conferre+se

prīvo, āvi, ātum, 1, v. a. [privus].

To bereave, deprive, rob, strip of any thing (class.; cf.: orbo, viduo).

With abl.:

haec meretrix meum erum... privavit bonis, luce, honore,

Plaut. Truc. 2, 7, 20:

donis privatus sum,

id. ib. 2, 7, 56:

aliquem approbatione,

Cic. Ac. 2, 19, 61:

praepositio in privat verbum eā vi, quam haberet, si in praepositum non fuisset,

id. Top. 11, 48:

aliquem somno,

id. Att. 9, 10, 1:

se oculis,

id. Fin. 5, 29, 87:

aliquem vitā,

id. Phil. 9, 4, 8:

aliquem communi luce,

id. Quint. 23, 74:

patriam aspectu suo,

id. Fam. 4, 9, 3:

cibo,

Lucr. 1, 1038:

lumine,

Ov. P. 1, 1, 53:

fide,

Stat. Th. 2, 695.—

With gen. (anteclass.): me cum privares tui, Afran. ap. Non. 498, 17 (Com. Rel. p. 156 Rib.).—

With acc. (ante-class.): quod res vis hunc privari pulcras quas uti solet? Nov. ap. Non. 500, 16 (l. l. p. 224 Rib.).—

To free, release, deliver from any thing; with abl.:

aliquem injuriā,

Cic. Agr. 1, 4, 13:

exsilio,

id. Att. 1, 16, 9:

molestiā,

id. ib. 12, 26, 2:

dolore,

id. Fin. 1, 11, 37:

dolore,

Lucr. 1, 60:

dominis superbis,

id. 2, 1091:

formidine,

Hor. S. 2, 7, 77.—Hence,

prīvantĭa, ĭum, n., privatives, a transl. of the Gr. sterêtika: sunt enim alia contraria, quae privantia licet appellemus Latine, Graece appellantur sterêtika, Cic. Top. 11, 48.—

prīvātus, a, um, P. a.

Apart from the State, peculiar to one's self, of or belonging to an individual, private (opp. publicus or communis; cf. domesticus;

class.): nihil privati ac separati agri,

Caes. B. G. 4, 1:

utatur privatis ut suis,

Cic. Off. 1, 7, 20:

privatus illis census erat brevis, Commune magnum,

Hor. C. 2, 15, 13:

vestem mutare privato consensu, opp. publico consilio,

Cic. Sest. 12, 27:

de communi quicquid poterat, ad se in privatam domum sevocabat,

id. Quint. 3, 13:

res quae ipsius erant privatae,

private property, id. ib. 4, 15:

privatae feriae vocantur sacrorum propriorum, velut dies natales,

Fest. p. 242 Müll.—

Esp., of persons, not in public or official life, private, deprived of office:

cum projectis fascibus et deposito imperio, privatus et captus ipse in alienam venisset potestatem,

Caes. B. C. 2, 32; Liv. 3, 41: vir privatus, a private individual, one who is not a magistrate, or in any public office:

privato viro imperium extra ordinem dare,

Cic. Phil. 11, 10, 25:

Bibulus ex iis, qui privati sunt,

id. Fam. 1, 1, 3:

privatus an cum potestate,

id. Inv. 1, 25, 35:

privati, opp. reges,

id. Div. 1, 40, 89.—

Of things:

aedificia,

isolated, apart from the villages, Caes. B. G. 1, 5:

vita privata et quieta,

a private life, withdrawn from State affairs, Cic. Sen. 7, 22.—

Neutr. absol. in the phrases in privato, in private, opp. in publico, in public, Liv. 39, 18: in privatum, for private use:

tabernas vendidit in privatum,

id. 40, 51: ex privato, from one's private property:

tributum ex privato conferre,

id. 30, 44.—

Subst.: prīvātus, i, m. (sc. homo), a man in private life, citizen (opp. magistratus):

hic qualis imperator nunc privatus est,

Plaut. Capt. 1, 2, 63: an vero P. Scipio pontifex maximus Ti. Gracchum privatus interfecit;

Catilinam nos consules perferemus?

Cic. Cat. 1, 1, 3.— Plur., Cic. Leg. 3, 19, 43:

consilium dedimus Sullae, privatus ut altum Dormiret,

Juv. 1, 16.—

In the time of the emperors, private, i. e. not imperial, not belonging to the emperor or to the imperial family:

id sibi (Domitiano) maxime formidolosum, privati hominis (i. e. Agricolae) nomen supra principis attolli,

Tac. Agr. 39:

ut summum fastigium privati hominis impleret, cum principis noluisset,

Plin. Ep. 2, 1, 2:

spectacula,

not given by the emperor, Suet. Ner. 21.— Adv.: prīvā-tō, at home (very rare for the class. privatim, q. v.): privato nos tenuissemus, Liv. Fragm. ap. Prisc. p. 1009 P.

quŏt (in MSS. often quŏd), adj. plur. indecl. [kindr. with Sanscr. kati, quot, like tot, Sanscr. tati].

Lit., how many, as many, as: quot sunt? Sce. Totidem, quot ego et tu sumus, Plaut. Rud. 2, 7, 6; id. Most. 3, 1, 114:

quot homines, tot sententiae,

Ter. Phorm. 2, 4, 14:

quot homines, tot causae,

Cic. de Or. 2, 32, 140:

quot dies erimus in Tusculano,

id. Tusc. 1, 49, 119:

quot calamitates!

id. ib. 1, 35, 86:

quot orationum genera esse diximus, totidem oratorum reperiuntur,

id. Or. 16, 53:

idque declarat totidem quot dixit, scripta verbis oratio,

id. Brut. 96, 328; Ov. Tr. 1, 5, 47; Hor. S. 2, 1, 27; Juv. 7, 225.—

For quotiens;

toties, quot,

as often as, Liv. 2, 13, 2.—

Transf., in specifications of time, all, each, every: quot diebus, every day, daily: quot mensibus, every month, monthly: quot annis, often as one word, quotannis (in inscrr. also, QVOD ANNIS), every year, yearly, annually:

quot Kalendis petere cibum,

Plaut. Stich. 1, 2, 3:

quot mensibus fodere,

Cato, R. R. 43, 2:

quotannis tributa conferre,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:

hic illum vidi juvenem, Meliboee, quot annis,

Verg. E. 1, 43:

quot annos singula milia,

Caes. B. G. 4, 1: Pomponius scribit, nihil interesse, utrum in annos singulos, vel quot annis; an in singulos menses, vel quot mensibus;

an in singulos dies, vel quot diebus legatur,

Dig. 36, 2, 12:

sedulum quot dies obibam culturae sacrorum ministerium,

App. M. 11, p. 267, 29.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.

scisco, scīvi, scītum, 3 ( dep. collat. form sciscor, acc. to Prisc. p. 799 P.), v. inch. a. [scio], to seek to know; to search, inquire.

Lit. (ante-class. and very rare; cf., on the other hand, the deriv. sciscitor): praefestinamus, quae sit causa, sciscere, Afran. ap. Charis. p. 186 P.: ibo ad eam, ut sciscam, quid velint, Att. ap. Non. 505, 12; cf. Plaut. Am. 5, 1, 17.—

Transf.

Publicists' t. t., of the people, after inquiry or examination, to accept, approve, assent to something proposed; hence, to appoint, enact, decree, ordain, = rem cognitam jubere (cf. sancio):

nullam illi (majores nostri) vim contionis esse voluerunt: quae scisceret plebes aut quae populus juberet summota contione, distributis partibus... auditis auctoribus, re multos dies promulgatā et cognitā, juberi vetarique voluerunt,

Cic. Fl. 7, 15:

illa legitima: consules populum jure rogaverunt populusque jure scivit,

id. Phil. 1, 10, 26; cf.:

rogationes plurimas propter vos populus scivit,

Plaut. Curc. 4, 2, 23:

rogationem Marciam de Liguribus magno consensu plebes scivit jussitque. Ex eo plebiscito, etc.,

Liv. 42, 21 fin.:

adeo id gratum plebi fuit ut id modo sciscerent juberentque, ut senatus decerneret, qui Romae regnaret,

id. 1, 17 fin.:

ad sciscendum plebi,

id. 6, 35:

si Gaditani sciverint nominatim de aliquo cive Romano, ut sit is civis Gaditanus,

Cic. Balb. 11, 27; cf.:

qui (Athenienses) sciverunt, ut, etc.,

id. Off. 3, 11, 46.— Pass.:

multa perniciose sciscuntur in populis (with sancire),

Cic. Leg. 2, 5, 13; cf.:

illud stultissimum, existimare omnia justa esse, quae scita sint in populorum institutis aut legibus,

id. ib. 1, 15, 42 (v. also under P. a.).— Poet., with obj.-clause:

munera Martis Aequent imperio et solem concedere nocti Sciscant,

Sil. 7, 545.—

Transf., in gen. (like decerno), of an individual, to approve, assent to, vote for any thing:

qui ulteriorem (Galliam decernit), ostendit, eam se sciscere legem, quam esse legem neget,

Cic. Prov. Cons. 15, 36:

quod primus scivit legem de publicanis, etc.,

id. Planc. 14, 35. —

To learn, ascertain, know:

ut illi id factum sciscerent,

Plaut. Bacch. 2, 3, 68: praefestinamus quae sit causa sciscere, quod, etc., Afran. ap. Charis. 2, p. 186 P. (Com. Rel. v. 396 Rib.). —

Trop., of nature, to decree, establish:

confirmat antem illud vel maxime quod ipsa natura, ut ait ille, sciscet et probet,

Cic. Fin. 1, 7, 23.—Hence, scī-tus, a, um, P. a.

(Acc. to I.) Mid. (orig., that has informed himself, obtained knowledge, had experience; hence), knowing, shrewd, wise, acute, experienced, skilful, adroit, etc. (of persons; mostly poet.; not in Cic., but cf. 2.; syn.: callidus, versatus): doctu', fidelis... Scitus, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 251 Vahl.):

hominem astutum, doctum, scitum et callidum,

Plaut. Ps. 1, 3, 151:

mulier scita atque prudens,

Gell. 13, 4 fin.: scitus agaso, Enn. ap. Fest. p. 330 Müll. (Ann. v. 217 Vahl.):

sycophanta,

Plaut. Am. 1, 3, 8:

homo,

Ter. Eun. 2, 2, 23:

convivator,

a clever, dexterous host, Liv. 35, 49:

scitus bellum (venereum) init,

Plaut. Truc. 5, 42:

ea mulieris scitae comitas,

Gell. 13, 4, 3.— Comp.:

non sum scitior, quae hos rogem, etc.,

Plaut. Cist. 4, 2, 12.— Poet. and in post - Aug. prose with gen.:

Nessus scitus vadorum,

acquainted with, Ov. M. 9, 108:

Thalia lyrae,

id. F. 5, 54:

Sthenelus pugnandi,

Quint. 9, 3, 10 Spald. N. cr. —With obj.-clause ( poet.):

scitus accendere corda Laudibus,

Sil. 17, 293:

accendere Martem,

id. 15, 594.—

Of things, fit, suitable, proper, judicious, sensible, witty, etc.:

pulcre scripsti: scitum syngraphum!

Plaut. As. 4, 1, 57:

scito illa quidem (scripsit) sermone et Attico,

Cic. N. D. 1, 33, 93; cf.

interrogationes,

Quint. 5, 7, 28.— Sup.:

oratio optima et scitissima,

Plaut. Stich. 1, 3, 30:

si quid (dictum) est, quod mihi scitum esse videatur et homini ingenuo dignum atque docto, non aspernor,

Cic. Planc. 14, 35; cf. id. Or. 16, 51:

oratoris dictum,

Tac. A. 6, 20.—Esp. in the phrase scitum est, it is a witty or acute saying; shrewd, clever: vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat, quod non rideret haruspex, haruspicem cum vidisset, Cic. Div. 2, 24, 51; cf.:

scitum est illud Catonis, ut multa: Melius, etc.,

id. Lael. 24, 90;

Scytharum legati,

Plin. 14, 22, 28, § 148:

scitum est, inter Protogenem et eum (Apellem) quod accidit,

a clever thing, id. 35, 10, 36, § 81:

hoc Scitum est, periculum ex aliis facere, tibi quod ex usu siet,

Ter. Heaut. 1, 2, 36; cf. id. Phorm. 5, 4, 2:

scitum est causam conferre in tempus,

Cic. de Or. 3, 61, 228.—

Transf., beautiful, elegant, fine, etc. (mostly ante- and post-class.;

syn.: venustus, bellus): satis scitum filum mulieris,

Plaut. Merc. 4, 4, 15; cf.

