judex+sen

sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;

1, 1180 et saep.: sibe,

ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:

semet,

Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;

cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,

Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).

Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.

In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.

As direct obj. of verb:

dedistine gladium, qui se occideret?

Plaut. Trin. 1, 2, 92:

artis eloquar quem ad modum se expediant,

id. ib. 2, 1, 10:

se in plagas conicere,

id. ib. 2, 1, 12:

numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:

adplicat ad Chrysidis patrem se,

id. ib. 5, 4, 22:

si is posset ab ea sese avellere,

id. Hec. 4, 1, 39:

hi se ad nos adplicant,

id. Heaut. 2, 4, 13:

per eos, ne causam diceret, se eripuit,

Caes. B. G. 1, 4:

cum ferrum se inflexisset,

id. ib. 1, 25:

praecipites fugae sese mandabant,

id. ib. 2, 24:

si se telo defenderet fur,

Cic. Mil. 3, 9:

Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. Rep. 1, 1, 1:

solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,

id. ib. 6, 25, 27:

statim homo se erexit,

id. Rosc. Am. 22, 60:

majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,

Liv. 22, 59, 7:

in montem sese recipere,

Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:

ad inpedimenta se conferre,

Caes. B. G. 1, 26:

sese alicui ad pedes proicere,

id. ib. 1, 31:

se gerere,

to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:

sic se res habet, ut, etc.,

id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:

quod uxor sua ex fico se suspendisset,

Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:

hic se ipsus fallit,

Ter. And. 3, 2, 15:

ut se ipse diliget,

Cic. Fin. 2, 11, 33:

ipse enim se quisque diligit,

id. Lael. 21, 80:

ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,

id. Or. 52, 176:

omne animal se ipsum diligit,

id. Fin. 5, 9, 24:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

Nep. Paus. 4, 3:

miles se ipse interfecit,

Tac. H. 3, 51; 4, 11:

ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,

Liv. 2, 12, 7:

nec sese ipsi gravant,

Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:

inperator qui se ipsum non continet,

Cic. Imp. Pomp. 13, 38:

quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,

id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:

ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,

id. N. D. 2, 3, 10:

quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,

id. Phil. 2, 44, 114:

admovisse semet ipsos lateri suo,

Curt. 7, 1, 14:

gladio se ipsam transfixit,

Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:

ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,

Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:

principes sui conservandi causa profugerunt,

Cic. Cat. 1, 3, 7:

maximam causam ad se inundandam terra praestabit,

Sen. Q. N. 3, 29, 4.—

As indirect obj.:

animo servit, non sibi,

Plaut. Trin. 2, 2, 27:

sapiens ipsus fingit fortunam sibi,

id. ib. 2, 2, 84:

ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,

id. Mil. 3, 1, 126:

nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,

id. Trin. 2, 3, 4:

quaerunt sibi liberos,

id. Ps. 1, 1, 21:

aurum habeat sibi,

id. Mil. 4, 2, 108:

illum multae sibi expetessunt,

id. ib. 4, 6, 16:

tum me convivam solum abducebat sibi,

Ter. Eun. 3, 1, 17:

non sibi soli postulat, etc.,

id. ib. 3, 2, 27:

nunc sibi uxorem expetit,

id. And. 3, 2, 40:

is sibi legationem ad civitates suscepit,

Caes. B. G. 1, 3:

neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,

id. ib. 1, 33:

hoc sibi nomen adrogare,

Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:

alia sunt tamquam sibi nata,

id. Fin. 3, 19, 63:

proposita sibi morte,

id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:

ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,

Sall. J. 62, 1:

ut populum Romanum sibi desumerent hostem,

Liv. 7, 20, 5:

Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,

id. 1, 2:

petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,

Curt. 8, 1, 9:

nemo sibi tantummodo errat,

Sen. Vit. Beat. 1, 4:

locum sibi ad formam sui exsculpsit,

id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:

ipse tantos sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

nec ipsi sibi exemplo sunt,

Cic. Lael. 21, 80:

iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,

id. Verr. 2, 5, 25, § 64:

Junius necem sibi ipse conscivit,

id. N. D. 2, 3, 7:

voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,

Liv. 39, 52, 9:

proinde consulant sibi ipsi,

Just. 16, 4, 15:

avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,

Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —

After substt., adjj., etc.:

omnino est amans sui virtus,

Cic. Lael. 26, 98:

ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 7:

omnem naturam esse servatricem sui,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,

id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:

habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,

Cic. Cat. 4, 9, 19:

potens sui,

Hor. C. 3, 29, 41:

nihil est tam incontinens sui,

Sen. Q. N. 3, 30, 6:

quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,

Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:

cum ipsi homines sibi sint per se cari,

id. ib. 5, 13, 38:

Medus infestus sibi,

Hor. C. 3, 8, 19:

crescit indulgens sibi hydrops,

id. ib. 2, 2, 13; cf.:

nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,

Sen. Ben. 1, 11, 5:

Campanus se digna probra in insontem jacere,

Liv. 25, 18, 8:

(mundus) se ipse consumptione alebat sui,

Cic. Univ. 6:

cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

Liv. 40, 54, 8:

caecus amor sui,

Hor. C. 1, 18, 14:

sui contemptor,

Quint. 12, 1, 20:

in spem sui bonam adducitur,

Sen. Ira, 2, 21, 3:

(aer) ima sui parte maxime varius est,

id. Q. N. 2, 11, 1:

ipsa (virtus) pretium sui,

id. Vit. Beat. 9, 4:

neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,

id. Ben. 1, 9, 1:

saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,

Curt. 5, 9, 7:

nemo non benignus est sui judex,

Sen. Ben. 2, 26, 1:

Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,

Val. Max. 3, 2, 11:

equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,

id. 2, 2, 9; cf. with ipse:

utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,

id. 2, 1, 7. —

With prepp.:

qui admisit in se culpam,

Plaut. Trin. 1, 2, 6:

culpam ut ab se segregent,

id. ib. 1, 2, 42:

segregat ab se omnis,

id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:

me ad se deduxit,

id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:

quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,

id. Men. 4, 2, 108:

habet aliud (negotium) magis ex se et majus,

Ter. And. 5, 4, 51:

et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,

id. ib. 1, 3, 15:

duxit secum virginem,

id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:

ex se generare,

Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):

Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,

Plaut. Am. 1, 1, 76:

pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,

Sen. Q. N. 4, 6, 2:

pro se quisque sedulo Faciebant,

Ter. Heaut. 1, 1, 74:

cum pro se quisque tenderet ad portas,

Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;

2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,

Caes. B. G. 1, 5 fin.:

exercitum ante se mittit,

id. ib. 1, 21:

supra se collocare,

id. ib. 1, 24:

ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

litteras ad se ab amico missas protulit,

id. Phil. 2, 4, 7:

praedam prae se agentes,

Liv. 5, 45; 38, 21:

quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,

id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):

quibus poterat sauciis ductis secum,

Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:

nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,

Cic. Deiot. 2, 4:

non quia per se beatum est malo caruisse,

Sen. Q. N. 1, prol. 6. —

With inf. pass. in obj.-clause:

ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

Cic. Rep. 1, 1, 1:

quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,

id. ib. 1, 33, 50:

qui se minus timidos existimari volebant,

Caes. B. G. 1, 39, 6.—

As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):

quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,

in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —

Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.

To a definite subj.:

neque praeter se umquam ei servos fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 48:

hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,

id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;

quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,

Caes. B. G. 7, 20 fin.:

reliquos sese convertere cogunt,

id. B. C. 1, 46:

multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,

Cic. Phil. 9, 3, 6:

cur his persequendi juris sui adimis potestatem,

id. Div. in Caecil. 6, 21:

cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,

id. Fam. 10, 33, 5:

tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,

id. N. D. 2, 48, 124:

neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,

Caes. B. G. 3, 6:

ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,

id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:

Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

Liv. 10, 28, 11:

nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,

id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:

proelium cum fiducia sui commissum est,

id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:

detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,

id. 36, 12, 8:

patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,

id. 32, 7, 11:

jusso magistro equitum abdicare se magistratu,

id. 4, 35; 22, 33, 12:

haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,

id. 6, 37, 1:

ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,

id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:

signa peditum, prae se habentium scuta,

id. 38, 21, 3:

invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,

id. 6, 9, 7:

exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,

id. 43, 18, 11; cf.

