Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

citizen

  • 1 civis

    citizen, townsman, bourgeois, burgess.

    Latin-English dictionary of medieval > civis

  • 2 cīvis

        cīvis is, abl. -vī or -ve, m and f    [2 CI-], a citizen (opp. peregrinus): Romanus: bonus et fortis: impii: cives cum civibus de virtute certabant, S.: Attica, T.: Romana: O cives, cives! my fellow-citizens, H.: trepidos civīs exhortor, O.: omnes cives tui: imperare corpori, ut rex civibus suis, subjects. — Fig.: civis totius mundi, a citizen of the world.
    * * *
    fellow citizen; countryman/woman; citizen, free person; a Roman citizen

    Latin-English dictionary > cīvis

  • 3 mūniceps

        mūniceps ipis    [munia+CAP-], an inhabitant of a free town, burgher, citizen: reliqui, Cs.: Cosanus, a citizen of Cosa.—A fellow-citizen, fellowcountryman: alqm municipem habere, Cs.: in singulos municipes benignitas.—Poet., of fishes: vendere municipes siluros, Iu.—Of things: municipes Iovis advexisse lagenas, i. e. bottles of Crete, Iu.
    * * *
    citizen/native (of a municipality)

    Latin-English dictionary > mūniceps

  • 4 ceivis

    cīvis ( cīves, C. I. L. 3, 966; 3337 et saep.; ceivis, S. C. Bacch. and Lex Thoria; ceus in Tab. Bant.), is, comm. (abl. usually cive:

    civi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 6; Cic. Verr. 2, 2, 13, §§ 32 and 33 Zumpt N. cr.; id. Planc. 40, 96; 41, 97; id. Sest. 12, 29; id. Balb. 19, 43; id. Att. 7, 3, 4; 14, 11, 1; cf. Prisc. p. 766 P.; dub. Cic. Phil. 5, 19, 52) [root ki- of keimai, to lie, abide; cf. kômê], a citizen (male or female;

    opp. pe regrinus,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Off. 1, 34, 124; Liv. 22, 35, 5;

    opp. advena,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74;

    or to hospes,

    Ter. Phorm. 2, 2, 14;

    or to hostis,

    Liv. 8, 36, 1; Hor. Ep. 1, 17, 33; Ov. M. 13, 234).
    I.
    In gen.
    a.
    (Very freq. in all periods and kinds of composition.) Enn. Ann. 174 Vahl.; Plaut. Am. 1, 1, 220:

    optati cives, populares, incolae, accolae, advenae omnes, Date viam, etc.,

    id. Aul. 3, 1, 1:

    quod civis cum civi agat,

    Cic. Verr. 2, 2, 13, § 32:

    cives cum civibus de virtute certabant,

    Sall. C. 9, 2 al. —
    b.
    In fem.:

    Attica,

    Plaut. Poen. 1, 2, 159:

    civis femina,

    id. Pers. 4, 3, 6; Ter. And. 1, 3, 16; 5, 1, 14:

    civis virgo,

    id. Eun. 5, 2, 19; id. Ad. 4, 7, 7:

    Romana,

    Cic. Balb. 24, 55; 13, 30; Nep. Them. 1, 2 al.: civis Romanus, Enn. ap. Censor. p. 2725 P. (Ann. v. 174 Vahl.); Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147; 2, 4, 61, § 136. —Concerning the political rights of the civis Romanus (opposed to peregrinus or hostis), v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.; Dict. of Antiq. p. 260 sqq.—
    II.
    Esp., a fellow-citizen (for which, in late Lat., concivis): Lunaï portum cognoscite cives, Enn. ap. Pers. 6, 9 (Ann. v. 16 Vahl.); Hor. Ep. 1, 1, 53; Ov. M. 13, 234.—So particularly, civis meus, tuus, etc., my, thy fellow-citizen, Cato ap. Fest. p. 234; Plaut. Trin. 1, 2, 63; Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Mil. 34, 93; id. Div. 2, 2, 6; id. Fin. 1, 4, 10.—In fem.:

    defende cives tuas, senex,

    Plaut. Rud. 3, 4, 37.—
    B.
    A subject:

    imperare corpori, ut rex civibus suis,

    Cic. Rep. 3, 25, 37.—
    III.
    Figuratively:

    civis totius mundi,

    a citizen of the world, Cic. Leg. 1, 23, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > ceivis