Iphis,

Petr. 63, 3:

mulierculae formae scitioris,

Lampr. Commod. 2 fin. (v. perscitus):

vox admodum scita et canora,

Gell. 18, 5, 2:

haec nox scita'st exercendo scorto,

Plaut. Am. 1, 1, 132; cf. scitamenta.—

(Acc. to II. A.) Subst.: scītum, i. n., an ordinance, statute, decree; esp. in connection with plebis (plebei, v. plebs), or, in one word, plebiscitum, an ordinance or decree of the people or of the citizens (opp. to senatusconsultum, a decree of the Senate):

scita plebei appellantur ea, quae plebs suo suffragio sine patribus jussit, plebeio magistratu rogante,

Fest. p. 293 Müll.; cf. Lael. Felix ap. Gell. 15, 27, 4:

quo plebiscito decreta a senatu est quaestio, etc.,

Cic. Fin. 2, 16, 54:

quae (lex) postea plebiscito Canuleio abrogata est,

id. Rep. 2, 37, 63:

plebiscitis consularem potestatem minuere,

id. de Or. 2, 48, 199 et saep. (v. 2. scitus).—In a lusus verbb. with scitus, A.: Ps. Ecquid is homo scitus est? Ch. Plebiscitum non est scitius, Plaut. Ps. 2, 4, 58.—In the order scitum plebis:

de altero aedile scitum plebis est factum rogantibus tribunis,

Liv. 31, 50 fin.; 10, 22 fin.:

scita plebis injuncta patribus,

id. 3, 67; 22, 26;

Populi is used instead of plebis when the decrees of other nations are spoken of: cum lex esset Athenis, ne quis populi scitum faceret, ut quisquam coronā donaretur, etc.,

Cic. Opt. Gen. 7, 19:

Athenienses quibusdam temporibus sublato Areopago nihil nisi populi scitis ac decretis agebant,

id. Rep. 1, 27, 43; so,

in one word, populiscitum,

Nep. Alcib. 5, 4; id. Epam. 7, 4; id. Phoc. 2, 2:

ut nullum de eā re scitum populi fieret aut litteris mandaretur,

Liv. 45, 25. Tacitus is the first who has populi scita for decrees of the Roman people, Tac. A. 3, 58.—Of Roman popular decrees also simply scita:

cum scita ac jussa nostra sua sententia comprobat,

Cic. Balb. 18, 42.—Rarely of other public or official ordinances (cf.:

decreta, edicta, jussa): (Numa) omnia publica privataque sacra Pontificis scitis subjecit,

Liv. 1, 20:

quo minus ferociter aliorum (decemvirorum) scitis adversarentur,

id. 3, 33; Plin. 14, 22, 28, § 146:

regis,

Vulg. Esth. 3, 8.—

Transf. (with decretum and placitum) as a transl. of the Gr. dogma, a maxim, tenet, dogma, Sen. Ep. 95, 10.— Adv.: scītē (acc. to A.), shrewdly, cleverly, skilfully, adroitly, nicely, tastefully, elegantly (class.):

eho, nimium scite scitus es,

Plaut. Cas. 3, 1, 8; cf.:

tondetur nimium scite,

id. Merc. 3, 1, 28:

satis scite et probe,

id. Trin. 3, 3, 56; id. Bacch. 2, 3, 69; id. Mil. 4, 2, 74; id. Trin. 3, 3, 53; Ter. Heaut. 4, 4, 7; Cic. Fam. 11, 16, 1 (with commode):

(rationes) ita sunt perscriptae scite et litterate, ut, etc.,

id. Pis. 25, 61; cf.:

scite et venuste facta,

id. Verr. 2, 2, 35, § 87:

illa ex patellis quae evellerat, ita scite in aureis poculis inligabat, etc.,

id. ib. 2, 4, 24, §

54: non scite (dictum),

id. Att. 14, 20, 3; so,

dictum,

Plin. 36, 22, 48, § 166:

scite loqui,

Liv. 10, 19:

parum scite convivium exornare,

Sall. J. 85, 39; cf. Liv. 4, 44 fin. — Comp.:

scitius,

Gell. 4, 11, 10.— Sup.:

scitissime,

Plaut. Stich. 1, 3, 116; Gell. 10, 11, 6; App. M. 9, p. 212, 16.

sermo, ōnis, m. [2. sero, qs. serta, conserta oratio], a speaking or talking with any one; talk, conversation, discourse:

sermo est a serie: sermo enim non potest in uno homine esse solo, sed ubi oratio cum altero conjuncta,

Varr. L. L. 6, § 64 Müll. (very freq. in prose and poetry).

Lit.

In gen. (syn. colloquium): quoniam magna vis orationis est eaque duplex, altera contentionis, altera sermonis: contentio disceptationibus tribuatur judiciorum, contionum, senatus: sermo in circulis, disputationibus, congressionibus familiarium versetur;

sequatur etiam convivia, etc.,

Cic. Off. 1, 37, 132:

quod mihi servus sermonem serat,

Plaut. Curc. 1, 3, 37:

sermones serere,

id. Mil. 3, 1, 106:

multa inter sese vario sermone serebant,

Verg. A. 6, 160:

sermonem nobiscum ibi copulat,

Plaut. Poen. 3, 3, 42:

dum sermones fabulandi conferant,

id. ib. prol. 34:

caput et pes sermonis,

id. As. 3, 3, 139:

cum ea tu sermonem nec joco nec serio Tibi habeas,

id. Am. 3, 2, 25; Ter. Hec. 4, 3, 1:

ibi illa cum sermonem occipit,

id. Eun. 4, 1, 8:

dum sermones caedimus,

id. Heaut. 2, 3, 1:

sermonem cum aliquo conferre,

Cic. Off. 1, 38, 136; id. Inv. 2, 4, 14:

in nostris sermonibus collocutionibusque,

id. Fam. 1, 9, 4:

mature veniunt, discumbitur: fit sermo inter eos,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

dum longior consulto ab Ambiorige instituitur sermo,

Caes. B. G. 5, 37:

sermonis aditum cum aliquo habere,

id. ib. 5, 41:

nullum tibi omnino cum Albinovano sermonem ullā de re fuisse,

Cic. Vatin. 1, 3; id. de Or. 2, 73, 296:

erat in ore, in sermone omnium,

id. Phil. 10, 7, 14; cf.: memini in eum sermonem illum incidere, qui tum fere multis erat in ore, id. Lael. 1, 2:

aestivam sermone benigno tendere noctem,

Hor. Ep. 1, 5, 11:

referre sermones deorum,

id. C. 3, 3, 71 (cf.:

consiliantibus divis,

id. ib. 3, 3, 18):

et euntem multa loquendo Detinuit sermone diem,

Ov. M. 1, 683:

nunc inter eos tu sermo es,

you are the talk, Prop. 2, 21 (3, 14), 7:

jucundus est mihi sermo litterarum tuarum,

the conversing with you by letter, Cic. Fam. 7, 32, 3; cf.:

littera sermonis fida ministra mei,

Ov. Tr. 3, 7, 2.—

In partic.

Literary conversation, discourse, disputation, discussion (cf. oratio): tum Furius: Quid vos agitis? num sermonem vestrum aliquem diremit noster interventus? Minime vero, Africanus;

soles enim tu haec studiose investigare, quae sunt in hoc genere, de quo instituerat paulo ante Tubero quaerere,

Cic. Rep. 1, 11, 17; cf. id. ib. 1, 13, 19:

in sermonem ingredi (just before: in disputationem ingredi),

id. ib. 1, 24, 38:

(Scaevola) exposuit nobis sermonem Laelii de amicitiā habitum ab illo secum... Ejus disputationis sententias memoriae mandavi, etc.... ut tamquam a praesentibus haberi sermo videretur,

id. Lael. 1, 3:

rebus his, de quibus hic sermo est,

id. Fin. 3, 12, 40:

feci sermonem inter nos habitum in Cumano. Tibi dedi partes Antiochinas, etc.,

id. Fam. 9, 8, 1:

in quo (circulo) de philosophiā sermo haberetur,

Nep. Epam. 3, 3:

Socratici sermones,

Hor. C. 3, 21, 9; cf. Quint. 6, 3, 44; 2, 15, 26:

in longum sermonem me vocas, Attice,

Cic. Leg. 1, 4, 13:

nunc enim sermo de naturā est,

our subject, Plin. 11, 19, 21, § 67; 3, 1, pr. § 2; 16, 32, 58, § 134; Macr. Somn. Scip. 2, 17, 15; Capitol. Gord. 3, 3 init. —

Concr., a talk, speech, discourse (more informal and unpretending than oratio):

meos multos et illustres et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos,

Cic. Fam. 3, 8, 2; Plin. Ep. 1, 8, 2; Quint. 11, 2, 24.—

Ordinary speech, speaking, talking, the language of conversation (opp. contentio):

sermo est oratio remissa et finitima cottidianae locutioni,

Auct. Her. 3, 13, 23; cf. Cic. Off. 1, 37, 132:

mollis est oratio philosophorum et umbratilis, etc.... Itaque sermo potius quam oratio dicitur,

id. Or. 19, 64: in argumentis Caecilius poscit palmam, in sermonibus Plautus, i. e. in dialogue, Varr. ap. Non. 374, 9:

soluta oratio, qualis in sermone et epistulis,

Quint. 9, 4, 19:

C. Piso, statarius et sermonis plenus orator,

Cic. Brut. 68, 239:

si quis scribat, uti nos, Sermoni propiora,

Hor. S. 1, 4, 42:

vocem sermoni proximam,

Quint. 11, 3, 162:

ut litigantes quoque a sermone incipiant, ad vociferationem transeant,

Sen. Ep. 15, 6.—Of prose as opposed to poetry:

comoedia... nisi quod pede certo Differt sermoni sermo merus,

Hor. S. 1, 4, 48:

et tragicus plerumque dolet sermone pedestri Telephus et Peleus, etc.,

id. A. P. 95.—

Concr., of verses in a conversational style, a satire:

ille (delectatur) Bioneis sermonibus et sale nigro,

Hor. Ep. 2, 2, 60:

Albi, nostrorum sermonum candide judex,

id. ib. 1, 4, 1:

nec sermones ego mallem Repentes per humum quam res componere gestas,

id. ib. 2, 1, 250.—

With reference to some particular object, common talk respecting any thing, report, rumor (syn.:

fama, rumor): vulgi sermo,

Cic. Fam. 3, 11, 1:

nunc per urbem solus sermo est omnibus, Eum, etc.,

Plaut. Ps. 1, 5, 4:

sermo est totā Asiā dissipatus, Cn. Pompeium, etc.,

Cic. Fl. 6, 14:

mihi venit in mentem multum fore sermonem, me, etc.,

id. Att. 7, 23, 2:

si istiusmodi sermones ad te delati de me sunt, non debuisti credere,

id. Fam. 3, 8, 5 sq.:

in sermonem hominum venire,

id. Verr. 2, 4, 7, § 13:

audita et percelebrata sermonibus res est,

id. Cael. 29, 69; cf.:

vix feram sermones hominum, si, etc.,

id. Cat. 1, 9, 23:

vestrae perigrinantur aures, neque in hoc pervagato civitatis sermone versantur,

this talk of the town, id. Mil. 12, 33:

refrigerato jam levissimo sermone hominum,

id. Fam. 3, 8, 1:

sermones inimicorum effugere,

id. Cael. 16, 38:

sermones lacessere, reprimere,

id. Fam. 3, 8, 7: retudit sermones, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1:

ne putet aliquid oratione meā sermonis in sese aut invidiae esse quaesitum,

of slander, calumny, Cic. Fl. 5, 13:

dabimus sermonem iis, qui, etc.,

give them something to talk about, id. Fam. 9, 3; so,

materiam sermonibus praebere,

Tac. H. 4, 4: cataplus ille Puteolanus, sermo illius temporis, Cic. [p. 1680] Rab. Post. 14, 40 B. and K. dub.; v. Orell. N. cr. —

Transf., a manner of speaking, mode of expression, language, style, diction, etc. (cf. lingua):

sermone eo debemus uti, qui notus est nobis, ne, ut quidam Graeca verba inculcantes jure optimo rideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111:

cujus (Terentii) fabellae propter elegantiam sermonis putabantur a C. Laelio scribi,

id. Att. 7, 3, 10:

et sane quid est aliud vetus sermo quam vetus loquendi consuetudo?