§ 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,

Sen. Vit. Beat. 5, 2:

quia nullum illis sui regimen est,

id. Ep. 94, 67:

inter se nihil inlicitum,

Tac. H. 5, 5; 1, 64:

quasi objurgatio sui est,

Quint. 11, 3, 49.—

To indefinite subj.:

deforme est de se ipsum praedicare,

Cic. Off. 1, 38, 137:

posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,

id. ib. 2, 18, 64:

non arbitrari sese scire quod nesciat,

id. Ac. 1, 4, 16:

cui proposita sit conservatio sui,

id. Fin. 5, 13, 37:

sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,

id. ib. 1, 20, 67:

amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,

id. ib. 2, 24, 78:

(judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:

ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,

id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:

si nullus ex se metus aut spes,

Tac. A. 2, 38:

ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,

Quint. 9, 2, 14:

sibi servire gravissima est servitus,

Sen. Q. N. 3, praef. 17:

quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,

id. Ben. 6, 38, 5:

nec haec vilitas sui est,

id. Clem. 1, 3, 4:

culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,

Dig. 50, 17, 36:

profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,

Val. Max. 3, 2, 6.

Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.

In gen., of an obj. indentified with,

The gram. subj. of the principal clause:

qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,

Plaut. Mil. 4, 9, 14:

illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,

id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:

orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,

Ter. And. 4, 2, 4:

ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,

id. Eun. 1, 2, 61:

timet animum amicae se erga ut sit suae,

id. Heaut. 1, 2, 15:

utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,

Cic. Tusc. 5, 20, 60:

qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,

id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:

ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,

id. Or. 28, 100:

impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,

id. Rosc. Am. 2, 6:

Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,

id. ib. 1, 47:

mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,

id. B. C. 1, 17:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit, ne se prodiret,

Nep. Paus. 8, 6:

cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,

id. Them. 8, 3:

Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,

Caes. B. G. 6, 9:

tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,

Liv. 2, 55, 6:

transfugit, patris in se saevitiam conquerens,

id. 1, 53, 5:

praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,

Sall. J. 61, 1:

navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?

Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:

Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,

Cic. Att. 13, 1, 3:

nihil est appetentius similium sui,

id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:

praefectum in se ruentem trans fixit,

Curt. 4, 16, 23:

rediere cum legatis ad redimendos sese missis,

Liv. 22, 59, 18:

potestatem omnibus adeundi sui fecit,

Suet. Tib. 40:

Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,

id. Calig. 1:

quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,

Sen. Clem. 1, 19, 9:

(terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,

id. Q. N. 6, 16, 3.—

Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:

a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,

Cic. Att. 2, 18, 3:

horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,

id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:

nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,

id. Fam. 9, 15, 4:

testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,

id. ib. 1, 4, 10:

quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,

id. Cat. 2, 8, 17:

quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,

Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:

cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,

Nep. Paus. 4, 1:

cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,

Tac. H. 1, 64. —

In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.

As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:

quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,

Cic. Off. 1, 13, 40:

Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,

id. Fam. 4, 12, 2:

qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,

id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:

nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,

Caes. B. G. 2, 6 fin.:

Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,

id. ib. 1, 20:

unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,

id. ib. 1, 31:

haec sibi esse curae,

id. ib. 1, 40:

non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,

id. ib. 1, 44:

ipsos se inter multitudinem militum occultasse,

id. ib. 7, 38:

sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,

Nep. Them. 8, 6:

dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,

Liv. 36, 12, 8.—

In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.

In gen.:

qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,

Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:

conclamavit, quid ad se venirent?

Caes. B. G. 1, 47:

unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,

id. ib. 2, 31:

ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,

id. ib. 4, 16:

cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?

id. ib.:

Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,

id. ib. 5, 41:

Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

id. ib. 7, 4:

rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,

Liv. 23, 39:

hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,

Nep. Them. 8, 6:

legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),

id. Hann. 12, 2.—

Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:

magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,

Caes. B. G. 1, 36:

quod sibi Caesar denuntiaret,

id. ib.:

sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,

id. ib. 1, 14:

quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,

Liv. 35, 44, 3:

Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,

Caes. B. G. 5, 27:

Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,

id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:

decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,

id. ib. 1, 41:

doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

id. B. C. 1, 9:

tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,

Cic. Div. 1, 27, 57:

Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,

Liv. 21, 39, 8:

Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,

Nep. Paus. 4, 6:

neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

id. ib. 4, 3:

Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,

Caes. B. G. 1, 35:

nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,

id. ib. 1, 44:

neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,

id. ib.:

maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,

Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.

infra, C.),

Liv. 2, 55, 6.—

Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.