  • 5 ceus

    cīvis ( cīves, C. I. L. 3, 966; 3337 et saep.; ceivis, S. C. Bacch. and Lex Thoria; ceus in Tab. Bant.), is, comm. (abl. usually cive:

    civi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 6; Cic. Verr. 2, 2, 13, §§ 32 and 33 Zumpt N. cr.; id. Planc. 40, 96; 41, 97; id. Sest. 12, 29; id. Balb. 19, 43; id. Att. 7, 3, 4; 14, 11, 1; cf. Prisc. p. 766 P.; dub. Cic. Phil. 5, 19, 52) [root ki- of keimai, to lie, abide; cf. kômê], a citizen (male or female;

    opp. pe regrinus,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Off. 1, 34, 124; Liv. 22, 35, 5;

    opp. advena,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74;

    or to hospes,

    Ter. Phorm. 2, 2, 14;

    or to hostis,

    Liv. 8, 36, 1; Hor. Ep. 1, 17, 33; Ov. M. 13, 234).
    I.
    In gen.
    a.
    (Very freq. in all periods and kinds of composition.) Enn. Ann. 174 Vahl.; Plaut. Am. 1, 1, 220:

    optati cives, populares, incolae, accolae, advenae omnes, Date viam, etc.,

    id. Aul. 3, 1, 1:

    quod civis cum civi agat,

    Cic. Verr. 2, 2, 13, § 32:

    cives cum civibus de virtute certabant,

    Sall. C. 9, 2 al. —
    b.
    In fem.:

    Attica,

    Plaut. Poen. 1, 2, 159:

    civis femina,

    id. Pers. 4, 3, 6; Ter. And. 1, 3, 16; 5, 1, 14:

    civis virgo,

    id. Eun. 5, 2, 19; id. Ad. 4, 7, 7:

    Romana,

    Cic. Balb. 24, 55; 13, 30; Nep. Them. 1, 2 al.: civis Romanus, Enn. ap. Censor. p. 2725 P. (Ann. v. 174 Vahl.); Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147; 2, 4, 61, § 136. —Concerning the political rights of the civis Romanus (opposed to peregrinus or hostis), v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.; Dict. of Antiq. p. 260 sqq.—
    II.
    Esp., a fellow-citizen (for which, in late Lat., concivis): Lunaï portum cognoscite cives, Enn. ap. Pers. 6, 9 (Ann. v. 16 Vahl.); Hor. Ep. 1, 1, 53; Ov. M. 13, 234.—So particularly, civis meus, tuus, etc., my, thy fellow-citizen, Cato ap. Fest. p. 234; Plaut. Trin. 1, 2, 63; Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Mil. 34, 93; id. Div. 2, 2, 6; id. Fin. 1, 4, 10.—In fem.:

    defende cives tuas, senex,

    Plaut. Rud. 3, 4, 37.—
    B.
    A subject:

    imperare corpori, ut rex civibus suis,

    Cic. Rep. 3, 25, 37.—
    III.
    Figuratively:

    civis totius mundi,

    a citizen of the world, Cic. Leg. 1, 23, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > ceus

  • 6 cives

    cīvis ( cīves, C. I. L. 3, 966; 3337 et saep.; ceivis, S. C. Bacch. and Lex Thoria; ceus in Tab. Bant.), is, comm. (abl. usually cive:

    civi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 6; Cic. Verr. 2, 2, 13, §§ 32 and 33 Zumpt N. cr.; id. Planc. 40, 96; 41, 97; id. Sest. 12, 29; id. Balb. 19, 43; id. Att. 7, 3, 4; 14, 11, 1; cf. Prisc. p. 766 P.; dub. Cic. Phil. 5, 19, 52) [root ki- of keimai, to lie, abide; cf. kômê], a citizen (male or female;

    opp. pe regrinus,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Off. 1, 34, 124; Liv. 22, 35, 5;

    opp. advena,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74;

    or to hospes,

    Ter. Phorm. 2, 2, 14;

    or to hostis,

    Liv. 8, 36, 1; Hor. Ep. 1, 17, 33; Ov. M. 13, 234).
    I.
    In gen.
    a.
    (Very freq. in all periods and kinds of composition.) Enn. Ann. 174 Vahl.; Plaut. Am. 1, 1, 220:

    optati cives, populares, incolae, accolae, advenae omnes, Date viam, etc.,

    id. Aul. 3, 1, 1:

    quod civis cum civi agat,

    Cic. Verr. 2, 2, 13, § 32:

    cives cum civibus de virtute certabant,

    Sall. C. 9, 2 al. —
    b.
    In fem.:

    Attica,

    Plaut. Poen. 1, 2, 159:

    civis femina,

    id. Pers. 4, 3, 6; Ter. And. 1, 3, 16; 5, 1, 14:

    civis virgo,

    id. Eun. 5, 2, 19; id. Ad. 4, 7, 7:

    Romana,

    Cic. Balb. 24, 55; 13, 30; Nep. Them. 1, 2 al.: civis Romanus, Enn. ap. Censor. p. 2725 P. (Ann. v. 174 Vahl.); Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147; 2, 4, 61, § 136. —Concerning the political rights of the civis Romanus (opposed to peregrinus or hostis), v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.; Dict. of Antiq. p. 260 sqq.—
    II.
    Esp., a fellow-citizen (for which, in late Lat., concivis): Lunaï portum cognoscite cives, Enn. ap. Pers. 6, 9 (Ann. v. 16 Vahl.); Hor. Ep. 1, 1, 53; Ov. M. 13, 234.—So particularly, civis meus, tuus, etc., my, thy fellow-citizen, Cato ap. Fest. p. 234; Plaut. Trin. 1, 2, 63; Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Mil. 34, 93; id. Div. 2, 2, 6; id. Fin. 1, 4, 10.—In fem.:

    defende cives tuas, senex,

    Plaut. Rud. 3, 4, 37.—
    B.
    A subject:

    imperare corpori, ut rex civibus suis,

    Cic. Rep. 3, 25, 37.—
    III.
    Figuratively:

    civis totius mundi,

    a citizen of the world, Cic. Leg. 1, 23, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > cives

