off

incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).

Lit.

In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.

With in and acc.:

in foveam,

Cic. Phil. 4, 5, 12:

ex spelunca saxum in crura ejus incidit,

id. Fat. 3, 6:

e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,

Lucr. 6, 145; cf. id. 296:

in segetem flamma,

falls, Verg. A. 2, 305:

pestilentia in urbem,

Liv. 27, 23 fin.:

ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:

in oculos,

Plin. 20, 17, 73, § 187:

incidentibus vobis in vallum portasque,

Liv. 27, 13, 2:

in laqueos,

Juv. 10, 314.—

With other prepp.:

incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,

Verg. A. 12, 926:

(turris) super agmina late incidit,

id. ib. 2, 467.—

With dat.:

incidere portis,

to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:

lymphis putealibus,

Lucr. 6, 1174:

caput incidit arae,

Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:

ultimis Romanis,

id. 28, 13, 9:

jacenti,

Stat. Th. 5, 233:

hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,

empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:

modo serius incidis (sol) undis,

sink, Ov. M. 4, 198.—

Absol.:

illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,

Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —

In partic., to fall upon, meet, or come upon unexpectedly, fall in with a person or thing.

With in and acc.:

in aliquem incurrere atque incidere,

Cic. Planc. 7, 17:

cum hic in me incidit,

id. ib. 41, 99:

C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,

Caes. B. G. 1, 53, 5:

in insidias,

Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:

in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,

id. Rosc. Am. 52, 151:

in manus alicujus,

id. Clu. 7, 21:

in vituperatores,

id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—

With inter:

inter catervas armatorum,

Liv. 25, 39.—

With dat.:

qui (oculi) quocumque inciderunt,

Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:

sane homini praeter opinionem improviso incidi,

Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:

incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,

Verg. A. 11, 699.—

With acc. alone (late Lat.):

bene quod meas potissimum manus incidisti,

App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:

fatales laqueos,

Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—

Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:

postquam acrius ultimis incidebat Romanus,

id. 28, 13, 9.

Trop.

In gen., to fall into any condition.

With in and acc.:

in morbum,

Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:

in miserias,

id. Phil. 2, 10, 24; cf.:

qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,

Liv. 41, 21, 5:

ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,

Cic. Lael. 12, 42:

quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,

Sall. C. 14, 4:

in honoris contentionem,

Cic. Lael. 10, 34:

in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,

id. Off. 1, 8, 26:

in furorem et insaniam,

Cic. Pis. 20, 46. —

With acc. alone:

caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,

Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:

amorem,

id. ib. 14, 1.—

To fall upon, befall:

eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,

Liv. 27, 23, 6:

tantus terror incidit ejus exercitui,

fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:

ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,

happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—

In partic.

To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:

non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,

Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:

fortuito in sermonem alicujus incidere,

id. de Or. 1, 24, 111:

in eum sermonem incidere, qui, etc.,

id. Lael. 1, 2:

in varios sermones,

id. Att. 16, 2, 4:

cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,

id. Brut. 2, 9:

iterum in mentionem incidimus viri,

Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—

To come or occur to one's mind:

sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,

come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:

redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,

id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:

tanta nunc suspicio de me incidit,

id. Ad. 4, 4, 5:

dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,

id. Heaut. 3, 3, 37:

nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,

Cic. de Or. 2, 34, 147:

potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,

Liv. 1, 57, 6.—

To fall upon, happen in a certain time.

With in and acc.:

quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,

Cic. Fam. 2, 7, 2:

quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,

Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:

quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,

id. ib. 5, 8, 3 fin.:

facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,

id. Att. 6, 1, 26:

cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,

id. Pis. 4, 8:

quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,

Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:

quintus annus cum in te praetorem incidisset,

Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—

With acc. alone (late Lat.):

ut menses... autumnale tempus inciderent,

Sol. 1, § 44.—

To fall out, happen, occur:

et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

si quid tibi durius inciderit,

Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

incidunt saepe tempora cum, etc.,

id. Off. 1, 10, 31:

eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,

id. ib. 1, 43, 152:

potest incidere quaestio,

Quint. 7, 1, 19:

verbum si quod minus usitatum incidat,

id. 2, 5, 4:

in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,

id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;

verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,

Plin. 2, 27, 27, § 97:

si quando ita incidat,

Quint. 2, 5, 5; cf.:

forte ita incidit, ut, etc.,

Liv. 26, 23, 2:

forte ita inciderat, ne, etc.,

id. 1, 46, 5.—

To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:

ne ipse incidat in Diodorum, etc.,

Cic. Fat. 8, 15.—

To stumble upon, undertake at random:

sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,

Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.

incīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [in-caedo], to cut into, cut through, cut open, cut up (class.).

Lit.:

teneris arboribus incisis atque inflexis,

Caes. B. G. 2, 17, 4:

arbores,

Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:

inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,

id. 12, 25, 54, § 115; cf.:

palmes inciditur in medullam,

id. 14, 9, 11, § 84:

venam,

to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:

incisi nervi,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

circa vulnus scalpello,

Cels. 5, 27, 3:

pinnas,

to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,

vites falce,

Verg. E. 3, 11:

pulmo incisus,

cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:

eupatoria foliis per extremitates incisis,

i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:

nos linum incidimus, legimus,

cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:

funem,

Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:

nocentes homines vivos,

id. ib.:

quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?

Cic. Div. 1, 39, 85:

si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,

cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:

squamisque incisus adaestuat amnis,

Stat. Th. 5, 517:

non incisa notis marmcra publicis,

engraved, Hor. C. 4, 8, 13:

tabula... his ferme incisa litteris fuit,

Liv. 6, 29 fin. —

Transf.

To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.

With in and abl.:

id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,

Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:

foedus in columna aenea incisum et perscriptum,

id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:

in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,

id. ib. 2, 4, 34, §

74: nomina in tabula incisa,

id. Fam. 13, 36, 1:

notum est carmen incisum in sepulcro,

id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:

incidens litteras in fago recenti,

Plin. 16, 9, 14, § 35:

indicem in aeneis tabulis,

Suet. Aug. 101:

quae vos incidenda in aere censuistis,

Plin. Pan. 75, 1.—

With in and acc.:

quae (acta) ille in aes incidit,

Plin. Pan. 1, 7, 16:

leges in aes incisae,

Liv. 3, 57 fin.:

lege jam in aes incisā,

Suet. Aug. 28 fin.:

quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,

Cic. Phil. 1, 10, 26.—

With dat. ( poet. and post-Aug.):

verba ceris,

Ov. M. 9, 529:

amores arboribus,

Verg. E. 10, 53:

fastos marmoreo parieti,

Suet. Gramm. 17:

nomen non trabibus aut saxis,

Plin. Pan. 54, 7; cf.:

primum aliquid da, quod possim titulis incidere,

i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—

Absol.:

incidebantur jam domi leges,

Cic. Mil. 32, 87; cf.:

tabula his litteris incīsa,

Liv. 6, 29, 9:

sine delectu morum quisquis incisus est,

inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:

Victorem litteris incisis appellare,

Macr. S. 3, 6, 11.—

To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):

ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,

Ov. M. 8, 245:

novas incide faces, tibi ducitur uxor,

Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.

Trop.

To break off, interrupt, put an end to:

poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,

have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:

inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,

id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:

tandem haec singultu verba incidente profatur,

Stat. Th. 9, 884:

novas lites,

Verg. E. 9, 14:

ludum,

Hor. Ep. 1, 14, 36:

vocis genus crebro incidens,

broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—

To cut off, cut short, take away, remove:

media,

to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:

qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,

id. 4, 2, 5:

Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,

cut off, Liv. 2, 15, 7:

spe incisā,

id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:

tantos actus,

Sil. 3, 78:

ipsam, quam promimus horam casus incidit,

Sen. Ep. 101:

testamentum,

to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—

In rhet., to make by cutting, to cut:

aequaliter particulas,

Cic. Or. 61, 205.— Hence,

incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:

incisiones et membra,

id. 64, 261):

incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,

Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—

incīsē, adv., in short clauses:

quo pacto deceat incise membratimve dici,

Cic. Or. 63, 212; cf. incisim.

incĭdo, cĭdi, cāsum, 3 ( fut. part. act. incasurus, Plin. 2, 27, 27, § 97; perf. scanned incĭdĕrunt, Lucr. 6, 1174), v. n. [in-cado], to fall into or upon a thing, to fall, light upon (freq. and class.).

Lit.

In gen., constr. with in and acc.; less freq. with other prepp., with the dat., or absol.

With in and acc.:

in foveam,

Cic. Phil. 4, 5, 12:

ex spelunca saxum in crura ejus incidit,

id. Fat. 3, 6:

e nubi in nubem vis incidit ardens fulminis,

Lucr. 6, 145; cf. id. 296:

in segetem flamma,

falls, Verg. A. 2, 305:

pestilentia in urbem,

Liv. 27, 23 fin.:

ut incideret luna tum in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

entered, Cic. Rep. 1, 14, 22:

in oculos,

Plin. 20, 17, 73, § 187:

incidentibus vobis in vallum portasque,

Liv. 27, 13, 2:

in laqueos,

Juv. 10, 314.—

With other prepp.:

incidit ictus Ingens ad terram duplicato poplite Turnus,

Verg. A. 12, 926:

(turris) super agmina late incidit,

id. ib. 2, 467.—

With dat.:

incidere portis,

to rush into, Liv. 5, 11, 14; 5, 26, 8:

lymphis putealibus,

Lucr. 6, 1174:

caput incidit arae,

Ov. M. 5, 104: Sagunti ruinae nostris capitibus incident, Liv. 21, 10, 10:

ultimis Romanis,

id. 28, 13, 9:

jacenti,

Stat. Th. 5, 233:

hi duo amnes confluentes incidunt Oriundi flumini,

empty, fall into, Liv. 44, 31, 4:

modo serius incidis (sol) undis,

sink, Ov. M. 4, 198.—

Absol.:

illa (hasta) volans, umeri surgunt qua tegmina summa, incidit,

Verg. A. 10, 477: incidit Adriaci spatium admirabile rhombi, i. e. into the fisherman ' s net, Juv. 4, 39. —

In partic., to fall upon, meet, or come upon unexpectedly, fall in with a person or thing.

