făcĭes

făcĭes, ēi (old form facies, rarely facii, Gell. 8, 14, 1:

facie,

Plaut. Mil. 4, 4, 36; dat. facie, facii, Gell. l. l.; plur. very rare; nom. and acc. facies, Vulg. Thren. 5, 12; id. Jer. 42, 12; dat. faciebus, Hier. Eph. 3, 5), f. [root fa- of fari, strengthened fac-; cf. fax, facetus].

Orig., make, form, configuration, figure, shape.

In gen. (= universa corporis forma; cf.: figura, species): Quidam faciem esse hominis putant os tantum et oculos et genas, quod Graeci prosôpon dicunt: quando facies sit forma omnis et modus et factura quaedam corporis totius, etc., Gell. 13, 29: Sardinia in Africo mari facie vestigii humani, Sall. H. ap. Gell. l. l.; Plaut. Poen. 5, 2, 151 sq.; cf. Non. 52, 27 sq.:

non est formosa, cujus crus laudatur aut brachium, sed illa, cujus universa facies admirationem singulis partibus abstulit,

Sen. Ep. 33; cf. Lucr. 5, 1169 sq.; Hor. S. 1, 2, 87.—

Of things: Dae. Dicito, quid insit, et qua facie, memorato onmia... Pa. Sunt crepundia. Dae. Qua facie sunt? Plaut. Rud. 4, 4, 105 and 111:

curvata in montis faciem circumstetit unda,

Verg. G. 4, 361:

haec facies Trojae, cum caperetur, erat,

Ov. Tr. 1, 3, 26; cf.

urbium,

Plin. Ep. 2, 17 fin.:

antequam Vesuvius faciem loci verteret,

Tac. A. 4, 67:

arboris,

Plin. 12, 14, 31, § 55:

vehiculi,

Gell. 15, 30, 3:

alia illi caeli,

Plin. 6, 17, 21, § 58:

ossa contusa in faciem pulveris,

Gell. 10, 18, 3:

longa quibus facies ovis erit,

Hor. S. 2, 4, 12 et saep. —

Prov.: verte omnes tete in facies, i. e. resort to every expedient (an expression borrowed from, and alluding to, the changes of Proteus), Verg. A. 12, 891.—

In partic., face, visage, countenance (most freq. in class. Lat.;

syn.: os, vultus, frons, lineamenta): facies homini tantum: ceteris os aut rostra,

Plin. 11, 37, 51, § 138:

in facie vultuque nostro cum sint decem aut paulo plura membra, etc.,

id. 7, 1, 1, § 8:

non quaeruntur ea, quae nobis non possumus fingere, facies, vultus, sonus,

Cic. de Or. 1, 28, 127:

prorsus in facie vultuque vecordia inerat,

Sall. C. 15, 5:

qua facie, qua statura,

Cic. Phil. 2, 16, 41: uretur facies;

urentur sole capilli,

Tib. 1, 9, 15: cf. id. 1, 5, 43:

sumit utrumque Inde habitum facies,

Juv. 9, 20:

peregrina,

Plaut. Ps. 4, 2, 9; cf.:

affers faciem novam,

Cic. Fl. 29, 70:

liberali (homo),

Ter. Eun. 3, 2, 20:

egregiā (virgo),

of rare beauty, id. Phorm. 1, 2, 50:

hispida,

Hor. C. 4, 10, 5:

cicatricosa,

Quint. 4, 1, 61:

adversa,

id. 2, 13, 9:

curvo nec faciem litore demovet,

Hor. C. 4, 5, 14:

de facie quidem nosti,

Cic. Pis. 32, 81:

recta facie loqui,

i. e. boldly, Juv. 6, 401 et saep.— Poet.:

cura dabit faciem, facies neglecta peribit,

a beautiful face, beauty, Ov. A. A. 3, 105.— Prov.: perfricare faciem, to lay aside shame, Plin. H. N. praef. § 4; cf. Quint. 11, 3, 160.

Trop., external form, look, condition, appearance (class.):

set qua faciest tuus sodalis,

Plaut. Capt. 3, 4, 113; id. Rud. 2, 7, 7:

fateantur, in Maeandrii persona esse expressam faciem civitatis,

Cic. Fl. 22, 13; cf.:

(C. Popilius) senatus faciem secum attulerat auctoritatemque Populi Romani,

id. Phil. 8, 8, 23:

una senum facies, cum voce trementia membra, etc.,

Juv. 10, 198:

quibus rebus immutata facies urbis erat,

Sall. C. 31, 1:

loci,

Tac. A. 4, 67:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

Cic. Off. 1, 5, 14; Quint. 3, 6, 88; 4, 1, 42 Spald.:

quarum (causarum) varia ac nova semper est facies,

id. 2, 4, 28:

plures eloquentiae facies,

id. 12, 10, 69:

(inventiunculae) facie ingenii blandiuntur,

id. 8, 5, 22:

nec ulla facies mali erat,

Curt. 3, 11, 22:

ad istam faciem est morbus qui me macerat,

has that form, is of such a nature, Plaut. Cist. 1, 1, 73.—

In partic., in Tac. for the class. species, external appearance, as opposed to reality, a pretence, pretext; publici consilii facie (= specie), Tac. H. 2, 54; id. A. 13, 28; Amm. 20, 5.—

Transf., poet. and in post-Aug. prose, for the class. aspectus, look, sight, aspect: quae scelerum [p. 715] facies? Verg. A. 6, 560:

subita,

Sil. 7, 367:

decora,

Plin. Pan. 56, 5:

memoranda,

id. ib. 35, 1:

foeda,

id. ib. 82, 8:

vineae unam faciem contexunt,

id. Ep. 5, 6, 9:

exceptio, quae prima facie justa videatur,

at first sight, Gai. Inst. 4, 1:

prima facie,

Dig. 16, 1, 13; Sen. Ep. 87, 1; id. Contr. 5, 10, 15.

* * *

face, visage, countenance / aspect, appearance, look, condition.

forma, ae, f. [Sanscr. dhar-, dhar-āmi, bear; dhar-i-man, figure; Gr. thra- in thrênus, thronos; cf. Lat. frētus, frēnum, fortis, etc.], form, in the most comprehensive sense of the word, contour, figure, shape, appearance (syn.: species, frons, facies, vultus; figura).

Lit.

In gen.: Ha. Earum nutrix, qua sit facie, mihi expedi. Mi. Statura haud magna, corpore aquilo. Ha. Ipsa ea'st. Mi. Specie venusta, ore parvo, atque oculis pernigris. Ha. Formam quidem hercle verbis depinxti mihi, Plaut. Poen. 5, 2, 154; cf.:

quia semper eorum suppeditabatur facies et forma manebat,

Lucr. 5, 1175:

corporis nostri partes totaque figura et forma et statura, quam apta ad naturam sit, apparet,

Cic. Fin. 5, 12, 35; cf. Auct. Her. 4, 47, 60:

si omnium animantium formam vincit hominis figura, etc.,

Cic. N. D. 1, 18, 48:

forma ac species liberalis,

id. Cael. 3, 6; cf. id. N. D. 1, 14, 37; 1, 27, 76 sqq.; id. Verr. 2, 4, 58, § 129; id. N. D. 1, 10, 26: aspicite, o cives, senis Enni imagini' formam, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 15, 34 (Epigr. 1 ed. Vahl.):

hoc dico, non ab hominibus formae figuram venisse ad deos... Non ergo illorum humana forma, sed nostra divina dicenda est, etc.,

id. N. D. 1, 32, 90:

formaï servare figuram,

Lucr. 4, 69; cf.:

Homeri picturam, non poesin videmus. Quae regio, quae species formaque pugnae, qui motus hominum non ita expictus est, ut, etc.,

Cic. Tusc. 5, 39, 114 (v. Moser ad h. l.):

eximia forma pueri,

id. ib. 5, 21, 61:

virgines formā excellente,

Liv. 1, 9, 11:

formā praestante puellae,

Ov. H. 3, 35:

forma viros neglecta decet,

id. A. A. 1, 509; cf.:

ut excellentem muliebris formae pulchritudinem muta in sese imago contineret,

Cic. Inv. 2, 1, 1:

illa aetate venerabilis, haec formae pulchrituline,

Curt. 3, 11, 24:

virginem adultam, formā excellentem,

Liv. 3, 44, 4:

virginem maxime formā notam,

id. 4, 9, 4:

una et viginti formae litterarum,

Cic. N. D. 2, 37, 93:

solis,

Lucr. 5, 571:

muralium falcium,

Caes. B. G. 3, 14, 5:

lanceae novae formae,

Suet. Dom. 10:

nova aedificiorum Urbis,

id. Ner. 16:

porticus,

Plin. Ep. 9, 39, 5:

forma et situs agri,

Hor. Ep. 1, 16, 4:

eādem cerā aliae atque aliae formae duci solent,

Quint. 10, 5, 9:

geometricae formae,

Cic. Rep. 1, 17; cf. id. de Or. 1, 42, 187:

cum sit geometria divisa in numeros atque formas,

Quint. 1, 10, 35; cf.

also: Archimedes intentus formis, quas in pulvere descripserat,

Liv. 25, 31, 9:

dimidia circuli,

Plin. 2, 59, 60, § 150:

clarissimorum virorum formae,

figures, images, Cic. Mil. 32, 86:

ille artifex, cum faceret Jovis formam aut Minervae, etc.,

id. Or. 2, 9:

igneae formae,

i. e. fiery bodies, id. N. D. 2, 40, 101:

inque tori formam molles sternentur arenae,

in the shape, form, Ov. Am. 2, 11, 47:

(sacellum) crudis laterculis ad formam camini,

Plin. 30, 7, 20, § 63:

ut haec mulier praeter formam nihil ad similitudinem hominis reservarit,

Cic. Clu. 70, 199.—In poet. circumlocution with gen.: astra tenent caeleste solum formaeque deorum, the forms of gods, for gods, Ov. M. 1, 73:

formae ferarum,

id. ib. 2, 78:

ursi ac formae magnorum luporum,

Verg. A. 7, 18:

formae ingentis leo,

of great size, Just. 15, 4, 17; Tac. A. 4, 72.—

In partic.

Pregn., a fine form, beauty:

di tibi formam, di tibi divitias dederant,

Hor. Ep. 1, 4, 6; cf.:

et genus et formam regina pecunia donat,

id. ib. 1, 6, 37:

movit Ajacem forma captivae Tecmessae,

id. C. 2, 4, 6; Quint. 2, 5, 12:

neque, ut laudanda, quae pecuniam suam pluribus largitur, ita quae formam,

id. 5, 11, 26; 5, 12, 17.—Prov.:

forma bonum fragile est,

Ov. A. A. 2, 113.—

An outline, plan, design (of an architect, etc.):

cum formam videro, quale aedificium futurum sit, scire possum,

Cic. Fam. 2, 8, 1: domus erit egregia;

magis enim cerni jam poterat, quam quantum ex forma judicabamus,

id. Q. Fr. 2, 5, 3 (2, 6, 2):

qua ludum gladiatorium aedificaturus erat,

Suet. Caes. 31.—

A model after which any thing is made, a pattern, stamp, last (of a shoemaker), etc.:

utendum plane sermone, ut numo, cui publica forma est,

Quint. 1, 6, 3:

denarius formae publicae,

Sen. Ben. 5, 29; cf.: formas quasdam nostrae pecuniae agnoscunt, Tac. G. 5:

formas binarias, ternarias et quaternarias, et denarias etiam resolvi praecepit neque in usu cujusquam versari,

stamped money, coins, Lampr. Alex. Sev. 39; cf. Curt. 5, 2, 11:

si scalpra et formas non sutor (emat),

Hor. S. 2, 3, 106; cf.:

forma calcei,

Dig. 9, 2, 5, § 3.—

A mould which gives form to something:

(caseus) vel manu figuratur vel buxeis formis exprimitur,

Col. 7, 8 fin.:

formae in quibus aera funduntur,

Plin. 36, 22, 49, § 168; hence, a frame, case, enclosure:

opus tectorium propter excellentiam picturae ligneis formis inclusum,

id. 35, 14, 49, § 173:

formas rivorum perforare,

i. e. the conduits, pipes, Front. Aquaed. 75:

aquaeductus,

Dig. 7, 1, 27.—Hence,

Transf., the aqueduct itself, Front. Aquaed. 126.—

A rescript, formulary (post-class., whereas the dimin. formula is predominant in this signif.):

ex eorum (amicorum) sententia formas composuit,

Capitol. Anton. 6; so Cod. Just. 1, 2, 20.—

Item forma appellatur puls miliacea ex melle, Paul. ex Fest. p. 83 Müll.

Trop.

