Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

animis

  • 21 relligio

    rĕlĭgĭo (in poetry also rellĭgĭo, to lengthen the first syllable), ōnis, f. [Concerning the etymology of this word, various opinions were prevalent among the ancients. Cicero (N. D. 2, 28, 72) derives it from relĕgere, an etymology favored by the verse cited ap. Gell. 4, 9, 1, religentem esse oportet, religiosum nefas; whereas Servius (ad Verg. A. 8, 349), Lactantius (4, 28), Augustine (Retract. 1, 13), al., assume religare as the primitive, and for this derivation Lactantius cites the expression of Lucretius (1, 931; 4, 7): religionum nodis animos exsolvere. Modern etymologists mostly agree with this latter view, assuming as root lig, to bind, whence also lic-tor, lex, and ligare; hence, religio sometimes means the same as obligatio; v. Corss. Aussprache, 1, 444 sq.; cf. Munro ad Lucr. 1, 109.]
    I.
    Reverence for God ( the gods), the fear of God, connected with a careful pondering of divine things; piety, religion, both pure inward piety and that which is manifested in religious rites and ceremonies;

    hence the rites and ceremonies, as well as the entire system of religion and worship, the res divinae or sacrae, were frequently called religio or religiones (cf. our use of the word religion): qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi ex relegendo, ut elegantes ex elegendo, tamquam a diligendo diligentes, ex intellegendo intellegentes: his enim in verbis omnibus inest vis legendi eadem, quae in religioso,

    Cic. N. D. 2, 28, 72:

    religione id est cultu deorum,

    id. ib. 2, 3, 8:

    religio est, quae superioris cujusdam naturae (quam divinam vocant) curam caerimoniamque affert,

    id. Inv. 2, 53, 161:

    (Pompilius) animos ardentes consuetudine et cupiditate bellandi religionum caeremoniis mitigavit, etc.,

    id. Rep. 2, 14, 26;

    with which cf.: illa diuturna pax Numae mater huic urbi juris et religionis fuit,

    id. ib. 5, 2, 3:

    de auguriis, responsis, religione denique omni,

    Quint. 12, 2, 21:

    unde enim pietas? aut a quibus religio?

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf. id. Leg. 2, 11, 26:

    aliquem a pietate, religione deducere,

    id. Verr. 2, 4, 6, § 12:

    horum sententiae omnium non modo superstitionem tollunt, in quā inest timor inanis deorum, sed etiam religionem, quae deorum cultu pio continetur, etc.,

    id. N. D. 1, 42, 117:

    quis enim istas (Democriti) imagines... aut cultu aut religione dignas judicare?

    id. ib. 1, 43, 121; cf.:

    cum animus cultum deorum et puram religionem susceperit,

    id. Leg. 1, 23, 60:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    id. Balb. 24, 55; cf. id. Leg. 2, 22, 55:

    in quibus erant omnia, quae sceleri propiora sunt quam religioni,

    id. Verr. 2, 4, 50, § 112:

    nec vero superstitione tollenda religio tollitur,

    id. Div. 2, 72, 148; cf. id. Part. 23, 31:

    medemini religioni sociorum, judices, conservate vestram. Neque enim haec externa vobis est religio (sc. Cereris) neque aliena, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 114:

    istorum religio sacrorum,

    id. Fl. 28, 69; id. Verr. 2, 4, 6, § 12; cf. id. ib. 2, 4, 8, §

    18: religio deorum immortalium,

    id. Lael. 25, 96; cf.:

    per deos immortales! eos ipsos, de quorum religione jam diu dicimus,

    id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    religio divum,

    Lucr. 6, 1276:

    mira quaedam totā Siciliā privatim ac publice religio est Cereris Hennensis... quantam esse religionem convenit eorum, apud quos eam (Cererem) natam esse constat?... tanta erit enim auctoritas illius religionis, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107; cf. id. ib. 2, 4, 45, §

    99: qui (Mercurius) apud eos summā religione coleretur,

    id. ib. 2, 4, 39, § 84; cf. id. ib. 2, 4, 39, § 85;

    2, 4, 44, § 96: (simulacrum Dianae) translatum Carthaginem locum tantum hominesque mutarat: religionem quidem pristinam conservabat,

    id. ib. 2, 4, 33, § 72; cf.

    , of the same,

    id. ib. 2, 4, 35, §

    78: fanum Junonis tantā religione semper fuit, ut... semper inviolatum sanctumque fuit,

    enjoyed such honor, was held in such reverence, id. ib. 2, 4, 46, § 103;

    2, 4, 58, § 129: hac (panacea) evulsā scrobem repleri vario genere frugum religio est,

    is a religious custom, Plin. 25, 4, 11, § 30; cf.:

    et obrui tales religio est,

    id. 30, 5, 14, § 42:

    hi (barbari) ignari totius negotii ac religionis,

    of religious belief, of religion, Cic. Verr. 2, 4, 35, § 77; cf.:

    venit mihi fani, loci, religionis illius in mentem,

    id. ib. 2, 4, 50, §

    110: de religione queri,

    id. ib. 2, 4, 51, § 113.—In late and eccl. Lat., a religious ordinance, ceremony, rite:

    quae est ista religio?

    Vulg. Exod. 12, 26:

    ista est religio victimae,

    id. Num. 19, 2.—In plur.:

    expertes religionum omnium,

    Cic. N. D. 1, 42, 119:

    qui in bello religionum et consuetudinis jura continent,

    id. Verr. 2, 4, 55, § 122; cf.:

    a quibus (rebus) etiam oculos cohibere te religionum jura cogebant,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: religiones expiare,

    id. Mil. 27, 73:

    ceterae (nationes) pro religionibus suis bella suscipiunt, istae contra omnium religiones,

    id. Font. 9, 30: Druides religiones interpretantur, religious matters, religion, Caes. B. G. 6, 13:

    scientia morum ac religionum ejus rei publicae,

    Quint. 12, 3, 1:

    civitas religionibus dedita,

    Plin. Pan. 74, 5:

    liberum a religionibus matutinum,

    Col. 6, 2, 3.
    II.
    Transf.
    A.
    Subject., conscientiousness, scrupulousness arising from religion, religious scruples, scruples of conscience, religious awe, etc. (cf. sanctimonia):

    refrenatus religione,

    Lucr. 5, 1114:

    oppressa gravi sub religione vita,

    id. 1, 64:

    sese cum summā religione, tum summo metu legum et judiciorum teneri,

    Cic. Verr. 2, 4, 34, § 75; cf.:

    ut eam non metus, non religio contineret,

    id. ib. 2, 4, 45, §

    101: memini perturbari exercitum nostrum religione et metu, quod serenā nocte subito candens et plena luna defecisset,

    id. Rep. 1, 15, 23:

    tantā religione obstricta tota provincia est, tanta superstitio ex istius facto mentes omnium Siculorum occupavit, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 51, § 113; cf.:

    obstrinxisti religione populum Romanum,

    id. Phil. 2, 33, 83:

    recitatis litteris oblata religio Cornuto est, etc.,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    ad oblatam aliquam religionem,

    id. Agr. 1, 2, 5:

    non recordabantur, quam parvulae saepe causae vel falsae suspicionis vel terroris repentini vel objectae religionis magna detrimenta intulissent,

    Caes. B. C. 3, 72:

    obicere religionem,

    Plaut. Merc. 5, 2, 40; cf.:

    inicere religionem alicui,

    Cic. Caecin. 33, 97:

    vide ne quid Catulus attulerit religionis,

    id. de Or. 2, 90, 367:

    Gracchus cum rem illam in religionem populo venisse sentiret, ad senatum retulit,

    id. N. D. 2, 4, 10:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    ut quae religio C. Mario non fuerat, quo minus C. Glauciam praetorem occideret, eā nos religione in privato P. Lentulo puniendo liberaremur,

    id. Cat. 3, 6, 15:

    tunc quoque, ne confestim bellum indiceretur, religio obstitit,

    Liv. 4, 30:

    cum ibi quoque religio obstaret, ne, etc... augures consulti eam religionem eximere,

    id. 4, 31:

    cum plenā religione civitas esset,

    id. 7, 28; 21, 62:

    nihil esse mihi, religio'st dicere,

    Ter. Heaut. 2, 1, 16; cf.:

    ut velut numine aliquo defensa castra oppugnare iterum, religio fuerit,

    Liv. 2, 62; 6, 27:

    rivos deducere nulla Religio vetuit (with fas et jura sinunt),

    Verg. G. 1, 270:

    nulla mihi Religio est,

    Hor. S. 1, 9, 71:

    nullā religione, ut scelus tegat, posse constrin gi,

    Curt. 6, 7, 7:

    quosdam religio ceperit ulterius quicquam eo die conandi,

    Liv. 28, 15; cf.:

    movendi inde thesauros incussa erat religio,

    id. 29, 18:

    religio fuit, denegare nolui,

    Plaut. Curc. 2, 3, 71.—In plur.: non demunt animis curas ac religiones Persarum montes, Varr. ap. Non. 379, 11:

    artis Religionum animum nodis exsolvere,

    Lucr. 1, 932; 4, 7:

    religionibus atque minis obsistere vatum,

    id. 1, 109:

    plerique novas sibi ex loco religiones fingunt,

    Caes. B. G. 6, 37:

    natio est omnis Gallorum admodum dedita religionibus,

    id. ib. 6, 16:

    religionibus impediri,

    id. ib. 5, 6; Auct. B. Alex. 74; Phaedr. 4, 10, 4:

    plenis religionum animis, prodigia insuper nunciata,

    Liv. 41, 16:

    nullus locus non religionum deorumque est plenus,

    id. 5, 52, 2:

    pontifices flaminesque neglegentiores publicarum religionum esse,

    id. 5, 52, 5.—
    b.
    Meton. ( effect. pro causā), a religious offence, giving rise to scruples of conscience:

    ut si profectus non esset, nullā tamen mendacii religione obstrictus videretur,

    Caes. B. C. 1, 11:

    liberaret religione templum,

    Liv. 45, 5:

    se domumque religione exsolvere,

    id. 5, 23.—In plur.:

    inexpiabiles religiones in rem publicam inducere,

    Cic. Phil. 1, 6, 13.—
    c.
    In partic.: religio jurisjurandi, or absol., scrupulousness in the fulfilment of an oath, the obligation of an oath, plighted faith:

    religione jurisjurandi ac metu deorum in testimoniis dicendis commoveri,

    Cic. Font. 9, 20; so,

    jurisjurandi,

    Caes. B. C. 1, 76 fin.; 3, 28; cf.:

    nec Achaeos religione obstringerent,

    Liv. 39, 37; Just. 1, 9, 18; 18, 6, 11. — Absol., Caes. B. C. 2, 32:

    nocturna proelia esse vitanda, quod perterritus miles in civili dissensione timori magis quam religioni consulere consuerit,

    id. ib. 1, 67:

    religionem servare,

    Nep. Ages. 2, 5.—
    2.
    In gen., a strict scrupulousness, anxiety, punctiliousness, conscientiousness, exactness, etc.: Atheniensium semper fuit prudens sincerumque judicium, nihil ut possent nisi incorruptum audire et elegans. Eorum religioni cum serviret orator, nullum verbum insolens, [p. 1557] nullum odiosum ponere audebat, Cic. Or. 8, 25; cf. id. ib. 11, 36; id. Brut. 82, 283:

    fide et religione vitae defendi,

    id. Deiot. 6, 16; cf.:

    propter fidem et religionem judicis,

    id. Rosc. Com. 15, 45; and:

    testimoniorum religionem et fidem,

    id. Fl. 4, 9:

    homo sine ullā religione ac fide,

    Nep. Chabr. 8, 2:

    sin est in me ratio rei publicae, religio privati officii, etc.,

    Cic. Sull. 3, 10; so,

    officii,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    religio in consilio dando,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    alicujus facta ad antiquae religionis rationem exquirere,

    id. Verr. 2, 4, 5, § 10; so,

    antiqua,

    id. Caecin. 10, 28:

    nefas est religionem decipi judicantis,

    Amm. 30, 4, 10.—In plur.:

    judicum religiones,

    Cic. de Or. 1, 8, 31.—
    B.
    Object.
    1.
    Abstr., the holiness, sacredness, sanctity inhering in any religious object (a deity, temple, utensils, etc.; cf.

    sanctitas): quae (fortissimorum civium mentes) mihi videntur ex hominum vitā ad deorum religionem et sanctimoniam demigrasse,

    Cic. Rab. Perd. 10, 30:

    propter singularem ejus fani religionem,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 96:

    in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religio,

    Liv. 2, 40, 3; so,

    fani,

    Cic. Verr. 2, 4, 50, § 110; id. Inv. 2, 1, 1:

    sacrarii,

    id. Verr. 2, 4, 3, § 5:

    templorum,

    Tac. H. 1, 40:

    signi,

    Cic. Verr. 2, 4, 57, § 127:

    jam tum religio pavidos terrebat agrestes Dira loci,

    Verg. A. 8, 349.—
    2.
    Concr., an object of religious veneration, a sacred place or thing:

    uno tempore Agrigentini beneficium Africani (sc. signum Apollinis), religionem domesticam, ornamentum urbis, etc.... requirebant,

    Cic. Verr. 2, 4, 43, § 93; cf.:

    religionem restituere,

    id. ib. 2, 4, 36, §

    80: sacrorum omnium et religionum hostis praedoque,

    id. ib.; cf.:

    praedo religionum,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: quem tibi deum tantis eorum religionibus violatis auxilio futurum putas?

    id. ib. 2, 4, 35, § 78; cf.:

    est sceleris, quod religiones maximas violavit,

    id. ib. 2, 4, 41, § 88.— Poet.:

    quae religio aut quae machina belli, of the Trojan horse,

    Verg. A. 2, 151.—
    (β).
    A system of religious belief, a religion (late Lat.):

    Christiana,

    Christianity, Eutr. 10, 16 fin.; Leo M. Serm. 66, 2 init.:

    Christianam religionem absolutam et simplicem anili superstitione confundens,

    Amm. 21, 16, 18; Lact. 5, 2, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > relligio

  • 22 saevio

    saevĭo, ii, ītum, 4 (old form of the imperf. saevibat, Lucr. 5, 1003; fut. saevibo, Mar. Vict. from Macr. 20, p. 443), v. n. [saevus], to be fierce or furious, to rage, to vent one's rage (very freq. since the Aug. per.; once in Cæs.; not in Cic.; but saevus and saevitia several times in Cic.).
    I.
    Lit., of animals:

    ubi equus saevit,

    Lucr. 5, 1075:

    (lupus) rabieque fameque,

    Ov. M. 11, 369:

    anguis,

    Verg. G. 3, 434:

    panthera,

    Phaedr. 3, 2, 14:

    leo,

    Val. Fl. 6, 613 al.:

    aper in pecudes,

    Ov. M. 8, 296:

    accipiter in omnes aves,

    id. ib. 11, 345:

    canes in alios saevientes,

    Gell. 7, 1, 6.—
    B.
    Esp., of the cries of enraged animals:

    hinc exaudiri gemitus iraeque leonum,... atque in praesepibus ursi Saevire,

    Verg. A. 7, 17 Forbig. ad loc. (cf. Rib. ad loc., who conjectures mugire):

    agni balant, porcelli gruniunt, ursi saeviunt,

    Spart. Get. 5.—
    II.
    Transf., of any strong, passionate excitement, to rage, rave; to be furious, mad, violent, angry, etc. (cf.: furo, bacchor).
    A.
    Of persons:

    here mi, nimium saevis,

    Plaut. Cas. 3, 5, 20; id. Truc. 5, 4; cf. id. Ps. 5, 1, 4:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    ne saevi, magna sacerdos,

    Verg. A. 6, 544:

    si quid saeviunt senes,

    Plaut. Ep. 5, 1, 51:

    leniter qui saeviunt sapiunt magis,

    who control their anger, id. Bacch. 3, 3, 4:

    saevire Fortuna ac miscere omnia coepit,

    Sall. C. 10, 1:

    saeviens turba,

    Liv. 8, 24:

    seditionibus saevire,

    id. 2, 44:

    in delectibus saevire solitos,

    id. 2, 44 Drak.:

    (paedagogi) imperiosi atque interim saevientes,

    Quint. 1, 1, 8:

    saevire securibus,

    Plin. Pan. 52, 4:

    saevit animis ignobile vulgus,

    Verg. A. 1, 149:

    animis acerbis (with procedere longius iras),

    id. ib. 5, 462:

    pater ardens Saevit, quod, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 49:

    saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

    id. ib. 2, 2, 126:

    saevire in tergum et in cervices,

    Liv. 3, 45:

    in obsides innoxios,

    id. 28, 34:

    in delubra,

    id. 31, 30:

    in se ipsum,

    id. 1, 53:

    in conjuges ac liberos,

    Tac. Agr. 38; id. A. 3, 31 fin.; Suet. Aug. 13; Ov. M. 4, 712 al.; cf.:

    flagellis in aliquem,

    Juv. 10, 180; and:

    in se (corresp. to manus sibi inferre),

    Dig. 29, 5, 1, § 22.— Poet., with dat.:

    qui mihi nunc saevit,

    Ov. H. 4, 148; Tib. 1, 2, 88.— Poet., with inf. (cf. saevus, II. A.):

    cum manus impia saevit Sanguine Caesareo Romanum exstinguere nomen,

    Ov. M. 1, 200.— Impers. pass.:

    clade saevitum est,

    Suet. Ner. 38:

    constat Trojā captā in ceteros saevitum esse Trojanos,

    Liv. 1, 1:

    in aliquid (aliquem),

    id. 34, 14; 41, 6; Vell. 2, 74, 44; Tac. Agr. 2; id. A. 1, 49; 4, 20; id. H. 2, 62 al.—
    B.
    Of things:

    saevit minaci murmure ventus,

    Lucr. 1, 276; cf.:

    frustra mare saepe coortum Saevibat,

    id. 5, 1003:

    dum longus inter saeviat Ilion Romamque pontus,

    Hor. C. 3, 3, 37:

    pelagus,

    Tac. A. 15, 46:

    mare ventis,

    Sall. J. 78, 3: ventus, * Caes. B. G. 3, 13 fin.; cf.

