rei+publicae+c

sollĭcĭto ( sōlĭ-), āvi, ātum, 1, v. a. [sollicitus], to disturb, stir, agitate, move; to distress, harass, make uneasy, vex, solicit, tempt, seduce, attract, induce.

Lit., to stir, put in lively motion, move violently, disturb, shake, exercise ( poet. and in post-Aug. prose).

Histri tela manu jacientes sollicitabant, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 438 Vahl.): myropolas omnes sollicito;

ubicumque unguentum est, ungor,

keep them busy, Plaut. Cas. 2, 3, 10:

nec fas esse, quod sit fundatum perpetuo aevo, sollicitare suis.. ex sedibus,

Lucr. 5, 162:

pinnisque repente sollicitant divum nocturno tempore lucos,

id. 4, 1008; 2, 965: teneram ferro sollicitavit humum, stirred, i. e. by the plough, Tib. 1, 7, 30; so,

tellurem,

Verg. G. 2, 418:

herbae, Quas tellus, nullo sollicitante (i. e. eam) dabat,

Ov. F. 4, 396:

remis freta,

Verg. G. 2, 503:

spicula dextrā,

id. A. 12, 404:

totum tremoribus orbem,

Ov. M. 6, 699:

stamina docto Pollice, pregn.,

excite by handling, id. ib. 11, 169 (v. II. B. 1. infra):

stomachum vomitu, alvum purgatione,

to move, Cels. 1 praef. fin.: mox, velut aurā sollicitante, provecti longius, as if a breeze were moving us on, Quint. 12, prooem. 2:

hic (spiritus naturae), quamdiu non... pellitur, jacet innoxius... ubi illum extrinsecus superveniens causa sollicitat, compellitque et in artum agit, etc.,

stirs up, Sen. Q. N. 6, 18, 2:

sollicitavit aquas remis,

Claud. Rapt. Pros. 1, 2:

lucus, qui primus anhelis sollicitatur equis,

id. Idyll. 1, 3:

seu remige Medo sollicitatur Athos,

id. Ruf. 1, 336:

Maenalias feras,

to hunt, Ov. Am. 1, 7, 14:

ne salebris sollicitentur apes,

Col. 9, 8, 3.—Of a river:

cum Danubius non jam radices nec media montium stringit, sed juga ipsa sollicitat,

Sen. Q. N. 3, 27, 9.—In mal. part., Ov. Am. 3, 7, 74; Mart. 11, 22, 4; 11, 46, 4; Petr. 20, 2.—

To produce by stirring, excite, cause to come forth, to arouse, draw out (rare): radices in ipsā arbore sollicitando, by starting roots from the tree (cf. the context), Plin. 17, 13, 21, § 98; cf.:

sollicitatur id in nobis quod diximus ante semen,

Lucr. 4, 1037.—

Trop., = sollicitum facere.

With the notion of distress, to cause distress, anxiety, uneasiness, to distress, disturb.

Of the body (very rare and poet.):

mala copia Aegrum sollicitat stomachum,

distresses, Hor. S. 2, 2, 43. —

Of the mind; constr. with acc. of person, with animum, etc.

To fill with apprehension, cause fear, suspense of the mind, and anxiety for the future; and pass., = sollicitum esse, to be distressed, to torment one's self:

nunc ibo ut visam, estne id aurum ut condidi, quod me sollicitat miserum plurimis modis,

Plaut. Aul. 1, 1, 26: certo scio, non ut Flamininum sollicitari te, Tite, sic noctesque diesque, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1:

jamdudum equidem sentio, suspicio quae te sollicitet,

Plaut. Bacch. 4, 7, 50:

sicine me atque illam operā tuā nunc miseros sollicitarier?

Ter. And. 4, 2, 6: egon' id timeo? Ph. Quid te ergo aliud sollicitat? id. Eun. 1, 2, 82; so id. Heaut. 2, 3, 10:

aut quid sit id quod sollicitere ad hunc modum?

id. Hec. 4, 4, 54:

me autem jam et mare istuc et terra sollicitat,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1:

an dubitas quin ea me cura (pro genero et filio) vehementissime sollicitet?

id. Fam. 2, 16, 5:

multa sunt quae me sollicitant anguntque,

id. Att. 1, 18, 1:

ne cujus metu sollicitaret animos sociorum,

Liv. 45, 28 med.:

cum Scipionem exspectatio successoris sollicitaret,

id. 30, 36 fin.:

desiderantem quod satis est neque Tumultuosum sollicitat mare, Nec, etc.,

Hor. C. 3, 1, 26; cf. Mart. 7, 54, 2.—With de:

de posteris nostris et de illā immortalitate rei publicae sollicitor, quae, etc.,

Cic. Rep. 3, 29, 41.— Hence, like verbs of fearing, with ne, that ( lest):

et Quibus nunc sollicitor rebus! ne aut ille alserit, Aut uspiam ceciderit, etc.,

Ter. Ad. 1, 1, 11:

sollicitari se simulans, ne in ejus perniciem conspirarent,

Amm. 14, 7, 9.—Also with quod, like verbs of emotion:

me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod... nihil a te, nihil ex istis locis... affluxit,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.—

More rarely, to grieve, afflict, make wretched:

istuc facinus quod tuom sollicitat animum, id ego feci,

Plaut. Aul. 4, 10, 8:

sed erile scelus me sollicitat,

id. Rud. 1, 3, 19: cur meam senectutem hujus sollicito amentiā? why do I make my old age miserable by, etc., Ter. And. 5, 3, 16:

haec cura (ob miserum statum rei publicae) sollicitat et hunc meum socium,

Cic. Brut. 97, 331.—With subject-clause:

nihil me magis sollicitat quam... non me ridere tecum,

Cic. Fam. 2, 12, 1.—

To disturb the rest or repose of a person or community, to trouble, harass, = perturbare:

quid me quaeris? quid laboras? quid hunc sollicitas?

Plaut. Ep. 5, 2, 15; so,

quae roget, ne se sollicitare velis,

Ov. A. A. 1, 484:

temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant, et semper sollicitant,

Cic. Fin. 1, 16, 50:

anxitudo, prona ad luctum et maerens, semperque ipsa se sollicitans,

id. Rep. Fragm. 2, 41, 68:

quoniam rebellando saepius nos sollicitant,

Liv. 8, 13, 13:

finitimi populi, qui castra, non urbem positam in medio ad sollicitandam omnium pacem crediderant,

to disturb the peace, id. 1, 21, 2:

unde neque ille sollicitare quietae civitatis statum possit,

id. 21, 10, 12; so,

pacem,

id. 34, 16 fin.:

ira Jovis sollicitati prava religione,

id. 1, 31, 8:

ea cura quietos (deos) sollicitat,

Verg. A. 4, 380:

alium ambitio numquam quieta sollicitat,

Sen. Cons. Polyb. 4 (23), 2:

eum non metus sollicitabit,

id. ib. 9 (28), 4: (voluptas) licet alia ex aliis admoveat, quibus totos partesque nostri sollicitet, id. Vit. Beat. 5, 4:

et magnum bello sollicitare Jovem,

Ov. F. 5, 40:

sollicitatque feros non aequis viribus hostes,

Luc. 4, 665:

ut me nutricibus, me aviae educanti, me omnibus qui sollicitare illas aetates solent, praeferret,

Quint. 6, prooem. § 8: sollicitare manes, to disturb the dead by mentioning their names:

parce, precor, manes sollicitare meos,

Ov. Tr. 3, 11, 32; cf.:

cur ad mentionem defunctorum testamur, memoriam eorum a nobis non sollicitari?

Plin. 28, 2, 5, § 23.—Hence, pregn.:

sollicito manes,

I disturb the dead, Ov. M. 6, 699:

sollicitare umbras = ciere, citare, in necromancy,

Manil. 1, 93.—

Without the idea of distress or uneasiness.

To stir, rouse, excite, incite ( poet. and in post-Aug. prose):

unicus est de quo sollicitamur honor,

Ov. F. 6, 10, 76:

sollicitatque deas,

id. M. 4, 473:

vanis maritum sollicitat precibus,

id. ib. 9, 683:

quoque Musarum studium a nocte silenti Sollicitare solet, Claud. VI. Cons. Hon. praef. 12: cupidinem lentum sollicitas,

Hor. C. 4, 13, 6:

labris quae poterant ipsum sollicitare Jovem,

Mart. 66, 16:

me nova sollicitat, me tangit serior aetas,

Ov. Am. 2, 4, 45:

deinde (luxuria) frugalitatem professos sollicitat,

Sen. Ep. 56, 10.—Hence,

To attract, to tempt, to invite ( poet. and in post-Aug. prose):

si quis dotatam uxorem habet, eum hominem sollicitat sopor,

Plaut. Most. 3, 2, 15 Lorenz:

nullum sollicitant haec, Flacce, toreumata canem,

Mart. 12, 74, 5:

cum, mira specie, feminarum sollicitaret oculos,

Val. Max. 4, 5, 1 ext.:

non deest forma quae sollicitet oculos,

Sen. Ep. 88, 7:

in his (praediis venalibus) me multa sollicitant,

Plin. Ep. 3, 19, 1:

quibuscum delinimentis potest animos omnium sollicitat,

Just. 21, 1, 5:

omni studio sollicitatum spe regni,

id. 8, 3, 8:

in Graeciam Philippus cum venisset, sollicitatus paucarum civitatum direptione (i. e. spe diripiendi),

id. 9, 1:

sollicitati praeda,

id. 23, 1, 10; 2, 13 fin.:

te plaga lucida caeli... sollicitet,

Stat. Th. 1, 27:

magno praemio sollicitatus,

bribed, Front. Strat. 3, 6, 4.—So, to attract the attention, occupy the mind:

ut vix umquam ita sollicitari partibus earum debeamus ut non et summae meminerimus,

Quint. 11, 3, 151.—

Transf., to incite one to do something.

To urge to wrong-doing, to inveigle, seduce, incite, stimulate, provoke, tempt, abet (class.).