In gen., shape, form, nature, manner, kind:

ad me quasi formam communium temporum et totius rei publicae misisti expressam,

Cic. Fam. 3, 11, 4; cf.:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

id. Off. 1, 5, 14:

innumerabiles quasi formae figuraeque dicendi,

id. Or. 3, 9, 34:

cum, quae forma et quasi naturalis nota cujusque sit, describitur, ut, si quaeratur avari species, seditiosi, gloriosi,

id. de Or. 3, 29, 115; cf.:

quae sit in ea species et forma et notio viri boni,

id. Off. 3, 20, 81:

forma ingenii,

id. Brut. 85, 294:

rei publicae,

id. Fam. 2, 8, 1; cf.:

exemplar formaque rei publicae,

id. Rep. 2, 11:

forma et species et origo tyranni,

id. ib. 2, 29:

forma rerum publicarum,

id. Tusc. 2, 15, 36; cf. id. Rep. 1, 34 fin.:

officii,

id. Off. 1, 29, 103:

propositi,

Vell. 1, 16:

sollicitudinum,

Tac. A. 4, 60:

formam vitae inire,

id. ib. 1, 74:

secundum vulgarem formam juris,

Dig. 30, 1, 111:

scelerum formae,

Verg. A. 6, 626:

poenae,

id. ib. 615.—

In partic.

In philos. lang., like species, a sort, kind: nolim, ne si Latine quidem dici possit, specierum et speciebus dicere; et saepe his casibus utendum est: at formis et formarum velim... Genus et formam definiunt hoc modo: genus est notio ad plures differentias pertinens;

forma est notio, cujus differentia ad caput generis et quasi fontem referri potest. Formae igitur sunt hae, in quas genus sine ullius praetermissione dividitur, ut si quis jus in legem, morem, aequitatem dividat, etc.,

Cic. Top. 7, 31; cf.:

genus et species, quam eandem formam Cicero vocat,

Quint. 5, 10, 62: a forma generis, quam interdum, quo planius accipiatur, partem licet nominare, hoc modo, etc.... Genus enim est uxor;

ejus duae formae: una matrumfamilias, altera earum, quae tantummodo uxores habentur,

Cic. Top. 4, 14:

quod haec (partitio) sit totius in partes, illa (divisio) generis in formas,

Quint. 5, 10, 63:

duae formae matrimoniorum,

id. 5, 10, 62.—

In gram.

The grammatical quality, condition of a word:

in quo animadvertito, natura quadruplicem esse formam, ad quam in declinando accommodari debeant verba, etc.,

Varr. L. L. 9, § 37 sq.; 101 sq. Müll.; Quint. 10, 1, 10.—

The grammatical form of a word:

utrum in secunda forma verbum temporale habeat in extrema syllaba AS an IS, ad discernendas dissimilitudines interest,

Varr. L. L. 9, § 109 Müll.:

aeditimus ea forma dictum, qua finitimus,

Gell. 12, 10, 1.

frons (also anciently fruns; plur. frundes, Enn. Ann. 266 Vahl.; cf. Charis. p. 105 P.—Also in nom. fros or frus, Varr. ib.; Enn. v in the foll.; cf. Prisc. p. 554 P.; and FRONDIS, acc. to Serv. Verg. G. 2, 372), dis, f. [etym. dub.], a leafy branch, green bough, foliage.

Lit. (class.; in sing. and plur.; syn. folium).

Sing.: populea frus, Enn. ap. Aus. Technop. (Edyll. 5) 158 sq. (id. Ann. v. 562 Vahl.):

ilignea, quernea,

Cato, R. R. 37, 2:

in nemoribus, ubi virgulta et frons multa,

Varr. R. R. 2, 5, 11:

bobus praestabit vilicus frondem,

Col. 11, 3, 101: alta frons decidit, Varr. ap. Non. 486, 13:

ne caules allii in frondem luxurient,

Plin. 19, 6, 34, § 113:

perenni frunde corona,

Lucr. 1, 119:

nigrae feraci frondis in Algido,

Hor. C. 4, 4, 58:

sine fronde,

Ov. Tr. 3, 10, 75:

immaturam destringere,

Quint. 12, 6, 2.—

Plur.: russescunt frundes, Enn. ap. Charis. p. 105 P. (Ann. v. 266 Vahl.):

deserta via et inculta atque interclusa jam frondibus et virgultis relinquatur,

Cic. Cael. 18, 42:

viminibus salices fecundi, frondibus ulmi,

Verg. G. 2, 446:

frondibus teneris non adhibendam esse falcem,

Quint. 2, 4, 11:

bovemque Disjunctum curas et strictis frondibus exples,

Hor. Ep. 1, 14, 28; id. C. 3, 18, 14.—

Poet. transf., a garland made of leafy boughs, a garland of leaves, leafy chaplet: donec Alterutrum velox victoria fronde coronet, Hor. Ep. 1, 18, 64; so in sing., id. C. 4, 2, 36; id. Ep. 2, 1, 110:

nos delubra deum festa velamus fronde,

Verg. A. 2, 249; 5, 661; Ov. M. 1, 449; 565; id. A. A. 1, 108.—In plur., Ov. F. 1, 711; 3, 482.

frons, frontis, f. ( masc., Cato ap. Gell. 15, 9, 5; and ap. Fest. s. v. recto, p. 286, b, Müll.; Plaut. Mil. 2, 2, 46 Ritschl, N. cr.; id. ap. Non. 205, 4; Caecil. ap. Gell. 15, 9, 3; Vitr. 10, 17) [cf. Sanscr. brhū; Gr. ophrus; Germ. Braue; Engl. brow; v. Curt. Gr. Etym. p. 296], the forehead, brow, front (syn.: vultus, os, facies).

Lit.:

frons et aliis (animalibus), sed homini tantum tristitiae, hilaritatis, clementiae, severitatis index: in adsensu ejus supercilia homini et pariter et alterna mobilia,

Plin. 11, 37, 51, § 138:

tanta erat gravitas in oculo, tanta contractio frontis, ut illo supercilio res publica, tamquam Atlante caelum, niti videretur,

Cic. Sest. 8, 19: frontem contrahere, to contract or knit the brows, id. Clu. 26, 72; Hor. S. 2, 2, 125;

for which, adducere,

Sen. Ben. 1, 1:

attrahere,

id. ib. 6, 7: remittere frontem, to smooth the brow, i. e. to cheer up, Plin. Ep. 2, 5, 5;

for which: exporge frontem,

Ter. Ad. 5, 3, 53; cf.:

primum ego te porrectiore fronte volo mecum loqui,

Plaut. Cas. 2, 4, 3:

explicare,

Hor. C. 3, 29, 16;

solvere,

Mart. 14, 183: ut frontem ferias, smitest thy forehead (as a sign of vexation), Cic. Att. 1, 1, 1; cf.:

nulla perturbatio animi, nulla corporis, frons non percussa, non femur,

id. Brut. 80, 278:

femur, pectus, frontem caedere,

Quint. 2, 12, 10:

frontem sudario tergere,

id. 6, 3, 60;

for which: siccare frontem sudario,

id. 11, 3, 148:

capillos a fronte retroagere,

id. ib. 160:

mediam ferro gemina inter tempora frontem Dividit,

Verg. A. 9, 750:

quorundam capita per medium frontis et verticis mucrone distincta, in utrumque humerum pendebant,

Amm. 31, 7, 14:

insignem tenui fronte Lycorida (a small forehead was regarded as a beauty by the ancients),

Hor. C. 1, 33, 5; cf. id. Ep. 1, 7, 26; Petr. 126; Mart. 4, 42, 9; Arn. 2, 72.—Of the forehead of animals:

est bos cervi figura: cujus a media fronte, etc.,

Caes. B. G. 6, 26, 1:

tauri torva fronte,

Plin. 8, 45, 70, § 181:

equi,

Ov. Tr. 5, 9, 30:

ovis,

id. F. 4, 102:

cui (haedo) frons turgida cornibus Primis,

Hor. C. 3, 13, 4:

(vitulus) Fronte curvatos imitatus ignes lunae,

id. ib. 4, 2, 57.—In plur., Lucr. 5, 1034. —

The brow as a mirror of the feelings:

non solum ex oratione, sed etiam ex vultu et oculis et fronte, ut aiunt, meum erga te amorem perspicere potuisses,

Cic. Att. 14, 13, B, 1; cf. Q. Cic. Petit. Cons. 11, 44; and:

homines fronte et oratione magis, quam ipso beneficio reque capiuntur,

expression of countenance, id. ib. 12, 46:

si verum tum, cum verissima fronte, dixerunt, nunc mentiuntur,

Cic. Rab. Post. 12, 35:

haec ipsa fero equidem fronte et vultu bellissime, sed angor intimis sensibus,

id. Att. 5, 10, 3: frons, oculi, vultus persaepe mentiuntur;

oratio vero saepissime,

id. Q. F. 1, 1, 5, § 15; cf.:

oculi, supercilia, frons, vultus denique totus, qui sermo quidam tacitus mentis est, hic in fraudem homines impulit,

id. Pis. 1, 1; id. Fam. 1, 9, 17:

fronte occultare sententiam,

id. Lael. 18, 65:

tranquilla et serena,

id. Tusc. 3, 15, 31; cf.:

reliquiae pristinae frontis,

id. Fam. 9, 10, 2:

laeta,

Verg. A. 6, 862:

sollicita,

Hor. C. 3, 29, 16:

tristis,

Tib. 2, 3, 33:

gravis,

Plin. Pan. 41, 3:

humana, lenis, placida,

Sen. Ben. 2, 13:

inverecunda,

Quint. 2, 4, 16:

proterva,

Hor. C. 2, 5, 16:

urbana (i. e. impudens),

id. Ep. 1, 9, 11:

impudens, proterva, Aug. Op. imperf. c. Jul. 6, 21: impudentissima,

id. ib. 26; cf.:

impudentia frontis,

Hier. adv. Rufin. 1, 7:

fronte inverecunda nummos captare,

Val. Max. 8, 2, 2.—In plur.:

si populo grata est tabella, quae frontes aperit hominum, mentes tegat,

Cic. Planc. 6, 16.—

Prov.:

frons occipitio prior est,

i. e. better work before the master's face than behind his back, Cato, R. R. 4; Plin. 18, 5, 6, § 31.—

Transf

The forepart of any thing, the front, façade, van (opp. tergum and latus):

copias ante frontem castrorum struit,

Caes. B. C. 3, 37, 1:

aedium,

Vitr. 3, 2:

parietum,

id. 2, 8:

januae,

Ov. F. 1, 135:

scena,

Verg. G. 3, 24:

(navium),

id. A. 5, 158:

pontis,

Hirt. B. G. 8, 9, 4:

collis ex utraque parte lateris dejectus habebat, et in frontem leniter fastigatus, etc.,

Caes. B. G. 2, 8; 7, 23: intervallum justum arborum quadrageni pedes in terga frontemque, in latera viceni, Plin. 17, 23, 35, § 202; cf. Quint. 1, 10, 43:

octo cohortes in fronte constituit,

Sall. C. 59, 2:

quatuor legionum aquilae per frontem,

Tac. H. 2, 89:

una fronte contra hostem castra muniunt,

only in front, Caes. B. C. 1, 80, 2 Herz.:

aequa fronte ad pugnam procedebat,

Liv. 36, 44, 1:

nec tamen aequari frontes poterant, cum extenuando infirmam mediam aciem haberent,

id. 5, 38, 2:

recta fronte concurrere hosti (opp. in dextrum cornu),

Curt. 4, 13 med.; cf.:

directa fronte pugnandum est,

Quint. 5, 13, 11:

veritus ne simul in frontem simul et latera suorum pugnaretur,

Tac. Agr. 35:

transisse aestuaria pulchrum ac decorum in frontem (i. e. fronti),

for the front, the van, id. ib. 33: dextra fronte prima legio incessit, on the right front, i. e. on the right wing, id. H. 2, 24 fin.:

laeva,

Claud. in Ruf. 2, 174; cf.:

frons laevi cornu haec erat,

Curt. 4, 13 fin. — Poet. transf., of clouds:

ut non tam concurrere nubes Frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 117;

of a precipice: Fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum,

Verg. A. 1, 166.—Esp. freq.: a fronte, in front, before (opp. a tergo and a latere):

a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur, si in Galliam venerit,

Cic. Phil. 3, 13, 32:

a fronte atque ab utroque latere cratibus ac pluteis protegebat,

Caes. B. C. 1, 25 fin.:

totis fere a fronte et ab sinistra parte nudatis castris,

id. B. G. 2, 23, 4. —

The outer end of a book-roll or volume, Tib. 3, 1, 13; Ov. Tr. 1, 1, 11.—

The circumference of a wheel, Vitr. 10, 4.—

In measuring land = latitudo, the breadth:

mille pedes in fronte, trecentos cippus in agrum Hic dabat,

Hor. S. 1, 8, 12; Inscr. Orell. 4558; 4560.—

Trop.

