-
81 BUTTARE
v— см. -A143— см. -A144— см. -A283— см. -A1036— см. - B1244- B1494 —buttarsi al buono [al cattivo]
— см. - C316— см. - C448— buttare la vita ai cani
— см. - C448a— см. - C1497— см. - C2105— см. - C2200— см. - C2732— см. - C2743— см. - D101— см. - F149— см. - F581— см. - F946— см. - F1225— см. - F1443— см. - F1534— см. - F1532— см. - F1559— см. - F650— см. - G699— см. - G700— см. -A840— см. - B978— см. - B1395— см. - G701— см. - V636— см. - I61— см. - L18— см. - L162— см. - M161— см. - M752— см. - M798— см. - M1994— см. - O127— см. - O691— см. - P86— см. - P625— см. - P1348— см. - P1349— см. - P1350— см. - R227— см. - S154— см. - S155— см. - N139— см. - S276— см. - S398— см. - S1544— см. - S1845— см. - P1348— см. - T412— см. - T561— см. - V5— см. - V252— см. - V526— buttarsi via
— см. - V527— a buttarlo via
— см. - V528— da buttar via
— см. - B1495— non aver nulla da buttar via
— см. - V530— см. - C2089— см. - D101— см. - F581— см. - F650— см. - I165— см. - D101- B1495 —— см. - F1491— см. - M29chi butta via oro con le mani, lo cerca co' piedi
— см. - O635chi dà retta al cervello degli altri, butta via il suo
— см. - C1620chi lava la testa all'asino, butta via il ranno e il sapone
— см. -A1242piuttosto un asino che porti, che un cavallo che butti in terra
— см. -A1244 -
82 TENERE
v- T357 —tenerci a...
- T358 —- T359 —tenere da qd...
— см. -A194— см. -A293— см. -A407— см. -A432tenere le ali (или l'ali) basse (или stanche, flosce)
— см. -A412— см. -A508— см. -A515— см. - C3044— см. - M46tenere alto l'onore di...
— см. - O389— см. -A701— см. -A751— см. -A815— см. -A866— см. - O217— см. -A948— см. -A991— см. -A996— см. -A1027— см. -A1115— см. - P2013— см. -A1275— см. - P336— см. -A1325— см. - B23— см. - B54— см. - B56— см. - B105— см. - B121— см. - B133— см. - B173— см. - B179— см. - B189— см. - B210— см. - B309— см. - B356— см. - B357— см. - M1704— см. - T600— см. - B578— см. - B735— см. - B746— см. - B790— см. - B1022— см. - B1044— см. - B1074— см. - B1099— см. - B1154— см. - B1232— см. - B1233— см. - B1254— см. - B1462— см. - B1463— см. - C2392— см. - G928— см. - C110— см. - C143— см. - C144— см. - C166— см. - C167— см. - C239— см. - C263— см. - C266— см. - C352— см. - C392— см. - C413— см. - C419— см. - C609— см. - C637— см. - C664— см. - C671— см. - C672— см. - C803— см. - C727— см. - C728tenere il capo tra due guanciali
— см. - C804— см. - S580— см. - C1003— см. - C1100— см. - C1101— см. - C1113— см. - C1184— см. - C1154— см. - C1131— см. - C1294— см. - C2392— см. - C1374— см. - C1411— см. - C1429— см. - C1446— см. - C1444— см. - C1610— см. - C1568— см. - C1663— см. - C1704— см. - C1759— см. - C1786tenere le ciance (или a ciance)
— см. - C1787— см. - C1900— см. - C1916— см. - C1917— см. - C1937— см. - C1939— см. - C1965tenere in cocca frecce (или dardi, strali)
— см. - C1999non tenere un cocomero all'erta
— см. - C2013— см. - C2126— см. - C2307— см. - C2336— см. - C2457— см. - C2559tenere conto di... (тж. tenerle da или di conto)
— см. - C2560— см. - C2561— см. - C2562— см. - C2563— см. - C2564— см. - C2664— см. - C2665— см. - C2740— см. - C2765— см. - C2828— см. - C2859— см. - C2987— см. - C3021— см. - C3028— см. - C3067— см. - C3077— см. - C3078— см. - C3096— см. - C1429— см. - D9— см. - F45— см. - D77— см. - D264— см. - D278— см. - D346— см. - D387tenere dietro a...
— см. - D398— см. - D438— см. - D552— см. - D586— см. - D655— см. - D657— см. - D663— см. - D696— см. - D714— см. - D891— см. - D903— см. -A131— см. - P1375— см. - D946— см. - E79— см. - E108— см. - F64— см. - F140— см. - F164— см. - F320— см. - F375— см. - F414— см. - F418— см. - F449tenersi i fianchi (dalle risate)
— см. - F552— см. - F600— см. - F796— см. - F797— см. - F798— см. - F897— см. - F1023— см. - F1101tenere qd in (или sulla) frasca
— см. - F1230— см. - F1298— см. - L695— см. - F1339— см. - F1352— см. - F1368— см. - F1450— см. - F1471— см. - F1472— см. - G22— см. - G59— см. - G182— см. - G222— см. - G265— см. - G339— см. - G501— см. - G527— см. - G592— см. - G754— см. - G502— см. - B750— см. - G862— см. - G920— см. - G928— см. - C6— см. - C1648— см. - P2180— см. - P2289— см. - G1008— см. - P1386— см. - G1082— см. - G1114— см. - G1199— см. - I116— см. - I212— см. - I259— см. - I379— см. - L51— см. - L187tenere il leone per il ciuffetto
— см. - L379— см. - L506— см. - L627tenere la lingua in bocca (или a casa, dentro i denti, fra i denti, a freno)
— см. - L695— см. - L696— см. - L697— см. - L695— см. - L698— см. - L775— см. - L871tenere in lunga (или per lungo, per la lunga)
— см. - L953— см. - L984tenere il lupo per gli orecchi
— см. - L1000— см. - V506— см. - B578— см. - M1308— см. - M438tenere a mano (или alle mani, fra le mani, in mano, nelle mani, per mano, per la mano, per le mani, sotto mano)
— см. - M546tenere mano (или della mano, delle mani) a (или in, su, addosso a) qc
— см. - M576tenere (di) mano a...
— см. - M670— см. - M671— см. - M672— см. - M486— см. - M673— см. - M674— см. - M675— см. - M466— см. - P2182— см. - M875— см. - M1166— см. - M1167— см. - M1360— см. - M1361— см. - M1362— см. - M1468— см. - M1527— см. - M1667— см. - M2084— см. - M2085— см. - M2198— см. - M2239— см. - N66— см. - N141— см. - N234— см. - N298— см. - N291— см. - N560— см. - O218tenere gli occhi (или occhio) a... (или su...)
— см. - O219tenere gli occhi addosso a...
— см. - O171— см. - O99— см. - O220— см. - O221— см. - O349— см. - O390tenere a ordine (или all'ordine)
— см. - O523— см. - O667— см. - P20— см. - P168— см. - P288— см. - P311— см. - B732— см. - P463— см. - P581— см. - P582— см. - P583— см. - P659— см. - P828— см. - P890— см. - P1062— см. - P1224— см. - P1387— см. - P1433— см. - P1516tenere in piede (или in piedi)
— см. - P1594— см. - P1596— см. - P1704tener piè in...
— см. - P1705— см. - P1595— см. - P1707tenere i piedi in (или a) terra
— см. - P1708— см. - P1878— см. - P1916— см. - P2040— см. - P2111tenere la porta (или le porte) di...
— см. - P2112— см. - P2164— см. - P2165— см. - P2172— см. - P2220— см. - P2238— см. - P2256— см. - P2288— см. - R210— см. - P2354— см. - P2172— см. - P2394— см. - P2467— см. - P2540— см. - P-M-2540— см. - Q34— см. - R81— см. - R100tenere il rasoio sotto il manto, e il riso in bocca
— см. - R126— см. - R208— см. - R209— см. - R245— см. - R296— см. - R310— см. - R352— см. - R432— см. - R456— см. - S36— см. - S137— см. - S301— см. - S350— см. - S483- T361 —— см. - S566— см. - S575— см. - S587— см. - S761— см. - S799— см. - S815— см. - V507— см. - S850— см. - S885— см. - S904— см. - S1258— см. - S1672— см. - S1937— см. - S1942— см. - S1998— см. - B224— см. - C588— см. - C1100— см. - S2073— см. - T142— см. - T61— см. - T368— см. - T601tenere testa a...
— см. - T602— см. - T734— см. - T798— см. - T815— см. - T836— см. - T868— см. - C1444— см. - V449— см. - V184— см. - V570— см. - V616— см. - V763— см. - V814— см. -A867— см. - Z52— см. - O299— см. -A380sapere tenere la penna in mano
— см. - P1184non sapere tenere il suo posto
— см. - P2177— см. - V502— см. -A220ben tardi venuto, per niente è tenuto
— см. - B493buona via non può tenere, quel che serve senz'avere
— см. - V516chi è reo, e buono è tenuto, può fare il male e non esser creduto
— см. - R235chi fa il saputo, stolto è tenuto
— см. - S241chi ha il lupo per compare, tenga il can sotto il mantello
— см. - L1004chi ha passato il guado, sa quant'acqua tiene
— см. - G1125chi non ha travagli, tenga de' cavalli
— см. - T884chi pensa innanzi tratto, gran savio vien tenuto
— см. - T881chi si piglia per amore, si tiene poi per rabbia
— см. -A678chi poco ha, caro tiene
— см. - P1920chi pon miele in vaso nuovo, provi se tiene acqua
— см. - M1406chi in tempo tiene, col tempo s'attene
— см. - T302chi tien cavallo e non ha strame, in capo alFanno si gratta il forame
— см. - C1390chi tiene il piede in due staffe, spesso si trova fuori
— см. - P1722chi vuol l'amor celato, Io tenga bestemmiato
— см. -A681al confessore, medico e avvocato, non tenere il ver (или non tien nulla) celato
— см. - C2409— см. - D808è ladro chi ruba e chi tiene il sacco (тж. tanto è ladro chi ruba che chi tiene il sacco)
— см. - L85all'impossibile niuno è tenuto
— см. - I130loda il mare, e tienti alla terra
— см. - M817loda il monte e tienti al piano
— см. - M1877nessuno è tenuto all'impossibile
— см. - I130- T362 —non c'è... che tenga
— см. - M1tra puttana e bertone, non si tien ragione
— см. - P2558quando odi (или senti) gli altrui mancamenti, tieni la lingua dentro i denti
— см. - M324sacco rotto non tien miglio, pover uomo non va a (или non ha) consiglio
— см. - S43— см. - S697superbia senz'avere, mala via suol tenere
— см. - S2099- T364 —tanto ne va a chi tiene, quanto a chi scortica (тж. tanto è tenere che scorticare)
tien la ventura mentre l'hai, se la perdi, mai più l'avrai
— см. - V301 -
83 TROVARE
v— см. -A196— см. -A197— см. -A598— см. -A961— см. -A1056— см. -A906trovare il bandolo della matassa
— см. - B215non trovare (il) basto che entri
— см. - B328— см. - V567— см. - G149— см. - B632— см. - B724— см. - B1000— см. -A106trovarsi in un brutto frangente
— см. - F1216— см. - B1326— см. - B1350— см. - L892— см. - C293non trovarsi capo a (или da) (+ inf.)
— см. - C807— см. - C1188— см. -A106— см. - L892trovarsi a cavallo per...
— см. - C1350— см. - C1504— см. - C2055— см. - C2132— см. - C2707— см. - D117trovare il diavolo nel piatto (или nel fiasco, nel cati ю)
— см. - D350— см. - D406— см. - D510— см. - D584— см. - D619— см. - D842— см. -A130— см. - E15— см. - F100— см. - F274— см. - F276— см. - F447trovare fiato di (или da) (+ inf.)
— см. - F578trovare de' fichi fiori per qd
— см. - F635— см. - F786— см. - F801— см. - F802— см. - G318— см. - G1039— см. - G1134— см. - C1365— см. - L203— см. - L499trovare la lucertola a due code
— см. - L838— см. - L879— см. - L985— см. -A106— см. - C1352— см. - G149— см. - P690— см. - M410— см. - M761trovarsi ai margini delia vita
— см. - M831— см. - M1021— см. - M1483trovare (il) modo di...
— см. - M1668— см. - M2177trovare il nodello (или il nodo, i nodi) nel giunco
— см. - G756— см. - N468— см. - L985 b)— см. - P315— см. - P435 b)— см. - P1101— см. - P1395— см. - P1579— см. - P1667— см. - P2113trovarsi alle prese con...
— см. - P2251— см. - P2332— см. - E50— см. - E191— см. - Q12— см. - Q41— см. - Q64— см. - S1317— см. - S1890— см. - S1323— см. - S1934— см. -A1261— см. - T459— см. - T460— см. - P2114— см. - C2156— см. - U181— см. - U234— см. - V199— см. - V409non trovare la via a...
— см. - V511trovare la via del cuore di qd
— см. - V512— см. - V459andare a trovare i nostri nonni
— см. - N448— см. -A191— см. - T963volere trovare Maria per Ravenna
— см. - M833 a)abbi pur fiorini, che troverai cugini
— см. - F921— см. -A673— см. - B494chi cambia la vecchia per la nuova, peggio trova
— см. - V90— см. - C1532chi si contenta al poco, trova pasto in ogni loco
— см. - P860chi ha a rompere il colio, trova la scala al buio
— см. - C2133chi s'impaccia col vento, si trova colle mani piene d'aria
— см. - V277chi lascia la via vecchia per la nuova, spesse volte ingannato si trova
— см. - V517chi moglie non ha, moglie si trova
— см. - M1686chi più boschi cerca, più lupi trova
— см. - B1051chi tiene il piede in due staffe, spesso si trova fuori
— см. - P1722(è) meglio aspettare l'arrosto, che trovare il diavolo nel catino
— см. -A1150fatta la legge, trovato l'inganno (или trovata la malizia)
— см. - L319ha trovato il fiore al suo naso
— см. - F918— см. - N76— см. - T764— см. - T307malanno e donna senza ragione, si trovano in ogni luogo e d'ogni stagione
— см. - M156i morti non si movono, e i vivi si trovano
— см. - M2019non trova un cane che ci abbai
— см. - C502— см. - U238non trova terreno che lo regga
— см. - T462ogni difforme trova.il suo conforme
— см. - D414paese che vai, usanza che trovi
— см. - P66la predica fa come la nebbia, lascia il tempo che trova
— см. - P2230quando si ha a rompere il collo, si trova la scala
— см. - C2133quando Panbianco non vuol lavorare, trova la scusa che non ha farina
— см. - P197se non è vero, è ben trovato
— см. - V381se ti trovi dal bisogno stretto, prima che da altri vai dal poveretto
— см. - B784se viene la morte, non lo trova
— см. - M1989tardi s'avvede il ratto (или il topo), quando si trova in bocca al gatto
— см. - T86— см. - M1689 -
84 in
prep inmoto a luogo toin casa at homeè in Scozia he is in Scotlandva in Inghilterra he is going to Englandin italiano in Italianin campagna in the countryessere in viaggio be travellingviaggiare in macchina travel by carnel 1999 in 1999una giacca in pelle a leather jacketin vacanza on holidayse fossi in te if I were you, if I were in your place* * *in prep.1 (stato in luogo, posizione) in, at; (dentro) inside; (su, sopra) on: in Italia, negli Stati Uniti, in Italy, in the United States; abitano in città, in campagna, in centro, in periferia, they live in town, in the country, in the centre, on the outskirts; in ufficio, at the office; in casa, in chiesa, at home, at church; nell'aria, in the air; la casa editrice ha sede in Milano, the publishing house has its headquarters in Milan; la statua sorge nel centro della piazza, the statue stands in the centre of the square; mio padre lavora in banca, my father works in a bank; stanotte dormiremo in albergo, we'll sleep in a hotel tonight; è stato due anni in prigione, he spent two years in prison; prendevano il sole in giardino, they were sunbathing in the garden; nel cielo erano apparse le prime stelle, the first stars had appeared in the sky; i fazzoletti sono nel primo cassetto, the handkerchieves are in the top drawer; nella stanza c'era molto fumo, there was a lot of smoke in the room; c'era gran festa nelle strade e nelle piazze, there were great celebrations in the streets and squares; siamo rimasti chiusi in casa tutto il giorno, we stayed in the house (o indoors) all day; ti aspetto in macchina, I'll wait for you in the car; non c'è niente in tavola?, isn't there anything on the table?; leggo sempre in treno, I always read on the train; hanno una casa proprio in riva al mare, they have a house right on the sea front; la notizia è apparsa in prima pagina, the news was on the front page; gli diede un bacio in fronte, she kissed him on the forehead; teneva in braccio un bambino, she was holding a baby in her arms; che cos'hai in mano?, what have you got in your hands?; ho sempre in mente le sue parole, his words are still in my mind; in lui ho trovato un vero amico, I found a real friend in him; questa espressione ricorre spesso in Dante, this expression often appears in Dante; nel lavoro non trova alcuna soddisfazione, he gets no satisfaction from his job // in fondo a, at the bottom of // in primo piano, in the foreground (o up close) // in bella mostra, in a prominent position // nel bel mezzo, right in the middle: s'interruppe nel bel mezzo del discorso, he stopped right in the middle of his speech // (non) avere fiducia in se stesso, (not) to be self-confident // credere in Dio, to believe in God2 (moto a luogo, direzione) to; (verso l'interno) into: è andato in Francia per lavoro, he went to France on business; domani andremo in campagna, we'll go to the country tomorrow; vorrei tornare in America, I'd like to go back to America; devo scendere in cantina, I must go down to the cellar; quando rientrerete in città?, when are you returning to town?; la nave era appena entrata in porto, the ship had just come into dock; la gente si riversò nelle strade, people poured into the streets; abbiamo mandato i bambini in montagna, we've sent the children to the mountains; questa merce va spedita in Germania, these goods are to be sent to Germany; non sporgerti troppo dalla barca, puoi cadere in acqua, don't lean too far out of the boat, you might fall in the water; puoi venire nel mio ufficio un attimo?, can you come into my office for a moment?; mise la mano in tasca e tirò fuori il portafoglio, he put his hand in his pocket and took out his wallet; rimetti quelle pratiche nel cassetto, put those papers back in the drawer; vai subito nella tua stanza!, go to your room at once!; hanno arrestato il ladro e l'hanno messo in prigione, the thief was arrested and put in prison; in quale direzione andate?, which way are you going?; sulle scale m'imbattei in uno sconosciuto, I bumped into a stranger on the stairs; ho inciampato in un gradino e sono caduto, I tripped over a step and fell down; si è messo in mente di fare l'attore, he's got it into his head that he wants to become an actor3 (moto per luogo) through, across: ha viaggiato molto in Europa, he has done a lot of travelling across Europe; il corteo sfilò nelle strade principali, the procession wound its way through the main streets; correre nei campi, to run across the fields; tanti pensieri le passavano nella mente, many thoughts went through her mind4 (cambiamento, passaggio, trasformazione) into: tradurre dall'inglese in italiano, to translate from English into Italian; convertire gli euro in dollari, to change euros into dollars; la proprietà è stata divisa in due, the property has been divided in half (o into two); il vaso cadde e andò in frantumi, the vase fell and broke into pieces // si è fatto in quattro per aiutarci, he bent over backwards to help us // il maltempo ha mandato in fumo tutti i nostri progetti, the bad weather put paid to all our plans // di bene in meglio, better and better; di male in peggio, from bad to worse // di tre in tre, in threes // Anita Rossi in De Marchi, (di donna coniugata) Anita De Marchi, née Rossi // andare in rovina, to go to (rack and) ruin (anche fig.) // andare in estasi, to be overjoyed // montare in collera, to fly into a rage5 (tempo) in; on; at: in marzo, in primavera, in March, in spring; in pieno inverno, in the middle of winter; in una mattina d'estate, one (o on a) summer morning; in quel giorno, on that day; in questo (preciso) momento, at this (very) moment; in tutta la mia vita, in all my life; nel pomeriggio, in the afternoon; si è laureato nel 1980, he graduated in 1980; tornerò a casa nel mese di settembre, I'll return home in September; nell'era atomica, in the atomic age; in gioventù, in (one's) youth; in tempo di guerra, di pace, in wartime, in peacetime; in epoca vittoriana, in the Victorian age; esamineranno otto candidati in un giorno, they will examine eight candidates in one day; ha fatto tutto il lavoro in due ore, he got through all the work in two hours; viene in Italia tre volte in un anno, he comes to Italy three times a year // arriverò in giornata, I'll arrive some time in the day // in serata, during the evening // nello stesso tempo, at the same time // nel frattempo, in the meantime // in un attimo, in un batter d'occhio, in a flash, in the twinkling of an eye // in men che non si dica, quick as a flash // in quattro e quattr'otto, in