Absol.:

servum sollicitare verbis, spe promissisque corrumpere, contra dominum armare,

Cic. Deiot. 11, 30:

non sollicitabit rursus agrarios?

id. Phil. 7, 6, 18:

sollicitant homines imperitos Saxo et Cafo,

id. ib. 10, 10, 22: necare eandem voluit: quaesivit venenum;

sollicitavit quos potuit,

id. Cael. 13, 31:

Milo... quos ex aere alieno laborare arbitrabatur, sollicitabat,

Caes. B. C. 3, 22: quos ingenti pecuniae spe sollicitaverant vestri (sc. to murder Philip), Curt. 4, 1, 12:

ipsam ingentibus sollicitare datis,

Ov. M. 6, 463:

pretio sperare sollicitari animos egentium,

Cic. Cat. 4, 8, 17; Liv. 2, 42, 6; Nep. Paus. 3, 6.—So esp. milit. t. t.,= temptare (freq. in the historians), to strive to win over, tempt, instigate, incite to defection, attack, etc.:

ad sollicitandas civitates,

Caes. B. G. 7, 63:

Germanos Transrhenanos sollicitare dicebantur,

id. ib. 5, 2; so id. B. C. 3, 21; id. B. G. 5, 55; 6, 2; 7, 53;

7, 54: servitia urbana sollicitare,

Sall. C. 24 fin.:

nobilissimos Hispanos in Italiam ad sollicitandos populares... miserunt,

Liv. 24, 49, 8:

vicinos populos haud ambigue sollicitari,

id. 8, 23, 2:

ad continendas urbes, quas illinc Eumenes, hinc Romani sollicitabant,

id. 37, 8, 5:

num sollicitati animi sociorum ab rege Perseo essent,

id. 42, 19 fin.:

omnes sollicitatos legationibus Persei, sed egregie in fide permanere,

id. 42, 26 fin.; so,

diu,

id. 31, 5, 8; 40, 57, 2; 41, 23, 7;

45, 35, 8: interim qui Persas sollicitarent mittuntur,

Curt. 5, 10, 9; Suet. Oth. 5; id. Ner. 13; id. Tit. 9; Nep. Paus. 3, 6.—

With ad and acc.:

in servis ad hospitem necandum sollicitatis,

Cic. Cael. 21, 51:

servum ad venenum dandum,

id. Clu. 16, 47:

opifices et servitia ad Lentulum eripiendum,

Sall. C. 50, 1:

qui ultro ad transeundum hostes vocabant sollicitabantque,

Liv. 25, 15, 5.—After in:

cum milites ad proditionem, amicos ad perniciem meam pecunia sollicitet,

Curt. 4, 11, 1.—

With ut: civitates sollicitant [p. 1722] ut in libertate permanere vellent, Caes. B. G. 3, 8:

se sollicitatum esse ut regnare vellet,

Cic. Fam. 15, 2, 6:

missis ad accolas Histri, ut in Italiam irrumperent sollicitandos, Liv 39, 35: Darei litterae quibus Graeci milites sollicitabantur ut regem interficerent,

Curt. 4, 10, 16.—

With gen., gerund., and causa:

comperi legatos Allobrogum tumultus Gallici excitandi causa a P. Lentulo esse sollicitatos,

Cic. Cat. 3, 2, 4.—

With in and acc. (post-class.;

the prevailing constr. in Just.): amicum in adulterium uxoris sollicitatum,

Just. 1, 7, 18:

Alexander in Italiam sollicitatus,

urgently invited, id. 12, 2, 1:

Iones sollicitare in partes suas statuit,

id. 2, 12, 1:

qui Peloponnenses in societatem armorum sollicitaret,

id. 13, 5; so id. 13, 5, 10; 32, 4, 1; 29, 4, 5. —

With acc. of abstract objects ( poet.):

nuptae sollicitare fidem (= nuptam sollicitare ad fidem violandam),

to make attempts against, Ov. H. 16 (17), 4; cf. id. Am. 3, 1, 50; id. M. 6, 463; 7, 721; id. P. 3, 3, 50.—

In gen., without implying an evil purpose, to induce, incite, stimulate, solicit, urge, invite, exhort, move ( poet. and in postAug. prose):

antequam est ad hoc opus (historiam scribendi) sollicitatus,

induced to undertake this work, Quint. 10, 1, 74:

quae Hecubae maritum posset ad Hectoreos sollicitare rogos,

Mart. 6, 7, 4:

cum, sollicitatus ex urbe Roma (a Mithridate), praecepta pro se mitteret,

Plin. 25, 2, 3, § 6:

sollicitandi (parentes) ad hunc laborem erant,

it was necessary to give inducements to the parents to undertake this labor, Sen. Ben. 3, 11, 1:

cum juventutem ad imitationem sui sollicitaret,

id. Cons. Helv. 10, 10:

alios Orientis regis ut idem postularent sollicitare temptavit,

Suet. Dom. 2:

juvenum... corpora nunc pretio, nunc ille hortantibus ardens sollicitat dictis,

Stat. Th. 2, 485:

sollicitat tunc ampla viros ad praemia cursu celeres,

id. ib. 6, 550:

ut per praecones susceptores sollicitarent,

Just. 8, 3, 8:

Alexander in Italiam a Tarentinis sollicitatus,

id. 12, 2, 1:

avaritia sollicitatus (= permotus),

id. 32, 2, 1:

sollicitatoque juvene ad colloquium,

allured him to the conference, id. 38, 1, 9:

hoc maxime sollicitatus ad amicitiam,

Plin. 6, 22, 24, § 85:

serpentes sollicitant ad se avis,

id. 8, 23, 35, § 85:

hyaena ad sollicitandos canes,

id. 8, 30, 44, § 106:

velut vacua possessione sollicitatus,

Just. 31, 3, 2:

remansit in caelibatu, neque sollicitari ulla condicione amplius potuit (i. e. ad uxorem ducendam),

Suet. Galb. 5:

quod me, tamquam tirunculum, sollicitavit ad emendum (signum),

Plin. Ep. 3, 6, 4:

ut ex copia studiosorum circumspicias praeceptores quos sollicitare possimus (sc. ut huc veniant),

id. 4, 13, 11.—With inf. ( poet.):

finemque expromere rerum sollicitat superos,

urgently implores to disclose the issue, Luc. 5, 69:

cum rapiant mala facta bonos... sollicitor nullos esse putare deos,

Ov. Am. 3, 8, 36; cf.:

sollicitat spatium decurrere amoris,

Lucr. 4, 1196.—With ne:

maritum sollicitat precibus, ne spem sibi ponat in arte,

Ov. M. 9, 683.

tam-quam and tanquam, adv., as much as, so as, just as, like as, as if, as it were, so to speak, etc.

In gen.: Sa. Esne tu huic amicus? To. Tamquam di omnes, qui caelum colunt, Plaut. Pers. 4, 4, 32: Cu. Serva me. Ph. Tamquam me et genium meum, id. Curc. 5, 2, 29: Ge. Nostin' ejus natum Phaedriam? Da. Tamquam te, Ter. Phorm. 1, 2, 14:

quod video tibi etiam novum accidisse tamquam mihi,

Cic. Att. 6, 1, 5:

tenebrae ibi erant tamquam nox,

Plaut. Cas. 5, 2, 8: Si. Quālibet perambula aedes oppido tamquam tuas. Th. Tamquam? id. Most. 3, 2, 122:

inspicere tamquam in speculum in vitas omnium,

Ter. Ad. 3, 3, 61:

repente te tamquam serpens e latibulis intulisti,

Cic. Vatin. 2, 4:

ficta omnia celeriter tamquam flosculi decidunt,

id. Off. 2, 12, 43:

sensus in capite tamquam in arce mirifice conlocati sunt, nam oculi tamquam speculatores altissimum locum obtinent,

id. N. D. 2, 56, 140:

sic tamquam pilam rapiunt inter se rei publicae statum tyranni ab regibus,

id. Rep. 1, 44, 68; 1, 24, 38; id. Sen. 23, 83; id. Lael. 16, 59:

commenti sunt, se de terrā tamquam hos ex arvis musculos exstitisse,

id. Rep. 3, 15, 25.—

Esp.

With a corresp. sic or ita:

apud eum ego sic Ephesi fui, quotienscumque fui, tamquam domi meae,

Cic. Fam. 13, 69, 1:

neve te obrui tamquam fluctu, sic magnitudine negotii sinas,

id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:

ut, tamquam poetae boni solent, sic tu diligentissimus sis,

id. ib. 1, 1, 16, §

46: tamquam levia quaedam vina nihil valent in aquā, sic Stoicorum ista magis gustata quam potata delectant,

id. Tusc. 5, 5, 13:

sic ex corporis totius naturā et figurā varios motus cieri tamquam in cantu sonos,

id. ib. 1, 10, 19:

sic tamquam,

id. Brut. 18, 71 Orell. N. cr.:

si potis est, tamquam philosophorum habent disciplinae Vocabula, parasiti ita ut Gnathonici vocentur,

Ter. Eun. 2, 2, 32:

ex vitā ita discedo, tamquam ex hospitio, non tamquam e domo,

Cic. Sen. 23, 84; cf. also: tamquam, ita, in the foll.—

With si, in a hypothetical comparison, as if, just as if, etc. (always with subj.):

tamquam si claudus sim, cum fusti est ambulandum,

Plaut. As. 2, 4, 21:

curabitur, Tamquam si intus nemo natus in aedibus habitet,

id. Most. 2, 1, 55:

tamquam si emeris me argento, liber servibo tibi,

id. Men. 5, 9, 42:

qui tamquam si offusa rei publicae sempiterna nox esset, ita ruebant in tenebris,

Cic. Rosc. Am. 32, 91; id. Q. Fr. 3, 2, 2:

qui, tamquam si arma militis inspiciunda sunt, ita probet armatum,

id. Caecin. 21, 61:

ut istum, tamquam si esset consul, salutarent,

id. Phil. 2, 41, 106; id. Div. 2, 64, 131:

ita me audias, tamquam si mihi quiritanti intervenisses,

Liv. 40, 9, 7:

tamquam si tua res agatur,

Cic. Fam. 2, 16, 7:

Plancum... sic condemnit, tamquam si illi aqua et igni interdictum sit,

id. Phil. 6, 4, 10.—Without verb:

id cum dixerat, universi, tamquam si deo, libentes parebant,

Gell. 15, 22, 6.—

Sometimes tamquam alone, without si, is joined immediately to a conditional clause of comparison, as if, just as if:

tamquam clausa sit Asia, sic nihil perfertur ad nos,

Cic. Fam. 12, 9, 1:

tamquam ceteris non sit habitura quod largiatur,

id. Inv. 2, 1, 3:

M. Atilium Captum in Africa commemorat, tamquam M. Atilius ad Africam offenderit, etc.,

Liv. 28, 43, 17; 45, 23, 12; 10, 34, 5; 29, 22, 1: quod a quibusdam sic accipi potest, tamquam haec sententia priori diversa sit, Quint. 2, 3, 10; 2, 1, 12:

qui ita dicunt, tamquam inter duas leges quaeratur,

id. 7, 4, 42; Cic. Brut. 1, 5:

tamquam regum arcanis interesset, omnia scit,

Liv. 41, 24, 3:

tamquam de regno dimicaretur, ita concurrerunt,

id. 40, 6, 6:

tamquam non idem ubique di immortales sint, sed, etc.,

id. 42, 3, 9:

ceteri, tamquam ita necesse sit, sequuntur,

Quint. 12, 10, 5:

tamquam nesciamus,

Plin. 2, 63, 63, § 154; Petr. 106.—

For instance, for example (post-Aug.):

quaedam secunda... tamquam tormentorum patientia, etc.,

Sen. Ep. 66, 5; 65, 8; id. Contr. 1, praef. § 23;

1, 8, 14: ut non aliquos progeneret, tamquam piros silvestres et prunos,

Col. 3, 11, 5; Front. Aquaed. 87.

tĕnē̆brae, ārum (collat. form tĕnē̆bra, ae, Lampr. Commod. 16; App. M. 5, p. 167, 25), f. [akin to Sanscr. tamisra, dark; cf. timere], darkness (stronger than obscuritas, and weaker than caligo; freq. and class.).

Lit.

In gen.:

veluti pueri omnia caecis In tenebris metuant,

Lucr. 2, 56:

tempestas atque tenebrae Coperiunt maria ac terras,

id. 6, 491:

cum obscurato sole tenebrae factae essent repente,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nos tenebras cogitemus tantas, quantae, etc.,

id. N. D. 2, 38, 96:

tetrae tenebrae et caligo,

id. Agr. 2, 17, 44;

v. caligo: tenebras et solitudinem nacti,

id. Fin. 3, 11, 38:

incultu, tenebris, odore foeda atque terribilis ejus (Tulliani) facies est,

Sall. C. 55, 4:

ipsis noctis tenebris,

Quint. 10, 6, 1:

obtentā densantur nocte tenebrae,

Verg. G. 1, 248:

neve velit (Sol) tenebras inducere rebus,

Ov. M. 2, 395:

tacitae,

Sen. Med. 114. —

In partic.