The outside, exterior, external quality, appearance (cf. species and facies;

mostly post-Aug.): Pompeius Scauro studet: sed utrum fronte an mente, dubitatur,

Cic. Att. 4, 15, 7:

plus habet in recessu, quam fronte promittat,

Quint. 1, 4, 2; 11, 1, 61; cf.:

frons causae non satis honesta,

id. 4, 1, 42 Spald.:

decipit Frons prima multos,

the first appearance, Phaedr. 4, 2, 6; cf.:

dura primā fronte quaestio,

Quint. 7, 1, 56:

ex prima statim fronte dijudicare imprudentium est,

id. 12, 7, 8.—

The character or feelings expressed by the brow.

Poet. in partic., shame:

exclamet perisse Frontem de rebus,

Pers. 5, 104 (for which:

clament periisse pudorem,

Hor. Ep. 2, 1, 80).—

Impudence, boldness (late Lat.; cf.

os),

Aug. Civ. D. 3, 30.

ignōbĭlis, e, adj. [in-nobilis (gno-)], unknown.

Lit., in gen. (mostly anteclass.): ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia;

nunc, quando ego sum, vapulabis, ni hinc abis, ignobilis,

Plaut. Am. 1, 1, 284:

quis hic est qui oculis meis ob viam ignobilis obicitur?

id. Ps. 2, 1, 18:

peregrina facies hominis atque ignobilis,

id. ib. 4, 2, 9.—

Esp.

Unknown to fame, not renowned, undistinguished, obscure (class.):

quod inglorius sit atque ignobilis ad supremum diem perventurus,

Cic. Tusc. 3, 24, 57:

humilis in plebe et ideo ignobilis puerpera,

Plin. 7, 36, 36, § 121:

non ignobilis dicendi magister,

Cic. Brut. 91, 315:

ignobilis aevum exigeret,

Verg. A. 7, 776:

maritus,

unknown, App. M. 5, p. 160:

ignobilissimi artifices,

Plin. 35, 4, 10, § 28: civitas ignobilis atque humilis Eburonum, obscure and insignificant, * Caes. B. G. 5, 28, 1:

facies,

Plaut. Ps. 4, 2, 9:

vinum ignobilius,

Plin. 23, 1, 20, § 34:

M. Fulcinius Romae argentariam non ignobilem fecit,

Cic. Caecin. 4, 10.—

Of low birth, base-born, ignoble (class.):

ex aliqua familia non ignobili,

Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28:

virgo,

Ter. Phorm. 1, 2, 70:

vulgus,

Verg. A. 1, 149:

agmen,

Liv. 10, 20:

regnum Tulli,

Hor. S. 1, 6, 9:

hic novus Arpinas, ignobilis et modo Romae municipalis eques,

Juv. 8, 287.— Adv.: ignōbĭlĭter (late Lat.), meanly:

sepultum,

Eutr. 7, 23:

aedes fastigiata,

Sol. 56, 16.

in-scrībo, psi, ptum, 3, v. a., to write in or upon any thing, to inscribe (class.).

Lit.:

aliquid in basi tropaeorum,

Cic. Pis. 38, 92:

in statua inscripsit, Parenti optime merito,

id. Fam. 12, 3, 1:

nomen suum monumentis,

id. Har. Resp. 27:

ea inscribam brevi, quae, etc.,

id. Att. 4, 1, 4:

sit inscriptum in fronte unius cujusque civis, quid de re publica sentiat,

id. Cat. 1, 13, 32:

orationes in animo,

id. de Or. 2, 87, 355:

ut, si quae essent incisae aut inscriptae litterae, tollerentur,

id. Dom. 53, 137:

senarioli in ejus monumento inscripti,

id. Tusc. 5, 23, 64:

in illis libellis,

id. Arch. 11, 26 B. and K. (Klotz omits in):

Pan... vix ulla inscribens terrae vestigia cornu,

Sil. 13, 328. — Pass. with Gr. acc.:

inscripti nomina regum flores,

Verg. E. 3, 106.—

Transf., to furnish with an inscription:

statuae, quas tu inscribi jussisti,

Cic. Verr. 2, 2, 69, § 167: aedes, to write on a house that it is for sale:

aedes venales hasce inscribit litteris,

Plaut. Trin. 1, 2, 131; cf.:

aedes mercede,

Ter. Heaut. 1, 1, 92: librum, to inscribe, give a title to a book:

eos (libellos) rhetoricos inscribunt,

Cic. de Or. 3, 31, 122: [p. 963] in eo libro, qui Oeconomicus inscribitur, is entitled, id. Off. 2, 24, 87:

inscripta lintea,

i. e. curtains used as signs, Juv. 8, 168. — Hence, subst.: inscriptum, i, n., an inscription, title: alia inscripta nimis lepida, Gell. praef. 3. —

Trop.

In g e n.:

vitiis suis sapientiam inscribit,

gives to his vices the name of wisdom, Sen. Vit. Beat. 12. —

In partic.

To ascribe, assign, attribute:

Epicurus, quia tantummodo induit personam philosophi, et sibi ipse hoc nomen inscripsit,

has assigned, appropriated to himself, Cic. Tusc. 5, 26, 73:

deos sceleri,

to ascribe crimes to the gods, Ov. M. 15, 128:

mea dextera leto Inscribenda tuo est,

thy death is to be ascribed to my hand, id. ib. 10, 199.—

To make known, mark, as if by an inscription:

sua quemque deorum inscribit facies,

Ov. M. 6, 74:

versā pulvis inscribitur hastā,

Verg. A. 1, 478; cf.:

sua quemque deorum Inscribit facies,

makes known, characterizes, Ov. M. 6, 74.—

To brand, place a brand upon: vultus. Plin. 18, 3, 4, § 21:

naufrago stigmata,

Sen. Ben. 4, 37, 3:

inscripta ergastula,

Juv. 14, 24.—

To subscribe an accusation (post-class.), Cod. 9, 35, 11.—

To write something over an old writing, so that the latter is no longer legible (post-class.):

de his, quae in testamento delentur, inducuntur, inscribuntur,

Dig. 28, 4.

in-vĭdĕo, vīdi, vīsum, 2, v. a.

Lit.

In gen., i. q. baskainein (fascinare), to look askance at, to look maliciously or spitefully at, to cast an evil eye upon (only anteclass.).—With acc.: ut est in Menalippo: quisnam florem liberūm invidit meūm? Male Latine videtur; sed praeclare Attius; ut enim videre, sic invidere florem rectius, quam flori. Nos consuetudine prohibemur;

poëta jus suum tenuit et dixit audacius,

Cic. Tusc. 3, 9, 20.— Absol.:

ne quis malus invidere possit,

produce misfortune by his evil eye, Cat. 5, 12 sq. —

Trop., to be prejudiced against one, to be influenced by prejudice:

semper dignitatis iniquus judex est, qui aut invidet aut favet,

Cic. Planc. 3, 7; cf.:

cui nisi invidisset is, etc.,

id. Fam. 5, 21, 2.—

Transf.

(I. q. phthonein tini tinos.) To envy or grudge one any thing.

With dat. of the person or thing exciting the feeling:

malim mihi inimicos invidere quam inimicis me meis,

Plaut. Truc. 4, 2, 30:

invident homines maxime paribus aut inferioribus,

Cic. de Or. 2, 52, 209; id. Ac. 2, 2, 7:

probus invidet nemini,

id. Univ. 3:

bonis,

Sall. C. 51, 38:

invidet ipsa sibi,

Ov. F. 2, 591:

Troasin,

id. H. 13, 137.— Pass. impers.:

sibi ne invideatur,

Plaut. Bacch. 3, 6, 15:

illi, quibus invidetur,

id. Truc. 4, 2, 32:

invidia dicitur... etiam in eo cui invidetur,

Cic. Tusc. 4, 7, 16:

si is cui invidetur, et invidet,

Sen. Ep. 84, 11. — Of the thing:

eorum commodis,

Plaut. Most. 1, 3, 149:

honori,

Verg. A. 5, 541; Cic. Agr. 2 fin.:

virtuti,

id. Balb. 6, 15; id. de Or. 2, 51, 208:

virtuti vestrae,

Sall. C. 58, 21:

omnia tunc quibus invideas si lividulus sis,

Juv. 11, 110.—

Alicui in aliqua re:

in qua (purpura) tibi invideo, quod, etc.,

Cic. Fl. 29, 70:

in hoc Crasso,

id. de Or. 2, 56, 228.—

Alicui with gen. of the thing ( poet.):

neque ille Sepositi ciceris nec longae invidit avenae,

Hor. S. 2, 6, 84.—

Alicui aliqua re:

non inviderunt laude sua mulieribus viri Romani,

Liv. 2, 40, 11:

nobis voluptate,

Plin. Ep. 2, 10, 2; so with abl. alone:

ne hostes quidem sepulturā invident,

Tac. A. 1, 22; id. Germ. 33:

nec invidebo vobis hac arte,

Sen. Q. N. 4 praef. §

7: qua (ratione) nulli mortalium invideo,

id. de Vit. Beat. 24, 6; cf.:

si anticum sermonem nostro comparemus, paene jam quidquid loquimur figura est, ut hac re invidere, non ut omnes veteres et Cicero praecipue, hanc rem,

Quint. 9, 3, 11. —

With ob: ob secundas res malorum hominum, Sen. de Ira, 1, 16, 5. —

Absol.:

qui invident, eorum, etc.,

of envious men, Plaut. Most. 1, 3, 149; Cic. Tusc. 4, 8, 17:

qui invidet minor est,

Plin. Ep. 6, 17, 4; Cic. Brut. 50, 188:

non equidem invideo,

Verg. E. 1, 11; Ov. Tr. 1, 1, 1; id. P. 1, 8, 8:

invidit Clytie,

id. M. 4, 234.—

Alicui aliquid (mostly post-class.; not in Cic.; cf.

Krebs, Antibarb. p. 624 sq.): fama fuit Monuni Dardanorum principis filiam pacto fratri eum invidisse,

Liv. 44, 30, 4 Weissenb.:

sibi laudem,

Curt. 9, 4, 21:

nobis caeli te regia, Caesar, invidet,

Verg. G. 1, 504:

mihi senectus invidet imperium,

id. A. 8, 509; cf.:

Liber pampineas invidit collibus umbras,

i. e. deprives of, id. E. 7, 58 Forbig. ad loc.; cf. D. infra; Ov. F. 4, 86:

homini misero medicinam,

Petr. 129:

sibi voluptatem,

Spart. Hadr. 20 init.; Val. Max. 4, 3, ext. 1. —

Alicui with object-clause:

invidere alii bene esse, tibi male esse, miseriast,

Plaut. Truc. 4, 2, 31:

nullus est cui non invideant rem secundam optingere,

id. Bacch. 3, 6, 14.—

Aliquid alone, to envy the possession of, envy one on account of:

oro vos id mihi dare quod multi invideant, plures concupiscant,

Nep. Thras. 4, 2:

nam quis invideat mala,

Sen. Herc. Oet. 36; cf.: haec qui gaudent, gaudeant perpetuo suo bono;

qui invident, etc.,

Plaut. Most. 1, 3, 49. — Pass.: ego cur, acquirere pauca Si possum, invideor? (for cur mihi invidetur) am I envied? Hor. A. P. 56.— Impers.:

invidetur enim commodis hominum ipsorum,

Cic. de Or. 2, 51:

non dixi invidiam, quae tum est, cum invidetur,

id. Tusc. 3, 9, 20.— Hence, P. a., invĭdendus, a, um, enviable:

aula,

Hor. C. 2, 10, 7:

postis,

id. ib. 3, 1, 45; Sen. Const. Sap. 13, 3. —

To be loath, be unwilling; with a foll. inf. ( poet.):

invidens deduci triumpho,

Hor. C. 1, 37, 30. —With abl.: invidere igne rogi miseris, to grudge, i. e. not grant a burning and burial, Luc. 7, 798.—With inf.:

his te quoque jungere, Caesar, Invideo,

am not willing, Luc. 2, 550.—

To emulate, aspire to rival:

Caesar et se illius gloriae invidere, et illum suae invidisse dixit,

Val. Max. 5, 1, 10.—

To hinder, prevent; to refuse, deny:

plurima, quae invideant pure apparere tibi rem,

Hor. S. 1, 2, 100:

invidisse deos, ut Conjugium optatum viderem,

Verg. A. 11, 269; cf.:

tene invidit fortuna mihi, ne, etc.,

id. ib. 11, 43:

Cereri totum natura concessit, oleum ac vinum non invidit tautum,

Plin. 15, 2, 3, § 8:

nobis invidit inutile ferrum,

Ov. P. 2, 8, 59: nec famam invidit Apollo, Sil. 4, 400.—With dat. and abl.:

tibi laude, nobis voluptate,

Plin. Ep. 2, 10, 2.— With abl. alone:

ne hostes quidem sepulturā invident,

Tac. A. 1, 22:

exemplo,

id. ib. 15, 63:

spectaculo proelii,

id. G. 33:

bona morte,

Plin. Ep. 2, 20, 8.—Hence,

invĭdens, entis, P. a., envious:

nocere invidenti,

Cic. Tusc. 4, 8, 17; Hor. C. 1, 37, 30; Vell. 2, 73, 1:

sive apud cupidos sive apud invidentes dicendum habuerit orator,

Tac. Dial. 31 med. —

invīsus, a, um, P. a.