Quint. 1, 6, 43; 12, 2, 3.—

A language, the speech of a nation, etc.:

cui (Catulo) non solum nos Latini sermonis, sed etiam Graeci ipsi solent suae linguae subtilitatem elegantiamque concedere,

Cic. de Or. 2, 7, 28:

in Latino sermone,

id. ib. 3, 11, 42:

quae philosophi Graeco sermone tractavissent, ea Latinis litteris mandaremus,

id. Fin. 1, 1, 1:

patrii sermonis egestas,

Lucr. 1, 832; 3, 260:

cum lingua Catonis et Enni Sermonem patrium ditaverit,

Hor. A. P. 57:

aves, quae sermonem imitantur humanum... Agrippina turdum habuit imitantem sermones hominum... lusciniae Graeco atque Latino sermone dociles,

Plin. 10, 42, 59, § 120.—

Of a single expression:

si quis ita legaverit: Fructus annuos, etc., perinde accipi debet hic sermo, ac si, etc.,

Dig. 7, 1, 20; 11, 7, 2, § 1; 28, 5, 29.— Hence, of a single word (late Lat.): deos sermo Graecus est, Cassiod. in Psa. 21, 1.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

sĕvērus, a, um, adj. [perh. kindr. with serius], serious, grave, strict, austere, stern, severe in aspect, demeanor, conduct, etc. (of persons and things; serius regularly only of things; v. serius; class. and freq.).

Of persons:

nam te omnes saevom severumque commemorant,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

quam severus!

Ter. Heaut. 5, 3, 21; id. Eun. 2, 1, 21:

civis severus et gravis,

Cic. Lael. 25, 95; cf.:

omnium gravissimus et severissimus, etc.,

id. de Or. 2, 56, 228:

Tubero (Stoicus) vitā severus,

id. Brut. 31, 117; cf.:

Stoicorum secta severissima,

Quint. 1, 10, 15:

agricolae,

hardended by toil, rugged, Lucr. 5, 1357:

Cures,

Verg. A. 8, 638:

Zethus,

Hor. Ep. 1, 18, 42; cf. in comp.:

rumores senum severiorum,

Cat. 5, 2.—Of those who live a sober and temperate life:

at vos hinc abite, lymphae, Vini pernicies et ad severos Migrate,

Cat. 27, 6:

adimam cantare severis,

Hor. Ep. 1, 19, 10; 1, 5, 13:

legis custodes,

Cic. Div. in Caecil. 5, 18: neque severus esse (potest) in judicando, qui [p. 1687] alios in se severos esse judices non vult, id. Imp. Pomp. 13, 38; so,

judices severi in eos solos,

id. Clu. 20, 56; cf.:

severissimos atque integerrimos judices,

id. Verr. 1, 10, 30:

ex familiā ad judicandum severissimā,

id. ib.:

ubi haec severus te palam laudaveram,

Hor. Epod. 11, 19:

auctor e severissimis,

Plin. 11, 52, 114, § 274:

Aristolaus e severissimis pictoribus fuit,

id. 35, 11, 40, § 137 (for which, just before: austerior colore).—

In a bad sense, harsh, rough, crabbed, rigid, severe (rare):

Neptunus saevus severusque,

Plaut. Trin. 4, 1, 6:

idem acerbe severus in filium,

Cic. Off. 3, 31, 112 dub. (a passage bracketed by B. and K.):

in me severior quam in vos,

Liv. 7, 40, 7; Plin. Ep. 9, 13, 21:

Eumenidum turba,

Prop. 4 (5), 11, 22; cf. II. B.—

Of things, grave, serious, severe, austere, etc.:

severā fronte curas cogitans,

Plaut. Mil. 2, 2, 46:

vultus severior et tristior,

Cic. de Or. 2, 71, 289; cf. Hor. A. P 107:

frons,

Ov. Tr. 2, 241: Falernum, rough, sharp, tart (syn. austerum), Hor. C. 1, 27, 9:

divaeque (Palladis) severas Fronde ligare comas,

Stat. Achill. 1, 288:

animus (opp. mitis),

Quint. 3, 9, 7:

disciplina maxime severa,

id. 1, 2, 5:

imperia severiora,

Cic. Tusc. 4, 19, 43:

judicia severa,

id. Verr. 2, 4, 59, § 133:

lex,

Ov. P. 3, 3, 57:

severiora judicia,

Quint. 4, 2, 122:

severiores leges,

id. 12, 1, 40; cf.:

Lycurgus severissimarum justissimarumque legum auctor,

Vell. 1, 6, 3:

imperii severissimi vir,

Liv. 4, 26:

quod ego dixi per jocum, Id eventurum esse et severum et serium,

Plaut. Poen. 5, 3, 51:

linque severa,

Hor. C. 3, 8, 28:

paulo severior poena,

Sall. C. 51, 15.—Of style:

sententiae graves et severae,

Cic. Brut. 95, 325:

triste et severum genus dicendi,

id. ib. 30, 113; so Quint. 2, 4, 6; 6, 3, 102; 9, 4, 63 sq.; 10, 1, 131 al.; cf.:

severae Musa tragoediae,

Hor. C. 2, 1, 9:

fidibus voces crevere severis,

id. A. P. 216.—

Severe, dreadful, gloomy:

severus Uncus abest,

Hor. C. 1, 35, 19:

silentia noctis,

Lucr. 4, 460:

heims,

Quint. Decl. 4, 14:

amnem Cocyti metuet,

Verg. G. 3, 37; cf. absol.: Si. Accurrite, Ne se interimat... Me. Hau! voluisti istuc severum facere? this horrible deed, Plaut. Cist. 3, 15 (but in Lucr. 5, 35 the correct read. is pelage sonora; v. Lachm. ad h. l.).—Hence, adv., in three forms, severe (class.), severiter (anteand post-class.), and severum (post-class.).

sĕvērē, gravely, seriously, austerely, rigidly, severely, Cic. Fam. 1, 9, 19:

graviter et severe voluptatem secernit a bono,

id. Fin. 2, 8, 24:

vetuit (with graviter),

Quint. 11, 3, 148:

uti judicio,

id. 1, 3, 4:

aestimatae lites,

Cic. Mur. 20, 42; 25, 51:

vindicare Hiempsalis mortem,

Sall. J. 15, 3:

dicere,

Cic. Off. 1, 37, 134; Quint. 6, 3, 101; 8, 3, 40:

domesticam disciplinam regere,

Suet. Caes. 48.— Comp.:

ad aliquem severius scribere,

Caes. B. C. 3, 25:

adhibere aliquem,

Cic. Att. 10, 12, 3:

coërcere matrimonia,

Just. 3, 3, 8. — Sup.:

sunt qui voluptatem severissime contemnant,

Cic. Off. 1, 21, 71; so,

exacta aetas,

id. Rosc. Com. 15, 44:

dicere jus,

Suet. Caes. 43.—

sĕvērĭter, gravely, seriously, severely: sermonem cum aliquo conferre, Titin. ap. Non. 509, 33; and in Prisc. p. 1010 P.; Plaut., acc. to Prisc. 1. 1.; App. M. 2, p. 126, 33.—

sĕvērum, harshly, austerely:

nunc severum vivitur,

Prud. Cath. 2, 33.

Sĕvērus, i, m. [1. severus], a proper name.

Of several men.

Cornelius Severus, a poet in the Augustan age, Quint. 10, 1, 89; Ov. P. 4, 2, 2 sqq.; 4, 16, 9.—

Septimius Severus, a Roman emperor, A.D. 193-211.—

Alexander Severus, a Roman emperor, A. D. 222-235, Eutr. 8, 10; Spart. Sev. 1 sqq.—

T. Cassius Severus, a Roman orator, in the reigns of Augustus and Tiberius, Quint. 10, 1, 116; Tac. Or. 19.—

Sulpicius Severus, a bishop in Gaul, author of a Historia Sacra, and of the Vita S. Martini, and several smaller works. —

Mons Severus, a mountain in the country of the Sabines, Verg. A. 7, 713.

stīpendĭum, ii, n. [contr. from stipipendium, from stips-pendo].

In publicists' lang., a tax, impost, tribute, contribution (payable in money; whereas vectigal in kind; the former being regarded as the more humiliating; v. stipendiarius, I.): Poeni stipendia pendunt, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 182 Müll. (Ann. v. 269 Vahl.); so,

pendere,

Caes. B. G. 1, 44; 5, 27; Sall. C. 20, 7; Liv. 2, 9; 21, 10:

conferre,

id. 33, 42:

solvere,

id. 39, 7:

imponere victis,

Caes. B. G. 1, 44; 7, 54:

stipendio liberare aliquem,

id. 5, 27:

de stipendio recusare,

id. ib. 1, 44:

stipendi spem facere,

Liv. 28, 25, 9.—

Transf.

In gen., tribute, dues ( poet. and in post-Aug. prose):

indomito nec dira ferens stipendia tauro (sc. Minotauro),

Cat. 64, 173:

quae finis aut quod me manet stipendium?

penalty, Hor. Epod. 17, 36:

alii tamen obscuriores (scriptores) aliquod stipendium nostro studio contulerunt,

contribution, Col. 1, 1, 10.—

Income, subsistence, salary:

iis, ut adsiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit,

Liv. 1, 20, 3.—

In milit. lang., pay, stipend in full:

stipendium militare,

Liv. 4, 60, 5; Plin. 33, 3, 13, § 45;

commonly stipendium alone: militis stipendia ideo, quod eam stipem pendebant,

Varr. L. L. 5, § 182 Müll.; cf. Plin. 33, 3, 13, § 43; Liv. 4, 59 and 60:

cum stipendium ab legionibus flagitaretur,

Caes. B. C. 1, 87:

numerare militibus,

Cic. Pis. 36, 88:

persolvere,

id. Att. 5, 14, 1: dare, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 26; Liv. 2, 12; 5, 12; cf.:

dare pecuniam in stipendium,

Caes. B. C. 1, 23; Liv. 27, 9 fin.:

accipere,

id. 5, 4:

stipendio afficere exercitum,

Cic. Balb. 27, 61:

augere,

Caes. B. C. 3, 110:

fraudare,

id. ib. 3, 59:

stipendium duum mensium,

Curt. 5, 1, 45:

dum in calamitosis stipendiis versaretur,

might get pay by the misfortunes of others, Amm. 19, 12, 2.—

Transf., military service (mostly in plur.):

merere stipendia,

Cic. Mur. 5, 12:

stipendia merere (mereri),

to perform military service, to serve, id. Cael. 5, 11; id. de Or. 2, 64, 258; also,

facere,

Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27; 5, 7; 42, 34 al.; cf.:

opulenta ac ditia facere,

id. 21, 43:

emereri,

to complete the time of service, to serve out one's time, id. 25, 6; Cic. Sen. 14, 49; Sall. J. 84, 2; Liv. 3, 57; Val. Max. 6, 1, 10;

v. emereo, II.: auxiliaria stipendia mereri,

Tac. A. 2, 52:

numerare,

Liv. 4, 58:

enumerare,

id. 3, 58:

qui (milites) jam stipendiis confecti erant,

Cic. Imp. Pomp. 9, 26; cf.:

stipendiis exhausti,

Liv. 27, 9:

adulescentuli statim castrensibus stipendiis imbuebantur,

Plin. Ep. 8, 14, 5.— Sing.:

homo nullius stipendii,

Sall. J. 85, 10:

exercitui dare,

id. H. 2, 96, 6 Dietsch:

sextus decimus stipendii annus,

Tac. A. 1, 17.—

In partic., military service of a year, a year's service, a campaign:

si in singulis stipendiis is ad hostes exuvias dabit,

Plaut. Ep. 1, 1, 36:

quod tricena aut quadragena stipendia senes tolerent,

Tac. A. 1, 17:

vicena stipendia meritis,

id. ib. 1, 36:

stipendia sua numerari jubebant,

Just. 12, 11, 4:

qui eorum minime multa stipendia haberet,

Liv. 31, 8 fin.—Sing.:

(juventus) octavo jam stipendio functa,

Hirt. B. G. 8, 8, 2; cf.

with both numbers together: secundo stipendio dextram manum perdidit, stipendiis duobus ter et vicies vulneratus est,

Plin. 7, 28, 29 § 104.—

Trop., in gen., service (very rare):

functus omnibus humanae vitae stipendiis,

i. e. duties, Sen. Ep. 93, 4:

tamquam emeritis stipendiis libidinis,

Cic. Sen. 14, 49:

plurium velut emeritis annorum stipendiis,

Col. 3, 6, 4:

rex cui (Hercules) duodecim stipendia debebat,

services, labors, Just. 2, 4, 18.

stips, stĭpis (nom. does not occur, although stips is assumed by Varr. L. L. 5, § 182 Müll.; Charis. 85 P.; cf. Gloss. stips, eranos), f. [kindr. with stipo, and therefore, orig., small coin in heaps; hence, in partic.], a gift, donation, alms, contribution, given in small coin:

etiam nunc dis cum thesauris asses dant, stipem dicunt,

Varr. L. L. 5, § 182 Müll.: stipem esse nummum signatum testimonio est, quod datur in stipendium militi et cum spondetur pecunia, quod stipulari dicitur, Fest. pp. 296 and 297 Müll.; cf.:

stipendium a stipe appellatum est, quod per stipes, id est modica aera colligatur,

Dig. 50, 16, 27:

stipem Apollini conferre,

Liv. 25, 12; so of religious donations, id. 27, 37; 5, 25; Cic. Leg. 2, 9, 21; 2, 16, 40; Suet. Aug. 57:

quis beneficium dicat quadram panis aut stipem aeris abjecti,

Sen. Ben. 4, 29, 2; so of alms, id. Vit. Beat. 25; Dig. 47, 22, 1; cf. Liv. 38, 45; Suet. Aug. 91 fin.:

ad captandas stipes,

id. Calig. 42; Ov. F. 1, 189:

pastiones non minimam colono stipem conferunt,

bring in no small profit, Col. 8, 1, 2:

suburbanum hortum exiguā colere stipe,

Curt. 4, 1, 19:

parvā cur stipe quaerat opes,

Ov. F. 4, 350; cf. Quint. 1, 12, 18:

e prostitutis ancilla mercenariae stipis,

living by the wages of prostitution, Plin. 10, 63, 83, § 172:

nodosam exsolvite stipem,

penalty, Val. Max. 2, 9, 1.

stips, īpis, v. stipes init.

sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;

1, 1180 et saep.: sibe,

ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:

semet,

Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;

cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,

Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).

Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.

In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.

As direct obj. of verb:

dedistine gladium, qui se occideret?

Plaut. Trin. 1, 2, 92:

artis eloquar quem ad modum se expediant,

id. ib. 2, 1, 10:

se in plagas conicere,

id. ib. 2, 1, 12:

numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:

adplicat ad Chrysidis patrem se,

id. ib. 5, 4, 22:

si is posset ab ea sese avellere,

id. Hec. 4, 1, 39:

hi se ad nos adplicant,

id. Heaut. 2, 4, 13:

per eos, ne causam diceret, se eripuit,

Caes. B. G. 1, 4:

cum ferrum se inflexisset,

id. ib. 1, 25:

praecipites fugae sese mandabant,

id. ib. 2, 24:

si se telo defenderet fur,

Cic. Mil. 3, 9:

Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. Rep. 1, 1, 1:

solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,

id. ib. 6, 25, 27:

statim homo se erexit,

id. Rosc. Am. 22, 60:

majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,

Liv. 22, 59, 7:

in montem sese recipere,

Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:

ad inpedimenta se conferre,

Caes. B. G. 1, 26:

sese alicui ad pedes proicere,

id. ib. 1, 31:

se gerere,

to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:

sic se res habet, ut, etc.,

id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:

quod uxor sua ex fico se suspendisset,

Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:

hic se ipsus fallit,

Ter. And. 3, 2, 15:

ut se ipse diliget,

Cic. Fin. 2, 11, 33:

ipse enim se quisque diligit,

id. Lael. 21, 80:

ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,

id. Or. 52, 176:

omne animal se ipsum diligit,

id. Fin. 5, 9, 24:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

Nep. Paus. 4, 3:

miles se ipse interfecit,

Tac. H. 3, 51; 4, 11:

ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,

Liv. 2, 12, 7:

nec sese ipsi gravant,

Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:

inperator qui se ipsum non continet,

Cic. Imp. Pomp. 13, 38:

quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,

id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:

ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,

id. N. D. 2, 3, 10:

quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,

id. Phil. 2, 44, 114:

admovisse semet ipsos lateri suo,

Curt. 7, 1, 14:

gladio se ipsam transfixit,

Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:

ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,

Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:

principes sui conservandi causa profugerunt,

Cic. Cat. 1, 3, 7:

maximam causam ad se inundandam terra praestabit,

Sen. Q. N. 3, 29, 4.—

As indirect obj.:

animo servit, non sibi,

Plaut. Trin. 2, 2, 27:

sapiens ipsus fingit fortunam sibi,

id. ib. 2, 2, 84:

ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,

id. Mil. 3, 1, 126:

nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,

id. Trin. 2, 3, 4:

quaerunt sibi liberos,

id. Ps. 1, 1, 21:

aurum habeat sibi,

id. Mil. 4, 2, 108:

illum multae sibi expetessunt,

id. ib. 4, 6, 16:

tum me convivam solum abducebat sibi,

Ter. Eun. 3, 1, 17:

non sibi soli postulat, etc.,

id. ib. 3, 2, 27:

nunc sibi uxorem expetit,

id. And. 3, 2, 40:

is sibi legationem ad civitates suscepit,

Caes. B. G. 1, 3:

neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,

id. ib. 1, 33:

hoc sibi nomen adrogare,

Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:

alia sunt tamquam sibi nata,

id. Fin. 3, 19, 63:

proposita sibi morte,

id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:

ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,

Sall. J. 62, 1:

ut populum Romanum sibi desumerent hostem,

Liv. 7, 20, 5:

Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,

id. 1, 2:

petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,

Curt. 8, 1, 9:

nemo sibi tantummodo errat,

Sen. Vit. Beat. 1, 4:

locum sibi ad formam sui exsculpsit,

id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:

ipse tantos sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

nec ipsi sibi exemplo sunt,

Cic. Lael. 21, 80:

iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,

id. Verr. 2, 5, 25, § 64:

Junius necem sibi ipse conscivit,

id. N. D. 2, 3, 7:

voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,

Liv. 39, 52, 9:

proinde consulant sibi ipsi,

Just. 16, 4, 15:

avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,

Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —

After substt., adjj., etc.:

omnino est amans sui virtus,

Cic. Lael. 26, 98:

ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 7:

omnem naturam esse servatricem sui,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,

id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:

habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,

Cic. Cat. 4, 9, 19:

potens sui,

Hor. C. 3, 29, 41:

nihil est tam incontinens sui,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,

Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:

cum ipsi homines sibi sint per se cari,

id. ib. 5, 13, 38:

Medus infestus sibi,

Hor. C. 3, 8, 19:

crescit indulgens sibi hydrops,

id. ib. 2, 2, 13; cf.:

nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,

Sen. Ben. 1, 11, 5:

Campanus se digna probra in insontem jacere,

Liv. 25, 18, 8:

(mundus) se ipse consumptione alebat sui,

Cic. Univ. 6:

cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

Liv. 40, 54, 8:

caecus amor sui,

Hor. C. 1, 18, 14:

sui contemptor,

Quint. 12, 1, 20:

in spem sui bonam adducitur,

Sen. Ira, 2, 21, 3:

(aer) ima sui parte maxime varius est,

id. Q. N. 2, 11, 1:

ipsa (virtus) pretium sui,

id. Vit. Beat. 9, 4:

neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,

id. Ben. 1, 9, 1:

saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,

Curt. 5, 9, 7:

nemo non benignus est sui judex,

Sen. Ben. 2, 26, 1:

Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,

Val. Max. 3, 2, 11:

equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,

id. 2, 2, 9; cf. with ipse:

utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,

id. 2, 1, 7. —

With prepp.:

qui admisit in se culpam,

Plaut. Trin. 1, 2, 6:

culpam ut ab se segregent,

id. ib. 1, 2, 42:

segregat ab se omnis,

id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:

me ad se deduxit,

id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:

quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,

id. Men. 4, 2, 108:

habet aliud (negotium) magis ex se et majus,

Ter. And. 5, 4, 51:

et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,

id. ib. 1, 3, 15:

duxit secum virginem,

id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:

ex se generare,

Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):

Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,

Plaut. Am. 1, 1, 76:

pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,

Sen. Q. N. 4, 6, 2:

pro se quisque sedulo Faciebant,

Ter. Heaut. 1, 1, 74:

cum pro se quisque tenderet ad portas,

Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;

2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,

Caes. B. G. 1, 5 fin.:

exercitum ante se mittit,

id. ib. 1, 21:

supra se collocare,

id. ib. 1, 24:

ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

litteras ad se ab amico missas protulit,

id. Phil. 2, 4, 7:

praedam prae se agentes,

Liv. 5, 45; 38, 21:

quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,

id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):

quibus poterat sauciis ductis secum,

Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:

nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,

Cic. Deiot. 2, 4:

non quia per se beatum est malo caruisse,

Sen. Q. N. 1, prol. 6. —

With inf. pass. in obj.-clause:

ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

Cic. Rep. 1, 1, 1:

quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,

id. ib. 1, 33, 50:

qui se minus timidos existimari volebant,

Caes. B. G. 1, 39, 6.—

As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):

quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,

in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —

Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.

To a definite subj.:

neque praeter se umquam ei servos fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 48:

hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,

id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;

quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,

Caes. B. G. 7, 20 fin.:

reliquos sese convertere cogunt,

id. B. C. 1, 46:

multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,

Cic. Phil. 9, 3, 6:

cur his persequendi juris sui adimis potestatem,

id. Div. in Caecil. 6, 21:

cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,

id. Fam. 10, 33, 5:

tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,

id. N. D. 2, 48, 124:

neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,

Caes. B. G. 3, 6:

ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,

id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:

Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

Liv. 10, 28, 11:

nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,

id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:

proelium cum fiducia sui commissum est,

id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:

detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,

id. 36, 12, 8:

patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,

id. 32, 7, 11:

jusso magistro equitum abdicare se magistratu,

id. 4, 35; 22, 33, 12:

haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,

id. 6, 37, 1:

ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,

id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:

signa peditum, prae se habentium scuta,

id. 38, 21, 3:

invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,

id. 6, 9, 7:

exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,

id. 43, 18, 11; cf.

§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,

Sen. Vit. Beat. 5, 2:

quia nullum illis sui regimen est,

id. Ep. 94, 67:

inter se nihil inlicitum,

Tac. H. 5, 5; 1, 64:

quasi objurgatio sui est,

Quint. 11, 3, 49.—

To indefinite subj.:

deforme est de se ipsum praedicare,

Cic. Off. 1, 38, 137:

posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,

id. ib. 2, 18, 64:

non arbitrari sese scire quod nesciat,

id. Ac. 1, 4, 16:

cui proposita sit conservatio sui,

id. Fin. 5, 13, 37:

sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,

id. ib. 1, 20, 67:

amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,

id. ib. 2, 24, 78:

(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:

ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,

id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:

si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,

Quint. 9, 2, 14:

sibi servire gravissima est servitus,

Sen. Q. N. 3, praef. 17:

quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,

id. Ben. 6, 38, 5:

nec haec vilitas sui est,

id. Clem. 1, 3, 4:

culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,

Dig. 50, 17, 36:

profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,

Val. Max. 3, 2, 6.

Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.