The darkness of night, night:

redire luce, non tenebris,

Cic. Phil. 2, 30, 76:

classem in statione usque ad noctem tenuit: primis tenebris movit,

Liv. 31, 23, 4:

somnus qui faciat breves tenebras,

Mart. 10, 47, 11:

tenebris,

during the night, Tib. 1, 6, 59; 2, 1, 76; Ov. Am. 1, 6, 10:

tenebris obortis,

Nep. Eum. 9, 5:

per tenebras,

Luc. 2, 686:

(me) videt pulsis Aurora tenebris,

Ov. M. 7, 703:

effulget tenebris Aurora fugatis,

id. ib. 2, 144.—

The darkness or dimness of a swoon, a swoon:

tenebrae oboriuntur, genua inedia succidunt,

Plaut. Curc. 2, 3, 30; Verg. A. 11, 824; Ov. M. 2, 181; 12, 136; id. Tr. 1, 3, 91; id. H. 13, 23; Luc. 3, 735; Plin. 7, 6, 5, § 41.—

The darkness of death, death-shades ( poet. and rare):

juro, Me tibi ad extremas mansuram tenebras,

Prop. 2, 20 (3, 13), 17; cf.:

(urbes) ad Erebi profundos hiatus abactae, aeternis tenebris occultantur,

Amm. 17, 7, 13; cf. also in a play upon this signif. and that of B. 1.: certum'st mihi ante tenebras (i. e. noctem) tenebras (i. e. mortem) persequi, Plaut. Ps. 1, 1, 88.—

Blindness ( poet. and very rare):

occidit extemplo lumen tenebraeque sequuntur,

Lucr. 3, 415:

tenebras et cladem lucis ademptae Obicit,

Ov. M. 3, 515; 3, 525; Stat. Th. 4, 407. —

Transf., concr., a dark, gloomy place.

A dark bathing-place:

Grylli,

Mart. 2, 14, 13 (cf. id. 1, 60, 3).—

A prison, dungeon:

clausi in tenebris, cum maerore et luctu morte graviorem vitam exigunt,

Sall. J. 14, 15: in atras et profundas tenebras eum claudebant, Tubero ap. Gell. 6, 4, 3. —

Lurking-places, haunts:

emersus ex diuturnis tenebris lustrorum ac stuprorum,

Cic. Sest. 9, 20:

demonstres, ubi sint tuae tenebrae,

Cat. 55, 2.—

Dark or poor lodgings:

quanti nunc tenebras unum conducis in annum,

Juv. 3, 225. —

The infernal regions:

tenebrae malae Orci,

Cat. 3, 13:

infernae,

Verg. A. 7, 325; Hor. C. 4, 7, 25:

Stygiae,

Verg. G. 3, 551:

quid Styga, quid tenebras timetis?

Ov. M. 15, 154.—

Trop., darkness, gloom, obscurity of the mind, of fame, of fortune, fate, etc. (class.):

isti tantis offusis tenebris ne scintillam quidem ullam nobis ad dispiciendum reliquerunt,

Cic. Ac. 2, 19, 61:

obducere tenebras rebus clarissimis,

id. ib. 2, 6, 16; cf.:

omnibus fulgore quodam suae claritatis tenebras obduxit,

Quint. 10, 1, 72: quas tu mihi tenebras cudis? what darkness are you raising about me? i. e. what trick are you playing me? Plaut. Ep. 3, 4, 40:

tenebras dispulit calumniae,

Phaedr. 3, 10, 42:

quae jacerent omnia in tenebris, nisi litterarum lumen accederet,

obscurity, concealment, Cic. Arch. 6, 14:

vestram familiam abjectam et obscuram e tenebris in lucem evocavit,

id. Deiot. 11, 30; cf.: o tenebrae, o lutum, o sordes (Piso)! obscurity, i. e. low birth, baseness, id. Pis. 26, 62; id. Att. 7, 11, 1: vitae, gloomy fate or fortunes, Lucr. 2, 15:

qui tibi aestus, qui error, qui tenebrae erunt,

Cic. Div. in Caecil. 14, 45:

in illis rei publicae tenebris caecisque nubibus et procellis,

id. Dom. 10, 24:

ex superioris anni caligine et tenebris lucem in re publicā dispicere,

id. Red. in Sen. 3, 5:

si quid tenebrarum offudit exilium,

id. Tusc. 3, 34, 82:

tamquam si offusa rei publicae sempiterna nox esset, ita ruebant in tenebris omniaque miscebant,

id. Rosc. Am. 32, 91.

tĕnē̆brae, ārum (collat. form tĕnē̆bra, ae, Lampr. Commod. 16; App. M. 5, p. 167, 25), f. [akin to Sanscr. tamisra, dark; cf. timere], darkness (stronger than obscuritas, and weaker than caligo; freq. and class.).

Lit.

In gen.:

veluti pueri omnia caecis In tenebris metuant,

Lucr. 2, 56:

tempestas atque tenebrae Coperiunt maria ac terras,

id. 6, 491:

cum obscurato sole tenebrae factae essent repente,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nos tenebras cogitemus tantas, quantae, etc.,

id. N. D. 2, 38, 96:

tetrae tenebrae et caligo,

id. Agr. 2, 17, 44;

v. caligo: tenebras et solitudinem nacti,

id. Fin. 3, 11, 38:

incultu, tenebris, odore foeda atque terribilis ejus (Tulliani) facies est,

Sall. C. 55, 4:

ipsis noctis tenebris,

Quint. 10, 6, 1:

obtentā densantur nocte tenebrae,

Verg. G. 1, 248:

neve velit (Sol) tenebras inducere rebus,

Ov. M. 2, 395:

tacitae,

Sen. Med. 114. —

In partic.

The darkness of night, night:

redire luce, non tenebris,

Cic. Phil. 2, 30, 76:

classem in statione usque ad noctem tenuit: primis tenebris movit,

Liv. 31, 23, 4:

somnus qui faciat breves tenebras,

Mart. 10, 47, 11:

tenebris,

during the night, Tib. 1, 6, 59; 2, 1, 76; Ov. Am. 1, 6, 10:

tenebris obortis,

Nep. Eum. 9, 5:

per tenebras,

Luc. 2, 686:

(me) videt pulsis Aurora tenebris,

Ov. M. 7, 703:

effulget tenebris Aurora fugatis,

id. ib. 2, 144.—

The darkness or dimness of a swoon, a swoon:

tenebrae oboriuntur, genua inedia succidunt,

Plaut. Curc. 2, 3, 30; Verg. A. 11, 824; Ov. M. 2, 181; 12, 136; id. Tr. 1, 3, 91; id. H. 13, 23; Luc. 3, 735; Plin. 7, 6, 5, § 41.—

The darkness of death, death-shades ( poet. and rare):

juro, Me tibi ad extremas mansuram tenebras,

Prop. 2, 20 (3, 13), 17; cf.:

(urbes) ad Erebi profundos hiatus abactae, aeternis tenebris occultantur,

Amm. 17, 7, 13; cf. also in a play upon this signif. and that of B. 1.: certum'st mihi ante tenebras (i. e. noctem) tenebras (i. e. mortem) persequi, Plaut. Ps. 1, 1, 88.—

Blindness ( poet. and very rare):

occidit extemplo lumen tenebraeque sequuntur,

Lucr. 3, 415:

tenebras et cladem lucis ademptae Obicit,

Ov. M. 3, 515; 3, 525; Stat. Th. 4, 407. —

Transf., concr., a dark, gloomy place.

A dark bathing-place:

Grylli,

Mart. 2, 14, 13 (cf. id. 1, 60, 3).—

A prison, dungeon:

clausi in tenebris, cum maerore et luctu morte graviorem vitam exigunt,

Sall. J. 14, 15: in atras et profundas tenebras eum claudebant, Tubero ap. Gell. 6, 4, 3. —

Lurking-places, haunts:

emersus ex diuturnis tenebris lustrorum ac stuprorum,

Cic. Sest. 9, 20:

demonstres, ubi sint tuae tenebrae,

Cat. 55, 2.—

Dark or poor lodgings:

quanti nunc tenebras unum conducis in annum,

Juv. 3, 225. —

The infernal regions:

tenebrae malae Orci,

Cat. 3, 13:

infernae,

Verg. A. 7, 325; Hor. C. 4, 7, 25:

Stygiae,

Verg. G. 3, 551:

quid Styga, quid tenebras timetis?

Ov. M. 15, 154.—

Trop., darkness, gloom, obscurity of the mind, of fame, of fortune, fate, etc. (class.):

isti tantis offusis tenebris ne scintillam quidem ullam nobis ad dispiciendum reliquerunt,

Cic. Ac. 2, 19, 61:

obducere tenebras rebus clarissimis,

id. ib. 2, 6, 16; cf.:

omnibus fulgore quodam suae claritatis tenebras obduxit,

Quint. 10, 1, 72: quas tu mihi tenebras cudis? what darkness are you raising about me? i. e. what trick are you playing me? Plaut. Ep. 3, 4, 40:

tenebras dispulit calumniae,

Phaedr. 3, 10, 42:

quae jacerent omnia in tenebris, nisi litterarum lumen accederet,

obscurity, concealment, Cic. Arch. 6, 14:

vestram familiam abjectam et obscuram e tenebris in lucem evocavit,

id. Deiot. 11, 30; cf.: o tenebrae, o lutum, o sordes (Piso)! obscurity, i. e. low birth, baseness, id. Pis. 26, 62; id. Att. 7, 11, 1: vitae, gloomy fate or fortunes, Lucr. 2, 15:

qui tibi aestus, qui error, qui tenebrae erunt,

Cic. Div. in Caecil. 14, 45:

in illis rei publicae tenebris caecisque nubibus et procellis,

id. Dom. 10, 24:

ex superioris anni caligine et tenebris lucem in re publicā dispicere,

id. Red. in Sen. 3, 5:

si quid tenebrarum offudit exilium,

id. Tusc. 3, 34, 82:

tamquam si offusa rei publicae sempiterna nox esset, ita ruebant in tenebris omniaque miscebant,

id. Rosc. Am. 32, 91.

turbo, āvi, ātum, 1, v. a. ( fut. perf. turbassit, for turbaverit, Cic. Leg. 3, 4; al. turbassitur) [turba], to disturb, agitate, confuse, disorder; to throw into disorder or confusion (freq. and class.; syn.: confundo, misceo, agito).

Lit.:

ventorum vi agitari atque turbari mare,

Cic. Clu. 49, 138:

aequora ventis,

Lucr. 2, 1:

hibernum mare,

Hor. Epod. 15, 8; Ov. M. 7, 154; 14, 545 al.:

eversae turbant convivia mensae,

id. ib. 12, 222; cf. in a poet. transf.:

ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,

Lucr. 6, 377:

ne comae turbarentur, quas componi vetuit,

Quint. 11, 3, 148:

ne turbet toga mota capillos,

Ov. Am. 3, 2, 75:

capillos,

id. M. 8, 859; id. Am. 3, 14, 33; cf.

in a Greek construction: turbata capillos,

id. M. 4, 474:

ceram,

the seal, Quint. 12, 8, 13:

uvae recentes alvum turbant,

Plin. 23, 1, 6, § 10.— Absol.:

instat, turbatque ruitque,

Ov. M. 12, 134.—Reflex.:

cum mare turbaret (sc. se),

Varr. R. R. 3, 17, 7 Schneid. ad loc. (al. turbaretur).—

In partic.

Milit. t. t., to throw into disorder, break the line of battle, disorganize:

equitatus turbaverat ordines,

Liv. 3, 70, 9:

aciem peditum,

id. 30, 18, 10.— Absol.:

equites eruptione factā in agmen modice primo impetu turbavere,

Liv. 38, 13, 12:

turbantibus invicem copiis,

Flor. 4, 2, 49:

hic rem Romanam, magno turbante tumultu, sistet,

Verg. A. 6, 857.—

Of water, to trouble, make thick or turbid:

lacus,

Ov. M. 6, 364:

fons quem nulla volucris turbarat,

id. ib. 3, 410:

flumen imbre,

id. ib. 13, 889:

limo aquam,

Hor. S. 1, 1, 60:

aquas lacrimis,

Ov. M. 3, 475; cf.:

pulvis sputo turbatus,

Petr. 131.—

Trop.:

non modo illa permiscuit, sed etiam delectum atque ordinem turbavit,

Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

qui omnia inflma summis paria fecit, turbavit, miscuit,

id. Leg. 3, 9, 19:

Aristoteles quoque multa turbat, a magistro Platone non dissentiens,

id. N. D. 1, 13, 33:

quantas res turbo!