  • 7 civile

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civile

  • 8 Civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > Civilis

  • 9 civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civilis

  • 10 civis

    cīvis ( cīves, C. I. L. 3, 966; 3337 et saep.; ceivis, S. C. Bacch. and Lex Thoria; ceus in Tab. Bant.), is, comm. (abl. usually cive:

    civi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 6; Cic. Verr. 2, 2, 13, §§ 32 and 33 Zumpt N. cr.; id. Planc. 40, 96; 41, 97; id. Sest. 12, 29; id. Balb. 19, 43; id. Att. 7, 3, 4; 14, 11, 1; cf. Prisc. p. 766 P.; dub. Cic. Phil. 5, 19, 52) [root ki- of keimai, to lie, abide; cf. kômê], a citizen (male or female;

    opp. pe regrinus,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Off. 1, 34, 124; Liv. 22, 35, 5;

    opp. advena,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 74;

    or to hospes,

    Ter. Phorm. 2, 2, 14;

    or to hostis,

    Liv. 8, 36, 1; Hor. Ep. 1, 17, 33; Ov. M. 13, 234).
    I.
    In gen.
    a.
    (Very freq. in all periods and kinds of composition.) Enn. Ann. 174 Vahl.; Plaut. Am. 1, 1, 220:

    optati cives, populares, incolae, accolae, advenae omnes, Date viam, etc.,

    id. Aul. 3, 1, 1:

    quod civis cum civi agat,

    Cic. Verr. 2, 2, 13, § 32:

    cives cum civibus de virtute certabant,

    Sall. C. 9, 2 al. —
    b.
    In fem.:

    Attica,

    Plaut. Poen. 1, 2, 159:

    civis femina,

    id. Pers. 4, 3, 6; Ter. And. 1, 3, 16; 5, 1, 14:

    civis virgo,

    id. Eun. 5, 2, 19; id. Ad. 4, 7, 7:

    Romana,

    Cic. Balb. 24, 55; 13, 30; Nep. Them. 1, 2 al.: civis Romanus, Enn. ap. Censor. p. 2725 P. (Ann. v. 174 Vahl.); Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147; 2, 4, 61, § 136. —Concerning the political rights of the civis Romanus (opposed to peregrinus or hostis), v. Zimmern, Rechtsgesch. 2, § 123 sq.; Dict. of Antiq. p. 260 sqq.—
    II.
    Esp., a fellow-citizen (for which, in late Lat., concivis): Lunaï portum cognoscite cives, Enn. ap. Pers. 6, 9 (Ann. v. 16 Vahl.); Hor. Ep. 1, 1, 53; Ov. M. 13, 234.—So particularly, civis meus, tuus, etc., my, thy fellow-citizen, Cato ap. Fest. p. 234; Plaut. Trin. 1, 2, 63; Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Mil. 34, 93; id. Div. 2, 2, 6; id. Fin. 1, 4, 10.—In fem.:

    defende cives tuas, senex,

    Plaut. Rud. 3, 4, 37.—
    B.
    A subject:

    imperare corpori, ut rex civibus suis,

    Cic. Rep. 3, 25, 37.—
    III.
    Figuratively:

    civis totius mundi,

    a citizen of the world, Cic. Leg. 1, 23, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > civis

  • 11 cīvīliter

        cīvīliter adv.    [civilis], citizen-like, as becomes a private citizen: vivere: vim facere: cenare, with decent hospitality, Iu.: Exercet plus quam civiliter iras, excessively, O.
    * * *
    civilius, civilissime ADV
    in civil sphere, between citizens; as becomes a citizen; civilly, unassumingly

    Latin-English dictionary > cīvīliter

  • 12 prīvātus

        prīvātus adj.    [P. of privo], apart from the State, peculiar, personal, individual, private: nihil privati agri, Cs.: census, H.: res quae ipsius erant privatae, private property.—Of persons, not in official life, private, out of office: privatus et captus, Cs.: privato viro imperium extra ordinem dare, to a private citizen: Bibulus ex iis, qui privati sunt. —As subst m., a man in private life, citizen (opp. magistratus): Scipio Gracchum privatus interfecit: neque sibi privatos posse obstare, L.: Consilium dedim<*>s Sullae, privatus ut altum Dormiret, Iu.: privati hominis nomen supra principis attolli, Ta.—Of things, retired, private, apart from the public: aedificia, isolated, Cs.: vita, withdrawn from State affairs.—As subst n., privacy, retirement, private property: in privato animadvertere in eas, administer discipline in private, L.: quas (tabernas) vendidit in privatum, for private use, L.: (deiectus) sive de privato sive de publico, private or public land: tributum ex privato conferre, from private property, L.
    * * *
    I
    privata, privatum ADJ
    private; personal; ordinary
    II