B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),

Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:

me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,

id. Bacch. 4, 2, 9:

ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,

id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;

3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,

id. Trin. 1, 2, 122:

ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,

id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:

dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,

id. Merc. 2, 1, 15:

unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,

Ter. And. 1, 5, 46:

cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,

Cic. Inv. 1, 33, 55:

et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,

id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):

Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,

id. Verr. 2, 5, 49, § 128:

postea quam exposuit quae sibi videbantur,

id. Div. 1, 54, 122 (dub.;

B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,

id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):

quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,

Caes. B. C. 3, 53:

Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,

id. B. G. 6, 9 init.:

Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,

Sall. J. 61, 1; 66, 1:

Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,

id. ib. 103, 2:

statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,

id. ib. 88, 4:

ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,

Hirt. B. Afr. 8 fin.:

vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,

Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:

centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,

Liv. 7, 37, 3; 8, 35:

Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,

id. 26, 38, 1:

alter victus fratrum ante se strage,

id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;

7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,

Vell. 2, 56, 1:

quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,

Suet. Caes. 34:

cujus rector circa se dimicans occubuerat,

id. Tib. 4:

quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,

Nep. Epam. 8, 3 (cf.:

ante illum,

id. Iphic. 1, 3):

quae nox sibi proxima venit, insomnis,

Luc. 5, 805.

Pron. recipr., each other, one another:

nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,

Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:

video eos inter se amare,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),

Cic. Lael. 22, 82:

Cicerones pueri amant inter se,

id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:

inter se adspicere,

id. Cat. 3, 5, 13:

inter se congruere,

id. Rosc. Am. 22, 62:

complecti inter se milites coepisse,

Liv. 7, 42, 6:

ut neque inter se contingant trabes,

Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:

inter se nondum satis noti,

Liv. 21, 39, 7:

populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,

Sall. J. 41, 2:

bellum summa inter se contentione gerere,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

cum inter se timerent,

Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;

v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,

Caes. B. G. 1, 1:

cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,

by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:

quosdam inter se similis,

id. Ac. 2, 17, 55:

res inter se similes,

Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:

adhaesitationes atomorum inter se,

Cic. Fin. 1, 6, 19:

quae res eos in bello inter se habuit,

Sall. J. 79, 3; cf.:

auxerant inter se opinionem,

their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:

vitam inter se utriusque conferte,

Cic. Rosc. Com. 7, 20:

compositis inter se rebus,

Sall. J. 66, 2:

vitatur duriorum inter se congressus,

Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:

duas insulas propinquas inter se,

Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:

postquam haud procul inter se erant,

id. ib. 53, 7:

haud longe inter se castra facere,

id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).

Idiomatic uses.

Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:

quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,

Plaut. Men. 4, 2, 108:

postquam in aedis me ad se deduxit domum,

id. Mil. 2, 1, 43:

me ad se ad prandium, ad cenam vocant,

id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:

L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,

Cic. Att. 15, 4, 5:

qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,

id. ib. 5, 6, 1.—

Trop.:

num tibi videtur esse apud sese?

in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —

Sibi pleonast. as dat. of the interested person:

ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,

Caes. B. G. 1, 33 fin.:

tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,

Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):

quid sibi vult pater? cur simulat?

Ter. And. 2, 3, 1:

quid sibi hic vestitus quaerit?

id. Eun. 3, 5, 10:

hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,

Liv. 44, 12, 1:

quid ergo sibi vult pars altera orationis?

id. 40, 12, 14:

mirantes, quid sibi vellet,

id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;

32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?

id. 3, 67, 7. —

Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):

cocleae... Suo sibi suco vivont,

Plaut. Capt. 1, 1, 13:

sed is quo pacto serviat suo sibi patri,

id. ib. prol. 5;

46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,

id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:

suam sibi rem salvam sistam,

id. Poen. 5, 2, 123:

locus argumento'st suom sibi proscaenium,

id. ib. prol. 57;