Plaut. Mil. 3, 2, 1:

quas meus filius turbas turbet,

id. Bacch. 4, 9, 1; cf.:

quae meus filius turbavit,

id. ib. 5, 1, 5; id. Cas. 5, 2, 6:

ne quid ille turbet vide,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 7, § 24:

haec, quae in re publicā turbantur,

id. ib. 3, 9, 3:

cum dies alicui nobilium dicta novis semper certaminibus contiones turbaret,

Liv. 3, 66, 2: ne incertā prole auspicia turbarentur, id. 4, 6, 2:

milites nihil in commune turbantes,

Tac. H. 1, 85:

turbantur (testes),

Quint. 5, 7, 11; cf. id. 4, 5, 6; 5, 14, 29; 10, 7, 6:

spem pacis,

Liv. 2, 16, 5.— Absol.: Ph. Ea nos perturbat. Pa. Dum ne reducam, turbent porro, quam velint, Ter. Hec. 4, 4, 12 (cf. I. B. 1. supra):

repente turbare Fortuna coepit,

Tac. A. 4, 1:

si una alterave civitas turbet,

id. ib. 3, 47: M. Servilius postquam, ut coeperat, omnibus in rebus turbarat, i. e. had deranged all his affairs, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2.— Impers. pass.:

nescio quid absente nobis turbatum'st domi,

Ter. Eun. 4, 3, 7:

totis Usque adeo turbatur agris,

Verg. E. 1, 12:

si in Hispaniā turbatum esset,

Cic. Sull. 20, 57.—Hence, turbātus, a, um, P. a., troubled, disturbed, disordered, agitated, excited.

Lit.:

turbatius mare ingressus,

more stormy, Suet. Calig. 23:

turbatius caelum,

id. Tib. 69.—

Trop.:

hostes inopinato malo turbati,

Caes. B. C. 2, 12:

oculis simul ac mente turbatus,

Liv. 7, 26, 5:

turbatus religione simul ac periculo,

Suet. Ner. 19; cf.:

turbatus animi,

Sil. 14, 678:

placare voluntates turbatas,

Cic. Planc. 4, 11: seditionibus omnia turbata sunt, Sall. Or. Phil. contr. Lepid. 1:

turbata cum Romanis pax,

Just. 18, 2, 10:

omnia soluta, turbata atque etiam in contrarium versa,

Plin. Ep. 8, 14, 7; cf.:

quae si confusa, turbata, permixta sunt, etc.,

id. ib. 9, 5, 3.—Hence, adv.: turbātē, confusedly, disorderly:

aguntur omnia raptim atque turbate,

in confusion, Caes. B. C. 1, 5, 1.

turbo, ĭnis, m. (collat. form tur-ben, ĭnis, n., Tib. 1, 5, 3; id. ap. Charis. p. 118 P.; gen. turbonis, Caes. ib.) [1. turbo], that which spins or twirls round (cf. vertex).

A whirlwind, hurricane, tornado: ventus circumactus et eundem ambiens locum et se ipse vertigine concitans turbo est. Qui si pugnacior est ac diutius volutatur, inflammatur, et efficit, quem prêstêra Graeci vocant:

hic est igneus turbo,

Sen. Q. N. 5, 13, 3:

falsum est faces et trabes turbine exprimi,

id. ib. 7, 5, 1; 2, 22, 2; id. Ep. 109, 18:

procellae, turbines,

Cic. N. D. 3, 20, 51; cf.: saevi exsistunt turbines, Pac. ap. Cic. de Or. 3, 39, 157 (Trag. Rel. p. 111 Rib.); Enn. ap. Schol. Vat. ad Ter. Heaut. 2, 3, 4 (Ann. v. 553 Vahl.):

venti vis rapido percurrens turbine campos,

Lucr. 1, 273; cf. id. 1, 279; 1, 294; 5, 217; Ov. M. 6, 310:

senatus decrevit, ut Minerva, quam turbo dejecerat, restitueretur,

Cic. Fam. 12, 25, 1:

turbo aut subita tempestas,

id. Cael. 32, 79:

pulvis collectus turbine,

Hor. S. 1, 4, 31:

venti rotanti turbine portant,

Lucr. 1, 294:

ita turbine nigro Ferret hiemps,

Verg. G. 1, 320:

venti ruunt et terras turbine perflant,

id. A. 1, 83:

accendi turbine quodam aëris,

Sen. Q. N. 7, 4, 1.—In apposition with ventus:

exoritur ventus turbo,

Plaut. Curc. 5, 2, 47:

circumstabant navem turbines venti,

id. Trin. 4, 1, 16.—

Trop., whirlwind, storm, etc.:

qui in maximis turbinibus ac fluctibus rei publicae navem gubernassem,

Cic. Pis. 9, 20:

tu, procella patriae, turbo ac tempestas pacis atque otii,

id. Dom. 53, 137:

ego te in medio versantem turbine leti Eripui,

Cat. 64, 149:

cum illi soli essent duo rei publicae turbines,

Cic. Sest. 11, 25:

miserae mentis,

Ov. Am. 2, 9, 28:

miserarum rerum,

id. M. 7, 614:

nescio quo miserae turbine mentis agor,

id. Am. 2, 9, 28:

Gradivi,

i. e. tumult of war, Sil. 11, 101:

virtutem turbine nullo Fortuna excutiet tibi,

Luc. 2, 243:

horum mala, turbo quīs rerum imminet,

Sen. Agam. 196.—

Lit., a spinning-top, whipping-top, Verg. A. 7, 378 sq.; Tib. 1, 5, 3.—

Transf., of things that have the shape or whirling motion of a top, as a reel, whirl, spindle, etc., Cic. Fat. 18, 42; Varr. ap. Serv. Verg. A. 1, 449; Hor. Epod. 17, 7; Cat. 64, 315; Ov. M. 1, 336; Plin. 2, 10, 7, § 47; 9, 36, 61, § 130; 27, 4, 5, § 14; 36, 13, 19, § 90; 37, 4, 15, § 56.—

A whirling motion, a whirl, twirl, twist, rotation, revolution, a round, circle (mostly poet.):

cum caeli turbine ferri,

Lucr. 5, 624:

lunae,

id. 5, 632:

ignium,

id. 6, 640; cf. Verg. A. 3, 573:

teli (contorti),

id. ib. 6, 594; cf. id. ib. 11, 284; Luc. 3, 465; Sil. 4, 542:

saxi,

whirling force, circular hurling, Verg. A. 12, 531:

serpentis,

i. e. the coiling, Sil. 3, 191:

Aegaeus,

whirlpool, vortex, Claud. Laud. Stil. 1, 287; so, rapax, Stat [p. 1918] Th. 4, 813:

verterit hunc (servum in emancipatione) dominus, momento turbinis exit Marcus Dama,

i. e. of whirling round, Pers. 5, 78: militiae turbine factus eques, i. e. through the round of military gradation or promotion, Ov. Am. 3, 15, 6:

vulgi,

i. e. a throng, crowd, Claud. II. Cons. Stil. 200.

Turbo, ōnis, m., the name of a gladiator, Hor. S. 2, 3, 310.

turbo, āvi, ātum, 1, v. a. ( fut. perf. turbassit, for turbaverit, Cic. Leg. 3, 4; al. turbassitur) [turba], to disturb, agitate, confuse, disorder; to throw into disorder or confusion (freq. and class.; syn.: confundo, misceo, agito).

Lit.:

ventorum vi agitari atque turbari mare,

Cic. Clu. 49, 138:

aequora ventis,

Lucr. 2, 1:

hibernum mare,

Hor. Epod. 15, 8; Ov. M. 7, 154; 14, 545 al.:

eversae turbant convivia mensae,

id. ib. 12, 222; cf. in a poet. transf.:

ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,

Lucr. 6, 377:

ne comae turbarentur, quas componi vetuit,

Quint. 11, 3, 148:

ne turbet toga mota capillos,

Ov. Am. 3, 2, 75:

capillos,

id. M. 8, 859; id. Am. 3, 14, 33; cf.

in a Greek construction: turbata capillos,

id. M. 4, 474:

ceram,

the seal, Quint. 12, 8, 13:

uvae recentes alvum turbant,

Plin. 23, 1, 6, § 10.— Absol.:

instat, turbatque ruitque,

Ov. M. 12, 134.—Reflex.:

cum mare turbaret (sc. se),

Varr. R. R. 3, 17, 7 Schneid. ad loc. (al. turbaretur).—

In partic.

Milit. t. t., to throw into disorder, break the line of battle, disorganize:

equitatus turbaverat ordines,

Liv. 3, 70, 9:

aciem peditum,

id. 30, 18, 10.— Absol.:

equites eruptione factā in agmen modice primo impetu turbavere,

Liv. 38, 13, 12:

turbantibus invicem copiis,

Flor. 4, 2, 49:

hic rem Romanam, magno turbante tumultu, sistet,

Verg. A. 6, 857.—

Of water, to trouble, make thick or turbid:

lacus,

Ov. M. 6, 364:

fons quem nulla volucris turbarat,

id. ib. 3, 410:

flumen imbre,

id. ib. 13, 889:

limo aquam,

Hor. S. 1, 1, 60:

aquas lacrimis,

Ov. M. 3, 475; cf.:

pulvis sputo turbatus,

Petr. 131.—

Trop.:

non modo illa permiscuit, sed etiam delectum atque ordinem turbavit,

Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

qui omnia inflma summis paria fecit, turbavit, miscuit,

id. Leg. 3, 9, 19:

Aristoteles quoque multa turbat, a magistro Platone non dissentiens,

id. N. D. 1, 13, 33:

quantas res turbo!

Plaut. Mil. 3, 2, 1:

quas meus filius turbas turbet,

id. Bacch. 4, 9, 1; cf.:

quae meus filius turbavit,

id. ib. 5, 1, 5; id. Cas. 5, 2, 6:

ne quid ille turbet vide,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 7, § 24:

haec, quae in re publicā turbantur,

id. ib. 3, 9, 3:

cum dies alicui nobilium dicta novis semper certaminibus contiones turbaret,

Liv. 3, 66, 2: ne incertā prole auspicia turbarentur, id. 4, 6, 2:

milites nihil in commune turbantes,

Tac. H. 1, 85:

turbantur (testes),

Quint. 5, 7, 11; cf. id. 4, 5, 6; 5, 14, 29; 10, 7, 6:

spem pacis,

Liv. 2, 16, 5.— Absol.: Ph. Ea nos perturbat. Pa. Dum ne reducam, turbent porro, quam velint, Ter. Hec. 4, 4, 12 (cf. I. B. 1. supra):

repente turbare Fortuna coepit,

Tac. A. 4, 1:

si una alterave civitas turbet,

id. ib. 3, 47: M. Servilius postquam, ut coeperat, omnibus in rebus turbarat, i. e. had deranged all his affairs, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2.— Impers. pass.:

nescio quid absente nobis turbatum'st domi,

Ter. Eun. 4, 3, 7:

totis Usque adeo turbatur agris,

Verg. E. 1, 12:

si in Hispaniā turbatum esset,

Cic. Sull. 20, 57.—Hence, turbātus, a, um, P. a., troubled, disturbed, disordered, agitated, excited.