With in and acc.:

in aliquem incurrere atque incidere,

Cic. Planc. 7, 17:

cum hic in me incidit,

id. ib. 41, 99:

C. Valerius Procillus, cum in fuga catenis vinctus traheretur, in ipsum Caesarem incidit,

Caes. B. G. 1, 53, 5:

in insidias,

Cic. Fam. 7, 3, 3; cf.:

in quos (milites), si qui ex acie fugerint, de improviso incidant,

id. Rosc. Am. 52, 151:

in manus alicujus,

id. Clu. 7, 21:

in vituperatores,

id. Fam. 7, 3, 6; 6, 1, 25.—

With inter:

inter catervas armatorum,

Liv. 25, 39.—

With dat.:

qui (oculi) quocumque inciderunt,

Cic. Mil. 1, 1; Plin. Ep. 5, 6, 13; Quint. 11, 3, 50:

sane homini praeter opinionem improviso incidi,

Cic. Verr. 2, 2, 74, § 182:

incidit huic Appennicolae bellator filius Anni,

Verg. A. 11, 699.—

With acc. alone (late Lat.):

bene quod meas potissimum manus incidisti,

App. M. 6, p. 176, 24; id. ib. p. 179, 4:

fatales laqueos,

Vulc. Gall. Avid. Caes. 2, § 2.—

Transf., to fall upon, attack, assault: triarii consurgentes... in hostem incidebant. Liv. 8, 8, 13:

postquam acrius ultimis incidebat Romanus,

id. 28, 13, 9.

Trop.

In gen., to fall into any condition.

With in and acc.:

in morbum,

Cic. Fam. 13, 29, 4: in febriculam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21 fin.:

in miserias,

id. Phil. 2, 10, 24; cf.:

qui inciderant (sc. in morbum) haud facile septimum diem superabant,

Liv. 41, 21, 5:

ut si in hujusmodi amicitias ignari casu aliquo inciderint,

Cic. Lael. 12, 42:

quodsi quis etiam a culpa vacuus in amicitiam ejus inciderat,

Sall. C. 14, 4:

in honoris contentionem,

Cic. Lael. 10, 34:

in imperiorum, honorum, gloriae cupiditatem,

id. Off. 1, 8, 26:

in furorem et insaniam,

Cic. Pis. 20, 46. —

With acc. alone:

caecitatem, Ambros. de Tobia, 2: iram,

Lact. Plac. Narr. Fab. 1, 10:

amorem,

id. ib. 14, 1.—

To fall upon, befall:

eo anno pestilentia gravis incidit in urbem agrosque,

Liv. 27, 23, 6:

tantus terror incidit ejus exercitui,

fell upon, Caes. B. C. 3, 13, 2; cf.:

ut nihil incidisset postea civitati mali, quod, etc.,

happened, Cic. de Or. 1, 7, 26.—

In partic.

To fall upon accidentally; to light upon, in thought or conversation:

non consulto, sed casu in eorum mentionem incidi,

Cic. Div. in Caecil. 15, 50; id. Lael. 1, 3; cf.:

fortuito in sermonem alicujus incidere,

id. de Or. 1, 24, 111:

in eum sermonem incidere, qui, etc.,

id. Lael. 1, 2:

in varios sermones,

id. Att. 16, 2, 4:

cum in eam memoriam et recordationem nuper ex sermone quodam incidissemus,

id. Brut. 2, 9:

iterum in mentionem incidimus viri,

Tac. H. 4, 5; Plin. Ep. 9, 33, 1.—

To come or occur to one's mind:

sapiens appeteret aliquid, quodcumque in mentem incideret et quodcumque tamquam occurreret,

come into his mind, Cic. Fin. 4, 16, 43; cf. Ter. Phorm. 1, 3, 5; id. Heaut. 3, 1, 75:

redeunti, ex ipsa re mihi incidit suspicio,

id. And. 2, 2, 22; 3, 2, 21:

tanta nunc suspicio de me incidit,

id. Ad. 4, 4, 5:

dicam, verum, ut aliud ex alio incidit,

id. Heaut. 3, 3, 37:

nihil te effugiet atque omne. quod erit in re occurret atque incidet,

Cic. de Or. 2, 34, 147:

potantibus his apud Sex. Tarquinium incidit de uxoribus mentio,

Liv. 1, 57, 6.—

To fall upon, happen in a certain time.

With in and acc.:

quod in id rei publicae tempus non incideris, sed veneris — judicio enim tuo, non casu in ipsum discrimen rerum contulisti tribunatum tuum—profecto vides, quanta vis, etc.,

Cic. Fam. 2, 7, 2:

quorum aetas in eorum tempora, quos nominavi, incidit,

Cic. Or. 12, 39; cf. id. Fam. 5, 15, 3:

quoniam in eadem rei publicae tempora incidimus,

id. ib. 5, 8, 3 fin.:

facies me in quem diem Romana incidant mysteria certiorem,

id. Att. 6, 1, 26:

cum in Kalendas Januarias Compitaliorum dies incidisset,

id. Pis. 4, 8:

quae (bella) in ejus aetatem gravissima inciderunt,

Quint. 12, 11, 16: in eum annum quo erat Hortensius consul futurus, incidere, to fall into, i. e. to extend the case until, etc., id. 6, 5, 4; cf.:

quintus annus cum in te praetorem incidisset,

Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139.—

With acc. alone (late Lat.):

ut menses... autumnale tempus inciderent,

Sol. 1, § 44.—

To fall out, happen, occur:

et in nostra civitate et in ceteris, multis fortissimis atque optimis viris injustis judiciis tales casus incidisse,

Cic. Fam. 5, 17, 3:

si quid tibi durius inciderit,

Prop. 1, 15, 28; cf.: si casus inciderit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

incidunt saepe tempora cum, etc.,

id. Off. 1, 10, 31:

eorum ipsorum, quae honesta sunt, potest incidere saepe contentio et comparatio,

id. ib. 1, 43, 152:

potest incidere quaestio,

Quint. 7, 1, 19:

verbum si quod minus usitatum incidat,

id. 2, 5, 4:

in magnis quoque auctoribus incidunt aliqua vitiosa,

id. 10, 2, 15; 11, 1, 70; Cels. 5, 27, 3: ea accidisse non quia haec facta sunt, arbitror;

verum haec ideo facta, quia incasura erant illa,

Plin. 2, 27, 27, § 97:

si quando ita incidat,

Quint. 2, 5, 5; cf.:

forte ita incidit, ut, etc.,

Liv. 26, 23, 2:

forte ita inciderat, ne, etc.,

id. 1, 46, 5.—

To fall in with, coincide, agree with, in opinion, etc.:

ne ipse incidat in Diodorum, etc.,

Cic. Fat. 8, 15.—

To stumble upon, undertake at random:

sic existumes non me fortuito ad tuam amplitudinem meis officiis amplectendam incidisse, etc.,

Cic. Fam. 5, 8, 3.— Hence in part. pres.: incĭdentĭa, subst., occurrences, events, Amm. 14, 5, 4; 22, 9, 2 al.

incīdo, cīdi, cīsum, 3, v. a. [in-caedo], to cut into, cut through, cut open, cut up (class.).

Lit.:

teneris arboribus incisis atque inflexis,

Caes. B. G. 2, 17, 4:

arbores,

Plin. 12, 14, 30, § 54; 32, § 58:

inciditur vitro, lapide, osseisve cultellis,

id. 12, 25, 54, § 115; cf.:

palmes inciditur in medullam,

id. 14, 9, 11, § 84:

venam,

to open, id. 29, 6, 58, § 126; Cels. 2, 8; Tac. A. 16, 19; cf.:

incisi nervi,

Plin. 11, 37, 88, § 218:

circa vulnus scalpello,

Cels. 5, 27, 3:

pinnas,

to clip, Cic. Att. 4, 2, 5; so,

vites falce,

Verg. E. 3, 11:

pulmo incisus,

cut up, divided, Cic. Div. 1, 39, 85; cf.:

eupatoria foliis per extremitates incisis,

i. e. notched, indented, Plin. 5, 6, 29, § 65:

nos linum incidimus, legimus,

cut through, cut, Cic. Cat. 3, 5, 10:

funem,

Verg. A. 3, 667: corpora mortuorum, to dissect, Cels. praef.:

nocentes homines vivos,

id. ib.:

quid habet haruspex cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat tempus?

Cic. Div. 1, 39, 85:

si rectum limitem rupti torrentibus pontes inciderint,

cut through, broken through, Quint. 2, 13, 16:

squamisque incisus adaestuat amnis,

Stat. Th. 5, 517:

non incisa notis marmcra publicis,

engraved, Hor. C. 4, 8, 13:

tabula... his ferme incisa litteris fuit,

Liv. 6, 29 fin. —

Transf.

To cut in, to carve, engrave, inscribe on any thing; usually constr. with in and abl.; less freq. with in and acc., the dat., or absol.