less than no time // di ora in ora, di giorno in giorno, from time to time, from day to day6 (modo, maniera) in; on: il pubblico ascoltava in silenzio, the audience listened in silence; mi guardava in un modo strano, he looked at me in a strange way (o strangely); parla in perfetto italiano, he speaks perfect Italian; scrivere in penna, in matita, in corsivo, in versi, to write in pen, in pencil, in italics, in verse; le istruzioni erano scritte in tedesco, the instructions were written in German; camminava in fretta, he was walking in a hurry; rispose in tono sgarbato, he answered rudely; entrammo in punta di piedi, we entered on tiptoe; procedevano in fila indiana, they walked single file; preferì rimanere in disparte, he preferred to stay on his own; stare in piedi, to stand on one's feet; tutti erano in abito da sera, they were all in evening dress; uscì in pantofole sul pianerottolo, he went on to the landing in his slippers // (resto) in attesa di una vostra cortese risposta, (nelle lettere) awaiting your reply // (comm.) assegno in bianco, blank cheque; pagare in contanti, in assegni, to pay cash, by cheque; 10.000 euro in biglietti da 10, 10,000 euros in 10 euro notes // una riproduzione in miniatura, a reproduction in miniature (o a miniature reproduction); trasmettere in diretta, to broadcast live // una partita in casa, in trasferta, a home, an away match // pomodori in insalata, tomato salad; pollo in gelatina, chicken in aspic7 (stato, condizione, circostanza) in, at: essere in pace, in guerra con qlcu., to be at peace, at war with s.o.; mi piace stare in compagnia, I like company; vivere nell'angoscia, to live in anxiety; in salute e in malattia, in sickness and in health; morì in miseria, he died in poverty; la sua vita era in pericolo, her life was in danger; ero in una situazione imbarazzante, I was in an embarrassing position; siamo nei pasticci!, we're in a mess!; ben presto si trovò nei guai fino al collo, he soon found himself up to his neck in trouble; non sono in condizioni di pagare una cifra simile, I'm not in a position to pay such a sum (of money) // essere in odio, in simpatia a qlcu., to be liked, to be hated by s.o.8 (limitazione, misura) in, at: (la) laurea in lingue, a degree in languages; dottore in legge, doctor of law; è bravo in matematica, ma è debole in francese, he's good at maths, but poor at French; un terzo della classe è stato rimandato in chimica, a third of the class is having to repeat chemistry; ha conseguito il diploma in ragioneria, he got a diploma in bookkeeping; ha intenzione di specializzarsi in pediatria, he is going to specialize in pediatrics; la nostra ditta commercia in pellami, our firm deals in leather goods; mio fratello è campione di salto in alto, my brother is high jump champion; la stanza era 5 metri in lunghezza, the room was 5 metres long9 (materia): una statua in bronzo, a bronze statue; una borsa in pelle, a leather handbag; rivestimento in legno, wood panelling; abito in puro cotone, an all cotton dress; poltrone in velluto, velvet armchairs; incisione in rame, copperplate engraving; un vassoio in argento, a silver tray ∙ Come si nota dagli esempi, in questo significato si usa spesso in inglese la forma aggettivale in luogo del compl. introdotto dalla prep. in10 (mezzo) by; in; on: viaggiare in treno, in aereo, in macchina, to travel by train, by air, by car; sei venuto a piedi o in autobus?, have you come on foot or by bus?; abbiamo fatto una gita in barca, we went out on the boat; pagare in euro, in dollari, in assegni, to pay in euros, in dollars, by cheque11 (fine, scopo): ho avuto in dono una macchina fotografica, I've been presented with a camera; il vincitore riceverà in premio un milione di dollari, the winner will receive a prize of a million dollars; mi ha dato in prestito la sua macchina per qualche giorno, he has lent me his car for a few days; mi hanno mandato in visione il primo volume dell'opera, they sent me the first volume of the work to look at; la festa era in onore del sindaco, the party was in honour of the mayor; parlare in difesa di qlcu., to speak in s.o.'s defence12 (seguito da inf.): nell'entrare mi accorsi subito che qualcosa non andava, on entering I realized at once there was something wrong; l'ho incontrato nel tornare, I met him on the way back; nel salire in macchina mi sono cadute le chiavi, I dropped my keys while getting into the car; il bicchiere si è rotto nel lavarlo, the glass broke while it was being washed; nel dire ciò fu preso da commozione, in saying this he was overcome by emotion13 (predicativo; in ingl. non si traduce): siamo rimasti in due, only two of us were left; fra tutti eravamo in quaranta, there were forty of us in all; erano in molti, in pochi, there were many of them, few of them; se fossi in te, if I were you; dipingere qlco. in rosso, to paint sthg. red.◆ FRASEOLOGIA: in alto, up there; up (above); in basso, down there; down (below); in giù, downward (s); in su, upward (s) // in cerca di, in search of // in dettaglio, in detail; in forse, in doubt // in particolare, in particular // in quanto, in so far as: in quanto a ciò, as for that // in tutti i modi, in any case; in virtù di, as... // in rapporto a, as regards // in qualità di, in (one's) capacity as // nel caso che, (se, qualora) if; (nell'eventualità che) in case: portati l'ombrello, nel caso che piova, take your umbrella with you in case it rains; nel caso che torni prima di me, fatti dare le chiavi dal portinaio, if you should get back before I do, get the keys from the custodian // in fede, yours faithfully // in coscienza, truthfully // in lungo e in largo, far and wide.* * *[in]1. prep in + il = nel, in + lo = nello, in + l'= nell', in + la = nella, in + i = nei, in + gli = negli, in + le = nelle1) (stato in luogo) in, (all'interno) insidesono rimasto in casa — I stayed at home, I stayed indoors
se fossi in te — if I were you
un giornale diffuso in tutta Italia — a newspaper read all over o throughout Italy
2) (moto a luogo) to, (dentro) intoin campagna/in montagna — to go into the country/to the mountainsin Francia — I'm going to Francein casa — to go into the housein macchina — to get into the carqc in acqua — to throw sth into the waterin una radice — he tripped over a rootdi città in città — to move from town to town3)il corteo è passato in piazza — the procession passed through the squaresta facendo un viaggio in Egitto — he's travelling in o around Egypt
4) (tempo) in5) (mezzo) bymi piace viaggiare in aereo — I like travelling by plane, I like flying
ci andremo in macchina — we'll go there by car, we'll drive there
6) (modo, maniera) in7) (materia) made of8)9) (misura) in10)ha sbagliato nel rispondere male — he was wrong to be rudesi è fatto male nel salire sull'autobus — he hurt himself as he was getting onto the bus
2. avvin — (di moda, attuale) to be in3. agg inv* * *[in]1) (stato in luogo) in; (all'interno) in, inside; (sopra) onabito in via Roma — I live in BE o on AE via Roma
vivere in Italia, in città, in campagna — to live in Italy, in town, in the country
2) (moto a luogo) toandare in Francia, in città, in campagna — to go to France, to town, to the country
passeggiare in centro — to walk in the city centre BE o around downtown AE
viaggiare in Cina, negli Stati Uniti — to travel around o through Cina, the United States
in settimana mangio alla mensa — during the week I eat at the canteen; (entro)
5) (mezzo) by6) (modo, maniera)un'opera in versi, inglese, tre volumi — a work in verse, in English, in three volumes
7) (fine)Enza Bianchi in Rossi — Enza Rossi, née Bianchi
10) (materia)11) (limitazione)12) (misura)il muro misura tre metri in altezza e sei in lunghezza — the wall is three metres high and six metres long
13) (quantità)nel tornare a casa,... — on my way home,...
nel dire così,... — saying this
* * *in/in/1 (stato in luogo) in; (all'interno) in, inside; (sopra) on; abito in via Roma I live in BE o on AE via Roma; vivere in Italia, in città, in campagna to live in Italy, in town, in the country; stare in casa to stay at home; essere in un taxi to be in a taxi; in televisione on TV; in questa storia in this story; nel suo discorso in his speech; che cosa ti piace in un uomo? what do you like in a man? un tema ricorrente in Montale a recurrent theme in Montale's work2 (moto a luogo) to; andare in Francia, in città, in campagna to go to France, to town, to the country; andare in vacanza to go on holiday; vado in macelleria I'm going to the butcher's; entrare in una stanza to go into a room; il treno sta per entrare in stazione the train is arriving at the station; salire in macchina to get into the car3 (moto per luogo) passeggiare in centro to walk in the city centre BE o around downtown AE; viaggiare in Cina, negli Stati Uniti to travel around o through Cina, the United States; correre nei prati to run across the fields; infilare il dito nella fessura to stick one's finger through the slit4 (tempo) (durante) in inverno in winter; nel 1991 in 1991; nel Medio Evo in the Middle Ages; negli ultimi giorni over the last few days; in settimana mangio alla mensa during the week I eat at the canteen; (entro) l'ho fatto in due giorni I did it in two days; lo farò in settimana I'll do it within the week5 (mezzo) by; sono venuto in taxi I came here by taxi; abbiamo fatto un giro in barca we went out on the boat6 (modo, maniera) un'opera in versi, inglese, tre volumi a work in verse, in English, in three volumes; parlare in spagnolo to speak Spanish; in piena forma in great shape; in contanti (in) cash7 (fine) ho avuto questo libro in regalo this book was given to me as a present; in vendita for sale8 (trasformazione) tradurre in italiano to translate into Italian; cambiare delle sterline in dollari to change pounds in dollars9 (per indicare relazione di matrimonio) Enza Bianchi in Rossi Enza Rossi, née Bianchi11 (limitazione) laurea in filosofia degree in philosophy; laureato in lettere arts graduate; essere bravo in storia to be good at history; malattia frequente nei bovini common disease in cattle; in politica in politics12 (misura) il muro misura tre metri in altezza e sei in lunghezza the wall is three metres high and six metres long13 (quantità) erano in venti there were twenty of them; siamo in pochi there are few of us; abbiamo fatto il lavoro in due two of us did the job14 (davanti a un infinito) nel tornare a casa,... on my way home,...; nel dire così,... saying this,...\See also notes... (in.pdf) -
85 sweep
I [swiːp]to give sth. a sweep — dare una scopata a qcs
2) (movement)3) (of land, woods, hills) distesa f.; (of fabric) pezza f.4) (of events, history, country) estensione f.; (of opinion) ventaglio m., gamma f.; (of telescope, gun) portata f.5) (search) (on land) perlustrazione f., ricerca f.; (by air) sorvolo m.; (attack) bombardamento m. a tappeto; (to capture) rastrellamento m.to make a sweep of — (search) (on land) esplorare, perlustrare; (by air) sorvolare; (to capture) rastrellare
6) (anche chimney sweep) spazzacamino m.II 1. [swiːp]verbo transitivo (pass., p.pass. swept)to sweep the crumbs off the table — spazzare o fare cadere le briciole giù dal tavolo
3) (push)to sweep sth. off the table — fare cadere qcs. dal tavolo (con un ampio gesto della mano)
to sweep sb. off his, her feet — [ wave] fare cadere o fare perdere l'equilibrio a qcn.; fig. (romantically) fare perdere la testa a qcn.
4) (spread through) [disease, crime, craze] dilagare in, diffondersi in; [ storm] estendersi in; [ fire] propagarsi in; [ rumour] diffondersi in, divulgarsi in5) (search, survey) [beam, searchlight] proiettarsi su; [ person] scrutare; [vessel, submarine] scandagliare; [ police] rastrellare ( for alla ricerca di)2.to sweep sth. for mines — dragare qcs. alla ricerca di mine
verbo intransitivo (pass., p.pass. swept)1) (clean) spazzare, scopare2) (move)to sweep in, out — (anche fig.) (quickly) entrare, uscire impetuosamente; (majestically) entrare, uscire maestosamente
to sweep into — [ invaders] irrompere in, invadere [ region]
to sweep (in)to power — pol. essere portato al potere (con una maggio ranza schiacciante)
to sweep through — [disease, crime, craze, change] dilagare, diffondersi in; [ storm] estendersi in; [ fire] propagarsi in; [ rumour] diffondersi, divulgarsi in
to sweep over — [ searchlight] proiettarsi su; [ gaze] percorrere
3) (extend)•- sweep up••to sweep sth. under the carpet — BE o
rug — AE nascondere o insabbiare qcs
* * *[swi:p] 1. past tense, past participle - swept; verb1) (to clean (a room etc) using a brush or broom: The room has been swept clean.) spazzare2) (to move as though with a brush: She swept the crumbs off the table with her hand; The wave swept him overboard; Don't get swept away by (= become over-enthusiastic about) the idea!; She swept aside my objections.) spazzare via3) (to move quickly over: The disease/craze is sweeping the country.) percorrere4) (to move swiftly or in a proud manner: High winds sweep across the desert; She swept into my room without knocking on the door.) diffondersi, dilagare; entrare/uscire2. noun1) (an act of sweeping, or process of being swept, with a brush etc: She gave the room a sweep.) spazzata2) (a sweeping movement: He indicated the damage with a sweep of his hand.) gesto3) (a person who cleans chimneys.) spazzacamino4) (a sweepstake.) lotteria•- sweeper- sweeping
- sweeping-brush
- at one/a sweep
- sweep someone off his feet
- sweep off his feet
- sweep out
- sweep the board
- sweep under the carpet
- sweep up* * *sweep /swi:p/n.1 (= sweep-up, sweep-out) spazzata; scopata: Give the house a thorough sweep, da' una bella spazzata alla casa!2 ampio gesto; movimento rapido; colpo ( con rotazione): with a sweep of his arm, con un ampio gesto del braccio; with a sweep of the oars, con un colpo di remi; con una remata; at one sweep, con un sol colpo4 [u] (fig.) campo; ambito; portata5 distesa; tratto: a long sweep of meadows, una lunga distesa di prati; a sweep of mountain country, un tratto di terreno montagnoso6 ampia curva; viale d'accesso che fa un'ampia curva: The house is approached by a fine sweep ( o carriage sweep), un bel viale ad ampie curve dà accesso alla casa; The river makes a great sweep to the right, il fiume descrive un'ampia curva a destra14 (spesso al pl.) (TV, USA) rilevazione periodica dei dati di ascolto ( per determinare le tariffe pubblicitarie)15 (mil., aeron.) penetrazione ( in territorio nemico); operazione su vasta scala; rastrellamento; bombardamento a tappeto16 [u] (elettron.) deflessione; deviazione; scansione ( della TV): horizontal sweep, scansione orizzontale17 (metall.) sagoma18 (fam.) vittoria completa; grande successo22 ( cricket) tiro orizzontale ( all'altezza del terreno): reverse sweep, colpo (simile allo «sweep», ma eseguito con il rovescio della mazza)23 (fam.) ► sweepstake● ( pesca) sweep net, rete a strascico □ sweep of one's eyes, occhiata (o sguardo) intorno; colpo d'occhio □ the sweep of a scythe, un colpo di falce; una falciata □ sweep-out (o sweep-up) = def. 1 ► sopra □ to make a clean sweep, far piazza pulita; fare un repulisti (fam.).♦ (to) sweep /swi:p/(pass. e p. p. swept)A v. t.1 spazzare ( anche fig.); scopare; spazzare via, portare via; eliminare; distruggere; liberare; fare piazza pulita di (fam.): to sweep the floor, spazzare il pavimento; to sweep a room, spazzare una stanza; The upper deck was swept by a billow, il ponte superiore è stato spazzato da un maroso; The machine-guns swept the ground before the trenches, le mitragliatrici spazzavano il terreno davanti alle trincee; Dust storms swept the barren plain, tempeste di sabbia spazzavano l'arido piano; to sweep the seas of pirates, liberare il mare dai pirati; The Great Fire of 1666 swept the City, il Grande Incendio del 1666 distrusse la City2 scorrere (su); percorrere; scorrere (lett.); sfiorare; toccare leggermente; strisciare su: She swept her hand through her hair, si è passata la mano fra i capelli; His fingers swept the keyboard of the organ, le sue dita scorrevano sulla tastiera dell'organo; to sweep the strings of a guitar, sfiorare le corde d'una chitarra; Armed bands swept the countryside, bande armate scorrevano la campagna; Her skirt swept the floor, la gonna le strisciava sul pavimento4 sospingere; sballottare; trascinare6 trascinare; portare via9 (fam.) vincere facilmente; stravincere: The Democrats swept the election, i Democratici vinsero le elezioni con un largo margine di votiB v. i.1 stendersi; estendersi; allargarsi: The shore sweeps to the south in a wide arc, la spiaggia descrive un ampio arco verso il sud; The plain sweeps away to the sea, la pianura si stende verso il mare2 incedere (o camminare) maestosamente; entrare (uscire, ecc.) con passo altero (o maestoso): The leading lady swept onto the stage, la primadonna è entrata in scena con passo maestoso● (fig.) to sweep all before one, conseguire un successo travolgente □ (fig.) to sweep the board, vincere tutte le poste ( del gioco), far saltare il banco; (fig.) avere un grande successo, fare piazza pulita; trionfare □ to sweep sb. a bow, fare un inchino (o una riverenza) a q. □ to sweep the chimneys, sbrattare (o pulire) i camini □ (polit.) to sweep a constituency, conquistare un collegio elettorale con largo margine di voti □ (polit.: di un partito) to sweep the country, vincere le elezioni politiche □ (fig.) to sweep everything into one's net, fare piazza pulita; arraffare tutto □ to sweep one's hand over sb. 's hair, passare la mano sui capelli di q. □ to sweep a path, aprire un sentiero ( nella giungla, ecc.) □ (naut., mil.) to sweep the seas, battere i mari □ to sweep a space, fare spazio; sgombrare □ (naut.) swept way, rotta di sicurezza □ The road sweeps up the hill, la strada sale a larghe curve sino alla cima del colle □ (prov.) A new broom sweeps clean, scopa nuova spazza bene.* * *I [swiːp]to give sth. a sweep — dare una scopata a qcs
2) (movement)3) (of land, woods, hills) distesa f.; (of fabric) pezza f.4) (of events, history, country) estensione f.; (of opinion) ventaglio m., gamma f.; (of telescope, gun) portata f.5) (search) (on land) perlustrazione f., ricerca f.; (by air) sorvolo m.; (attack) bombardamento m. a tappeto; (to capture) rastrellamento m.to make a sweep of — (search) (on land) esplorare, perlustrare; (by air) sorvolare; (to capture) rastrellare
6) (anche chimney sweep) spazzacamino m.II 1. [swiːp]verbo transitivo (pass., p.pass. swept)to sweep the crumbs off the table — spazzare o fare cadere le briciole giù dal tavolo
3) (push)to sweep sth. off the table — fare cadere qcs. dal tavolo (con un ampio gesto della mano)
to sweep sb. off his, her feet — [ wave] fare cadere o fare perdere l'equilibrio a qcn.; fig. (romantically) fare perdere la testa a qcn.