    Latin-English dictionary > prīvātus

  • 13 municeps

    mūnĭ-ceps, ĭpis ( gen. plur., municipium for municipum, Tab. Heracl. ap. Mazoch. line 71), comm. [munia-capio, v. infra], an inhabitant of a municipium or free town, a burgher, citizen (class.): municeps, qui in municipio liber natus est. Item, qui ex alio genere hominum munus functus est. Item qui in municipio a servitute se liberavit a municipe. Item municipes erant, qui ex aliis civitatibus Romam venissent, quious non licebat magistratum capere, sed tantum muneris partem, ut fuerunt Cumani, Acerrani, Atellani, qui et cives Romani erant, et in legione merebant, sed dignitates non capiebant, Paul. ex Fest. p. 131 Müll. (v. infra):

    municipes sunt cives Romani ex municipiis, legibus suis et suo jure utentes: muneris tantum cum populo Romano honorarii participes: a quo munere capessendo appellati videntur, nullis aliis necessitatibus, neque ullā populi Romani lege astricti, nisi, inquam, populus eorum fundus factus est. Primos autem municipes sine suffragii jure Caerites esse factos, accepimus: concessumque illis, ut civitatis Romanae honorem quidem caperent, sed negotiis tamen atque oneribus vacarent, pro sacris bello Gallico receptis custoditisque,

    Gell. 16, 13, 6: municeps Cosanus, a citizen of (the municipium of) Cosa, Cic. Verr. 2, 5, 62, § 161.—
    II.
    Transf.
    A.
    A fellow-citizen, fellowcountryman:

    municeps noster,

    our fellowcountryman, Cic. Brut. 70, 246:

    amavit Glyceram municipem suam,

    his fellow-countrywoman, Plin. 35, 11, 40, § 125: di municipes, a term applied in contempt to those deities who were confined to particular localities:

    videmus gentiles deos colere municipes, ut Eleusinios Cererem, Phrygas Matrem, Epidaurios Aesculapium,

    Min. Fel. Oct. 6.— Poet., of fishes:

    vendere municipes siluros,

    Juv. 4, 33.—Of inanim. things: municipes Jovis advexisse lagenas, bottles, the countrymen of Jove, i. e. Cretan bottles, Juv. 14, 271.—
    B.
    A freedman in a municipium, Dig. 50, 1, 1; so ib. 23 and 27.

    Lewis & Short latin dictionary > municeps

  • 14 Quiris

    1.
    quĭris or cŭris [Sabine], a spear:

    sive quod hasta curis (al. quiris) est dicta Sabinis,

    Ov. F. 2, 477.
    2.
    Quĭrīs, ītis, and mostly plur., Quĭ-rītes, tĭum (or tum, Aus. Prof. 22, 9), m. [Cures].
    I.
    Originally, the inhabitants of the Sabine town Cures, the Quirites (very rare):

    prisci Quirites,

    Verg. A. 7, 710 Serv.: veteres illi Sabini Quirites, Col. praef. § 19. —After the Sabines and the Romans had united in one community, under Romulus, the name of Quirites was taken in addition to that of Romani, the Romans calling themselves, in a civil capacity, Quirites, while, in a political and military capacity, they retained the name of Romani: post foedus Titi (Tatii) et Romuli placuit, ut quasi unus de duobus fieret populus. Unde et Romani Quirites dicti sunt, quod nomen Sabinorum fuerat a civitate Curibus;

    et Sabini a Romulo Romani dicti sunt,

    Serv. Verg. A. 7, 710; cf. Liv. 1, 13.— Joined with populus Romanus, the technical expression is usually POPVLVS ROMANVS QVIRITIVM, qs. the Roman commonwealth of Quirite citizens, the Roman nation of Quirites; but not unfreq. also in apposition: POPVLO ROMANO QVIRITIBVS (like homines prisci Latini, and populus priscorum Latinorum): QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, REIQVE PVBLICAE POPVLI ROMANI QVIRITIVM... OMNES QVIRITES, PEDITES ARMATOS PRIVATOSQVE VOCA INLICIVM HVC AD ME, Tab. Censor. ap. Varr. L. L. 6, § 86 Müll.:

    populo Romano Quiritium,

    Liv. 8, 9; 41, 16:

    populus Romanus Quiritium,

    id. 1, 32:

    populi Romani Quiritium,

    id. 1, 24; 32; 10, 28; 22, 10 al.— In the other form: POPVLD ROMANO QVIRITIBVS, Inscr. Marin. Fratr. [p. 1516] Arv. tab. 24, 1, 34; cf. id. ib. 41, 2, 24; so, an ancient formula ap. Gell. 1, 12, 14, acc. to the MSS.; so,

    too,

    id. 10, 24, 3; Macr. S. 1, 4 fin. —We rarely meet with the form populo Romano Quiritibusque, Liv. 8, 6 (al. om. que); cf.