In gen., of an obj. indentified with,

The gram. subj. of the principal clause:

qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,

Plaut. Mil. 4, 9, 14:

illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,

id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:

orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,

Ter. And. 4, 2, 4:

ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,

id. Eun. 1, 2, 61:

timet animum amicae se erga ut sit suae,

id. Heaut. 1, 2, 15:

utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,

Cic. Tusc. 5, 20, 60:

qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,

id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:

ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,

id. Or. 28, 100:

impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,

id. Rosc. Am. 2, 6:

Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,

id. ib. 1, 47:

mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,

id. B. C. 1, 17:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit, ne se prodiret,

Nep. Paus. 8, 6:

cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,

id. Them. 8, 3:

Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,

Caes. B. G. 6, 9:

tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,

Liv. 2, 55, 6:

transfugit, patris in se saevitiam conquerens,

id. 1, 53, 5:

praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,

Sall. J. 61, 1:

navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?

Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:

Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,

Cic. Att. 13, 1, 3:

nihil est appetentius similium sui,

id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:

praefectum in se ruentem trans fixit,

Curt. 4, 16, 23:

rediere cum legatis ad redimendos sese missis,

Liv. 22, 59, 18:

potestatem omnibus adeundi sui fecit,

Suet. Tib. 40:

Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,

id. Calig. 1:

quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,

Sen. Clem. 1, 19, 9:

(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,

id. Q. N. 6, 16, 3.—

Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:

a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,

Cic. Att. 2, 18, 3:

horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,

id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:

nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,

id. Fam. 9, 15, 4:

testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,

id. ib. 1, 4, 10:

quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,

id. Cat. 2, 8, 17:

quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,

Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:

cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,

Nep. Paus. 4, 1:

cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,

Tac. H. 1, 64. —

In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.

As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:

quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,

Cic. Off. 1, 13, 40:

Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,

id. Fam. 4, 12, 2:

qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,

id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:

nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,

id. ib. 1, 20:

unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,

id. ib. 1, 31:

haec sibi esse curae,

id. ib. 1, 40:

non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,

id. ib. 1, 44:

ipsos se inter multitudinem militum occultasse,

id. ib. 7, 38:

sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,

Nep. Them. 8, 6:

dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,

Liv. 36, 12, 8.—

In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.

In gen.:

qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,

Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:

conclamavit, quid ad se venirent?

Caes. B. G. 1, 47:

unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,

id. ib. 2, 31:

ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,

id. ib. 4, 16:

cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?

id. ib.:

Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,

id. ib. 5, 41:

Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

id. ib. 7, 4:

rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,

Liv. 23, 39:

hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,

Nep. Them. 8, 6:

legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),

id. Hann. 12, 2.—

Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:

magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,

Caes. B. G. 1, 36:

quod sibi Caesar denuntiaret,

id. ib.:

sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,

id. ib. 1, 14:

quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,

Liv. 35, 44, 3:

Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,

Caes. B. G. 5, 27:

Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,

id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:

decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,

id. ib. 1, 41:

doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

id. B. C. 1, 9:

tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,

Cic. Div. 1, 27, 57:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,

Nep. Paus. 4, 6:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

id. ib. 4, 3:

Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,

Caes. B. G. 1, 35:

nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,

id. ib. 1, 44:

neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,

id. ib.:

maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,

Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.

infra, C.),

Liv. 2, 55, 6.—

Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.

B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),

Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:

me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,

id. Bacch. 4, 2, 9:

ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,

id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;

3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,

id. Trin. 1, 2, 122:

ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,

id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:

dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,

id. Merc. 2, 1, 15:

unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,

Ter. And. 1, 5, 46:

cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,

Cic. Inv. 1, 33, 55:

et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,

id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):

Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,

id. Verr. 2, 5, 49, § 128:

postea quam exposuit quae sibi videbantur,

id. Div. 1, 54, 122 (dub.;

B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,

id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):

quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,

Caes. B. C. 3, 53:

Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,

id. B. G. 6, 9 init.:

Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,

Sall. J. 61, 1; 66, 1:

Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,

id. ib. 103, 2:

statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,

id. ib. 88, 4:

ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,

Hirt. B. Afr. 8 fin.:

vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,

Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:

centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,

Liv. 7, 37, 3; 8, 35:

Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,

id. 26, 38, 1:

alter victus fratrum ante se strage,

id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;

7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,

Vell. 2, 56, 1:

quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,

Suet. Caes. 34:

cujus rector circa se dimicans occubuerat,

id. Tib. 4:

quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,

Nep. Epam. 8, 3 (cf.:

ante illum,

id. Iphic. 1, 3):

quae nox sibi proxima venit, insomnis,

Luc. 5, 805.

Pron. recipr., each other, one another:

nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,

Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:

video eos inter se amare,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),

Cic. Lael. 22, 82:

Cicerones pueri amant inter se,

id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:

inter se adspicere,

id. Cat. 3, 5, 13:

inter se congruere,

id. Rosc. Am. 22, 62:

complecti inter se milites coepisse,

Liv. 7, 42, 6:

ut neque inter se contingant trabes,

Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:

inter se nondum satis noti,

Liv. 21, 39, 7:

populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,

Sall. J. 41, 2:

bellum summa inter se contentione gerere,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

cum inter se timerent,

Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;

v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,

Caes. B. G. 1, 1:

cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,

by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:

quosdam inter se similis,

id. Ac. 2, 17, 55:

res inter se similes,

Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:

adhaesitationes atomorum inter se,

Cic. Fin. 1, 6, 19:

quae res eos in bello inter se habuit,

Sall. J. 79, 3; cf.:

auxerant inter se opinionem,

their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:

vitam inter se utriusque conferte,

Cic. Rosc. Com. 7, 20:

compositis inter se rebus,

Sall. J. 66, 2:

vitatur duriorum inter se congressus,

Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:

duas insulas propinquas inter se,

Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:

postquam haud procul inter se erant,

id. ib. 53, 7:

haud longe inter se castra facere,

id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).

Idiomatic uses.

Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:

quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,

Plaut. Men. 4, 2, 108:

postquam in aedis me ad se deduxit domum,

id. Mil. 2, 1, 43:

me ad se ad prandium, ad cenam vocant,

id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:

L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,

Cic. Att. 15, 4, 5:

qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,

id. ib. 5, 6, 1.—

Trop.:

num tibi videtur esse apud sese?

in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —

Sibi pleonast. as dat. of the interested person:

ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,

Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):

quid sibi vult pater? cur simulat?

Ter. And. 2, 3, 1:

quid sibi hic vestitus quaerit?

id. Eun. 3, 5, 10:

hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,

Liv. 44, 12, 1:

quid ergo sibi vult pars altera orationis?

id. 40, 12, 14:

mirantes, quid sibi vellet,

id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;

32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?

id. 3, 67, 7. —

Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):

cocleae... Suo sibi suco vivont,

Plaut. Capt. 1, 1, 13:

sed is quo pacto serviat suo sibi patri,

id. ib. prol. 5;

46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,

id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:

suam sibi rem salvam sistam,

id. Poen. 5, 2, 123:

locus argumento'st suom sibi proscaenium,

id. ib. prol. 57;

97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,

id. Pers. 1, 3, 1:

suo sibi gnato,

id. As. 4, 2, 16:

hunc telo suo sibi a foribus pellere,

id. Am. 1, 1, 113:

sua sibi ingenua indoles,

id. Mil. 3, 1, 38:

suo sibi gladio hunc jugulo,

Ter. Ad. 5, 8, 35:

uvas suo sibi pampino tegito,

Col. Arb. 11:

suo sibi jure ablui,

id. R. R. 12, 7; 12, 41:

suo sibi argumento refutatus,

Gell. 5, 10, 16:

suo sibi lacte aleret,

id. 12, 1, 6:

a suis sibi parentibus,

App. M. 1, p. 104, 35:

in suis sibi domibus,

id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;

6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,

Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:

in suo sibi pervoluta sanguine,

App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:

cum sua sibi natione captivus,

Min. Fel. 10, 4:

IN SVO SIBI POSITVS,

Inscr. Orell. 4495:

AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,

Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:

factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:

satis superque esse sibi suarum cuique rerum,

id. ib. 13, 45:

priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,

id. Phil. 2, 37, 96:

vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?

Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a).

tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].

Lit., a portion or period of time, a time:

tempus diei,

daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

extremum diei,

Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

matutina tempora,

morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

anni tempora,

the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

Caes. B. G. 1, 54:

erat hibernum tempus anni,

Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—

Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

longo post tempore,

Verg. E. 1, 68:

magno post tempore,

Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

brevi post tempore,

id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

parvo post tempore,

Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

longis temporibus ante,

Cic. Rep. 2, 34, 5.—

Transf., time, in general.

Lit.

In gen.:

tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

Cic. Inv. 1, 26, 39:

tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

nisi tempus et spatium datum sit,

Cic. Quint. 1, 4:

vix huic tantulae epistulae tempus habui,

id. Att. 1, 14, 1:

egeo tempore,

id. Q. Fr. 3, 5, 4:

unius horae tempus,

Liv. 44, 9, 4:

aliquot dierum tempus amisit,

Lact. Mort. Pers. 45, 5:

tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

Liv. 29, 5, 7:

triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

id. 38, 37, 10:

tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

Cic. de Or. 3, 55, 211:

ut tempora postulabant belli,

Liv. 24, 8, 7:

nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

id. 35, 28, 1:

temporibus Punici belli,

Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

Cic. Rep. 1, 9, 14:

erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

id. Mil. 26, 69:

ex quo tempore tu me diligere coepisti,

id. Fam. 3, 4, 2:

eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

id. 2, 32, 9:

privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

id. 3, 20, 4:

per idem tempus,

Cic. Brut. 83, 286:

quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

scripta in aliquod tempus reponantur,

Quint. 10, 4, 2:

non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

id. Fam. 3, 10, 6:

dare tempus exponendi de aliquā re,

id. ib. 1, 9, 3:

committendi proelii,

Caes. B. G. 2, 19:

edendi,

Hor. Ep. 1, 16, 22:

curandi,

id. ib. 1, 2, 39:

tyranno ad consultandum tempus datum est,

Liv. 34, 33, 5:

datum cum iis conloquendi tempus,

id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

id certis temporibus futurum,

Cic. Rep. 1, 15, 23:

si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

id. ib. 1, 27, 43:

superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

id. Fam. 5, 17, 1:

illis temporibus,

id. Lael. 1, 5:

temporibus illis,

id. Arch. 3, 6. —

In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

nunc occasio est et tempus,

Plaut. Ps. 4, 2, 3:

tempus maximum est, ut, etc.,

id. Mil. 4, 3, 9:

spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

Cic. Phil. 7, 9, 27:

dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

Plaut. Mil. 4, 3, 8:

nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

Sil. 11, 194:

consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

Liv. 8, 10, 1:

cum jam moriendi tempus urgueret,

was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

verno inserentis tempus urguet,

Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

Cic. Top. 1, 5:

dicere aliquid de ordine argumentorum,

id. de Or. 2, 42, 181:

conari etiam majora,

Liv. 6, 18, 12:

nunc corpora curare tempus est,

id. 21, 54, 2:

tibi abire,

Hor. Ep. 2, 2, 215:

jam tempus agi res,

Verg. A. 5, 638:

tempus est jam hinc abire me,

Cic. Tusc. 1, 41, 99:

suo tempore,

at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—

tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

Cat. 61, 162. —

Transf.