4) (spread through) [disease, crime, craze] dilagare in, diffondersi in; [ storm] estendersi in; [ fire] propagarsi in; [ rumour] diffondersi in, divulgarsi in5) (search, survey) [beam, searchlight] proiettarsi su; [ person] scrutare; [vessel, submarine] scandagliare; [ police] rastrellare ( for alla ricerca di)2.to sweep sth. for mines — dragare qcs. alla ricerca di mine
verbo intransitivo (pass., p.pass. swept)1) (clean) spazzare, scopare2) (move)to sweep in, out — (anche fig.) (quickly) entrare, uscire impetuosamente; (majestically) entrare, uscire maestosamente
to sweep into — [ invaders] irrompere in, invadere [ region]
to sweep (in)to power — pol. essere portato al potere (con una maggio ranza schiacciante)
to sweep through — [disease, crime, craze, change] dilagare, diffondersi in; [ storm] estendersi in; [ fire] propagarsi in; [ rumour] diffondersi, divulgarsi in
to sweep over — [ searchlight] proiettarsi su; [ gaze] percorrere
3) (extend)•- sweep up••to sweep sth. under the carpet — BE o
rug — AE nascondere o insabbiare qcs
-
86 defero
dē-fero, dē-tulī, dē-lātum, dē-ferre, I) von der Höhe nach der Tiefe herab-, hinabtragen od. - bringen (-senden) od. - schaffen od. -holen, mit hinabnehmen u. dgl., 1) im allg.: amoeno ex Helicone perenni fronde coronam, Lucr. (u. so harmoniai nomen alto delatum Heliconi [vom H.], bildl., Lucr.): ramalia arida tecto, Ov. – pueros protinus ad ripam Tiberis, Val. Max.: alqd ad inferos (Unterwelt), Sen.: semen quod ex arbore per surculos defertur in terram, Varro: dum culleus, in quem coniectus in profluentem deferretur, comparetur (v. Pers.), Cic.: deferri in imum, in einer Flüssigkeit zu Boden sinken (Ggstz. innatare, obenauf schwimmen), Cels.: so auch deferri ad ima (Ggstz. in summo umore consistere), Petron.: ab Iliaca purgamina Vesta def. flavis in mare aquis, Ov.: def. materiam omnem infra Veliam, Liv.: hunc sub aequora, hinabtauchen, Ov.: Fames (Hungergöttin) per aëra vento ad iussam delata domum, Ov. – fulmen detulit in terram mortalibus (den St.) ignem primitus, Lucr.: Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? Verg. – So nun bes.: α) mit sich hinabführen, v. Flüssen usw., teils Ggstde. hinabflößen, stromabwärts führen, mit sich stromabwärts führen, amnes plurimum limi deferentes, Plin.: excipere dolia, quae amnis defert, Liv.: Pontius Cominius incubans cortici secundo Tiberi ad urbem defertur, schwimmt die Tiber hinab, Liv. – teils einen aufgenommenen Fluß mit sich hinabführen ins Meer, dah. im Passiv v. Flusse selbst = hinabströmen, Rhodanus segnem deferens Ararim, Plin.: flumina, quae in mare deferuntur, Plin. ep.: nec Euphrates nisi per Tigrim defertur in mare, Plin. – u. Partiz. Präs. deferens (verst. se) = in seinem Bette hinabströmend, in seinen Ufern dahingleitend, flumina liquida ac deferentia (Ggstz. rigentia gelu aut campis superfusa), Plin. pan. 82, 5. – β) abbrechend, fortrückend wohin herabverlegen, herabversetzen, herabrücken oder herabrücken lassen, herabgelangen lassen, aedes suas sub Veliam, Cic.: aedes in planum, Liv. (vgl. im Bilde fortunam suam in planum, Sen. de tranqu. anim. 10, 6): castra in viam, Liv.: acies in campos delata est, Liv. – elephanti rursus simili ruinā inferioris pontis deferebantur (ließ man weiter hinabgelangen), donec ad aequiorem vallem perventum est, Liv.
2) insbes., rasch od. gewaltsam herabtragen, binabstoßen, hinabstürzen, a) übh.: alqm in abruptum barathrum, Catull.: ferrum elatum in pectus, Tac. – gew. im Passiv = hinabstürzen, in foveas deferri, Curt.: ruinā tota prolapsa acies in praeceps deferri, Liv.: deferri ad terram (v. Pers.), Liv. u. (Ggstz. allevari ad caelum) Sen.: casu (durch einen Fall) deferri in terram, zu Boden stürzen (v. Kindern), Quint.: dorso (equi) delatus ab alto, herabgesprungen, Sil.: m. dopp. Nom., praeceps aërii speculā de montis in undas deferar, Verg. ecl. 8, 59 sq. – übtr., ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem et ex quanto regno ad quam fortunam detulisset, Nep. Timol. 2, 2. – b) prägn., berabstürzen = zu Boden stürzen, (terrae motus) defert montes, surrigit plana, Sen. – im Passiv = herabstürzen (intr.), per praecipitia deferri, Quint.
II) von einem Ausgangspunkte nach einem Zielpunkte hinabtragen = forttragen, hintragen, zutragen, fort-, hinbringen, fort-, hinschaffen, herbeitragen od. - bringen od. -schaffen, wohin überbringen, abliefern, Passiv deferri oft = sich fort- od. hintragen lassen, A) eig.: 1) im allg.: a) übh.: α) von Pers.: pecuniam atque arma, Tac.: quae ad usum necessaria sunt, Liv.: eodem pecuniam, quae superest, Liv.: quo merces odorum deferunt, Plin.: quo (wohin) me deferre paratis? Ov.: omnia aliunde alio deferuntur, Sen.: ad causas iudicia iam facta domo, schon fertig mitbringen, Cic.: id (candelabrum) in praetorium, Cic.: def. commeatum in viam (an den Weg), Liv.: alqm allevatum in tabernaculum, Curt.: captum omnibus membris deferri in curiam, Liv.: arma sua extra vallum deferri equumque educi clam iussit, Val. Max.: Pompeium Carteiam def. (in der Sänfte), Auct. b. Hisp.: funus Romam, Aur. Vict.: formā excellentes (virgines) domos, Liv.: aurum ex omnibus delubris Praeneste, Plin.: ei munera, quae Athenis acceperat, deferri iussit, Nep.: def. alci epistulam, Plaut. u. Cic.: argentum ad alqm, Ter.: ad alqm epistulam, litteras, mandata, Caes.: litteras ad alqm in Hispaniam ulteriorem, Liv.: compilare quidquid domi est atque hinc ad amicam def., zutragen, Plaut.: lecticā deferri ad consules (v. einem Kranken), Lact.: dicta, mandata per auras, Verg. – m. Abl. womit? (worin? worauf?), caput ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis manibus ipse suis detulit, Cic. fr.: im Passiv, lecticā (in der Sänfte) deferri in castra atque in curiam, Suet.: lecticā deferri in aciem, Val. Max.: senatorum umeris (auf den Sch.) in campum deferri cremarique (v. toten Augustus), Suet. – β) v. lebl. Subjj.: e portu navis huc nos dormientes detulit, Plaut. Amph. 701: detulit aura preces ad me non invida blandas, Ov. met. 10, 642.
b) in einigen t. t. der publiz. Sprache: def. sitellam, den Lostopf (die Urne mit den Losen) herbeibringen od. herbeibringen lassen (damit das Volk in den Komitien abstimme), Cic. pro Corn. 1. fr. 13 u. 14 = fr. 29 u. 30 M.: de M. Octavio, über den Volkstribunen M. Oktavius abstimmen lassen, Cic. de nat. deor. 1, 106. – bes. oft def. ex aerario od. def. in aerarium od. ad aerarium, aus dem Ärarium (wo außer den Geldern auch die Feldzeichen, Senatsbeschlüsse, Rechnungen über verwendete Staatsgelder usw. aufbewahrt wurden) hinbringen, in das Är. hinbringen, abliefern, entrichten, niederlegen, signa (Feldzeichen) eodem ex aerario, signa ex aerario prompta in campum od. ad dictatorem (v. den Quästoren), Liv.: aurum et omnia ornamenta in aerarium (v. den röm. Matronen), Liv.: pecuniam od. aurum et argentum in aerarium, Liv.: aes in aerarium ad quaestores, Liv.: aera poenae nomine in aerarium def. (v. den Hagestolzen), Val. Max.: munera, quae ab rege privatim acceperant, in aerarium detulerunt (v. röm. Gesandten), Val. Max.: u. ähnlich def. omne aurum, argentum, aes signatum ad triumviros mensarios extemplo, Liv. – senatusconsultum ad aerarium def., Liv. u.a. (s. Weißenb. Liv. 39, 4, 8. Nipp. Tac. ann. 3, 51): decreta patrum ad aerarium, Tac.: früher senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis, Liv. 3, 55, 13. – def. censum Romam, die Schätzungslisten nach Rom einreichen (v. den Zensoren in den Kolonien), Liv. 29, 15, 10 u. 37, 7 (versch. v. def. censum, v. röm. Bürger, s. unten no. B, 2, b, β, γγ). – def. vadimonia Romam, zu Rom einreichen (v. den Klägern), Liv. epit. 86. – def. in publicas tabulas, beim Zensus in die öffentlichen (im Ärarium niedergelegten) Urkunden eintragen, zB. in publicas tabulas delato modo frui (agro) non posse, Ulp. dig. 50, 15, 4. § 1.
2) insbes.: a) unwillkürlich, gewaltsam von einem Orte abführen, u. nach einem Orte hinführen, α) übh. = hinversetzen, hingeraten lassen, hintreiben, im Passiv = hingeführt od. versetzt werden, hingelangen, hingeraten, miratur, quis deus iuvenes tam urbanos in suam regionem detulerit, Petron.: hos ad magistros si qua te fortuna, Cato, cum tua natura (natürl. Anlage) detulisset, Cic.: v. lebl. Subjj., ab Cenaeo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, traiecit, Liv.: quod (iaculum) detulit error (Fehlschuß) in Idan, Ov. – im Passiv, iumenta decesserant militari viā et errore delata per quattuor stadia in quadam valle constiterant, Curt.: Perseus rex fugā cum decem milibus talentûm Samothraciam defertur, Iustin.: putant se in alium terrarum orbem delatos (in eine andere Welt versetzt), Petron. 1, 2: u. so ille (Lucilius) si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Hor. sat. 1, 10, 68 (al. delapsus): optatum negotium sibi in sinum delatum esse, sei ihm in den Schoß gefallen (bildl. = unverhofft zugefallen), Cic. II. Verr. 1, 131. – im Passiv m. Prädik.-Adj., hic rumor est Asinium delatum (esse) vivum in manus militum, Cic. ad Att. 12, 2, 1. – β) als naut. t. t. = hinführen, hintreiben, verschlagen, im Passiv = hingeführt, verschlagen werden, hingetrieben werden od. hintreiben, hingeraten, alqm ex alto ignotas ad terras et in desertum litus (v. Sturm), Cic.: si quo casu in freto aestus morari aut deferre naves in terram posset, Liv. – quo essent eae (naves) delatae, primis diebus ignorabant, Caes.: onerariae (naves) duae paulo infra delatae sunt, Caes.: una (navis) delata Oricum, Caes.: huc ubi delati portus intravimus, Verg.: u. so v. Pers., deferri longius, Caes.: deferri in Africae sinum, in Italiam, Iustin.: tempestate classe dispersā deferri Brundisium, Val. Max.: deferri Siculam ad Aetnen, Ov.: naufragio in ea loca deferri, Iustin.
b) etw. zu Markte-, zum Verkauf bringen, feilbieten, pallium, Petron.: dum virent nexos deferte maniplos, Col. poët.: deferri in vicum vendentem tus et odores, Hor.: ultro delatis capsis, Hor.: videamus hoc quod concupiscimus quanti (wie hoch, wie teuer) deferatur, Sen.: duas Veneres (zwei Venusstatuen) eodem pretio deferre, Plin.
B) übtr.: 1) im allg., m. Advv. od. m. ad od. in u. Akk., quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, Lucr.: def. eadem fortunae pignera in discrimen, aufs Spiel setzen, Liv.: fabulas in certamen, zur Preisbewerbung bringen, Quint.: ad agendum nihil cogitati praemeditatique detulisse (mitgebracht haben), Quint.: quidquid doloris habent, in pedes deferunt, schieben es auf die F., Petron.
2) insbes.: a) erteilend zu jmd. hinbringen, darbringen, darbieten, erteilen, zuteilen, verleihen, übertragen, auftragen, zuw. auch anbieten (Ggstz. accipere, auferre ab alqo, negare, accipere nolle, alqā re uti nolle), α) übh.: si quid petet, ultro defer, Hor.: ne aliquis dicat, id ad me ereptum pervenisse, quod delatum accipere noluissem, Nep.: cum praecipua et cupita aliis (von andern Begehrtes) prior deferret, ihren Wünschen zuvorkommend darbrachte, Tac.: obvias opes def. (v. den Göttern), Tac.: def. iusiurandum, den Eid zuschieben (Ggstz. iusi. referre, zurückschieben, gerichtl. t. t.), Quint. u. ICt. – palmam eius rei alci, Cic.: alci praemium dignitatis (Ggstz. denegare), Cic.: pacem hostibus, Liv.: hoc illis in beneficii loco, Cic.: universum studium suum et benevolentiam ad alqm, Cic.: nec mihi quicquam tali tempore in mentem venit optare, quod non ultro Caesar mihi detulerit, Cic. – m. Prädik.-Akk., alci Octaviam sororis neptem condicionem (als Partie), Suet. Caes. 27, 1. – m. ad u. Akk. des Gerund., omnem ei suam auctoritatem, gratiam, copias, opes ad hoc negotium conficiendum, Cic.
β) etw. zur Ausführung, Verwaltung jmdm. übertragen, jmd. mit etwas beauftragen, propter frequentes delatos honores potestatesque summas, Nep.: delatum ab Augusto consulatum accipere, Tac. – def. cognitionem senatui, Suet.: u. def. causam (Führung des Prozesses) ad alqm, Cic.: negotium ad collegam eius, Cic.: rem ad Pompeium, Cic.: eius belli conficiendum exitum ad Cn. Pompeium, Cic.: omnia ad unum ( neben tribuere uni omnia), Cic.: primas (erste Rolle) ad alqm, Cic.: secundas (zweite Rolle) alci, Quint.: alci auguratum, Cic.: alci dictaturam, consulatum, Val. Max.: alci praeturam, Cic.: imperium alci, Tac., od. ad alqm, Cic.: ultro legationem alci (Ggstz. multis petentibus denegare), Cic.: alci praefecturam fabrûm, Cic.: alci regnum (Ggstz. regno uti nolle), Cic.: regnum ac diadema uni, Hor.: ad alqm summum imperium, Iustin.: ad alqm summam imperii, summam rerum, Nep.: totius belli summa ad alqm omnium voluntate defertur, Caes. – γ) etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung jmdm. übertragen, überweisen, etw. vor jmd. zur Entscheidung bringen, jmdm. etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung vorlegen, anheimgeben, decumanos convocat; rem defert; statuunt illi atque decernunt, ut etc., Cic.: rem ad amicos, Cic.: rem ad consilium (Kriegsrat), Caes.: rem od. causam ad senatum, Cic.: rem dubiam ad patres sub certo auctore, Liv.: ad alqm controversias suas litesque, Eutr.: id postero die senatui, Nep.: puerorum querelam regi, Iustin. – alqd in forum iudiciumque, auf das F. und vor G., Cic. Cael. 35.
b) etw. als Nachricht, Anzeige usw. mündlich od. schriftl. zu jmd. hinbringen = jmdm. hinterbringen, mitteilen, anzeigen, anmelden, bei jmd. zur Anzeige bringen, jmdm. etw. eröffnen, anvertrauen, jmd. von etw. in Kunde setzen, ihm Eröffnung machen, bei jmd. etw. zur Sprache bringen, sociorum populique Romani querimonias (v. Gesandten), Liv.: def. falsum equitum numerum, Caes.: his falsa, Nep.: vocem eius statim ad hunc M. Catonem, Cic.: rem inquisitam ad consulem, Liv.: alcis consilia ad adversarios, Cic.: quae audierunt ad legatos deferunt, Caes.: contionem habuit, quae est ad me tota (ihrem ganzen Inhalte nach) delata, Cic.: cetera (Logik u. Physik) si non didicerit, tamen poterit, si quando opus erit, ornare dicendo, si modo ad eum sunt delata et ei tradita (durch Lehre überliefert), Cic.: haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur, Caes.: nec deerant qui haec iisdem verbis aut versa in deterius Senecae deferrent, Tac.: de quibus quod inimici detulerant neque credendum neque neglegendum putavit, Nep.: id Carthaginem (nach K.), Nep. – m. folg. Acc. u. Infin., defert ad coniectorem quidam somniasse se ovum pendēre ex fascia lecti sui cubicularis, Cic.: vehementer te esse sollicitum multi ad nos cotidie deferunt, Cic.
So nun bes.: α) als gerichtl. t. t., v. Angeber, Denunzianten, od. v. Kläger, αα) nomen alcis od. alcis rei od. nomen alci def., jmds. od. einer Sache Namen beim Prätor angeben, jmd. anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, illi nonnihil in deferendo nomine secuti, Cic.: def. nomen venefici cuiusdam, Cic.: nomen amici mei de ambitu, Cic.: huic eidem Sopatro idem inimici ad C. Verrem eiusdem rei nomen detulerunt, Cic. – ββ) indicium deferre ad alqm, die Anzeige von einem Verbrechen dem Prätor usw. hinterbringen, zB. def. ind. ad praetores, Liv.: huius rei delatum indicium ad ipsum suppressit, Curt. – γγ) def. crimen, bei einem Magistrat eine Beschuldigung anbringen, vorbringen, def. novum et ante hunc diem non auditum crimen, Cic.: crimen atrociter, Tac.: def. crimen ad me, Cic.: crimen ad senatum diluendum, Liv.: crimina in (gegen) dominum (v. Sklaven), Cic.: def. crimina de Perseo (beim Senate), Liv. – δδ) def. alqd od. de alqa re od. de alqo, etw. beim Prätor usw. hinterbringen, angeben, anzeigen, über etw. od. jmd. Anzeige machen, unus ex consciis deferebat, Sen.: a duobus indicibus delatus, Curt.: haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, Cic.: def. publicae pecuniae peculatum, Tac.: quamvis ea, quae audierat, ad Neronem detulisset, Tac. – de defectione patris def., Nep.: eadem de noverca def., Quint.: commodius fecissent tribuni plebis, Quirites, si quae apud vos de me deferunt, ea coram potius me praesente detulissent, Cic.: quaedam de coniuratione ultro ad eum def., Suet. – εε) def. alqm, jmd. angeben, anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, Capitonem (v. Kläger), Tac.: reos eiusdem criminis (v. Angeber), Quint.: reos, ne apud praefectum urbis arguantur, ad praetorem def., Tac.: def. alqm ad fi scum, Suet.: per indicem ad senatum deferri, Suet. – m. Prädik.-Akk., Brutum Cassiumque legibus aggredi reosque caedis absentes def., Suet. – m. Ang. wessen? weswegen? durch Genet., deferri maiestatis, adulterii, Tac.: ab alqo deferri furti, Cic. or. in tog. cand. fr. 6. p. 22, 3 K. (fr. 9. p. 241, 14 Klotz): od. beim Passiv durch Infin. (Nom. u. Infin.), Libo Drusus defertur moliri res novas, Tac.: Lepida defertur simulavisse partum, Tac.: od. durch einen Satz m. tamquam u. Konj., Hilarius Caesaris libertus detulerat, tamquam propriam ipse (M. Cluvius Rufus) potentiam tentasset, Tac. – ganz absol., et minari et deferre etiam non orator potest, Quint.: deinde extraneo vel etiam domesticorum aliquo deferente assidue varieque inquietatus (est), Suet.
β) als publiz. t. t., αα) ad aerarium def., im Zshg. auch bl. deferre, beim Ärarium angeben, in die Verzeichnisse der Schatzkammer eintragen od. eintragen (registrieren) lassen, nomina iudicum, Cic. Phil. 5, 15. – bes. alqm in beneficiis ad aerarium def., im Zshg. bl. deferre alqm, jmd. unter den zu erteilenden Gratifikationen (die der Prokonsul während seines Imperiums erteilt od. zu erteilen versprochen hatte) bei Übergabe der Rechnungen an die Schatzkammer in der Rechnungsablage mit aufführen und damit die Genehmigung derselben bei den Quästoren der Schatzkammer in Antrag stellen, jmd. der Schatz kammer unter den Gratifikanden zur Berücksichtigung empfehlen, in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule, Cic. Arch. 11: def. tribunos militares et praefectos, Cic. ep. 5, 20, 7: in praetura, in consulatu praefectum fabrûm, Cic. Balb. 63. – ββ) def. alqd in censum, zur Schätzung angeben, anmelden, deklarieren (v. röm. Bürger, dagegen referre in censum [in die Schätzungsliste eintragen] v. Zensor od. dessen Schreibern, s. Drak. Liv. 39, 44, 2), zB. patrimonium, Val. Max.: lacus piscatorios, salinas, Ulp. dig.: non amplius quam mille quingentûm aeris, Gell.: scire liceat, quanti (wie hoch) quidque in censum deferendum sit, Sen. – prägn., deferri in censum, v. Pers., sich zur Schätzung anmelden, Eutr. 1, 7. – γγ) def. censum, sein Vermögen beim Zensor angeben, deklarieren, v. röm. Bürger, Plin. 7, 159: v. den Klienten, Tac. ann. 6, 41 (wov. verschieden censum Romam def., s. oben no. II, A, 1, b a. E.). – / arch. Perf. detoli, wov. detolerit, Lex. repetund. (Corp. inscr. Lat. 1, 198) 21. 76. 85.