Hated, hateful, detested (class.).

Of persons, animals, etc.:

persona lutulenta, impura, invisa,

Cic. Rosc. Com. 7, 20:

Cato,

id. Dom. 25, 65:

suspectos alios invisosque efficere,

Liv. 41, 24, 18:

me invisum meo patri esse intellego,

Plaut. Merc. 1, 1, 79:

invisos nos esse illos,

Ter. Hec. 3, 1, 48:

deo,

Cic. N. D. 2, 66, 167:

caelestibus,

Verg. A. 1, 387:

divis,

id. ib. 2, 647:

Minervae,

id. G. 4, 246; Ov. Am. 2, 6, 34:

dominae deae,

id. ib. 3, 13, 18:

infamem invisumque plebei Claudium facere,

Liv. 27, 20, 11:

ne invisi apud incolas forent, caverunt,

Just. 36, 2, 15; Quint. 3, 7, 19; 5, 13, 38:

(Helena) abdiderat sese atque aris invisa sedebat,

Verg. A. 2, 574 Forbig. ed. 4 ad loc.; cf.:

Tyndaridis facies invisa,

id. ib. 2, 601. — Comp.:

quo quis versutior et callidior est, hoc invisior et suspectior,

Cic. Off. 2, 9.— Sup.:

ipsi invisissimus fuerat,

Plin. Ep. 2, 20.—

Of inanim. and abstr. things:

cupressus,

Hor. C. 2, 14, 23:

negotia,

id. Ep. 1, 14, 17:

dis inmortalibus oratio nostra,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

regna dis invisa,

Verg. A. 8, 245:

Troja jacet Danais invisa puellis,

Ov. H. 1, 3:

improbitas judici,

Quint. 6, 4, 15:

potestatem invisam facere,

Liv. 3, 9, 10:

nomen Romanum ad aliquem,

id. 24, 32, 2:

omnia invisa efficere,

id. 42, 42, 5:

lux,

Verg. A. 4, 631:

facies,

id. ib. 9, 734:

vita,

id. ib. 11, 177:

lumina,

id. ib. 12, 62:

aurum,

Prop. 3, 5, 3:

locus,

Ov. P. 2, 8, 64:

liberalitas,

Curt. 8, 8, 9:

Macedonum nomen,

id. 10, 1, 4.—

In act. sense = inimicus, hostile, malicious (rare and poet.):

invisum quem tu tibi fingis,

Verg. A. 11, 364; cf.:

quae tanta licentia ferri, Gentibus invisis Latium praebere cruorem,

Luc. 1, 9:

invisa belli consulibus fugiens mandat decreta senatus,

id. 1, 488.

in-vĭdĕo, false reading for non vidit, App. Mag. p. 391 Oud.

in-vĭdĕo, vīdi, vīsum, 2, v. a.

Lit.

In gen., i. q. baskainein (fascinare), to look askance at, to look maliciously or spitefully at, to cast an evil eye upon (only anteclass.).—With acc.: ut est in Menalippo: quisnam florem liberūm invidit meūm? Male Latine videtur; sed praeclare Attius; ut enim videre, sic invidere florem rectius, quam flori. Nos consuetudine prohibemur;

poëta jus suum tenuit et dixit audacius,

Cic. Tusc. 3, 9, 20.— Absol.:

ne quis malus invidere possit,

produce misfortune by his evil eye, Cat. 5, 12 sq. —

Trop., to be prejudiced against one, to be influenced by prejudice:

semper dignitatis iniquus judex est, qui aut invidet aut favet,

Cic. Planc. 3, 7; cf.:

cui nisi invidisset is, etc.,

id. Fam. 5, 21, 2.—

Transf.

(I. q. phthonein tini tinos.) To envy or grudge one any thing.

With dat. of the person or thing exciting the feeling:

malim mihi inimicos invidere quam inimicis me meis,

Plaut. Truc. 4, 2, 30:

invident homines maxime paribus aut inferioribus,

Cic. de Or. 2, 52, 209; id. Ac. 2, 2, 7:

probus invidet nemini,

id. Univ. 3:

bonis,

Sall. C. 51, 38:

invidet ipsa sibi,

Ov. F. 2, 591:

Troasin,

id. H. 13, 137.— Pass. impers.:

sibi ne invideatur,

Plaut. Bacch. 3, 6, 15:

illi, quibus invidetur,

id. Truc. 4, 2, 32:

invidia dicitur... etiam in eo cui invidetur,

Cic. Tusc. 4, 7, 16:

si is cui invidetur, et invidet,

Sen. Ep. 84, 11. — Of the thing:

eorum commodis,

Plaut. Most. 1, 3, 149:

honori,

Verg. A. 5, 541; Cic. Agr. 2 fin.:

virtuti,

id. Balb. 6, 15; id. de Or. 2, 51, 208:

virtuti vestrae,

Sall. C. 58, 21:

omnia tunc quibus invideas si lividulus sis,

Juv. 11, 110.—

Alicui in aliqua re:

in qua (purpura) tibi invideo, quod, etc.,

Cic. Fl. 29, 70:

in hoc Crasso,

id. de Or. 2, 56, 228.—

Alicui with gen. of the thing ( poet.):

neque ille Sepositi ciceris nec longae invidit avenae,

Hor. S. 2, 6, 84.—

Alicui aliqua re:

non inviderunt laude sua mulieribus viri Romani,

Liv. 2, 40, 11:

nobis voluptate,

Plin. Ep. 2, 10, 2; so with abl. alone:

ne hostes quidem sepulturā invident,

Tac. A. 1, 22; id. Germ. 33:

nec invidebo vobis hac arte,

Sen. Q. N. 4 praef. §

7: qua (ratione) nulli mortalium invideo,

id. de Vit. Beat. 24, 6; cf.:

si anticum sermonem nostro comparemus, paene jam quidquid loquimur figura est, ut hac re invidere, non ut omnes veteres et Cicero praecipue, hanc rem,

Quint. 9, 3, 11. —

With ob: ob secundas res malorum hominum, Sen. de Ira, 1, 16, 5. —

Absol.:

qui invident, eorum, etc.,

of envious men, Plaut. Most. 1, 3, 149; Cic. Tusc. 4, 8, 17:

qui invidet minor est,

Plin. Ep. 6, 17, 4; Cic. Brut. 50, 188:

non equidem invideo,

Verg. E. 1, 11; Ov. Tr. 1, 1, 1; id. P. 1, 8, 8:

invidit Clytie,

id. M. 4, 234.—

Alicui aliquid (mostly post-class.; not in Cic.; cf.

Krebs, Antibarb. p. 624 sq.): fama fuit Monuni Dardanorum principis filiam pacto fratri eum invidisse,

Liv. 44, 30, 4 Weissenb.:

sibi laudem,

Curt. 9, 4, 21:

nobis caeli te regia, Caesar, invidet,

Verg. G. 1, 504:

mihi senectus invidet imperium,

id. A. 8, 509; cf.:

Liber pampineas invidit collibus umbras,

i. e. deprives of, id. E. 7, 58 Forbig. ad loc.; cf. D. infra; Ov. F. 4, 86:

homini misero medicinam,

Petr. 129:

sibi voluptatem,

Spart. Hadr. 20 init.; Val. Max. 4, 3, ext. 1. —

Alicui with object-clause:

invidere alii bene esse, tibi male esse, miseriast,

Plaut. Truc. 4, 2, 31:

nullus est cui non invideant rem secundam optingere,

id. Bacch. 3, 6, 14.—

Aliquid alone, to envy the possession of, envy one on account of:

oro vos id mihi dare quod multi invideant, plures concupiscant,

Nep. Thras. 4, 2:

nam quis invideat mala,

Sen. Herc. Oet. 36; cf.: haec qui gaudent, gaudeant perpetuo suo bono;

qui invident, etc.,

Plaut. Most. 1, 3, 49. — Pass.: ego cur, acquirere pauca Si possum, invideor? (for cur mihi invidetur) am I envied? Hor. A. P. 56.— Impers.:

invidetur enim commodis hominum ipsorum,

Cic. de Or. 2, 51:

non dixi invidiam, quae tum est, cum invidetur,

id. Tusc. 3, 9, 20.— Hence, P. a., invĭdendus, a, um, enviable:

aula,

Hor. C. 2, 10, 7:

postis,

id. ib. 3, 1, 45; Sen. Const. Sap. 13, 3. —

To be loath, be unwilling; with a foll. inf. ( poet.):

invidens deduci triumpho,

Hor. C. 1, 37, 30. —With abl.: invidere igne rogi miseris, to grudge, i. e. not grant a burning and burial, Luc. 7, 798.—With inf.:

his te quoque jungere, Caesar, Invideo,

am not willing, Luc. 2, 550.—

To emulate, aspire to rival:

Caesar et se illius gloriae invidere, et illum suae invidisse dixit,

Val. Max. 5, 1, 10.—

To hinder, prevent; to refuse, deny:

plurima, quae invideant pure apparere tibi rem,

Hor. S. 1, 2, 100:

invidisse deos, ut Conjugium optatum viderem,

Verg. A. 11, 269; cf.:

tene invidit fortuna mihi, ne, etc.,

id. ib. 11, 43:

Cereri totum natura concessit, oleum ac vinum non invidit tautum,

Plin. 15, 2, 3, § 8:

nobis invidit inutile ferrum,

Ov. P. 2, 8, 59: nec famam invidit Apollo, Sil. 4, 400.—With dat. and abl.:

tibi laude, nobis voluptate,

Plin. Ep. 2, 10, 2.— With abl. alone:

ne hostes quidem sepulturā invident,

Tac. A. 1, 22:

exemplo,

id. ib. 15, 63:

spectaculo proelii,

id. G. 33:

bona morte,

Plin. Ep. 2, 20, 8.—Hence,

invĭdens, entis, P. a., envious:

nocere invidenti,

Cic. Tusc. 4, 8, 17; Hor. C. 1, 37, 30; Vell. 2, 73, 1:

sive apud cupidos sive apud invidentes dicendum habuerit orator,

Tac. Dial. 31 med. —

invīsus, a, um, P. a.

Hated, hateful, detested (class.).

Of persons, animals, etc.:

persona lutulenta, impura, invisa,

Cic. Rosc. Com. 7, 20:

Cato,

id. Dom. 25, 65:

suspectos alios invisosque efficere,

Liv. 41, 24, 18:

me invisum meo patri esse intellego,

Plaut. Merc. 1, 1, 79:

invisos nos esse illos,

Ter. Hec. 3, 1, 48:

deo,

Cic. N. D. 2, 66, 167:

caelestibus,

Verg. A. 1, 387:

divis,

id. ib. 2, 647:

Minervae,

id. G. 4, 246; Ov. Am. 2, 6, 34:

dominae deae,

id. ib. 3, 13, 18:

infamem invisumque plebei Claudium facere,

Liv. 27, 20, 11:

ne invisi apud incolas forent, caverunt,

Just. 36, 2, 15; Quint. 3, 7, 19; 5, 13, 38:

(Helena) abdiderat sese atque aris invisa sedebat,

Verg. A. 2, 574 Forbig. ed. 4 ad loc.; cf.:

Tyndaridis facies invisa,

id. ib. 2, 601. — Comp.:

quo quis versutior et callidior est, hoc invisior et suspectior,

Cic. Off. 2, 9.— Sup.:

ipsi invisissimus fuerat,

Plin. Ep. 2, 20.—

Of inanim. and abstr. things:

cupressus,

Hor. C. 2, 14, 23:

negotia,

id. Ep. 1, 14, 17:

dis inmortalibus oratio nostra,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

regna dis invisa,

Verg. A. 8, 245:

Troja jacet Danais invisa puellis,

Ov. H. 1, 3:

improbitas judici,

Quint. 6, 4, 15:

potestatem invisam facere,

Liv. 3, 9, 10:

nomen Romanum ad aliquem,

id. 24, 32, 2:

omnia invisa efficere,

id. 42, 42, 5:

lux,

Verg. A. 4, 631:

facies,

id. ib. 9, 734:

vita,

id. ib. 11, 177:

lumina,

id. ib. 12, 62:

aurum,

Prop. 3, 5, 3:

locus,

Ov. P. 2, 8, 64:

liberalitas,

Curt. 8, 8, 9:

Macedonum nomen,

id. 10, 1, 4.—

In act. sense = inimicus, hostile, malicious (rare and poet.):

invisum quem tu tibi fingis,

Verg. A. 11, 364; cf.:

quae tanta licentia ferri, Gentibus invisis Latium praebere cruorem,

Luc. 1, 9:

invisa belli consulibus fugiens mandat decreta senatus,

id. 1, 488.

in-vĭdĕo, false reading for non vidit, App. Mag. p. 391 Oud.

mĕdĭcāmen, ĭnis, n. [id.], a drug, medicament, in a good and a bad sense, meaning both a healing substance, remedy, medicine, and, as also medicamentum and the Gr. pharmakon, a poisonous drug, poison (mostly poet. and in post-Aug. prose; only once in Cic.; cf., on the contrary, medicamentum).