    Aufidus,

    Hor. C. 4, 14, 27:

    medius dies solstitio,

    Sen. Hippol. 766:

    venenum in praecordiis,

    Hor. Epod. 3, 5:

    gula,

    Juv. 5, 94; cf.

    venter (sc. fame),

    App. M. 4, p. 145:

    arbor stridoribus,

    Sil. 13, 600:

    cum tibi flagrans amor... Saeviet circa jecur ulcerosum,

    Hor. C. 1, 25, 15:

    saevit amor ferri,

    Verg. A. 7, 461; 4, 532:

    dolor in erepto amore,

    Prop. 2, 8, 36 (8 b, 20):

    dolor in praecordiis,

    Petr. 17, 8:

    ira in aliquem,

    Ov. M. 14, 193:

    quo fortuna magis saevit,

    id. P. 2, 3, 51:

    fames,

    Val. Fl. 4, 499:

    morbus,

    Gell. 12, 5, 4: acerbus odor. Val. Fl. 4, 493:

    acer hinnitus equorum,

    Sil. 4, 97: oratio ferociens saeviensque (opp. demissa jacensque), Gell 1, 11, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > saevio

  • 23 semen

    sēmen, ĭnis, n. [root sa-, sē-; cf.: sero, sevi; Saturnus, sator, etc.].
    I.
    Seed.
    1.
    Of plants, Cato, R. R. 17; 27; 31 fin.; 34; Varr. R. R. 1, 40 sq.:

    semen manu spargere,

    Cic. Rosc. Am. 18, 50:

    terra semen excepit,

    id. Sen. 15, 51; id. N. D. 2, 32, 81; Ov. M. 1, 108; 7, 623 et saep.—
    2.
    Of men, animals, etc., Plaut. Am. 5, 2, 9; Varr. R. R. 2, 2, 4; 2, 3, 4; 3, 7, 10 al.; Lucr. 4, 1031; 4, 1034 sq.; Cels. 4, 19; Ov. M. 1, 748; 15, 760 et saep.—
    3.
    Poet., of the elements of other bodies (of fire, water, stones, etc.):

    ignis semina convolvunt e nubibus,

    Lucr. 6, 201 sq.; 6, 444; 6, 507;

    6, 841: quaerit pars semina flammae in venis silicis,

    Verg. A. 6, 6; Ov. M. 11, 144 et saep.:

    in animis quasi virtutum igniculi et semina,

    Cic. Fin. 5, 7, 18; so id. Div. 1, 3, 6:

    alicujus quaestionis,

    Liv. 40, 19.—
    B.
    kat exochên, spelt-seed, spelt, Plin. 18, 8, 19, § 82; 18, 24, 55, § 198; Col. 2, 12, 1; cf. Isid. Orig. 17, 3, 6.—
    II.
    Transf.
    A.
    A shoot used for propagating; a graft, scion, set, slip, cutting, Varr. R. R. 1, 40, 5; Verg. G. 2, 354; Col. 3, 3, 4; 3, 4, 1; 5, 10, 1 et saep.—
    2.
    A stock, race (very rare):

    genus ac semen,

    Cic. Agr. 2, 35, 95; so (with genus) id. Phil. 4, 5, 13:

    ipsa regio semine orta,

    Liv. 1, 47:

    videndum, ut boni seminis pecus habeas,

    Varr. R. R. 2, 2, 4.—
    3.
    Posterity, progeny, offspring, child ( poet.):

    non tulit in cineres labi sua Phoebus eosdem Semina, sed natum flammis Eripuit,

    Ov. M. 2, 629; so,

    semina,

    id. ib. 10, 470; 15, 216; id. F. 2, 383; id. Tr. 2, 415; Sen. Herc. Fur. 987; Vulg. Gen. 15, 5 et saep.—
    II.
    Trop., as in all languages, seed, i. e. origin, occasion, ground, cause; of persons, an author, prompter, insligator, etc. (class.).
    (α).
    Sing. (the predom. signif. in Cic.):

    stirps ac semen malorum omnium,

    Cic. Cat. 1, 12, 30:

    bellorum civilium semen et causa,

    id. Off. 2, 8, 29, cf. ut in seminibus est causa arborum et stirpium:

    sic hujus belli semen ut fuisti (for which, just before: causam belli in personā tuā constitisse),

    id. Phil. 2, 22, 55:

    sceleris,

    Plaut. Rud. 2, 2, 21.—
    (β).
    Plur.:

    in animis, quasi virtutum igniculi atque semina,

    Cic. Fin. 5, 7, 18:

    quod et Zeno in suis commentariis quasi semina quaedam sparsisset,

    id. Div. 1, 3, 6:

    si virtutes sunt, ad quas nobis initia quaedam ac semina sunt concessa naturā,

    Quint. 2, 20, 6:

    loquaces, seditiosos, semina discordiarum (tribunos plebis),

    Liv. 3, 19, 5:

    vix tamen illa semina erant futurae luxuriae,

    the small beginnings, id. 39, 6, 9; cf. id. 40, 19, 9:

    discordiae,

    Tac. H. 1, 53; 4, 18 fin.:

    belli,

    id. A. 4, 27; 16, 7:

    rebellionis,

    id. ib. 11, 19:

    motus,

    id. ib. 3, 41. futuri exitii, id. ib. 4, 60:

    ejus facultatis,

    Quint. 2, 20, 6:

    quamquam semina ejus (translationis) quaedam apud Aristotelen reperiuntur,

    id. 3, 6, 60:

    quaedam probationum,

    id. 4, 2, 54:

    veteris eloquentiae,

    Tac. Or. 33; Sen. Ep. 90, 29.

    Lewis & Short latin dictionary > semen

  • 24 tempero

    tempĕro, āvi, ātum, 1 (old pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. [tempus].
    I.
    Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
    A.
    Lit.:

    nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest,

    Cic. Off. 3, 33, 119:

    qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit,

    id. Rep. 6, 18, 18:

    ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit,

    id. Univ. 7:

    tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum,

    id. N. D. 3, 14, 36:

    aes conflare et temperare,

    Plin. 7, 56, 57, § 197:

    ferrum,

    id. 34, 14, 41, § 145:

    herbas,

    Ov. F. 5, 402:

    acetum melle,

    Plin. 14, 17, 21, § 114:

    vinum,

    id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7:

    venenum,

    Suet. Ner. 2 fin.:

    unguentum,

    Plin. 13, 2, 2, § 18:

    collyrium,

    id. 27, 10, 59, § 83:

    colores,

    id. 2, 18, 16, § 79 et saep.:

    ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant,

    Cic. N. D. 2, 19, 49:

    Etesiarum flatu nimii temperantur calores,

    id. ib. 2, 53, 131; cf.:

    vitis solem umbra temperans,

    Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1:

    scatebrisque arentia temperat arva,

    i. e. waters, Verg. G. 1, 110; so,

    arva (Galesus),

    Claud. Cons. Prob. 260.—
    2.
    Transf., to rule, regulate, govern, manage, arrange, order:

    rem publicam institutis et legibus,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

    constituere et temperare civitates,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    Lycurgus, qui Lacedaemoniorum rem publicam temperavit,

    id. Div. 1, 43, 96; cf.:

    qui (Juppiter) res hominum ac deorum, Qui mare ac terras variisque mundum Temperat horis,

    Hor. C. 1, 12, 16:

    terram, mare, urbes, etc. (corresp. to regere),

    id. ib. 3, 4, 45:

    mare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    aequor,

    Verg. A. 1, 146:

    orbem,

    Ov. M. 1, 770; 15, 869:

    arces aetherias,

    id. ib. 15, 859:

    undas,

    id. ib. 12, 580:

    ratem,

    id. ib. 13, 366:

    solus id navigii genus temperans,

    Vell. 2, 107:

    omnia pretio temperata,

    id. 2, 60:

    senem delirum,

    Hor. S. 2, 5, 71:

    ora frenis,

    id. C. 1, 8, 7 et saep.:

    genius qui natale temperat astrum,

    id. Ep. 2, 2, 187:

    annum,

    id. ib. 1, 12, 16; Plin. 2, 6, 4, § 13:

    caeli fulgura,

    Cic. Leg. 8, 21:

    fortunam suo arbitrio,

    Petr. 137.— Poet.:

    carmen impositis articulis,

    i. e. to tune, Prop. 2, 34 (3, 32), 80; cf.:

    testudinis aureae strepitum,

    Hor. C. 4, 3, 18:

    Musam pede Archilochi,

    id. Ep. 1, 19, 28 sq.:

    citharam nervis,

    i. e. to string, Ov. M. 10, 108.—
    B.
    Trop.
    1.
    To regulate, rule, etc.:

    non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire,

    Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.:

    cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet,

    id. Phil. 12, 11, 26:

    quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis,

    id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65:

    ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi,

    id. Or. 58, 197; so,

    joined with miscere,

    id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.:

    at haec interdum temperanda et varianda sunt,

    id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176:

    iracundiam cohibere, victoriam temperare,

    id. Marcell. 3, 8:

    amara lento Temperet risu,

    Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34:

    (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras,

    soothes, allays, Verg. A. 1, 57:

    sumptus,

    Ov. Am. 1, 3, 10:

    Mercurius temperat astra,

    Stat. Th. 1, 305.—
    2.
    Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
    II.
    Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one ' s self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
    A.
    In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
    (α).
    With in and abl.:

    jam istoc probior es, cum in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8:

    in multa temperarunt tribuni,

    Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.—
    (β).
    With dat.:

    linguae tempera,

    Plaut. Rud. 4, 7, 28; so,

    linguae,

    Liv. 28, 44, 18:

    linguae,

    Sen. Ira, 3, 6, 2:

    manibus,

    Liv. 2, 23, 9; 4, 3, 6; 32, 20, 3; Curt. 7, 2, 24:

    oculis,

    Liv. 21, 22, 7:

    irae,

    id. 33, 20, 7:

    victoriae,

    Sall. C. 11, 8:

    gulae,

    Plin. Ep. 2, 6, 5:

    lacrimis,

    Curt. 7, 2, 7.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    temperare ab injuriā et maleficio,

    Caes. B. G. 1, 7:

    a maleficio,

    Auct. Her. 2, 19, 29:

    a lacrimis,

    Verg. A. 2, 8:

    precibus ducis mitigati ab excidio civitatis temperavere,

    Tac. H. 1, 63.—Rarely with sibi, etc.:

    cum sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum?

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    ne a necessariis quidem sibi rabies temperat,

    Sen. Clem. 1, 26, 4.—
    (δ).
    With abl. alone:

    lacrimis,

    Liv. 30, 20; Tac. A. 15, 16:

    a venatibus,

    Claud. III. Laud. Stil. 270:

    risu,

    Liv. 32, 34, 3: neque verbis adversus principem neque factis, Suet. Vit. Lucan.—
    (ε).
    With inf.:

    matronae Canorā hic voce suā tinnire temperent,

    Plaut. Poen. prol. 33:

    dormire,

    id. ib. 22:

    maledicere huic,

    id. ib. 5, 2, 76: tollere puerum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.):

    exordiri rem novam,

    Gell. 4, 9, 5. —
    (ζ).
    With ne and subj.:

    quoi male faciundi est potestas, quom ne id faciat temperat,

    Plaut. Stich. 1, 2, 60:

    quod in pluribus libris ne facerem temperavi,

    Lact. 4, 3, 5.—
    (η).
    With quin (post-Aug.):

    non temperante Tiberio quin premeret,

    Tac. A. 3, 67: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin, etc., Suet. Claud. 41; id. Calig. 54:

    vix temperabat, quin diceret,

    Sen. Contr. 10, 1 (30), 7:

    Arruntius non temperavit, quin, etc.,

    id. Ep. 114, 19.—
    b.
    With sibi or animis (so not in Cicero):

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin, etc.,

    Caes. B. G. 1, 33:

    vix sibi temperant quin, etc.,

    Sen. Ben. 2, 29, 2; Vell. 1, 16, 1: usque mihi temperavi, dum perducerem eo rem, ut, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2:

    nequeo mihi temperare, quominus, etc.,

    Plin. 18, 6, 8, § 41; 1, praef. §

    30: non quivit temperare sibi in eo (signo), etc.,

    id. 34, 8, 19, § 62; Plin. Ep. 6, 17, 1:

    vix temperavere animis, quin, etc.,

    Liv. 5, 45, 7.—
    c.
    Impers. pass.:

    aegre temperatum est, quin, etc.,

    they with difficulty refrained, Liv. 32, 10, 8:

    nec temperatum manibus foret, ni, etc.,

    id. 2, 23, 10:

    jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est,

    id. 5, 7, 8:

    ab oppugnatione urbium temperatum,

    id. 7, 20, 9:

    a caedibus,

    id. 25, 25, 9.—
    B.
    In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab:

    ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis,

    Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    superatis hostibus (shortly after, parcere),

    id. ib. 2, 2, 2, §

    4: sociis,

    id. ib. 2, 1, 59, §

    154: alicui in aliquā re,

    id. ib. 2, 2, 6, §

    17: amicis,

    id. Balb. 27, 60:

    privignis,

    Hor. C. 3, 24, 18:

    ingenio suo,

    Quint. 10, 1, 98 al.:

    in quo ab sociis temperaverant,

    Liv. 6, 17, 8:

    ab his sacris,

    id. 39, 10, 9:

    quamvis a plerisque cibis singuli temperemus,

    Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.:

    a mulso sibi temperare,

    Cels. 4, 31.— Impers. pass.:

    templis deum temperatum est,

    Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.:

    nec ab ullo temperatum foret,

    id. 24, 31, 11.—Hence,
    A.
    tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.:

    modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit?

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc.,

    id. Font. 18, 40; so,

    homo,

    id. Att. 15, 1, 1.— Sup.:

    homo sanctissimus et temperantissimus,

    Cic. Font. 17, 38:

    principes graviores temperantioresque a cupidine imperii,

    refraining, abstaining, Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr. —With gen.:

    famae temperans,

    Ter. Phorm. 2, 1, 41:

    temperans gaudii seraeque laetitiae,

    Plin. Pan. 52, 5:

    potestatis temperantior,

    Tac. A. 13, 46.—Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29. — Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.— Sup. seems not to occur.—
    B.
    tempĕrātus, a, um, P. a.
    * 1.
    Duly arranged or prepared:

    prela,

    Cato, R. R. 12.—
    2.
    Limited, moderate, temperate.
    (α).
    Lit.:

    temperatae escae modicaeque potiones,

    Cic. Div. 1, 51, 115:

    regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae,

    Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.— Comp.:

    loca temperatiora,

    Caes. B. G. 5, 12:

    o temperatae dulce Formiae litus,

    Mart. 10, 30, 1:

    mitis ac temperatus annus,

    Col. 3, 20, 1; cf. in sup.:

    temperatissimum anni tempus,

    Varr. R. R. 2, 5, 14.—
    (β).
    Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate:

    est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur,

    Cic. Fam. 12, 27:

    justi, temperati, sapientes,

    id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1:

    mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā,

    Hor. C. 2, 3, 3:

    vim temperatam di provehunt In majus,

    id. ib. 3, 4, 66:

    animum temperatum virtutibus fuisse,

    Liv. 1, 18, 4:

    hoc multo fortius est... illud temperatius,

    Sen. Ep. 18, 3:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    oratio modica ac temperata,

    id. Or. 27, 95.— Comp.:

    temperatior oratio,

    Cic. de Or. 2, 53, 212.— Sup.:

    temperatissimi sanctissimique viri monumentum,

    Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83. — Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
    a.
    Lit.:

    tepebit,

    Cato, R. R. 69, 2:

    arbores umoris temperate, parum terreni habentes,

    Vitr. 2, 9 med.
    b.
    Trop.:

    agere,

    Cic. Att. 12, 32, 1:

    temperatius scribere,

    id. ib. 13, 1, 1:

    temperatissime et castissime vivere,

    Aug. Mus. 6, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > tempero

  • 25 temperor

    tempĕro, āvi, ātum, 1 (old pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. [tempus].
    I.
    Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
    A.
    Lit.:

    nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest,

    Cic. Off. 3, 33, 119:

    qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit,

    id. Rep. 6, 18, 18:

    ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit,

    id. Univ. 7:

    tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum,

    id. N. D. 3, 14, 36:

    aes conflare et temperare,

    Plin. 7, 56, 57, § 197:

    ferrum,

    id. 34, 14, 41, § 145:

    herbas,

    Ov. F. 5, 402:

    acetum melle,

    Plin. 14, 17, 21, § 114:

    vinum,

    id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7:

    venenum,

    Suet. Ner. 2 fin.:

    unguentum,

    Plin. 13, 2, 2, § 18:

    collyrium,

    id. 27, 10, 59, § 83:

    colores,

    id. 2, 18, 16, § 79 et saep.:

    ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant,

    Cic. N. D. 2, 19, 49:

    Etesiarum flatu nimii temperantur calores,

    id. ib. 2, 53, 131; cf.:

    vitis solem umbra temperans,

    Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1:

    scatebrisque arentia temperat arva,

    i. e. waters, Verg. G. 1, 110; so,

    arva (Galesus),

    Claud. Cons. Prob. 260.—
    2.
    Transf., to rule, regulate, govern, manage, arrange, order:

    rem publicam institutis et legibus,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2; cf.:

    constituere et temperare civitates,

    id. Ac. 2, 1, 3:

    Lycurgus, qui Lacedaemoniorum rem publicam temperavit,

    id. Div. 1, 43, 96; cf.:

    qui (Juppiter) res hominum ac deorum, Qui mare ac terras variisque mundum Temperat horis,

    Hor. C. 1, 12, 16:

    terram, mare, urbes, etc. (corresp. to regere),

    id. ib. 3, 4, 45:

    mare,

    id. ib. 4, 12, 1:

    aequor,

    Verg. A. 1, 146:

    orbem,

    Ov. M. 1, 770; 15, 869:

    arces aetherias,

    id. ib. 15, 859:

    undas,

    id. ib. 12, 580:

    ratem,

    id. ib. 13, 366:

    solus id navigii genus temperans,

    Vell. 2, 107:

    omnia pretio temperata,

    id. 2, 60:

    senem delirum,

    Hor. S. 2, 5, 71:

    ora frenis,

    id. C. 1, 8, 7 et saep.:

    genius qui natale temperat astrum,

    id. Ep. 2, 2, 187:

    annum,

    id. ib. 1, 12, 16; Plin. 2, 6, 4, § 13:

    caeli fulgura,

    Cic. Leg. 8, 21:

    fortunam suo arbitrio,

    Petr. 137.— Poet.:

    carmen impositis articulis,

    i. e. to tune, Prop. 2, 34 (3, 32), 80; cf.:

    testudinis aureae strepitum,

    Hor. C. 4, 3, 18:

    Musam pede Archilochi,

    id. Ep. 1, 19, 28 sq.:

    citharam nervis,

    i. e. to string, Ov. M. 10, 108.—
    B.
    Trop.
    1.
    To regulate, rule, etc.:

    non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire,

    Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.:

    cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet,

    id. Phil. 12, 11, 26:

    quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis,

    id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65:

    ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi,

    id. Or. 58, 197; so,

    joined with miscere,

    id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.:

    at haec interdum temperanda et varianda sunt,

    id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176:

    iracundiam cohibere, victoriam temperare,

    id. Marcell. 3, 8:

    amara lento Temperet risu,

    Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34:

    (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras,

    soothes, allays, Verg. A. 1, 57:

    sumptus,

    Ov. Am. 1, 3, 10:

    Mercurius temperat astra,

    Stat. Th. 1, 305.—
    2.
    Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
    II.
    Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one ' s self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
    A.
    In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
    (α).
    With in and abl.:

    jam istoc probior es, cum in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8:

    in multa temperarunt tribuni,

    Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.—
    (β).
    With dat.:

    linguae tempera,

    Plaut. Rud. 4, 7, 28; so,

    linguae,

    Liv. 28, 44, 18:

    linguae,

    Sen. Ira, 3, 6, 2:

    manibus,

    Liv. 2, 23, 9; 4, 3, 6; 32, 20, 3; Curt. 7, 2, 24:

    oculis,

    Liv. 21, 22, 7:

    irae,

    id. 33, 20, 7:

    victoriae,

    Sall. C. 11, 8:

    gulae,

    Plin. Ep. 2, 6, 5:

    lacrimis,

    Curt. 7, 2, 7.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    temperare ab injuriā et maleficio,

    Caes. B. G. 1, 7:

    a maleficio,

    Auct. Her. 2, 19, 29:

    a lacrimis,

    Verg. A. 2, 8:

    precibus ducis mitigati ab excidio civitatis temperavere,

    Tac. H. 1, 63.—Rarely with sibi, etc.:

    cum sibi in contionibus credas a mendacio temperaturum?

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    ne a necessariis quidem sibi rabies temperat,

    Sen. Clem. 1, 26, 4.—
    (δ).
    With abl. alone:

    lacrimis,

    Liv. 30, 20; Tac. A. 15, 16:

    a venatibus,

    Claud. III. Laud. Stil. 270:

    risu,

    Liv. 32, 34, 3: neque verbis adversus principem neque factis, Suet. Vit. Lucan.—
    (ε).
    With inf.:

    matronae Canorā hic voce suā tinnire temperent,

    Plaut. Poen. prol. 33:

    dormire,

    id. ib. 22:

    maledicere huic,

    id. ib. 5, 2, 76: tollere puerum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.):

    exordiri rem novam,

    Gell. 4, 9, 5. —
    (ζ).
    With ne and subj.:

    quoi male faciundi est potestas, quom ne id faciat temperat,

    Plaut. Stich. 1, 2, 60:

    quod in pluribus libris ne facerem temperavi,

    Lact. 4, 3, 5.—
    (η).
    With quin (post-Aug.):

    non temperante Tiberio quin premeret,

    Tac. A. 3, 67: ne sedato quidem tumultu temperare potuit, quin, etc., Suet. Claud. 41; id. Calig. 54:

    vix temperabat, quin diceret,

    Sen. Contr. 10, 1 (30), 7:

    Arruntius non temperavit, quin, etc.,

    id. Ep. 114, 19.—
    b.
    With sibi or animis (so not in Cicero):

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin, etc.,

    Caes. B. G. 1, 33:

    vix sibi temperant quin, etc.,

    Sen. Ben. 2, 29, 2; Vell. 1, 16, 1: usque mihi temperavi, dum perducerem eo rem, ut, etc., Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2:

    nequeo mihi temperare, quominus, etc.,

    Plin. 18, 6, 8, § 41; 1, praef. §

    30: non quivit temperare sibi in eo (signo), etc.,

    id. 34, 8, 19, § 62; Plin. Ep. 6, 17, 1:

    vix temperavere animis, quin, etc.,

    Liv. 5, 45, 7.—
    c.
    Impers. pass.:

    aegre temperatum est, quin, etc.,

    they with difficulty refrained, Liv. 32, 10, 8:

    nec temperatum manibus foret, ni, etc.,

    id. 2, 23, 10:

    jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est,

    id. 5, 7, 8:

    ab oppugnatione urbium temperatum,

    id. 7, 20, 9:

    a caedibus,

    id. 25, 25, 9.—
    B.
    In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab:

    ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis,

    Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17:

    superatis hostibus (shortly after, parcere),

    id. ib. 2, 2, 2, §

    4: sociis,

    id. ib. 2, 1, 59, §

    154: alicui in aliquā re,

    id. ib. 2, 2, 6, §

    17: amicis,

    id. Balb. 27, 60:

    privignis,

    Hor. C. 3, 24, 18:

    ingenio suo,

    Quint. 10, 1, 98 al.:

    in quo ab sociis temperaverant,

    Liv. 6, 17, 8:

    ab his sacris,

    id. 39, 10, 9:

    quamvis a plerisque cibis singuli temperemus,

    Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.:

    a mulso sibi temperare,

    Cels. 4, 31.— Impers. pass.:

    templis deum temperatum est,

    Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.:

    nec ab ullo temperatum foret,

    id. 24, 31, 11.—Hence,
    A.
    tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.:

    modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit?

    Cic. Par. 3, 1, 21:

    homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc.,

    id. Font. 18, 40; so,

    homo,

    id. Att. 15, 1, 1.— Sup.:

    homo sanctissimus et temperantissimus,

    Cic. Font. 17, 38:

    principes graviores temperantioresque a cupidine imperii,

    refraining, abstaining, Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr. —With gen.:

    famae temperans,

    Ter. Phorm. 2, 1, 41:

    temperans gaudii seraeque laetitiae,

    Plin. Pan. 52, 5:

    potestatis temperantior,

    Tac. A. 13, 46.—Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29. — Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.— Sup. seems not to occur.—
    B.
    tempĕrātus, a, um, P. a.
    * 1.
    Duly arranged or prepared:

    prela,

    Cato, R. R. 12.—
    2.
    Limited, moderate, temperate.
    (α).
    Lit.:

    temperatae escae modicaeque potiones,

    Cic. Div. 1, 51, 115:

    regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae,

    Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.— Comp.:

    loca temperatiora,

    Caes. B. G. 5, 12:

    o temperatae dulce Formiae litus,

    Mart. 10, 30, 1:

    mitis ac temperatus annus,

    Col. 3, 20, 1; cf. in sup.:

    temperatissimum anni tempus,

    Varr. R. R. 2, 5, 14.—
    (β).
    Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate:

    est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur,

    Cic. Fam. 12, 27:

    justi, temperati, sapientes,

    id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1:

    mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā,

    Hor. C. 2, 3, 3:

    vim temperatam di provehunt In majus,

    id. ib. 3, 4, 66:

    animum temperatum virtutibus fuisse,

    Liv. 1, 18, 4:

    hoc multo fortius est... illud temperatius,

    Sen. Ep. 18, 3:

    aequabile et temperatum orationis genus,

    Cic. Off. 1, 1, 3:

    oratio modica ac temperata,

    id. Or. 27, 95.— Comp.:

    temperatior oratio,

    Cic. de Or. 2, 53, 212.— Sup.:

    temperatissimi sanctissimique viri monumentum,

    Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83. — Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
    a.
    Lit.:

    tepebit,

    Cato, R. R. 69, 2:

    arbores umoris temperate, parum terreni habentes,

    Vitr. 2, 9 med.
    b.
    Trop.:

    agere,

    Cic. Att. 12, 32, 1:

    temperatius scribere,

    id. ib. 13, 1, 1:

    temperatissime et castissime vivere,

    Aug. Mus. 6, 15.

    Lewis & Short latin dictionary > temperor

  • 26 vanum

    vānus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. vaco], that contains nothing, empty, void. vacant.
    I.
    Lit. (rare;

    not in Cic.): sed illos Exspectata seges vanis elusit aristis,

    Verg. G. 1, 226:

    leve ac vanum granum,

    Col. 2, 9, 13:

    ne vana urbis magnitudo esset,

    Liv. 1, 8, 5:

    vanior jam erat hostium acies,

    id. 2, 47, 4:

    videtis ordines raros, cornua extenta, mediam aciem vanam et exhaustam,

    Curt. 4, 14, 14:

    vanam aciem esse ratus,

    i. e. thin, weak, id. 4, 14, 8: non vanae redeat sanguis imagini, i. e. to the shade of the dead (so called as being without a body), Hor. C. 1, 24, 15; 3, 27, 41.—
    II.
    Trop., empty as to purport or result, idle, null, groundless, unmeaning, fruitless, vain (freq. and class.): omnes dant consilium vanum, Enn. ap. Front. Ep. 2, 13 (Trag. Rel. v. 419 Vahl.):

    falsum aut vanum aut fictum (opp. vera),

    Ter. Eun. 1, 2, 24:

    oratio,

    Cic. Lael. 26, 98: vana quaedam atque inania polliceri. id. Planc. 42, 101:

    vana falsaque,

    Plin. 30, 2, 5, §

    14: res tumida, vana, ventosa,

    Sen. Ep. 84, 11:

    orationi vanae crediderunt,

    idle, delusive, Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    non bellum sed vanam imaginem belli insedisse,

    Liv. 3, 16, 5:

    verba,

    Ov. M. 13, 263:

    convicia,

    id. ib. 9, 303:

    historiae,

    Quint. 1, 8, 20:

    argumentum,

    id. 7, 2, 34:

    error,

    Lucr. 1, 1068:

    agitatio armorum,

    Liv. 7, 10, 8:

    metus,

    Hor. C. 1, 23, 3; Ov. H. 16, 342:

    gaudia,

    Hor. Ep. 2, 1, 188:

    spes,

    Ov. M. 14, 364:

    ira,

    Val. Fl. 8, 374; Liv. 1, 10, 4:

    fides,

    Verg. A. 4, 12:

    omen,

    Ov. M. 2, 597:

    vox auguris,

    id. ib. 3, 349:

    cuspis,

    id. ib. 8, 346:

    pila omnia,

    Liv. 7, 23, 8:

    pleraque tela,

    id. 30, 10, 13:

    ensis,

    id. 7, 10, 9:

    ictus,

    id. 34, 39, 2:

    promissa,

    Tac. A. 3, 16:

    vana et irrita testamenta,

    Suet. Calig. 38:

    vaniore dicendi genere inflata (gens),

    Quint. 12, 10, 17:

    sententiarum vanissimus strepitus,

    Petr. 1.—With abl.:

    postquam equestris pugna effectu quam conatibus vanior erat,

    Liv. 7, 7, 8:

    oratio non suis vana laudibus, non crimine alieno laeta,

    id. 4, 41, 1.—
    2.
    Subst.: vānum, i, n., emptiness, nothingness, naught:

    ad vanum et irritum redacta victoria,

    brought to nothing, Liv. 26, 37, 8:

    nec tota ex vano criminatio erat,

    i. e. groundless, without cause, id. 33, 31, 4:

    ex vano habere spem,

    id. 27, 26, 1:

    cedit labor in vanum,

    Sen. Hippol. 182. — Plur.:

    haud vana adtulere,

    Liv. 4, 37, 6.— Neutr. plur. adverb.:

    ut vidit (Arruntem) laetantem animis ac vana tumentem,

    i. e. vainly, with vain show, Verg. A. 11, 854.—With gen.:

    corruptus vanis rerum,

    Hor. S. 2, 2, 25:

    vana rumoris,

    Tac. A. 4, 59.—
    3.
    Vanum est, with subject-clause:

    vanum arbitror esse circa canis ortum angues candidos membranam eam exuere,

    Plin. 30, 3, 8, § 25.—
    B.
    Transf., of persons, false, lying, deceptive, delusive, untrustworthy:

    vanus et perfidiosus et impius,

    false, Cic. Quint. 6, 26:

    vanus mendaxque,

    Verg. A. 2, 80:

    haruspices,

    Cic. Div. 1, 19, 36:

    haec mihi non vani (neque erat cur fallere vellent) Narravere senes,

    i. e. veracious, Ov. M. 8, 721; cf.:

    ingenium dictatoris,

    Liv. 1, 27, 1:

    vane Ligus frustraque animis elate superbis,

    Verg. A. 11, 715:

    vir omnium vanissimus,

    Vell. 2, 30, 1:

    invidia vulgi vanum ingenium dictatoris corrupit,

    weak, wavering, Liv. 1, 27, 1:

    ne irrisus ac vanus iisdem castris assideret, etc.,

    in vain, Tac. H. 2, 22 fin. —With gen.:

    aut ego (i. e. Juno) veri Vana feror,

    Verg. A. 10, 631:

    voti vanus,

    i. e. deceived, Sil. 12, 261:

    turba vana sanctitudinis,

    App. de Deo Socr. p. 43, 1.—
    2.
    Esp., vainglorious, ostentatious, boastful, vain:

    Cn. Lentulus perincertum stolidior an vanior,

    Sall. H. 4, 35 Dietsch ad loc.:

    laudare se vani, vituperare stulti est,

    Val. Max. 7, 2, ext. 8.—With abl.:

    hunc ingenio vanum Aetoli inpulerant in spem regni,

    Liv. 35, 47, 7.—Hence, adv.: vānē, idly, vainly (post-class.):

    vane gaudere,

    Tert. Apol. 49:

    vanius excogitatum,

    App. Mag. p. 300, 41:

    praecavere vanissime,

    Tert. Pud. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > vanum

  • 27 vanus

    vānus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. vaco], that contains nothing, empty, void. vacant.
    I.
    Lit. (rare;

    not in Cic.): sed illos Exspectata seges vanis elusit aristis,

    Verg. G. 1, 226:

    leve ac vanum granum,

    Col. 2, 9, 13:

    ne vana urbis magnitudo esset,

    Liv. 1, 8, 5:

    vanior jam erat hostium acies,

    id. 2, 47, 4:

    videtis ordines raros, cornua extenta, mediam aciem vanam et exhaustam,

    Curt. 4, 14, 14:

    vanam aciem esse ratus,

    i. e. thin, weak, id. 4, 14, 8: non vanae redeat sanguis imagini, i. e. to the shade of the dead (so called as being without a body), Hor. C. 1, 24, 15; 3, 27, 41.—
    II.
    Trop., empty as to purport or result, idle, null, groundless, unmeaning, fruitless, vain (freq. and class.): omnes dant consilium vanum, Enn. ap. Front. Ep. 2, 13 (Trag. Rel. v. 419 Vahl.):

    falsum aut vanum aut fictum (opp. vera),

    Ter. Eun. 1, 2, 24:

    oratio,

    Cic. Lael. 26, 98: vana quaedam atque inania polliceri. id. Planc. 42, 101:

    vana falsaque,

    Plin. 30, 2, 5, §

    14: res tumida, vana, ventosa,

    Sen. Ep. 84, 11:

    orationi vanae crediderunt,

    idle, delusive, Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    non bellum sed vanam imaginem belli insedisse,

    Liv. 3, 16, 5:

    verba,

    Ov. M. 13, 263:

    convicia,

    id. ib. 9, 303:

    historiae,

    Quint. 1, 8, 20:

    argumentum,

    id. 7, 2, 34:

    error,

    Lucr. 1, 1068:

    agitatio armorum,

    Liv. 7, 10, 8:

    metus,

    Hor. C. 1, 23, 3; Ov. H. 16, 342:

    gaudia,

    Hor. Ep. 2, 1, 188:

    spes,

    Ov. M. 14, 364:

    ira,

    Val. Fl. 8, 374; Liv. 1, 10, 4:

    fides,

    Verg. A. 4, 12:

    omen,

    Ov. M. 2, 597:

    vox auguris,

    id. ib. 3, 349:

    cuspis,

    id. ib. 8, 346:

    pila omnia,

    Liv. 7, 23, 8:

    pleraque tela,

    id. 30, 10, 13:

    ensis,

    id. 7, 10, 9:

    ictus,

    id. 34, 39, 2:

    promissa,

    Tac. A. 3, 16:

    vana et irrita testamenta,

    Suet. Calig. 38:

    vaniore dicendi genere inflata (gens),

    Quint. 12, 10, 17:

    sententiarum vanissimus strepitus,

    Petr. 1.—With abl.:

    postquam equestris pugna effectu quam conatibus vanior erat,

    Liv. 7, 7, 8:

    oratio non suis vana laudibus, non crimine alieno laeta,

    id. 4, 41, 1.—
    2.
    Subst.: vānum, i, n., emptiness, nothingness, naught:

    ad vanum et irritum redacta victoria,

    brought to nothing, Liv. 26, 37, 8:

    nec tota ex vano criminatio erat,

    i. e. groundless, without cause, id. 33, 31, 4:

    ex vano habere spem,

    id. 27, 26, 1:

    cedit labor in vanum,

    Sen. Hippol. 182. — Plur.:

    haud vana adtulere,

    Liv. 4, 37, 6.— Neutr. plur. adverb.:

    ut vidit (Arruntem) laetantem animis ac vana tumentem,

    i. e. vainly, with vain show, Verg. A. 11, 854.—With gen.:

    corruptus vanis rerum,

    Hor. S. 2, 2, 25:

    vana rumoris,

    Tac. A. 4, 59.—
    3.
    Vanum est, with subject-clause:

    vanum arbitror esse circa canis ortum angues candidos membranam eam exuere,

    Plin. 30, 3, 8, § 25.—
    B.
    Transf., of persons, false, lying, deceptive, delusive, untrustworthy:

    vanus et perfidiosus et impius,

    false, Cic. Quint. 6, 26:

    vanus mendaxque,

    Verg. A. 2, 80:

    haruspices,

    Cic. Div. 1, 19, 36:

    haec mihi non vani (neque erat cur fallere vellent) Narravere senes,

    i. e. veracious, Ov. M. 8, 721; cf.:

    ingenium dictatoris,

    Liv. 1, 27, 1:

    vane Ligus frustraque animis elate superbis,

    Verg. A. 11, 715:

    vir omnium vanissimus,

    Vell. 2, 30, 1:

    invidia vulgi vanum ingenium dictatoris corrupit,

    weak, wavering, Liv. 1, 27, 1:

    ne irrisus ac vanus iisdem castris assideret, etc.,

    in vain, Tac. H. 2, 22 fin. —With gen.:

    aut ego (i. e. Juno) veri Vana feror,

    Verg. A. 10, 631:

    voti vanus,

    i. e. deceived, Sil. 12, 261:

    turba vana sanctitudinis,

    App. de Deo Socr. p. 43, 1.—
    2.
    Esp., vainglorious, ostentatious, boastful, vain:

    Cn. Lentulus perincertum stolidior an vanior,

    Sall. H. 4, 35 Dietsch ad loc.:

    laudare se vani, vituperare stulti est,

    Val. Max. 7, 2, ext. 8.—With abl.:

    hunc ingenio vanum Aetoli inpulerant in spem regni,

    Liv. 35, 47, 7.—Hence, adv.: vānē, idly, vainly (post-class.):

    vane gaudere,

    Tert. Apol. 49:

    vanius excogitatum,

    App. Mag. p. 300, 41:

    praecavere vanissime,

    Tert. Pud. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > vanus

  • 28 acceptus

        acceptus adj. with comp. and sup.    [P. of accipio], welcome, acceptable, pleasing, dear; with dat: plebi, Cs.: res populo R.: munus, N.: acceptior illi liber erit sanguis, O.: dis acceptissimus illius aevi, O.: acceptissimus militum animis, L.
    * * *
    accepta -um, acceptior -or -us, acceptissimus -a -um ADJ
    welcome, pleasing; popular with, well liked; dear; received/credited (money)

    Latin-English dictionary > acceptus

  • 29 ad-suēscō (assuē-)

        ad-suēscō (assuē-) ēvī, ētus, ere,    to accustom, habituate: pluribus mentem, H.: animis bella, make familiar, V.: caritas, cui adsuescitur, one becomes accustomed, L.—P. pass., habituated, accustomed: mensae erili, V.: homines labore adsiduo adsueti: praedae adsuetus amore, O.: Romanis Gallici tumultūs adsuetis, L.: invia ac devia adsueti, L.: in omnia iura adsuetus, L.: muros defendere, V.: Graecari, H.— Intrans, to become accustomed: ad homines, Cs.: fremitum voce vincere: votis vocari, V.: demittere se, O.: quieti et otio, Ta.: genus pugnae, quo adsuerant, L.: sic adsuevi.

    Latin-English dictionary > ad-suēscō (assuē-)

  • 30 ad-sum (assum)

        ad-sum (assum) adfuī    (aff-), adesse (adsiet for adsit, T.; adfore for adfutūrum esse), to be at, be present, be at hand: quia ades praesens, T.: vos, qui adsunt: coram, V.: ad portam: ante oculos, V.: portis, V.: ducibus, i. e. accompany, O.— To be at hand, stand by, assist, support, aid, help: amicos, ad hanc rem qui adsient, T.: omnes quos videtis adesse: dux suis aderat, Cs.: flentibus adsunt Humani voltūs, show sympathy with, H.: adsis, o Tegeaee, favens, be near, V.: (testes) adsunt cum adversariis: promissi testis adesto, O. — Hence, to come, appear: iam hic adero, am coming immediately, T.: huc ades, V.: cum hostes adessent, L.—In law: ad iudicium, to come into court: edixit ut adesset senatus frequens, convene: adesse in Capitolio iussit (i. e. senatum). — Fig., to be present, be at hand: proeli tempus, S.: aderat iudicio dies, L.: cum iam partus adesset, O.: quod adest Componere, existing circumstances, H.: ut securitas adsit: hominum quīs pudor paulum adest, T.: vim adfore verbo Crediderat, V.: quantus adest viris Sudor, H.: adesse animo, to be present in mind, give attention: adeste animis, be of good courage.

    Latin-English dictionary > ad-sum (assum)

  • 31 advertō (advortō)

       advertō (advortō) tī, sus, ere,    to turn to, turn towards, direct: In partem lumina, O.: agmen urbi, V.: terris proram, V.: classem in portum, L.: hue carinam, O.: Scythicas advertitur oras, steers to, O.: proram, to turn landward, V.: laeti advertuntur harenae, V. — To direct, turn: huc mentem, V.: malis numen, your power to (avenge my) wrongs, V.: animum adverte, attend: animum in eum: monitis animos advertite vestris, O.: adverte, give heed, V.: animis advertite vestris, V. — Animum adverto is often used like animadverto, as verb trans.: postquam id animum advertit, Cs.: animum advortit inter saxa cochleas, S.: quam rem vitio dent, T.: magnas esse copias hostium, etc., Cs.: tunc esset hoc animum advertendum: quā re animum adversā, Cs.

    Latin-English dictionary > advertō (advortō)

  • 32 aeger

        aeger gra, grum, adj.,    unwell, ill, sick, diseased, suffering, feeble: uxor, T.: homines morbo: aegro corpore esse: volneribus, N.: pedibus, S.: anhelitus, shortness of breath, V.: sues, V.: seges, V. —As subst, a sick person: aegro adhibere medicinam: non aegris facultas quietis datur, Cs.— Troubled, dejected, distempered, agitated: animus, S.: aegris animis legati, i. e. dissatisfied, L.: mortales, i. e. miseri, V.: animus avaritiā, S.: curis, V.: aeger animi, despondent, L. — Of the state, weak, frail, feeble: rei p. pars: aegri aliquid in re p., L. — Causing pain, unfortunate: amor, V.: luctus, O.
    * * *
    I
    aegra -um, aegrior -or -us, aegerrimus -a -um ADJ
    sick/ill, infirm; unsound, injured; painful, grievous; corrupt; sad/sorrowful
    II
    sick person, invalid, patient

    Latin-English dictionary > aeger

  • 33 aequē

        aequē adv. with comp. and sup.    [aequus], equally, in like manner, just as, in an equal degree, to the same extent: Utin omnes eadem aeque studeant, T.: honore non aeque omnes egent: aeque calidus animis et cursibus acer, V.: trabes aeque longae, Cs.: novi aeque omnia tecum, T.: nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus, our friends as ourselves: quod... aeque neglectum pueris senibusque nocebit, H.: id quod Aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, H.—Aeque... ac, as... as; as, as much as: hebes aeque ac pecus, Att. ap. C.: numquam aeque ac modo, never so much as of late, T.: qui illis aeque ac tu ipse gauderet: iumenta aeque nitida, ac si, etc., in just as good condition, N. — Aeque... quam, as... as, as well.... as: optatum aeque, quam ut, etc., as acceptable as, etc., L.: Expalluit aeque quam puer ipse deus, O. — Ellipt.: nihil est aeque quod faciam lubens, so cheerfully, T.: quibus non aeque est cognitus, not so well known: Camillus aeque prospero eventu pugnat, L.—Justly, equitably: lex aequissime scripta: societatem aeque tuens: ferro quam fame aequius perituros, better, S.
    * * *
    aequius, aequissime ADV
    equally, justly, fairly; in same/like manner/degree, just as; likewise, also

    Latin-English dictionary > aequē

  • 34 aequus

        aequus adj. with comp. and sup.    [2 IC-, AIC-], even, plain, level, flat: locus: aequiore loco constiterat, Cs.: campus, V. — Equal: ex provinciā aequam partem sumere: sequitur non passibus aequis, V.: Abietibus iuvenes aequi, as tall as, V. —Even with, on a level with: sive loquitur ex inferiore loco, sive ex aequo, i. e. on the floor of the Senate: pede congredi aequo, i. e. face to face, V. —Favorable, advantageous: locus ad dimicandum, Cs.: locus suis, N.: tempus.—Favorable, friendly, kind, humane: nobis: parvis alumnis, propitious, H.: templum non aequae Palladis, unpropitious, V.: aër non aequus, unwholesome, V.: non aequa fata, hard, O.: aequi iniquique, friends and foes, L.—Equal, proportionate, like: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. that I had a fair return, T.: aequā manu discedere, after a drawn battle, S.: aequo Marte pugnare, indecisive, L.: aequum volnus utrique dedit, O. — Of persons, fair, equitable, impartial: praetor: aequissimus iudex.—Of things, equitable, reasonable, fair, honorable: postulatio: id, quod aequissimum est, ut, etc.: quae liberum scire aequum est adulescentem, T.: sicut aequum est, dicamus, etc.: ex aequo et bono iure rem iudicari oportere, equitably and kindly: fit reus magis ex aequo et bono, quam ex iure gentium, S.: durus est praeter aequomque et bonum, excessively, T.: id non fieri ex aequo et bono, in a spirit of moderation, T.: qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, have no sense of right or reason, T.: istuc aequi bonique facio, T.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, if you propose anything reasonable, T.: animus meus totum istuc aequi boni facit, i. e. is content wich: ‘melius aequius,’ i. e. quid melius et aequius sit iudicatur.—Equable, calm, composed, tranquil: sorti pater aequus utrique est, V.: oculis aspicere aequis, V.: animus: Aequam Servare mentem, H.: aequo animo, with equanimity, patiently, calmly, with indifference: alqd ferre aequo animo: emori: servitutem tolerare, S.: alqd animo aequiore ferre: animo aequissimo nummos adfert: aequissimis animis: audite mentibus aequis, impartially, V.
    * * *
    aequa -um, aequior -or -us, aequissimus -a -um ADJ
    level, even, equal, like; just, kind, impartial, fair; patient, contented

    Latin-English dictionary > aequus

  • 35 alacer

        alacer (m alacris, T., V.), cris, cre, adj. with comp.    [AL-], lively, brisk, quick, eager, excited, glad, happy: quidve es alacris? why so excited? T.: videbant Catilinam alacrem atque laetum, active and joyous: ex alacri atque laeto erat humilis atque demissus: (Dares) alacris stetit, in high spirits, V.: alacer gaudio arma capiebat, in high glee, L.: miles animis, fresh, L.: alacriores ad pugnandum, Cs.: ad rem gerendam, N.: equus, C.: clamor, L.: alacrior clamor, Ta.—Poet.: voluptas, a lively pleasure, V.
    * * *
    alacris -e, alacrior -or -us, alacerrimus -a -um ADJ
    eager, spirited, quick, brisk, active; courageous, ready; happy, cheerful

    Latin-English dictionary > alacer

  • 36 ante

        ante adv. and praep.    [ANT-].    I. Adv., of space, before, in front, forwards: ante aut post pugnandi ordo, L.: positum ante pullum Sustulit, served, H.: non ante, sed retro.—Usu. of time, before, previously: nonne oportuit Praescisse me ante, T.: fructus ante actae vitae: ante feci mentionem: ut ante dixi: ut saepe ante fecerant: non filius ante pudicus, hitherto, Iu.: multis ante saeculis, many centuries earlier: paucis ante diebus: biennio ante: paulo ante, a little while ago: ante aliquanto: tanto ante praedixeras.—Followed by quam, sooner than, before: ante quam ad sententiam redeo, dicam, etc.: memini Catonem anno ante quam est mortuus disserere: ante quam veniat in Pontum, mittet, etc.: ante... Ararim Parthus bibet... Quam... labatur, etc., V.: qui (sol) ante quam se abderet, vidit, etc.: ante vero quam sit ea res adlata: nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt, L. — Rarely with a subst: neque ignari sumus ante malorum, earlier ills, V.: prodere patriam ante satellitibus, to those who had been, etc., L.—    II. Praep. with acc, before. —In space: ante ostium: ante fores, H.: ante aras, V. — Of persons: causam ante eum dicere, plead before his bar: ante ipsum Serapim: ante ora patrum, V.: ante oculos vestros: togati ante pedes, as servants, Iu.: equitatum ante se mittit, Cs.: ante signa progressus, L.—Fig.: pone illum ante oculos viam, recall: omnia sunt posita ante oculos, made clear. — Of esteem or rank, before: facundiā Graecos ante Romanos fuisse, S.: me ante Alexandrum... esse, superior to, L.: Iulus Ante annos animum gerens, superior to, V.: ante alios gratus erat tibi, more than, O.: (virgo) longe ante alios insignis specie, L.: felix ante alias virgo, V.: ante omnīs furor est insignis equarum, V.: longe ante alios acceptissimus militum animis, L.: maestitia ante omnia insignis, above all things, L.: dulces ante omnia Musae, V. — In time, before: ante brumam, T.: ante lucem venire: ante noctem, H.: ante lucernas, Iu.: ante me sententias dicere, S.: tot annis ante civitatem datam: ante id tempus duces erant, until, N.: neque umquam ante hunc diem, never till now, T.: iam ante Socratem, before the time of: qui honos togato habitus ante me est nemini, before my time: Ante Iovem, V.: ante Helenam, H.: per hunc castissimum ante regiam iniuriam sanguinem iuro, L.: ante mare et terras, O.: ante cibum, H.: Hoc discunt omnes ante alpha et beta, before learning ABC, Iu.: ante istum praetorem, before his praetorship: ante hanc urbem conditam, before the founding of this city: ante Epaminondam natum, N.: ante te cognitum, S.: ante conditam condendamve urbem, i. e. built or planned, L.—Poet., with gerund: (equi) ante domandum, before they are broken, V. — Esp. in phrases: factus est (consul) bis, primum ante tempus, before the lawful age: Filius ante diem patrios inquirit in annos, before the destined time, O.: Sed misera ante diem, prematurely, V.: dies ante paucos, a few days sooner, L.: nobis ante quadrennium amissus est, four years ago, Ta.— Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number denotes the day of the month, reckoned inclusively, e. g., ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Aprilīs means, by our reckoning, the fourth day before the calends of April: ante diem XIII. Kalendas Ianuarias, the 20th of Dec.: ante diem quartum idūs Martias, the 3d day before the Ides of March, the 12th of March, L. — The entire phrase, as the name of the day, may be preceded by a praep: in ante diem quartum Kal. Dec. distulit: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28th of Oct.
    * * *
    I
    before, previously, first, before this, earlier; in front/advance of; forwards
    II
    in front/presence of, in view; before (space/time/degree); over against, facing

    Latin-English dictionary > ante

  • 37 armātus

        armātus adj. with sup.    [P. of armo], armed, equipped, in arms: consuli armatus obstitit: plebes, S.: classes, V.: cohors, Ta.: milia armata quinquagenta, soldiers, Cs.: quasi armatissimi fuerint: facibus, L.: ursi unguibus, O.—As subst m., armed men, soldiers: in eo loco conlocati: decem milia armatorum, N. — Fig., under arms: animum retinere, hostility. — Furnished, equipped, provided: parati, armati animis: spoliis Latreus, O.
    * * *
    I
    armata -um, armatior -or -us, armatissimus -a -um ADJ
    armed, equipped; defensively armed, armor clad; fortified; of the use of arms
    II
    armed man (usu. pl.), soldier
    III
    type of arms/equipment, armor

    Latin-English dictionary > armātus

  • 38 attentus (adt-)

        attentus (adt-) adj. with comp. and sup.    [P. of attendo], attentive, intent, engaged: animus in spe, T.: Caesaris auris, H.: iudex: me attentissimis animis auditis: attentissima cogitatio.—Intent on, striving after, careful, assiduous: nimis attentus, H.: facere attentiorem: attentiores ad rem, more frugal, T.: in re hereditariā: quaesitis, careful of his stores, H.: ceterarum rerum.

    Latin-English dictionary > attentus (adt-)

  • 39 audiēns

        audiēns ntis, adj.    [P. of audio].—As subst, a hearer, listener: animis audientium: cum adsensu audientium agere, L.
    * * *
    I
    catechumen (eccl.), convert under instruction before baptism; new initiate
    II
    auditor, one who hears; hearer of, obedient to (your command); public penitent

    Latin-English dictionary > audiēns

  • 40 cadō

        cadō cecidī, casūrus, ere    [CAD-], to fall, fall down, descend: lucrumae cadunt gaudio, T.: (apes) praecipites cadunt, V.: caelo ceciderunt sereno Fulgura, V.: a mento cadit manus, O.: de manibus arma cecidissent: vela cadunt, are furled, V.: Altius atque cadant imbres, from a greater height, V.—To fall, fall down, fall prostrate, fall over: ne ille ceciderit, has had a fall, T.: velut si prolapsus cecidisset, L.: prolapsa in volnus moribunda cecidit, L.: in pectus pronus, O.: casura moenia Troum, O.: casurae arces, V.—Of heavenly bodies, to set, go down, fall, sink: iuxta solem cadentem, V.: quā (nocte) Orion cadit, H.: oriens mediusve cadensve Phoebus, O.: primis cadentibus astris, fading, i. e. at dawn, V.—To fall off, fall away, fall out, drop off, be shed: barba, V.: Prima (folia) cadunt, H.: gregibus lanae cadunt, O.: poma ramis, O.: elapsae manibus cecidere tabellae, O.—Of a stream, to fall, empty itself: in sinum maris, L.—Of dice, to be thrown, fall, turn up: illud, quod cecidit forte, T.—Of shadows, to be thrown, fall (poet.): cadunt de montibus umbrae, V.—To fall dead, fall, die, be slain: in acie: Civili acie, O.: pauci de nostris cadunt, Cs.: plures Saguntini cadebant quam Poeni, L.: ante diem, prematurely, V.: suo Marte (i. e. suā manu), O.: iustā Morte, H.: femineo Marte, O.: a tanto viro, O.: a centurione, Ta.: In pio officio, O.: in patriā cadendum est, we must perish.—Of victims, to be slain, be offered, be sacrificed, fall (poet.): Multa tibi cadet hostia, V.: Si tener cadit haedus, H.: Victima vota cadit, O.—Of a woman, to yield, Tb. —Fig., to come, fall under, fall, be subject, be exposed: sub sensum: in conspectum, to become visible: si regnum ad servitia caderet, into servile hands, L.: sub imperium Romanorum: in deliberationem: in suspicionem alicuius, N.—To belong, be in accordance, agree, refer, be suitable, apply, fit, suit, become: non cadit in hos mores ista suspitio: cadit ergo in bonum virum mentiri?: Heu, cadit in quemquam tantum scelus? V.: sub eandem rationem.—Of time, to fall upon: in alienissimum tempus: in hanc aetatem.— To fall due: in eam diem cadere nummos.—To befall, fall to the lot of, happen, come to pass, occur, result, turn out, fall out: mihi peropportune: insperanti mihi cecidit, ut, etc.: Sunt quibus ad portas cecidit custodia sorti, V.: Ut illis... voluptas cadat, H.: verba cadentia, uttered at random, H.: verba si Graeco fonte cadent, be derived from, H.: verebar quorsum id casurum esset, how it would turn out: praeter opinionem, N.: si quid adversi caderet, L.: fortuito in melius casura, Ta.: curare Quo promissa cadent, how fulfilled, H.: Vota cadunt, are fulfilled, Tb.: tibi pro vano benigna cadant, Pr.: Quo res cumque cadent, V.: si non omnia caderent secunda, Cs.: ut inrita promissa eius caderent, L.: libertas in servitutem cadit: in hunc hominem ista suspitio: ad inritum cadens spes, turning out to be vain, L.—To lose strength, fall, perish, be overthrown, drop, decline, vanish, decay, cease: cadentem rem p. fulcire: tua laus pariter cum re p. cecidit: virtute Neronis Armenius cecidit, H.: non tibi ira cecidit, L.: animus, to fail. L.: cadere animis, to lose courage: cecidere illis animi, O.— To fail (in speaking), falter: orator cadet.—Causā cadere, to lose the cause: cadere in iudicio: Ut cecidit fortuna Phrygum, O.— Of the countenance or features: tibi tamen oculi, voltus, verba cecidissent, i. e. expressed terror.— Of words: Multa renascentur, quae iam cecidere, fallen into disuse, H.—Of theatrical representations, to fail, be condemned: cadat an recto stet fabula talo, H.—Of the wind, to abate, subside, die away: cadit Eurus, O.: venti vis omnis cecidit, L.—Of words and clauses, to be terminated, end, close: verba melius in syllabas longiores cadunt: similiter cadentia, having the same endings.
    * * *
    cadere, cecidi, casus V INTRANS
    fall, sink, drop, plummet, topple; be slain, die; end, cease, abate; decay

    Latin-English dictionary > cadō

См. также в других словарях:

  • Animis opibusque parati — (Latin prepared in mind and resources ) is one of the state mottos of South Carolina.Animis opibusque parati means Ready in Soul and Resource …   Wikipedia

  • animis opibusque parati — foreign term Etymology: Latin prepared in mind and resources one of the mottoes of South Carolina …   New Collegiate Dictionary

  • animis opibusque parati — /ah ni mis oh pi boos kwe pah rddah tee/; Eng. /an euh meuhs oh peuh bus kwee peuh ray tuy, oh peuh bus kway peuh rah tee/, Latin. prepared in mind and resources: motto of South Carolina. * * * …   Universalium

  • animis opibusque parati — /ah ni mis oh pi boos kwe pah rddah tee/; Eng. /an euh meuhs oh peuh bus kwee peuh ray tuy, oh peuh bus kway peuh rah tee/, Latin. prepared in mind and resources: motto of South Carolina …   Useful english dictionary

  • Utendum est animis, dum spe calent. — См. Куй железо, пока горячо …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Multae in animis hominum sunt latebrae, multi recessus. — См. Чужая душа потемки …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • courage — Courage, quasi Cordis actio, Animus, Audacia, Fiducia, Spiritus. Le courage d un chacun se couvre d un rideau de simulation, Multis simulationum inuolucris tegitur, et quasi velis obtenditur vniuscuiusque natura. Bon courage, Bona spes, Bonus… …   Thresor de la langue françoyse

  • esperit — Esperit, ou Esprit, Il vient de Spiritus. L esprit et entendement que l homme a de nature, Ingenium. Esprit abbatu, Perculsus animus et abiectus. Un esprit qui se contente de peu de chose, et n ose penser et souhaiter hautes choses, Animus… …   Thresor de la langue françoyse

  • Coats of arms of U.S. Infantry Regiments — Coats of arms of US Infantry Regiments are heraldic emblems associated with infantry regiments in the US Army. By Army regulation, all regiments of the US Army organized under a Table of Organization and Equipment are authorized a coat of arms to …   Wikipedia

  • Список девизов штатов и территорий США — По традиции, унаследованной от колониальных времён, все 50 североамериканских штатов, а также ряд подчинённых США территорий и округ Колумбия имеют собственные девизы (в том числе принятые на уровне законодательства штата) на английском …   Википедия

  • Епархия Палы — Dioecesis Palaënsis …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»