The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

id. Imp. Pomp. 1, 1:

quid a me cujusque tempus poscat,

id. Planc. 32, 79:

tempori meo defuerunt,

my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

id. Arch. 6, 12:

tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

id. Fam. 4, 9, 2:

nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

id. Tusc. 4, 4, 8:

neque poëtae tempori meo defuerunt,

id. Sest. 58, 123; cf.:

suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

id. Div. in Caecil. 2, 5:

in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

id. Fl. 3, 6:

tempore summo rei publicae,

id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

id. Off. 3, 24, 93:

pro tempore atque periculo exercitum conparare,

Sall. C. 30, 5:

o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

Lucr. 1, 93:

indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

Cic. Off. 1, 10, 31:

omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

id. Clu. 50, 139:

tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

id. Fam. 2, 18, 3:

scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

11: dubia formidolosaque tempora,

id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

cedere temporibus,

id. Mil. 1, 2:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

Curt. 5, 3, 4.—

Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

Cic. Or. 57, 194; cf.:

tempora certa modique,

Hor. S. 1, 4, 58:

rhythmi spatio temporum constant,

Quint. 9, 4, 46 sq. —

In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—

Adverb. phrases.

tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

rogat, satisne tempori opera sient confecta,

Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

qui vult sua tempori conficere officia,

Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

temperi huic anteveni,

id. Trin. 4, 2, 66:

temperi ego faxo scies,

id. Ps. 1, 3, 153:

ut cenam coqueret temperi,

id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

postquam implevisti fusti fissorum caput,

Plaut. Aul. 3, 3, 6:

ego renovabo commendationem, sed tempore,

Cic. Fam. 7, 18, 1:

temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

Ov. R. Am. 131 sq.:

tempore abest,

id. H. 4, 109.— Comp.:

memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

Cic. Fam. 9, 16, 8:

modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—

Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —

Ad tempus.

At the right or appointed time, in time:

ad tempus redire,

Cic. Att. 13, 45, 2:

ad tempus venire,

Liv. 38, 25:

ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

Cic. Cael. 7, 17.—

For some time, for the time being, for a while, for the moment:

quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

Cic. Off. 1, 8, 27:

coli ad tempus,

id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

ad breve (sc. tempus),

Suet. Tib. 68. —

Ante tempus, before the right time, too soon:

ante tempus mori miserum esse,

Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

ante tempus domo digressus,

Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

sero post tempus venis,

Plaut. Capt. 4, 2, 90.—

Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

versus fundere ex tempore,

Cic. de Or. 3, 50, 194:

magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

id. Arch. 8, 18:

scribere,

Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—

According to circumstances:

expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

Cic. Off. 2, 9, 33:

haec melius ex re et ex tempore constitues,

id. Fam. 12, 19, 2.—

In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

in tempore ad eam veni,

Ter. Heaut. 2, 3, 123:

in ipso tempore eccum ipsum,

in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

Liv. 33, 5, 2:

in tempore memorare,

Tac. A. 1, 58 fin. —

In tempus, for a time, temporarily:

scena in tempus structa,

Tac. A. 14, 20; cf.:

in omne tempus,

forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—

Per tempus, at the right time, in time:

non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

per tempus subvenistis mihi,

id. Truc. 1, 2, 85.—

Pro tempore, according to circumstances:

consilium pro tempore et pro re capere,

Caes. B. G. 5, 8:

pauca pro tempore milites hortatus,

Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].

Lit., a portion or period of time, a time:

tempus diei,

daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

extremum diei,

Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

matutina tempora,

morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

anni tempora,

the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

Caes. B. G. 1, 54:

erat hibernum tempus anni,

Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—

Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

longo post tempore,

Verg. E. 1, 68:

magno post tempore,

Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

brevi post tempore,

id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

parvo post tempore,

Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

longis temporibus ante,

Cic. Rep. 2, 34, 5.—

Transf., time, in general.

Lit.

In gen.:

tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

Cic. Inv. 1, 26, 39:

tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

nisi tempus et spatium datum sit,

Cic. Quint. 1, 4:

vix huic tantulae epistulae tempus habui,

id. Att. 1, 14, 1:

egeo tempore,

id. Q. Fr. 3, 5, 4:

unius horae tempus,

Liv. 44, 9, 4:

aliquot dierum tempus amisit,

Lact. Mort. Pers. 45, 5:

tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

Liv. 29, 5, 7:

triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

id. 38, 37, 10:

tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

Cic. de Or. 3, 55, 211:

ut tempora postulabant belli,

Liv. 24, 8, 7:

nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

id. 35, 28, 1:

temporibus Punici belli,

Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

Cic. Rep. 1, 9, 14:

erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

id. Mil. 26, 69:

ex quo tempore tu me diligere coepisti,

id. Fam. 3, 4, 2:

eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

id. 2, 32, 9:

privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

id. 3, 20, 4:

per idem tempus,

Cic. Brut. 83, 286:

quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

scripta in aliquod tempus reponantur,

Quint. 10, 4, 2:

non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

id. Fam. 3, 10, 6:

dare tempus exponendi de aliquā re,

id. ib. 1, 9, 3:

committendi proelii,

Caes. B. G. 2, 19:

edendi,

Hor. Ep. 1, 16, 22:

curandi,

id. ib. 1, 2, 39:

tyranno ad consultandum tempus datum est,

Liv. 34, 33, 5:

datum cum iis conloquendi tempus,

id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

id certis temporibus futurum,

Cic. Rep. 1, 15, 23:

si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

id. ib. 1, 27, 43:

superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

id. Fam. 5, 17, 1:

illis temporibus,

id. Lael. 1, 5:

temporibus illis,

id. Arch. 3, 6. —

In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

nunc occasio est et tempus,

Plaut. Ps. 4, 2, 3:

tempus maximum est, ut, etc.,

id. Mil. 4, 3, 9:

spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

Cic. Phil. 7, 9, 27:

dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

Plaut. Mil. 4, 3, 8:

nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

Sil. 11, 194:

consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

Liv. 8, 10, 1:

cum jam moriendi tempus urgueret,

was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

verno inserentis tempus urguet,

Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

Cic. Top. 1, 5:

dicere aliquid de ordine argumentorum,

id. de Or. 2, 42, 181:

conari etiam majora,

Liv. 6, 18, 12:

nunc corpora curare tempus est,

id. 21, 54, 2:

tibi abire,

Hor. Ep. 2, 2, 215:

jam tempus agi res,

Verg. A. 5, 638:

tempus est jam hinc abire me,

Cic. Tusc. 1, 41, 99:

suo tempore,

at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—

tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

Cat. 61, 162. —

Transf.

The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

id. Imp. Pomp. 1, 1:

quid a me cujusque tempus poscat,

id. Planc. 32, 79:

tempori meo defuerunt,

my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

id. Arch. 6, 12:

tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

id. Fam. 4, 9, 2:

nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

id. Tusc. 4, 4, 8:

neque poëtae tempori meo defuerunt,

id. Sest. 58, 123; cf.:

suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

id. Div. in Caecil. 2, 5:

in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

id. Fl. 3, 6:

tempore summo rei publicae,

id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

id. Off. 3, 24, 93:

pro tempore atque periculo exercitum conparare,

Sall. C. 30, 5:

o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

Lucr. 1, 93:

indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

Cic. Off. 1, 10, 31:

omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

id. Clu. 50, 139:

tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

id. Fam. 2, 18, 3:

scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

11: dubia formidolosaque tempora,

id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

cedere temporibus,

id. Mil. 1, 2:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

Curt. 5, 3, 4.—

Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

Cic. Or. 57, 194; cf.:

tempora certa modique,

Hor. S. 1, 4, 58:

rhythmi spatio temporum constant,

Quint. 9, 4, 46 sq. —

In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—

Adverb. phrases.

tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

rogat, satisne tempori opera sient confecta,

Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

qui vult sua tempori conficere officia,

Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

temperi huic anteveni,

id. Trin. 4, 2, 66:

temperi ego faxo scies,

id. Ps. 1, 3, 153:

ut cenam coqueret temperi,

id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

postquam implevisti fusti fissorum caput,

Plaut. Aul. 3, 3, 6:

ego renovabo commendationem, sed tempore,

Cic. Fam. 7, 18, 1:

temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

Ov. R. Am. 131 sq.:

tempore abest,

id. H. 4, 109.— Comp.:

memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

Cic. Fam. 9, 16, 8:

modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—

Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —

Ad tempus.

At the right or appointed time, in time:

ad tempus redire,

Cic. Att. 13, 45, 2:

ad tempus venire,

Liv. 38, 25:

ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

Cic. Cael. 7, 17.—

For some time, for the time being, for a while, for the moment:

quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

Cic. Off. 1, 8, 27:

coli ad tempus,

id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

ad breve (sc. tempus),

Suet. Tib. 68. —

Ante tempus, before the right time, too soon:

ante tempus mori miserum esse,

Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

ante tempus domo digressus,

Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

sero post tempus venis,

Plaut. Capt. 4, 2, 90.—

Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

versus fundere ex tempore,

Cic. de Or. 3, 50, 194:

magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

id. Arch. 8, 18:

scribere,

Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—

According to circumstances:

expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

Cic. Off. 2, 9, 33:

haec melius ex re et ex tempore constitues,

id. Fam. 12, 19, 2.—

In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

in tempore ad eam veni,

Ter. Heaut. 2, 3, 123:

in ipso tempore eccum ipsum,

in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

Liv. 33, 5, 2:

in tempore memorare,

Tac. A. 1, 58 fin. —

In tempus, for a time, temporarily:

scena in tempus structa,

Tac. A. 14, 20; cf.:

in omne tempus,

forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—

Per tempus, at the right time, in time:

non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

per tempus subvenistis mihi,

id. Truc. 1, 2, 85.—

Pro tempore, according to circumstances:

consilium pro tempore et pro re capere,

Caes. B. G. 5, 8:

pauca pro tempore milites hortatus,

Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

tempus, ŏris ( abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. temnô; prop. a section; hence, in partic., of time].

Lit., a portion or period of time, a time:

tempus diei,

daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116:

extremum diei,

Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.:

matutina tempora,

morning hours, id. Fam. 7, 1, 1:

anni tempora,

the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.:

quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni,

Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107:

maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit,

Caes. B. G. 1, 54:

erat hibernum tempus anni,

Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.—

Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time:

longo post tempore,

Verg. E. 1, 68:

magno post tempore,

Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1:

brevi post tempore,

id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6:

parvo post tempore,

Val. Max. 8, 6, 1. — Plur.:

longis temporibus ante,

Cic. Rep. 2, 34, 5.—

Transf., time, in general.

Lit.

In gen.:

tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione,

Cic. Inv. 1, 26, 39:

tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum,

Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.:

neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,

Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.:

nisi tempus et spatium datum sit,

Cic. Quint. 1, 4:

vix huic tantulae epistulae tempus habui,

id. Att. 1, 14, 1:

egeo tempore,

id. Q. Fr. 3, 5, 4:

unius horae tempus,

Liv. 44, 9, 4:

aliquot dierum tempus amisit,

Lact. Mort. Pers. 45, 5:

tempus duorum mensium petere ad delectus habendos,

Liv. 29, 5, 7:

triginta dierum tempus petens, ut, etc.,

id. 38, 37, 10:

tempus, pacis an belli, festinationis an otii,

Cic. de Or. 3, 55, 211:

ut tempora postulabant belli,

Liv. 24, 8, 7:

nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace,

id. 35, 28, 1:

temporibus Punici belli,

Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11:

mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum,

Cic. Rep. 1, 9, 14:

erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc.,

id. Mil. 26, 69:

ex quo tempore tu me diligere coepisti,

id. Fam. 3, 4, 2:

eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur,

Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13:

tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia,

id. 2, 32, 9:

privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint,

id. 3, 20, 4:

per idem tempus,

Cic. Brut. 83, 286:

quos ad me id temporis venturos esse praedixeram,

at that time, id. Cat. 1, 4, 10:

scripta in aliquod tempus reponantur,

Quint. 10, 4, 2:

non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc.,

Plaut. Bacch. 2, 2, 32:

uno et eodem temporis puncto nati... nascendi tempus,

Cic. Div. 2, 45, 95; cf.:

alienum tempus est mihi tecum expostulandi,

id. Fam. 3, 10, 6:

dare tempus exponendi de aliquā re,

id. ib. 1, 9, 3:

committendi proelii,

Caes. B. G. 2, 19:

edendi,

Hor. Ep. 1, 16, 22:

curandi,

id. ib. 1, 2, 39:

tyranno ad consultandum tempus datum est,

Liv. 34, 33, 5:

datum cum iis conloquendi tempus,

id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.—In plur.:

id certis temporibus futurum,

Cic. Rep. 1, 15, 23:

si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant,

id. ib. 1, 27, 43:

superioribus temporibus ad te nullas litteras misi,

id. Fam. 5, 17, 1:

illis temporibus,

id. Lael. 1, 5:

temporibus illis,

id. Arch. 3, 6. —

In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = kairos:

nunc occasio est et tempus,

Plaut. Ps. 4, 2, 3:

tempus maximum est, ut, etc.,

id. Mil. 4, 3, 9:

spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem,

id. Merc. 5, 4, 39; cf.:

tempus habes tale, quale nemo habuit umquam,

Cic. Phil. 7, 9, 27:

dicas: tempus maxumum esse ut eat domum,

Plaut. Mil. 4, 3, 8:

nunc hora, viri, nunc tempus: adeste,

Sil. 11, 194:

consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset,

Liv. 8, 10, 1:

cum jam moriendi tempus urgueret,

was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20:

verno inserentis tempus urguet,

Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.:

sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere,

Cic. Top. 1, 5:

dicere aliquid de ordine argumentorum,

id. de Or. 2, 42, 181:

conari etiam majora,

Liv. 6, 18, 12:

nunc corpora curare tempus est,

id. 21, 54, 2:

tibi abire,

Hor. Ep. 2, 2, 215:

jam tempus agi res,

Verg. A. 5, 638:

tempus est jam hinc abire me,

Cic. Tusc. 1, 41, 99:

suo tempore,

at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.—

tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. ta kairia (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.:

duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt,

Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.— Sing.:

contorquet brachium et Graccho percutit tempus,

Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.— Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).— The head:

jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus,

upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.— Sing.:

tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit,

Cat. 61, 162. —

Transf.