Lit., a remedy, antidote, medicine: violentis medicaminibus curari, * Cic. Pis. 6, 13:

agrestia medicamina adhibent,

Tac. A. 12, 51:

facies medicaminibus interstincta,

plasters, id. ib. 4, 57:

medicamen habendum est,

Juv. 14, 254:

medicaminis datio vel impositio,

Cod. Just. 6, 23, 28:

potentia materni medicaminis,

Pall. 3, 28:

tantum (ejus) medicamina possunt quae steriles facit,

Juv. 6, 595.—

Trop., a remedy, antidote ( poet.):

iratae medica mina fortia praebe,

Ov. A. A. 2, 489 sq.. quasso medicamina Imperio circumspectare, Sil. 15, 7, 1.—

Transf.

A poisonous drug, poison:

infusum delectabili cibo boletorum venenum, nec vim medicaminis statim mtellectam,

Tac. A. 12, 67:

noxium,

id. ib. 14, 51:

impura,

Flor. 2, 20, 7; Val. Fl. 8, 17.—

A coloring-matter, tincture, dye, Plin. 9, 38, 62, § 135:

croceum,

Luc. 3, 238.—

In partic., a paint, wash, cosmetic: est mihi, quo dixi vestrae medicamina formae, Parvus, sed cura grande libellus opus, i. e. the treatise Medicamina faciei, Ov. A. A. 3, 205:

facies medicamine attrita,

Petr. 126.—

In gen., an artificial means of improving a thing:

qui (caseus) exiguum medicaminis habet,

i. e. rennet, Col. 7, 8:

vitiosum, i. e. conditura,

id. 12, 20:

vina medicamine instaurare,

Plin. 14, 20, 25, § 126:

seminum,

i. e. manure, id. 17, 14, 22, § 99. [p. 1123]

mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].

Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

neque se luna quoquam mutat,

does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

ne quis invitus civitate mutetur,

be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

hinc dum muter,

if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—

Transf.

Of change in the thing spoken of itself.

In gen.

Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

vario): sententiam mutare numquam,

Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

consuetudinem dicendi,

id. Brut. 91, 314:

mentes vestras voluntatesque,

id. Prov. Cons. 10, 25:

cum testamentum mutare cuperet,

id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

ne haec mutet fidem,

Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

tabulas,

to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

natura nescia mutari,

incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

Liv. 8, 28, 1:

facilem mutatu gentem,

Tac. A. 14, 23.—With ad:

gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

Quint. 10, 7, 3:

ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

mutata suos flumina cursus,

Verg. E. 8, 4:

negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

Quint. 1, 5, 89.—With cum:

cum illo fidem,

Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

facies locorum cum ventis simul mutatur,

Sall. J. 78, 3:

qui cum fortunā non animum mutāsset,

Vell. 2, 82, 2:

quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

bona facile mutantur in pejus,

Quint. 1, 1, 5.—With ex:

nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

Quint. 3, 4, 14:

ex feminis mutari in mares,

Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

de uxore nihil mutat,

Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

quantum mutatus ab illo Hectore,

Verg. A. 2, 274:

longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

Hor. A. P. 60.—

Neutr., = mutari, to alter, change:

quantum mores mutaverint argumentum,

Liv. 39, 51, 10:

postquam mutabat aestus,

Tac. A. 2, 23; 12, 20:

annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

Liv. 5, 13, 1:

mox in superbiam mutans,

Tac. A. 12, 29:

adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

Liv. 9, 12, 3:

tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—

To differ, be different:

pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

Varr. R. R. 2, 2, 12:

quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

Gell. 2, 23, 7.—

Of style, to vary:

an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

Cic. Or. 31, 109.—

In partic.

To change the color of, to color, dye (cf.:

inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

Verg. E. 4, 44:

nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

Quint. 1, 1, 5.—

To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

non, si queam mutare,

Ter. Ad. 4, 7, 19.—

To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

Hor. S. 2, 2, 58:

melle mutatum (sc. balsamum),

adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—

Of change in its relation to other things, etc.

In gen., to change one thing, etc., for another:

mutatis ad celeritatem jumentis,

Caes. B. C. 3, 11:

vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

Suet. Tib. 14:

calceos et vestimenta,

Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—

Esp.

Mutata verba, i. e. figurative:

mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

Cic. Or. 27, 92.—

Of style, to vary, alter:

reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

Cic. Part. Or. 7, 23:

genus eloquendi... mutatum,

id. ib. 5, 16.—

Of one's assertion or promise:

quod dixi semel, hau mutabo,

will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—

Of place, to change, shift, alter:

locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

Hor. C. Sec. 39.—

Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

ut vestem cum illo mutem,

Ter. Eun. 3, 5, 24:

ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

Liv. 21, 45, 6.—With pro:

C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

Liv. 27, 35, 14:

non debere eum incerta pro certis mutare,

Sall. J. 83, 1:

mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

Hor. C. 2, 16, 19:

victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

victrice patriā victam mutari,

id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

id. ib. 1, 1, 33;

1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

Hor. S. 1, 4, 29:

mutandi copia,

Sall. J. 18, 5.—With abl.:

uvam Furtivā mutat strigili,

Hor. S. 2, 7, 109:

suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

Col. 7, 9, 4:

caetera reponantur, vel aere mutentur,

id. 8, 5, 4:

aere mutandi sunt (sc. apri),

id. 9, 1, 7:

quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

Sall. J. 44, 5.—With inter:

mutare res inter se instituerant,

Sall. J. 18, 9.—

To forsake, abandon, leave:

mutare, derelinquere,

Non. p. 351, 1:

expertum jam principem anxii mutabant,

Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

Juv. 6, 472.

mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).

Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].

Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

neque se luna quoquam mutat,

does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

ne quis invitus civitate mutetur,

be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

hinc dum muter,

if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—

Transf.

Of change in the thing spoken of itself.

In gen.

Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

vario): sententiam mutare numquam,

Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

consuetudinem dicendi,

id. Brut. 91, 314:

mentes vestras voluntatesque,

id. Prov. Cons. 10, 25:

cum testamentum mutare cuperet,

id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

ne haec mutet fidem,

Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

tabulas,

to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

natura nescia mutari,

incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

Liv. 8, 28, 1:

facilem mutatu gentem,

Tac. A. 14, 23.—With ad:

gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

Quint. 10, 7, 3:

ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

mutata suos flumina cursus,

Verg. E. 8, 4:

negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

Quint. 1, 5, 89.—With cum:

cum illo fidem,

Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

facies locorum cum ventis simul mutatur,

Sall. J. 78, 3:

qui cum fortunā non animum mutāsset,

Vell. 2, 82, 2:

quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

bona facile mutantur in pejus,

Quint. 1, 1, 5.—With ex:

nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

Quint. 3, 4, 14:

ex feminis mutari in mares,

Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

de uxore nihil mutat,

Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

quantum mutatus ab illo Hectore,

Verg. A. 2, 274:

longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

Hor. A. P. 60.—

Neutr., = mutari, to alter, change:

quantum mores mutaverint argumentum,

Liv. 39, 51, 10:

postquam mutabat aestus,

Tac. A. 2, 23; 12, 20:

annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

Liv. 5, 13, 1:

mox in superbiam mutans,

Tac. A. 12, 29:

adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

Liv. 9, 12, 3:

tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—

To differ, be different:

pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

Varr. R. R. 2, 2, 12:

quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

Gell. 2, 23, 7.—

Of style, to vary:

an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

Cic. Or. 31, 109.—

In partic.

To change the color of, to color, dye (cf.:

inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

Verg. E. 4, 44:

nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

Quint. 1, 1, 5.—

To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

non, si queam mutare,

Ter. Ad. 4, 7, 19.—

To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

Hor. S. 2, 2, 58:

melle mutatum (sc. balsamum),

adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—

Of change in its relation to other things, etc.

In gen., to change one thing, etc., for another:

mutatis ad celeritatem jumentis,

Caes. B. C. 3, 11:

vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

Suet. Tib. 14:

calceos et vestimenta,

Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—

Esp.

Mutata verba, i. e. figurative:

mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

Cic. Or. 27, 92.—

Of style, to vary, alter:

reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

Cic. Part. Or. 7, 23:

genus eloquendi... mutatum,

id. ib. 5, 16.—

Of one's assertion or promise:

quod dixi semel, hau mutabo,

will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—

Of place, to change, shift, alter:

locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

Hor. C. Sec. 39.—

Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

ut vestem cum illo mutem,

Ter. Eun. 3, 5, 24:

ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

Liv. 21, 45, 6.—With pro:

C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

Liv. 27, 35, 14:

non debere eum incerta pro certis mutare,

Sall. J. 83, 1:

mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

Hor. C. 2, 16, 19:

victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

victrice patriā victam mutari,

id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

id. ib. 1, 1, 33;

1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

Hor. S. 1, 4, 29:

mutandi copia,

Sall. J. 18, 5.—With abl.:

uvam Furtivā mutat strigili,

Hor. S. 2, 7, 109:

suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

Col. 7, 9, 4:

caetera reponantur, vel aere mutentur,

id. 8, 5, 4:

aere mutandi sunt (sc. apri),

id. 9, 1, 7:

quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

Sall. J. 44, 5.—With inter:

mutare res inter se instituerant,

Sall. J. 18, 9.—

To forsake, abandon, leave:

mutare, derelinquere,

Non. p. 351, 1:

expertum jam principem anxii mutabant,

Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

Juv. 6, 472.

mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).

Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

ōs, ōris (no gen. plur.), n. [kindr. with Sanscr. āsya, os, vultus, facies], the mouth (syn. bucca): quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit, Enn. ap. Non. p. 512, 8:

ex ore in ejus os inflato aquam dato palumbo,

Cato, R. R. 90:

ad haec omnia percipienda os est aptissimum,

Cic. N. D. 2, 54, 184:

oris hiatus,

id. ib. 2, 47, 122:

os tenerum pueri,

Hor. Ep. 2, 1, 126:

fetidum,

Cic. Pis. 7, 13:

trilingue,

Hor. C. 2, 19, 31:

os loquentis Opprimere,

Ov. M. 3, 296: in ore omnium esse, to be in everybody's mouth, to be the common talk:

in ore est omni populo,

Ter. Ad. 1, 2, 13:

istius nequitiam in ore vulgi atque in communibus proverbiis esse versatam,

Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121:

Harmodius in ore est,

id. Tusc. 1, 49, 116:

in ore omnium,

id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

habere aliquid in ore,

to have a thing in one's mouth, be constantly talking of it, id. Fam. 6, 18, 6; id. ib. 5, 16, 2; id. Fin. 3, 11, 37; id. Att. 14, 22, 2:

poscebatur ore vulgi dux Agricola,

with one voice, one consent, unanimously, Tac. Agr. 41.—So, uno ore, unanimously, Ter. Phorm. 4, 3, 20; id. And. 1, 1, 69; Curt. 10, 2, 18; Cic. Lael. 23, 86; Sen. Ep. 81, 31:

uno omnes eadem ore fremebant,

Verg. A. 11, 132: volito vivus per ora virūm, soon become famous, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 15, 34 (Epigr. v. 4 Vahl.):

virūm volitare per ora,

Verg. G 3, 9:

in ora vulgi, or hominum pervenire, or abire,

to get into people's mouths, become the common talk, Cat. 40, 5; Liv. 2, 36, 3:

ire per ora Nomen,

Sil. 3, 135:

hic Graecā doctrinā ore tenus exercitus animum bonis artibus non induerat,

i. e. only as far as his tongue, only so as to talk, Tac. A. 15, 45.—Hence, os suum aperire (eccl. Lat.), to begin to speak, Vulg. Job, 33, 2; id. Ecclus. 51, 33 et saep.:

os alicujus aperire,

to cause to speak, id. Ezech. 33, 22; cf. id. ib. 24, 27;

3, 27.—But: aperuerunt super me os suum, sicut leo,

threatened, Vulg. Psa. 21, 13: os sublinere alicui, to cheat, befool, v. sublino.—

Esp.: pleno ore, i. e. heartily, zealously:

ea nescio quomodo quasi pleniore ore laudamus,

Cic. Off. 1, 18, 61.—

Transf.