Lit.:

turbatius mare ingressus,

more stormy, Suet. Calig. 23:

turbatius caelum,

id. Tib. 69.—

Trop.:

hostes inopinato malo turbati,

Caes. B. C. 2, 12:

oculis simul ac mente turbatus,

Liv. 7, 26, 5:

turbatus religione simul ac periculo,

Suet. Ner. 19; cf.:

turbatus animi,

Sil. 14, 678:

placare voluntates turbatas,

Cic. Planc. 4, 11: seditionibus omnia turbata sunt, Sall. Or. Phil. contr. Lepid. 1:

turbata cum Romanis pax,

Just. 18, 2, 10:

omnia soluta, turbata atque etiam in contrarium versa,

Plin. Ep. 8, 14, 7; cf.:

quae si confusa, turbata, permixta sunt, etc.,

id. ib. 9, 5, 3.—Hence, adv.: turbātē, confusedly, disorderly:

aguntur omnia raptim atque turbate,

in confusion, Caes. B. C. 1, 5, 1.

turbo, ĭnis, m. (collat. form tur-ben, ĭnis, n., Tib. 1, 5, 3; id. ap. Charis. p. 118 P.; gen. turbonis, Caes. ib.) [1. turbo], that which spins or twirls round (cf. vertex).

A whirlwind, hurricane, tornado: ventus circumactus et eundem ambiens locum et se ipse vertigine concitans turbo est. Qui si pugnacior est ac diutius volutatur, inflammatur, et efficit, quem prêstêra Graeci vocant:

hic est igneus turbo,

Sen. Q. N. 5, 13, 3:

falsum est faces et trabes turbine exprimi,

id. ib. 7, 5, 1; 2, 22, 2; id. Ep. 109, 18:

procellae, turbines,

Cic. N. D. 3, 20, 51; cf.: saevi exsistunt turbines, Pac. ap. Cic. de Or. 3, 39, 157 (Trag. Rel. p. 111 Rib.); Enn. ap. Schol. Vat. ad Ter. Heaut. 2, 3, 4 (Ann. v. 553 Vahl.):

venti vis rapido percurrens turbine campos,

Lucr. 1, 273; cf. id. 1, 279; 1, 294; 5, 217; Ov. M. 6, 310:

senatus decrevit, ut Minerva, quam turbo dejecerat, restitueretur,

Cic. Fam. 12, 25, 1:

turbo aut subita tempestas,

id. Cael. 32, 79:

pulvis collectus turbine,

Hor. S. 1, 4, 31:

venti rotanti turbine portant,

Lucr. 1, 294:

ita turbine nigro Ferret hiemps,

Verg. G. 1, 320:

venti ruunt et terras turbine perflant,

id. A. 1, 83:

accendi turbine quodam aëris,

Sen. Q. N. 7, 4, 1.—In apposition with ventus:

exoritur ventus turbo,

Plaut. Curc. 5, 2, 47:

circumstabant navem turbines venti,

id. Trin. 4, 1, 16.—

Trop., whirlwind, storm, etc.:

qui in maximis turbinibus ac fluctibus rei publicae navem gubernassem,

Cic. Pis. 9, 20:

tu, procella patriae, turbo ac tempestas pacis atque otii,

id. Dom. 53, 137:

ego te in medio versantem turbine leti Eripui,

Cat. 64, 149:

cum illi soli essent duo rei publicae turbines,

Cic. Sest. 11, 25:

miserae mentis,

Ov. Am. 2, 9, 28:

miserarum rerum,

id. M. 7, 614:

nescio quo miserae turbine mentis agor,

id. Am. 2, 9, 28:

Gradivi,

i. e. tumult of war, Sil. 11, 101:

virtutem turbine nullo Fortuna excutiet tibi,

Luc. 2, 243:

horum mala, turbo quīs rerum imminet,

Sen. Agam. 196.—

Lit., a spinning-top, whipping-top, Verg. A. 7, 378 sq.; Tib. 1, 5, 3.—

Transf., of things that have the shape or whirling motion of a top, as a reel, whirl, spindle, etc., Cic. Fat. 18, 42; Varr. ap. Serv. Verg. A. 1, 449; Hor. Epod. 17, 7; Cat. 64, 315; Ov. M. 1, 336; Plin. 2, 10, 7, § 47; 9, 36, 61, § 130; 27, 4, 5, § 14; 36, 13, 19, § 90; 37, 4, 15, § 56.—

A whirling motion, a whirl, twirl, twist, rotation, revolution, a round, circle (mostly poet.):

cum caeli turbine ferri,

Lucr. 5, 624:

lunae,

id. 5, 632:

ignium,

id. 6, 640; cf. Verg. A. 3, 573:

teli (contorti),

id. ib. 6, 594; cf. id. ib. 11, 284; Luc. 3, 465; Sil. 4, 542:

saxi,

whirling force, circular hurling, Verg. A. 12, 531:

serpentis,

i. e. the coiling, Sil. 3, 191:

Aegaeus,

whirlpool, vortex, Claud. Laud. Stil. 1, 287; so, rapax, Stat [p. 1918] Th. 4, 813:

verterit hunc (servum in emancipatione) dominus, momento turbinis exit Marcus Dama,

i. e. of whirling round, Pers. 5, 78: militiae turbine factus eques, i. e. through the round of military gradation or promotion, Ov. Am. 3, 15, 6:

vulgi,

i. e. a throng, crowd, Claud. II. Cons. Stil. 200.

Turbo, ōnis, m., the name of a gladiator, Hor. S. 2, 3, 310.

vulnus ( voln-), ĕris, n. [root vul-; cf. vultur; akin to vello], a wound (cf.: ictus, cicatrix).

Lit.:

cave faxit volnus tibi jam,

Plaut. Truc. 5, 51:

qui abstergerem volnera?

Ter. Eun. 4, 7, 9:

vulnus in latere,

Cic. Mil. 24, 65:

multis et illatis et acceptis vulneribus,

Caes. B. G. 1, 50; so,

inferre,

id. B. C. 2, 6:

accipere,

id. B. G. 1, 48:

claudicare ex vulnere ob rem publicam accepto,

Cic. de Or. 2, 61, 249:

sustinere,

Caes. B. C. 1, 45:

excipere,

Cic. Sest. 10, 23:

alicui infligere,

id. Phil. 2, 21, 52:

vulneribus defessus,

Caes. B. G. 1, 25:

gravi vulnere ictus,

Liv. 2, 47, 2:

vulneribus confectus,

id. 24, 26, 14:

ego factum modo vulnus habebo,

Ov. Am. 1, 2, 30:

facile ex volnere est recreatus,

Cic. Inv. 2, 51, 154.—

Transf., of things, a wound, i. e. a hole, cut, incision, notch, rent, crack ( poet. and in post-Aug. prose):

vulneribus donec paulatim evicta (ornus) supremum Congemuit,

Verg. A. 2, 630; cf. Ov. M. 9, 383; 14, 392; Juv. 6, 247; Plin. 19, 8, 41, § 142:

aratri,

Ov. M. 2, 286.—

Trop., a wound, blow, misfortune, calamity, defeat:

fortunae gravissimo percussus vulnere,

Cic. Ac. 1, 3, 4; Luc. 8, 72:

hoc tam gravi vulnere etiam illa, quae consanuisse videbantur, recrudescunt,

Cic. Fam. 4, 6, 2:

quae hic rei publicae vulnera imponebat, eadem ille sanabat,

id. Fin. 4, 24, 66:

vulnera imposita provinciae sanare,

id. Att. 5, 17, 6:

inusta rei publicae (with scelera),

id. Sest. 7, 17:

non vulnus super vulnus, sed multiplex clades,

Liv. 22, 54, 9 Weissenb. ad loc.—Esp., in the phrase vulnus accipere, to be defeated, to suffer great loss, Just. 1, 8, 10; 2, 11, 19; cf. id. 42, 4, 10.— Of pain, grief, sorrow, Lucr. 2, 639; Verg. A. 12, 160; Ov. M. 5, 426.—Of the wounds of love, Lucr. 1, 34; Prop. 2, 22 (3, 15), 7; 2, 25 (3, 20), 46; Verg. A. 4, 2; Hor. C. 1, 27, 12; id. Epod. 11, 17:

dulcia vulnera sagittae,

App. M. 4, p. 156, 29.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

dī-mitto, mīsi, missum, 3, v. a.

With particular reference to the prep., to send different ways, to send apart, i. e.,

[p. 582] To send out or forth in different directions, to send about (class.).

With acc.:

Naevius pueros circum amicos dimittit,

Cic. Quint. 6, 2:

consules designatos circum provincias,

Suet. Aug. 64:

litteras circum municipia,

Caes. B. C. 3, 22, 1; cf.:

litteras circa praefectos,

Liv. 42, 51:

litteras per omnes provincias,

Caes. B. C. 3, 79, 4;

with which cf.: nuntios per agros,

id. B. G. 6, 31, 2:

librum per totam Italiam,

Plin. Ep. 4, 7, 2:

edicta per provincias,

Suet. Galb. 10:

certos per litora,

Verg. A. 1, 577 et saep.:

nuntios tota civitate Aeduorum,

Caes. B. G. 7, 38, 9:

nuntios in omnes partes,

id. ib. 4, 19, 2; 4, 34, 5; cf. ib. 5, 49, 8; and poet.:

aciem (i. e. oculos) in omnes partes,

Ov. M. 3, 381:

praefectos in finitimas civitates,

Caes. B. G. 3, 7, 3; cf.:

Manlium Faesulas,

Sall. C. 27 et saep.:

nuntios ad Centrones, etc.,

Caes. B. G. 5, 39, 1; so with ad, id. ib. 6, 34, 8; id. B. C. 1, 52 fin. al.:

legatos quoquoversus,

id. B. G. 3, 23, 2; 7, 4, 5; id. B. C. 1, 36, 2:

dimissos equites pabulandi causa,

id. ib. 1, 80, 3; cf.

equitatum,

id. B. G. 7, 71, 5:

omnem ab se equitatum,

id. ib. § 1.— Trop.:

animum ignotas in artes,

Ov. M. 8, 188, directs, applies (al. demittit).—

Without object acc.:

dimisit circum omnes propinquas regiones,

Caes. B. C. 3, 112, 6:

per provincias,

Liv. 29, 37: ad amicos, Cic. Tull. Fragm. § 22; cf.:

in omnes partis,

Caes. B. G. 6, 43, 1.—

To separate a multitude, to break up, dissolve; and subjectively, to dismiss (from one's self), to discharge, disband:

senatu dimisso,

Cic. Lael. 3, 12:

senatum,

id. Verr. 2, 4, 65:

concilium,

id. Leg. 2, 12, 31; id. Vatin. 2, 5; Caes. B. G. 1, 18; 1, 31; id. B. C. 1, 32, 4 et saep.; cf.

conventum,

Sall. C. 21 fin.: exercitum (a standing military t. t.; cf. Vell. 2, 52, 4), Caes. B. C. 1, 2, 6; 1, 9, 5 et saep.:

plures manus (with diducere, and opp. continere manipulos ad signa),

Caes. B. G. 6, 34, 5:

delectum,

Plaut. Rud. 4, 8, 15:

convivium,

to break up, Liv. 36, 29; Tac. A. 15, 30 et saep.

With particular reference to the verb, to send away either an individual or a body; to let go, discharge, dismiss, release.