-
87 defero
dē-fero, dē-tulī, dē-lātum, dē-ferre, I) von der Höhe nach der Tiefe herab-, hinabtragen od. - bringen (-senden) od. - schaffen od. -holen, mit hinabnehmen u. dgl., 1) im allg.: amoeno ex Helicone perenni fronde coronam, Lucr. (u. so harmoniai nomen alto delatum Heliconi [vom H.], bildl., Lucr.): ramalia arida tecto, Ov. – pueros protinus ad ripam Tiberis, Val. Max.: alqd ad inferos (Unterwelt), Sen.: semen quod ex arbore per surculos defertur in terram, Varro: dum culleus, in quem coniectus in profluentem deferretur, comparetur (v. Pers.), Cic.: deferri in imum, in einer Flüssigkeit zu Boden sinken (Ggstz. innatare, obenauf schwimmen), Cels.: so auch deferri ad ima (Ggstz. in summo umore consistere), Petron.: ab Iliaca purgamina Vesta def. flavis in mare aquis, Ov.: def. materiam omnem infra Veliam, Liv.: hunc sub aequora, hinabtauchen, Ov.: Fames (Hungergöttin) per aëra vento ad iussam delata domum, Ov. – fulmen detulit in terram mortalibus (den St.) ignem primitus, Lucr.: Iri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam detulit in terras? Verg. – So nun bes.: α) mit sich hinabführen, v. Flüssen usw., teils Ggstde. hinabflößen, stromabwärts führen, mit sich stromabwärts führen, amnes plurimum limi deferentes, Plin.: excipere dolia, quae amnis defert, Liv.: Pontius Cominius incubans cortici secundo Tiberi ad urbem defertur,————schwimmt die Tiber hinab, Liv. – teils einen aufgenommenen Fluß mit sich hinabführen ins Meer, dah. im Passiv v. Flusse selbst = hinabströmen, Rhodanus segnem deferens Ararim, Plin.: flumina, quae in mare deferuntur, Plin. ep.: nec Euphrates nisi per Tigrim defertur in mare, Plin. – u. Partiz. Präs. deferens (verst. se) = in seinem Bette hinabströmend, in seinen Ufern dahingleitend, flumina liquida ac deferentia (Ggstz. rigentia gelu aut campis superfusa), Plin. pan. 82, 5. – β) abbrechend, fortrückend wohin herabverlegen, herabversetzen, herabrücken oder herabrücken lassen, herabgelangen lassen, aedes suas sub Veliam, Cic.: aedes in planum, Liv. (vgl. im Bilde fortunam suam in planum, Sen. de tranqu. anim. 10, 6): castra in viam, Liv.: acies in campos delata est, Liv. – elephanti rursus simili ruinā inferioris pontis deferebantur (ließ man weiter hinabgelangen), donec ad aequiorem vallem perventum est, Liv.2) insbes., rasch od. gewaltsam herabtragen, binabstoßen, hinabstürzen, a) übh.: alqm in abruptum barathrum, Catull.: ferrum elatum in pectus, Tac. – gew. im Passiv = hinabstürzen, in foveas deferri, Curt.: ruinā tota prolapsa acies in praeceps deferri, Liv.: deferri ad terram (v. Pers.), Liv. u. (Ggstz. allevari ad caelum) Sen.: casu (durch einen Fall) deferri in terram, zu Boden stürzen (v. Kindern), Quint.:————dorso (equi) delatus ab alto, herabgesprungen, Sil.: m. dopp. Nom., praeceps aërii speculā de montis in undas deferar, Verg. ecl. 8, 59 sq. – übtr., ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem et ex quanto regno ad quam fortunam detulisset, Nep. Timol. 2, 2. – b) prägn., berabstürzen = zu Boden stürzen, (terrae motus) defert montes, surrigit plana, Sen. – im Passiv = herabstürzen (intr.), per praecipitia deferri, Quint.II) von einem Ausgangspunkte nach einem Zielpunkte hinabtragen = forttragen, hintragen, zutragen, fort-, hinbringen, fort-, hinschaffen, herbeitragen od. - bringen od. -schaffen, wohin überbringen, abliefern, Passiv deferri oft = sich fort- od. hintragen lassen, A) eig.: 1) im allg.: a) übh.: α) von Pers.: pecuniam atque arma, Tac.: quae ad usum necessaria sunt, Liv.: eodem pecuniam, quae superest, Liv.: quo merces odorum deferunt, Plin.: quo (wohin) me deferre paratis? Ov.: omnia aliunde alio deferuntur, Sen.: ad causas iudicia iam facta domo, schon fertig mitbringen, Cic.: id (candelabrum) in praetorium, Cic.: def. commeatum in viam (an den Weg), Liv.: alqm allevatum in tabernaculum, Curt.: captum omnibus membris deferri in curiam, Liv.: arma sua extra vallum deferri equumque educi clam iussit, Val. Max.: Pompeium Carteiam def. (in der Sänfte), Auct. b. Hisp.: funus Romam, Aur. Vict.: formā excellentes————(virgines) domos, Liv.: aurum ex omnibus delubris Praeneste, Plin.: ei munera, quae Athenis acceperat, deferri iussit, Nep.: def. alci epistulam, Plaut. u. Cic.: argentum ad alqm, Ter.: ad alqm epistulam, litteras, mandata, Caes.: litteras ad alqm in Hispaniam ulteriorem, Liv.: compilare quidquid domi est atque hinc ad amicam def., zutragen, Plaut.: lecticā deferri ad consules (v. einem Kranken), Lact.: dicta, mandata per auras, Verg. – m. Abl. womit? (worin? worauf?), caput ad Sullam usque ab Ianiculo ad aedem Apollinis manibus ipse suis detulit, Cic. fr.: im Passiv, lecticā (in der Sänfte) deferri in castra atque in curiam, Suet.: lecticā deferri in aciem, Val. Max.: senatorum umeris (auf den Sch.) in campum deferri cremarique (v. toten Augustus), Suet. – β) v. lebl. Subjj.: e portu navis huc nos dormientes detulit, Plaut. Amph. 701: detulit aura preces ad me non invida blandas, Ov. met. 10, 642.b) in einigen t. t. der publiz. Sprache: def. sitellam, den Lostopf (die Urne mit den Losen) herbeibringen od. herbeibringen lassen (damit das Volk in den Komitien abstimme), Cic. pro Corn. 1. fr. 13 u. 14 = fr. 29 u. 30 M.: de M. Octavio, über den Volkstribunen M. Oktavius abstimmen lassen, Cic. de nat. deor. 1, 106. – bes. oft def. ex aerario od. def. in aerarium od. ad aerarium, aus dem Ärarium (wo außer den Geldern auch die Feldzeichen, Senatsbeschlüs-————se, Rechnungen über verwendete Staatsgelder usw. aufbewahrt wurden) hinbringen, in das Är. hinbringen, abliefern, entrichten, niederlegen, signa (Feldzeichen) eodem ex aerario, signa ex aerario prompta in campum od. ad dictatorem (v. den Quästoren), Liv.: aurum et omnia ornamenta in aerarium (v. den röm. Matronen), Liv.: pecuniam od. aurum et argentum in aerarium, Liv.: aes in aerarium ad quaestores, Liv.: aera poenae nomine in aerarium def. (v. den Hagestolzen), Val. Max.: munera, quae ab rege privatim acceperant, in aerarium detulerunt (v. röm. Gesandten), Val. Max.: u. ähnlich def. omne aurum, argentum, aes signatum ad triumviros mensarios extemplo, Liv. – senatusconsultum ad aerarium def., Liv. u.a. (s. Weißenb. Liv. 39, 4, 8. Nipp. Tac. ann. 3, 51): decreta patrum ad aerarium, Tac.: früher senatusconsulta in aedem Cereris ad aediles plebis, Liv. 3, 55, 13. – def. censum Romam, die Schätzungslisten nach Rom einreichen (v. den Zensoren in den Kolonien), Liv. 29, 15, 10 u. 37, 7 (versch. v. def. censum, v. röm. Bürger, s. unten no. B, 2, b, β, γγ). – def. vadimonia Romam, zu Rom einreichen (v. den Klägern), Liv. epit. 86. – def. in publicas tabulas, beim Zensus in die öffentlichen (im Ärarium niedergelegten) Urkunden eintragen, zB. in publicas tabulas delato modo frui (agro) non posse, Ulp. dig. 50, 15, 4. § 1.2) insbes.: a) unwillkürlich, gewaltsam von einem————Orte abführen, u. nach einem Orte hinführen, α) übh. = hinversetzen, hingeraten lassen, hintreiben, im Passiv = hingeführt od. versetzt werden, hingelangen, hingeraten, miratur, quis deus iuvenes tam urbanos in suam regionem detulerit, Petron.: hos ad magistros si qua te fortuna, Cato, cum tua natura (natürl. Anlage) detulisset, Cic.: v. lebl. Subjj., ab Cenaeo Demetriadem, si forte eo deferret fuga regem, traiecit, Liv.: quod (iaculum) detulit error (Fehlschuß) in Idan, Ov. – im Passiv, iumenta decesserant militari viā et errore delata per quattuor stadia in quadam valle constiterant, Curt.: Perseus rex fugā cum decem milibus talentûm Samothraciam defertur, Iustin.: putant se in alium terrarum orbem delatos (in eine andere Welt versetzt), Petron. 1, 2: u. so ille (Lucilius) si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Hor. sat. 1, 10, 68 (al. delapsus): optatum negotium sibi in sinum delatum esse, sei ihm in den Schoß gefallen (bildl. = unverhofft zugefallen), Cic. II. Verr. 1, 131. – im Passiv m. Prädik.-Adj., hic rumor est Asinium delatum (esse) vivum in manus militum, Cic. ad Att. 12, 2, 1. – β) als naut. t. t. = hinführen, hintreiben, verschlagen, im Passiv = hingeführt, verschlagen werden, hingetrieben werden od. hintreiben, hingeraten, alqm ex alto ignotas ad terras et in desertum litus (v. Sturm), Cic.: si quo casu in freto aestus morari aut deferre naves in terram posset,————Liv. – quo essent eae (naves) delatae, primis diebus ignorabant, Caes.: onerariae (naves) duae paulo infra delatae sunt, Caes.: una (navis) delata Oricum, Caes.: huc ubi delati portus intravimus, Verg.: u. so v. Pers., deferri longius, Caes.: deferri in Africae sinum, in Italiam, Iustin.: tempestate classe dispersā deferri Brundisium, Val. Max.: deferri Siculam ad Aetnen, Ov.: naufragio in ea loca deferri, Iustin.b) etw. zu Markte-, zum Verkauf bringen, feilbieten, pallium, Petron.: dum virent nexos deferte maniplos, Col. poët.: deferri in vicum vendentem tus et odores, Hor.: ultro delatis capsis, Hor.: videamus hoc quod concupiscimus quanti (wie hoch, wie teuer) deferatur, Sen.: duas Veneres (zwei Venusstatuen) eodem pretio deferre, Plin.B) übtr.: 1) im allg., m. Advv. od. m. ad od. in u. Akk., quod superest, nunc huc rationis detulit ordo, Lucr.: def. eadem fortunae pignera in discrimen, aufs Spiel setzen, Liv.: fabulas in certamen, zur Preisbewerbung bringen, Quint.: ad agendum nihil cogitati praemeditatique detulisse (mitgebracht haben), Quint.: quidquid doloris habent, in pedes deferunt, schieben es auf die F., Petron.2) insbes.: a) erteilend zu jmd. hinbringen, darbringen, darbieten, erteilen, zuteilen, verleihen, übertragen, auftragen, zuw. auch anbieten (Ggstz. accipere, auferre ab alqo, negare, accipere nolle, alqā————re uti nolle), α) übh.: si quid petet, ultro defer, Hor.: ne aliquis dicat, id ad me ereptum pervenisse, quod delatum accipere noluissem, Nep.: cum praecipua et cupita aliis (von andern Begehrtes) prior deferret, ihren Wünschen zuvorkommend darbrachte, Tac.: obvias opes def. (v. den Göttern), Tac.: def. iusiurandum, den Eid zuschieben (Ggstz. iusi. referre, zurückschieben, gerichtl. t. t.), Quint. u. ICt. – palmam eius rei alci, Cic.: alci praemium dignitatis (Ggstz. denegare), Cic.: pacem hostibus, Liv.: hoc illis in beneficii loco, Cic.: universum studium suum et benevolentiam ad alqm, Cic.: nec mihi quicquam tali tempore in mentem venit optare, quod non ultro Caesar mihi detulerit, Cic. – m. Prädik.-Akk., alci Octaviam sororis neptem condicionem (als Partie), Suet. Caes. 27, 1. – m. ad u. Akk. des Gerund., omnem ei suam auctoritatem, gratiam, copias, opes ad hoc negotium conficiendum, Cic.β) etw. zur Ausführung, Verwaltung jmdm. übertragen, jmd. mit etwas beauftragen, propter frequentes delatos honores potestatesque summas, Nep.: delatum ab Augusto consulatum accipere, Tac. – def. cognitionem senatui, Suet.: u. def. causam (Führung des Prozesses) ad alqm, Cic.: negotium ad collegam eius, Cic.: rem ad Pompeium, Cic.: eius belli conficiendum exitum ad Cn. Pompeium, Cic.: omnia ad unum ( neben tribuere uni omnia), Cic.: primas (erste————Rolle) ad alqm, Cic.: secundas (zweite Rolle) alci, Quint.: alci auguratum, Cic.: alci dictaturam, consulatum, Val. Max.: alci praeturam, Cic.: imperium alci, Tac., od. ad alqm, Cic.: ultro legationem alci (Ggstz. multis petentibus denegare), Cic.: alci praefecturam fabrûm, Cic.: alci regnum (Ggstz. regno uti nolle), Cic.: regnum ac diadema uni, Hor.: ad alqm summum imperium, Iustin.: ad alqm summam imperii, summam rerum, Nep.: totius belli summa ad alqm omnium voluntate defertur, Caes. – γ) etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung jmdm. übertragen, überweisen, etw. vor jmd. zur Entscheidung bringen, jmdm. etw. zur Begutachtung, zur Entscheidung vorlegen, anheimgeben, decumanos convocat; rem defert; statuunt illi atque decernunt, ut etc., Cic.: rem ad amicos, Cic.: rem ad consilium (Kriegsrat), Caes.: rem od. causam ad senatum, Cic.: rem dubiam ad patres sub certo auctore, Liv.: ad alqm controversias suas litesque, Eutr.: id postero die senatui, Nep.: puerorum querelam regi, Iustin. – alqd in forum iudiciumque, auf das F. und vor G., Cic. Cael. 35.b) etw. als Nachricht, Anzeige usw. mündlich od. schriftl. zu jmd. hinbringen = jmdm. hinterbringen, mitteilen, anzeigen, anmelden, bei jmd. zur Anzeige bringen, jmdm. etw. eröffnen, anvertrauen, jmd. von etw. in Kunde setzen, ihm Eröffnung machen, bei jmd. etw. zur Sprache bringen, sociorum populi-————que Romani querimonias (v. Gesandten), Liv.: def. falsum equitum numerum, Caes.: his falsa, Nep.: vocem eius statim ad hunc M. Catonem, Cic.: rem inquisitam ad consulem, Liv.: alcis consilia ad adversarios, Cic.: quae audierunt ad legatos deferunt, Caes.: contionem habuit, quae est ad me tota (ihrem ganzen Inhalte nach) delata, Cic.: cetera (Logik u. Physik) si non didicerit, tamen poterit, si quando opus erit, ornare dicendo, si modo ad eum sunt delata et ei tradita (durch Lehre überliefert), Cic.: haec ad Antonium statim per Graecos deferuntur, Caes.: nec deerant qui haec iisdem verbis aut versa in deterius Senecae deferrent, Tac.: de quibus quod inimici detulerant neque credendum neque neglegendum putavit, Nep.: id Carthaginem (nach K.), Nep. – m. folg. Acc. u. Infin., defert ad coniectorem quidam somniasse se ovum pendēre ex fascia lecti sui cubicularis, Cic.: vehementer te esse sollicitum multi ad nos cotidie deferunt, Cic.So nun bes.: α) als gerichtl. t. t., v. Angeber, Denunzianten, od. v. Kläger, αα) nomen alcis od. alcis rei od. nomen alci def., jmds. od. einer Sache Namen beim Prätor angeben, jmd. anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, illi nonnihil in deferendo nomine secuti, Cic.: def. nomen venefici cuiusdam, Cic.: nomen amici mei de ambitu, Cic.: huic eidem Sopatro idem inimici ad C.————Verrem eiusdem rei nomen detulerunt, Cic. – ββ) indicium deferre ad alqm, die Anzeige von einem Verbrechen dem Prätor usw. hinterbringen, zB. def. ind. ad praetores, Liv.: huius rei delatum indicium ad ipsum suppressit, Curt. – γγ) def. crimen, bei einem Magistrat eine Beschuldigung anbringen, vorbringen, def. novum et ante hunc diem non auditum crimen, Cic.: crimen atrociter, Tac.: def. crimen ad me, Cic.: crimen ad senatum diluendum, Liv.: crimina in (gegen) dominum (v. Sklaven), Cic.: def. crimina de Perseo (beim Senate), Liv. – δδ) def. alqd od. de alqa re od. de alqo, etw. beim Prätor usw. hinterbringen, angeben, anzeigen, über etw. od. jmd. Anzeige machen, unus ex consciis deferebat, Sen.: a duobus indicibus delatus, Curt.: haec omnia indices detulerunt, rei confessi sunt, Cic.: def. publicae pecuniae peculatum, Tac.: quamvis ea, quae audierat, ad Neronem detulisset, Tac. – de defectione patris def., Nep.: eadem de noverca def., Quint.: commodius fecissent tribuni plebis, Quirites, si quae apud vos de me deferunt, ea coram potius me praesente detulissent, Cic.: quaedam de coniuratione ultro ad eum def., Suet. – εε) def. alqm, jmd. angeben, anklagen, in Anklagestand versetzen, gegen jmd. eine Klage anstellen, Capitonem (v. Kläger), Tac.: reos eiusdem criminis (v. Angeber), Quint.: reos, ne apud praefectum urbis arguantur, ad praetorem def., Tac.: def. alqm ad fi-————scum, Suet.: per indicem ad senatum deferri, Suet. – m. Prädik.-Akk., Brutum Cassiumque legibus aggredi reosque caedis absentes def., Suet. – m. Ang. wessen? weswegen? durch Genet., deferri maiestatis, adulterii, Tac.: ab alqo deferri furti, Cic. or. in tog. cand. fr. 6. p. 22, 3 K. (fr. 9. p. 241, 14 Klotz): od. beim Passiv durch Infin. (Nom. u. Infin.), Libo Drusus defertur moliri res novas, Tac.: Lepida defertur simulavisse partum, Tac.: od. durch einen Satz m. tamquam u. Konj., Hilarius Caesaris libertus detulerat, tamquam propriam ipse (M. Cluvius Rufus) potentiam tentasset, Tac. – ganz absol., et minari et deferre etiam non orator potest, Quint.: deinde extraneo vel etiam domesticorum aliquo deferente assidue varieque inquietatus (est), Suet.β) als publiz. t. t., αα) ad aerarium def., im Zshg. auch bl. deferre, beim Ärarium angeben, in die Verzeichnisse der Schatzkammer eintragen od. eintragen (registrieren) lassen, nomina iudicum, Cic. Phil. 5, 15. – bes. alqm in beneficiis ad aerarium def., im Zshg. bl. deferre alqm, jmd. unter den zu erteilenden Gratifikationen (die der Prokonsul während seines Imperiums erteilt od. zu erteilen versprochen hatte) bei Übergabe der Rechnungen an die Schatzkammer in der Rechnungsablage mit aufführen und damit die Genehmigung derselben bei den Quästoren der Schatzkammer in Antrag stellen, jmd. der Schatz-————kammer unter den Gratifikanden zur Berücksichtigung empfehlen, in beneficiis ad aerarium delatus est a L. Lucullo pro consule, Cic. Arch. 11: def. tribunos militares et praefectos, Cic. ep. 5, 20, 7: in praetura, in consulatu praefectum fabrûm, Cic. Balb. 63. – ββ) def. alqd in censum, zur Schätzung angeben, anmelden, deklarieren (v. röm. Bürger, dagegen referre in censum [in die Schätzungsliste eintragen] v. Zensor od. dessen Schreibern, s. Drak. Liv. 39, 44, 2), zB. patrimonium, Val. Max.: lacus piscatorios, salinas, Ulp. dig.: non amplius quam mille quingentûm aeris, Gell.: scire liceat, quanti (wie hoch) quidque in censum deferendum sit, Sen. – prägn., deferri in censum, v. Pers., sich zur Schätzung anmelden, Eutr. 1, 7. – γγ) def. censum, sein Vermögen beim Zensor angeben, deklarieren, v. röm. Bürger, Plin. 7, 159: v. den Klienten, Tac. ann. 6, 41 (wov. verschieden censum Romam def., s. oben no. II, A, 1, b a. E.). – ⇒ arch. Perf. detoli, wov. detolerit, Lex. repetund. (Corp. inscr. Lat. 1, 198) 21. 76. 85. -
88 sterno
sterno, strāvi, strātum, 3 ( pluperf. sync. strarat, Manil. 1, 774: strasset, Varr. ap. Non. 86, 8), v. a. [Gr. root STOR, storennumi, to spread; stratos, camp; Sanscr. star- strnāmi = sterno; cf.: strages, struo, torus, and lātus, adj., old Lat. stlatus], to spread out, spread abroad; to stretch out, extend.I.Lit. (mostly poet. and in postAug. prose; in Cic. only in the part. perf.; cf.:2.effundo, extendo, subicio, subdo): vestes,
Ov. M. 8, 658:in duro vellus solo,
id. F. 4, 654:bubulos utres ponte,
Plin. 6, 29, 34, § 176:hic glarea dura Sternitur,
Tib. 1, 7, 60:natas sub aequore virgas Sternit,
i. e. scatters, strews, Ov. M. 4, 743:harenam,
id. F. 3, 813; id. Am. 2, 14, 8:herbas,
id. M. 7, 254:poma passim,
Verg. E. 7, 54:spongeas ad lunam et pruinas,
Plin. 31, 11. [p. 1758] 47, §123: arma per flores,
Grat. Cyneg. 487:fessi sternunt corpora,
stretch out their bodies, lie down, Liv. 27, 47, 9; cf.:sternunt se somno diversae in litore phocae,
Verg. G. 4, 432.—Mid.:sternimur optatae gremio telluris,
Verg. A. 3, 509; and:in Capitolinas certatim scanditur arces Sternunturque Jovi,
Sil. 12, 340.— Part. perf.: strātus, a, um, stretched out, lying down, prostrate (syn. prostratus): strata terrae, Enn. ap. Non. 172, 20 (Trag. v. 370 Vahl.):nos humi strati,
Cic. de Or. 3, 6, 22:quidam somno etiam strati,
Liv. 37, 20, 5:ad pedes strati,
Cic. Att. 10, 4, 3:stratum jacere et genua complecti,
Quint. 6, 1, 34:nunc viridi membra sub arbuto Stratus,
Hor. C. 1, 1, 21.—Of places, to extend:B.insulae Frisiorum, Chaucorum, etc.... sternuntur inter Helium ac Flevum,
stretch out, extend, Plin. 4, 15, 29, § 101; 3, 5, 9, § 60;hence, vites stratae,
spreading, Col. 5, 4, 2 (for Nep. Milt. 5, 3, v. under rarus, II. A.).—In partic., to spread a thing out flat, i. e. to smooth, level (mostly poet.):* 2.sternere aequor aquis,
Verg. A. 8, 89; cf.:placidi straverunt aequora venti,
id. ib. 5, 763:nunc omne tibi stratum silet aequor,
id. E. 9, 57:pontum,
Ov. M. 11, 501:mare,
Plin. 2, 47, 47, § 125:stratoque super discumbitur ostro,
Verg. A. 1, 700:viam per mare,
smoothed, levelled, Lucr. 3, 1030 (acc. to the Gr. hodon storennumi):stratum militari labore iter,
Quint. 2, 13, 16; so,hoc iter Alpes, Hoc Cannae stravere tibi,
Sil. 12, 514;and trop.: praesens tibi fama benignum Stravit iter,
Stat. Th. 12, 813.—Trop. (the figure borrowed from the sea), to calm, still, moderate:II.odia militum,
Tac. H. 1, 58 (cf.:constrata ira,
Stat. S. 2, 5, 1).—Transf.A.To cover, cover over (by spreading something out; the predom. class. signif. of the word; cf. obtendo).1.Of a couch, bed, etc., to spread, prepare, arrange, make:2.lectus vestimentis stratus est,
Ter. Heaut. 5, 1, 30; cf.:strata cubilia sunt herbis,
Lucr. 5, 1417:rogatus est a Maximo, ut triclinium sterneret... Atque ille stravit pelliculis haedinis lectulos Punicanos,
Cic. Mur. 36, 75; so,lectum, lectos, biclinium, triclinia, etc.,
Plaut. Stich. 2, 2, 33; id. Most. 1, 4, 14; id. Men. 2, 3, 3; id. Bacch. 4, 4, 70; id. Ps. 1, 2, 31; Ter. Heaut. 1, 1, 73; id. Ad. 2, 4, 21; Cic. Clu. 5, 14; id. Tusc. 5, 21, 61; Hirt. B. G. 8, 51:his foliis cubitus sternere,
Plin. 24, 9, 38, § 59:torum frondibus,
Juv. 6, 5:strata cathedra,
cushioned, id. 9, 52; cf. also, ARCERAM NE STERNITO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25; and absol.:jubet sterni sibi in primā domus parte (sc. lectum),
Plin. Ep. 7, 27, 7.—Esp., places, to cover; of a way, road, path, etc., to pave:3. 4.aspreta erant strata saxis,
Liv. 9, 35, 2:via strata,
id. 8, 15, 8:semitam saxo quadrato straverunt,
id. 10, 23 fin.; so,vias silice... clivum Capitolinum silice... emporium lapide,
id. 41, 27, 5 sq.; and absol.:locum illum sternendum locare,
Cic. Att. 14, 15, 2:pavimentum stratum lapide,
Vulg. Ezech. 40, 17:viam lapide,
Dig. 43, 11, 1.—In gen., to cover, spread:B.argento sternunt iter omne viarum,
Lucr. 2, 626:foliis nemus Multis et algā litus inutili tempestas Sternet,
will strew over, bestrew, Hor. C. 3, 17, 12:congeriem silvae vellere summam,
Ov. M. 9, 236:litora nive,
Val. Fl. 5, 175:harenam Circi chrysocolla,
Plin. 33, 5, 27, § 90:solum telis,
Verg. A. 9, 666:Tyrrhenas valles caedibus,
Sil. 6, 602:strati bacis silvestribus agri,
Verg. G. 2, 183:ante aras terram caesi stravere juvenci,
covered, id. A. 8, 719.—To stretch out by flinging down, to throw down, stretch on the ground, throw to the ground, overthrow, prostrate (mostly poet., esp. in Verg.; in prose not before the Aug. period; in Cic. only once in the trop. sense; v. the foll.; cf.2.profligo): cujus casus prolapsi cum proximos sterneret,
Liv. 5, 47:circa jacentem ducem sterne Gallorum catervas,
id. 7, 26, 8:turbam invadite ac sternite omnia ferro,
id. 24, 38, 7:alius sit fortis in armis, Sternat et adversos Marte favente duces,
Tib. 1, 10, 30:caede viros,
Verg. A. 10, 119:aliquem leto,
id. ib. 8, 566:morte,
id. ib. 11, 796; Liv. 31, 21, 15; Ov. M. 12, 604:adversā prensis a fronte capillis Stravit humi pronam,
id. ib. 2, 477: primosque et extremos Stravit humum, Hor. C. 4, 14, 32:sternitur volnere,
Verg. A. 10, 781:impetus per stratos caede hostes,
Liv. 4, 29, 1:aliquem morti,
Verg. A. 12, 464:irae Thyesten exitio gravi Stravere,
Hor. C. 1, 16, 18:corpore toto Sternitur in vultus,
Stat. Th. 12, 318:sternitur, et toto projectus corpore terrae,
Verg. A. 11, 87:toto praecipitem sternit,
Sil. 4, 182:hostes,
Just. 2, 11, 13:Ajax stravit ferro pecus,
Hor. S. 2, 3, 202:sternitur et procumbit humi bos,
Verg. A. 5, 481:strata belua texit humum,
Ov. H. 10, 106:rapidus torrens Sternit agros, sternit sata laeta,
Verg. A. 2, 306:moenia,
to overthrow, demolish, Ov. M. 12, 550; cf.:stratis ariete muris,
Liv. 1, 29, 2:sternit a culmine Trojam,
Verg. A. 2, 603; so,(elephanti) stabula Indorum dentibus sternunt,
Plin. 8, 9, 9, § 27.—Trop. (rare):A.deorum plagā perculsi, afflictos se et stratos esse fatentur,
cast down, prostrated, Cic. Tusc. 3, 29, 72:mortalia corda Per gentes humiles stravit pavor,
Verg. G. 1, 331:virtus populi Romani haec omnia strata humi erexit ac sustulit,
Liv. 26, 41, 12:stratā Germaniā,
subdued, Amm. 16, 1, 5.—Hence, strātus, a, um, P. a.; as substt.strāta, ae, f. (sc. via), a paved road or way (post-class.), Eutr. 9, 15:B.amplas sternite jam stratas,
Juvenc. 1, 315:in margine stratae,
id. 3, 656.—strātum, i, n. (mostly poet. and in post-Aug. prose; not in Cic.; acc. to II. A.).—1.A bed-covering, a coverlet, quilt, blanket; a pillow, bolster:b.lecti mollia strata,
Lucr. 4, 849:proripere se e strato,
Suet. Calig. 51; Ov. M. 5, 34; 10, 267.—Meton. (pars pro toto), a bed, couch:2.haud segnis strato surgit Palinurus,
Verg. A. 3, 513; cf. id. ib. 8, 415;3, 176: tale,
Nep. Ages. 8:quies neque molli strato neque silentio arcessita,
Liv. 21, 4, 7.— Plur.:strataque quae membris intepuere tuis,
Ov. H. 10, 54:dura,
id. Am. 1, 2, 2; Luc. 1, 239.—Once also (sc. lectus) in the masc., Favorin. ap. Gell. 15, 8, 2.—A horsecloth, housing, a saddle, Ov. M. 8, 33; Liv. 7, 14, 7; Sen. Ep. 80, 9; Plin. 7, 56, 57, § 202. —Prov.:3.qui asinum non potest, stratum caedit (v. asinum),
Petr. 45, 8.—A pavement:saxea viarum,
Lucr. 1, 315; 4, 415: extraneum, Petr. poët. 55, 6, 11. -
89 ago
ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6, 586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.
2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u. Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudines, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv. 33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.
II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, versetzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben, anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.
B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »heraufführen u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitabschnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.
2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, während er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war, Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.
Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht nehmen, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.
3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. āctio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen, Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propugnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.
4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cūra (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. dēlēctus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mēnsūra: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.
5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.: hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.
b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicionibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.
c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in (Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorgehen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an amicitia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – / Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5, 141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.
/ Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.
/ Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.
/ Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare, Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi (Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donationis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19.
-
90 ago
ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem————agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6,————586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia————late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u.————Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudi-————nes, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv.————33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in————profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, ver-————setzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben,————anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico————Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »herauffüh-————ren u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitab-————schnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, wäh-————rend er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?————was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war,————Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male————agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht neh-————men, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non————ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. actio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen,————Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propu-————gnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis————od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cura (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. delectus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mensura: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =————machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.:————hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicio-————nibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in————(Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorge-————hen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an ami-————citia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo————meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – ⇒ Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5,————141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.⇒ Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede————in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon————gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.⇒ Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.⇒ Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare,————Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi————(Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donatio-————nis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19. -
91 ♦ high
♦ high /haɪ/A a.1 alto; elevato; (fig.) grande sommo, eminente, nobile, sublime: The house is nine metres high, la casa è alta nove metri; (fis., radio) high frequency, alta frequenza; (geogr.) high latitudes, alte latitudini; (elettr.) high tension, alta tensione; high finance, alta finanza; at a high speed, a una velocità elevata; a high wall, un muro alto; un'alta parete; a high mind, un animo nobile; a high caste, una casta alta (per es., in India)6 (fam.) alticcio; brillo7 (fam.) euforico; gasato; su di giri (spec. per effetto della droga); fatto, impasticcato (fam.): to be high on drugs, essersi fattoB n.1 altura; posizione elevata; livello alto3 (meteor.) area d'alta pressione; anticiclone4 ( Borsa, fin.) prezzo massimo; livello massimo; quotazione più alta; punta; picco: highs and lows, alti e bassi, massimi e minimi ( delle quotazioni)5 (autom., mecc.) (la) marcia più alta: to move into high, mettere (o ingranare) la quinta ( un tempo: la quarta; o comunque la marcia più alta)C avv.1 in alto ( anche fig.); in posizione elevata; in un grado alto; nella posizione più alta: to aim high, avere grandi mire (o aspirazioni); puntare in alto● (fam.) the High = High Street (spec. a Oxford) ► sotto □ high achiever, ( a scuola, ecc.) chi ottiene grandi risultati; campione; fuoriclasse □ high altar, altar maggiore □ high and dry, (naut.) arenato; incagliato, a secco; (fig.: di persona) nei guai, in difficoltà, in braghe di tela; abbandonato □ high and low, (gente) di ogni condizione, ricchi e poveri; (avv.) dappertutto, per mari e per monti □ high-and-mighty, arrogante; prepotente □ (fam.) to be (as) high as a kite, essere ubriaco fradicio; essere completamente fatto ( di droga); ( anche) essere su di giri (o eccitatissimo) □ high-backed chair, sedia dallo schienale alto □ ( sport) high ball, palla alta □ ( ginnastica) high bar, sbarra □ (autom. USA) high beam, fascio (di luce) di profondità □ (autom.) high-beams (o high-beam headlights), (fari) abbaglianti; luci di profondità □ (fam. USA) high-binder, politico corrotto, faccendiere; ( anche) sicario □ high born (o high-born) ► highborn □ high bred (o high-bred) ► highbred □ high chair, seggiolone ( per bambini) □ High Church, «Chiesa Alta» ( la corrente più conservatrice e filocattolica della Chiesa anglicana) □ High Churchman, membro della «Chiesa Alta» □ high-class, di prim'ordine, di prima qualità; d'alta classe: high-class goods, merce di prim'ordine □ a high colour, un colorito acceso □ high-coloured, dai colori vivaci; dal colore acceso; ( di persona) colorito, florido □ (mil.) high command, comando supremo □ a high complexion, una carnagione colorita □ ( arte, pitt.) high contrast, contrasto forte □ (econ.) high cost of living, carovita □ High Court ( of Justice), Alta Corte di giustizia (in Inghilterra e Galles: giudica spec. le cause civili più complesse) □ (in GB, form.) the High Court of Parliament, il Parlamento □ (GB) high day, festività religiosa □ (fam. GB) high days and holidays, occasioni speciali □ high-density, ad alta densità: (biol.) high-density lipoprotein, (abbr. HDL) lipoproteina ad alta densità □ (econ., fin.) high earners, i percettori di redditi alti □ (market.) high-end, di fascia (o di gamma) alta: high-end computers, computer di fascia alta □ (mil.) high explosive, esplosivo ad alto potenziale; alto esplosivo □ high five, il cinque ( segno di vittoria o di saluto) □ high farming, agricoltura intensiva □ ( radio, mus.) high fidelity, alta fedeltà □ ( di registratore, ecc.) high-fidelity, ad alta fedeltà; hi-fi □ (fig.) high-flier (o high-flyer), persona (dal grande potenziale) di successo; persona capace e ambiziosa; giovane in carriera; ( anche) azienda di successo; ( Borsa) titolo che va forte □ high flying, (aeron.) che vola in alto (o ad alta quota); (fig.) capace e ambizioso, di successo □ high-flown, ( di linguaggio, ecc.) enfatico; ampolloso; altisonante □ (elettron., radio) high-frequency, ad alta frequenza □ (autom.) high gear, marcia alta; quinta ( un tempo: quarta) velocità; presa diretta; (fig.) grande velocità □ (ling.) High German, alto tedesco □ high-grade, di qualità superiore; ( di esplosivo) di elevata potenza □ high ground, altura; (fig., in una discussione, ecc.) posizione di vantaggio □ high-handed, prepotente, autoritario; tirannico □ high hat, cappello a cilindro □ high-hat, (fam. USA) persona altezzosa, snob; (agg.) altezzoso, snobistico □ high heels, tacchi alti; scarpe con tacco alto □ high hopes, forti speranze □ (econ.) high-income, ad alto reddito: high-income households, nuclei familiari ad alto reddito □ to be high in office, occupare una posizione di rilievo □ (fam. antiq.) high jinks, allegria sfrenata; baldoria □ ( sport) high jump, salto in alto □ ( sport) high jumper, saltatore in alto □ ( sport) high jumping, salto in alto □ high-keyed, (mus.) acuto; (fig.) eccitabile, nervoso □ high-level, ad alto livello; ( di personale) di grado elevato; ( di rifiuti radioattivi) ad alta attività: (comput.) high-level language, linguaggio ad alto livello; linguaggio avanzato □ high life, bella vita (fig.), vita lussuosa; ( anche) gran mondo; alta società □ high light ► highlight □ high living, bella vita (fig.); vita lussuosa □ high-maintenance (agg.), che richiede molta manutenzione; delicato; (fig. fam.: di persona) difficile, capriccioso □ (relig.) High Mass, messa grande (o solenne) □ high-mettled, ( di cavallo) focoso; ( d'uomo) coraggioso, intrepido □ high-minded, magnanimo; di nobili sentimenti □ high-mindedness, magnanimità; nobiltà d'animo □ ( di indumento) high-necked, accollato □ high noon, mezzogiorno; (fig.) apice, culmine, vertice □ (ind., chim.) high-octane, ad alto numero di ottani □ (fam.) to have a high old time, divertirsi un mondo; spassarsela □ to be high on st., andare pazzo per qc.; essere entusiasta (di fare qc.) □ to be high on drugs, essere sotto l'effetto della droga; essere completamente fatto □ to be high on whisky, essere sbronzo di whisky □ (fin.: di un investimento, ecc.) high-paying, altamente remunerativo □ high-pitched, ( di suono) acuto; ( di tetto) aguzzo, con una forte pendenza □ high point, punto alto; (fig.) momento culminante ( di uno spettacolo, ecc.); clou (franc.) □ (chim.) high polymer, polimero ad alto peso molecolare □ high-powered, ( anche elettr.) ad alta potenza; (fig.) potente, influente, dinamico, efficace; (di mansione, ecc.) di grande responsabilità □ (autom., mecc.) a high-powered engine, un motore di grande potenza; a high-powered job, un posto di grande responsabilità □ high pressure, (tecn., meteor.) alta pressione; (fig.) forte pressione □ high-pressure, (tecn.) ad alta pressione; (mecc.: di un cilindro, ecc.) che resiste alle alte pressioni; (fig.) che esercita una forte pressione, insistente, pressante; ( anche) intenso, stressante □ (comm.) high-priced, dal prezzo elevato; costoso: ( Borsa) high-priced shares, titoli pesanti □ high priest, gran sacerdote ( anche fig.) □ high priestess, gran sacerdotessa ( anche fig.) □ high-principled, di nobili (o di alti) princìpi □ high profile, (geogr.) profilo alto ( di una costa, ecc.); (fig.) alto profilo (angl.); alto livello; tono maggiore; grande rilievo (o rilevanza) □ (fig.) high-profile, di alto profilo (angl.); di primo piano, di alto livello, in tono maggiore, di tutto rilievo; (fatto) alla grande (fam.): a high-profile campaign, una campagna ( elettorale o pubblicitaria) in tono maggiore; a high-profile position, una posizione di tutto rilievo □ high-ranking, di grado elevato: the highest-ranking state officials, le massime cariche istituzionali □ high-reaching, che mira in alto; ambizioso □ ( arte) high relief, altorilievo □ (comput.) high-resolution display, schermo ad alta risoluzione □ (edil.) high-rise, (agg.) ( di un edificio) alto, a molti piani; (sost.) edificio a molti piani; piccolo grattacielo □ high-rise handlebars, manubrio alto ( di bici, ecc.) □ high-risk, ad alto rischio: high-risk patients, pazienti ad alto rischio □ high road, (antiq.) strada principale, strada maestra; (fig.) strada maestra, via (più diretta); the high road to success, la strada maestra (o la via) per il successo □ the ( moral) high road, la strada (moralmente) più corretta: The party took the moral high road and disclosed the scandal, il partito scelse la strada più corretta (o scelse la trasparenza) e rivelò lo scandalo □ (fam. USA) high roller, forte giocatore (o scommettitore); ( anche) spendaccione, chi sperpera soldi nei vizi □ high school, (in GB) scuola secondaria ( inferiore o superiore); (in USA) scuola secondaria superiore; ( balletto, equit., ecc.) alta scuola □ (naut.) the high seas, il mare aperto; gli oceani; le acque extraterritoriali □ (tur.) high season, alta stagione □ high sheriff ► sheriff □ high society, l'alta società; il gran mondo □ high-sounding, sonoro; altisonante □ high speed, alta velocità; (mecc., autom.) quarta (o quinta) velocità; presa diretta □ high-speed, ad alta velocità; ad azione rapida: (elettron.) high-speed oscilloscope, oscilloscopio ad alta velocità; high-speed relay, relè ad azione rapida □ High Speed Train (abbr. HST) power car, motrice di treno ad alta velocità □ high-spirited, allegro, brioso, vivace; ( di cavallo) focoso, ombroso □ high spirits, buonumore; euforia: to be in high spirits, essere di buonumore; essere euforico (o su di giri) □ high spot = high point ► sopra □ ( nei giochi e fig.) high stakes, posta forte; posta in gioco alta □ (ingl.) high street, corso, via principale; (fig.) il centro ( della città); (fig.) il commercio □ (ingl.) high-street (agg.), del centro, centrale; (fig.) commerciale; ( anche) per la massa: high-street shops, i negozi del centro; high-street products, prodotti per la massa □ (ingl.) high-street bank, banca di credito ordinario □ ( USA) high-strung = highly-strung ► highly □ the high table, la tavola dei professori ( nei refettori dei college); il tavolo d'onore ( in un banchetto ufficiale) □ (in GB) high tea, pasto leggero nel tardo pomeriggio, che sostituisce la cena □ (fam.) high-tech (abbr. di high-technology), high-tech; ad alto contenuto tecnologico; a tecnologia avanzata: high-tech furniture, mobili high-tech; (fin.) high-tech securities, titoli tecnologici; titoli di imprese ad alto contenuto tecnologico; high-tech industries, industrie a tecnologia avanzata □ (ind.) high-technology, ad alto contenuto tecnologico; a tecnologia avanzata □ high-temperature material, materiale resistente ad alte temperature □ (elettr.) high-tension line, linea ad alta tensione □ high tide, alta marea; (fig.) apice, culmine □ high time, (l') ora (di fare qc.); il momento giusto: It's high time ( that) we left, è ora che ce ne andiamo! □ (fig.) high-toned, elevato; nobile; (fam. USA) altolocato, snob □ ( di scarpe sportive) high-top, che coprono la caviglia □ high-tops, scarpe sportive che coprono la caviglia; (spec.) scarpe da basket □ (leg.) high treason, alto tradimento □ (fam.) high-ups ► high-up □ (elettr.) high voltage, alta tensione □ high water, alta marea □ high-water mark, livello di piena; livello dell'alta marea; (fig.) punto più alto, livello massimo, apice, culmine □ a high wind, un forte vento □ high words, parole grosse; accenti d'ira □ ( Borsa, fin.) high yielders (o high-yield securities), titoli ad alto rendimento □ (antiq. o spreg. USA) high yellow, persona mulatta di carnagione quasi bianca □ to fly high, volare in alto (o ad alta quota); (fig.) avere successo □ from on high, dall'alto; dal cielo □ (fam.) to get off [get on] one's high horse ► horse □ (di prezzi ecc.) to go high, andare su; salire □ to be in high favour ( with sb.), essere molto stimato (da q.) □ in high places, negli (o in) ambienti elevati, nelle alte sfere; ( di persona) altolocato: people in high places, (le) persone altolocate □ (relig.) the Most High, l'Altissimo; Dio □ on high, in alto; in cielo □ ( di sentimenti e sim.) to run high, essere al massimo (o alle stelle); divampare: Discontent ran high, divampava lo scontento.NOTA D'USO: - high o tall?- -
92 diffundo
dif-fundo, fūdī, fūsum, ere (dis u. fundo), gießend verbreiten, ausgießen, ausströmen lassen, refl. diff. se od. Passiv diffundi medial = sich ergießen, ausströmen, I) eig.: A) im engern Sinne, Füssiges, vina, auf mehrere Gefäße, Hor., Col. u.a.: vinum de doliis, de seriis, Col.: vinum in amphoras, in cados, ICt.: freta, Ov.: liquidum ambrosiae odorem, Verg.: diffundendo quae continuerant (den Inhalt), Frontin.: venena in alqm (v. einer Schlange), Ov.: animam in arma cruore, das Leben mit quellendem Blut auf die Rüstung verströmen, Verg. Aen. 10, 908. – refl. u. medial, medicamentum in venas se diffundit, Curt.: nisi eadem (aqua) se admixto calore liquefacta et dilapsa diffunderet, zerflösse, Cic.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur, Cic. – v. Gewässern, quā diffunditur (mare), Mela: inde diffusus (fons), Curt.: mare Caspium in tres sinus diffunditur, Mela: unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto (in den r. H.), Catull.: lacus longe lateque diffusus, Mela: quattuor in latitudinem stadia diffusum (flumen), Curt. – B) im weitern Sinne, Nicht-Flüssiges verbreiten, ausbreiten, zerstreuen, Passiv diffundi oft medial = sich verbreiten, sich ausbreiten, aliae enim radices angustius diffunduntur, ut cupressi, aliae latius, ut platani, Varro: ab eius (cornus) summo sicut palmae ramique late diffunduntur, Caes.: luce diffusā toto caelo, Cic.: tumor frigore anni contrahitur, calore diffunditur, Cels. – in omne latus diffusa flamma, Ov.: vis mali abiit late diffusa per artus, Ov. – dare comam diffundere ventis, Verg.: diffusis (mit aufgelösten) errare capillis, Ov.: Venus diffusa sinus, mit am Busen aufgelöstem Gewand, Val. Flacc. – v. Örtl., modo occurrentibus silvis via coartatur, modo latissimis pratis diffunditur et patescit, Plin. ep. 2, 17, 3: diffunditur mare latissimum iterumque contrahitur, Mart. Cap. 6. § 606. – II) übtr.: A) im allg.: mollis inertia cum tantam diffuderit imis oblivionem sensibus, Hor. – Claudia nunc a quo diffunditur (sich ausbreitet, sich verzweigt) et tribus et gens per Latium, Verg.: u. so inde doctrina se diffudit per omnes Graeciae partes, Augustin. serm. 150, 2. – di vim suam longe lateque diffundunt, Cic.: u. so error longe lateque diffusus, Cic.: Cn. Pompei sic late longeque diffusa laus, ut etc., Cic. – bella et paces longum d. in aevum, Hor.: ut prope in immensum diffundatur oratio mea, Plin. pan.: in tantum se licentiam difusisse (so!) pretiorum, Edict. Diocl. praef. p. 4. § 20 M. – B) insbes., zerstreuen, 1) = erheitern, aufheitern (Ggstz. contrahere), d. animos munere Bacchi, Ov.: d. vultum, Ov. – Passiv (wie διαχεισθαι) v. der Pers., Iuppiter diffusus nectare, Ov.: ut bonis amici quasi diffundantur et incommodis contrahantur, daß man durch das Glück des Freundes sich (sein Herz) erweitert u. durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühlt, Cic. – 2) zerstreuen = Lust machen dem usw., iram flendo, Ov.: dolorem suum flendo, Ov. – / Ungew. Infin. Perf. difusisse, Edict. Diocl. praef. p. 4. § 20 M. (= Corp. inscr. Lat. III, 2. p. 825. § 20).
-
93 diffundo
dif-fundo, fūdī, fūsum, ere (dis u. fundo), gießend verbreiten, ausgießen, ausströmen lassen, refl. diff. se od. Passiv diffundi medial = sich ergießen, ausströmen, I) eig.: A) im engern Sinne, Füssiges, vina, auf mehrere Gefäße, Hor., Col. u.a.: vinum de doliis, de seriis, Col.: vinum in amphoras, in cados, ICt.: freta, Ov.: liquidum ambrosiae odorem, Verg.: diffundendo quae continuerant (den Inhalt), Frontin.: venena in alqm (v. einer Schlange), Ov.: animam in arma cruore, das Leben mit quellendem Blut auf die Rüstung verströmen, Verg. Aen. 10, 908. – refl. u. medial, medicamentum in venas se diffundit, Curt.: nisi eadem (aqua) se admixto calore liquefacta et dilapsa diffunderet, zerflösse, Cic.: sanguis per venas in omne corpus diffunditur, Cic. – v. Gewässern, quā diffunditur (mare), Mela: inde diffusus (fons), Curt.: mare Caspium in tres sinus diffunditur, Mela: unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto (in den r. H.), Catull.: lacus longe lateque diffusus, Mela: quattuor in latitudinem stadia diffusum (flumen), Curt. – B) im weitern Sinne, Nicht-Flüssiges verbreiten, ausbreiten, zerstreuen, Passiv diffundi oft medial = sich verbreiten, sich ausbreiten, aliae enim radices angustius diffunduntur, ut cupressi, aliae latius, ut platani, Varro: ab eius (cornus) summo sicut palmae ramique late diffunduntur, Caes.: luce diffusā————toto caelo, Cic.: tumor frigore anni contrahitur, calore diffunditur, Cels. – in omne latus diffusa flamma, Ov.: vis mali abiit late diffusa per artus, Ov. – dare comam diffundere ventis, Verg.: diffusis (mit aufgelösten) errare capillis, Ov.: Venus diffusa sinus, mit am Busen aufgelöstem Gewand, Val. Flacc. – v. Örtl., modo occurrentibus silvis via coartatur, modo latissimis pratis diffunditur et patescit, Plin. ep. 2, 17, 3: diffunditur mare latissimum iterumque contrahitur, Mart. Cap. 6. § 606. – II) übtr.: A) im allg.: mollis inertia cum tantam diffuderit imis oblivionem sensibus, Hor. – Claudia nunc a quo diffunditur (sich ausbreitet, sich verzweigt) et tribus et gens per Latium, Verg.: u. so inde doctrina se diffudit per omnes Graeciae partes, Augustin. serm. 150, 2. – di vim suam longe lateque diffundunt, Cic.: u. so error longe lateque diffusus, Cic.: Cn. Pompei sic late longeque diffusa laus, ut etc., Cic. – bella et paces longum d. in aevum, Hor.: ut prope in immensum diffundatur oratio mea, Plin. pan.: in tantum se licentiam difusisse (so!) pretiorum, Edict. Diocl. praef. p. 4. § 20 M. – B) insbes., zerstreuen, 1) = erheitern, aufheitern (Ggstz. contrahere), d. animos munere Bacchi, Ov.: d. vultum, Ov. – Passiv (wie διαχεισθαι) v. der Pers., Iuppiter diffusus nectare, Ov.: ut bonis amici quasi diffundantur et incommodis contrahantur, daß man durch das Glück des Freundes sich (sein Herz) er-————weitert u. durch seine Unannehmlichkeiten beengt fühlt, Cic. – 2) zerstreuen = Lust machen dem usw., iram flendo, Ov.: dolorem suum flendo, Ov. – ⇒ Ungew. Infin. Perf. difusisse, Edict. Diocl. praef. p. 4. § 20 M. (= Corp. inscr. Lat. III, 2. p. 825. § 20).Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > diffundo
-
94 tenere
1. v/t hold(conservare, mantenere) keep( gestire) runspazio take upconferenza givetenere d'occhio keep an eye on, watch2. v/i hold (on)tenere a ( dare importanza a) care aboutsports support* * *tenere v.tr.1 to hold* (anche fig.); ( mantenere, conservare) to keep* (anche fig.): tenere in mano qlco., to hold sthg. in one's hands; tenere in braccio un bambino, to hold a baby in one's arms; tenere le mani in tasca, to keep one's hands in one's pocket; tenere un cibo in caldo, to keep food hot; tenere la lingua a posto, to hold one's tongue; tenere la finestra aperta, to keep the window open; ho tenuto in, a casa il bambino, I have kept the child in; ci ha tenuto in piedi per due ore, he kept us standing for two hours; tenere in vita qlcu., to keep s.o. alive; tenere insieme, to hold together; due colonne tengono su il soffitto, two pillars hold up the ceiling; tenere su il morale a qlcu., to bolster s.o.'s morale; tenere su la testa, to hold one's head up; posso tenere i guanti?, may I keep my gloves on?; tiene le chiavi della macchina sulla scrivania, he keeps the car keys on his desk; tenere stretto qlco., to hold on tightly to sthg. // tientelo per te, keep it under your hat // tenere buono qlcu., to keep s.o. quiet; è un bambino così vivace che non so come tenerlo, this child is so lively that I don't know how to keep him under control // tenere qlcu. informato, al corrente di qlco., to keep s.o. informed (o to let s.o. know) about sthg.; tenere qlcu. all'oscuro di qlco., to keep s.o. in the dark about sthg.; tenere qlco. nascosto a qlcu., to keep sthg. from s.o. // tenere presente qlco., to bear sthg. in mind: tieni presente che..., bear in mind that... // tenere a mente qlco., to keep sthg. in mind // tenere in ordine, to keep in order; tenere a posto, to keep tidy; tenere da conto qlco., to treat sthg. with care // tenere il posto a qlcu., to keep a seat for s.o., ( di lavoro) to keep a job (open) for s.o. // tenere le parti di qlcu., to side with s.o. // tenere una promessa, to keep a promise // tenere il diario, to keep one's diary // (aut.): tenere la destra, la sinistra, to keep to the right, to the left; una macchina che tiene bene la strada, a car that holds the road well // (comm.): nel nostro negozio non teniamo questa merce, we don't keep these goods in our shop; tenere merci in magazzino, to stock goods; tenere la cassa, to be in charge of the cash; tenere i conti, la contabilità, to keep accounts, the books; tenere il resto, to keep the change; tenere alti, bassi i prezzi, to keep prices up, down; tenere a bada i creditori, (amer.) to stall off creditors // tenere a cresima un bambino, to act as godparent to a child3 ( avere) to keep*, to have: tenere una cameriera, to keep (o to have) a maid // tengo famiglia, (dial.) I've got a family to support4 ( gestire) to keep*, to run*, to manage: tenere un negozio, to keep a shop; tenere un'azienda, una scuola, to run a business, a school // tenere una carica pubblica, to hold a public office5 ( occupare) to take* up: tennero il forte per due mesi, they held the fort for two months; questa scrivania tiene troppo posto, this desk takes up too much room6 ( trattenere) to keep*, to hold*: l'influenza l'ha tenuto a letto un paio di giorni, the flu kept him in bed for a couple of days; i vigili tenevano indietro la gente, the policemen were keeping (o holding) back people; tenere qlcu. per il braccio, to hold s.o. by the arm; tenere le lacrime, to restrain one's tears; tenere il fiato, to hold one's breath // tenersi la pancia dal ridere, (fam.) to hold one's sides with laughter7 ( contenere) to hold*, to contain: questa bottiglia tiene un litro, this bottle holds (o contains) a litre8 ( considerare) to consider, to regard, to hold*: tenere caro qlco., to hold sthg. dear; tenere per certo, to take (o to accept) as given; l'ho sempre tenuto per un buon ragazzo, (non com.) I have always considered him to be (o regarded him as) a good boy; tenere una notizia per vera, to take news as true // tientelo per detto, take the lesson to heart9 ( organizzare) to hold*; ( fare) to deliver: tenere una riunione, to hold a meeting; tenere un discorso, to deliver a speech; tenere una lezione, to give a lesson10 ( liquido, gas, non lasciarlo passare) to hold*: barile che tiene l'acqua, barrel that holds water (o that is watertight); questa stoffa tiene l'acqua, this material is waterproof◆ v. intr.1 ( non perdere) to be watertight: il serbatoio non tiene bene, the tank isn't watertight; il rubinetto non tiene, the tap leaks2 ( resistere) to hold*: questa corda non terrà a lungo, this rope will not hold long; tieni duro, non cedere, hold on, don't give in // non c'è scusa che tenga, (fam.) there is no excuse for it // tenere dietro a qlcu., ( seguirlo) to follow s.o.3 ( dare importanza) to care; ( desiderare) to like: tenere alle apparenze, to attach great importance to appearances; terrei molto a incontrarlo, I would like very much to meet him; tiene molto ai suoi titoli, he is very proud of his titles; non ci tengo, I don't care (for it)4 ( parteggiare) to support (s.o.): tenere per una squadra di calcio, to support a football team; tenere dalla parte dei contribuenti, to support (o to side with) taxpayers5 ( assomigliare) (non com.) to take* after (s.o.): tenere dal padre, dalla madre, to take after one's father, one's mother.◘ tenersi v.rifl.1 to keep* (oneself), to hold* (oneself); to stand*: tieniti alla ringhiera, hold on to the banister; tienti fermo, hold (o keep) still; tienti fuori dalle loro discussioni, keep out of their discussions; tienti lontano da questi luoghi, keep away from these places // egli si tenne sulle sue, he was rather reserved (o stiff) // tenere in contatto con qlcu., to keep in touch with s.o. // tenere in esercizio, to keep one's hand in // tenere indietro, to stand back; tenere in piedi, to keep on one's feet; tenere a destra, to keep to the right; tenere pronto, to keep ready2 ( considerarsi) to hold* oneself, to consider oneself: non mi tengo responsabile di ciò, I do not hold myself responsible for it4 ( attenersi) to stick*, to follow (sthg.): tienti alle sue istruzioni, follow his instructions; tienti al testo, stick to the text; tenere ai fatti, to stick to the facts.* * *1. [te'nere]vb irreg vttieni, usa il mio — here, use mine
tieni, questo è per te — here, this is for you
non mi serve, puoi tenerlo — I don't need it, you can keep it
tieni gli occhi chiusi — keep your eyes shut o closed
tenere la rotta Naut — to keep o stay on course
il nemico teneva la città — the enemy had the city under its control o held the city
tenere la destra/la sinistra Auto — to keep to the right/the left
2) (dare: conferenza, lezione) to give, (organizzare: riunione, assemblea) to hold3) (occupare: spazio) to take up, occupy4) (contenere: sogg: recipiente) to hold5)tenere il mare Naut — to be seaworthytenere la strada Auto — to hold the road
6)tenere conto di qn/qc — to take sb/sth into account o considerationtenere in gran conto o considerazione qn — to have a high regard for sb, think highly of sb
1) (resistere) to hold out, last, (chiusura, nodo) to holdtenere duro — (resistere) to stand firm, hold out
2)tenere per qn/qc — to support sb/sth3)tenere a — (reputazione, persona, vestiario) to attach great importance to
4)tenere a, tenerci a — to care about, attach great importance totenere a fare — to want to do, be keen to do
ci tenevo ad andare — I was keen on going, I was keen to go
non ci tengo — I don't care about it, it's not that important to me
3. vr (tenersi)1) (reggersi)tenersi a qn/qc — to hold onto sb/sth
tenersi per mano — (uso reciproco) to hold hands
non si teneva più dal ridere fig — he couldn't help laughing, he couldn't keep from laughing
2) (mantenersi) to keep, betenersi vicino al/lontano dal muro — to keep close to/away from the wall
tenersi a destra/sinistra — to keep right/left
3) (attenersi)tenersi a — to comply with, stick to
* * *[te'nere] 1.verbo transitivo1) (stringere, reggere) to hold* [oggetto, persona, animale]tenere qcs. in mano — to hold sth. in one's hand
tenere qcn. per mano — to hold sb.'s hand
tenere qcn. per — to hold sb. by [manica, braccio]
tenere qcs. per — to hold sth. by [manico, impugnatura]
tienimi la scala! — keep o hold the ladder steady (for me)!