The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances):

si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est,

time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2:

omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi... et meus labor in privatorum periculis versatus,

id. Imp. Pomp. 1, 1:

quid a me cujusque tempus poscat,

id. Planc. 32, 79:

tempori meo defuerunt,

my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.:

qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc.,

id. Arch. 6, 12:

tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum,

id. Fam. 4, 9, 2:

nisi forte temporis causā nobis adsentiebare,

id. Tusc. 4, 4, 8:

neque poëtae tempori meo defuerunt,

id. Sest. 58, 123; cf.:

suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore,

id. Div. in Caecil. 2, 5:

in summo et periculosissimo rei publicae tempore,

id. Fl. 3, 6:

tempore summo rei publicae,

id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.:

pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus,

id. Off. 3, 24, 93:

pro tempore atque periculo exercitum conparare,

Sall. C. 30, 5:

o saepe mecum tempus in ultimum Deducte,

to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1:

eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore,

at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.:

nec miserae prodesse in tali tempore quibat,

Lucr. 1, 93:

indignatus, dici ea in tali tempore audirique,

Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.—In plur.:

incidunt saepe tempora, cum ea, etc.,

Cic. Off. 1, 10, 31:

omnes illae orationes causarum ac temporum sunt,

id. Clu. 50, 139:

tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore,

id. Fam. 2, 18, 3:

scripsi versibus tres libros de temporibus meis,

id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. §

11: dubia formidolosaque tempora,

id. Verr. 2, 5, 1, § 1:

cedere temporibus,

id. Mil. 1, 2:

animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

Hor. C. 4, 9, 36:

Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo,

Curt. 5, 3, 4.—

Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity:

idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo,

Cic. Or. 57, 194; cf.:

tempora certa modique,

Hor. S. 1, 4, 58:

rhythmi spatio temporum constant,

Quint. 9, 4, 46 sq. —

In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.—

Adverb. phrases.

tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably:

rogat, satisne tempori opera sient confecta,

Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.:

qui vult sua tempori conficere officia,

Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22:

sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi,

Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.:

temperi huic anteveni,

id. Trin. 4, 2, 66:

temperi ego faxo scies,

id. Ps. 1, 3, 153:

ut cenam coqueret temperi,

id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.—In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi:

postquam implevisti fusti fissorum caput,

Plaut. Aul. 3, 3, 6:

ego renovabo commendationem, sed tempore,

Cic. Fam. 7, 18, 1:

temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent,

Ov. R. Am. 131 sq.:

tempore abest,

id. H. 4, 109.— Comp.:

memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo,

Cic. Fam. 9, 16, 8:

modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,

more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198:

ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant,

Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.—

Form tempore, in time, with the progress of time, gradually:

tempore ruricolae patiens fit taurus aratri,... Tempore paret equus habenis,

Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq. —

Ad tempus.

At the right or appointed time, in time:

ad tempus redire,

Cic. Att. 13, 45, 2:

ad tempus venire,

Liv. 38, 25:

ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis,

Cic. Cael. 7, 17.—

For some time, for the time being, for a while, for the moment:

quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus,

Cic. Off. 1, 8, 27:

coli ad tempus,

id. Lael. 15, 53: [p. 1852] dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.:

ad breve (sc. tempus),

Suet. Tib. 68. —

Ante tempus, before the right time, too soon:

ante tempus mori miserum esse,

Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11:

ante tempus domo digressus,

Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.:

sero post tempus venis,

Plaut. Capt. 4, 2, 90.—

Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore:

versus fundere ex tempore,

Cic. de Or. 3, 50, 194:

magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore,

id. Arch. 8, 18:

scribere,

Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.—

According to circumstances:

expedire rem et consilium ex tempore capere posse,

Cic. Off. 2, 9, 33:

haec melius ex re et ex tempore constitues,

id. Fam. 12, 19, 2.—

In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time:

in tempore ad eam veni,

Ter. Heaut. 2, 3, 123:

in ipso tempore eccum ipsum,

in the nick of time, id. And. 3, 2, 52:

ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

Liv. 33, 5, 2:

in tempore memorare,

Tac. A. 1, 58 fin. —

In tempus, for a time, temporarily:

scena in tempus structa,

Tac. A. 14, 20; cf.:

in omne tempus,

forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.—

Per tempus, at the right time, in time:

non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis,

Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.:

per tempus subvenistis mihi,

id. Truc. 1, 2, 85.—

Pro tempore, according to circumstances:

consilium pro tempore et pro re capere,

Caes. B. G. 5, 8:

pauca pro tempore milites hortatus,

Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.

tessĕra, ae, f., = tesseres, a (lon. for tessares, a, four), a square, square piece of stone, wood, etc., for various purposes.

Most freq., a die for playing, numbered on all the six sides (while the tali, prop. pastern-bones, were marked only on four sides; v. talus;

syn. alea): ludere tesseris,

Ter. Ad. 4, 7, 21:

ut homines ad pilam se aut ad talos aut ad tesseras conferunt,

Cic. de Or. 3, 15, 58:

tesseras jacere,

id. Div. 2, 41, 85; id. Sen. 16, 58:

in tesserarum prospero jactu,

Liv. 4, 17, 3; Mart. 14, 15, 1; 4, 66, 15; 14, 17, 1:

mittere,

Ov. A. A. 3, 354; id. Tr. 2, 475; Plin. 37, 2, 6, § 13 al.; cf. Becker, Gallus, 3, p. 257 sq. (2d ed.).—

In milit. lang., a square tablet on which the watchword was written, a watchword, parole, countersign:

tessera per castra a Livio consule data erat, ut, etc.,

Liv. 26, 46, 1; 7, 35, 1; 7, 36, 7; 9, 32, 4; Auct. B. Hisp. 36, 5; Suet. Galb. 6: it bello tessera signum, Verg. A. 7, 637; Sil. 15, 475: Stat. Th. 10, 17:

missam ad se tesseram finxit redeundi,

a private token, Amm. 30, 10, 3. — Hence,

Transf., the watchword, signal:

militem levi tesserā colligi posse,

Amm. 25, 7, 2 al. —

Tessera hospitalis, a tally, token, which was divided between two friends, in order that, by means of it, they or their descendants might always recognize each other (the Greek sumbola): Ag. Ego sum ipsus, quem tu quaeris... Ha. Si ita est, tesseram conferre si vis hospitalem, Plaut. Poen. 5, 2, 87; 5, 1, 25; 5, 2, 92:

TESSERAM HOSPITALEM CVM EQ FECERVNT,

have entered into a bond of friendship, Inscr. Orell. 1079; cf. Becker, Gallus, 2, p. 133 (2d ed.);

hence: hic apud nos jam confregisti tesseram,

i.e. have broken our friendship, Plaut. Cist. 2, 1, 27.—

A square tablet or block, a checker for the construction of pavements, ornamenting garments, etc., Plin. 36, 25, 62, § 187 (al. tessella); Pall. 1, 9, 5; Mart. 10, 33; Plin. 35, 9, 36, § 62.—

A token, ticket, billet for the distribution of corn or money:

frumentariae,

Suet. Ner. 11; cf.

frumenti,

Juv. 7, 174; Mart. 8, 78, 10; and absol., Suet. Aug. 40:

nummariae,

id. ib. 41.

tranquillus, a. um. adj., quiet, calm, still, tranquil, opp. to motion or excitement (syn. serenus).

Lit., chiefly of calmness of weather:

ut mare, quod suā naturā tranquillum sit, ventorum vi agitari atque turbari,

Cic. Clu. 49, 138:

tranquillo mari gubernare,

Liv. 24, 8, 12; 38, 10, 5; 28, 17. 12:

leni ac tranquillo mari,

Curt. 4, 2, 8:

aequora,

Val. Fl. 2, 609:

aquae,

Ov. P. 2, 7, 8:

caelum,

calm, tranquil, Plin. 2, 79, 81, § 192; cf.

dies,

id. 2, 45, 44, § 114:

serenitas,

Liv. 2, 62, 2:

sic tranquillum mare dicitur, cum leviter movetur neque in unam partem inclinatur... scito illud non stare, sed succuti leviter et dici tranquillum, quia neque huc neque illo impetum faciat,

Sen. Q. N. 5, 1, 1.—

Subst.: tranquillum, i, n., a calm; a quiet sea:

tranquillum est, Alcedonia sunt circum forum,

Plaut. Cas. prol. 26; cf.:

qui te ad scopulum e tranquillo auferat,

Ter. Phorm. 4, 4, 8:

in tranquillo tempestatem adversam optare dementis est,

Cic. Off. 1, 24, 83:

ita aut tranquillum aut procellae in vobis sunt,

Liv. 28, 27, 11:

tranquillo pervectus Chalcidem,

on the calm, tranquil sea, Liv. 31, 23, 4:

classicique milites tranquillo in altum evecti,

id. 26, 51, 6:

non tranquillo navigamus,

id. 24, 8, 13 Weissenb. ad loc.; cf.:

tranquillo, ut aiunt, quilibet gubernator est,

Sen. Ep. 85, 30:

alia tranquillo velut oscitatio,

Plin. 9, 7, 6, § 18.— Plur.:

testudines eminente dorso per tranquilla fluitantes,

Plin. 9, 10, 12, § 35:

immoti jacent tranquilla pelagi,

Sen. Troad. 200.—

Transf.:

tranquilla et serena frons,

calm, not disturbed, Cic. Tusc. 3, 15, 31:

tranquillo serenoque vultu,

Suet. Aug. 79. —

Trop., calm, quiet, peaceful, placid, composed, untroubled, undisturbed, serene, tranquil (cf. quietus):

efficiendum est, ut appetitus sint tranquilli atque omni perturbatione animi careant,

Cic. Off. 1, 29, 102:

tranquillum facere ex irato,

Plaut. Cist. 3, 21; so (opp. irata) id. Poen. 1, 2, 145:

locus,

id. Ep. 3, 4, 8:

ut liqueant omnia et tranquilla sint,

id. Most. 2, 1, 70:

tranquillam concinna viam,

id. Stich. 2, 1, 13:

placata, tranquilla, quieta, beata vita,

Cic. Fin. 1, 21, 71; cf.:

pacatae tranquillaeque civitates,

id. de Or. 1, 8, 30:

nihil quieti videre, nihil tranquilli,

id. Fin. 1, 18, 38:

tutae tranquillaeque res omnes,

Sall. C. 16, 5; so,

res,

Liv. 38, 28, 1:

tranquillo animo esse potest nemo,

Cic. Sen. 20, 74; cf.:

tranquillo pectore vultuque sereno,

Lucr. 3, 294:

senectus,

Hor. S. 2, 1, 57:

otia sine armis,

Luc. 2, 266:

pax,

id. 1, 171.— Comp.:

ita hanc canem faciam tibi oleo tranquilliorem,

Plaut. Poen. 5, 4, 66:

tranquilliorem plebem fecerunt,

Liv. 2, 63, 3:

esse tranquillior animo,

Cic. Fam. 4, 5, 6.—Of an orator:

in transferendis faciendisque verbis tranquillior (Isocrates),

Cic. Or. 52, 176.— Sup.:

illud meum turbulentissimum tempus profectionis tuo tranquillissimo praestat,

Cic. Pis. 15, 33:

cetera videntur esse tranquilla: tranquillissimus autem animus meus,

id. Att. 7, 7, 4:

tranquillissima res,

Ter. And. 3, 5, 14:

otium,

Plin. Ep. 7, 25, 2.—

Subst.: tranquillum, i, n., calmness, quiet, tranquillity, etc.:

vitam... in tam tranquillo... locare,

Lucr. 5, 12; cf.:

esse in tranquillo,

Ter. Eun. 5 (8), 9, 8:

in urbe ex tranquillo nec opinata moles discordiarum... exorta est,

Liv. 4, 43, 3:

seditionem in tranquillum conferre,

Plaut. Am. 1, 2, 16:

republicā in tranquillum redactā,

Liv. 3, 40, 11.— Plur.:

tranquilla tuens nec fronte timendus,

Val. Fl. 1, 38.—Hence, adv., in two forms.