With in and abl.:

id non modo tum scripserunt, verum etiam in aere incisum nobis tradiderunt,

Cic. Verr. 2, 4, 65; cf.:

foedus in columna aenea incisum et perscriptum,

id. Balb. 23, 53; id. Verr. 2, 2, 63, § 154:

in qua basi grandibus litteris P. Africani nomen erat incisum,

id. ib. 2, 4, 34, §

74: nomina in tabula incisa,

id. Fam. 13, 36, 1:

notum est carmen incisum in sepulcro,

id. de Sen. 17, 61; id. Pis. 29, 72; id. Font. 14, 31:

incidens litteras in fago recenti,

Plin. 16, 9, 14, § 35:

indicem in aeneis tabulis,

Suet. Aug. 101:

quae vos incidenda in aere censuistis,

Plin. Pan. 75, 1.—

With in and acc.:

quae (acta) ille in aes incidit,

Plin. Pan. 1, 7, 16:

leges in aes incisae,

Liv. 3, 57 fin.:

lege jam in aes incisā,

Suet. Aug. 28 fin.:

quod ita erit gestum, lex erit, et in aes incidi jubebitis credo illa legitima: consules populum jure rogaverunt, etc.,

Cic. Phil. 1, 10, 26.—

With dat. ( poet. and post-Aug.):

verba ceris,

Ov. M. 9, 529:

amores arboribus,

Verg. E. 10, 53:

fastos marmoreo parieti,

Suet. Gramm. 17:

nomen non trabibus aut saxis,

Plin. Pan. 54, 7; cf.:

primum aliquid da, quod possim titulis incidere,

i. e. among your titles, Juv. 8, 69.—

Absol.:

incidebantur jam domi leges,

Cic. Mil. 32, 87; cf.:

tabula his litteris incīsa,

Liv. 6, 29, 9:

sine delectu morum quisquis incisus est,

inscribed, registered, Sen. Ben. 4, 28:

Victorem litteris incisis appellare,

Macr. S. 3, 6, 11.—

To make by [p. 921] cutting, to cut (rare):

ferroque incidit acuto Perpetuos dentes et serrae repperit usum,

Ov. M. 8, 245:

novas incide faces, tibi ducitur uxor,

Verg. E. 8, 29; Col. 2, 21, 3.

Trop.

To break off, interrupt, put an end to:

poëma ad Caesarem, quod institueram, incidi,

have broken off, stopped, Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 11:

inciditur omnis jam deliberatio, si intellegitur non posse fieri,

id. de Or. 2, 82, 336; cf. Liv. 32, 37, 5:

tandem haec singultu verba incidente profatur,

Stat. Th. 9, 884:

novas lites,

Verg. E. 9, 14:

ludum,

Hor. Ep. 1, 14, 36:

vocis genus crebro incidens,

broken, interrupted, Cic. de Or. 3, 58, 217.—

To cut off, cut short, take away, remove:

media,

to cut short, Cic. Phil. 2, 19, 47:

qui mihi pinnas inciderant nolunt easdem renasci,

id. 4, 2, 5:

Tarquinius spe omni reditus incisā exsulatum Tusculum abiit,

cut off, Liv. 2, 15, 7:

spe incisā,

id. 3, 58, 6; 35, 31, 7; cf. id. 44, 6, 13; 44, 13, 3:

tantos actus,

Sil. 3, 78:

ipsam, quam promimus horam casus incidit,

Sen. Ep. 101:

testamentum,

to annul, invalidate, Dig. 28, 4, 3.—

In rhet., to make by cutting, to cut:

aequaliter particulas,

Cic. Or. 61, 205.— Hence,

incī-sum, i, n., rhet. t. t. for the Gr. komma, a section or division of a sentence, a clause: quae nescio cur, cum Graeci kommata et kôla nominent, nos non recte incisa et membra dicamus, Cic. Or. 62, 211 (for which:

incisiones et membra,

id. 64, 261):

incisum erit sensus non expleto numero conclusus, plerisque pars membri,

Quint. 9, 4, 122; cf. id. ib. 22; 32; 44; 67; 123.—

incīsē, adv., in short clauses:

quo pacto deceat incise membratimve dici,

Cic. Or. 63, 212; cf. incisim.

inter-clūdo, ūsi, ūsum, 3, v. a. [claudo], to shut out, shut off.

Lit.

To cut off, hinder, stop, block up, shut off.

Of one's way, passage, entrance, retreat, etc.; constr. (syn. intersaepio).

With acc. of thing and dat. of person:

hisce omnis aditus ad Sullam,

Cic. Rosc. Am. 38, 110:

sibi reditum,

Just. 2, 5, 10; cf.

also: intercludit aditum veritati,

Aug. de Mendac. 11.—

Esp. freq. in milit. lang.: iter inimicis,

Plaut. Mil. 2, 2, 68:

exitum Romano,

Liv. 22, 13, 5:

aditum Romanis,

id. 22, 22, 10.—

With gen. of person (very rare):

multitudinis fugam,

Caes. B. G. 7, 11, 8.—

Pass., with abl. of thing:

his superatis aut reditu interclusis,

Caes. B. G. 4, 30, 2:

omni exitu interclusi,

id. ib. 7, 44, 4:

interclusus itinere Caesar,

id. ib. 7, 59, 1; id. B. C. 2, 20, 1; 7: ne reditu intercluderentur, Auct. B. Alex. 20, 5; but with abl. of manner, etc.:

via inculta atque interclusa frondibus et virgultis,

Cic. Cael. 18:

cum Byzantii totum Pontum aegre repulsum, et cervicibus interclusum suis, sustinerent,

id. Prov. Cons. 4.—

With acc. alone:

bene laudata virtus voluptatis aditus intercludat necesse est,

Cic. Fin. 2, 35, 118; cf.:

omnīs vias seditionum,

id. Rab. Perd. 1, 3:

ut fugam intercludat,

id. Att. 7, 20, 1:

iter,

id. ib. 8, 11, D. 4:

fugam,

Caes. B. G. 7, 11:

illos aspera ponti Interclusit hiemps,

Verg. A. 2, 111:

cervis objectis, ut viam intercluderet,

Liv. 44, 11, 4:

exitum ad opem ferendam,

id. 22, 13, 5.—

In gen., to shut off, cut off, stop, hinder, prevent:

commeatus hostibus,

Liv. 26, 39, 10; 44, 6, 12:

ob interclusos commeatus,

Suet. Aug. 16:

spiritum,

Curt. 7, 5, 15; 3, 6, 14:

vocem,

Just. 11, 8, 4; cf.:

consuli admiratio intercluserat vocem,

Liv. 2, 2, 8.—

To cut off, separate one from any thing.

From a place.

With acc., ab, and abl. (so most usu.):

adversarios ab oppido,

Caes. B. C. 1, 43, 2:

Pompeium ab eo (Dyrrachio),

id. ib. 3, 41, 3: ipsum ab reliquo exercitu, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4: so,

ab exercitu,

Caes. B. G. 7, 1, 6:

a praesidio,

id. ib. 1, 59, 5:

intercludi ab oppido,

Liv. 1, 27, 10:

interclusi ab suis,

id. 3, 70, 5:

a patria,

id. 5, 42, 5:

ab acie,

id. 4, 41, 4:

tribunos a plebe,

id. 25, 4, 4 et saep.; Auct. B. Alex. 27, 4; Flor. 4, 2, 26. —

With acc. and abl. alone (rare):

hostem Hibero intercludere, et frumento prohibere (cf. 2. infra),

Caes. B. C. 1, 67, 3.—

From aid, supplies, relief, etc.; with abl.:

re frumentaria intercludi,

Caes. B. G. 1, 23, 3:

frumento commeatuque Caesarem,

id. ib. 1, 48, 2: commeatibus nostros. id. ib. 3, 23, 6; id. B. C. 1, 61, 2; 1, 72, 1:

ille commeatu et reliquis copiis intercludendus,

Cic. Att. 7, 9, 2:

hostem commeatibus,

Flor. 3, 19, 11:

hostes commeatibus in urbe inclusos intercludunt,

Just. 4, 4, 5.— Absol.:

ne tot fortissimos viros interclusos opprimeret hostis,

Liv. 4, 39, 3; cf.:

interclusi equites,

id. ib. § 2.—

To shut in, blockade:

metuo, ne jam intercludemur, ut cum velitis exire, non liceat,

Cic. Fam. 14, 14, 1:

libertatem suis praesidiis interclusam tenere,

id. Leg. 2, 28, 75:

veriti, ne angustiis intercluderentur,

Caes. B. C. 3, 69:

aliquem in insidiis,

Cic. Caecin. 29, 84:

animam,

to stop the breath, to stifle, Liv. 23, 7:

Amazoniā latus peltā,

to cover, Stat. S. 5, 1, 131. —

Trop., to hinder, prevent; with quominus:

intercludor dolore, quominus ad te plura scribam,

Cic. Att. 8, 8, 2. [p. 979]

praesertim, adv. [prae-sero; cf. praecipue, from praecipio, qs. connected beforehand], serves to add an important argument or condition (hence most freq. joined with cum and si), especially, chiefly, principally, particularly, kai tauta (class.; cf. praecipue).

Absol.: praefestinamus, quae sit causa, sciscere, quod sit necessum scire, praesertim in brevi, Afran. ap. Charis. p. 186 P. (Com. Rel. p. 214 Rib.):

praesertim ut nunc sunt mores, etc.,

Ter. Phorm, 1, 2, 5:

retinenda est huius generis verecundia, praesertim naturā ipsā magistrā,

Cic. Off. 1, 35, 129; 1, 39, 140; id. Fam. 1, 8, 2:

praesertim homines tantulae staturae,

Caes. B. G. 2, 30 fin.:

(te) praesertim cautum dignos assumere,

Hor. S. 1, 6, 51; id. A. P. 383 al.—

Placed after the word which it qualifies: deforme est de se ipsum praedicare, falsa praesertim,

Cic. Off. 1, 38, 137; id. Lael. 4, 15:

in scripto praesertim,

id. Brut. 61, 219:

hac praesertim imbecillitate magistratum,

id. Fam. 1, 4, 3:

tanta praesertim,

id. Tusc. 5, 7, 19; Caes. B. G. 4, 8.—

Praesertim cum or cum praesertim and praesertim si= particularly since or if:

quod scribere, praesertim cum de philosophiā scriberem, non auderem,

Cic. Off. 2, 14, 51; so,

praesertim cum,

Ter. Eun. 5, 2, 24; Cic. Off. 3, 2, 8; id. Deiot. 7, 21; id. Lig. 1, 1; id. Arch. 5, 10; id. Att. 5, 21, 13; Caes. B. G. 1, 16 fin.; 1, 33, 4; Nep. Alc. 5, 2; Sall. H. 1, 41, 1 and 3, 61, 12 Dietsch; Quint. 5, 10, 103; 7, 9, 12; Hor. Ep. 1, 18, 50:

cum praesertim,

Cic. Off. 3, 30, 110; id. Mil. 30, 81; id. Rosc. Am. 8, 22; id. N. D. 1, 10, 26; id. Fam. 2, 6, 2; Sall. J. 2, 4; 3, 2; id. C. 51, 19 Kritz N. Cr.; Liv. 3, 52, 9; Quint. 1, 2, 11; 1, 11, 17; 1, 12, 4 al.; Prop. 1, 2, 27. (So for praesertim quod the true read. is praesertim cum in Cic. Fl. 17, 41).—Faciam, Laeli, praesertim si utrique vestrum gratum futurum est, Cic. Sen. 2, 6; so with indic.:

praesertim si est,

id. Fam. 2, 7, 1; 14, 2 fin.:

praesertim si incubuit,

Verg. G. 2, 310.—With subj.:

praesertim si esset,

Cic. Tusc. 3, 17, 38:

praesertim si aedifices,

id. Off. 1, 39, 140.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

rĕd-ĭmo, ēmi, emptum, 3, v. a. [emo].

To buy back, repurchase (freq. and class.; syn.: recupero, reparo).

In gen.:

eam (domum) non minoris, quam emit Antonius, redimet,

Cic. Phil. 13, 5, 10:

neque adeo hasce emi mihi — illi redemi rursum,

Plaut. Trin. 1, 2, 145:

aut emendum sibi quod non habebat, aut redimendum quod habebat,

Cic. Sest. 30, 66:

de fundo redimendo,

id. Att. 11, 13, 4:

orabo, ut mihi pallam reddat, quam dudum dedi, Aliam illi redimam meliorem,

will buy in return, Plaut. Men. 4, 2, 115; 4, 3, 6; cf. Plin. 6, 28, 32, § 162.—

In partic., to buy back, ransom, release, redeem a prisoner, slave, etc.: Li. Tu redimes me, si me hostes interceperint? De. Redimam, Plaut. As. 1, 1, 93; Ter. Eun. 1, 1, 29:

ut is homo redimatur illi,

Plaut. Capt. 2, 2, 91; cf. id. Merc. 3, 1, 31:

captos, captivos ab hoste, a praedonibus, etc.,

Cic. Off. 2, 16, 55; id. Verr. 2, 5, 34, § 90; cf.:

haec benignitas, redimi e servitute captos,

id. Off. 2, 18, 63; Plaut. Pers. 4, 6, 14:

servi in publicum redempti ac manumissi,

ransomed, liberated at public cost, Liv. 26, 27:

me raptum pugnā pretiove redemptum Mandere humo,

Verg. A. 9, 213; Ov. H. 3, 39; id. Am. 1, 8, 63. — Hence,

In gen., to buy off from any thing; to set free, release, rescue:

aliquem a piratis publicā civitatium pecuniā,

Vell. 2, 42, 3:

pecuniā se a judicibus, palam redemerat,

Cic. Mil. 32, 87; cf.:

se ab inquisitoribus pecuniā,

Suet. Caes. 1:

se a Gallis auro,

Liv. 22, 59:

se a cane,

Petr. 72 fin.:

se ab invidiā fortunae,

Plin. 37, 1, 2, § 3:

aliquem suo sanguine ab Acheronte,

Nep. Dion, 10, 2; cf.:

fratrem Pollux alternā morte redemit,

Verg. A. 6, 121:

corpus (sc. a morbo),

Ov. R. Am. 229:

redimite armis civitatem, quam auro majores vestri redemerunt,

Liv. 9, 4, 9; 15, 34, 5: so,

redemit Dominus Jacob,

Vulg. Jer. 31, 11; id. 1 Pet. 1, 18 et saep. —

Lit.

In gen. (rare):

statim redemi fundos omnes, qui patroni mei fuerant,

Petr. 7:

essedum sumptuose fabricatum,

Suet. Claud. 16:

libros suppressos,

id. Gram. 8.—

Of persons, to hire, bribe:

auditores conducti et redempti,

Plin. Ep. 2, 14, 4; so,

plausor redemptus,

Petr. 5, 8:

tutor aut curator redemptus,

Cod. Just. 5, 1, 4:

aemuli corrupti ac redempti,

ib. 10, 54.— More freq. and class.,

In partic., a mercant. and jurid. t. t., to take or undertake by contract; to hire, farm, etc.:

Dumnorigem portoria reliquaque omnia Aeduorum vectigalia parvo pretio redempta habere,

Caes. B. G. 1, 18; Varr. L. L. 6, § 92 Müll.; cf.:

picarias de censoribus,

Cic. Brut. 22, 85:

opus,

id. Verr. 2, 1, 54, § 141:

istum eripiendum,

id. ib. 2, 1, 11, §

31: vestimenta texenda vel insulam, vel navem fabricandam,

Dig. 7, 8, 12 fin.:

litem,

to undertake, Cic. Rosc. Com. 12, 35.— Esp., in law, t. t., to undertake the risk of a suit for a consideration (which was held dishonorable;

opp. to the authorized stipulation of a fee): litem te redemisse contra bonos mores,

Cod. Just. 2, 12, 15; cf.

also: redimit eventum litium majoris pecuniae praemio contra bonos mores (procurator),

Dig. 17, 1, 7:

qui alios actionum suarum redimunt exactores,

i. e. who engage persons to undertake their suits in their own names, Cod. Just. 2, 13, 2; so ib. 2, 13, 1; cf., respecting redimere litem, Mühlenbruch, Die Lehre von der Cession, p. 362 sq.—

Trop., to buy, purchase.

To gain, acquire, obtain, procure any thing desirable:

ut ab eo (praetore) servorum sceleris conjurationisque damnatorum vita vel ipso carnifice internuncio redimeretur,

Cic. Verr. 2, 5, 6, § 14:

ego vitam omnium civium... quinque hominum amentium ac perditorum poenā redemi,

id. Sull. 11, 33: non vitam liberum sed mortis celeritatem pretio, id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

sepeliendi potestatem pretio,

id. ib.:

pacem sibi sempiternam,

id. Q. Fr. 1, 1, 11, § 34:

pacem Ariovisti ne obsidibus quidem datis,

Caes. B. G. 1, 37:

pacem ab aliquo,

Just. 43, 5, 9:

omnium gratiam atque amicitiam ejus morte,

Caes. B. G. 1, 44 fin.:

militum voluntates largitione,

id. B. C. 1, 39:

primo tantummodo belli moram,

Sall. J. 29, 3:

neve auro redimat jus triste sepulcri,

Ov. M. 13, 472:

mutuam dissimulationem mali,

Tac. Agr. 6:

quidquid homines vel vitā aestimant vel morte redimunt,

Curt. 5, 5, 18; 5, 9, 3.—

To buy off, i. e. to ward off, obviate, avert an evil:

quam (acerbitatem) ego a re publicā meis privatis et domesticis incommodis libentissime redemissem,

Cic. Fam. 2, 16, 4:

haec vero, quae vel vitā redimi recte possunt, aestimare pecuniā non queo,

id. Verr. 2, 5, 9, § 23:

qui se uno quaestu decumarum omnia sua pericula redempturum esse dicebat,

id. ib. 2, 3, 19, §

49: metum virgarum pretio,

id. ib. 2, 5, 44, §

117: ignominiam assiduo labore,

Front. Strat. 4, 1, 21:

bellum ab Illyriis pactā mercede redimere,

Just. 7, 5, 1; cf.

bella,

id. 6, 1, 6; 7, 5, 1; 7, 6, 5:

si mea mors redimenda tuā esset,

Ov. P. 3, 1, 105; cf.:

nec te pugnantem tua forma redemit,

id. M. 12, 393:

qui delatorem redemit,

has bought off, hushed up, Dig. 49, 14, 29.—

To pay for; to make amends, atone, compensate for a wrong:

flagitium aut facinus redimere,

Sall. C. 14, 3:

multa desidiae crimina morte,

Vell. 2, 87 Ruhnk.:

nullam congiario culpam,

Plin. Pan. 28, 2; cf. simply culpam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 8:

vitium auctore (sc. Jove),

Ov. H. 17, 49:

sua perjuria per nostram poenam,

id. Am. 3, 3, 21.—

Of one's word or promise, to redeem, keep:

verba sua,

Sen. Ben. 4, 36, 1.

rĕ-mŏvĕo, mōvi, mōtum, 2 (sync. pluperf. remorant, Hor. S. 2, 1, 71; Sil. 11, 175; inf. remosse, Lucr. 3, 69; perf. remorunt, Ov. Ib. 240), v. a., to move back, draw back; to take away, set aside, withdraw, remove (freq. and class.; syn.: amolior, repono, segrego).

Lit.:

tolle hanc patinam, remove pernam,

Plaut. Mil. 3, 1, 163 sq.:

pecora,

Caes. B. C. 1, 48:

equos,

Sall. C. 59, 1:

equos ex conspectu,

Caes. B. G. 1, 25:

dapes,

Ov. M. 8, 571:

mensam,

id. ib. 13, 676:

frena, Hor.S.2, 7, 74: tegimen,

to lay aside, Ov. M. 1, 674:

Aurora removerat ignes,

had driven away, id. ib. 4, 81:

monstra,

id. ib. 5, 216:

remoto atque ablegato viro,

Cic. Verr. 2, 5, 31, § 82:

remotis arbitris,

id. Off. 3, 31, 112:

custode remoto,

Hor. A. P. 161:

remoto Hannibale,

Just. 31, 5, 1:

quae jam infantem removerit,

i. e. has weaned, Plin. 28, 7, 21, § 72:

naves longas ab onerariis navibus,

Caes. B. G. 4, 25:

cupas furcis ab opere,

id. B. C. 2, 11:

castra sex milia ab oppido,

Liv. 9, 24:

quae natura occultavit ab oculis,

Cic. Off. 1, 35, 127:

bracchia a latere modice,

Quint. 11, 3, 159:

comas a fronte ad aures,

Ov. M. 5, 488:

se a corpore,

Lucr. 3, 895:

se a vulgo,

Hor. S. 2, 1, 71:

parvos natos a se,

id. C. 3, 5, 43:

se a conspectu, Auct. B. Afr. 62: plura de medio (with auferre),

Cic. Rosc. Am. 8, 23:

togam inde,

Quint. 11, 3, 124:

oculos,

Cic. Balb. 5, 11:

arcanis oculos profanos,

Ov. M. 7, 256:

tactu viriles virgineo manus,

id. ib. 13, 467:

toto sumus orbe remoti,

id. P. 2, 2, 123: mensae remotae, Verg. A. 1, 216; Ov. M. 13, 676:

cum paulum ab legionibus nostros removissent,

Caes. B. G. 5, 16:

aliquem ab exercitu, Auct. B. Afr. 54: praesidia ex iis locis, quae, etc.,

Cic. Fam. 16, 12, 3:

se in montes ex urbe,

Hor. S. 2, 6, 16:

ex oculis manus,

Ov. M. 9, 390:

ut propinquis suis ultra ducentesimum lapidem removeretur,

Tac. A. 2, 50.—

Trop.:

removete moram,

Plaut. Stich. 2, 1, 37; Quint. 8, prooem. §

3: sumptum removit,

Cic. Rep. 2, 14, 27:

hominum conscientiā remotā,

id. Fin. 2, 9, 28:

remotā subtilitate disputandi,

id. ib. 2, 38, 98:

omnia removistis, avaritiam, imperitiam, superbiam,

Sall. J. 85, 45; cf.:

remoto metu,

id. ib. 87, 4; Tac. Agr. 15:

remoto joco,

jesting aside, Cic. Fam. 7, 11, 3:

remoto personarum complexu,

Quint. 3, 6, 57; 12, 11, 30:

formam anilem,

Ov. M. 6, 43:

soporem,

id. ib. 6, 493:

obstantia fata,

id. ib. 13, 373: remove istaec, no more of that (i. e. do not speak of it), Cic. ap. Suet. Caes. 49 fin.:

aliquem ab studio, Ter. Hec. prol. alt. 14: aliquem ab republicā,

Caes. B. C. 3, 21; Liv. 5, 11:

aliquem ab hoc sermone,

Cic. Lael. 9, 32:

aliquem a legibus (sc. ferendis),

id. Q. Fr. 2, 6, 5:

aliquem a vitā (natura),

Lucr. 5, 350:

se a negotiis publicis,

Cic. Off. 1, 20, 69:

se ab omni ejusmodi negotio,

id. Clu. 15, 43:

se ab amicitiā alicujus,

id. Lael. 21, 77; cf.:

se ab aliquo,

id. Att. 4, 8, b, 3:

se a suspitione,

id. Agr. 2, 8, 22; cf.:

illam suspitionem ab sese removere,

id. Verr. 2, 3, 59, § 136:

invidiam a se,

Ov. M. 12, 626:

vim procul hinc,

id. Am. 1, 14, 29:

(levissima) secerni arbitror oportere atque ex oratione removeri,

Cic. de Or. 2, 76, 309:

quartum (statum) ex generalibus,

Quint. 3, 6, 67:

omnes tribu remoti,

Liv. 45, 15 Drak. N. cr.:

ordine,

Tac. A. 13, 11:

quaesturā,

Suet. Tib. 35:

pudorem thalamis,

Ov. M. 8, 157; cf.:

se artibus suis,

Cic. Or. 2, 5:

se ministerio sceleris,

Ov. M. 3, 645:

aliquem tutelā,

Dig. 26, 10, 4.— Absol., Dig. 26, 10, 3. —

To deduct, subtract:

si de quincunce remota est Uncia,

Hor. A. P. 327.—Hence, rĕmōtus, a, um, P. a., removed, i. e. afar off, distant, remote.

Lit.:

silvestribus ac remotis locis,

distant, retired, Caes. B. G. 7, 1; cf.:

remoto loco,

Cic. Fam. 7, 20, 2:

terrae,

Lucr. 2, 534:

Gades,

Hor. C. 2, 2, 10:

Britanni,

id. ib. 4, 14, 47:

fontes,

id. S. 2, 4, 94:

gramen,

id. C. 2, 3, 6:

rupes,

id. ib. 2, 19, 1:

domūs pars, i. e. penetralia,

Ov. M. 6, 638. — Neutr. as subst.:

in remoto,

far away, Sen. Q. N. 3, 26, 1:

remotius antrum,

Ov. F. 6, 121:

sedes, remotas a Germanis,

Caes. B. G. 1, 31:

ab arbitris remoto loco,

Cic. Verr. 2, 5, 31, § 80:

civitas a conspectu remota,

id. ib. 2, 3, 37, §

85: in quibus (studiis) remoti ab oculis populi omne otiosum tempus contrivimus,

id. Lael. 27, 104:

ab aulā,

Ov. M. 11, 764.— With abl.:

civitatis oculis remotus,

Suet. Tib. 42:

quamvis longā regione remotus Absim,

by however great a distance I am removed from you, Ov. Tr. 3, 4, 73; cf.:

licet caeli regione remotus,

id. M. 15, 62.—

Trop., removed, disconnected, separate, clear, free from, strange to any thing:

quae jam diu gesta et a memoriā remota,

Cic. Inv. 1, 26, 39:

genus (narrationum) remotum a civilibus causis,

id. ib. 1, 19, 27:

natura deūm longe remota Sensibus ab nostris,

Lucr. 5, 148:

scientia remota ab justitiā,

Cic. Off. 1, 19, 63:

(defensio) remota ab utilitate rei publicae,

id. Verr. 2, 3, 84, § 193:

a verā ratione longe remotum,

Lucr. 6, 853:

(fabula) non a veritate modo, sed etiam a formā veritatis remota,

Quint. 2, 4, 2:

naturae jura a vulgari intellegentiā remotiora,

Cic. Inv. 2, 22, 67:

sermo a forensi strepitu remotissimus,

id. Or. 9, 32; Quint. 11, 1, 89 Spald. N. cr.:

(Vestorium) hominem remotum a dialecticis, in arithmeticis satis versatum,

Cic. Att. 14, 12, 3:

homines maxime ab injuriis nostrorum magistratuum remoti,

id. Verr. 2, 2, 66, § 160:

a Tib. Gracchi aequitate ac pudore longissime remotus,

id. Agr. 2, 12, 31:

hic a culpā est remotus,

id. Mur. 35, 73:

ab inani laude et sermonibus vulgi,

id. Fam. 15, 4, 13:

a vulgo longe lateque,

Hor. S. 1, 6, 18:

vitio ab omni,

id. A. P. 384:

ab omni minimi errati suspicione remotissimus,

Cic. Verr. 2, 4, 19, § 40:

(vilica) a vino, ab escis, a superstitionibus remotissima sit,

Col. 12, 1, 3 et saep.—

In the philos. lang. of the Stoics, remota, a transl. of the Gr. proêgmena, things not to be preferred; [p. 1564] things to be rejected or postponed (opp. promota), Cic. Fin. 3, 16, 52.—Hence, adv.: rĕmōtē, at a distance, afar off, remotely (very rare).— Comp.:

stellae eundem orbem tenentes aliae propius a terris, aliae remotius ab eisdem principiis eadem spatia conficiunt,

Cic. N. D. 1, 31, 87.— Sup.:

remotissime,

Aug. Trin. 12, 5.

sĕd or sĕt, conj. [cf. Freund, Cic. Mil. p. 8 sq.; old and orig. form sedum, acc. to Charis. p. 87 P., and Mar. Vict. p. 2458 P.; but more prob. an ablative from root of the reflexive pron. so- for suo-, and orig. the same with the insep. prep. 2. sēd; prop., by itself, apart; hence, but, only, etc.; cf. Corss. Ausspr. 1, p. 200 sq.], a particle of limitation, exception, or correction (cf. at and autem init.).

In gen., but, yet:

ipsum regale genus civitatis reliquis simplicibus longe anteponendum: sed ita, quoad statum suum retinet, etc.,

Cic. Rep. 2, 23, 43:

Neoptolemus apud Ennium Philosophari sibi ait necesse esse, sed paucis: nam omnino haud placere,

id. Tusc. 2, 1, 1; cf. id. Rep. 1, 18, 33:

C. Memmius perfectus litteris, sed Graecis,

id. Brut. 70, 247:

nactus es (me otiosum), sed mehercule otiosiorem operā quam animo,

id. Rep. 1, 9, 14:

quae observanda essent, multa constituit (Numa), sed ea sine impensa,

id. ib. 2, 14, 27; cf. id. ib. 1, 31, 47:

miser homo est, qui, etc....sed ille miserior qui, etc.,

Plaut. Capt. 3, 1, 2:

vera dico, sed nequicquam, quoniam non vis credere,

id. Am. 2, 2, 205:

video te testimoniis satis instructum: sed apud me argumenta plus quam testes valent,

Cic. Rep. 1, 38, 59:

(Platonis civitatem) praeclaram illam quidem fortasse, sed a vitā hominum abhorrentem et moribus,

id. ib. 2, 11, 21; cf. id. ib. 1, 40, 63:

sed id ubi jam penes sese habent, ex bonis pessumi sunt,

Plaut. Capt. 2, 1, 37:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris, etc....Sed si aliter ut dixi accidisset: qui possem queri? etc.,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

istos captivos sinito ambulare, si foris, si intus volent. Sed uti asserventur magnā diligentiā,

Plaut. Capt. 1, 2, 6:

non possum dicere...sed neque his contentus sum,

Cic. Rep. 1, 22, 36: nec sum in ullā re molestus civitatibus;

sed fortasse tibi, qui haec praedicem de me,

id. Att. 5, 21, 7:

non sum tantopere admiratus, sed posteaquam coepit rationem exponere,

id. Rep. 1, 14, 22:

non perfectum illud quidem, sed tolerabile est,

id. ib. 1, 26, 42:

sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

id. ib. 2, 26, 48:

scio tibi ita placere: sed tamen velim scire, etc.,

id. ib. 1, 30, 46; cf. Plaut. As. 2, 2, 72:

difficile factu est, sed conabor tamen,

Cic. Rep. 1, 43, 66:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa natura saepe rationem,

id. ib. 2, 33, 57: illa quidem tristis, nec adhuc interrita vultu: Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi;

Sed tamen inferni pollens matrona tyranni,

Ov. M. 5, 507 sq.; cf. id. ib. 7, 718:

plerique patriae, sed omnes famā atque fortunis expertes,

Sall. C. 33, 1:

ipsum quidem regem assecutus non est, sed magnam partem agminis oppresserunt,

Liv. 36, 19:

plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi. Sed hoc me beat saltem, quod perduelles vicit,

Plaut. Am. 2, 2, 15:

apponam urnam jam ego hanc in mediā viā. Sed autem, quid si hanc hinc abstulerit quispiam?

but then, id. Rud. 2, 5, 15 (cf. in the foll. II. A. 2.):

statim Luculli... eum domum suam receperunt. Sed enim hoc non solum ingenii ac litterarum, verum etiam naturae, etc.,

but indeed, Cic. Arch. 3, 5:

progeniem sed enim Trojano a sanguine duci Audierat,

Verg. A. 1, 19; 2, 164; 5, 395;

6, 28 et saep. (cf. also infra, II. A. 2.): sed enimvero, cum detestabilis altera res sit, quid ad deliberationem dubii superesse?

Liv. 45, 19, 14.—Very rarely with non (for nec tamen), introducing a qualification of a previous word:

Academici veteres beatum quidem esse etiam inter hos cruciatus fatentur, sed non ad perfectum,

Sen. Ep. 71, 18.

In partic.

Interrupting the discourse by transition to another subject or by ending the speech.

In a transition to another subject:

tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant. Set age, responde: jam vos redistis in gratiam?

Plaut. Am. 3, 3, 7; cf. id. ib. 5, 1, 20;

5, 1, 26: non impedio, praesertim quoniam feriati sumus. Sed possumus audire aliquid, an serius venimus?

Cic. Rep. 1, 13, 20:

nunc reliquorum oratorum aetates et gradus persequamur. Curio fuit igitur ejusdem aetatis fere, etc.... Scripsit etiam alia nonnulla, etc.... Sed ecce in manibus vir praestantissimo ingenio... C. Gracchus,

id. Brut. 33, 125; cf.:

sed eccum Amphitruonem, etc.,

Plaut. Am. 3, 4, 22; id. Aul. 2, 1, 55; 3, 5, 62; id. Capt. 5, 3, 20; 5, 4, 8 al.:

sed quid ego cesso?

id. As. 1, 1, 112: sed ista mox;

nunc audiamus Philum, quem, etc.,

Cic. Rep. 1, 13, 20 fin. et saep.—In recurring to a previous subject:

sed ad instituta redeamus,

Cic. Brut. 61, 220:

sed redeamus rursus ad Hortensium,

id. ib. 84, 291:

sed jam ad id, unde degressi sumus, revertamur,

id. ib. 88, 300:

sed perge de Caesare et redde quae restant,

id. ib. 74, 258 et saep.—Hence, after parenthetic clauses, but, now, I say, etc.:

equidem cum audio socrum meam Laeliam (facilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper quae prima didicerunt) sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

Cic. de Or. 3, 12, 45:

qui (Pompeius) ut peroravit (nam in eo sane fortis fuit: non est deterritus: dixit omnia, atque interdum etiam silentio, cum auctoritate semper), sed ut peroravit, surrexit Clodius,

id. Q. Fr. 2, 3, 2.—

In breaking off, discontinuing speech:

sed satis verborum est: cura quae jussi atque abi,

Plaut. Capt. 1, 2, 16:

sed, si placet, in hunc diem hactenus,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

sed haec hactenus,

id. Off. 1, 39, 140 al.: sed quid ego haec memoro? Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 318 Vahl.):

nec requievit enim, donec Calchante ministro—Sed quid ego haec autem nequicquam ingrata revolvo? Quidve moror?

Verg. A. 2, 101: sed enim, oikonomia (epistulae) si perturbatior est, tibi assignato: te enim sequor, schediazonta, but indeed, Cic. Att. 6, 1, 11; so,

sed enim,

Verg. A. 1, 19.—

After negative clauses, to limit the negative statement, i. e. to indicate either that the assertion does not hold good at all, but something else does instead; or else that it is not exclusively true, but something else holds good in addition, but, on the contrary; and in an ascending signif., but also, but even, but in fact, etc.

In a simple opposition: non cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 201 Vahl.); cf.: haud doctis dictis certantes, sed maledictis...Non ex jure manu consertum sed magi' ferro Rem repetunt, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 sq. Vahl.):

non ego erus tibi, sed servus sum,

Plaut. Capt. 2, 1, 44:

quae (hominum vestigia) ille (Aristippus) non ex agri consiturā, sed ex doctrinae indiciis interpretabatur,

Cic. Rep. 1, 17, 29:

nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat, sed suam vitam, ut legem, praefert suis civibus,

id. ib. 1, 34, 52;

1, 13, 19: neque hac nos patria lege genuit, ut...sed ut, etc.,

id. ib. 1, 4, 8:

non quod...sed quod, etc.,

id. ib. 1, 18, 30.—With contra:

non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre,

Liv. 4, 18 init. —

Several times repeated: non sibi se soli natum, sed patriae, sed suis,

Cic. Fin. 2, 14, 45 Madv. ad loc.:

quod non naturā exoriatur, sed judicio, sed opinione,

id. Tusc. 3, 34, 82:

sed publicam, sed ob frumentum decretam, sed a publicanis faenore acceptam,

id. Verr. 2, 3, 72, § 169; id. Planc. 10, 24:

non eros nec dominos appellat eos...sed patriae custodes, sed patres et deos,

id. Rep. 1, 41, 64; Tib. 1, 7, 44 sq.: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit;

Sed grave Nereïdum numen, sed corniger Hammon, Sed quae visceribus veniebat belua ponti Exsaturanda meis,

Ov. M. 5, 17 sq.:

sed Pompeium, sed Lepidum,

Tac. A. 1, 10; Sen. Const. 13, 4; id. Ben. 1, 1, 6; 1, 7, 3:

non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violari,

Tac. A. 1, 38 et saep.—

In a climax. [p. 1658]

Non modo (solum, tantum, etc.)...sed or sed etiam (et, quoque), not only, not merely...but, but also, but even, but indeed (sed, standing alone, isolates the ascending idea, while an appended etiam, et, or quoque places it in closer connection with the first statement, and thus permits them to be viewed together):

non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

quod non modo singulis hominibus, sed potentissimis populis saepe contingit,

id. ib. 5, 8, 11;

3, 10, 17: id ei perpetuā oratione contigit, non modo ut acclamatione, sed ut convitio et maledictis impediretur,

id. Q. Fr. 2, 3, 2:

unius viri consilio non solum ortum novum populum, sed adultum jam et paene puberem,

id. Rep. 2, 11, 21; cf.:

nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

id. Sen. 11, 36:

volo ut in scaenā, sic in foro non eos modo laudari, qui celeri motu utantur, sed eos etiam, quos statarios appellant,

id. Brut. 30, 116; id. Rep. 1, 8, 13:

omnia ejus non facta solum, sed etiam dicta meminisset,

id. ib. 6, 10, 10:

neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

id. ib. 2, 15, 28; 1, 3, 4;

1, 34, 51: neque vero se populo solum, sed etiam senatui commisit, neque senatui modo, sed etiam publicis praesidiis et armis, neque his tantum, verum ejus potestati, cui, etc.,

id. Mil. 23, 61:

haec non delata solum, sed paene credita,

id. ib. 24, 64:

nec mihi soli versatur ante oculos, sed etiam posteris erit clara et insignis,

id. Lael. 27, 102:

illum non modo favisse sed et tantam illi pecuniam dedisse honoris mei causā,

id. Att. 11, 9, 2:

omnes civiles dissensiones, neque solum eas, quas audistis, sed et has, quas vosmet ipsi meministis et vidistis,

id. Cat. 3, 10, 24:

multiplicatusque terror non infimis solum, sed primoribus patrum,

Liv. 3, 36, 5:

non responsum solum benigne legatis est, sed Philippi quoque filius Demetrius ad patrem reducendus legatis datus est,

id. 36, 35 fin.:

conciti per haec non modo Cherusci, sed conterminae gentes,

Tac. A. 1, 60; 3, 44:

via non angusta modo, sed plerumque praerupta,

Curt. 3, 4, 12; 5, 1, 20 Mützell ad loc.—

Esp., in passing from the part to the whole, from the particular to the universal (usually followed by omnino, or by omnis, cunctus, totus, universus, etc.):

timebat non ea solum quae timenda erant, sed omnia,

Cic. Mil. 24, 66:

neglegere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti,

id. Off. 1, 28, 99:

nec sibi tantum, sed universis singulisque consulere,

Sen. Ben. 2, 5, 4:

non consuli modo, sed omnibus civibus enitendum,

Plin. Pan. 2, 1:

non initio tantum, sed continuo totius temporis successu,

Just. 1, 8, 14:

non modo Italiā, sed toto orbe terrarum,

Flor. 1, 16, 3.—Etiam is rarely added:

quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam exercitus ad mortem concurrerunt,

Cic. Tusc. 1, 37, 89; Curt. 5, 1, 24.—

Non modo (solum) non...sed, sed etiam; sed ne... quidem, not only not...but, but even, but indeed, but not even, etc.:

ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

Cic. Att. 3, 15, 2; id. Rep. 2, 23, 43:

judicetur non verbo, sed re non modo non consul, sed etiam hostis Antonius,

id. Phil. 3, 6, 14:

hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

id. Mur. 3, 8:

iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto,

id. Off. 1, 21, 71:

non modo non oppugnator, sed etiam defensor,

id. Planc. 31, 76:

ego contra ostendo, non modo nihil eorum fecisse Sex. Roscium, sed ne potuisse quidem facere,

id. Rosc. Am. 29, 79.—Also, without the second non in the first clause, and with ne quidem, doubly negative (only when both clauses have the same verb;

v. Zumpt, Gram. § 724 b): quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

Cic. Att. 11, 24, 1:

ea est ratio instructarum navium, ut non modo plures, sed ne singuli quidem possint accedere,

id. Verr. 2, 5, 51, § 133:

non modo aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus,

id. Rep. 6, 21, 23:

ea sunt demum non ferenda in mendacio, quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

id. ib. 2, 15, 28:

quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

id. Lael. 24, 89: non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit, id. Off. 2, 19, 77; cf. with vix:

verum haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

id. Cael. 17, 40:

non modo ad expeditiones, sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

Liv. 3, 6.—After quisquam with ellipsis of non:

ut non modo praedandi causā quisquam ex agro Romano exiret, sed ultro Fidenates descenderent, etc.,

Liv. 4, 21, 6 (where Weissenb. supplies non in brackets before exiret); cf.:

antiqui non solum erant urbes contenti cingere muris, verum etiam loca aspera et confragosa saxis eligebant,

Hyg. Grom. Limit. p. 197.—

As sed, after non modo, acquires an idea of ascent or climax, from the fact that non modo represents a thing as existing (only not existing alone), and thus includes an affirmation, so, too, after purely affirmative clauses, sed sometimes serves as an ascending adjunct, but, but in fact, but also:

ego te hodie reddam madidum, sed vino, probe,

Plaut. Aul. 3, 6, 37:

odore canibus anum, sed multo, replent,

Phaedr. 4, 17, 19: Dae. Curriculo affer Duas clavas. La. Clavas? Dae. Sed probas:

propera cito,

Plaut. Rud. 3, 5, 19.—In good prose usually joined with etiam (or et):

hic mihi primum meum consilium defuit, sed etiam obfuit,

Cic. Att. 3, 15, 5; cf. id. ib. 4, 16, c, 10;

10, 16, 6: Q. Volusium, certum hominem, sed mirifice etiam abstinentem, misi in Cyprum,

id. ib. 5, 21, 6:

hoc in genere si eum adjuveris, apud ipsum praeclarissime posueris, sed mihi etiam gratissimum feceris,

id. Fam. 13, 64, 2:

ex testamento Tiberii, sed et Liviae Augustae,

Suet. Calig. 16; 20.

sēd = sine, v. sine init. and 2. se.

sēd = se; cf. the letter D.

stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).

Corporeally.

To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.

To set up, set in the ground, erect:

ibi arbores pedicino in lapide statuito,

Cato, R. R. 18:

inter parietes arbores ubi statues,

id. ib.:

stipites statuito,

id. ib.:

palis statutis crebris,

Varr. R. R. 1, 14 init.:

pedamenta jacentia statuenda,

are to be raised, Col. 4, 26:

pedamentum inter duas vitis,

Plin. 17, 22, 21, § 194:

hic statui volo primum aquilam,

the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

signifer, statue signum,

plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—

To plant (rare):

eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

Plin. 17, 22, 35, § 198:

agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

Hor. C. 2, 13, 10.—

In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.

Without specifying the place:

ollam statuito cum aqua,

let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

Verg. A. 1, 724; so,

crateras laeti statuunt,

id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

Plaut. Mil. 3, 3, 44:

nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

Liv. 21, 58, 7:

eo die tabernacula statui passus non est,

to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

Sall. J. 52, 6.—

With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

statuite hic lectulos,

Plaut. Pers. 5, 1, 7:

etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

Cic. Or. 3, 46, 180:

statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

tabernacula in foro statuere,

Liv. 39, 46, 3:

in principiis statuit tabernaculum,

Nep. Eum. 7, 1:

in nostris castris tibi tabernaculum statue,

Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

id. 9, 6, 1:

(sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

id. 8, 14, 19:

sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

Tac. A. 2, 83:

donum deae apud Antium statuitur,

id. ib. 3, 71:

pro rigidis calamos columnis,

Ov. F. 3, 529:

jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

Val. Fl. 3, 653:

statuere vas in loco frigido,

Pall. Oct. 22.—Of living beings:

capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

Ter. Ad. 3, 2, 18:

qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

Cic. Or. 1, 57, 245:

captivos vinctos in medio statuit,

Liv. 21, 42, 1:

ubi primum equus Curtium in vado statuit,

id. 1, 13, 5:

quattuor cohortes in fronte statuit,

id. 28, 33, 12:

ante se statuit funditores,

id. 42, 58, 10:

puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

id. 7, 2, 9:

procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

id. 39, 49, 11:

media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

id. 23, 16, 8:

bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

id. 1, 45, 6:

cum Calchanta circa aram statuisset,

Val. Max. 8, 11, ext. 6:

marium si qui eo loci statuisset,

id. 3, 1, 2 fin.:

adulescentes ante Caesarem statuunt,

Tac. A. 4, 8:

in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

id. ib. 3, 45:

puer quis Ad cyathum statuetur?

Hor. C. 1, 29, 8:

tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

id. S. 2, 3, 199:

et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

Verg. A. 9, 627:

clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

Stat. Th. 3, 525.—

Pregn., to construct and place, to set up after constructing, to erect, make.

Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

siquidem mihi aram et statuam statuis,

Plaut. As. 3, 3, 122:

huic statuam statui decet ex auro,

id. Bacch. 4, 4, 1:

ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

id. Curc. 1, 2, 52:

eique statuam equestrem in rostris statui placere,

Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

simulacrum alicui statuere,

Val. Max. 1, 1, 8:

effigiem,

Verg. A. 2, 184:

Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

Plin. 34, 5, 10, § 18:

simulacrum in curia,

Tac. A. 14, 12:

quanam in civitate tempium statueretur,

id. ib. 4, 55:

se primos templum urbis Romae statuisse,

id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

Ov. P. 4, 8, 31:

templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

id. M. 14, 128:

super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

Cic. Leg. 2, 26, 66:

victimas atque aras diis Manibus statuentes,

Tac. A. 3, 2:

statuitque aras e cespite,

Ov. M. 7, 240:

statuantur arae,

Sen. Med. 579:

aeneum statuerunt tropaeum,

Cic. Inv. 2, 23, 69:

monumentum,

id. ib. § 70; so,

in alio orbe tropaea statuere,

Curt. 7, 7, 14;

so,

Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

Plin. 7, 60, 60, § 213:

a miliario in capite Romani fori statuto,

id. 3, 5, 9, § 66:

carceres eo anno in Circo primum statuti,

Liv. 8, 20, 1:

quo molem hanc immanis equi statuere?

Verg. A. 2, 150:

multo altiorem statui crucem jussit,

Suet. Galb. 9:

obeliscam,

Plin. 36, 9, 14, § 71:

at nunc disturba quas statuisti machinas,

Plaut. Ps. 1, 5, 137:

incensis operibus quae statuerat,

Nep. Milt. 7, 4:

si vallum statuitur procul urbis illecebris,

Tac. A. 4, 2:

castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

Just. 22, 6, 9.—

Poet. and in post-class. prose (rare):

aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

Ov. H. 2, 67:

statuarque tumulo hilaris et coronatus,

my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

Mart. 4, 28, 8.—

Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

Agamemnon tres ibi urbes statuit,

Vell. 1, 1, 2:

urbem quam statuo vestra est,

Verg. A. 1, 573:

urbom praeclaram,

id. ib. 4, 655:

Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

ibi civitatem statuerunt,

Just. 23, 1; so,

licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

Stat. S. 4, 5, 12.—

To cause to stand still, to stop (rare; cf.

sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

Prop. 4 (5), 9, 4:

famuli hoc modo statuerunt aquas,

Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—

To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).

Trop.

To establish, constitute (= constituo).

Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

Plaut. Rud. 3, 2, 6:

exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

id. ib. 2, 3, 90, §

210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

Just. 8, 7, 14:

documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—

Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —

In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

(Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

Cic. Rep. 2, 14, 26:

hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

id. Tull. 15, 36:

ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

Sen. Ep. 79, 10:

vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

Liv. 29, 37, 2:

novos statuere fines,

id. 42, 24, 8:

neque eos quos statuit terminos observat,

id. 21, 44, 5:

quibus rebus cum pax statuta esset,

Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

sedesque ibi statuentibus,

id. 18, 5, 11.—

With double acc., to constitute, appoint, create:

Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

Cic. Att. 14, 1, a, 2:

telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

Hor. S. 2, 2, 130:

de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

Plin. 14, 6, 8, § 59:

praefectus his statuitur Andragoras,

Just. 21, 4, 5.—

To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.

Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.

With dat.:

diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

statui mihi tum modum et orationi meae,

imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

cupidinibus statuat natura modum,

Hor. S. 1, 2, 111:

quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

Val. Max. 9, 2 pr.:

modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

Plin. 28, 15, 61, § 216:

modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

Just. 21, 4, 5:

timori quem meo statuam modum?

Sen. Thyest. 483;

and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

id. Herc. Fur. 206. —

With gen.:

honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

Cic. Sull. 17, 48:

ipse modum statuam carminis,

Ov. Tr. 1, 11, 44:

errorisque sui sic statuisse modum,

Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

modum statuunt fellis pondere denarii,

they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—

Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

Cic. Balb. 10, 25:

providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

id. Rab. Post. 6, 15:

alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

pacis legem universae Graeciae statuit,

Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

statutis condicionibus,

Just. 6, 1, 3:

omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

id. 18, 5, 14. —

Finem, to assign or put an end to, make an end of:

haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

Ter. Hec. 1, 2, 21:

et finem statuit cuppedinis atque timoris,

Lucr. 6, 25:

cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

Stat. S. 3, 1, 180:

cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—

Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

quae probast mers, pretium ei statuit,

Plaut. Mil. 3, 1, 132:

numquam avare pretium statui arti meae,

Ter. Heaut. prol. 48:

statuit frumento pretium,

Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

Liv. 45, 42, 7:

pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—

Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

statutus est comitiis dies,

Liv. 24, 27, 1:

diem patrando facinori statuerat,

id. 35, 35, 15:

multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

Sall. C. 36, 2:

dies insidiis statuitur,

id. J. 70, 3:

ad tempus locumque colloquio statuendum,

Liv. 28, 35, 4:

subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

observans quem statuere diem,

Mart. 4, 54, 6:

noctem unam poscit: statuitur nox,

Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

Suet. Claud. 42:

ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

Just. 1, 10, 1:

quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

Plin. 17, 18, 30, § 135:

fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

Curt. 6, 3, 7:

sacrificium non esse redditum statuto tempore,

id. 8, 2, 6:

statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

Just. 16, 4, 9:

cum ad statutam horam omnes convenissent,

id. 1, 10, 8:

intra tempus statutum,

fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—

To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

Ov. P. 2, 7, 29.—

To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.

Of disputes, differences, questions, etc., between others.

With interrog.-clause:

ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

Cic. Balb. 28, 65:

eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

id. Mil. 2, 4:

in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

id. Verr. 1, 16, 47:

vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

id. Caecin. 27, 77:

decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

id. Quint. 4, 17:

magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

id. Off. 3, 17, 70:

mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

id. Mil. 6, 15:

semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

Liv. 42, 23:

nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

decide, dictate, id. 44, 22:

nondum statuerat conservaret eum necne,

Nep. Eum. 11, 2:

statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —

With de:

ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

Cic. Att. 16, 16, B, 8:

et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

id. ib. 4, 2, 4:

ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

Liv. 42, 22:

si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

Sall. C. 52, 17:

satis visum de Vestilia statuere,

to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

jus statuendi de procuratoribus,

id. ib. 12, 54:

facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

Tac. A. 6, 29.—

With de and abl. and interrog.-clause:

si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

Cic. Balb. 8, 22.—

With contra:

consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

Cic. Or. 10, 34. —

With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

Cic. Fl. 12, 27:

dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

id. Mur. 30, 62:

eoque utrique quod statuit contenti sunt,

Caes. B. C. 1, 87:

senatus, ne quid absente rege statueret,

Liv. 39, 24, 13:

maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

id. 8, 13, 17:

id ubi in P. Licinio ita statutum est,

id. 41, 15, 10:

interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

Curt. 8, 14, 43:

quid in futurum statuerim, aperiam,

Tac. A. 4, 37:

utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

Suet. Claud. 12;

qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

Sen. Med. 2, 199:

non ergo quod libet statuere arbiter potest,

Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

Cic. Att. 16, 16, C, 11.—

With de or super and abl.:

vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

Sall. C. 52, 31:

nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

Suet. Tib. 13:

ne quid super tanta re absente principe statueretur,

Tac. H. 4, 9.—

Absol., mostly pass. impers.:

ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

Liv. 8, 14, 1:

tunc ut quaeque causa erit statuetis,

id. 3, 53, 10:

non ex rumore statuendum,

decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—

With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

Caes. B. G. 1, 19:

consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

Liv. 39, 3, 2:

missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

quod causa cognita erit statuendum,

Dig. 2, 11, 2, § 8.—

With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

Cic. Phil. 2, 12, 30:

illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

id. Mur. 12, 27:

neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

id. de Or. 3, 22, 82:

ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

id. Tull. 5, 12:

ut statuerem quid esset faciendum,

id. Att. 7, 26, 3:

statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

id. Ac. 2, 3, 9:

si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

id. Fam. 4, 2, 4:

tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

id. ib. 5, 8, 4:

vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

Liv. 45, 19, 6:

quam satis statuerat, utram foveret partem,

id. 42, 29, 11:

posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

Tac. A. 4, 40:

statue quem poenae extrahas,

Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

Liv. 34, 2, 4:

proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

quidquid nos de communi sententia statuerimus,

Cic. Fam. 4, 1, 2:

sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

Sen. Herc. Fur. 1306.—

To decree, order, prescribe.

With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

id. ib. 2, 2, 71, §

173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

id. ib. 2, 3, 15, §

38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

id. ib. 2, 2, 42, §

103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

id. Phil. 2, 38, 97:

(Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

Tac. A. 14, 28:

statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

Liv. 23, 16, 6:

Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

Cic. Off. 3, 11, 48:

statuunt ut fallere custodes tentent,

Ov. M. 4, 84.—

With acc. (post-Aug.):

remedium statuere,

to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

sic, di, statuistis,

Ov. M. 4, 661.—

With dat. and acc. (not ante-Aug.):

eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

biduum criminibus obiciendis statuitur,

are allowed, id. ib. 3, 13:

itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

Just. 12, 4, 8:

ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

Stat. Th. 6, 300:

non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

id. ib. 7, 219:

statuere alicui munera,

Val. Fl. 2, 566.—

With dat. and interrog.-clause:

cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

Liv. 7, 28, 8.—

In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.

With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

Cic. Inv. 2, 49, 145:

poenam statui par fuisse,

Tac. A. 14, 49:

qui non judicium, sed poenam statui videbant,

id. ib. 11, 6:

eadem poena in Catum Firmium statuitur,

id. ib. 6, 31:

senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

Suet. Caes. 14;

so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

Liv. 39, 55, 3; cf.

also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

Tac. A. 14, 48.— Absol.:

non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

Tac. A. 3, 70.—

With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

Caes. B. G. 1, 20:

fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

Sall. C. 52, 3:

qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

Ov. P. 2, 2, 119:

si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

Just. 2, 15, 10.—

With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

Tac. A. 6, 24 (18).—

De capite, to pass sentence of death:

legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

Cic. Rep. 2, 36, 61.—

Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

Cic. Prov. Cons. 5, 10:

P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

id. Mil. 9, 24:

statuerat excusare,

to decline the office, id. Lig. 7, 21:

cum statuissem scribere ad te aliquid,

id. Off. 1, 2, 4:

quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

id. ib. 2, 5, 40, §

105: nam statueram in perpetuum tacere,

id. Fam. 4, 4, 4:

statueram... nihil de illo dicere,

id. Fragm. Clod. 1, 1:

statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

id. Att. 16, 10, 1:

Pompeius statuerat bello decertare,

Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

triumphare mense Januario statuerat,

id. 39, 15:

immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

id. 39, 48:

rex quamquam dissimulare statuerat,

id. 42, 21:

opperiri ibi hostium adventum statuit,

id. 42, 54, 9:

ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

id. 2, 45, 9:

exaugurare fana statuit,

id. 1, 55, 2:

Delphos mittere statuit,

id. 1, 56, 5:

eos deducere in agros statuerunt,

id. 40, 38, 2:

tradere se, ait, moenia statuisse,

id. 8, 25, 10:

Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

id. 7, 37, 4:

statuit sic adfectos hosti non obicere,

id. 44, 36, 2:

sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

Vell. 1, 12, 2:

statui pauca disserere,

Tac. H. 4, 73:

amoliri juvenem specie honoris statuit,

id. A. 2, 42:

statuerat urbem novam condere,

Curt. 4, 8, 1:

statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

id. 7, 6, 20:

rex statuerat inde abire,

id. 7, 11, 4:

Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

statutum habere cum animo ac deliberatum,

to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

id. Phil. 3, 7, 29.—

To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).

With acc. and inf.

In gen.:

senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

Cic. Phil. 12, 5, 12:

statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

id. Pis. 13, 29:

tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

we were sure, id. Quint. 30, 92:

non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

assume, id. Off. 3, 6, 28:

cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

id. Planc. 21, 51:

quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

id. Fam. 5, 13, 1:

hoc anno statuit temporis esse satis,

Ov. F. 1, 34:

nolim statuas me mente maligna id facere,

Cat. 67, 37.— So with sic:

velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

Cic. Fam. 7, 33 fin.:

ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

id. ib. 64, 135:

sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

Cic. Att. 1, 5, 4:

qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—

Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

id. Quint. 24, 76:

ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

id. Off. 3, 16, 67:

Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

Cic. Prov. Cons. 6, 14:

quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

hoc si ita statuetis,

id. ib. 16, 47.—

Esp. with gerund.-clause.

To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

id. Fam. 5, 2, 10:

statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

id. Sest. 10, 24:

Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —

To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

id. Fam. 5, 2, 1:

statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

id. Clu. 6, 16:

Caesar statuit exspectandam classem,

Caes. B. G. 3, 14:

non expectandum sibi statuit dum, etc.,

id. ib. 1, 11:

quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

id. B. C. 3, 44:

statuit sibi nihil agitandum,

Sall. J. 39, 5:

Metellus statuit alio more bellum gerendum,

id. ib. 54, 5:

Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

Nep. Alcib. 10, 2:

sororis filios tollendos statuit,

Just. 38, 1.—

With ut:

si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

Cic. Caecin. 24, 69:

ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

Cic. Mur. 14, 32.—

With two acc. (= duco, existimo):

omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

Anaximenes aera deum statuit,

id. N. D. 10, 26:

voluptatem summum bonum statuens,

id. Off. 1, 2, 5:

video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

id. Sest. 69, 144:

si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

id. Lael. 11, 38:

Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

id. Fin. 2, 6, 19:

noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

id. Leg. 3, 2, 5:

decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

Tac. A. 12, 7:

optimum in praesentia statuit reponere odium,

id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

vidistis senem... statutum, ventriosum?

Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

Dei,

Lact. 2, 16, 14:

Parcarum leges ac statuta,

id. 1, 11, 14:

statuta Dei et placita,

id. 7, 25, 8.