2) (mantenere) to keep* to [ traiettoria]; to keep* [ segreto]; mus. to hold* [ nota]; mus. to keep* [ritmo, tempo]tenere gli occhi aperti, bassi — to keep one's eyes open, lowered
tenere qcn. occupato — to keep sb. busy
tenere qcn. prigioniero — to hold sb. prisoner
tenere qcs. segreto — to keep sth. secret
3) (conservare) to keep*tenere bene, male i libri — to keep one's books well, badly, to keep one's books in good, bad condition
mi hai tenuto il giornale di ieri? — did you keep o save yesterday's newspaper for me?
4) (badare a)5) (prendere per sé) to keep*6) comm. (trattare, vendere) to carry [articolo, prodotto]7) (trattenere) to hold* back, to control, to restrain [ lacrime]8) (seguire)tenere la sinistra, la destra — to keep (to the) left, right
tenere la rotta — to hold o steer the route
tenere la strada — aut. to hold the road
9) (contenere) to hold*10) (occupare) [ oggetto] to take* up [spazio, posto]; mil. to hold* [territorio, ponte, città]12) (effettuare) to hold* [incontro, corso, lezioni, assemblea]; to give* [discorso, conferenza]14) (alle proprie dipendenze) to keep* [baby-sitter, cuoco]2.1) (reggere) [chiodo, corda, mensola] to hold*; [colla, cerotto] to hold*, to stick*2) (durare) [ tempo] to hold*; [ matrimonio] to last, to hold* together3) (tifare)tenere per — to be a supporter of, to support
tenere a — to care for o about [ persona]; to be fond of [ oggetto]; to value [libertà, reputazione, indipendenza, vita]
3.mia moglie vuole andarci, ma io non ci tengo — my wife wants to go but I'm not keen on it
verbo pronominale tenersi1) (reggersi) [ persona] to hold* [testa, pancia, braccio]2) (aggrapparsi) to hold* on, to cling* on (a onto, to)3) (mantenersi)-rsi qcs. — to keep sth.
- rsi dal fare — to hold back from doing, to keep oneself from doing
6) (avere luogo) [manifestazione, riunione] to be* held, to take* place••* * *tenere/te'nere/ [93]⇒ 201 (stringere, reggere) to hold* [oggetto, persona, animale]; tenere qcs. in mano to hold sth. in one's hand; tenere qcn. per mano to hold sb.'s hand; tenere qcn. per to hold sb. by [manica, braccio]; tenere qcs. per to hold sth. by [manico, impugnatura]; puoi tenermi la borsa? can you hold my bag for me? tienimi la scala! keep o hold the ladder steady (for me)!2 (mantenere) to keep* to [ traiettoria]; to keep* [ segreto]; mus. to hold* [ nota]; mus. to keep* [ritmo, tempo]; tenere le mani in alto to hold one's hands up (in the air); tenere gli occhi aperti, bassi to keep one's eyes open, lowered; tenere qcn. occupato to keep sb. busy; tenere qcn. prigioniero to hold sb. prisoner; tenere qcs. segreto to keep sth. secret3 (conservare) to keep*; tenere i cibi al fresco to keep food in a cool place; ha tenuto tutte le tue lettere he kept all of your letters; dove tieni il vino? where do you keep your wine? tenere bene, male i libri to keep one's books well, badly, to keep one's books in good, bad condition; mi hai tenuto il giornale di ieri? did you keep o save yesterday's newspaper for me?4 (badare a) mi tieni il gatto mentre sono via? can you take care of my cat while I'm away?5 (prendere per sé) to keep*; tienilo per ricordo keep it as a memento; queste osservazioni tienile per te keep these remarks to yourself; tieni! è per te here (you are)! it's for you6 comm. (trattare, vendere) to carry [articolo, prodotto]7 (trattenere) to hold* back, to control, to restrain [ lacrime]8 (seguire) tenere la sinistra, la destra to keep (to the) left, right; tenere la rotta to hold o steer the route; tenere la strada aut. to hold the road9 (contenere) to hold*; la sala tiene 300 persone the room holds 300 people; quanto tiene il serbatoio? what does the tank hold?12 (effettuare) to hold* [incontro, corso, lezioni, assemblea]; to give* [discorso, conferenza]13 (avere un comportamento) tenere una condotta discutibile to behave questionably14 (alle proprie dipendenze) to keep* [baby-sitter, cuoco](aus. avere)1 (reggere) [chiodo, corda, mensola] to hold*; [colla, cerotto] to hold*, to stick*3 (tifare) per che squadra tieni? what's your team? what team do you root for o support? tenere per to be a supporter of, to support4 (dare molta importanza) tenere a to care for o about [ persona]; to be fond of [ oggetto]; to value [libertà, reputazione, indipendenza, vita]; tengo molto a lui I care a lot about him5 tenerci (volere fortemente) ci tengo molto it's really important for me; se ci tenete if you like; ci tengo a mantenermi in forma I like to keep fit; ci tengo ad avervi a cena you really must come to dinner; mia moglie vuole andarci, ma io non ci tengo my wife wants to go but I'm not keen on itIII tenersi verbo pronominale1 (reggersi) [ persona] to hold* [testa, pancia, braccio]; - rsi la testa tra le mani to hold one's head in one's hands; - rsi per mano to hold hands; - rsi a braccetto to be arm in arm; - rsi in piedi to stand (on one's feet)2 (aggrapparsi) to hold* on, to cling* on (a onto, to); tenetevi (forte) hold on (tight)5 (trattenersi) - rsi dal fare to hold back from doing, to keep oneself from doing6 (avere luogo) [manifestazione, riunione] to be* held, to take* placenon c'è scusa che tenga there can be no possible excuse. -
95 ecfundo
ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).I.Lit.:B.vinum in barathrum (i. e. ventrem),
Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:aquam oblatam in galea,
Front. Strat. 1, 7, 7:humorem,
Cels. 7, 15:lacrimas,
Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:imbrem (procella),
Curt. 8, 13:se in oceanum (Ganges),
Plin. 2, 108, 112, § 243:Sangarius flumen in Propontidem se effundit,
Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:mare neque redundat umquam neque effunditur,
Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—Transf., of non-liquid bodies.1.In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;2.a favorite word of Vergil): saccos nummorum,
Hor. S. 2, 3, 149:frumentum in flumen,
Dig. 9, 2, 27, § 19:ei oculus effunditur,
is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:tela,
i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:auxilium castris apertis,
to send forth, Verg. A. 7, 522:equus consulem lapsum super caput effudit,
threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:(quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,
Verg. A. 9, 68:sub altis portis,
id. ib. 11, 485; cf.:aliquem solo,
id. ib. 12, 532:caput in gremium,
Cels. 7, 7, 4. — Poet.:carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,
i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—In partic.a.With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):b.omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),
Caes. B. C. 2, 7, 3; so,se,
id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,
Liv. 38, 6;so mid.,
Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,
spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:c.non solum fruges verum herbas etiam effundunt,
Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:copiam,
Cic. Brut. 9, 36.—Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:II.patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,
Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,patrimonium,
id. Phil. 3, 2:aerarium,
id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:sumptus,
id. Rosc. Am. 24, 68:opes,
Plin. 7, 25, 26, § 94:omnes fortunas,
Tac. A. 14, 31:reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,
Just. 6, 9, 3; and absol.:effundite, emite, etc.,
Ter. Ad. 5, 9, 34.Trop.A.In gen.:B.effudi vobis omnia, quae sentiebam,
i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:procellam eloquentiae,
Quint. 11, 3, 158:totos affectus,
id. 4, 1, 28:tales voces,
Verg. A. 5, 723:questus,
id. ib. 5, 780:carmina,
Ov. H. 12, 139 al.:vox in coronam turbamque effunditur,
Cic. Fl. 28 fin.; cf.:questus in aëra,
Ov. M. 9, 370:omnem suum vinulentum furorem in me,
Cic. Fam. 12, 25, 4:iram in aliquem,
Liv. 39, 34:omne odium in auxilii praesentis spem,
id. 31, 44, 2:indignationem,
Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).1.With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:2.qui se in aliqua libidine effuderit,
Cic. Par. 3, 1, 21:se in omnes libidines,
Tac. A. 14, 13:(Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,
has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,
Liv. 25, 20, 6:in venerem,
id. 29, 23, 4:in amorem,
Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:in laetitiam,
Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:in jocos,
Suet. Aug. 98:in cachinnos,
id. Calig. 32:in questus, lacrimas, vota,
Tac. A. 1, 11:in lacrimas,
id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;for which, lacrimis,
Verg. A. 2, 651; cf.:ad preces lacrimasque,
Liv. 44, 31 fin.:ad luxuriam,
id. 34, 6:terra effunditur in herbas,
Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:quorum stomachus in vomitiones effunditur,
id. 23, 1, 23, § 43.—To cast away, give up, let go, dismiss, resign:3.collectam gratiam florentissimi hominis,
Cic. Fam. 2, 16, 1:odium,
id. ib. 1, 9, 20:vires,
Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:curam sui,
Sen. Ira, 2, 35:verecundiam,
id. Ep. 11:animam,
Verg. A. 1, 98; cf.vitam,
Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:spiritum,
Tac. A. 2, 70.—To relax, loosen, slacken, let go:I.manibus omnis effundit habenas,
Verg. A. 5, 818:sive gradum seu frena effunderet,
Stat. Th. 9, 182:irarum effundit habenas,
Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.(Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:II.reliquias et effusa intueri,
Sen. Const. Sap. 13, 1.—(Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.1.In gen.:2.effusumque corpus,
Lucr. 3, 113; cf.:late mare,
Hor. Ep. 1, 11, 26:loca,
Tac. G. 30:effusissimus Hadriatici maris sinus,
Vell. 2, 43:incendium,
Liv. 30, 5; cf.caedes,
id. 42, 65:cursus,
id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:membra,
i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:3.habenis,
Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:quam posset effusissimis habenis,
Liv. 37, 20:comae,
Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,
Verg. G. 4, 337.—Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:III.effusum agmen ducit,
Liv. 21, 25, 8:aciem,
Luc. 4, 743:huc omnis turba effusa ruebat,
Verg. A. 6, 305:sine armis effusi in armatos incidere hostis,
Liv. 30, 5, 8.—Trop.1.Profuse, prodigal, lavish:2.quis in largitione effusior?
Cic. Cael. 6, 13:munificentiae effusissimus,
Vell. 2, 41.—Extravagant, immoderate:1. a.licentia,
Liv. 44, 1; cf.laetitia,
id. 35, 43 fin.:cursus,
Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:cultus in verbis,
Quint. 3, 8, 58.— Sup.:laudationes,
Petr. 48, 7:studium,
Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.In gen.:b.ire,
Sall. J. 105, 3; cf.fugere,
Liv. 3, 22; 40, 48:persequi,
id. 43, 23; Curt. 9, 8:vastare,
Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:effusius praedari,
id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —Esp., profusely, lavishly:2.large effuseque donare,
Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.vivere,
id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:affluant opes,
Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—(Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:cum inaniter et effuse animus exsultat,
Cic. Tusc. 4, 6, 13:amare,
Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:dicere,
Plin. Ep. 1, 20, 20:fovere,
id. ib. 7, 24, 4:excipere,
Suet. Ner. 22:favere,
Tac. H. 1, 19.— Sup.:diligere,
Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4. -
96 effundo
ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).I.Lit.:B.vinum in barathrum (i. e. ventrem),
Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:aquam oblatam in galea,
Front. Strat. 1, 7, 7:humorem,
Cels. 7, 15:lacrimas,
Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:imbrem (procella),
Curt. 8, 13:se in oceanum (Ganges),
Plin. 2, 108, 112, § 243:Sangarius flumen in Propontidem se effundit,
Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:mare neque redundat umquam neque effunditur,
Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—Transf., of non-liquid bodies.1.In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;2.a favorite word of Vergil): saccos nummorum,
Hor. S. 2, 3, 149:frumentum in flumen,
Dig. 9, 2, 27, § 19:ei oculus effunditur,
is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:tela,
i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:auxilium castris apertis,
to send forth, Verg. A. 7, 522:equus consulem lapsum super caput effudit,
threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:(quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,
Verg. A. 9, 68:sub altis portis,
id. ib. 11, 485; cf.:aliquem solo,
id. ib. 12, 532:caput in gremium,
Cels. 7, 7, 4. — Poet.:carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,
i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—In partic.a.With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):b.omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),
Caes. B. C. 2, 7, 3; so,se,
id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,
Liv. 38, 6;so mid.,
Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,
spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:c.non solum fruges verum herbas etiam effundunt,
Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:copiam,
Cic. Brut. 9, 36.—Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:II.patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,
Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,patrimonium,
id. Phil. 3, 2:aerarium,
id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:sumptus,
id. Rosc. Am. 24, 68:opes,
Plin. 7, 25, 26, § 94:omnes fortunas,
Tac. A. 14, 31:reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,
Just. 6, 9, 3; and absol.:effundite, emite, etc.,
Ter. Ad. 5, 9, 34.Trop.A.In gen.:B.effudi vobis omnia, quae sentiebam,
i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:procellam eloquentiae,
Quint. 11, 3, 158:totos affectus,
id. 4, 1, 28:tales voces,
Verg. A. 5, 723:questus,
id. ib. 5, 780:carmina,
Ov. H. 12, 139 al.:vox in coronam turbamque effunditur,
Cic. Fl. 28 fin.; cf.:questus in aëra,
Ov. M. 9, 370:omnem suum vinulentum furorem in me,
Cic. Fam. 12, 25, 4:iram in aliquem,
Liv. 39, 34:omne odium in auxilii praesentis spem,
id. 31, 44, 2:indignationem,
Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).1.With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:2.qui se in aliqua libidine effuderit,
Cic. Par. 3, 1, 21:se in omnes libidines,
Tac. A. 14, 13:(Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,
has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,
Liv. 25, 20, 6:in venerem,
id. 29, 23, 4:in amorem,
Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:in laetitiam,
Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:in jocos,
Suet. Aug. 98:in cachinnos,
id. Calig. 32:in questus, lacrimas, vota,
Tac. A. 1, 11:in lacrimas,
id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;for which, lacrimis,
Verg. A. 2, 651; cf.:ad preces lacrimasque,
Liv. 44, 31 fin.:ad luxuriam,
id. 34, 6:terra effunditur in herbas,
Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:quorum stomachus in vomitiones effunditur,
id. 23, 1, 23, § 43.—To cast away, give up, let go, dismiss, resign:3.collectam gratiam florentissimi hominis,
Cic. Fam. 2, 16, 1:odium,
id. ib. 1, 9, 20:vires,
Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:curam sui,
Sen. Ira, 2, 35:verecundiam,
id. Ep. 11:animam,
Verg. A. 1, 98; cf.vitam,
Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:spiritum,
Tac. A. 2, 70.—To relax, loosen, slacken, let go:I.manibus omnis effundit habenas,
Verg. A. 5, 818:sive gradum seu frena effunderet,
Stat. Th. 9, 182:irarum effundit habenas,
Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.(Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:II.reliquias et effusa intueri,
Sen. Const. Sap. 13, 1.—(Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.1.In gen.:2.effusumque corpus,
Lucr. 3, 113; cf.:late mare,
Hor. Ep. 1, 11, 26:loca,
Tac. G. 30:effusissimus Hadriatici maris sinus,
Vell. 2, 43:incendium,
Liv. 30, 5; cf.caedes,
id. 42, 65:cursus,
id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:membra,
i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:3.habenis,
Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:quam posset effusissimis habenis,
Liv. 37, 20:comae,
Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,
Verg. G. 4, 337.—Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:III.effusum agmen ducit,
Liv. 21, 25, 8:aciem,
Luc. 4, 743:huc omnis turba effusa ruebat,
Verg. A. 6, 305:sine armis effusi in armatos incidere hostis,
Liv. 30, 5, 8.—Trop.1.Profuse, prodigal, lavish:2.quis in largitione effusior?