97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,

id. Pers. 1, 3, 1:

suo sibi gnato,

id. As. 4, 2, 16:

hunc telo suo sibi a foribus pellere,

id. Am. 1, 1, 113:

sua sibi ingenua indoles,

id. Mil. 3, 1, 38:

suo sibi gladio hunc jugulo,

Ter. Ad. 5, 8, 35:

uvas suo sibi pampino tegito,

Col. Arb. 11:

suo sibi jure ablui,

id. R. R. 12, 7; 12, 41:

suo sibi argumento refutatus,

Gell. 5, 10, 16:

suo sibi lacte aleret,

id. 12, 1, 6:

a suis sibi parentibus,

App. M. 1, p. 104, 35:

in suis sibi domibus,

id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;

6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,

Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:

in suo sibi pervoluta sanguine,

App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:

cum sua sibi natione captivus,

Min. Fel. 10, 4:

IN SVO SIBI POSITVS,

Inscr. Orell. 4495:

AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,

Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:

factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:

satis superque esse sibi suarum cuique rerum,

id. ib. 13, 45:

priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,

id. Phil. 2, 37, 96:

vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?

Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a).

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.

As subst.

bŏnus, boni, m.; of persons.

In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.

Plur.:

bonis quod bene fit haud perit,

Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

Cic. Off. 2, 20, 71:

verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

id. Lael. 14, 50:

diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

oderunt peccare boni virtutis amore,

Hor. Ep. 1, 16, 52:

tam bonis quam malis conduntur urbes,

Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 41.—

Sing.:

malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 8:

nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

qui meliorem audax vocet in jus,

Hor. S. 2, 5, 29.—

Bonus, a man of honor.

A brave man:

pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

Cic. Off. 1, 17, 57:

libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

Sall. C. 33, 5:

fortes creantur fortibus et bonis,

Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

fama impari boni atque ignavi erant,

Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —

A gentleman:

quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

Cic. Phil. 2, 4, 7.—

Boni, the better (i. e. higher) classes of society.

In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

Cic. Sest. 16, 38:

audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

id. ib. 47, 100:

ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

id. Pis. 2, 4:

etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

maledictis increpat omnes bonos,

Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

optimi,

Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

bonorum, id est lautorum et locupletum,

id. Att. 8, 1, 3.—

Without reference to political views;

opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

Plaut. Trin. 2, 2, 22:

semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

Sall. C. 37, 3:

elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

ut quaestui habeant male loqui melioribus,

Plaut. Poen. 3, 3, 13:

da locum melioribus,

Ter. Phorm. 3, 2, 37.—

Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—

Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.

Referring to morality:

esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

every good man, Cic. Sen. 13, 43:

qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

Sen. Prov. 4, 8.—

Of the educated classes:

adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

Sall. C. 34, 2:

optimo cuique infesta libertas,

Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—

Honorable, brave:

optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

Sall. J. 92, 8.—

In gen., excellent:

optimus quisque facere quam dicere... malebat,

Sall. C. 8, 5.—

Distributively:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—

Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—

Attributively, with a noun:

optimam quamque causam,

Cic. Sest. 43, 93:

optima quaeque dies,

Verg. G. 3, 66.

bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.

Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

id. Par. 1, 1, 9:

ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

id. Ac. 1, 2, 7:

non-est igitur voluptas bonum,

id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—

Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

Plaut. Capt. 4, 1, 9:

multa bona vobis volt facere,

will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

id. Capt. 1, 2, 33:

multa tibi di dent bona,

id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

omnia Bona dicere,

to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

Cic. Tusc. 1, 36, 88:

cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

id. ib. 5, 41, 120:

nihil enim boni nosti,

nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

mala pro bonis legere dementia est,

Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

quia bonum sit valere,

a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

id. Lael. 6, 20:

meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

id. Or. 1, 10, 43:

optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

ad melius transcurrere,

to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—

Bonum or bona, prosperity:

fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

Plaut. As. 2, 2, 58:

nulli est homini perpetuum bonum,

id. Curc. 1, 3, 33:

unā tecum bona, mala tolerabimus,

Ter. Phorm. 3, 3, 23:

quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

Cic. Inv. 1, 55, 107.—

Good qualities, gifts:

omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

Plaut. Am. 2, 2, 30:

magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

Cic. Off. 1, 41, 148:

nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

id. Cael. 5, 11:

hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

id. ib. 17, 39:

non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

id. Balb. 28, 63:

gaude isto tuo tam excellenti bono,

id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—

Advantage, benefit:

si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

Cic. Off. 1, 24, 83:

saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

maximum bonum in celeritate ponebat,

Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

hoc ita si fit, publico fiat bono,

Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—

With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

si bonum aequomque oras,

Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—

Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.