Lit.:

aliquem ab se et amandare in ultimas terras,

Cic. Sull. 20, 57; so,

aliquem ab se,

id. Fam. 13, 63; Nep. Att. 4, 2:

discedentem aliquem non sine magno dolore,

id. ib. 12, 18 fin.:

aliquos aequos placatosque,

id. Or. 10, 34; so,

aliquem incolumem,

Caes. B. C. 1, 18, 4; 1, 23, 3:

ex custodia,

Liv. 23, 2, 14:

e carcere,

Just. 21, 1, 5:

impunitum,

Sall. C. 51, 5:

saucium ac fugatum,

Nep. Hann. 4:

neminem nisi victum,

id. ib. 3 et saep.; cf.:

aliquem ludos pessumos, i. e. pessime ludificatum,

Plaut. Rud. 3, 5, 12:

uxorem,

i. e. to put her away, repudiate her, Suet. Aug. 63 al.:

Cossutia dimissa, quae desponsata fuerat, etc.,

id. Caes. 1:

sponsam intactam,

id. Aug. 62: cf.

also: aliquam e matrimonio,

Suet. Tib. 49; v. also under no. B.:

creditorem,

i. e. to pay him, Dig. 31, '72:

debitorem,

i. e. to forgive him the debt, ib. 50, 9, 4:

equos, in order to fight on foot,

Tac. Agr. 37 fin.; Verg. A. 10, 366;

but also in order to flee,

Caes. B. C. 3, 69 fin.:

hostem ex manibus,

id. ib. 1, 64, 2; 3, 49, 2; cf.

also: Demosthenem (i. e. his orations) e manibus,

to put out of one's hands, to lay down, Cic. Or. 30; cf.:

istos sine ulla contumelia dimittamus,

id. de Or. 3, 17, 64:

milites, in oppidum,

Caes. B. C. 1, 21, 2:

a turpissima suspicione,

to free, relieve, Petr. 13, 4.— Absol.:

dimittam, ut te velle video,

Plaut. Trin. 4, 2, 106; Cic. de Or. 1, 28; Quint. 11, 3, 86 al. —

Transf., of inanimate objects:

eum locum, quem ceperant,

to abandon, desert, Caes. B. C. 1, 44, 4:

Italiam,

id. ib. 1, 25, 4:

ripas,

id. B. G. 5, 18 fin.:

complura oppida,

Hirt. B. G. 8, 5:

provinciam,

Liv. 40, 43:

captam Trojam,

Ov. M. 13, 226 et saep.:

fortunas morte,

Cic. Tusc. 1, 6, 12; cf.

patrimonium,

id. Caecin. 26 fin.:

speratam praedam ex manibus,

Caes. B. G. 6, 8, 1:

signa ex metu,

id. B. C. 3, 69 fin.; cf.

arma,

Sen. Ep. 66 fin.; Luc. 3, 367 et saep.— Esp.: dimissis manibus, with hands relaxed, i. e. in all haste:

ibi odos dimissis manibus in caelum volat,

Plaut. Ps. 3, 2, 52; cf.:

dimissis pedibus,

id. ib. v. 54:

dimissis manibus fugere domum,

id. Ep. 3, 1, 16.—

Trop., to renounce, give up, abandon, forego, forsake:

ista philosophia, quae nunc prope dimissa revocatur,

Cic. Ac. 2, 4, 11:

rem saepius frustra tentatam,

Caes. B. C. 1, 26 fin.:

exploratam victoriam,

id. B. G. 7, 52, 2:

oppugnationem,

id. ib. 7, 17, 4; id. B. C. 3, 73, 1:

occasionem rei bene gerendae,

id. B. G. 5, 57, 1; cf. id. B. C. 1, 72, 4; 3, 25, 4:

rei gerendae facultatem,

id. ib. 1, 28, 2;

3, 97, 1: omnem rei frumentariae spem,

id. ib. 1, 73, 1:

condiciones pacis,

id. ib. 1, 26, 2:

principatum,

id. B. G. 6, 12, 6:

tempus,

id. ib. 2, 21 fin.; Cic. de Or. 2, 21, 89:

suum jus (opp. retinere),

id. Balb. 13, 31:

vim suam,

id. Fam. 9, 12: libertatem; id. Planc. 34 fin.:

amicitias,

id. Lael. 21:

commemorationem nominis nostri,

id. Arch. 11 fin.:

quaestionem,

id. Verr. 2, 2, 30:

curam,

id. Att. 14, 11; Tac. Or. 3:

praeterita, instantia, futura pari oblivione,

id. H. 3, 36:

matrimonia,

Suet. Calig. 25:

fugam,

Verg. A. 11, 706:

coeptum iter,

Ov. M. 2, 598:

cursus,

id. ib. 11, 446 et saep.:

tantam fortunam ex manibus,

Caes. B. G. 6, 37 fin.:

studium et iracundiam suam rei publicae dimittere, i. q. condonare,

to sacrifice to the good of the state, id. B. C. 3, 69, 3; cf.:

tributa alicui,

i. e. to remit, Tac. H. 3, 55:

laudibus nomen alicujus in longum aevum,

to transmit, Luc. 1, 448:

dimissum quod nescitur, non amittitur,

is foregone, not lost, Pub. Syr. 138 (Rib.).

confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.

To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).

In gen.:

ligna circa casam,

Nep. Alcib. 10, 4:

arma,

Vell. 2, 114, 4:

cibos ore suo (aves),

Quint. 2, 6, 7:

undique collatis membris,

Hor. A. P. 3 al.:

sarcinas in unum locum,

Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:

collatis militaribus signis,

id. ib. 7, 2:

ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,

Hor. C. 3, 4, 19:

quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,

Col. 1, 6, 7:

illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,

Tac. A. 4, 46 fin.:

dentes in corpore (canes),

Ov. M. 3, 236:

materiam omnem, antequam dicere ordiamur,

Quint. 3, 9, 8:

summas (scriptorum) in commentarium et capita,

id. 10, 7, 32:

plura opera in unam tabulam,

id. 8, 5, 26:

quae in proximos quinque libros conlata sunt,

id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:

rogus inimicis collatus manibus,

Petr. 115 fin. —

In partic.

To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:

dona mihi,

Plaut. Men. 1, 2, 20:

contulit aes populus,

Ov. F. 4, 351;

so freq. on monuments: AERE CONLATO,

Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:

EX AERE CONLATO,

Inscr. Orell. 3991:

aurum argentumque in publicum,

Liv. 28, 36, 3:

munera ei,

Nep. Ages. 7, 3:

tributa quotannis ex censu,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

conferre eo minus tributi,

Liv. 5, 20, 5:

in commune,

Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:

quadringena talenta quotannis Delum,

Nep. Arist. 3, 1:

(pecunia) ad ejus honores conlata,

Cic. Fl. 25, 59:

ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,

id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

sextantes in capita,

Liv. 2, 33, 11:

pecunias,

Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:

vinum alius, alius mel,

Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:

sua bona in medium,

ib. 37, 6, 1 pr.:

magnam partem patrimonii alicui rei,

ib. 50, 4, 5:

cum et Socrati collatum sit ad victum,

Quint. 12, 7, 9.— Absol.:

nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,

Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,

Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.

With ad:

naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,

Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—

With in:

rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,

Quint. 10, 7, 26.—

With dat.:

Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,

Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—

With subj. inf.:

incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,

Plin. 19, 5, 26, § 83.—

Absol.:

multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,

Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—

To bring into connection, to unite, join, connect:

membris collatis, of an embrace,

Lucr. 4, 1101; cf.

ora,

App. M. 5, p. 161, 17:

fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,

Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,

gradum ( = congredi),

id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:

dissimiles et dispares res in unam potestatem,

Vitr. 2, 6, 4.—

Trop.:

collatis viribus,

Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:

conferre vires in unum,

Liv. 33, 19, 7:

collata omnium vota in unius salutem,

Plin. Pan. 23, 5:

e singulis frustis collata oratio,

Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:

velut studia inter nos conferebamus,

id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:

si quid res feret, coram inter nos conferemus,

Cic. Att. 1, 20, 1:

sollicitudines nostras inter nos,

id. Fam. 6, 21, 2:

rationes,

id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:

cum hoc in viā sermonem contulit,

id. Inv. 2, 4, 14; cf.:

cum aliquo aut sermones aut consilia,

id. Phil. 2, 15, 38:

consilia ad adulescentes,

Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:

consilia dispersim antea habita,

Suet. Caes. 80:

injurias,

to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:

omnes sapientes decet conferre et fabulari,

Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:

fusi contulerimus inter nos... quid finis,

Cic. Fin. 2, 2, 4:

ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,

Liv. 27, 20, 4.—

To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):

(Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,

Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

signa cum Alexandrinis,

id. Pis. 21, 49; cf.:

collatis signis depugnare,

Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:

arma cum aliquo,

Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:

arma inter se,

Liv. 21, 1, 2:

castra cum hoste,

id. 26, 12, 14; cf.:

castra castris,

id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:

pedem cum pede,

to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:

pede conlato,

id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:

gradum cum aliquo,

id. 7, 33, 11:

pectora luctantia nexu pectoribus,

Ov. M. 6, 242:

stat conferre manum Aeneae,

Verg. A. 12, 678:

prima movet Cacus collatā proelia dextrā,

Ov. F. 1, 569:

collatis cursibus hastas conicere,

Val. Fl. 6, 270:

seque viro vir contulit,

Verg. A. 10, 735.— Poet.:

inter sese duri certamina belli,

Verg. A. 10, 147:

contra conferre manu certamina pugnae,

Lucr. 4, 843:

collato Marte,

Ov. M. 12, 379.— Absol.:

mecum confer, ait,

fight with me, Ov. M. 10, 603.—

Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:

non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?

Cic. Planc. 19, 48:

pedem cum singulis,

Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:

qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,

Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:

lites,

to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—

To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.

With cum:

quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?

Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:

ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,

id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:

cum maximis minima,

id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:

nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,

Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:

illa cum Graeciā,

id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —

With inter se (rare):

vitam inter se utriusque conferte,

Cic. Rosc. Com. 7, 20.—

With ad:

bos ad bovem collatus,

Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—

With dat.:

tempora praesentia praeteritis,

Lucr. 2, 1166:

parva magnis,

Cic. Or. 4, 14:

alicui illud,

id. Inv. 2, 50, 151:

lanam tinctam Tyriae lacernae,

Quint. 12, 10, 75:

ingenia ingeniis,

Sen. Contr. 5, 33:

illam puellis,

Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:

nil jucundo amico,

Hor. S. 1, 5, 44:

(Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,

Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—

With acc. only:

tesseram hospitalem,

Plaut. Poen. 5, 2, 88:

conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:

exemplum,

Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:

nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,

Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:

census,

Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:

haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—

With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:

quam potero in verba conferam paucissima,

Plaut. Men. prol. 6; cf.:

in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,

id. Ps. 1, 3, 44:

rem in pauca,

id. Poen. 5, 4, 68; and:

in pauca verba,

id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:

totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,

Cic. Att. 13, 13, 1:

ut in pauca conferam,

id. Caecin. 6, 17:

sua verba in duos versus,

Ov. F. 1, 162:

ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,

Suet. Caes. 44.— [p. 412] *

To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.

fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,

Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.

(Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).

Prop.

In gen.

With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:

qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,

Caes. B. G. 2, 13:

se suaque eo,

id. ib. 3, 28:

se suaque in naves,

Nep. Them. 2, 7 al.:

iter Brundisium versus,

Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:

suas rationes et copias in illam provinciam,

id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;

Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,

Liv. 23, 17, 8:

parentes illuc,

Tac. A. 4, 46:

se Rhodum conferre,

Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:

se Colonas,

Nep. Paus. 3, 3:

quo se fusa acies,

Liv. 9, 16, 1 al.:

se ad Tissaphernem,

Nep. Alcib. 5, 2; so,

se ad Pharnabazum,

id. Con. 2, 1:

se in fugam,

Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:

conicere se in pedes,

Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:

pituita eo se umorve confert,

Cels. 2, 12.—

Absol.:

pulcre haec confertur ratis,

is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—

Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:

aliquem in saxum,

Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:

corpus in albam volucrem,

id. ib. 12, 145.—

Trop.