    Paul. ex Fest. s. v. dici, p. 67 Müll.: devovisse eos se pro patriā Quiritibusque Romanis,

    Liv. 5, 41:

    Quiritium Romanorum exercitus,

    id. 26, 2:

    factum hoc populi Romain Quiritibus ostentum Cimbricis bellis,

    to the citizens of the Roman nation, Plin. 16, 32, 57, § 132.—

    It was a reproach for soldiers to be addressed as Quirites,

    Tac. A. 1, 42; Suet. Caes. 70; Lampr. Alex. Sev. 52 sq.; Luc. 5, 358:

    Quiritium fossae dicuntur, quibus Ancus Marcius circumdedit urbem, quam secundum ostium Tiberis posuit, ex quo etiam Ostiam, et quia populi opera eas faceret, appellavit Quiritium,

    Fest. p. 254 Müll.: jus Quiritium, full Roman citizenship:

    ago gratias, domine, quod et jus Quiritium libertis necessariae mihi feminae, et civitatem Romanam Harpocrati iatraliptae meo indulsisti,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 1:

    Latinis jus Quiritium (constituit),

    Suet. Claud. 19: Latini jus Quiritium consequuntur his modis, beneficio principali, etc., Ulp. Reg. tit. 4, de Latinis.— Sing.: Quiris (also Quiritis, acc. to Prisc. p. 633 P.), a Roman citizen, a Quirite: ollus Quiris Leto datus, an ancient formula in Fest. p. 254 Müll.:

    dona Quiritis,

    Hor. Ep. 1, 6, 7:

    reddere jura Quiriti,

    Ov. M. 14, 823:

    minimum de plebe Quiritem,

    id. Am. 1, 7, 29; Juv. 8, 47: quibus una Quiritem Vertigo facit, makes a Roman citizen, sets free (for in the ceremony of manumission the slave was turned around), Pers. 5, 75:

    quis te redonavit Quiritem Dis patriis?

    an uninjured Roman citizen, Hor. C. 2, 7, 3:

    epulis repleto Quirite, i. e. populo Romano,

    Claud. Carm. 12, 16:

    Romani more Quiritis, i. e. civis,

    Luc. 2, 386: Quiris Eoüs, an eastern Roman, i. e. an inhabitant of Constantinople, Sid. Carm. 1, 31.— In fem.:

    Q. TVLLIVS Q. F. PONTIFEX SACR. IVNONIS QVIRITIS,

    Inscr. Grut. 308, 1. —
    II.
    ( Poet. transf.) Of bees, citizens, commonalty:

    ipsae regem, parvosque Quirites Sufficiunt,

    Verg. G. 4, 201.

    Lewis & Short latin dictionary > Quiris

  • 15 quiris

    1.
    quĭris or cŭris [Sabine], a spear:

    sive quod hasta curis (al. quiris) est dicta Sabinis,

    Ov. F. 2, 477.
    2.
    Quĭrīs, ītis, and mostly plur., Quĭ-rītes, tĭum (or tum, Aus. Prof. 22, 9), m. [Cures].
    I.
    Originally, the inhabitants of the Sabine town Cures, the Quirites (very rare):

    prisci Quirites,

    Verg. A. 7, 710 Serv.: veteres illi Sabini Quirites, Col. praef. § 19. —After the Sabines and the Romans had united in one community, under Romulus, the name of Quirites was taken in addition to that of Romani, the Romans calling themselves, in a civil capacity, Quirites, while, in a political and military capacity, they retained the name of Romani: post foedus Titi (Tatii) et Romuli placuit, ut quasi unus de duobus fieret populus. Unde et Romani Quirites dicti sunt, quod nomen Sabinorum fuerat a civitate Curibus;

    et Sabini a Romulo Romani dicti sunt,

    Serv. Verg. A. 7, 710; cf. Liv. 1, 13.— Joined with populus Romanus, the technical expression is usually POPVLVS ROMANVS QVIRITIVM, qs. the Roman commonwealth of Quirite citizens, the Roman nation of Quirites; but not unfreq. also in apposition: POPVLO ROMANO QVIRITIBVS (like homines prisci Latini, and populus priscorum Latinorum): QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, REIQVE PVBLICAE POPVLI ROMANI QVIRITIVM... OMNES QVIRITES, PEDITES ARMATOS PRIVATOSQVE VOCA INLICIVM HVC AD ME, Tab. Censor. ap. Varr. L. L. 6, § 86 Müll.:

    populo Romano Quiritium,

    Liv. 8, 9; 41, 16:

    populus Romanus Quiritium,

    id. 1, 32:

    populi Romani Quiritium,

    id. 1, 24; 32; 10, 28; 22, 10 al.— In the other form: POPVLD ROMANO QVIRITIBVS, Inscr. Marin. Fratr. [p. 1516] Arv. tab. 24, 1, 34; cf. id. ib. 41, 2, 24; so, an ancient formula ap. Gell. 1, 12, 14, acc. to the MSS.; so,

    too,

    id. 10, 24, 3; Macr. S. 1, 4 fin. —We rarely meet with the form populo Romano Quiritibusque, Liv. 8, 6 (al. om. que); cf.

    Paul. ex Fest. s. v. dici, p. 67 Müll.: devovisse eos se pro patriā Quiritibusque Romanis,

    Liv. 5, 41:

    Quiritium Romanorum exercitus,

    id. 26, 2:

    factum hoc populi Romain Quiritibus ostentum Cimbricis bellis,

    to the citizens of the Roman nation, Plin. 16, 32, 57, § 132.—

    It was a reproach for soldiers to be addressed as Quirites,

    Tac. A. 1, 42; Suet. Caes. 70; Lampr. Alex. Sev. 52 sq.; Luc. 5, 358:

    Quiritium fossae dicuntur, quibus Ancus Marcius circumdedit urbem, quam secundum ostium Tiberis posuit, ex quo etiam Ostiam, et quia populi opera eas faceret, appellavit Quiritium,

    Fest. p. 254 Müll.: jus Quiritium, full Roman citizenship:

    ago gratias, domine, quod et jus Quiritium libertis necessariae mihi feminae, et civitatem Romanam Harpocrati iatraliptae meo indulsisti,

    Plin. Ep. 10, 6 (22), 1:

    Latinis jus Quiritium (constituit),

    Suet. Claud. 19: Latini jus Quiritium consequuntur his modis, beneficio principali, etc., Ulp. Reg. tit. 4, de Latinis.— Sing.: Quiris (also Quiritis, acc. to Prisc. p. 633 P.), a Roman citizen, a Quirite: ollus Quiris Leto datus, an ancient formula in Fest. p. 254 Müll.:

    dona Quiritis,

    Hor. Ep. 1, 6, 7:

    reddere jura Quiriti,

    Ov. M. 14, 823:

    minimum de plebe Quiritem,

    id. Am. 1, 7, 29; Juv. 8, 47: quibus una Quiritem Vertigo facit, makes a Roman citizen, sets free (for in the ceremony of manumission the slave was turned around), Pers. 5, 75:

    quis te redonavit Quiritem Dis patriis?

    an uninjured Roman citizen, Hor. C. 2, 7, 3:

    epulis repleto Quirite, i. e. populo Romano,

    Claud. Carm. 12, 16:

    Romani more Quiritis, i. e. civis,

    Luc. 2, 386: Quiris Eoüs, an eastern Roman, i. e. an inhabitant of Constantinople, Sid. Carm. 1, 31.— In fem.:

    Q. TVLLIVS Q. F. PONTIFEX SACR. IVNONIS QVIRITIS,

    Inscr. Grut. 308, 1. —
    II.
    ( Poet. transf.) Of bees, citizens, commonalty:

    ipsae regem, parvosque Quirites Sufficiunt,

    Verg. G. 4, 201.

    Lewis & Short latin dictionary > quiris

  • 16 cīvitās

        cīvitās ātis ( gen plur. -ātium or -ātum), f    [civis], the condition of a citizen, citizenship, freedom of the city, membership in the community: populi R.: donare alqm civitate: asciscere in civitatem, L.: recipere in civitatem: relinquere atque deponere: retinere: eripere nobis civitatem, obtain by force: quibus civitas erepta sit, wrested: furari: ius civitatis: communio.—A community of citizens, body-politic, state: auctā civitate magnitudine urbis, L.: civitati persuasit, ut, etc., Cs.: permota, S.: io triumphe dicemus civitas omnis, H.: civitates condere: Helvetia, Cs.: aequissimo iure: administrare civitatem: comitia tot civitatum.—Fig.: ut iam mundus una sit.
    * * *
    community/city/town/state; citizens; citizen rights/citizenship; naturalization

    Latin-English dictionary > cīvitās

  • 17 Quiris

        Quiris ītis, gen plur. tium, m    [Cures].— Plur, the inhabitants of Cures, Quirites: prisci, V.—After the Sabines and the Romans were united, the people were called Quirites: ita geminatā urbe... Quirites a curibus appellati, L.; the term implied civilians, while Romani was regarded as the name of warriors and rulers. The two were united in various phrases designating the whole people: populus R. Quiritium, the Roman commonwealth of Quirite citizens, L.: exercitus populi R. Quiritium, L.: populus R. Quiritesque, L.: Quirites Romani, L.; orators often addressed the people as Quirites.—In the phrase, ius Quiritium, the civil rights of a citizen in Rome: iure Quiritium liber esse.— Sing, a Roman citizen, Quirite: dona Quiritis, H.: reddere iura Quiriti, O.: Quis te re donavit Quiritem Dis patriis? i. e. unharmed, H.—Of bees, citizens, commonalty: ipsae regem, parvosque Quirites Sufficiunt, V.
    * * *
    I II
    inhabitants (pl.) of the Sabine town Cures; Romans in their civil capacity