In gen.:

paterna oportet reddi filio bona,

Plaut. Poen. 5, 2, 120:

bona sua med habiturum omnia,

id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

Cic. Sest. 24, 54:

cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

id. ib. 30, 65:

bona, fortunas, possessiones omnium,

id. Caecin. 13, 38:

at mulctantur bonis exsules,

id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—

Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.

Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—

Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

Liv. 2, 24, 6:

bona proscribere,

to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—

Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—

In bonis esse;

with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.

Predicative use.

With nouns or pronouns as subjects.

Bonum esse, to be morally good, honest:

nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

Plaut. Cist. 2, 3, 82:

bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

Cato esse quam videri bonus malebat,

Sall. C. 54, 5:

ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —

To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

jam istuc non bonumst,

Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

oleum viridius et melius fiet,

id. ib. 3:

vinum ut alvum bonam faciat,

to correct the bowels, id. ib. 156:

quid est homini salute melius?

Plaut. As. 3, 3, 127:

non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

id. Trin. 2, 3, 1:

quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

Liv. 2, 51, 3:

parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

Lucr. 4, 181; 4, 191:

si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

quod bonum, faustum, felixque sit,

Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

Plaut. Cas. 2, 6, 50;

and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3.—

To be kind:

bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

Plaut. Most. 4, 1, 22:

hic si vellet bonus ac benignus Esse,

Hor. S. 1, 2, 52.—

With reference to the gods:

ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

Plaut. As. 3, 3, 129:

Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—

Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).

Without a subject:

bonum sit!

may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—

With subject inf.:

nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

Plaut. Trin. 2, 4, 61:

bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

id. Curc. 1, 3,20.—

Melius est.

With subject inf.:

melius sanam est mentem sumere,

Plaut. Men. 5, 2, 51:

nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

melius fuit, fuisset, or fuerat,

it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

proinde quiesse erit melius,

Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—

With subject inf.-clause:

meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—

With ut-clause:

quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—

With subjectclause in the subjunctive:

nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

Plaut. Rud. 2, 2, 22.—

Optimum est.

With subject inf.:

optimum visum est, captivos quam primum deportare,

Liv. 23, 34, 8:

si quis dicit optimum esse navigare,

Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—

With inf.-clause:

constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—

With ut and subj:

hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

Cic. Fin. 2, 3, 6.—

With quod:

illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

id. Phil. 2, 36, 91.—

With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

sed hoc mihi optumum factu arbitror,

Plaut. Stich. 1, 2, 16:

optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

Caes. B. G. 4, 30:

optumum factu credens exercitum augere,

Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).

Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

di melius duint,

Ter. Phorm. 5, 9, 16:

di meliora velint!

Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

di meliora! inquit,

Cic. Sen. 14, 47:

id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

similarly, di melius, i. e. fecerunt,

Val. Max. 6, 1, ext. 3.

With object expressed,

By dat.

= good, useful, beneficial for:

ambula, id lieni optumum est,

Plaut. Curc. 2, 1, 25:

quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

Sall. C. 20, 3:

bona bello Cornus, jaculis, etc.,

Verg. G. 2, 447.—

= benignus or propitius, kind to:

vicinis bonus esto,

Cato, R. R. 4:

bene merenti mala es, male merenti bona es,

Plaut. As. 1, 2, 3:

vos o mihi Manes, Este boni,

Verg. A. 12, 647.—

= idoneus, fit for, adapted to:

qui locus vino optimus dicetur esse,

Cato, R. R. 6:

tum erit ei rei optumum tempus,

id. ib. 26:

terra cui putre solum, Optima frumentis,

Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—

With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13:

bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

cui bono fuisset,

id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

ellipt. form cui bono?