In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:

quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,

Cic. Lael. 1, 1:

(Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,

id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:

qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,

id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:

se ad studium scribendi,

id. Arch. 3, 4:

se ad studia litterarum,

id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:

meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),

Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:

suspitionem in Capitonem,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,

Tac. A. 4, 39:

lamentationes suas etiam in testamentum,

id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,

With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).

With dat.:

dona quid cessant mihi Conferre?

Plaut. Men. 1, 2, 20:

tibi munera,

Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:

victoribus praemia,

Suet. Calig. 20:

puellae quinquaginta milia nummūm,

Plin. Ep. 6, 32, 2:

fructum alio,

Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—

With ad and acc.:

hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,

Tac. A. 3, 72:

Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,

Cic. Imp. Pomp. 4, 9:

omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,

id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:

omnem meam curam atque operam ad philosophiam,

id. ib. 4, 3, 4:

omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,

id. Att. 7, 1, 2:

animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,

Cic. Off. 1, 33, 120:

orationem omnem ad misericordiam,

id. Lig. 1, 1.—

With in:

omnes curas cogitationesque in rem publicam,

Cic. Off. 2, 1, 2:

diligentiam in valetudinem tuam,

id. Fam. 16, 4, 4:

praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,

id. Agr. 2, 23, 60:

in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,

id. Off. 1, 15, 48; so,

plurimum benignitatis in eum,

id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:

in unius salutem collata omnium vota,

Plin. Pan. 23, 5.—

With erga:

commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,

Cic. Fam. 10, 5, 1.—

With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:

species istas hominum in deos,

Cic. N. D. 1, 27, 77:

res ad imperium deorum,

Lucr. 6, 54:

permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,

Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:

mortis illius invidiam in L. Flaccum,

id. Fl. 17, 41:

suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,

Caes. B. G. 1, 40:

sua vitia et suam culpam in senectutem,

Cic. Sen. 5, 14:

hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,

id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:

culpam in aliquem,

Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:

causam in aliquem,

id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:

causam in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):

Carthaginis expugnationem in hunc annum,

Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

omnia in mensem Martium,

Cic. Att. 6, 1, 24:

aliquid in ambulationis tempus,

id. Q. Fr. 3, 3, 1:

eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,

id. Off. 3, 24, 93:

quod in longiorem diem conlaturus fuisset,

Caes. B. G. 1, 40 fin.:

alicujus consulatum in annum aliquem,

Plin. Pan. 61.—Rarely of place:

idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,

Caes. B. C. 3, 81 fin. —

To bring on, cause, occasion, induce:

pestem alicui,

Col. 1, 5, 4:

candorem mollitiamque,

Plin. 35, 15, 50, § 175.

mĕdĕor, 2, v. dep. n. [root madh, to be wise; Zend, madha, the healing art; cf. mathos, also medicus, re-med-ium], to heal, cure, be good for or against a disease (syn.: medico, sano, curo); constr. with dat., rarely with contra, very rarely with acc. (class.).

Lit.

Of pers. subjects:

medico non solum morbus ejus, cui mederi volet, cognoscendus est,

Cic. de Or. 2, 44, 186.—Prov.:

cum capiti mederi debeam, reduviam curo,

i. e. to neglect matters of importance while attending to trifles, Cic. Rosc. Am. 44, 128.—

Of subjects not personal:

contra serpentium ictus mederi,

Plin. 9, 31, 51, § 99:

oculis herba chelidonia,

id. 8, 27, 41, § 98:

dolori dentium,

id. 20, 1, 2, § 4:

capitis vulneribus,

id. 24, 6, 22, § 36:

medendi ars,

the healing art, art of medicine, Ov. A. A. 2, 735; id. M. 7, 526; Lact. 1, 18 fin. — Pass.:

ut ex vino stomachi dolor medeatur,

Hier. Ep. 22, 4; cf.:

medendae valetudini leniendisque morbis opem adhibere,

Suet. Vesp. 8.—

Trop., to remedy, relieve, amend, correct, restore, etc.

With dat.:

huic malo,

Cic. Agr. 1, 9, 26:

dies stultis quoque mederi solet,

id. Fam. 7, 28, 3:

incommodis omnium,

id. Q. Fr. 1, 1, 10:

afflictae et perditae rei publicae,

id. Sest. 13, 31:

religioni,

id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

inopiae rei frumentariae,

Caes. B. G. 5, 24:

tum satietati, tum ignorantiae lectorum,

to provide against, Nep. Pelop. 1, 1:

rei alicui lege aut decreto senatus,

Tac. A. 4, 16.—

With acc.:

quas (cupiditates) mederi possis,

Ter. Phorm. 5, 4, 2; Just. Inst. 2, 7.— Pass.:

aquae medendis corporibus nobiles,

Vell. 2, 25, 4.— Absol.:

aegrescit medendo,

his disorder increases with the remedy, Verg. A. 12, 46.— Impers. pass.:

ut huic vitio medeatur,

Vitr. 6, 11.—Hence, mĕdens, entis ( gen. plur. medentum, Ov. M. 15, 629), subst., a physician ( poet. and in post-Aug. prose):

veluti pueris absinthia tetra medentes cum dare conantur,

Lucr. 1, 936; Ov. H. 21, 14:

Democrates e primis medentium,

Plin. 25, 8, 49, § 87; Plin. Pan. 22.

merces, ēdis ( irreg. acc. mercem, Claud. 6; Cons. Hon. 578), f. [mereo, what is deserved or earned; hence], hire, pay, wages, salary, fee, reward, etc. (syn.: pretium, stipendium; class.).

Lit.:

manuum mercede inopiam tolerare,

the wages of manual labor, Sall. C. 37, 7:

ne ars tanta abduceretur ad mercedem atque quaestum,

Cic. Div. 1, 41, 92:

operae,

id. Verr. 2, 1, 56, § 147:

veterum officiorum,

Juv. 5, 13:

uti ab Arvernis Sequanisque Germani mercede arcesserentur,

Caes. B. G. 1, 31:

haec merces erat dialecticorum,

fee, Cic. Ac. 2, 30, 98:

Apollonius cum mercede doceret,

id. de Or. 1, 28, 126:

mercedibus scenicorum recisis,

the players' salaries, Suet. Tib. 34:

poscere mercedes,

to work for hire, Juv. 8, 246:

sarcienda vestimenta mercede certa accipere,

Gai. Inst. 3, 205.—Prov.:

dignus est operarius mercede suo,

Vulg. Luc. 10, 7.—

In partic., in a bad sense, an unrighteous reward, a bribe:

pretio atque mercede minuere majestatem rei publicae,

Cic. Verr. 2, 5, 20, § 50:

magnā mercede pacisci cum aliquo, ut,

Liv. 25, 33: mercedem accipere ab aliquo, Cic. Rosc. Am. 29, 80:

lingua adstricta mercede,

tied with a bribe, id. Pis. 13, 30:

iniquitatis,

Vulg. 2 Pet. 2, 13.—

Transf.

A price for any thing, reward, wages; recompense, punishment; cost, injury, detriment; a stipulation, condition, etc.:

mercedem alicujus rei constituere,

Cic. Verr. 2, 5, 51, § 134:

alicui proponere,

id. Q. Fr. 3, 3, 4:

alicui rei imponere,

Juv. 7, 149:

exigere ab aliquo,

Cic. Lael. 21, 80:

merces sanguinis atque laboris,

Juv. 14, 164; 1, 42:

mercedem solvere,

to make payment, id. 7, 157:

appellare,

to demand payment, id. 7, 157, v. 158.—Prov.:

unā mercede duas res adsequi,

to kill two birds with one stone, Cic. Rosc. Am. 29, 80:

non aliā bibam Mercede,

condition, Hor. C. 1, 27, 13:

temeritatis merces,

punishment, Liv. 39, 55:

qui metit mercedem accipit,

reward, Vulg. Johan. 4, 36:

in molestiā gaudeo, te eam fidem cognoscere hominum non ita magnā mercede, quam ego maximo dolore cognōram,

price, cost, Cic. Fam. 1, 9, 3:

non sine magnā mercede,

not except at great cost, id. Tusc. 3, 6, 12:

victum illa mercede parare,

Juv. 14, 273:

magnā quidem res tuas mercede colui,

to my great disadvantage, Sen. Tranq. 11, 2.—

Rent, revenue, income, interest:

mercedes Argileti et Aventini,

Cic. Att. 12, 32, 2:

dotalium praediorum,

id. ib. 15, 20, 4:

ex fundo,

id. Verr. 2, 3, 50, § 119:

mercedes habitationum annuae,

house-rents, Caes. B. C. 3, 21:

publicanos tertiā mercedum parte relevavit,

farm-rent, Suet. Caes. 20: quinas hic capiti mercedes exsecat, interest or discount on capital, Hor. S. 1, 2, 14.

merces, for merx, v. h. v.

praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

bonorum officio praestus fui,

Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).

Lit.:

ni tua propitia pax foret praesto,

Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

quod adest praesto in primis placet,

Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

sacrificiis omnibus praesto adesse,

id. 2, 16, 10;

more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

Cic. Fam. 3, 5, 1:

togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

id. Pis. 23, 55:

tibi nulla fuit clementia praesto?

hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

hirundines aestivo tempore praesto sunt,

Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

era, eccum praesto militem,

Plaut. Mil. 4, 6, 1:

ipsum adeo praesto video,

Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—

In partic: praesto esse or adire

To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

ero meo ut omnibus locis sine praesto,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

jus civile didicit, praesto multis fuit,

Cic. Mur. 9, 19:

praesto esse clientem tuum?

id. Att. 10, 8, 3:

saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

also with videor,

id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—

With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

Cic. Caecin. 30, 87:

quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

id. Verr. 2, 2, 4, § 11.

prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.

Neutr., to stand before or in front.

Lit.:

dum primae praestant acies,

Luc. 4, 30.—

Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

cum virtute omnibus praestarent,

Caes. B. G. 1, 3:

quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

Cic. de Or. 1, 44, 192:

quā re homines bestiis praestent,

id. Inv. 1, 4, 5:

hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

id. Lael. 5, 19:

Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ceteris,

id. Ac. 1, 4, 16:

suos inter aequales longe praestitit,

id. Brut. 64, 230:

omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

Sall. C. 1, 1:

praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

Nep. Chabr. 4, 3:

quantum ceteris praestet Lucretia,

Liv. 1, 57, 7:

cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

id. 8, 7, 7:

quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

id. 31, 7, 8:

genere militum praestare tironibus,

id. 42, 52, 10:

tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

Quint. 1, 10, 14:

qui eloquentiā ceteris praestet,

id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

sacro, quod praestat, peracto,

Juv. 12, 86:

probro atque petulantiā maxume praestabant,

were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

truculentiā caeli praestat Germania,

Tac. A. 2, 24:

cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

Lucr. 1, 358.—

Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

mori milies praestitit, quam haec pati,

it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

it is better, Caes. B. G. 1, 17:

motos praestat componere fluctus,

Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.