    Latin-English dictionary > Quiris

  • 18 toga

        toga ae, f    [TEG-], a toga, gown, outer garment, citizen's cloak (a flowing robe in a single piece of white woollen stuff): pacis est insigne et oti toga: praetexta, the bordered toga of magistrates and free-born children: pura, the plain toga (assumed on coming of age): virilis, the toga of manhood: libera, of a freeman, O.: picta, worn in a triumph, L.: purpurea, i. e. royal, L.: candida, of white fulled cloth (worn by candidates for office), L.: pulla, a dark-gray toga (worn by mourners).— Fig., peace: cedant arma togae.— The Roman character, Rome: togae Oblitus, H.— A courtesan (who might wear the toga but not the stola), Tb.
    * * *
    toga; (outer garment of Roman citizen)

    Latin-English dictionary > toga

  • 19 togātus

        togātus adj.    [toga], wearing the toga, clad in the toga, gowned: gens, V.: ut togatus mandata senatus audiret, L.— In the garb of a Roman citizen, in Roman dress: Graeculus iudex modo palliatus modo togatus, now in Grecian, now in Roman garb: Gallia togata, Roman Gaul.—As subst m.: cum magnā catervā togatorum, i. e. of freeborn citizens.—In the garb of peace, in civil life, unarmed: cui uno togato supplicationem decreverit senatus.—As subst: lictorum maior numerus quam togatourm, civilians, L.: multitudo togatorum, S.— In the garb of a plain citizen: quasi unus e togatorum numero, i. e. one of the common herd: sportula turbae rapienda togatae, i. e. by the throng of clients, Iu.: comites, Iu.: ancilla togata (because the toga was worn by loose women), H.
    * * *
    togata, togatum ADJ
    wearing a toga; civilian; of Roman status

    Latin-English dictionary > togātus

  • 20 adscribo

    a-scrībo ( ads-, Baiter, Halm, Weissenb., K. and H.; as-, Kayser), psi, ptum, 3, v. a., to annex by writing, to add to a writing (syn.: annumero, addo, insero, attribuo, tribuo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., constr. absol. or with dat., in with acc. or abl.
    a.
    Absol.:

    non solum illud perscribunt, quod tum prohibiti sunt, sed etiam causam ascribunt cur etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 35:

    illud minime auguris, quod adscripsit, ob eam causam, etc.,

    id. Div. 1, 16, 29.—
    b.
    With dat.:

    Terentia salutem tibi plurimam adscribit,

    Cic. Att. 1, 5 fin.:

    coheredem sibi libertum ejus adscriptum,

    Suet. Vit. 14.—
    c.
    With in with acc. or abl.: hoc tibi respondeo: ascripsisse eundem Sullam in eandem legem: si quid, etc.: nam nisi esset, hoc in omnibus legibus non ascriberetur, Cic. Caecin. 33, 95 (B. and K., in eādem lege):

    antiquior dies in tuis adscripta litteris,

    id. ad Q. Fr. 3, 1, 3:

    in alterā epistulā diem non adscribis,

    do not add the date, id. Att. 3, 23:

    nomen suum in albo profitentium citharoedorum jussit adscribi,

    Suet. Ner. 21; id. Tib. 51 al.—Esp. freq. of superscriptions and inscriptions:

    Recita epistulam. TIMARCHIDES VERRIS ACCENSVS APRONIO. Jam hoc quidem non reprehendo, quod ascribit ACCENSVS,

    Cic. Verr. 2, 3, 66:

    non credo ascripturum esse magno,

    id. Agr. 2, 20:

    novo si marmori adscripserunt Praxitelem suo,

    Phaedr. 5, prol. 6:

    tumulo publice exstructo adscripserant, pro libertate eos occubuisse,

    Suet. Aug. 12 fin.:

    ut qui statuarum titulis pronepotem se Q. Catuli Capitolini semper adscripserit,

    id. Galb. 2; id. Ner. 45; id. Aug. 70.—
    B.
    Trop.
    1.
    To impute, ascribe, attribute to one the cause of something:

    hoc incommodum Scipioni ascribendum videtur,

    Cic. Inv. 1, 49:

    panaces diis inventoribus adscriptum,

    Plin. 25, 4, 11, § 30; Claud. Laud. Stil. 2, 81;

    and (per hypallagen, cf. Rudd. II. p. 393): cur autem ascribimus illum his lacrimis (instead of illi has lacrimas),

    id. Rapt. Pros. 3, 419; cf. id. Idyll. 6, 81:

    nomini meo adscribatur victoria,

    Vulg. 2 Reg. 12, 28.—
    2.
    To place to one's credit, i. e. to settle, fix, designate, appoint:

    eidem (servo) adscripsisse legatum,

    bequeathed to him, Plin. Ep. 4, 10.— Poet.:

    culpam lues, olim cum adscriptus venerit poenae dies,

    Phaedr. 4, 11, 8.—
    3.
    Adscribere sibi aliquid, to apply, refer something to one's self:

    qui facere quae non possunt, verbis elevant, Adscribere hoc debebunt exemplum sibi,

    Phaedr. 4, 3, 6.—
    II.
    A.. Esp., t. t., to enroll, enter in a list ( as citizen, soldier, colonist, etc.):

    ascribi se in eam civitatem voluit,

    to be entered, received as a citizen, Cic. Arch. 4:

    si qui foederatis civitatibus ascripti fuissent,

    id. ib.:

    urbanae militiae adscribebatur,

    Tac. H. 2, 94:

    adscribantur ex Judaeis in exercitu regis ad triginta milia virorum,

    Vulg. 1 Macc. 10, 36: adscripti dicebantur qui in colonias nomina dedissent, ut essent coloni, Paul. ex Fest. p. 13 Müll.:

    colonos Venusiam adscripserunt,

    Liv. 31, 49; so id. 32, 7; 33, 24; 34, 42;

    35, 9 al.: coloniam deduxit adscriptis veteranis,

    Suet. Ner. 9;

    so also of ambassadors,

    Phaedr. 4, 17, 16.—
    B.
    Trop.
    1.
    To reckon or number in a class, include among:

    adscripsit Liber Satyris poëtas,

    Hor. Ep. 1, 19, 4 (cf. id. ib. 1, 9, 13:

    scribe tui gregis hunc): aliquem ordinibus deorum,

    id. C. 3, 3, 35:

    nationes Germanis an Sarmatis adscribam, dubito,

    Tac. G. 46:

    aliquem antiquis temporibus,

    id. Or. 17.—
    2.
    To add or join to:

    ad hoc genus ascribamus etiam narrationes apologorum,

    Cic. de Or. 2, 66, 264:

    admiratus eorum fidem tyrannus petivit, ut se ad amicitiam tertium adscriberent,

    id. Off. 3, 10, 45; so id. Tusc. 5, 22, 63; id. ad Q. Fr. 1, 1, 5:

    tu vero ascribe me in talem numerum,

    id. Phil. 2, 13:

    suae alicujus sententiam,

    id. Opt. Gen. 6:

    unus A. Gabinius belli maritimi Cn. Pompeio socius ascribitur, i. e. additur,

    id. Imp. Pomp. 19 fin. —Hence also of attributes of a deity:

    Jovi aquila adscribitur,

    is ascribed, Plin. 10, 5, 6, § 18.

    Lewis & Short latin dictionary > adscribo

См. также в других словарях:

  • Citizen V — Citizen V, is the codename of several fictional superheroes in the Marvel Comics universe. The original Citizen V was an obscure hero from the Golden Age of Comic Books, but the character s identity was revived in the modern day in the pages of… …   Wikipedia

  • citizen — cit·i·zen n [Anglo French citezein, alteration of Old French citeien, from cité city] 1: a native or naturalized individual who owes allegiance to a government (as of a state or nation) and is entitled to the enjoyment of governmental protection… …   Law dictionary

  • Citizen — Holdings Co., Ltd. Тип …   Википедия

  • Citizen AA — Citizen Full name Citizen Football Club Nickname(s) Flat Bags Founded 1968 …   Wikipedia

  • Citizen — (von engl. citizen, lat. civis, „Bürger“) steht für: einen japanischen Uhren und Uhrwerkehersteller, siehe Citizen Watch einen japanischen Hersteller im Bereich Mikrotechnologie (Uhren, Elektronische Bauteile, Elektronische Produkte,… …   Deutsch Wikipedia

  • citizen — 1 *inhabitant, resident, denizen Contrasted words: *stranger, outsider 2 Citizen, subject, national are comparable when denoting a person who is regarded as a member of a sovereign state, entitled to its protection, and subject to its laws.… …   New Dictionary of Synonyms

  • Citizen FM — (auch Citizen Radio) war ein kommerziell betriebener Hörfunksender im westafrikanischen Staat Gambia. Der Sender wurde 1996 von Baboucarr Gaye gegründet und sendete Nachrichten in verschiedenen Sprachen wie Mandinka und Wolof, die in Gambia und… …   Deutsch Wikipedia

  • Citizen AA — Voller Name The Citizen Athletic Association Ort Hong Kong Gegründet …   Deutsch Wikipedia

  • Citizen — Cit i*zen, a. 1. Having the condition or qualities of a citizen, or of citizens; as, a citizen soldiery. [1913 Webster] 2. Of or pertaining to the inhabitants of a city; characteristic of citizens; effeminate; luxurious. [Obs.] [1913 Webster] I… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • citizen — [sit′ə zən, sit′əsən] n. [ME & Anglo Fr citizein, altered (? infl. by denizen) < OFr citeain < cité: see CITY; CITIZEN sense 3 infl. by use of Fr citoyen during the Fr Revolution] 1. Historical a native or inhabitant, esp. a freeman or… …   English World dictionary

  • Citizen X — Directed by Chris Gerolmo Produced by Timothy Marx Robert Stone Webster Stone Written by Robert Cullen Chris Gerolmo Starring …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»