In gen.: the face, countenance (syn.:

vultus, facies), acutis oculis, ore rubicundo,

Plaut. Ps. 4, 7, 118:

figura oris,

Ter. Eun. 2, 3, 26: iratorum, [p. 1282] Cic. Off. 1, 29, 102:

in ore sunt omhia, in eo autem ipso dominatus est omnis oculorum,

i. e. every thing depends on the countenance, id. de Or. 3, 59, 221:

in tuo ore vultuque acquiesco,

id. Deiot. 2, 5:

concedas hinc aliquo ab ore eorum aliquantisper,

come out from them, out from their presence, leave them alone, Ter. Heaut. 3, 3, 11. —So of lower animals:

insignis et ore Et rutilis clarus squamis,

Verg. G. 4, 92:

ore rubicundo (gallina),

Plin. 10, 56, 77, § 156:

ales cristati cantibus oris,

Ov. M. 11, 597:

coram in os aliquem laudare,

to praise one to his face, Ter. Ad. 2, 4, 5:

alicui laedere os,

to insult one to his face, id. ib. 5, 4, 10:

praebere os,

to expose one's self to personal insults, id. ib. 2, 2, 7; so,

os praebere ad contumeliam,

Liv. 4, 35:

in ore parentum liberos jugulat,

before their parents' eyes, Sen. Ben. 7, 19, 8:

quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81:

in ore omnium cotidie versari,

id. Rosc. Am. 6, 16:

ut esset posteris ante os documentum Persarum sceleris sempiternum,

id. Rep. 3, 9, 15:

illos aiunt epulis ante ora positis excruciari fame,

Macr. Somn. Scip. 1, 10, 13:

ante ora conjugum omnia pati,

Liv. 28, 19, 12.—So of the face, front, as indicative of modesty or impudence: os habet, linguam, perfidiam, = Engl. cheek, Plaut. Mil. 2, 2, 33:

os durum!

you brazen face! Ter. Eun. 4, 7, 36:

os durissimum,

very bold, Cic. Quint. 24, 77:

impudens,

Ter. Eun. 3, 5, 49:

quo redibo ore ad eam, quam contempserim?

with what face? id. Phorm. 5, 7, 24; cf. id. ib. 5, 9, 53; id. Heaut. 4, 3, 22; Liv. 26, 32.—Hence, transf., boldness, effrontery, impudence:

quod tandem os est illius patroni, qui, etc.,

Cic. de Or. 1, 38, 175:

nostis os hominis, nostis audaciam,

id. Verr. 2, 2, 20, § 48; id. Rab. Post. 12, 34:

non, si Appii os haberem,

id. Fam. 5, 10, a, 2; id. ib. 9, 8, 1.—On the contrary: os molle, modest, bashful:

nihil erat mollius ore Pompeii,

Sen. Ep. 11, 3.—

The head:

Gorgonis os pulcherrimum, cinctum anguibus,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

truncis arborum antefixa ora,

Tac. A. 1, 61. —

Speech ( poet.):

ora sono discordia signant,

Verg. A. 2, 423.—

A mouth, opening, entrance, aperture, orifice:

os lenonis aedium,

Plaut. Ps. 4, 1, 41:

porta velut in ore urbis,

Liv. 25, 11 fin.:

ingentem lato dedit ore fenestram,

Verg. A. 2, 482:

Ponti,

Cic. Verr. 2, 4, 58, § 129:

os atque aditus portus,

id. ib. 2, 5, 12, §

30: specūs,

entrance, Tac. A. 4, 59:

vascula oris angusti,

Quint. 1, 2, 28:

ulceris,

Verg. G. 3, 454:

Tiberis,

Liv. 1, 33:

venarum,

Cels. 2, 7.— Also of the sources of a stream:

fontem superare Timavi, Unde per ora novem, etc.,

Verg. A. 1, 245.—

The beak of a ship:

ora navium Rostrata,

Hor. Epod. 4, 17.—

Os leonis, lion's-mouth, a plant, Col. 10, 98.—

The edge of a sword:

interfecit in ore gladii,

Vulg. 1 Reg. 15, 8; id. 4 Reg. 10, 25 et saep.

ŏs, ossis (collat. form ossum, i, Varr. ap. Charis. p. 112 P.; Att. ap. Prisc. p. 750 ib.; Tert. Carm. adv. Marc. 2, 196: ossu, u, Charis. p. 12 P.—In plur.:

OSSVA for OSSA, freq. in inscrr.,

Inscr. Orell. 2906; 4361; 4806; Inscr. Osann. Syll. p. 497, 1; Cardin. Dipl. Imp. 2, 11: ossuum for ossium, Prud. steph. 5, 111), n. [prop. ossis for ostis, kindred with Sanscr. asthi, os; Gr. osteon; Slav. kostj], a bone (class.).

Lit.:

quid dicam de ossibus?

Cic. N. D. 2, 55, 139:

cur hunc dolorem cineri ejus atque ossibus inussisti? (i. e. mortuo),

id. Verr. 2, 1, 44, § 113; id. ib. 2, 5, 49, § 128: ossa legere, to gather up the bones that remain after burning a corpse, Verg. A. 6, 228; Sen. Ira, 2, 33, 6:

condere,

to bury, Verg. A. 5, 47: ossa legere, to extract fragments of bone from a wound, Sen. Ben. 5, 24, 3; id. Prov. 3; Quint. 6, 1, 30: tum vero exarsit juveni dolor ossibus ingens, in his bones, i. e. in his inmost part, in his soul, Verg. A. 5, 172:

cui versat in ossibus Durus amor,

id. G. 3, 258; id. A. 6, 55; cf. Vulg. Job, 4, 14.—

Transf., the hard or innermost part of trees or fruits:

arborum ossa,

i. e. the inside wood, the heart, Plin. 17, 27, 43, § 252:

olearum ac palmularum,

i. e. the stones, Suet. Claud. 8.—

Trop., the bones, the solid parts or outlines of a discourse:

utinam imitarentur (Atticos dicendo), nec ossa solum, sed etiam sanguinem,

Cic. Brut. 17, 68; cf. id. Fin. 4, 3, 6; Quint. 1, p. 34.

ōs, ōris (no gen. plur.), n. [kindr. with Sanscr. āsya, os, vultus, facies], the mouth (syn. bucca): quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit, Enn. ap. Non. p. 512, 8:

ex ore in ejus os inflato aquam dato palumbo,

Cato, R. R. 90:

ad haec omnia percipienda os est aptissimum,

Cic. N. D. 2, 54, 184:

oris hiatus,

id. ib. 2, 47, 122:

os tenerum pueri,

Hor. Ep. 2, 1, 126:

fetidum,

Cic. Pis. 7, 13:

trilingue,

Hor. C. 2, 19, 31:

os loquentis Opprimere,

Ov. M. 3, 296: in ore omnium esse, to be in everybody's mouth, to be the common talk:

in ore est omni populo,

Ter. Ad. 1, 2, 13:

istius nequitiam in ore vulgi atque in communibus proverbiis esse versatam,

Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121:

Harmodius in ore est,

id. Tusc. 1, 49, 116:

in ore omnium,

id. Verr. 2, 2, 23, § 56:

habere aliquid in ore,

to have a thing in one's mouth, be constantly talking of it, id. Fam. 6, 18, 6; id. ib. 5, 16, 2; id. Fin. 3, 11, 37; id. Att. 14, 22, 2:

poscebatur ore vulgi dux Agricola,

with one voice, one consent, unanimously, Tac. Agr. 41.—So, uno ore, unanimously, Ter. Phorm. 4, 3, 20; id. And. 1, 1, 69; Curt. 10, 2, 18; Cic. Lael. 23, 86; Sen. Ep. 81, 31:

uno omnes eadem ore fremebant,

Verg. A. 11, 132: volito vivus per ora virūm, soon become famous, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 15, 34 (Epigr. v. 4 Vahl.):

virūm volitare per ora,

Verg. G 3, 9:

in ora vulgi, or hominum pervenire, or abire,

to get into people's mouths, become the common talk, Cat. 40, 5; Liv. 2, 36, 3:

ire per ora Nomen,

Sil. 3, 135:

hic Graecā doctrinā ore tenus exercitus animum bonis artibus non induerat,

i. e. only as far as his tongue, only so as to talk, Tac. A. 15, 45.—Hence, os suum aperire (eccl. Lat.), to begin to speak, Vulg. Job, 33, 2; id. Ecclus. 51, 33 et saep.:

os alicujus aperire,

to cause to speak, id. Ezech. 33, 22; cf. id. ib. 24, 27;

3, 27.—But: aperuerunt super me os suum, sicut leo,

threatened, Vulg. Psa. 21, 13: os sublinere alicui, to cheat, befool, v. sublino.—

Esp.: pleno ore, i. e. heartily, zealously:

ea nescio quomodo quasi pleniore ore laudamus,

Cic. Off. 1, 18, 61.—

Transf.

In gen.: the face, countenance (syn.:

vultus, facies), acutis oculis, ore rubicundo,

Plaut. Ps. 4, 7, 118:

figura oris,

Ter. Eun. 2, 3, 26: iratorum, [p. 1282] Cic. Off. 1, 29, 102:

in ore sunt omhia, in eo autem ipso dominatus est omnis oculorum,

i. e. every thing depends on the countenance, id. de Or. 3, 59, 221:

in tuo ore vultuque acquiesco,

id. Deiot. 2, 5:

concedas hinc aliquo ab ore eorum aliquantisper,

come out from them, out from their presence, leave them alone, Ter. Heaut. 3, 3, 11. —So of lower animals:

insignis et ore Et rutilis clarus squamis,

Verg. G. 4, 92:

ore rubicundo (gallina),

Plin. 10, 56, 77, § 156:

ales cristati cantibus oris,

Ov. M. 11, 597:

coram in os aliquem laudare,

to praise one to his face, Ter. Ad. 2, 4, 5:

alicui laedere os,

to insult one to his face, id. ib. 5, 4, 10:

praebere os,

to expose one's self to personal insults, id. ib. 2, 2, 7; so,

os praebere ad contumeliam,

Liv. 4, 35:

in ore parentum liberos jugulat,

before their parents' eyes, Sen. Ben. 7, 19, 8:

quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt,

Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81:

in ore omnium cotidie versari,

id. Rosc. Am. 6, 16:

ut esset posteris ante os documentum Persarum sceleris sempiternum,

id. Rep. 3, 9, 15:

illos aiunt epulis ante ora positis excruciari fame,

Macr. Somn. Scip. 1, 10, 13:

ante ora conjugum omnia pati,

Liv. 28, 19, 12.—So of the face, front, as indicative of modesty or impudence: os habet, linguam, perfidiam, = Engl. cheek, Plaut. Mil. 2, 2, 33:

os durum!

you brazen face! Ter. Eun. 4, 7, 36:

os durissimum,

very bold, Cic. Quint. 24, 77:

impudens,

Ter. Eun. 3, 5, 49:

quo redibo ore ad eam, quam contempserim?

with what face? id. Phorm. 5, 7, 24; cf. id. ib. 5, 9, 53; id. Heaut. 4, 3, 22; Liv. 26, 32.—Hence, transf., boldness, effrontery, impudence:

quod tandem os est illius patroni, qui, etc.,

Cic. de Or. 1, 38, 175:

nostis os hominis, nostis audaciam,

id. Verr. 2, 2, 20, § 48; id. Rab. Post. 12, 34:

non, si Appii os haberem,

id. Fam. 5, 10, a, 2; id. ib. 9, 8, 1.—On the contrary: os molle, modest, bashful:

nihil erat mollius ore Pompeii,

Sen. Ep. 11, 3.—

The head:

Gorgonis os pulcherrimum, cinctum anguibus,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

truncis arborum antefixa ora,

Tac. A. 1, 61. —

Speech ( poet.):

ora sono discordia signant,

Verg. A. 2, 423.—

A mouth, opening, entrance, aperture, orifice:

os lenonis aedium,

Plaut. Ps. 4, 1, 41:

porta velut in ore urbis,

Liv. 25, 11 fin.:

ingentem lato dedit ore fenestram,

Verg. A. 2, 482:

Ponti,

Cic. Verr. 2, 4, 58, § 129:

os atque aditus portus,

id. ib. 2, 5, 12, §

30: specūs,

entrance, Tac. A. 4, 59:

vascula oris angusti,

Quint. 1, 2, 28:

ulceris,

Verg. G. 3, 454:

Tiberis,

Liv. 1, 33:

venarum,

Cels. 2, 7.— Also of the sources of a stream:

fontem superare Timavi, Unde per ora novem, etc.,

Verg. A. 1, 245.—

The beak of a ship:

ora navium Rostrata,

Hor. Epod. 4, 17.—

Os leonis, lion's-mouth, a plant, Col. 10, 98.—

The edge of a sword:

interfecit in ore gladii,

Vulg. 1 Reg. 15, 8; id. 4 Reg. 10, 25 et saep.