To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

Liv. 5, 36, 4:

qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

Hirt. B. G. 8, 6:

praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

Liv. 3, 61, 7:

ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

praestat ingenio alius alium,

Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

7, 2, 17: honore ceteros,

Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

imperatores prudentiā,

id. Hann. 1, 1:

eloquentiā omnes eo tempore,

id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—

To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

quem tamen ego praestare non poteram,

id. Att. 6, 3, 5:

quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

Plin. Pan. 83:

communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

impetus populi praestare nemo potest,

no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

periculum judicii,

id. Mur. 2, 3:

damnum alicui,

id. Off. 3, 16:

invidiam,

id. Sest. 28, 61:

nihil,

to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

ego tibi a vi praestare nihil possum,

Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

quod de te sperare, de me praestare possum,

Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

id. Fl. 12, 28:

meliorem praesto magistro Discipulum,

Juv. 14, 212.—With ut:

illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

Juv. 6, 539.—

In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

Cic. N. D. 1, 3, 7:

ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

id. Fam. 7, 17, 2:

suum munus,

id. de Or. 2, 9, 38:

hospitii et amicitiae jus officiumque,

id. Fam. 14, 4, 2:

ne quem ejus paeniteret, praestiti,

I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

fidem alicui,

Liv. 30, 15:

pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

maintained, id. 40, 34:

tributa,

to pay, Juv. 3, 188:

annua,

id. 6, 480:

triplicem usuram,

id. 9, 7.— Pass.:

promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

Liv. 43, 18, 11:

mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

id. Phil. 14, 11, 30:

virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

id. Div. 2, 37, 79:

ni praestaretur fides publica,

Liv. 2, 28, 7.—

In partic.

To keep, preserve, maintain, retain:

pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

omnes socios salvos praestare poteramus,

Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

Lucr. 3, 214. —

To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

Cic. Fam. 3, 10, 3:

neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

id. ib. 1, 9, 5:

virtutem,

Caes. B. G. 2, 27:

benevolentiam,

Cic. Att. 11, 1, 1:

consilium suum fidemque,

id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

se incolumem,

Lucr. 3, 220:

se invictum,

Ov. Tr. 4, 10, 104:

teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

Victoria nunc quoque se praestet,

show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

juris periti consultatoribus se praestabant,

showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

vel magnum praestet Achillem,

should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—

To show, exhibit, manifest:

honorem debitum patri,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

fratri pietatem,

id. Brut. 33, 126:

virtutem et diligentiam alicui,

id. Fam. 14, 3, 2:

frequentiam et officium alicui honores petenti,

Hirt. B. G. 8, 50:

obsequium,

Sen. Q. N. 2, 59, 8:

sedulitatem alicui rei,

to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—

To give, offer, furnish, present, expose:

alicui certam summam pecuniae,

Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

caput fulminibus,

to expose, Luc. 5, 770:

Hiberus praestat nomen terris,

id. 4, 23:

anser praestat ex se pullos atque plumam,

Col. 8, 13:

cum senatui sententiam praestaret,

gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

terga hosti,

to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

voluptatem perpetuam sapienti,

to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.

In gen. (class.).

Of persons:

omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

usu et sapientiā praestantes,

noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

virginibus praestantior omnibus Herse,

superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

in illis artibus praestantissimus,

Cic. de Or. 1, 50, 217:

praestantissimi studio atque doctrinā,

id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

o praestans animi juvenis,

distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

belli,

Sil. 5, 92:

armorum,

Stat. Th. 1, 605:

praestantissimus sapientiae,

Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

quo non praestantior alter Aere ciere viros,

whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—

Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

praestanti corpore Nymphae,

Verg. A. 1, 71:

praestanti corpore tauri,

id. G. 4, 550:

formā,

id. A. 7, 483:

naturā excellens atque praestans,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

id. Fam. 3, 10, 3:

praestans prudentiā in omnibus,

Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

quid praestantius mihi potuit accidere?

id. Vatin. 3, 8.—

In partic.

Efficacious:

medicina,

Plin. 13, 24, 47, § 130:

usus praestantior,

id. 18, 13, 34, § 126:

calamus praestantior odore,

id. 12, 22, 48, § 105:

sucus sapore praestantissimus,

id. 15, 1, 2, § 5:

praestantissima auxilia,

id. 27, 13, 120, § 146.—

Sup.:

Praestantissimus,

a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

praestantissime,

Plin. 28, 12, 50, § 186.

praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

bonorum officio praestus fui,

Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).

Lit.:

ni tua propitia pax foret praesto,

Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

quod adest praesto in primis placet,

Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

sacrificiis omnibus praesto adesse,

id. 2, 16, 10;

more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

Cic. Fam. 3, 5, 1:

togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

id. Pis. 23, 55:

tibi nulla fuit clementia praesto?

hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

hirundines aestivo tempore praesto sunt,

Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

era, eccum praesto militem,

Plaut. Mil. 4, 6, 1:

ipsum adeo praesto video,

Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—

In partic: praesto esse or adire

To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

ero meo ut omnibus locis sine praesto,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

jus civile didicit, praesto multis fuit,

Cic. Mur. 9, 19:

praesto esse clientem tuum?

id. Att. 10, 8, 3:

saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

also with videor,

id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—

With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

Cic. Caecin. 30, 87:

quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

id. Verr. 2, 2, 4, § 11.

prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.

Neutr., to stand before or in front.

Lit.:

dum primae praestant acies,

Luc. 4, 30.—

Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

cum virtute omnibus praestarent,

Caes. B. G. 1, 3:

quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

Cic. de Or. 1, 44, 192:

quā re homines bestiis praestent,

id. Inv. 1, 4, 5:

hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

id. Lael. 5, 19:

Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ceteris,

id. Ac. 1, 4, 16:

suos inter aequales longe praestitit,

id. Brut. 64, 230:

omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

Sall. C. 1, 1:

praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

Nep. Chabr. 4, 3:

quantum ceteris praestet Lucretia,

Liv. 1, 57, 7:

cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

id. 8, 7, 7:

quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

id. 31, 7, 8:

genere militum praestare tironibus,

id. 42, 52, 10:

tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

Quint. 1, 10, 14:

qui eloquentiā ceteris praestet,

id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

sacro, quod praestat, peracto,

Juv. 12, 86:

probro atque petulantiā maxume praestabant,

were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

truculentiā caeli praestat Germania,

Tac. A. 2, 24:

cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

Lucr. 1, 358.—

Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

mori milies praestitit, quam haec pati,

it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

it is better, Caes. B. G. 1, 17:

motos praestat componere fluctus,

Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.

To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

Liv. 5, 36, 4:

qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

Hirt. B. G. 8, 6:

praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

Liv. 3, 61, 7:

ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

praestat ingenio alius alium,

Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

7, 2, 17: honore ceteros,

Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

imperatores prudentiā,

id. Hann. 1, 1:

eloquentiā omnes eo tempore,

id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—

To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

quem tamen ego praestare non poteram,

id. Att. 6, 3, 5:

quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

Plin. Pan. 83:

communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

impetus populi praestare nemo potest,

no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

periculum judicii,

id. Mur. 2, 3:

damnum alicui,

id. Off. 3, 16:

invidiam,

id. Sest. 28, 61:

nihil,

to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

ego tibi a vi praestare nihil possum,

Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

quod de te sperare, de me praestare possum,

Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

id. Fl. 12, 28:

meliorem praesto magistro Discipulum,

Juv. 14, 212.—With ut:

illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

Juv. 6, 539.—

In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

Cic. N. D. 1, 3, 7:

ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

id. Fam. 7, 17, 2:

suum munus,

id. de Or. 2, 9, 38:

hospitii et amicitiae jus officiumque,

id. Fam. 14, 4, 2:

ne quem ejus paeniteret, praestiti,

I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

fidem alicui,

Liv. 30, 15:

pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

maintained, id. 40, 34:

tributa,

to pay, Juv. 3, 188:

annua,

id. 6, 480:

triplicem usuram,

id. 9, 7.— Pass.:

promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

Liv. 43, 18, 11:

mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

id. Phil. 14, 11, 30:

virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

id. Div. 2, 37, 79:

ni praestaretur fides publica,

Liv. 2, 28, 7.—

In partic.

To keep, preserve, maintain, retain:

pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

omnes socios salvos praestare poteramus,

Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

Lucr. 3, 214. —

To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

Cic. Fam. 3, 10, 3:

neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

id. ib. 1, 9, 5:

virtutem,

Caes. B. G. 2, 27:

benevolentiam,

Cic. Att. 11, 1, 1:

consilium suum fidemque,

id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

se incolumem,

Lucr. 3, 220:

se invictum,

Ov. Tr. 4, 10, 104:

teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

Victoria nunc quoque se praestet,

show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

juris periti consultatoribus se praestabant,

showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

vel magnum praestet Achillem,

should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—

To show, exhibit, manifest:

honorem debitum patri,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

fratri pietatem,

id. Brut. 33, 126:

virtutem et diligentiam alicui,

id. Fam. 14, 3, 2:

frequentiam et officium alicui honores petenti,

Hirt. B. G. 8, 50:

obsequium,

Sen. Q. N. 2, 59, 8:

sedulitatem alicui rei,

to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—

To give, offer, furnish, present, expose:

alicui certam summam pecuniae,

Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

caput fulminibus,

to expose, Luc. 5, 770:

Hiberus praestat nomen terris,

id. 4, 23:

anser praestat ex se pullos atque plumam,

Col. 8, 13:

cum senatui sententiam praestaret,

gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

terga hosti,

to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

voluptatem perpetuam sapienti,

to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.

In gen. (class.).

Of persons:

omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

usu et sapientiā praestantes,

noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

virginibus praestantior omnibus Herse,

superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

in illis artibus praestantissimus,

Cic. de Or. 1, 50, 217:

praestantissimi studio atque doctrinā,

id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

o praestans animi juvenis,

distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

belli,

Sil. 5, 92:

armorum,

Stat. Th. 1, 605:

praestantissimus sapientiae,

Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

quo non praestantior alter Aere ciere viros,

whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—

Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

praestanti corpore Nymphae,

Verg. A. 1, 71:

praestanti corpore tauri,

id. G. 4, 550:

formā,

id. A. 7, 483:

naturā excellens atque praestans,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

id. Fam. 3, 10, 3:

praestans prudentiā in omnibus,

Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

quid praestantius mihi potuit accidere?

id. Vatin. 3, 8.—

In partic.

Efficacious:

medicina,

Plin. 13, 24, 47, § 130:

usus praestantior,

id. 18, 13, 34, § 126:

calamus praestantior odore,

id. 12, 22, 48, § 105:

sucus sapore praestantissimus,

id. 15, 1, 2, § 5:

praestantissima auxilia,

id. 27, 13, 120, § 146.—

Sup.:

Praestantissimus,

a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

praestantissime,

Plin. 28, 12, 50, § 186.

tunc, adv. demonstr., of time [tum, and demonstr. suffix -ce], then, at that time; but in ante-class. and class. prose tunc is always emphatic, and generally refers to a point of time. In post-Aug. style tunc freq. occurs without emphasis, and is freely used of periods of time. Tunc = deinde occurs first in the class. per. and rarely in prose; but is very freq. after the Aug. per. Tunc in mere co-ordinative use is very rare and not ante-class. (v. I. C.). Tunc coupled with an emphatic or temporal particle is very rare in class. prose, but freq. in the postAug. period. Poets often use tunc instead of tum before vowels for the sake of the metre. In general, tunc is not freq. till after the Aug. period. Cic. has tum about thirty times as often as tunc; Caes. has tunc only five times; Livy, in the first two books, has tunc five times, tum eighty-two times; but Val. Max. has tunc four times as often as tum. Sen. almost always has tunc; tum only in a few passages, mostly in co ordinative use. In Vitr., Suet., Plin., Just., and the jurists, tunc largely predominates; but Nep. has tunc once only, and Tac., who employs both words sparingly, has tum oftener than tunc. The Codd. very freq. vary between the words, and in many passages the reading is still doubtful. Undue weight has been given by some critics to opposition to nunc and connection with cum; cf. Kritz ad Sall. J. 5, 1; Zumpt ad Cic. Verr. 2, 4, 64, § 142; 2, 5, 10, § 27. Both tum and tunc are freq. opposed to nunc, and connected with cum.

Referring an event to a time before mentioned.