tranquillē, calmly, quietly, tranquilly:

inclamare,

Plaut. Cist. 1, 1, 112:

tranquille placideque,

Cic. Tusc. 3, 11, 25:

dicere, with leniter, definite, etc.,

id. Or. 28, 99.— Comp.:

tranquillius manere,

Sen. Ep. 71, 15.— Sup.:

tranquillissime senuit,

Suet. Aug. 2 med. —

tranquillō, quietly, without disturbance (very rare):

nec cetera modo tribuni tranquillo peregere,

Liv. 3, 14, 6; cf. supra, I. b.—

Transf., tranquillizing, bringing peaceful news:

tranquillae tuae quidem litterae,

Cic. Att. 14, 3, 1.

tranquillus, a. um. adj., quiet, calm, still, tranquil, opp. to motion or excitement (syn. serenus).

Lit., chiefly of calmness of weather:

ut mare, quod suā naturā tranquillum sit, ventorum vi agitari atque turbari,

Cic. Clu. 49, 138:

tranquillo mari gubernare,

Liv. 24, 8, 12; 38, 10, 5; 28, 17. 12:

leni ac tranquillo mari,

Curt. 4, 2, 8:

aequora,

Val. Fl. 2, 609:

aquae,

Ov. P. 2, 7, 8:

caelum,

calm, tranquil, Plin. 2, 79, 81, § 192; cf.

dies,

id. 2, 45, 44, § 114:

serenitas,

Liv. 2, 62, 2:

sic tranquillum mare dicitur, cum leviter movetur neque in unam partem inclinatur... scito illud non stare, sed succuti leviter et dici tranquillum, quia neque huc neque illo impetum faciat,

Sen. Q. N. 5, 1, 1.—

Subst.: tranquillum, i, n., a calm; a quiet sea:

tranquillum est, Alcedonia sunt circum forum,

Plaut. Cas. prol. 26; cf.:

qui te ad scopulum e tranquillo auferat,

Ter. Phorm. 4, 4, 8:

in tranquillo tempestatem adversam optare dementis est,

Cic. Off. 1, 24, 83:

ita aut tranquillum aut procellae in vobis sunt,

Liv. 28, 27, 11:

tranquillo pervectus Chalcidem,

on the calm, tranquil sea, Liv. 31, 23, 4:

classicique milites tranquillo in altum evecti,

id. 26, 51, 6:

non tranquillo navigamus,

id. 24, 8, 13 Weissenb. ad loc.; cf.:

tranquillo, ut aiunt, quilibet gubernator est,

Sen. Ep. 85, 30:

alia tranquillo velut oscitatio,

Plin. 9, 7, 6, § 18.— Plur.:

testudines eminente dorso per tranquilla fluitantes,

Plin. 9, 10, 12, § 35:

immoti jacent tranquilla pelagi,

Sen. Troad. 200.—

Transf.:

tranquilla et serena frons,

calm, not disturbed, Cic. Tusc. 3, 15, 31:

tranquillo serenoque vultu,

Suet. Aug. 79. —

Trop., calm, quiet, peaceful, placid, composed, untroubled, undisturbed, serene, tranquil (cf. quietus):

efficiendum est, ut appetitus sint tranquilli atque omni perturbatione animi careant,

Cic. Off. 1, 29, 102:

tranquillum facere ex irato,

Plaut. Cist. 3, 21; so (opp. irata) id. Poen. 1, 2, 145:

locus,

id. Ep. 3, 4, 8:

ut liqueant omnia et tranquilla sint,

id. Most. 2, 1, 70:

tranquillam concinna viam,

id. Stich. 2, 1, 13:

placata, tranquilla, quieta, beata vita,

Cic. Fin. 1, 21, 71; cf.:

pacatae tranquillaeque civitates,

id. de Or. 1, 8, 30:

nihil quieti videre, nihil tranquilli,

id. Fin. 1, 18, 38:

tutae tranquillaeque res omnes,

Sall. C. 16, 5; so,

res,

Liv. 38, 28, 1:

tranquillo animo esse potest nemo,

Cic. Sen. 20, 74; cf.:

tranquillo pectore vultuque sereno,

Lucr. 3, 294:

senectus,

Hor. S. 2, 1, 57:

otia sine armis,

Luc. 2, 266:

pax,

id. 1, 171.— Comp.:

ita hanc canem faciam tibi oleo tranquilliorem,

Plaut. Poen. 5, 4, 66:

tranquilliorem plebem fecerunt,

Liv. 2, 63, 3:

esse tranquillior animo,

Cic. Fam. 4, 5, 6.—Of an orator:

in transferendis faciendisque verbis tranquillior (Isocrates),

Cic. Or. 52, 176.— Sup.:

illud meum turbulentissimum tempus profectionis tuo tranquillissimo praestat,

Cic. Pis. 15, 33:

cetera videntur esse tranquilla: tranquillissimus autem animus meus,

id. Att. 7, 7, 4:

tranquillissima res,

Ter. And. 3, 5, 14:

otium,

Plin. Ep. 7, 25, 2.—

Subst.: tranquillum, i, n., calmness, quiet, tranquillity, etc.:

vitam... in tam tranquillo... locare,

Lucr. 5, 12; cf.:

esse in tranquillo,

Ter. Eun. 5 (8), 9, 8:

in urbe ex tranquillo nec opinata moles discordiarum... exorta est,

Liv. 4, 43, 3:

seditionem in tranquillum conferre,

Plaut. Am. 1, 2, 16:

republicā in tranquillum redactā,

Liv. 3, 40, 11.— Plur.:

tranquilla tuens nec fronte timendus,

Val. Fl. 1, 38.—Hence, adv., in two forms.

tranquillē, calmly, quietly, tranquilly:

inclamare,

Plaut. Cist. 1, 1, 112:

tranquille placideque,

Cic. Tusc. 3, 11, 25:

dicere, with leniter, definite, etc.,

id. Or. 28, 99.— Comp.:

tranquillius manere,

Sen. Ep. 71, 15.— Sup.:

tranquillissime senuit,

Suet. Aug. 2 med. —

tranquillō, quietly, without disturbance (very rare):

nec cetera modo tribuni tranquillo peregere,

Liv. 3, 14, 6; cf. supra, I. b.—

Transf., tranquillizing, bringing peaceful news:

tranquillae tuae quidem litterae,

Cic. Att. 14, 3, 1.

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].

As adv. of manner.

Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.

In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:

salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?

id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:

ut vales?

id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:

ut sese in Samnio res habent?

Liv. 10, 18, 11:

ut valet? ut meminit nostri?

Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—

In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):

ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!

Plaut. Merc. 3, 4, 76:

ut dissimulat malus!

id. ib. 5, 4, 13:

ut volupe est homini si cluet victoria!

id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;

ut lenta materies fuit!

id. Mil. 4, 5, 4:

ut scelestus nunc iste te ludos facit!

id. Capt. 3, 4, 47:

ut saepe summa ingenia in occulto latent,

id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:

ut falsus animi est!

Ter. Eun. 2, 2, 42:

heia! ut elegans est!

id. Heaut. 5, 5, 19:

fortuna ut numquam perpetua est bona!

id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:

Gnaeus autem noster... ut totus jacet,

Cic. Att. 7, 21, 1:

quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!

id. Mil. 24, 64:

qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!

id. Fl. 5, 12:

quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!

id. Att. 3, 11, 2:

quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,

id. Fin. 5, 22, 61:

ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!

Verg. E. 8, 41:

ut melius quidquid erit pati!

Hor. C. 1, 11, 3:

ut tu Semper eris derisor!

id. S. 2, 6, 53:

o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!

Sen. Ben. 2, 13, 1:

ut me in supremis consolatus est!

Quint. 6, prooem. 11.—

In dependent questions.

With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:

hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,

id. Curc. 1, 2, 33:

hoc vide ut dormiunt pessuli,

id. ib. 1, 2, 66:

illud vide os ut sibi distorsit carnufex,

Ter. Eun. 4, 4, 3:

vide ut otiosus it, si dis placet,

id. ib. 5, 3, 10:

illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,

id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:

viden ut faces Splendidas quatiunt comas?

Cat. 61, 77:

viden ut perniciter exiluere?

id. 62, 8:

adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,

id. 62, 12:

aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),

Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:

nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,

id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —

With subj. (class.):

nescis ut res sit, Phoenicium,

Plaut. Ps. 4, 4, 1:

oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,

id. Merc. 2, 1, 16:

nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,

id. Am. prol. 104:

narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,

Ter. Hec. 1, 2, 70:

tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,

id. Eun. 1, 2, 48:

videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?

Cic. Rosc. Am. 46, 135:

videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?

id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:

credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,

id. Att. 1, 16, 4:

videte ut hoc iste correxerit,

id. Verr. 2, 1, 45, § 115:

docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,

Caes. B. G. 1, 43:

veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,

Liv. 23, 5, 8:

aspice quo submittat humus formosa colores,

Prop. 1, 2, 9:

infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,

Quint. 6, 5, 10:

vides ut alta stet nive candidum Soracte,

Hor. C. 1, 9, 1:

nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,

id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:

audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,

id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:

mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,

Plin. Ep. 1, 6, 2.—

Relative adverb of manner = eo modo quo, as.

Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):

ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,

Plaut. Merc. 2, 3, 79:

apparatus sum ut videtis,

id. ib. 5, 2, 10:

verum postremo impetravi ut volui,

id. Mil. 4, 5, 5:

ero ut me voles esse,

id. Capt. 2, 1, 32:

faciam ut tu voles,

id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:

ut potero feram,

Ter. And. 5, 3, 27:

faciam ut mones,

id. Hec. 4, 4, 97:

Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,

Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:

cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?

id. Rosc. Am. 14, 39:

ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,

id. ib. 17, 49:

homo demens, ut isti putant,

id. Rep. 1, 1, 1:

cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,

id. ib. 1, 46, 70:

non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,

id. Fam. 9, 16, 7:

Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,

Caes. B. G. 1, 22:

cuncta ut gesta erant exposuit,

Liv. 3, 50, 4:

(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,

id. 10, 46, 16:

sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,

id. 21, 4, 1:

nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,

Sen. Vit. Beat. 17, 2:

servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,

id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):

si virtus digna est gloriatione, ut est,

Cic. Fin. 4, 18, 51:

quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,

id. Phil. 10, 9, 18:

quamvis fuerit acutus, ut fuit,

id. Ac. 2, 22, 69; cf.:

incumbite in causam, Quirites, ut facitis,

id. Phil. 4, 5, 12:

tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,

id. Fam. 7, 1, 5:

satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,

id. Phil. 1, 15, 37.—

With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;

ego ita ero ut me esse oportet,

Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:

sic sum ut vides,

id. Am. 2, 1, 57:

omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,

Ter. Phorm. 5, 8, 15:

ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,

Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:

haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),

Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:

te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,

Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:

causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,

id. Phil. 14, 11, 29:

sed exigenda est ut optime possumus,

Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:

eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,

Nep. Epam. 2, 1; cf.:

ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,

Hor. S. 1, 5, 33:

cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,

id. ib. 2, 8, 48.—