Cic. Cael. 6, 13:munificentiae effusissimus,
Vell. 2, 41.—Extravagant, immoderate:1. a.licentia,
Liv. 44, 1; cf.laetitia,
id. 35, 43 fin.:cursus,
Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:cultus in verbis,
Quint. 3, 8, 58.— Sup.:laudationes,
Petr. 48, 7:studium,
Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.In gen.:b.ire,
Sall. J. 105, 3; cf.fugere,
Liv. 3, 22; 40, 48:persequi,
id. 43, 23; Curt. 9, 8:vastare,
Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:effusius praedari,
id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —Esp., profusely, lavishly:2.large effuseque donare,
Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.vivere,
id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:affluant opes,
Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—(Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:cum inaniter et effuse animus exsultat,
Cic. Tusc. 4, 6, 13:amare,
Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:dicere,
Plin. Ep. 1, 20, 20:fovere,
id. ib. 7, 24, 4:excipere,
Suet. Ner. 22:favere,
Tac. H. 1, 19.— Sup.:diligere,
Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4. -
97 effusa
ef-fundo (or ecf-), fūdi, fūsum, 3, v. a., to pour out, pour forth, shed, spread abroad (class.; esp. freq. in the transf. and trop. signif.).I.Lit.:B.vinum in barathrum (i. e. ventrem),
Plaut. Curc. 1, 2, 28; cf. Cic. Pis. 10:aquam oblatam in galea,
Front. Strat. 1, 7, 7:humorem,
Cels. 7, 15:lacrimas,
Lucr. 1, 126; Cic. Planc. 42, 101:imbrem (procella),
Curt. 8, 13:se in oceanum (Ganges),
Plin. 2, 108, 112, § 243:Sangarius flumen in Propontidem se effundit,
Liv. 38, 18, 18; cf. pass. in mid. force:mare neque redundat umquam neque effunditur,
Cic. N. D. 2, 45, 116; v. also under P. a.—Transf., of non-liquid bodies.1.In gen., to pour out, pour forth, drive out, cast out, send out (mostly poet. and in postAug. prose;2.a favorite word of Vergil): saccos nummorum,
Hor. S. 2, 3, 149:frumentum in flumen,
Dig. 9, 2, 27, § 19:ei oculus effunditur,
is knocked out, put out, ib. 19, 2, 13, § 4:tela,
i. e. to shoot in great numbers, Verg. A. 9, 509; Liv. 27, 18:auxilium castris apertis,
to send forth, Verg. A. 7, 522:equus consulem lapsum super caput effudit,
threw, Liv. 22, 3, 11; so id. 10, 11; 27, 32; Plin. 8, 42, 65, § 160; Curt. 8, 14, 34; Verg. A. 10, 574; 893; cf. Val. Fl. 8, 358:(quae via) Excutiat Teucros vallo atque effundat in aequum,
Verg. A. 9, 68:sub altis portis,
id. ib. 11, 485; cf.:aliquem solo,
id. ib. 12, 532:caput in gremium,
Cels. 7, 7, 4. — Poet.:carmina molli numero fluere, ut per leve severos Effundat junctura ungues,
i. e. lets it slip over smoothly, Pers. 1, 65.—In partic.a.With se, or mid. of persons, to pour out in a multitude, to rush out, spread abroad (a favorite expression with the historians):b.omnis sese multitudo ad cognoscendum effudit (sc. ex urbe),
Caes. B. C. 2, 7, 3; so,se,
id. ib. 2, 7, 3; Liv. 26, 19; 34, 8; 33, 12, 10; 35, 39, 5; Val. Max. 7, 6, 6; Vell. 2, 112, 4; Suet. Calig. 4 fin.; id. Caes. 44 et saep. (but not in Caes. B. G. 5, 19, 2, where the better reading is:se ejecerat, v. Schneider ad h. l.): omnibus portis effunduntur,
Liv. 38, 6;so mid.,
Tac. A. 1, 23; Liv. 40, 40, 10; and esp. freq. in the part. effusus, Sall. J. 55, 4; 69, 2; Liv. 1, 14; 9, 31; Tac. A. 4, 25 fin.; 12, 31; 15, 23; Verg. A. 6, 305 et saep.— Ellips. of se: ubi se arctat (mare) Hellespontus vocatur; Propontis, ubi expandit; ubi iterum pressit, Thracius Bosporus;ubi iterum effundit, Pontus Euxinus,
spreads out, widens, Mel. 1, 1, 5.—With the accessory notion of producing, to bring forth, produce abundantly:c.non solum fruges verum herbas etiam effundunt,
Cic. Or. 15, 48; cf.: fruges (auctumnus), Hor. C. 4, 7, 11:copiam,
Cic. Brut. 9, 36.—Of property, to pour out, i. e. to lavish, squander, waste, run through:II.patrimonium per luxuriam effundere atque consumere,
Cic. Rosc. Am. 2, 6; so,patrimonium,
id. Phil. 3, 2:aerarium,
id. Agr. 1, 5, 15; id. Tusc. 3, 20, 48:sumptus,
id. Rosc. Am. 24, 68:opes,
Plin. 7, 25, 26, § 94:omnes fortunas,
Tac. A. 14, 31:reditus publicos non in classem exercitusque, sed in dies festos,
Just. 6, 9, 3; and absol.:effundite, emite, etc.,
Ter. Ad. 5, 9, 34.Trop.A.In gen.:B.effudi vobis omnia, quae sentiebam,
i. e. have freely imparted, Cic. de Or. 1, 34 fin.; cf. id. Att. 16, 7, 5; id. Fl. 17, 41; Quint. 2, 2, 10; 10, 3, 17; Val. Fl. 7, 434:procellam eloquentiae,
Quint. 11, 3, 158:totos affectus,
id. 4, 1, 28:tales voces,
Verg. A. 5, 723:questus,
id. ib. 5, 780:carmina,
Ov. H. 12, 139 al.:vox in coronam turbamque effunditur,
Cic. Fl. 28 fin.; cf.:questus in aëra,
Ov. M. 9, 370:omnem suum vinulentum furorem in me,
Cic. Fam. 12, 25, 4:iram in aliquem,
Liv. 39, 34:omne odium in auxilii praesentis spem,
id. 31, 44, 2:indignationem,
Vulg. Ezech. 20, 8 et saep.—In partic. (acc. to I. B. 2. a. and c.).1.With se, or mid., to give one's self up to, to give loose to, yield to, indulge in:2.qui se in aliqua libidine effuderit,
Cic. Par. 3, 1, 21:se in omnes libidines,
Tac. A. 14, 13:(Pompeius) in nos suavissime hercule effusus,
has treated me with the most flattering confidence, Cic. Att. 4, 9;more freq., mid.: in tantam licentiam socordiamque,
Liv. 25, 20, 6:in venerem,
id. 29, 23, 4:in amorem,
Tac. A. 1, 54; Curt. 8, 4, 25:in laetitiam,
Just. 12, 3, 7; Curt. 5, 1, 37:in jocos,
Suet. Aug. 98:in cachinnos,
id. Calig. 32:in questus, lacrimas, vota,
Tac. A. 1, 11:in lacrimas,
id. ib. 3, 23; 4, 8; id. H. 2, 45;for which, lacrimis,
Verg. A. 2, 651; cf.:ad preces lacrimasque,
Liv. 44, 31 fin.:ad luxuriam,
id. 34, 6:terra effunditur in herbas,
Plin. 17, 8, 4, § 48; cf.:quorum stomachus in vomitiones effunditur,
id. 23, 1, 23, § 43.—To cast away, give up, let go, dismiss, resign:3.collectam gratiam florentissimi hominis,
Cic. Fam. 2, 16, 1:odium,
id. ib. 1, 9, 20:vires,
Liv. 10, 28; Ov. M. 12, 107:curam sui,
Sen. Ira, 2, 35:verecundiam,
id. Ep. 11:animam,
Verg. A. 1, 98; cf.vitam,
Ov. H. 7, 181; Macr. Somn. Scip. 1, 1, 9; cf. id. ib. 1, 11, 25:spiritum,
Tac. A. 2, 70.—To relax, loosen, slacken, let go:I.manibus omnis effundit habenas,
Verg. A. 5, 818:sive gradum seu frena effunderet,
Stat. Th. 9, 182:irarum effundit habenas,
Verg. A. 12, 499.—Hence, effūsus, a, um, P. a.(Effundo, I. B. 1.) Poured out, cast out; hence, plur. as subst.: effusa, ōrum, n., the urine:II.reliquias et effusa intueri,
Sen. Const. Sap. 13, 1.—(Effundo, I. B. 2.) Spread out, extensive, vast, broad, wide (not freq. till after the Aug. per.).— Lit.1.In gen.:2.effusumque corpus,
Lucr. 3, 113; cf.:late mare,
Hor. Ep. 1, 11, 26:loca,
Tac. G. 30:effusissimus Hadriatici maris sinus,
Vell. 2, 43:incendium,
Liv. 30, 5; cf.caedes,
id. 42, 65:cursus,
id. 2, 50; Plin. 9, 33, 52, § 102:membra,
i. e. full, plump, Stat. Th. 6, 841.—Esp., relaxed, slackened, loosened, dishevelled:3.habenis,
Front. Strat. 2, 5, 31; cf.:quam posset effusissimis habenis,
Liv. 37, 20:comae,
Ov. H. 7, 70; id. Am. 1, 9, 38 et saep.; cf.also transf.: (nymphae) caesariem effusae nitidam per candida colla,
Verg. G. 4, 337.—Of soldiers or a throng of people, etc., straggling, disorderly, scattered, dispersed:III.effusum agmen ducit,
Liv. 21, 25, 8:aciem,
Luc. 4, 743:huc omnis turba effusa ruebat,
Verg. A. 6, 305:sine armis effusi in armatos incidere hostis,
Liv. 30, 5, 8.—Trop.1.Profuse, prodigal, lavish:2.quis in largitione effusior?
Cic. Cael. 6, 13:munificentiae effusissimus,
Vell. 2, 41.—Extravagant, immoderate:1. a.licentia,
Liv. 44, 1; cf.laetitia,
id. 35, 43 fin.:cursus,
Plin. Ep. 6, 20, 11 et saep.— Comp.:cultus in verbis,
Quint. 3, 8, 58.— Sup.:laudationes,
Petr. 48, 7:studium,
Suet. Ner. 40.— Adv.: effūse.In gen.:b.ire,
Sall. J. 105, 3; cf.fugere,
Liv. 3, 22; 40, 48:persequi,
id. 43, 23; Curt. 9, 8:vastare,
Liv. 1, 10; 44, 30; cf.:effusius praedari,
id. 34, 16 et saep.: spatium annale effuse interpretari. in a wide sense, Cod. Just. 7, 40, 1. —Esp., profusely, lavishly:2.large effuseque donare,
Cic. Rosc. Am. 8 fin.; cf.vivere,
id. Cael. 16 fin.: liberalem esse, Aug. ap. Suet. Aug. 71:affluant opes,
Liv. 3, 26. —In the comp., Tac. A. 4, 62.—(Acc. to II.) Extravagantly, immoderately:cum inaniter et effuse animus exsultat,
Cic. Tusc. 4, 6, 13:amare,
Plin. Ep. 6, 26, 2.— Comp.:dicere,
Plin. Ep. 1, 20, 20:fovere,
id. ib. 7, 24, 4:excipere,
Suet. Ner. 22:favere,
Tac. H. 1, 19.— Sup.:diligere,
Plin. Ep. 7, 30, 1; id. Pan. 84, 4. -
98 portare
1. v.t.1) (a piedi) нести, носить, переносить, относить; (con un mezzo) везти, возить, перевозить, отвозитьmi porti il conto, per favore! — принесите счёт, пожалуйста!
mi porti le sigarette, per favore? — принеси мне мои сигареты, пожалуйста!
li sta portando a Pavia dalla nonna — она везёт их в Павию, к бабушке
portare via — a) уносить, увозить, уводить
il forte vento gli portò via il cappello — у него ветром сорвало (ветер сорвал с него) шляпу; b) (rubare) красть
gli hanno portato via la macchina — у него украли (gerg. увели) машину
2) (indossare) носить; ходить в + prepos.3) (avere)Milena porta un cognome famoso: Borromeo — Милена носит знаменитую фамилию: Борромео
4) (causare)5) (addurre) приводить, привести6) (condurre) вести к + dat.; выходить на + acc.2. portarsi v.t. e i.1) (recarsi)la polizia si portò prontamente sul luogo dell'incidente — полиция немедленно выехала на место происшествия
2)3.•◆
portare in trionfo (alle stelle) — превозносить до небесportare in palmo di mano — восхищаться + strum.
portare a conoscenza di qd. — известить (информировать) + acc.
ha rotto un bicchiere? non fa niente, anzi, porta bene! — вы разбили стакан? ничего, ничего, это к счастью!
per gli italiani rompere i piatti a Capodanno porta fortuna — бить посуду на Новый год, по мнению итальянцев, - к счастью
porta bene (male) gli anni — она хорошо (плохо) выглядит для своих лет (она выглядит моложе/старше своих лет)
il mafioso Buscetta ha portato i suoi segreti nella tomba — мафиозо Бушетта унёс свои тайны в могилу
tutto porta a pensare che abbiano ragione loro — есть все основания полагать, что правы они
4.• -
99 ALTRO
agg e m-A552 —— см. - D599— см. - M1312— см. - M1757cosa (или cose, roba) dell'altro mondo
— см. - M1758— gente dell'altro mondo
— см. - M1759— andar(sene) all'altro mondo (ш. partire per l'altro mondo)
— см. - M1760— essere più nell'altro mondo che in questo
— см. - M1761— mandare (или spacciare, spedire,tirare) all'altro mondo
— см. - M1762— см. - P56— см. - V706— andare nell'altra vita (тж. passare all'altra vita)
— см. - V707- A552a —-A553 —-A554 —-A555 —-A556 —senz’altro
— см. -A889— см. - C371— см. - C1838— см. - C2882— см. - G563— см. - M1437— см. - P1618— см. - P1906— см. - V386— см. -A559— см. - B971— см. - C697— см. - C2513per un conto.., per un altro...
— см. - C2514— см. - D601— см. - D758— см. - G555— см. - G556— см. - G831in un modo o nell'altro...
— см. - M1639— см. - M1724— см. - M1646— см. - S560— см. - M1569-A557 —— см. - D291-A558 —— см. - S104— см. -A1021— см. - P2225— см. - D520-A559 —[tutt'altro | ben altro]
— см. - V389— см. - C1729— см. - C724-A560 —avere altro [che fare | da grattarsi]
— см. - T96— см. - T517avere una gamba in un posto, una in un altro
— см. - G140— см. - C543non capire altro latino che...
— см. - L213— см. - M574— см. - C2892— см. - D168— см. - M1272dire un giorno pane, l'altro vino
— см. - G582non lasciare il poco per l'assai, che forse l'uno e l'altro perderai
— см. - P1925— см. - T270mangiare a modo suo, vestire a mo' degli altri
— см. - M1676— см. - M1113— см. - G1138— см. - P1154prendere il volo per altri lidi
— см. - V912prestarsi il sale l'un l'altro
— см. - S96— см. -A519— см. - C334— см. - P334— см. - S957vedere un bruscolo (или la festuca) nell'occhio degli altri e non sentire le travi (или non accorgersi della trave) nell'occhio proprio (или nel suo, nei propri)
— см. - T891non veder lume per altri occhi
— см. - L874— см. -A296altro cacio bisogna a tal lasagna
— см. - C40-A561 —altra cosa il dire, altra il fare; altro è dire, altro è fare
-A562 —altro è correre, altro è arrivare
-A563 —altro è parlar di [morte | morire], altro è morire
altro (è) la pratica, altro (è) la grammatica
— см. - P2222altri tempi, altre cure
— см. - T290-A564 —altro è tendere, altro è pigliare
— см. - B270-A565 —chi altri agghiaccia, se stesso infredda
-A566 —chi d'altri è sospettoso, è di sé mal mendoso
chi altri tribola, sé non posa
— см. - T929chi lo becca in un modo, chi in un altro
— см. - B383chi dà retta al cervello degli altri, butta via il suo
— см. - C1620chi due lepri caccia, l'una non piglia e l'altra lascia
— см. - L397chi per piacere a uno dispiace a un altro, perde cento per cento
— см. - P1469chi pon suo naso a consiglio, l'un dice bianco e l'altro vermiglio
— см. - N72chi ride del mal degli altri, ha il suo dietro l'uscio
— см. - M230-A568 —chi ruba per altri è impiccato [per | da] sé; chi ruba per altri è va alle forche per sé
chi sa, è padrone degli altri
— см. - P48chi scava (a fossa agli altri, vi cade dentro egli stesso
— см. - F1194chi spera in quello d'altri, perde il suo
— см. - S1361— см. - C1760— см. - C1827— см. - C1901— le bugie sono come ciliege che una tira l'altra
— см. - C1902— le disgrazie sono come (le) ciliege che una tira l'altra
— см. - D632colpita una guancia, si porge l'altra
— см. - G1139— см. - D368— см. - D370una disgrazia ne tira un'altra
— см. - D632-A569 —— см. - C2570— см. - M2220è sordo da un orecchio, e in quell'altro ci ha un pennecchio
— см. - S1099— см. - T712— см. - M1476un giorno si stenta, e quell'altro si digiuna
— см. - G600— см. - M248— см. - M250— см. - M326una mano lava l'altra (e tutt'e due lavano il viso или e tutt'e due grattano il fil delle reni)
— см. - M705morto un papa, se ne fa un altro
— см. - P357-A570 —— см. - P610quando salta una capra, saltano tutte le altre
— см. - C883quel che non fa a uno, fa a un altro
— см. - F208con quella misura che misuri gli altri, misureranno te
— см. - M1594il sapere ha un piede in terra, e l'altro in mare
— см. - S234se uno dice pera, e quell'altro dice pera e mela
— см. - P1280uno dice pari, l'altro caffo
— см. - P446una ne pensa il ghiotto, un'altra il taverniere
— см. - G407uno semina e un altro raccoglie
— см. - U108— см. - R21— см. - V624-A571 —-A572 —— см. -A384 -
100 MALE
I см. тж. MALE IIm1) зло, беда, несчастье2) болезнь3) боль- M173 —male caduco (или benedetto, brutto, lunatico, maestro, malvagio; тж. mal d'alto или del benedetto, della luna)
- M174 —- M175 —- M177 —— см. - M173- M178 —- M179 —— см. - M173- M180 —— см. - M173- M184 —- M186 —- M187 —il male, il malanno e l'uscio addosso
- M188 —- M192 —- M193 —- M194 —- M197 —- M198 —- M201 —- M203 —- M204 —— см. -A444— см. -A741— см. - R22— см. - L7- M205 —del mal male (тж. manco male; meno male; pur del male)
- M206 —— см. - M1516- M207 —- M208 —— см. -A1375- M210 —avere (или aversi, aversela, aversene) a male (тж. aversela per male; prenderla или prendersela, pigliarla, pigliarsene a male или per male)
- M212 —cercare il male a denari contanti (тж. cercare mali или fastidi colla lanterna или col lanternino, col fuscellino; cercare il или del male come i medici или come gli speziali; cercare il mal per medicina; chiamare per medico il male)
— см. - P2094- M214 —non fare male a una mosca (тж. non fare male nemmeno al pane)
— см. - S1777- M216 —pigliarla (или pigliarsene, prenderla, prendersela) a male (или per male) (1)
— см. - M210— см. - P2116- M219 —prendersi il minor male (тж. tra due mali prendersi il minore)
— см. - P558volere male a…
— см. - V880 a)— см. -A1255il bene bisogna cercarlo, e il male aspettarlo (1)
— см. - B490achi bene e mal non può soffrire, a grande onore non può venire (1)
— см. - B496chi è reo, e buono è tenuto, può fare il male e non esser creduto (1)
— см. - R235chi fa male, aspetti male (1)
— см. - F204- M226 —chi ha provato il male, gusta meglio il bene
- M227 —chi fa male fa per sé (тж. chi mal semina, mal raccoglie)
chi mal fa, male aspetti (1)
— см. - F204- M228 —chi mal fa, mal pensa
- M229 —chi mal vuole (или pensa), mal abbia
- M229a —chi mal (si) vuole, mal (si) sogna
chi non vuol rendere, fa male a prendere (1)
— см. - R224- M230 —chi ride del mal degli altri, ha il suo dietro l'uscio
- M231 —chi se l'ha a male, s'allenti
è peggio il rimedio del male (2)
— см. - R389facendo male, sperando bene, il tempo va, e la morte viene (1)
— см. - T304- M237 —mal comune, mezzo gaudio
- M238 —a mal coperto, rasoio aperto
- M239 —mal che dura, vien a noia alle mura
- M240 —a mali estremi, rimedi estremi (тж. a' mali estremi estremi rimedi)
- M252 —il male viene a carro (или a carrate, a libbre) e se ne va (или va via) a once (или a piedi)
niun bene senza male, niun male senza bene (1)
— см. - B502non c'è ricetta al tal male (2)
— см. - R320olio di lucerna ogni mal governa
— см. - O308- M257 —quando il male è disperato, la provvidenza è vicina
— см. - R389- M259 —tutto il male non viene (или non tutti i mali vengono) per nuocere (тж. da tanto male può venir qualche bene; non ogni или non tutto il male viene per nuocere)
vipera morta non morde seno, ma pur fa mal coll'odor del veleno
— см. - V618
См. также в других словарях:
Stade Via del Mare — Stadio Via del Mare vue du virage nord Généralités Adresse Via per San Cataldo, 73100 Lecce (LE), Italie Coordonnées … Wikipédia en Français
per — pér prep. FO 1a. introduce determinazioni di spazio, spec. di moto per luogo, o indica un movimento entro uno spazio circoscritto; anche fig.: il treno passerà per Bologna, ho passeggiato a lungo per il parco, ha vagabondato tutto il giorno per… … Dizionario italiano
via — vì·a s.f., avv., inter., s.m.inv. FO I. s.f. I 1a. strada, spec. urbana: via principale, secondaria, traversa, stretta, tortuosa | anche con iniz. maiusc., nella toponomastica urbana: via Nazionale, via Manzoni (abbr. v., V.) I 1b. sentiero,… … Dizionario italiano
via — via1 [lat. via via , che ha preso sign. avv. in locuz. come ire viam o ire via andare per la (propria) strada ]. ■ avv. 1. [con verbi di moto, per esprimere allontanamento: correre v. ; pussa v.! ] ● Espressioni: andare via ➨ ❑; fam., buttare (o… … Enciclopedia Italiana
per — {{hw}}{{per}}{{/hw}}prep. ( una delle prep. proprie semplici. Fondendosi con gli art. determ. , dà origine alle prep. art. lett. o poet. m. sing. pel ; pello ; m. pl. pei ; pegli ; f. sing. pella ; f. pl. pelle ) I Stabilisce diverse relazioni … Enciclopedia di italiano
Per Wahlöö — Maj Sjöwall et Per Wahlöö Maj Sjöwall et Per Wahlöö sont un couple d écrivains détectives suédois. Sommaire 1 Contexte socio politique 2 Les auteurs 3 Liste des romans 4 … Wikipédia en Français
Dalla pace del mare lontano — Dalla pace del mare lontano … Википедия
Maj Siöwall/Per Wahlöö — Maj Sjöwall et Per Wahlöö Maj Sjöwall et Per Wahlöö sont un couple d écrivains détectives suédois. Sommaire 1 Contexte socio politique 2 Les auteurs 3 Liste des romans 4 … Wikipédia en Français
Maj Sjowall et Per Wahloo — Maj Sjöwall et Per Wahlöö Maj Sjöwall et Per Wahlöö sont un couple d écrivains détectives suédois. Sommaire 1 Contexte socio politique 2 Les auteurs 3 Liste des romans 4 … Wikipédia en Français
Maj Sjöwall/Per Wahlöö — Maj Sjöwall et Per Wahlöö Maj Sjöwall et Per Wahlöö sont un couple d écrivains détectives suédois. Sommaire 1 Contexte socio politique 2 Les auteurs 3 Liste des romans 4 … Wikipédia en Français
Maj Sjöwall Et Per Wahlöö — sont un couple d écrivains détectives suédois. Sommaire 1 Contexte socio politique 2 Les auteurs 3 Liste des romans 4 … Wikipédia en Français