ŏs, ossis (collat. form ossum, i, Varr. ap. Charis. p. 112 P.; Att. ap. Prisc. p. 750 ib.; Tert. Carm. adv. Marc. 2, 196: ossu, u, Charis. p. 12 P.—In plur.:

OSSVA for OSSA, freq. in inscrr.,

Inscr. Orell. 2906; 4361; 4806; Inscr. Osann. Syll. p. 497, 1; Cardin. Dipl. Imp. 2, 11: ossuum for ossium, Prud. steph. 5, 111), n. [prop. ossis for ostis, kindred with Sanscr. asthi, os; Gr. osteon; Slav. kostj], a bone (class.).

Lit.:

quid dicam de ossibus?

Cic. N. D. 2, 55, 139:

cur hunc dolorem cineri ejus atque ossibus inussisti? (i. e. mortuo),

id. Verr. 2, 1, 44, § 113; id. ib. 2, 5, 49, § 128: ossa legere, to gather up the bones that remain after burning a corpse, Verg. A. 6, 228; Sen. Ira, 2, 33, 6:

condere,

to bury, Verg. A. 5, 47: ossa legere, to extract fragments of bone from a wound, Sen. Ben. 5, 24, 3; id. Prov. 3; Quint. 6, 1, 30: tum vero exarsit juveni dolor ossibus ingens, in his bones, i. e. in his inmost part, in his soul, Verg. A. 5, 172:

cui versat in ossibus Durus amor,

id. G. 3, 258; id. A. 6, 55; cf. Vulg. Job, 4, 14.—

Transf., the hard or innermost part of trees or fruits:

arborum ossa,

i. e. the inside wood, the heart, Plin. 17, 27, 43, § 252:

olearum ac palmularum,

i. e. the stones, Suet. Claud. 8.—

Trop., the bones, the solid parts or outlines of a discourse:

utinam imitarentur (Atticos dicendo), nec ossa solum, sed etiam sanguinem,

Cic. Brut. 17, 68; cf. id. Fin. 4, 3, 6; Quint. 1, p. 34.

tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.

As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.

As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.

In comparison between two adjj.:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

non tam solido quam splendido nomine,

id. Fin. 1, 18, 61:

tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

Val. Max. 3, 8, 1:

adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

quorum vires quam repentinae tam breves,

Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

Cic. Brut. 37, 140:

ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

Liv. 7, 1, 8:

quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

id. 21, 43, 11:

donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

id. 4, 2, 4. —

In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.

As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

quam placida'st aqua,

id. ib. 3, 2, 165:

tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

Cic. Or. 30, 168:

tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—

The adjective not repeated.

The terms of comparison being nouns or pronouns:

tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

Plaut. Capt. 2, 2, 60:

fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

id. Bacch. 3, 3, 30:

tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

id. Cas. 3, 6, 43:

ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

id. Poen. 1, 2, 145:

tam crebri ad terram decidebant quam pira,

id. ib. 2, 38:

tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

Ter. Ad. 5, 3, 63:

quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

id. ib. 4, 1, 18:

tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

Cic. Sull. 31, 87:

tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

id. Fam. 13, 3:

nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

Liv. 45, 22:

nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

(cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

Quint. 8, 2, 8:

(ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

Sen. Ira, 1, 9, 2.—

Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

Plaut. Cist. 2, 1, 20:

nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

Cic. Sen. 12, 41:

neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

Liv. 28, 39, 13. —

With quam in subst.-clause:

quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

Cic. Leg. 1, 4, 12. —

Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

Cic. Leg. 1, 4, 14.—

With quam in adverb.-clause:

cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

Cato, R. R. 21, 1:

si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

Plaut. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimili'st quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

sororem tam similem quam lacte lacti est,

id. Mil. 2, 2, 87.—

Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.

Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—

The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

tam facile vinces quam pirum volpes comest,

id. Most. 3, 1, 26:

tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

id. Merc. 1, 2, 77:

tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

id. Truc. 1, 2, 109:

tam facile quam tu arbitraris,

Cic. Div. 1, 6, 10:

tam cito evertetur quam navis, etc.,

id. Rep. 1, 34, 51:

nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —

With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.

One verb compared with another:

nam quod edit tam duim quam perduim,

for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

Cic. Att. 13, 20, 4:

utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

Quint. 2, 5, 17:

Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

Lucr. 6, 115.—

The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,

Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

Plaut. Capt. 2, 2, 61:

tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

id. Aul. 3, 6, 12:

quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

id. Capt. 2, 2, 6:

tam huic loqui licere oportet quam isti,

id. Cas. 2, 6, 58:

tam tibi istuc credo quam mihi,

id. Ep. 1, 2, 25:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

Cic. Ac. 2, 44, 137:

tam moveor quam tu, Luculle,

id. ib. 2, 46, 141:

tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

Cic. Tusc. 1, 24, 56:

sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

Sen. Ira. 1, 12, 4:

meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

id. ib. 1, 15, 1:

tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

id. Q. N. 3, 16, 3:

quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

sic),

Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

Ter. Heaut. 4, 3, 8:

nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

Cic. Tusc. 3, 16, 34:

quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

id. Fam. 7, 3, 2:

qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

id. Att. 2, 17, 2:

neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

id. Verr. 1, 8, 21:

Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

Liv. 38, 39, 10.—

Object-inff.:

qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

Cic. Ac. 2, 14, 44:

quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

id. Tusc. 1, 7, 13:

virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

id. Lael. 26, 98.—

Subject-inff. or dependent clauses:

ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

Plaut. As. 1, 1, 109:

Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

Ter. Eun. 4, 4, 51:

tam teneor dono quam si dimittar onustus,

Hor. Ep. 1, 7, 18:

Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

Ov. M. 4, 613:

tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

Cic. Off. 1, 34, 125:

eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

id. Att. 9, 2, a, 3:

nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

id. Tusc. 2, 12, 28:

non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

id. Or. 2, 72, 295:

cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

id. Top. 1, 2:

auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

Liv. 2, 44, 7:

Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —

With quam in adverb.-clause:

tam confido quam poti'st,

Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—

Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

id. Brut. 15, 58.—

With esse and predic. noun:

tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

Plaut. Mil. 2, 5, 47:

equidem tam sum servos quam tu,

id. Capt. 3, 4, 11:

tam ego homo sum quam tu,

id. As. 2, 4, 83:

nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

Ter. Ad. 3, 3, 68:

tam es tu judex quam ego senator,

Cic. Rab. Post. 7, 17:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

Plaut. Capt. 2, 2, 86:

qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

Cic. Off. 1, 7, 23. —

Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

Cic. Off. 3, 8, 35. —

With quasi in place of quam:

tam a me pudica est quasi soror mea sit,

Plaut. Curc. 1, 1, 51. —

Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

Plaut. Poen. 1, 2, 138:

magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

id. Bacch. 5, 1, 5:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

id. As. 1, 3, 6:

quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

Lucr. 4, 999:

quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

id. 5, 453:

tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

Plaut. Trin. 4, 2, 19.—

Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

Cato, R. R. 64 (65):

oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

id. ib. 64 (65):

quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

Plaut. Aul. 2, 2, 59:

quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

Ter. Heaut. 5, 2, 44:

quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

id. Ad. 3, 4, 56:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14. —

With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

Plaut. Mil. 4, 7, 26:

tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).

With a comp. clause understood.

With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

Cic. Off. 1, 21, 73:

cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

id. Tusc. 3, 1, 1:

nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

id. ib. 1, 23, 55:

non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

id. Ac. 2, 4, 10:

sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

tam gratia'st,

id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

nolo tibi molestos esse nos,

id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—

With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.

With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

id. Most. 1, 3, 29:

ordine cum videas tam certo multa creari,

Lucr. 5, 735:

deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

id. 5, 12:

quorsum igitur tam multa de voluptate?

Cic. Sen. 12, 44:

ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

id. Tusc. 1, 42, 100:

inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

id. Fin. 2, 23, 77:

quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

id. Ac. 2, 21, 68:

tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

Liv. 39, 31, 14:

tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

qui tam crudelem tyrannum occideret,

id. 3, 1, 2:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

id. 3, 2, 7:

tam contraria est pestis,

Plin. 8, 38, 57, § 136:

tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

tamne indignus videar?

Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—

With advv.:

alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

Plaut. Capt. 1, 2, 37:

quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

id. Am. 1, 3, 4:

unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

Ter. Phorm. 3, 3, 1:

quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

Lucr. 5, 559:

jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

Cic. Tusc. 1, 6, 12:

ista tam aperte et per versa et falsa,

id. Ac. 2, 18, 60:

cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

id. Sen. 5, 13:

me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

id. Tusc. 2, 5, 14:

etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

id. Fin. 5, 11, 31:

an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

id. Or. 1, 55, 274:

quid tu, inquit, tam mane?

id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

id. ib. 1, 14:

cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

tam vesperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—

With verbs:

ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

id. Cist. 1, 1, 55:

quid tam properas?

id. Pers. 4, 6, 11:

cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

Ter. Ad. 5, 7, 21:

age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

id. Heaut. 5, 5, 8:

non pol temere'st quod tu tam times,

id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

quam si explicavisset, non tam haesitaret,

i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

Plaut. Cas. 4, 4, 31:

Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

numquam ego te tam esse matulam credidi,

Plaut. Pers. 4, 3, 72.—

Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).

After hic:

etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

id. ib. 2, 2, 31, §

77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

id. Clu. 14, 42:

haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

id. Sest. 13, 31:

in hoc tam exiguo vitae curriculo,

id. Arch. 11, 28:

hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

id. Cat. 1, 5, 11:

in hac tam clara re publica natus,

id. Rep. 1, 19, 31:

hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

id. Par. 1, 2, 10:

haec tam crebra Etruriae concilia,

Liv. 5, 5, 8:

in his tam parvis atque tam nullis,

Plin. 11, 2, 1, § 2:

quorsum haec tam putida tendant,

Hor. S. 2, 7, 21:

hac tam prospera pugna nuntiata,

Curt. 3, 11, 16.—

After ille:

ille homo tam locuples, tam honestus,

Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

44: illud tam grave bellum,

Val. Max. 5, 6, ext. 1:

ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

id. 3, 2, 7.—

After iste:

tamenne ista tam absurda defendes?

Cic. N. D. 1, 29, 81:

ista admonitio tua tam accurata,

id. Att. 6, 1, 20:

quae est ista tam infesta ira?

Liv. 7, 30, 15:

iste tam justus hostis, tam misericors victor,

Curt. 4, 10, 34.—

After id ipsum:

id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

Liv. 1, 48, 9.—

After tot:

jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

Cic. Ac. 2, 48, 147:

tot tam valida oppida,

Liv. 5, 54, 5:

tot tam opulenti tyranni regesque,

id. 25, 24, 13:

inter tot tam effrenatarum gentium arma,

id. 21, 9, 3:

tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—

After hic talis:

da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

Cic. Fam. 16, 21, 3.

As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).

Without a negation ( = ita, adeo;

rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

Plaut. Rud. 3, 4, 51:

quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

Caes. B. C. 3, 36:

tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

id. B. G. 2, 21:

tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

id. ib. 16, 59:

quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

Val. Max. 1, 8, ext. 14:

tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

id. 3, 2, ext. 3:

in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

Quint. 10, 1, 83:

(Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

Plin. 10, 29, 43, § 82:

ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

Plin. Ep. 3, 14, 7.—

With a negation, or in a question implying a negation.

Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

Ter. Hec. 1, 2, 33:

non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

Lucr. 6, 887:

quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

id. Fam. 6, 12, 1:

nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

id. ib. 6, 1, 3:

non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

id. Or. 2, 90, 365:

non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

id. Att. 13, 31, 1:

nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

id. Phil. 2, 15, 37:

quis tam demens ut sua voluntate maereat?

id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

id. Ac. 2, 17, 53:

non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

Caes. B. G. 1, 44, 17:

nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

Sen. Ira, 2, 12, 3:

nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

id. Thyest. 619.—

With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

id. Pers. 4, 4, 34:

an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

id. Trin. 4, 2, 42:

nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

id. Sen. 7, 24:

nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

id. Div. 2, 58, 119:

nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

id. Sull. 27, 76:

quae est anus tam delira quae timeat ista?

id. Tusc. 1, 21, 48:

ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

id. N. D. 3, 16, 41:

sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

Caes. B. C. 1, 21:

in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

Liv. 25, 18, 3:

ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

Nep. Milt. 8, 4:

ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

Sen. Thyest. 196. —

With a negation, followed by quin ( = ut is non;

class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

Plaut. Merc. 2, 3, 27:

nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

id. Pers. 4, 6, 8:

nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

id. As. 5, 2, 94:

numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

Ter. Heaut. 1, 1, 15:

nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

id. ib. 4, 2, 8:

ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

id. ib. 2, 4, 43, §

95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

id. Fam. 6, 1, 7:

ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

Nep. Alcib. 6, 4.

Tam, ante-class., sometimes = tamen:

antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.

In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

Tam modo, inquit Praenestinus,

Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

torvus, a, um, adj. [perh. for torg-vus; Sanscr. root targ-, to threaten], orig. of the eyes, staring, keen, piercing, wild, stern; hence, in gen., wild, fierce, grim, gloomy, savage, in aspect or character ( poet. and in post-Aug. prose; syn.: trux, truculentus, ferus): ille tuens oculis immitem Phinea torvis, Ov. M. 5, 92:

oculi,

Quint. 11, 3, 75; Val. Max. 5, 1, ext. 6:

cernimus astantes lumine torvo Aetnaeos fratres,

Verg. A. 3, 677; so,

lumine,

Ov. M. 9, 27; and absol.:

aspicit hanc torvis (sc. oculis),

id. ib. 6, 34:

vultus,

Hor. Ep. 1, 19, 12; Sen. Ira, 2, 35, 3; Val. Max. 3, 8, 6; Quint. 6, 1, 43; 11, 3, 160:

facies,

Sen. Ira, 1, 1, 3:

forma minantis,

Ov. P. 2, 8, 22:

aspectus (equi),

Plin. 8, 42, 64, § 154 optima torvae Forma bovis, Verg. G. 3, 51:

frons (Polyphemi),

Verg. A. 3, 636:

torvi cymba senis,

Prop. 3, 18 (4, 17), 24: feroci ingenio torvus praegrandi gradu, Pac. ap. Fest. p. 355:

torvu' draco serpit, Cic. poët. N. D. 2, 42, 106: angues,

Verg. A. 6, 571:

leaena,

id. E. 2, 63:

aper,

Prop. 2, 3, 6:

taurus,

Ov. M. 8, 132:

juvencus,

id. ib. 6, 115;

10, 237: Medusa,

Ov. A. A. 2, 309:

Mars,

Hor. C. 1, 28, 17:

Ister (as a horned river-god),

Val. Fl. 8, 218 et saep.: ferox et torva confidentia, Pac. ap. Fest. p. 355 Müll.; cf.

proclia,

Cat. 66, 20:

vina,

i. e. harsh, sharp, tart, Plin. 17, 23, 35, § 213.— Comp.:

voce hominis et tuba rudore torvior,

App. Flor 3, p. 357.— Sup.:

leonis torvissima facies,

Arn. 6, p. 196.—

torvum and torva, adverb., fiercely, sternly, sharply, etc.:

torvumque repente Clamat,

Verg. A. 7, 399:

torvum lacrimans,

Stat. Th. 12, 127:

torva tuens,

Verg. A. 6, 467; Val. Fl. 2, 255. — Adv.: torvĭter, sharply, severely, sternly (ante-class.): aliquem increpare, Enn. ap. Non. 516, 16 (Ann. v. 79 Vahl.); Pomp. ap. Non. 516, 15 (Com. Fragm. v. 18 Rib.).

torvus, a, um, adj. [perh. for torg-vus; Sanscr. root targ-, to threaten], orig. of the eyes, staring, keen, piercing, wild, stern; hence, in gen., wild, fierce, grim, gloomy, savage, in aspect or character ( poet. and in post-Aug. prose; syn.: trux, truculentus, ferus): ille tuens oculis immitem Phinea torvis, Ov. M. 5, 92:

oculi,

Quint. 11, 3, 75; Val. Max. 5, 1, ext. 6:

cernimus astantes lumine torvo Aetnaeos fratres,

Verg. A. 3, 677; so,

lumine,

Ov. M. 9, 27; and absol.:

aspicit hanc torvis (sc. oculis),

id. ib. 6, 34:

vultus,

Hor. Ep. 1, 19, 12; Sen. Ira, 2, 35, 3; Val. Max. 3, 8, 6; Quint. 6, 1, 43; 11, 3, 160:

facies,

Sen. Ira, 1, 1, 3:

forma minantis,

Ov. P. 2, 8, 22:

aspectus (equi),

Plin. 8, 42, 64, § 154 optima torvae Forma bovis, Verg. G. 3, 51:

frons (Polyphemi),

Verg. A. 3, 636:

torvi cymba senis,

Prop. 3, 18 (4, 17), 24: feroci ingenio torvus praegrandi gradu, Pac. ap. Fest. p. 355:

torvu' draco serpit, Cic. poët. N. D. 2, 42, 106: angues,

Verg. A. 6, 571:

leaena,

id. E. 2, 63:

aper,

Prop. 2, 3, 6:

taurus,

Ov. M. 8, 132:

juvencus,

id. ib. 6, 115;

10, 237: Medusa,

Ov. A. A. 2, 309:

Mars,

Hor. C. 1, 28, 17:

Ister (as a horned river-god),

Val. Fl. 8, 218 et saep.: ferox et torva confidentia, Pac. ap. Fest. p. 355 Müll.; cf.

proclia,

Cat. 66, 20:

vina,

i. e. harsh, sharp, tart, Plin. 17, 23, 35, § 213.— Comp.:

voce hominis et tuba rudore torvior,

App. Flor 3, p. 357.— Sup.:

leonis torvissima facies,

Arn. 6, p. 196.—

torvum and torva, adverb., fiercely, sternly, sharply, etc.:

torvumque repente Clamat,

Verg. A. 7, 399:

torvum lacrimans,

Stat. Th. 12, 127:

torva tuens,

Verg. A. 6, 467; Val. Fl. 2, 255. — Adv.: torvĭter, sharply, severely, sternly (ante-class.): aliquem increpare, Enn. ap. Non. 516, 16 (Ann. v. 79 Vahl.); Pomp. ap. Non. 516, 15 (Com. Fragm. v. 18 Rib.).

torvus, a, um, adj. [perh. for torg-vus; Sanscr. root targ-, to threaten], orig. of the eyes, staring, keen, piercing, wild, stern; hence, in gen., wild, fierce, grim, gloomy, savage, in aspect or character ( poet. and in post-Aug. prose; syn.: trux, truculentus, ferus): ille tuens oculis immitem Phinea torvis, Ov. M. 5, 92:

oculi,

Quint. 11, 3, 75; Val. Max. 5, 1, ext. 6:

cernimus astantes lumine torvo Aetnaeos fratres,

Verg. A. 3, 677; so,

lumine,

Ov. M. 9, 27; and absol.:

aspicit hanc torvis (sc. oculis),

id. ib. 6, 34:

vultus,

Hor. Ep. 1, 19, 12; Sen. Ira, 2, 35, 3; Val. Max. 3, 8, 6; Quint. 6, 1, 43; 11, 3, 160:

facies,

Sen. Ira, 1, 1, 3:

forma minantis,

Ov. P. 2, 8, 22:

aspectus (equi),

Plin. 8, 42, 64, § 154 optima torvae Forma bovis, Verg. G. 3, 51:

frons (Polyphemi),

Verg. A. 3, 636:

torvi cymba senis,

Prop. 3, 18 (4, 17), 24: feroci ingenio torvus praegrandi gradu, Pac. ap. Fest. p. 355:

torvu' draco serpit, Cic. poët. N. D. 2, 42, 106: angues,

Verg. A. 6, 571:

leaena,

id. E. 2, 63:

aper,

Prop. 2, 3, 6:

taurus,

Ov. M. 8, 132:

juvencus,

id. ib. 6, 115;

10, 237: Medusa,

Ov. A. A. 2, 309:

Mars,

Hor. C. 1, 28, 17:

Ister (as a horned river-god),

Val. Fl. 8, 218 et saep.: ferox et torva confidentia, Pac. ap. Fest. p. 355 Müll.; cf.

proclia,

Cat. 66, 20:

vina,

i. e. harsh, sharp, tart, Plin. 17, 23, 35, § 213.— Comp.:

voce hominis et tuba rudore torvior,

App. Flor 3, p. 357.— Sup.:

leonis torvissima facies,

Arn. 6, p. 196.—

torvum and torva, adverb., fiercely, sternly, sharply, etc.:

torvumque repente Clamat,

Verg. A. 7, 399:

torvum lacrimans,

Stat. Th. 12, 127:

torva tuens,

Verg. A. 6, 467; Val. Fl. 2, 255. — Adv.: torvĭter, sharply, severely, sternly (ante-class.): aliquem increpare, Enn. ap. Non. 516, 16 (Ann. v. 79 Vahl.); Pomp. ap. Non. 516, 15 (Com. Fragm. v. 18 Rib.).

vultus ( volt-), ūs, m. ( neutr. collat. form, plur. volta, Enn. ap. Non. p. 230, 15, or Ann. v. 536 Vahl.; Lucr. 4, 1213) [etym. dub.; cf. Goth. vulthus, glory], an expression of countenance, the countenance, visage, as to features and expression; hence, often to be translated by features, looks, air, mien, expression, aspect (syn. aspectus).

Lit.

In gen., sing.: nam et oculi nimis arguti, quemadmodum animo affecti sumus, loquuntur, et is qui appellatur vultus, [p. 2017] qui nullo in animante esse praeter hominem potest, indicat:

cujus vim Graeci norunt. nomen omnino non habent,

Cic. Leg. 1, 9, 27:

imago animi vultus est, indices oculi,

id. de Or. 3, 59, 221:

ea, quae nobis non possumus fingere, facies, voltus, sonus,

id. ib. 1, 28, 127:

oculi, supercilia, frons, vultus denique totus, qui sermo quidam tacitus mentis est, hic in fraudem homines impulit,

id. Pis. 1, 1:

vultus atque nutus,

id. Lael. 25, 93:

acer in hostem,

Hor. C. 1, 2, 40:

torvus,

id. Ep. 1, 19, 12:

maestus,

id. A. P. 106:

tali vultu gemens,

Ov. Tr. 3, 4, 37:

qui spiritus illi, Qui voltus,

Verg. A. 5, 649; cf.:

voltus tuus, cui regendum me tradidi,

Sen. Ben. 6, 7, 1.— Plur.:

vultus mehercule tuos mihi expressit omnes,

Cic. Fam. 12, 30, 3:

ficti simulatique vultus,

id. Clu. 26, 72:

non modo severitatem illorum, sed ne vultus quidem ferre possemus,

id. Planc. 18, 45:

tenere vultus mutantem Protea,

Hor. Ep. 1, 1, 90:

super omnia vultus Accessere boni,

kindly, Ov. M. 8, 677:

vultus modo sumit acerbos,

id. Tr. 5, 8, 17.—

In partic., an angry countenance, stern look, grim visage ( poet. and in post-Aug. prose):

(justum virum) Non vultus instantis tyranni Mente quatit solidā,

Hor. C. 3, 3, 3; id. S. 1, 6, 121; 2, 7, 44; Tac. A. 1, 12; Vulg. Psa. 20, 10; 33, 17. —

Transf.

In gen., the face (syn.: facies, os): simiae vultum subire, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 2:

bracchia et vultum teretesque suras laudo,

Hor. C. 2, 4, 21:

petamque vultus umbra curvis unguibus,

id. Epod. 5, 93; so in the plur., Ov. M. 5, 59; 5, 217; 5, 292; 6, 630; Mart. 1, 32, 5; Plin. 26, 1, 2, § 2 al.—

In partic., a painted face, portrait, likeness:

vultus Epicurios per cubicula gestant,

Plin. 35, 2, 2, § 5; Vop. Prob. 23; Treb. Poll. Claud. 14.—

The face, look, appearance ( poet.):

vultus capit illa priores,

Ov. M. 1, 738:

inque nitentem Inachidos vultus mutaverat ille juvencam,

id. ib. 1, 611.—Of things:

unus erat toto naturae vultus in orbe,

Ov. M. 1, 6:

salis placidi,

Verg. A. 5, 848.