtutem trahebantur,

were set down to, referred, attributed, Sall. J. 92, 2:

ornatum ipsius (ducis) in superbiam,

Tac. H. 2, 20:

cuncta Germanici in deterius,

id. A. 1, 62 fin.:

fortuita ad culpam,

id. ib. 4, 64:

id ad clementiam,

id. ib. 12, 52; cf.:

aliquid in religionem,

Liv. 5, 23, 6:

cur abstinuerit spectaculo ipse, varie trahebant,

Tac. A. 1, 76 fin.:

in se crimen,

Ov. M. 10, 68:

spinas Traxit in exemplum,

adopted, id. ib. 8, 245. —

To drag, distract, etc.:

quae meum animum divorse trahunt,

Ter. And. 1, 5, 25:

trahi in aliam partem mente atque animo,

Caes. B. C. 1, 21:

Vologeses diversas ad curas trahebatur,

Tac. A. 15, 1.—

To weigh, ponder, consider:

belli atque pacis rationes trahere,

Sall. J. 97, 2; cf. id. ib. 84, 4: trahere consilium, to form a decision or determination, id. ib. 98, 3.—

To get, obtain, derive: qui majorem ex pernicie et peste rei publicae molestiam traxerit, who has derived, i. e. has received, suffered, Cic. Fam. 4, 3, 1:

qui cognomen ex contumeliā traxerit,

id. Phil. 3, 6, 16:

nomen e causis,

Plin. 15, 14, 15, § 51:

inde nomen,

id. 36, 20, 38, § 146:

nomen ab illis,

Ov. M. 4, 291:

originem ab aliquo,

to derive, deduce, Plin. 5, 24, 21, § 86; 6, 28, 32, § 157:

scio ab isto initio tractum esse sermonem,

i. e. has arisen, Cic. Brut. 6, 21: facetiae, quae multum ex vero traxere, drew, i. e. they were founded largely on truth, Tac. A. 15, 68; cf.:

multum ex moribus (Sarmatarum) traxisse,

id. G. 46, 2.—

Of time, to protract, drag out, linger:

afflictus vitam in tenebris luctuque trahebam,

Verg. A. 2, 92; so,

vitam,

Phaedr. 3, 7, 12; 4, 5, 37; Plin. 28, 1, 2, § 9:

traherent cum sera crepuscula noctem,

was bringing on the night, Ov. M. 1, 219: verba, to drag, i. e. to utter with difficulty, Sil. 8, 79.—

To draw out, in respect of time; to extend, prolong, lengthen; to protract, put off, delay, retard (cf.:

prolato, extendo): sin trahitur bellum,

Cic. Att. 10, 8, 2; cf. Liv. 5, 10, 7; Sall. J. 23, 2:

trahere omnia,

to interpose delays of all kinds, id. ib. 36, 2; Ov. M. 12, 584:

pugnam aliquamdiu,

Liv. 25, 15, 14:

dum hoc naturae Corpus... manebit incolume, comitem aevi sui laudem Ciceronis trahet,

Vell. 2, 66, 5:

obsidionem in longius,

Quint. 1, 10, 48; cf.:

rem de industriā in serum,

Liv. 32, 35, 4:

omnia,

id. 32, 36, 2:

jurgiis trahere tempus,

id. 32, 27, 1:

tempus, Auct. B. Alex. 38, 2: moram ficto languore,

Ov. M. 9, 767:

(legati) querentes, trahi se a Caesare,

that they were put off, delayed, Suet. Tib. 31 fin.; so,

aliquem sermone, quousque, etc.,

Val. Max. 4, 4, 1:

Marius multis diebus et laboribus consumptis anxius trahere cum animo suo, omitteretne inceptum,

Sall. J. 93, 1.—

Rarely neutr., to drag along, to last, endure. si quis etiam in eo morbo diutius traxit, Cels. 2, 8 med.:

decem annos traxit ista dominatio,

Flor. 4, 2, 12.—Hence, tractus, a, um, P. a., drawn on, i. e. proceeding continuously, flowing, fluent, of language:

genus orationis fusum atque tractum,

Cic. de Or. 2, 15, 64:

in his (contione et hortatione) tracta quaedam et fluens expetitur,

id. Or. 20, 66.—

Subst.: tractum, i, n., any thing drawn out at length.