Prisc. p. 1208 P.—

With dat. gerund:

ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

(mons) quia pecori bonus alendo erat,

Liv. 29, 31; 9, 10.—

By ad and acc.:

refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

Varr. R. R. 1, 91:

occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

Auct. Her. 2, 4, 7:

non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

Tac. A. 2, 14.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.

As subst.

bŏnus, boni, m.; of persons.

In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.

Plur.:

bonis quod bene fit haud perit,

Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

Cic. Off. 2, 20, 71:

verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

id. Lael. 14, 50:

diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

oderunt peccare boni virtutis amore,

Hor. Ep. 1, 16, 52:

tam bonis quam malis conduntur urbes,

Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 41.—

Sing.:

malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 8:

nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

qui meliorem audax vocet in jus,

Hor. S. 2, 5, 29.—

Bonus, a man of honor.

A brave man:

pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

Cic. Off. 1, 17, 57:

libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

Sall. C. 33, 5:

fortes creantur fortibus et bonis,

Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

fama impari boni atque ignavi erant,

Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —

A gentleman:

quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

Cic. Phil. 2, 4, 7.—

Boni, the better (i. e. higher) classes of society.

In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

Cic. Sest. 16, 38:

audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

id. ib. 47, 100:

ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

id. Pis. 2, 4:

etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

maledictis increpat omnes bonos,

Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

optimi,

Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

bonorum, id est lautorum et locupletum,

id. Att. 8, 1, 3.—

Without reference to political views;

opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

Plaut. Trin. 2, 2, 22:

semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

Sall. C. 37, 3:

elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

ut quaestui habeant male loqui melioribus,

Plaut. Poen. 3, 3, 13:

da locum melioribus,

Ter. Phorm. 3, 2, 37.—

Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—

Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.

Referring to morality:

esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

every good man, Cic. Sen. 13, 43:

qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

Sen. Prov. 4, 8.—

Of the educated classes:

adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

Sall. C. 34, 2:

optimo cuique infesta libertas,

Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—

Honorable, brave:

optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

Sall. J. 92, 8.—

In gen., excellent:

optimus quisque facere quam dicere... malebat,

Sall. C. 8, 5.—

Distributively:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—

Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—

Attributively, with a noun:

optimam quamque causam,

Cic. Sest. 43, 93:

optima quaeque dies,

Verg. G. 3, 66.

bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.

Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

id. Par. 1, 1, 9:

ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

id. Ac. 1, 2, 7:

non-est igitur voluptas bonum,

id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—

Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

Plaut. Capt. 4, 1, 9:

multa bona vobis volt facere,

will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

id. Capt. 1, 2, 33:

multa tibi di dent bona,

id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

omnia Bona dicere,

to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

Cic. Tusc. 1, 36, 88:

cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

id. ib. 5, 41, 120:

nihil enim boni nosti,

nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

mala pro bonis legere dementia est,

Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

quia bonum sit valere,

a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

id. Lael. 6, 20:

meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

id. Or. 1, 10, 43:

optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

ad melius transcurrere,

to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—

Bonum or bona, prosperity:

fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

Plaut. As. 2, 2, 58:

nulli est homini perpetuum bonum,

id. Curc. 1, 3, 33:

unā tecum bona, mala tolerabimus,

Ter. Phorm. 3, 3, 23:

quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

Cic. Inv. 1, 55, 107.—

Good qualities, gifts:

omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

Plaut. Am. 2, 2, 30:

magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

Cic. Off. 1, 41, 148:

nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

id. Cael. 5, 11:

hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

id. ib. 17, 39:

non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

id. Balb. 28, 63:

gaude isto tuo tam excellenti bono,

id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—

Advantage, benefit:

si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

Cic. Off. 1, 24, 83:

saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

maximum bonum in celeritate ponebat,

Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

hoc ita si fit, publico fiat bono,

Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—

With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

si bonum aequomque oras,

Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—

Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.

In gen.:

paterna oportet reddi filio bona,

Plaut. Poen. 5, 2, 120:

bona sua med habiturum omnia,

id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

Cic. Sest. 24, 54:

cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

id. ib. 30, 65:

bona, fortunas, possessiones omnium,

id. Caecin. 13, 38:

at mulctantur bonis exsules,

id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—

Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.

Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—

Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

Liv. 2, 24, 6:

bona proscribere,

to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—

Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—

In bonis esse;

with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.

Predicative use.

With nouns or pronouns as subjects.

Bonum esse, to be morally good, honest:

nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

Plaut. Cist. 2, 3, 82:

bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

Cato esse quam videri bonus malebat,

Sall. C. 54, 5:

ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —

To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

jam istuc non bonumst,

Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

oleum viridius et melius fiet,

id. ib. 3:

vinum ut alvum bonam faciat,

to correct the bowels, id. ib. 156:

quid est homini salute melius?

Plaut. As. 3, 3, 127:

non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

id. Trin. 2, 3, 1:

quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

Liv. 2, 51, 3:

parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

Lucr. 4, 181; 4, 191:

si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

quod bonum, faustum, felixque sit,

Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

Plaut. Cas. 2, 6, 50;

and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3.—

To be kind:

bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

Plaut. Most. 4, 1, 22:

hic si vellet bonus ac benignus Esse,

Hor. S. 1, 2, 52.—

With reference to the gods:

ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

Plaut. As. 3, 3, 129:

Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—

Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).

Without a subject:

bonum sit!

may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—

With subject inf.:

nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

Plaut. Trin. 2, 4, 61:

bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

id. Curc. 1, 3,20.—

Melius est.

With subject inf.:

melius sanam est mentem sumere,

Plaut. Men. 5, 2, 51:

nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

melius fuit, fuisset, or fuerat,

it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

proinde quiesse erit melius,

Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—

With subject inf.-clause:

meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—

With ut-clause:

quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—

With subjectclause in the subjunctive:

nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

Plaut. Rud. 2, 2, 22.—

Optimum est.

With subject inf.:

optimum visum est, captivos quam primum deportare,

Liv. 23, 34, 8:

si quis dicit optimum esse navigare,

Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—

With inf.-clause:

constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—

With ut and subj:

hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

Cic. Fin. 2, 3, 6.—

With quod:

illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

id. Phil. 2, 36, 91.—

With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

sed hoc mihi optumum factu arbitror,

Plaut. Stich. 1, 2, 16:

optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

Caes. B. G. 4, 30:

optumum factu credens exercitum augere,

Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).

Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

di melius duint,

Ter. Phorm. 5, 9, 16:

di meliora velint!

Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

di meliora! inquit,

Cic. Sen. 14, 47:

id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

similarly, di melius, i. e. fecerunt,

Val. Max. 6, 1, ext. 3.

With object expressed,

By dat.

= good, useful, beneficial for:

ambula, id lieni optumum est,

Plaut. Curc. 2, 1, 25:

quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

Sall. C. 20, 3:

bona bello Cornus, jaculis, etc.,

Verg. G. 2, 447.—

= benignus or propitius, kind to:

vicinis bonus esto,

Cato, R. R. 4:

bene merenti mala es, male merenti bona es,

Plaut. As. 1, 2, 3:

vos o mihi Manes, Este boni,

Verg. A. 12, 647.—

= idoneus, fit for, adapted to:

qui locus vino optimus dicetur esse,

Cato, R. R. 6:

tum erit ei rei optumum tempus,

id. ib. 26:

terra cui putre solum, Optima frumentis,

Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—

With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13:

bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

cui bono fuisset,

id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

ellipt. form cui bono?

Prisc. p. 1208 P.—

With dat. gerund:

ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

(mons) quia pecori bonus alendo erat,

Liv. 29, 31; 9, 10.—

By ad and acc.:

refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

Varr. R. R. 1, 91:

occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

Auct. Her. 2, 4, 7:

non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

Tac. A. 2, 14.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.

As subst.

bŏnus, boni, m.; of persons.

In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.

Plur.:

bonis quod bene fit haud perit,

Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

Cic. Off. 2, 20, 71:

verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

id. Lael. 14, 50:

diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

oderunt peccare boni virtutis amore,

Hor. Ep. 1, 16, 52:

tam bonis quam malis conduntur urbes,

Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 41.—

Sing.:

malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 8:

nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

qui meliorem audax vocet in jus,

Hor. S. 2, 5, 29.—

Bonus, a man of honor.

A brave man:

pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

Cic. Off. 1, 17, 57:

libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

Sall. C. 33, 5:

fortes creantur fortibus et bonis,

Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

fama impari boni atque ignavi erant,

Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —