Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

to+be+wanting

  • 61 Litterae

    littĕra (less correctly lītĕra), ae, f. [lino, q. v.], a letter, a written sign or mark signifying a sound.
    I.
    Lit.:

    cubitum hercle longis litteris signabo jam usquequaque, si quis, etc.,

    Plaut. Rud. 5, 2, 7:

    quid hae locuntur litterae?

    id. Bacch. 4, 7, 3; cf.: quid istae narrant? Tox. Perconctare ex ipsis;

    ipsae tibi narrabunt,

    id. Pers. 4, 3, 29:

    sus rostro si humi A litteram impresserit,

    Cic. Div. 1, 13, 23:

    priscarum litterarum notae,

    id. ib. 2, 41, 85:

    maximis litteris incisum,

    id. Verr. 2, 2, 63, § 154 fin.:

    lenis appellatio litterarum,

    id. Brut. 74, 159:

    suavis appellatio litterarum,

    Quint. 11, 3, 35:

    quae si nostris litteris scribantur,

    id. 12, 10, 28 litterarum ordine, in alphabetical order, Plin. 37, 9, 54, § 138:

    verba primis litteris notare, Prob. de Not. Signif. 1 Huschke: digerere in litteram,

    to arrange alphabetically, Sen. Ep. 68, 18: scire litteras, [p. 1072] to be able to read and write, Plaut. Truc. 4, 2, 23; Vitr. 1, 1, 14:

    nescire litteras,

    not to be able to read and write, id. Clem. 2, 1, 2; Suet. Ner. 10:

    scribere aureis litteris,

    Gai. Inst. 2, 77:

    scientia litterarum,

    the art of writing, Dig. 29, 2, 93:

    facere litteram or litteras,

    to write, Plaut. As. 4, 1, 22; Cic. Ac. 2, 2, 6.—In the language of comedy:

    homo trium litterarum, i. e. fur,

    a thief, Plaut. Aul. 2, 4, 46: litteram ex se longam facere, i. e. to make an I by hanging perpendicularly, to hang one's self:

    neque quicquam meliust mihi, ut opinor, quam ex me ut faciam litteram longam, meum laqueo collum quando obstrinxero,

    id. ib. 1, 1, 37:

    littera salutaris, i. e. A. (absolvo) and tristis, i. e. C. (condemno), which were put on the voting-tablets,

    Cic. Mil. 6, 15.—
    II.
    Transf.
    A.
    Sing.
    1.
    A word, a line:

    ad me litteram numquam misit,

    Cic. Fam. 2, 17, 6: ad litteram, word for word, literally:

    locum ad litteram subjeci,

    Quint. 9, 1, 15.—
    2.
    A handwriting:

    Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad similitudinem tuae litterae,

    Cic. Att. 7, 2, 3; cf.:

    arguit ipsorum quos littera,

    Juv. 13, 138 (v. also infra B. 1. fin.).—
    B.
    Usually plur.
    1.
    Littĕrae, ārum, f., a letter, epistle: litteras resignare, to unseal or open a letter, Plaut. Trin. 3, 3, 65:

    ut litterarum ego harum sermonem audio,

    id. Ps. 1, 1, 97; Cic. Att. 1, 13, 1:

    dare alicui litteras ad aliquem,

    id. Cat. 3, 4, 9:

    litteras mittere,

    id. Att. 5, 21, 2:

    reddere alicui,

    id. ib. 5, 21, 4:

    accipere,

    id. ib. 5, 21, 7:

    remittere,

    id. ib. 11, 16, 4:

    nullas iis praeterquam ad te et ad Brutum dedi litteras,

    id. Fam. 3, 7, 1:

    queri apud aliquem per litteras,

    id. Att. 5, 21, 13: invitare aliquem perlitteras id. ib. 13, 2, 2:

    civitatum animos litteris temptare,

    Caes. B. C. 1, 40, 1: litterae missae, a letter sent by a person: litterae allatae, a letter received: hence, liber litterarum missarum et allatarum, a letter-book:

    L. M. (i. e. litterae missae)... L. A. (i. e. litterae allatae), etc.,

    Cic. Font. 4, 8; id. Verr. 2, 3, 71, § 167.—In poets also sometimes in sing.:

    quam legis a rapta Briseide littera venit,

    Ov. H. 3, 1; 5, 2; id. M. 9, 515; Tib. 3, 2, 27; Mart. 10, 73 al.—
    2.
    A writing, document, paper:

    litterae publicae,

    Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; 2, 4, 16, § 35; esp. a written acknowledgment:

    littera poscetur,

    Ov. A. A. 1, 428.—
    3.
    An account-book:

    ratio omnis et litterae,

    Cic. Quint. 11, 37; id. Verr. 2, 4, 12, § 27.—
    4.
    An edict, ordinance:

    praetoris litterae,

    Cic. Verr. 2, 5, 22, § 56:

    litteras revocavit,

    letter of appointment, commission, Suet. Vesp. 8. —
    5.
    Written monuments, records, literature:

    abest historia litteris nostris,

    is wanting in our literature, Cic. Leg. 1, 2, 5:

    Graecae de philosophia litterae,

    philosophical literature, id. Div. 2, 2, 5:

    genus hoc scriptionis nondum satis Latinis litteris illustratae,

    id. Brut. 64, 228; id. Tusc. 1, 1, 1; id. Fin. 1, 2, 4:

    Graecis litteris studere,

    id. Brut. 20, 78:

    damnum Hortensii interitu Latinae litterae fecerunt,

    id. ib. 33, 125:

    nullam artem litteris sine interprete et sine aliqua exercitatione percipi posse,

    merely from books, id. Fam. 7, 19:

    quod litteris exstet, Pherecydes primum dixit animos hominum esse sempiternos,

    id. Tusc. 1, 16, 38:

    parvae et rarae per eadem tempora litterae fuere,

    Liv. 6, 1, 2; 7, 3, 6:

    Etruscae,

    id. 9, 36, 3:

    paucissimos adhuc eloquentes litterae Romanae tulerunt,

    Quint. 10, 1, 123: amor litterarum, id. prooem. 6.—
    6.
    History, inasmuch as it is derived from written monuments:

    cupidissimus litterarum fuit,

    Nep. Cat. 3, 1; id. Pelop. 1:

    parvae et rarae per eadem tempora litterae fuere,

    Liv. 6, 1.—
    7.
    Literary labor, composition:

    omnis varietas litterarum mearum,

    Cic. Fam. 15, 4, 12:

    non nihil temporis tribuit litteris,

    Nep. Hann. 13, 2.—
    8.
    An inscription, Ov. M. 11, 706.—
    9.
    Learning, the sciences, liberal education, scholarship, letters:

    sit mihi orator tinctus litteris: audierit aliquid, legerit,

    Cic. de Or. 2, 20, 85:

    erant in eo plurimae litterae,

    id. Brut. 76, 265:

    homo communium litterarum, et politioris humanitatis non expers,

    id. de Or. 2, 7, 28:

    homo sine ingenio, sine litteris,

    id. Verr. 2, 4, 44, § 98:

    fuit in illo ingenium, ratio, memoria, litterae, cura, cogitatio, diligentia,

    id. Phil. 2, 45, 116:

    mihi nihil libri, nihil litterae, nihil doctrina prodest,

    id. Att. 9, 10, 2:

    litterarum scientia,

    id. Brut. 42, 153:

    litterarum coguitio,

    id. de Or. 3, 32, 127: nescire litteras, to be without a liberal education, id. Brut. 74, 259:

    altiores litterae,

    magic, Plin. 14, 4, 5, § 51.—Comically of the art of love: Litteras didicisti;

    quando scis, sine alios discere,

    Plaut. Truc. 4, 2, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > Litterae

  • 62 Opuntii

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Opuntii

  • 63 Opus

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Opus

  • 64 opus

    1.
    ŏpus, ĕris, n. [Sanscr. ap-as, work; whence apuas, gain; v. ops; cf. also Germ. üben].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., work, labor (cf.:

    labor, ars, opera): quod in opere faciundo operae consumis tuae,

    in doing your work, Ter. Heaut. 1, 1, 21:

    menses octo continuos opus hic non defuit, cum vas nullum fieret, nisi aureum,

    Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    oratio in causarum contentionibus magnum est quoddam opus, atque haud sciam, an de humanisoperibus longe maximum,

    id. de Or. 2, 17, 71.—
    B.
    Esp.
    1.
    Work, art, workmanship:

    naturā et opere munitus,

    Caes. B. G. 5, 21.—
    2.
    Of agricultural labor:

    opus faciam, ut defatiger usque,

    Ter. Eun. 2, 1, 14; Cic. Sen. 7, 24:

    grave Martis opus,

    Verg. A. 8, 515.—
    3.
    Of honey-making: foris [p. 1274] pascuntur (apes), intus opus faciunt, Varr. R. R. 3, 16.—
    4.
    Of literary labor:

    (Graeci) opus quaerunt,

    seek employment, Cic. Tusc. 3, 34, 81; cf. Liv. 5, 3.—
    5.
    In mal. part., Plaut. As. 5, 2, 23.—
    II.
    Transf., a work that has been done or made.
    A.
    A military work, either a defensive work, fortification, or a work of besiegers, a siege-engine, machine, etc.:

    nondum opere castrorum perfecto,

    Caes. B. C. 2, 26; so,

    opere perfecto,

    id. B. G. 1, 8; Nep. Them. 7, 1:

    Mutinam operibus munitionibusque saepsit,

    Cic. Phil. 13, 9, 20:

    operibus Toletum cepit,

    Liv. 35, 22; 37, 5.—
    B.
    Any result of labor.
    1.
    Of public works, esp. buildings:

    aedium sacrarum, publicorumque operum depopulatio,

    Cic. Verr. 1, 4, 12; Liv. 1, 56, 2; 1, 57, 1; Quint. 3, 11, 13:

    de exstruendis reficiendisve operibus,

    Suet. Tib. 30:

    opera, templum theatrumque,

    id. Calig. 21; cf.

    of an aqueduct, etc.,

    id. Claud. 20:

    in titulis operum,

    in public inscriptions, id. ib. 41 fin.
    2.
    Of writings, a work, book:

    habeo opus magnum in manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    an pangis aliquid Sophocleum? Fac opus appareat,

    id. Fam. 16, 18, 3:

    quod Homerus atque Vergilius operum suorum principiis faciunt,

    Quint. 4, 1, 34; 3, 6, 64; 10, 1, 83.—
    3.
    Of a work of art:

    quorum iste non opere delectabatur, sed pondere,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124:

    hydria Boëthi manu facta praeclaro opere,

    of admirable workmanship, id. ib. 2, 4, 14, §

    32: haec omnia antiquo opere,

    id. ib. 2, 4, 21, § 46.—
    C.
    In gen., a deed, action, performance, business:

    miserum'st opus,

    Plaut. Most. 2, 1, 2:

    ut si mures corroserint aliquid, quorum est opus hoc unum, monstrum putemus,

    Cic. Div. 2, 27, 59:

    opus meae hastae,

    Ov. M. 12, 112.—For magno opere, tanto opere, quanto opere (and, joined in one word, magnopere, tantopere, quantopere), lit., with great, such, or what labor, v. h. vv.—
    D.
    Esp. (eccl. Lat.).
    1.
    A work of superhuman power, a miracle, Vulg. Joh. 5, 36; 7, 21; 14, 10.—
    2.
    Bona opera, = kala erga, good works, deeds wrought by grace, Cypr. Ep. 18, 2; Lact. 3, 9, 15; 6, 18, 9; Vulg. Matt. 5, 16.—
    III.
    Transf., abstr. in nom. and acc., need, necessity; hence,
    A.
    Opus est, it is needful, wanting; there is need of, use for: opus est mihi, tibi, etc., I ( thou, etc.) have need of, need, want. It is contrasted with necesse est: emas non quod opus est, sed quod necesse est. Quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94, 28. Also with indigere:

    ait (Chrysippus) sapien. tem nullā re indigere, et tamen multis illi rebus opus esse, contra stulto nullā re opus est, nullā re enim uti scit, sed omnibus eget,

    Sen. Ep. 9, 12. The person who needs any thing is put in the dat., and the thing needed in the nom. or abl. (prop. abl. instrum.: opus est mihi, I have work with, i. e. I need), rarely in the gen., acc., inf., acc. and inf., or with ut.
    (α).
    With the nom. of the thing needed as subject:

    materiem, et quae opus sunt, dominus praebebit,

    Cato, R. R. 14, 3:

    minus multi opus sunt boves,

    Varr. R. R. 1, 18, 4:

    maritumi milites opus sunt tibi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 61:

    dux nobis et auctor opus est,

    Cic. Fam. 2, 6, 1:

    hujus nobis exempla permulta opus sunt,

    id. Inv. 2, 19, 57:

    ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    si quid opus erit in sumptum,

    id. Att. 5, 8, 2:

    parari, quae ad transitum Hellesponti opus essent,

    Liv. 37, 18, 10:

    quae curando vulneri opus sunt,

    id. 1, 41, 1; cf.:

    ferociora utraque quam quietis opus est consiliis,

    id. 30, 30, 11; cf. with esse: nil sibi divitias opus esse, Quadrig. ap. Gell. 17, 2, 15.—
    (β).
    With abl.:

    magistratibus opus est,

    there is need of, they are needed, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    viro et gubernatore opus est,

    Liv. 24, 8:

    opus est auctoritate tuā,

    Cic. Fam. 9, 25, 3:

    non longis opus est ambagibus,

    Ov. M. 4, 475:

    nunc opus est leviore lyrā,

    id. ib. 10, 152.—With pers. subj. (very rare):

    responderunt regem discordiis opus esse,

    Just. 11, 7, 10.— So with abl. of the part. perf.:

    maturato opus est,

    there is need of haste, it is necessary to act speedily, Liv. 8, 13; cf.:

    erat nihil cur properato opus esset,

    of haste, Cic. Mil. 19, 49 (cf. Zumpt, Gram. § 464, A, 1).— With abl. of the sup.:

    ita dictu opus est,

    it is necessary to say, I must say. Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    quod scitu opus est,

    Cic. Inv. 1, 20, 28.—
    (γ).
    With gen.:

    ad consilium pensandum temporis opus esse,

    Liv. 22, 51:

    quanti argenti opus fuit,

    id. 23, 31.—
    (δ).
    With acc. (ante-class.):

    puero opus est cibum,

    Plaut. Truc. 5, 10; 1, 1, 71: opus est modium unum (calcis), Cato, R. R. 15.—
    (ε).
    With inf.:

    quid opus est de Dionysio tam valde affirmare?

    Cic. Att. 7, 8, 1.—Ellipt.:

    quid opus est plura? (sc. proferre),

    Cic. Sen. 1, 3.—
    (ζ).
    With acc. and inf.:

    nunc opus est te animo valere,

    Cic. Fam. 16, 4, 2.—
    (η).
    With ut:

    opus nutrici autem, utrem ut habeat veteris vini largiter,

    Plaut. Truc. 5, 11; Tac. Dial. 31 init.; Vulg. Johan. 2, 25; 16, 30.—
    (θ).
    With subj. alone:

    non est opus affingas aliquid,

    Plin. Ep. 9, 33, 11.—
    (ι).
    Absol.:

    sic opus est,

    Ov. M. 1, 279.—
    2.
    Sometimes opus est is employed without the notion of strict necessity, as i. q. expedit, juvat, conducit, it is good, useful, serviceable, beneficial:

    atque haud sciam, an ne opus sit quidem, nihil umquam omnino deesse amicis,

    Cic. Lael. 14, 51; id. Off. 3, 11, 49; id. ib. 3, 32, 114; Hor. S. 1, 9, 27; 2, 6, 116.—
    B.
    Opus habere, to have need of (very rare); with abl., Col. 9, 1, 5: opus habere ut, Ambros. de Fide, 5, 17, 213; cf.:

    non dicimus opus habeo, sed opus est mihi,

    Diom. 301 P.
    2.
    Ŏpūs, ūntis, f., = Opous, a town of Locris, in Greece, now Kardhenitza, Liv. 28, 7; Ov. P. 1, 3, 73.—Hence,
    II.
    Ŏpūn-tĭus, a, um, adj., Opuntian:

    sinus,

    Mel. 2, 3, 6; Plin. 4, 7, 12, § 27:

    Philodamus,

    of Opus, Cic. Verr. 2, 2, 44, § 109.—In plur.: Ŏpūntĭi, ōrum, m., the inhabitants of Opus, the Opuntians, Liv. 28, 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > opus

  • 65 pronitas

    prōnĭtas, ātis, f. [pronus], inclination, propensity, proneness: naturae ad malum, Sen. Contr. praef., dub. (the phrase is wanting in several MSS.).

    Lewis & Short latin dictionary > pronitas

  • 66 rectum

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rectum

  • 67 regens

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > regens

  • 68 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 69 requiro

    rĕ-quīro, sīvi or sii, sītum, 3, v. a. [quaero], to seek again; to look after, to seek or search for; to seek to know, to ask or inquire after (class.; cf.: repeto, reposco, exploro).
    I.
    In gen.: Ph. Quid quaeritas? Ha. Vestigium hic requiro, Qua, etc., Plaut. Cist. 4. 2, 58:

    ego illam requiram jam, ubi ubi est,

    id. Ep. 3, 4, 56; so,

    aliquem,

    id. As. 2, 2, 1; id. Capt. 3, 1, 13; id. Bacch. 3, 5, 2; id. Pers. 4, [p. 1575] 6, 14; Ter. Ad. 3, 4, 65; id. Phorm. 2, 1, 79; 5, 6, 41; Caes. B. C. 2, 35; Cic. Rep. 1, 28, 44; Sall. C. 40, 1: legatos Allobrogum, Greg. M. in Job, 31, 54; Amm. 23, 6 al.; cf.:

    juvenem oculisque animoque,

    Ov. M. 4, 129:

    oculis terram,

    Curt. 4, 7, 11:

    cerva requisita,

    Gell. 15, 22, 6:

    libros,

    Cic. Fin. 3, 3, 10; cf.:

    scripta SCtis abolita,

    Suet. Calig. 16:

    extractum anulum,

    id. Tib. 73:

    membra omnia,

    Quint. 11, 2, 13:

    artus, ossa,

    Ov. M. 2, 336:

    portus Velinos,

    Verg. A. 6, 366:

    cibos,

    Col. 8, 8, 1:

    vinum generosum et lene,

    Hor. Ep. 1, 15, 18:

    animi neque admirantur neque requirunt rationes earum rerum, quas semper vident,

    Cic. N. D. 2, 38, 96:

    causam tam facilis eventus,

    Front. Strat. 3, 1, 2; cf.

    causam,

    Ov. M. 10, 388:

    vera,

    Lucr. 1, 640:

    tua facta,

    Ov. H. 6, 31:

    mea facta,

    id. M 13, 211:

    quaedam requisita se occultant, et eadem forte succurrunt,

    Quint. 11, 2, 7; cf. id. 8, prooem. § 30 Zumpt N. cr.; id. 5, 10, 121:

    quod si quis parum credat, apud ipsum (Lucilium) in nono requirat,

    id. 1, 7, 19.—With dependent clause:

    requireres, rogitares, quis esset, aut unde esset, etc.,

    Plaut. Merc. 3, 4, 48:

    (bestiae) ut requirant atque appetant, ad quas se applicent ejusdem generis animantes,

    Cic. Lael. 21, 81:

    illud quoque requisivi, quā ratione, etc.,

    id. Quint. 29, 88; cf. id. N. D. 1, 22, 60:

    requirunt, num aliquid, etc.,

    Quint. 12, 9, 17:

    forsitan et, Priami fuerint quae fata, requiras,

    Verg. A. 2, 506:

    cum requisisset ubinam esset,

    Nep. Att. 10, 4:

    secum, cur sit bis rapta, requirit,

    Ov. M. 15, 233.— Impers. pass.:

    requiretur fortasse nunc, quemadmodem, etc.,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 22. — Absol.:

    videmusne, ut pueri... pulsi requirant et aliquid scire se gaudeant?

    Cic. Fin. 5, 18, 48:

    subito res vetustas reddere se et offerre, nec tantum requirentibus, sed etiam sponte interim,

    Quint. 11, 2, 5:

    pande requirenti nomen terraeque tuumque,

    Ov. M. 4, 679. —
    b.
    Requirere ex or ab aliquo (aliquid), to ask, demand, inquire any thing of a person; to question a person about any thing:

    ex quibus requiram, quonam modo latuerint aut ubi, etc.,

    Cic. Cael. 28, 67:

    si quis requirit cur Romae non sim,

    id. Att. 12, 40, 3; cf.:

    saepe ex me requiris, cur, etc.,

    Tac. Or. 1:

    quoniam nihil ex te hi requirunt,

    Cic. Rep. 2, 38, 64; Quint. 1, 6, 31:

    facilia sunt ea, quae a me de Vatinio requiris,

    Cic. Fam. 1, 9, 19; cf.:

    ut id a me neve in hoc reo neve in aliis requiras,

    id. ib. 1, 9, 19:

    illud mihi numquam in mentem venit a te requirere,

    id. Ac. 1, 1, 5:

    aliquid de antiquitate ab aliquo,

    Nep. Att. 20, 2. —
    II.
    In partic., with the accessory idea of need, to ask for something needed; to need, want, lack, miss, be in want of, require (syn. desidero):

    omnes hoc loco cives Romani vestram severitatem desiderant, vestram fidem implorant, vestrum auxilium requirunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    qui beatus est, non intellego, quid requirat, ut sit beatior,

    id. Tusc. 5, 8, 23:

    habuit, non habet: desiderat, requirit, indiget,

    id. ib. 1, 36, 87: isto bono utare, dum assit;

    cum absit, ne requiras: nisi forte adulescentes pueritiam, paulum aetate progressi adulescentiam debent requirere,

    id. Sen. 10, 33; id. Fin. 1, 18, 61:

    magnam res diligentiam requirebat,

    Caes. B. G. 6, 34:

    non ex liberis populis reges requiri,

    Cic. Rep. 1, 32, 48:

    mala causa est quae requirit misericordiam, Publ. Syr. v. 312 Rib.: divitias,

    Tib. 1, 1, 41.—
    b.
    Pass., to be required, i. e. to be requisite, necessary:

    in hoc bello Asiatico virtutes animi magnae et multae requiruntur,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    haec in altercatione,

    Quint. 6, 3, 46:

    aliquae orationes ad cognoscendam litium rationem requiruntur,

    id. 10, 1, 23; Col. 1, 7, 1.—
    B.
    Transf., like desiderare, to perceive to be wanting, to look in vain for, to miss:

    qui (oculi) quocumque inciderunt, veterem consuetudinem fori et pristinum morem judiciorum requirunt,

    Cic. Mil. 1, 1:

    libertatem meam,

    id. Planc. 38, 93:

    et pacis ornamenta et subsidia belli,

    id. Imp. Pomp. 2, 6: unum historikon, id. Att. 6, 1, 8:

    Caesaris in se indulgentiam,

    Caes. B. G. 7, 63:

    quae nonnumquam requirimus,

    Cic. Mur. 29, 61:

    aliquid,

    Quint. 2, 10, 15:

    multos, Quos quondam vidi,

    Ov. M. 7, 515:

    vereor, ne desideres officium meum... sed tamen vereor, ne litterarum a me officium requiras,

    Cic. Fam. 6, 6, 1:

    in quo equidem majorum nostrorum saepe requiro prudentiam,

    id. Par. 1, 1, 7.— Hence, rĕquīsītum, i, n., P. a., as subst. (acc. to II.), a want, need, requirement (rare): ad requisita naturae, i. e. to the calls, Sall. Fragm. ap. Quint. 8, 6, 59 (Hist. 1, 54 Dietsch); Spart. Car. 6.

    Lewis & Short latin dictionary > requiro

  • 70 scateo

    scăteo, ēre (ante-class. also scatit, Lucr. 5, 40; 6, 891; and scatĕre, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 28, 69, or Trag. v. 196 Vahl.; Lucr. 5, 598; 5, 952; 6, 896; perf. and sup. wanting), v. n. [etym. dub.; cf. Lith. skas-, leap], to bubble, gush, well, spring, or flow forth ( poet.; not before the Aug. period in prose).
    I.
    Lit.: fontes scatere, Enn. l. l.; cf.:

    fons dulcis aquaï qui scatit et salsas circum se dimovet undas,

    Lucr. 6, 891 sq.; and (with erumpere) id. 5, 952; 5, 598.—
    II.
    Transf., = abundo.
    A.
    To be plentiful; to swarm, abound:

    cuniculi scatent in Hispaniă,

    Plin. 8, 58, 83, § 226; cf. Lucr. 6, 896.—
    B.
    With abl. (once also with gen. and with an acc. of respect), to gush forth with, i.e. to be full of; to swarm or abound with, to be rich in or crowded with any thing, etc.
    1.
    Lit. ( a) With abl.:

    vino scatet,

    Plaut. Aul. 3, 6, 22:

    arx (Corinthi) scatens fontibus,

    Liv. 45, 28:

    scatentem Beluis pontum,

    Hor. C. 3, 27, 26; cf.:

    Nilus scatet piscibus,

    Mel. 1, 9, 3; so,

    tota ferme Hispania metallis,

    Plin. 3, 3, 4, [p. 1640] §

    30: Terracina silvis nucum,

    id. 16, 32, 59, § 138:

    scatere vermibus,

    Vulg. Exod. 16, 20: gentes tigri ferā. Plin. 6, 20, 23, § 73.—
    (β).
    With gen.:

    terra ferarum scatit,

    Lucr. 5, 40; cf. id. 6, 891 supra.—
    2.
    Trop.:

    qualibus ostentis Aristandri volumen sca-tet,

    Plin. 17, 25, 38, § 243; cf.:

    sic videas quosdam scatere verbis, ut, etc.,

    Gell. 1, 15, 2; 17, 8, 4:

    (urtica) vel plurimis scatet remediis,

    Plin. 22, 13, 15, § 31.—With acc. respect:

    amas pol, misera: id tuos scatet animus,

    Plaut. Pers. 2, 1, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > scateo

  • 71 secerno

    sē-cerno, crēvi, crētum, 3 (old inf. secernier, Lucr. 3, 263), v. a.
    I.
    Lit., to put apart, to sunder, sever, separate (freq. and class.; not in Cæs.; cf.: sepono, sejungo, secludo); constr. with simple acc., or with ab aliquā re; less freq. ex aliquā re; poet. with abl.
    (α).
    With simple acc.:

    quae non animalia solum Corpora sejungunt, sed terras ac mare totum Secernunt,

    Lucr. 2, 729:

    seorsum partem utramque,

    id. 3, 637:

    arietes, quibus sis usurus ad feturam, bimestri tempore ante secernendum,

    Varr. R. R. 2, 2, 13 (cf. infra, b):

    stamen secernit harundo,

    Ov. M. 6, 55:

    sparsos sine ordine flores Secernunt calathis,

    separate in baskets, id. ib. 14, 267:

    nihil (praedae) in publicum secernendo augenti rem privatam militi favit,

    setting apart for the public treasury, Liv. 7, 16; cf.:

    Juppiter illa piae secrevit litora genti,

    hath set apart for the pious race, Hor. Epod. 16, 63:

    inde pares centum denos secrevit in orbes Romulus,

    separated, divided, Ov. F. 3, 127.—
    (β).
    With ab or (less freq.) with ex, and poet. with abl.:

    a terris altum secernere caelum,

    Lucr. 5, 446:

    ab aëre caelum,

    Ov. M. 1, 23:

    Europen ab Afro (medius liquor),

    Hor. C. 3, 3, 47:

    muro denique secernantur a nobis,

    Cic. Cat. 1, 13, 32:

    inermes ab armatis,

    Liv. 41, 3:

    militem a populo (in spectaculis),

    Suet. Aug. 44:

    se a bonis,

    Cic. Cat. 1, 13, 32; cf.:

    se ab Etruscis,

    Liv. 6, 10.—In the part. perf.:

    antequam incipiat admissura fieri, mares a feminis secretos habeant,

    Varr. R. R. 2, 1, 18 (cf. supra, a); so,

    saepta ab aliis,

    id. ib. 2, 2, 8:

    manus a nobis,

    Lucr. 2, 912; 3, 552:

    sphaera ab aethereā conjunctione,

    Cic. N. D. 2, 21, 55:

    sucus a reliquo cibo,

    id. ib. 2, 55, 137:

    bilis ab eo cibo,

    id. ib. al.:

    secreti ab aliis ad tribunos adducuntur,

    Liv. 6, 25; 25, 30:

    secretis alterius ab altero criminibus,

    id. 40, 8 fin.; 39, 10:

    se e grege imperatorum,

    id. 35, 14 fin.:

    unum e praetextatis compluribus,

    Suet. Aug. 94 med.:

    monile ex omni gazā,

    id. Galb. 18:

    me gelidum nemus Nympharumque leves chori Secernunt populo,

    separate, distinguish, Hor. C. 1, 1, 32.—
    II.
    Trop., to separate, disjoin, part, dissociate (syn.: internosco, distinguo).
    (α).
    With simple acc.:

    hosce ego homines excipio et secerno libenter,

    set apart, Cic. Cat. 4, 7, 15.—
    (β).
    With ab, or poet. with abl.: ut venustas et pulchritudo corporis secerni non potest a valetudine;

    sic, etc.,

    Cic. Off. 1, 27, 95:

    animum a corpore,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    tertium genus (laudationum) a praeceptis nostris,

    id. de Or. 2, 84, 341; cf.:

    ipsam pronuntiationem ab oratore,

    Quint. 1, 11, 17: dicendi facultatem a majore vitae laude, id. 2, 15, 2:

    sua a publicis consiliis,

    Liv. 4, 57:

    haec a probris ac sceleribus ejus,

    Suet. Ner. 19 et saep.:

    cur me a ceteris clarissimis viris in hoc officio secernas,

    Cic. Sull. 1, 3:

    publica privatis, sacra profanis,

    Hor. A. P. 397.—
    B.
    To distinguish, discern:

    blandum amicum a vero,

    Cic. Lael. 25, 95:

    non satis acute, quae sunt secernenda, distinguit,

    id. Top. 7, 31:

    nec natura potest justo secernere iniquum, Dividit ut bona diversis, fugienda petendis,

    Hor. S. 1, 3, 113:

    turpi honestum,

    id. ib. 1, 6, 63.—
    C.
    To set aside, reject:

    cum reus frugalissimum quemque secerneret,

    Cic. Att. 1, 16, 3:

    minus idoneos senatores,

    Suet. Vit. 2.—Hence, sēcrē-tus, a, um, P. a., severed, separated; hence, separate, apart (as an adj. not freq. till after the Aug. period; not in Cic.; syn.: sejunctus, seclusus).
    A.
    In gen.:

    ne ducem suum, neve secretum imperium propriave signa haberent, miscuit manipulos, etc.,

    Liv. 1, 52:

    electa (uva defertur) in secretam corbulam,

    Varr. R. R. 1, 54, 2:

    arva,

    Verg. A. 6, 478; Varr. L. L. 9, § 57 Müll.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of places or things pertaining to them, out of the way, retired, remote, lonely, solitary, secret (syn.:

    solus, remotus, arcanus): secreta petit loca, balnea vitat,

    Hor. A. P. 298:

    locus (opp. celeber),

    Quint. 11, 1, 47:

    montes,

    Ov. M. 11, 765:

    silva,

    id. ib. 7, 75:

    litora,

    id. ib. 12, 196:

    pars domus (the gynaeceum),

    id. ib. 2, 737; cf. in sup.:

    secretissimus locus (navis),

    Petr. 100, 6: vastum ubique silentium, secreti colles, solitary, i. e. abandoned, deserted by the enemy, = deserti, Tac. Agr. 38:

    iter (with semita),

    solitary, Hor. Ep. 1, 18, 103; cf.

    quies,

    Mart. 7, 32, 4.—Of persons and transactions, private, secret:

    invadit secretissimos tumultus,

    Sen. Ep. 91, 5:

    vacuis porticibus secretus agitat,

    Tac. A. 11, 21:

    est aliquis ex secretis studiis fructus,

    private studies, Quint. 2, 18, 4; so,

    studia (opp. forum),

    id. 12, 6, 4:

    disputationes,

    id. 12, 2, 7:

    contentio,

    Plin. Ep. 7, 9, 4 et saep. —Hence,
    b.
    Subst.: sēcrētum, i, n., retirement, solitude, secrecy; a solitude, solitary place, retreat (syn.: solitudo, secessus); sing.:

    cum stilus secreto gaudeat atque omnes arbitros reformidet,

    Quint. 10, 7, 16:

    secreti longi causā,

    Ov. H. 21, 21:

    altum abditumque secretum, Phn. Ep. 2, 17, 22: dulce,

    id. ib. 3, 1, 6; Quint. 10, 3, 30; 12, 5, 2; Tac. A. 4, 57; 14, 53; id. Agr. 39 fin.; Phaedr. 3, 10, 11; 4, 23, 6; Luc. 3, 314.— Plur.:

    se a vulgo et scaenā in secreta removere,

    Hor. S. 2, 1, 71:

    horrendaeque procul secreta Sibyllae,

    Verg. A. 6, 10; Ov. M. 1, 594; Tac. H. 3, 63; Quint. 1, 2, 18:

    dulcis secretorum comes (eloquentia),

    id. 1, 4, 5:

    cameli solitudines aut secreta certe petunt,

    Plin. 10, 63, 83, § 173.— Comp.:

    haec pars Suevorum in secretiora Germaniae porrigitur,

    into the more remote parts, Tac. G. 41. —
    (β).
    Absol.: in secreto, in a secret place, secretly:

    tempus in secreto lbi tereret,

    Liv. 26, 19, 5:

    reus in secreto agebatur,

    Curt. 10, 4, 29.—
    2.
    That is removed from acquaintance (cf. abditus), hidden, concealed, secret:

    secreta ducis pectora,

    Mart. 5, 5, 4:

    secretas advocat artes,

    Ov. M. 7, 138:

    ars,

    Petr. 3:

    litterae (with familiares),

    Quint. 1, 1, 29:

    carmina (the Sibylline odes),

    Luc. 1, 599:

    libidines,

    Tac. A. 1, 4 fin.:

    quaedam imperii pignora,

    Flor. 1, 2, 3.—With ab:

    nec quicquam secretum alter ab altero haberent,

    Liv. 39, 10, 1.— Comp.:

    libertus ex secretioribus ministeriis,

    Tac. Agr. 40:

    praemia (opp. publica largitio),

    id. H. 1, 24:

    aliud (nomen),

    Quint. 1, 4, 25:

    vitium stomachi,

    Mart. 3, 77, 9.— Poet. for the adv. secreto:

    tu (Anna) secreta pyram tecto interiore Erige,

    in secret, secretly, Verg. A. 4, 494; cf.:

    stridere secreta divisos aure susurros,

    secretly in each one's ear, Hor. S. 2, 8, 78.—Hence,
    b.
    Subst.: sēcrētum, i, n., something secret, secret conversation; a mystery, secret:

    secretum petenti non nisi adhibito filio dedit,

    Suet. Tib. 25 fin.; id. Calig. 23:

    illuc me persecutus secretum petit,

    a secret interview, Plin. Ep. 1, 5, 11:

    petito secreto futura aperit,

    Tac. H. 2, 4.— Piur.:

    crebra cum amicis secreta habere,

    Tac. A. 13, 18:

    animi secreta proferuntur,

    Plin. 14, 22, 28, § 141:

    nulla lex jubet amicorum secreta non eloqui,

    Sen. Ben. 5, 21, 1:

    omnium secreta rimari,

    Tac. A. 6, 3:

    horribile secretum,

    Petr. 21, 3; Tac. H. 1, 17 fin.; id. Agr. 25; Suet. Aug. 66:

    uxor omnis secreti capacissima,

    Plin. Ep. 1, 12, 7; Quint. 12, 9, 5 al.—Concr.:

    lucos ac nemora consecrant deorumque nominibus appellant secretum illud, quod solā reverentiā vident,

    that mysterious being, Tac. G. 9 fin.—Plur.:

    introitus, aperta, secreta velut in annales referebat,

    Tac. A. 4, 67; cf.:

    gens non astuta aperit adhuc secreta pectoris licentia joci,

    id. G. 22:

    oratio animi secreta detegit,

    Quint. 11, 1, 30; Tac. A. 1, 6; 4, 7 fin.; 6, 3; id. G. 19; Plin. Pan. 68, 6; Suet. Tib. 52; id. Oth. 3 et saep.—Concr.:

    (Minerva) hanc legem dederat, sua ne secreta viderent,

    i. e. the mysteries, Ov. M. 2, 556; 2, 749; cf.:

    secretiora quaedam,

    magic arts, Amm. 14, 6, 14:

    in secretis ejus reperti sunt duo libelli,

    among his private papers, Suet. Calig. 49.—
    3.
    Pregn., separate from what is common, i. e. uncommon, rare, recondite (perh. only in the two foll. passages of Quint.):

    (figurae) secretae et extra vulgarem usum positae, etc.,

    Quint. 9, 3, 5: interpretatio linguae secretioris, quas Graeci glôssas vocant, i. e. of the more uncommon words, id. 1, 1, 35 (for which:

    glossemata id est voces minus usitatas,

    id. 1, 8, 15).—
    4.
    In Lucr., of any thing separated from what belongs to it, i. e. wanting, deprived of, without something; with abl. or gen.:

    nec porro secreta cibo natura animantum Propagare genus possit (corresp. to sine imbribus),

    Lucr. 1, 194:

    (corpora) secreta teporis Sunt ac frigoris omnino calidique vaporis (corresp. to spoliata colore),

    id. 2, 843. —Hence, adv., in three forms: secreto (class.), secrete (post-class.), and secretim (late Lat. and very rare).
    * 1.
    (Acc. to A.) Apart, by itself, separately:

    de quibus (hortis) suo loco dicam secretius,

    Col. 11, 2, 25. —
    2.
    (Acc. to B. 2.) In secret, secretly; without witnesses; in private.
    (α).
    sēcrē-tō:

    mirum, quid solus secum secreto ille agat,

    Plaut. Am. 3, 2, 73:

    secreto illum adjutabo,

    id. Truc. 2, 7, 7:

    secreto hoc audi,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    nescio quid secreto velle loqui te Aiebas mecum,

    Hor. S. 1, 9, 67:

    secreto te huc seduxi,

    Plaut. Aul. 2, 1, 14:

    facere,

    id. Bacch. 5, 2, 30; 5, 2, 35; Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100; id. Att. 7, 8, 4; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4:

    secreto ab aliis,

    Liv. 3, 36:

    secreto agere cum aliquo,

    Caes. B. G. 1, 31, 1; Quint. 5, 13, 16; 9, 2, 79; Plin. Ep. 3, 20, 8; Curt. 7, 2, 13.—
    (β).
    sēcrētē, Tert. Or. 1 med.; id. Pall. 4 fin.
    b.
    Comp.:

    secretius emittitur inflatio,

    Sen. Q. N. 5, 4, 1. —
    (γ).
    sēcrētim, Amm. 29, 1, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > secerno

  • 72 secretum

    sē-cerno, crēvi, crētum, 3 (old inf. secernier, Lucr. 3, 263), v. a.
    I.
    Lit., to put apart, to sunder, sever, separate (freq. and class.; not in Cæs.; cf.: sepono, sejungo, secludo); constr. with simple acc., or with ab aliquā re; less freq. ex aliquā re; poet. with abl.
    (α).
    With simple acc.:

    quae non animalia solum Corpora sejungunt, sed terras ac mare totum Secernunt,

    Lucr. 2, 729:

    seorsum partem utramque,

    id. 3, 637:

    arietes, quibus sis usurus ad feturam, bimestri tempore ante secernendum,

    Varr. R. R. 2, 2, 13 (cf. infra, b):

    stamen secernit harundo,

    Ov. M. 6, 55:

    sparsos sine ordine flores Secernunt calathis,

    separate in baskets, id. ib. 14, 267:

    nihil (praedae) in publicum secernendo augenti rem privatam militi favit,

    setting apart for the public treasury, Liv. 7, 16; cf.:

    Juppiter illa piae secrevit litora genti,

    hath set apart for the pious race, Hor. Epod. 16, 63:

    inde pares centum denos secrevit in orbes Romulus,

    separated, divided, Ov. F. 3, 127.—
    (β).
    With ab or (less freq.) with ex, and poet. with abl.:

    a terris altum secernere caelum,

    Lucr. 5, 446:

    ab aëre caelum,

    Ov. M. 1, 23:

    Europen ab Afro (medius liquor),

    Hor. C. 3, 3, 47:

    muro denique secernantur a nobis,

    Cic. Cat. 1, 13, 32:

    inermes ab armatis,

    Liv. 41, 3:

    militem a populo (in spectaculis),

    Suet. Aug. 44:

    se a bonis,

    Cic. Cat. 1, 13, 32; cf.:

    se ab Etruscis,

    Liv. 6, 10.—In the part. perf.:

    antequam incipiat admissura fieri, mares a feminis secretos habeant,

    Varr. R. R. 2, 1, 18 (cf. supra, a); so,

    saepta ab aliis,

    id. ib. 2, 2, 8:

    manus a nobis,

    Lucr. 2, 912; 3, 552:

    sphaera ab aethereā conjunctione,

    Cic. N. D. 2, 21, 55:

    sucus a reliquo cibo,

    id. ib. 2, 55, 137:

    bilis ab eo cibo,

    id. ib. al.:

    secreti ab aliis ad tribunos adducuntur,

    Liv. 6, 25; 25, 30:

    secretis alterius ab altero criminibus,

    id. 40, 8 fin.; 39, 10:

    se e grege imperatorum,

    id. 35, 14 fin.:

    unum e praetextatis compluribus,

    Suet. Aug. 94 med.:

    monile ex omni gazā,

    id. Galb. 18:

    me gelidum nemus Nympharumque leves chori Secernunt populo,

    separate, distinguish, Hor. C. 1, 1, 32.—
    II.
    Trop., to separate, disjoin, part, dissociate (syn.: internosco, distinguo).
    (α).
    With simple acc.:

    hosce ego homines excipio et secerno libenter,

    set apart, Cic. Cat. 4, 7, 15.—
    (β).
    With ab, or poet. with abl.: ut venustas et pulchritudo corporis secerni non potest a valetudine;

    sic, etc.,

    Cic. Off. 1, 27, 95:

    animum a corpore,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    tertium genus (laudationum) a praeceptis nostris,

    id. de Or. 2, 84, 341; cf.:

    ipsam pronuntiationem ab oratore,

    Quint. 1, 11, 17: dicendi facultatem a majore vitae laude, id. 2, 15, 2:

    sua a publicis consiliis,

    Liv. 4, 57:

    haec a probris ac sceleribus ejus,

    Suet. Ner. 19 et saep.:

    cur me a ceteris clarissimis viris in hoc officio secernas,

    Cic. Sull. 1, 3:

    publica privatis, sacra profanis,

    Hor. A. P. 397.—
    B.
    To distinguish, discern:

    blandum amicum a vero,

    Cic. Lael. 25, 95:

    non satis acute, quae sunt secernenda, distinguit,

    id. Top. 7, 31:

    nec natura potest justo secernere iniquum, Dividit ut bona diversis, fugienda petendis,

    Hor. S. 1, 3, 113:

    turpi honestum,

    id. ib. 1, 6, 63.—
    C.
    To set aside, reject:

    cum reus frugalissimum quemque secerneret,

    Cic. Att. 1, 16, 3:

    minus idoneos senatores,

    Suet. Vit. 2.—Hence, sēcrē-tus, a, um, P. a., severed, separated; hence, separate, apart (as an adj. not freq. till after the Aug. period; not in Cic.; syn.: sejunctus, seclusus).
    A.
    In gen.:

    ne ducem suum, neve secretum imperium propriave signa haberent, miscuit manipulos, etc.,

    Liv. 1, 52:

    electa (uva defertur) in secretam corbulam,

    Varr. R. R. 1, 54, 2:

    arva,

    Verg. A. 6, 478; Varr. L. L. 9, § 57 Müll.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of places or things pertaining to them, out of the way, retired, remote, lonely, solitary, secret (syn.:

    solus, remotus, arcanus): secreta petit loca, balnea vitat,

    Hor. A. P. 298:

    locus (opp. celeber),

    Quint. 11, 1, 47:

    montes,

    Ov. M. 11, 765:

    silva,

    id. ib. 7, 75:

    litora,

    id. ib. 12, 196:

    pars domus (the gynaeceum),

    id. ib. 2, 737; cf. in sup.:

    secretissimus locus (navis),

    Petr. 100, 6: vastum ubique silentium, secreti colles, solitary, i. e. abandoned, deserted by the enemy, = deserti, Tac. Agr. 38:

    iter (with semita),

    solitary, Hor. Ep. 1, 18, 103; cf.

    quies,

    Mart. 7, 32, 4.—Of persons and transactions, private, secret:

    invadit secretissimos tumultus,

    Sen. Ep. 91, 5:

    vacuis porticibus secretus agitat,

    Tac. A. 11, 21:

    est aliquis ex secretis studiis fructus,

    private studies, Quint. 2, 18, 4; so,

    studia (opp. forum),

    id. 12, 6, 4:

    disputationes,

    id. 12, 2, 7:

    contentio,

    Plin. Ep. 7, 9, 4 et saep. —Hence,
    b.
    Subst.: sēcrētum, i, n., retirement, solitude, secrecy; a solitude, solitary place, retreat (syn.: solitudo, secessus); sing.:

    cum stilus secreto gaudeat atque omnes arbitros reformidet,

    Quint. 10, 7, 16:

    secreti longi causā,

    Ov. H. 21, 21:

    altum abditumque secretum, Phn. Ep. 2, 17, 22: dulce,

    id. ib. 3, 1, 6; Quint. 10, 3, 30; 12, 5, 2; Tac. A. 4, 57; 14, 53; id. Agr. 39 fin.; Phaedr. 3, 10, 11; 4, 23, 6; Luc. 3, 314.— Plur.:

    se a vulgo et scaenā in secreta removere,

    Hor. S. 2, 1, 71:

    horrendaeque procul secreta Sibyllae,

    Verg. A. 6, 10; Ov. M. 1, 594; Tac. H. 3, 63; Quint. 1, 2, 18:

    dulcis secretorum comes (eloquentia),

    id. 1, 4, 5:

    cameli solitudines aut secreta certe petunt,

    Plin. 10, 63, 83, § 173.— Comp.:

    haec pars Suevorum in secretiora Germaniae porrigitur,

    into the more remote parts, Tac. G. 41. —
    (β).
    Absol.: in secreto, in a secret place, secretly:

    tempus in secreto lbi tereret,

    Liv. 26, 19, 5:

    reus in secreto agebatur,

    Curt. 10, 4, 29.—
    2.
    That is removed from acquaintance (cf. abditus), hidden, concealed, secret:

    secreta ducis pectora,

    Mart. 5, 5, 4:

    secretas advocat artes,

    Ov. M. 7, 138:

    ars,

    Petr. 3:

    litterae (with familiares),

    Quint. 1, 1, 29:

    carmina (the Sibylline odes),

    Luc. 1, 599:

    libidines,

    Tac. A. 1, 4 fin.:

    quaedam imperii pignora,

    Flor. 1, 2, 3.—With ab:

    nec quicquam secretum alter ab altero haberent,

    Liv. 39, 10, 1.— Comp.:

    libertus ex secretioribus ministeriis,

    Tac. Agr. 40:

    praemia (opp. publica largitio),

    id. H. 1, 24:

    aliud (nomen),

    Quint. 1, 4, 25:

    vitium stomachi,

    Mart. 3, 77, 9.— Poet. for the adv. secreto:

    tu (Anna) secreta pyram tecto interiore Erige,

    in secret, secretly, Verg. A. 4, 494; cf.:

    stridere secreta divisos aure susurros,

    secretly in each one's ear, Hor. S. 2, 8, 78.—Hence,
    b.
    Subst.: sēcrētum, i, n., something secret, secret conversation; a mystery, secret:

    secretum petenti non nisi adhibito filio dedit,

    Suet. Tib. 25 fin.; id. Calig. 23:

    illuc me persecutus secretum petit,

    a secret interview, Plin. Ep. 1, 5, 11:

    petito secreto futura aperit,

    Tac. H. 2, 4.— Piur.:

    crebra cum amicis secreta habere,

    Tac. A. 13, 18:

    animi secreta proferuntur,

    Plin. 14, 22, 28, § 141:

    nulla lex jubet amicorum secreta non eloqui,

    Sen. Ben. 5, 21, 1:

    omnium secreta rimari,

    Tac. A. 6, 3:

    horribile secretum,

    Petr. 21, 3; Tac. H. 1, 17 fin.; id. Agr. 25; Suet. Aug. 66:

    uxor omnis secreti capacissima,

    Plin. Ep. 1, 12, 7; Quint. 12, 9, 5 al.—Concr.:

    lucos ac nemora consecrant deorumque nominibus appellant secretum illud, quod solā reverentiā vident,

    that mysterious being, Tac. G. 9 fin.—Plur.:

    introitus, aperta, secreta velut in annales referebat,

    Tac. A. 4, 67; cf.:

    gens non astuta aperit adhuc secreta pectoris licentia joci,

    id. G. 22:

    oratio animi secreta detegit,

    Quint. 11, 1, 30; Tac. A. 1, 6; 4, 7 fin.; 6, 3; id. G. 19; Plin. Pan. 68, 6; Suet. Tib. 52; id. Oth. 3 et saep.—Concr.:

    (Minerva) hanc legem dederat, sua ne secreta viderent,

    i. e. the mysteries, Ov. M. 2, 556; 2, 749; cf.:

    secretiora quaedam,

    magic arts, Amm. 14, 6, 14:

    in secretis ejus reperti sunt duo libelli,

    among his private papers, Suet. Calig. 49.—
    3.
    Pregn., separate from what is common, i. e. uncommon, rare, recondite (perh. only in the two foll. passages of Quint.):

    (figurae) secretae et extra vulgarem usum positae, etc.,

    Quint. 9, 3, 5: interpretatio linguae secretioris, quas Graeci glôssas vocant, i. e. of the more uncommon words, id. 1, 1, 35 (for which:

    glossemata id est voces minus usitatas,

    id. 1, 8, 15).—
    4.
    In Lucr., of any thing separated from what belongs to it, i. e. wanting, deprived of, without something; with abl. or gen.:

    nec porro secreta cibo natura animantum Propagare genus possit (corresp. to sine imbribus),

    Lucr. 1, 194:

    (corpora) secreta teporis Sunt ac frigoris omnino calidique vaporis (corresp. to spoliata colore),

    id. 2, 843. —Hence, adv., in three forms: secreto (class.), secrete (post-class.), and secretim (late Lat. and very rare).
    * 1.
    (Acc. to A.) Apart, by itself, separately:

    de quibus (hortis) suo loco dicam secretius,

    Col. 11, 2, 25. —
    2.
    (Acc. to B. 2.) In secret, secretly; without witnesses; in private.
    (α).
    sēcrē-tō:

    mirum, quid solus secum secreto ille agat,

    Plaut. Am. 3, 2, 73:

    secreto illum adjutabo,

    id. Truc. 2, 7, 7:

    secreto hoc audi,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    nescio quid secreto velle loqui te Aiebas mecum,

    Hor. S. 1, 9, 67:

    secreto te huc seduxi,

    Plaut. Aul. 2, 1, 14:

    facere,

    id. Bacch. 5, 2, 30; 5, 2, 35; Cic. Verr. 2, 4, 45, § 100; id. Att. 7, 8, 4; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4:

    secreto ab aliis,

    Liv. 3, 36:

    secreto agere cum aliquo,

    Caes. B. G. 1, 31, 1; Quint. 5, 13, 16; 9, 2, 79; Plin. Ep. 3, 20, 8; Curt. 7, 2, 13.—
    (β).
    sēcrētē, Tert. Or. 1 med.; id. Pall. 4 fin.
    b.
    Comp.:

    secretius emittitur inflatio,

    Sen. Q. N. 5, 4, 1. —
    (γ).
    sēcrētim, Amm. 29, 1, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > secretum

  • 73 senatus

    sĕnātus, ūs ( gen. senati, Plaut. Cas. 3, 2, 6; id. Ep. 2, 2, 5; Sisenn. ap. Non. 484, 18; Cic. Div. in Caecil. 5, 19; also cited ap. Charis. p. 116 P.; Sall. C. 30, 3; 36, 5; 53, 1. acc. to Non. 484, 15; Charis. p. 10 P.; Don. Ter. Hec. 3, 2, 21; Prisc. p. 712 P.; id. Fragm. ap. Don. Ter. And. 2, 2, 28; also Cic. Fam. 2, 7, 4, acc. to the pr. man. of the Cod. Medic.; cf. Quint. 1, 6, 27.—Another form of the gen. senatuis, C. Fann. ap. Charis. p. 116 P.; Sisenn. ap. Non. 484, 19; also,

    as it seems,

    Varr. ib. 484, 19, yet the passage itself is wanting.—In old orthog. SENATVOS, S. C. de Bacch.; dat. senato, Quint. 1, 6, 27), m. [senex; like gerousia from gerôn; cf. Cic. Rep. 2, 28, 51; id. Sen. 6, 19], the council of the elders, the Senate, the supreme council in Rome, concerning whose origin, constitution, powers, etc., v. senator; cf. Momms. Hist. of Rome, 1, 113 sqq.; 1, 406 sqq. Am. ed.; Becker, Antiq. 2, 1, p. 339 sq.; 2, 2, p. 385 sq.; 2, 3, p. 210 sq.;

    and the authors there cited: quae (consilium, ratio, sententia) nisi essent in senibus, non summum consilium majores nostri appellassent senatum. Apud Lacedaemonios quidem ii, qui amplissimum magistratum gerunt, ut sunt sic etiam nominantur senes,

    Cic. Sen. 6, 19:

    Romuli senatus, qui constabat ex optimatibus,

    id. Rep. 2, 12, 23:

    (Majores nostri) senatum rei publicae custodem collo caverunt,

    id. Sest. 65, 137:

    senatus rem pu blicam tenuit, ut pleraque senatūs auctori tate gererentur,

    id. Rep. 2, 32, 56:

    ut potentia senatus atque auctoritas minueretur,

    id. ib. 2, 34, 59:

    cum potestas in populo, auctoritas in senatu sit,

    id. Leg. 3, 12, 28:

    nec per senatum solvi hac lege possumus,

    id. Rep. 3, 22, 33.—Freq. in the phrase: senatus populusque Romanus (often written S. P. Q. R.), the Senate and people of Rome, i.e. the State, the republic, Cic. Planc. 37, 90; id. Phil. 6, 2, 4;

    very rarely in reverse order: populus et senatus Romanus,

    Sall. J. 41, 2:

    populi Romani senatusque verbis,

    Liv. 7, 31, 10; 24, 37, 7; Vitr. praef. 1, 1: senatus (senati, senatuis, v. supra) consultum, a decree of the Senate (v. consulo, P. a. III.); senatūs auctoritas, the same (v. auctoritas, 4.): censuit senatus, the Senate resolved; v. censeo, 3. b. (cf. also decerno, I. A., and decretum, s. v. decerno fin.):

    senatum convocare,

    Cic. Sull. 23, 65; id. Cat. 2, 6, 12: senatus [p. 1669] est continuo convocatus frequensque convenit, id. Fam. 10, 12, 3; cf.:

    senatus frequens vocatu Drusi in curiam venit,

    id. de Or. 3, 1, 2:

    vocare senatum,

    Liv. 3, 38:

    cito cogere,

    Cic. Fam. 5, 2, 3; Suet. Caes. 16; id. Tib. 23:

    habere senatum,

    Cic. Fam. 1, 4, 1; id. Q. Fr. 2, 13, 3; Suet. Aug. 29:

    agere,

    id. Caes. 88; id. Aug. 35:

    eo die non fuit senatus neque postero,

    no session of the Senate, Cic. Fam. 12, 25, a, 1:

    eodem die Tyriis (legatis) est senatus datus frequens,

    i. e. gave audience, id. Q. Fr. 2, 13, 2 sq.; so,

    dare senatum (legatis),

    Sall. J. 13, 9; Nep. Hann. 7, 6; Liv. 41, 6 et saep.:

    senatu dimisso,

    Cic. Lael. 3, 12:

    dimittere senatum,

    id. Verr. 2, 4, 65, § 146:

    mittere,

    id. Q. Fr. 2, 1, 1:

    multa ejus (Catonis) et in senatu et in foro vel provisa prudenter vel acta constanter ferebantur,

    in the meetings of the Senate, id. Lael. 2, 6; cf.:

    (Catilina) etiam in senatum venit,

    id. Cat. 1, 1, 2: ad senatum adduci, in senatu poni, id. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 50:

    ad senatum in Capitolio stare,

    Cic. Ac. 2, 45, 137: in senatu sedere, to sit among the senators, on the senatorial seats (in the theatre), Suet. Claud. 25 fin.; cf.:

    in orchestram senatumque descendit,

    id. Ner. 12:

    in senatum venire,

    to become a senator, Cic. Fl. 18, 42:

    de senatu cooptando,

    nominating, electing, id. Verr. 2, 2, 49, § 122; Liv. 23, 3:

    de senatu movere,

    Cic. Clu. 43, 122:

    senatu movere,

    Sall. C. 23, 1 Dietsch; and:

    senatu emovere,

    Liv. 45, 15, 8:

    ex or de senatu eicere,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Clu. 42, 119; 48, 135; Liv. 40, 51; 41, 27; 43, 15 al. (v. 1. lego and eicio): seminarium senatus, i. e. the order of Knights, from which new senators were elected, Liv. 42, 61, 5.—Also of the Senate of other nations: senatus (Gaditanus), Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 2:

    Aeduorum,

    Caes. B. G. 1, 31, 6:

    Venetorum,

    id. ib. 3, 16 fin. et saep.:

    Judaeorum,

    Vulg. 2 Macc. 11, 27.—
    II.
    Trop., a council, i. e. consultation (mostly ante-class.):

    de re argentariā senatum convocare in corde consiliarium,

    Plaut. Ep. 1, 2, 56:

    sibi senatum consili in cor convocare,

    id. Most. 3, 1, 158; 5, 1, 8; id. Mil. 2, 6, 111:

    deūm,

    Mart. Cap. 6, § 582.

    Lewis & Short latin dictionary > senatus

  • 74 solitudo

    sōlĭtūdo, ĭnis, f. [solus], a being alone or solitary, loneliness, solitariness, solitude (of a person or place); a lonely place, desert, wilderness (class. in sing. and plur.; cf.: secretum, secessus).
    I.
    In gen.:

    ampla domus dedecori saepe domino fit, si est in eā solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139:

    si aliquis nos deus ex hac hominum frequentiā tolleret et in solitudine uspiam collocaret,

    id. Lael. 23, 87; so (opp. frequentia) id. Pis. 22, 53;

    opp. celebritas,

    id. Inv. 1, 26, 38; Plin. Pan. 49, 2:

    audistis, quae solitudo in agris esset, quae vastitas, quae fuga aratorum, quam deserta, quam relicta omnia,

    Cic. Verr. 2, 4, 51, § 114; cf.:

    quācumque venis, fuga est et ingens Circa te solitudo,

    Mart. 3, 44, 3:

    solitudo ante ostium,

    Ter. And. 2, 2, 25:

    ubi postquam solitudinem intellexit,

    Sall. J. 93, 3:

    erat ab oratoribus quaedam in foro solitudo,

    Cic. Brut. 63, 227:

    neque vero hic non contemptus est a tyrannis atque ejus solitudo,

    Nep. Thras. 2, 2:

    mihi solitudo et recessus provincia est,

    Cic. Att. 12, 26, 2:

    in aliquā desertissimā solitudine,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171:

    Sigambri se in solitudinem ac silvas abdiderant,

    Caes. B. G. 4, 18 fin.: an malitis hanc solitudinem vestram quam urbem hostium esse? solitary, desert place (Rome), Liv. 5, 53, 7:

    delere omne Latium, vastas inde solitudines facere,

    id. 8, 13, 15; cf. id. 39, 18:

    nec umquam ex solitudine suā prodeuntem, nisi ut solitudinem faceret,

    Plin. Pan. 48 fin.:

    ubi solitudinem faciunt, pacem appellant,

    Tac. Agr. 30 fin.; Curt. 8, 8, 10; 9, 2, 24; Liv. 39, 18, 2:

    nivosae solitudini cohaerentes,

    bordering on, Amm. 23, 6, 64.— With gen.:

    in hac omnis humani cultūs solitudine,

    Curt. 7, 3, 12.— Plur., Cic. Rep. 6, 19, 20; id. Fam. 2, 16, 6; Caes. B. G. 6, 23:

    solitudines renuntiavere missi milites ad explorandum,

    Plin. 6, 29, 35, § 181; Vell. 2, 55, 4; Plin. 6, 13, 14, § 33; 6, 17, 20, § 53.—
    II.
    In partic., analog. to the Gr. erêmia, in respect of something wanting, a being left alone or deserted, a state of want, destitution, deprivation:

    per hujus (orbae) solitudinem Te obtestor,

    Ter. And. 1, 5, 55; cf.:

    liberorum solitudo,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

    liberorum ac parentum solitudo,

    Quint. 6, 1, 18:

    Caesenniae viduitas ac solitudo,

    Cic. Caecin. 5, 13; id. Q. Fr. 1, 4, 5:

    solitudo atque inopia,

    id. Quint. 1, 5; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 8, § 25:

    Messalina tribus omnino comitantibus (id repente solitudinis erat) spatium urbis pedibus emensa,

    Tac. A. 11, 32:

    magistratuum,

    Liv. 6, 35 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > solitudo

  • 75 spiritus

    spīrĭtus, ūs (scanned spĭrĭtus, Sedul. Hymn. 1 fin.; dat. SPIRITO, Inscr. Orell. 3030; gen., dat., and abl. plur. only eccl. and late Lat., e. g. spirituum, Vulg. Marc. 6, 7:

    spiritibus,

    Aug. Serm. 216, 11 fin.; Vulg. Luc. 8, 2), m. [spiro], a breathing or gentle blowing of air, a breath, breeze (syn.: aura, flatus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    spiritum a vento modus separat: vehementior enim spiritus ventus est, invicem spiritus leviter fluens aër,

    Sen. Q. N. 5, 13, 4; cf. Plin. Ep. 5, 6, 5: spiritus Austri Imbricitor, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 423 Vahl.), Cic. poët. N. D. 2, 44, 114:

    Boreae,

    Verg. A. 12, 365:

    quo spiritus non pervenit,

    Varr. R. R. 1, 57, 2; cf.:

    silentis vel placidi spiritus dies,

    Col. 3, 19 fin.:

    alvus cum multo spiritu redditur,

    Cels. 2, 7 med.
    B.
    In partic.
    1.
    The air: imber et ignis, spiritus et gravis terra, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll. (Ann. v. 511 Vahl.):

    proximum (igni) spiritus, quem Graeci nostrique eodem vocabulo aëra appellant,

    Plin. 2, 5, 4, § 10:

    quid tam est commune quam spiritus vivis?

    Cic. Rosc. Am. 26, 72; cf. Quint. 12, 11, 13:

    potestne tibi haec lux, Catilina, aut hujus caeli spiritus esse jucundus?

    Cic. Cat. 1, 6, 15.—
    2.
    An exhalation, smell, odor:

    spiritus unguenti suavis,

    Lucr. 3, 222:

    foedi odoris,

    Cels. 5, 26, 31 fin.:

    florum,

    Gell. 9, 4, 10:

    sulfuris,

    Pall. Aug. 9, 1; cf. Hor. C. 3, 11, 19.—
    3.
    Breathed air, a breath:

    quojus tu legiones difflavisti spiritu,

    Plaut. Mil. 1, 1, 17.— Absol.: (equus) saepe jubam quassit simul altam: Spiritus ex animā calida spumas agit albas, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 507 Vahl.):

    creber spiritus,

    Lucr. 6, 1186:

    ardentes oculi atque attractus ab alto Spiritus,

    Verg. G. 3, 505:

    petitus imo spiritus,

    Hor. Epod. 11, 10:

    in pulmonibus inest raritas... ad hauriendum spiritum aptissima,

    Cic. N. D. 2, 55, 136:

    diffunditur spiritus per arterias,

    id. ib. 2, 55, 138:

    animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,

    id. ib. 2, 54, 134:

    si spiritum ducit, vivit,

    id. Inv. 1, 46, 86:

    tranquillum atque otiosum spiritum ducere,

    id. Arch. 12, 30:

    longissima est complexio verborum, quae volvi uno spiritu potest,

    id. de Or. 3, 47, 182:

    versus multos uno spiritu pronuntiare,

    id. ib. 1, 61, 261:

    spiritus nec crebro receptus concidat sententiam, nec eo usque trahatur, donec deficiat,

    Quint. 11, 3, 53:

    lusit vir egregius (Socrates) extremo spiritu,

    Cic. Tusc. 1, 40, 96; cf. id. Sest. 37, 79: quorum usque ad extremum spiritum est provecta prudentia, id. Sen. 9, 27:

    quos idem Deus de suis spiritibus figuravit,

    Lact. Epit. 42, 3.—With gen.:

    ut filiorum suorum postremum spiritum ore excipere liceret,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118; Cels. 4, 4; 3, 27; Col. 6, 9, 3; Quint. 9, 4, 68; 11, 3, 32; 11, 3, 53 sq.—
    C.
    Transf.
    1.
    In abstr., a breathing:

    aspera arteria excipiat animam eam, quae ducta sit spiritu,

    Cic. N. D. 2, 54, 136; cf. id. ib. 2, 55, 138:

    aër spiritu ductus alit et sustentat animantes,

    id. ib. 2, 39, 101:

    crevit onus neque habet quas ducat spiritus auras,

    Ov. M. 12, 517.—Esp.: spiritum intercludere (includere), to stop the breath, suffocate, choke, etc.:

    lacrimae spiritum et vocem intercluserunt,

    Liv. 40, 16, 1; 40, 24, 7; so,

    includere,

    id. 21, 58, 4.—
    2.
    The breath of a god, inspiration:

    haec fieri non possent, nisi ea uno divino et continuato spiritu continerentur,

    by a divine inspiration, Cic. N. D. 2, 7, 19; 3, 11, 28; cf.:

    poëtam quasi divino quodam spiritu inflari,

    id. Arch. 8, 18.—
    3.
    The breath of life, life:

    eum spiritum, quem naturae debeat, patriae reddere,

    Cic. Phil. 10, 10, 20:

    vos vero qui extremum spiritum in victoriā effudistis,

    id. ib. 14, 12, 32:

    dum spiritus hos regit artus,

    Verg. A. 4, 336; cf. Hor. C. 4, 8, 14:

    ne cum sensu doloris aliquo spiritus auferatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    aliquem spiritu privare,

    Vell. 2, 87, 2:

    merula spiritum reddidit,

    to expire, die, id. 2, 22, 2:

    spiritus tenues vanescat in auras,

    Ov. H. 12, 85:

    non effundere mihi spiritum videbar, sed tradere,

    Sen. Ep. 78, 4:

    novissimum spiritum per ludibrium effundere,

    Tac. H. 3, 66 fin.; cf. supra, I. B.—
    4.
    Poet.,= suspirium, a sigh, Prop. 1, 16, 32; 2, 29 (3, 27), 38.—
    5.
    In gram., a breathing or aspiration (asper and lenis), Prisc. p. 572 P.; Aus. Idyll. 12 de Monos. Graec. et Lat. 19. —
    6.
    The hiss of a snake, Verg. Cul. 180.—
    II.
    Trop.
    A.
    (Class.) A haughty spirit, haughtiness, pride, arrogance; also, spirit, high spirit, energy, courage (esp. freq. in the plur.; syn. animi).
    (α).
    Sing. (in the best prose only in gen. and abl., which are wanting in plur.):

    regio spiritu,

    Cic. Agr. 2, 34, 93:

    quem hominem! quā irā! quo spiritu!

    id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6:

    illos ejus spiritus Siciliensis,

    id. Verr. 2, 3, 9, § 22:

    tantum fiduciae ac spiritūs,

    Caes. B. C. 3, 72:

    filia Hieronis, inflata adhuc regiis animis ac muliebri spiritu,

    Liv. 24, 22:

    patricii spiritūs animus,

    id. 4, 42, 5:

    ex magnitudine rerum spiritum ducat,

    Quint. 1, 8, 5:

    corpore majorem rides Turbonis in armis Spiritum et incessum,

    Hor. S. 2, 3, 311:

    cecidit spiritus ille tuus,

    Prop. 2, 3, 2:

    spiritu divino tactus,

    Liv. 5, 22, 5:

    non negaverim fuisse alti spiritūs viros,

    Sen. Ep. 90, 14.—
    (β).
    Plur.:

    res gestae, credo, meae me nimis extulerunt ac mihi nescio quos spiritus attulerunt,

    Cic. Sull. 9, 27:

    noratis animos ejus ac spiritus tribunicios, etc.,

    id. Clu. 39, 109; cf.:

    unius tribuni militum animos ac spiritus,

    id. Imp. Pomp. 22, 66:

    tantos sibi spiritus, sumpserat, ut ferendus non videretur,

    Caes. B. G. 1, 33 fin. in re militari sumere, id. ib. 2, 4:

    nam Dion regios spiritus repressit,

    Nep. Dion, 5, 5:

    cum spiritus plebes sumpsisset,

    Liv. 4, 54:

    si cui honores subdere spiritus potuerunt,

    id. 7, 40:

    remittant spiritus, comprimant animos suos, sedent arrogantiam, etc.,

    Cic. Fl. 22, 53:

    spiritus feroces,

    Liv. 1, 31:

    quorum se vim ac spiritus fregisse,

    id. 26, 24:

    cohibuit spiritus ejus Thrasea,

    Tac. A. 16, 26:

    Antipater, qui probe nosset spiritus ejus,

    Curt. 6, 1, 19.—
    B.
    (Mostly poet. and in post-Aug. prose.) Spirit, soul, mind.
    (α).
    Sing.:

    quoslibet occupat artus Spiritus,

    Ov. M. 15, 167; Tac. A. 16, 34: spiritum Phoebus mihi, Phoebus artem Carminis dedit, poetic spirit or inspiration, Hor. C. 4, 6, 29; cf.:

    mihi Spiritum Graiae tenuem Camenae Parca non mendax dedit,

    id. ib. 2, 16, 38:

    qualis Pindarico spiritus ore tonat,

    Prop. 3, 17 (4, 16), 40:

    imperator generosi spiritŭs,

    Plin. 8, 40, 61, § 149: avidus (i. e. to epithumêtikon, the desiring, coveting soul), Hor. C. 2, 2, 10:

    quidam comoedia necne poëma Esset, quaesivere: quod acer spiritus ac vis Nec verbis nec rebus inest,

    Hor. S. 1, 4, 46:

    majoris operis ac spiritūs,

    Quint. 1, 9, 15:

    alti spiritūs plena,

    id. 10, 1, 44:

    virtus magni spiritus est et recti,

    Sen. Ep. 74, 29:

    qui spiritus illi, Quis vultus vocisque sonus,

    Verg. A. 5, 648.—
    (β).
    Plur.: Coriolanus hostiles jam tum spiritus gerens, Liv. 2, 35; Curt. 5, 8, 17.—
    * b.
    Transf. (like anima, and the Engl. soul), a beloved object, Vell. 2, 123 fin.
    2.
    Spiritus, personified, a spirit (late Lat.); so,

    esp., Spiritus Sanctus or simply Spiritus,

    the Holy Ghost, Holy Spirit, Cod. Just. 1, 1, 1; Aus. Ephem. 2, 18:

    jurare per Deum et per Christum et per Spiritum Sanctum,

    Veg. 2, 5:

    nocens ille Spiritus,

    an evil spirit, Lact. 4, 27, 12:

    Spiritus nigri,

    evil spirits, Sedul. Carm. 3, 41.

    Lewis & Short latin dictionary > spiritus

  • 76 tanti

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanti

  • 77 tanto

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto

  • 78 tanto opere

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tanto opere

  • 79 tantus

    tantus, a, um, adj. [perh. for tavantus; cf. Sanscr. tāvant, so great; Gr. teôs, i. e. teWôs].
    I.
    Of such size or measure, so great in amount, extent, value, degree, etc. (as some standard expressed or understood); usually with a foll. quantus, ut, qui, or absol.; rarely quam.
    1.
    With [p. 1841] quantus:

    nullam (contionem) umquam vidi tantam, quanta nunc vestrum est,

    Cic. Phil. 6, 7, 18:

    quae tanta sunt in hoc uno, quanta in omnibus reliquis imperatoribus,

    id. Imp. Pomp. 11, 29:

    est alienum tanto viro, quantus es tu, non posse, etc.,

    id. ad Brut. 1, 9, 1:

    tantam eorum multitudinem nostri interfecerunt, quantum fuit diei spatium,

    Caes. B. G. 2, 11; cf.:

    quamquam Demaden continua dicendi exercitatio potuerit tantum, quantuluscumque postea fuit, fecisse,

    Quint. 2, 17, 12; Cic. Lael. 20, 74; Sall. C. 58, 2.—
    2.
    With ut.
    a.
    Denoting result or consequence; with subj.:

    tanta erat operis firmitudo, ut, etc.,

    Caes. B G 4, 17:

    non fuit tantus homo Sex. Roscius in civitate, ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 43, 125;

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis... ut, etc.,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    quod ego tantum nefas commisi, ut hanc vicem saevitiae meae redderes?

    Curt. 4, 10, 29:

    quod tantum cogitavi nefas, ut dignior Philotas me videretur?

    id. 6, 7, 30.—
    b.
    Denoting comparison:

    tantā modestiā dicto audiens fuit, ut si privatus esset,

    Nep. Ages. 4, 2.—
    3.
    With rel. qui, etc.:

    cave putes aut mare ullum aut flammam esse tantam, quam non facilius sit sedare quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 42, 65:

    statuerunt, tantum illud esse maleficium, quod, etc.,

    id. Sull. 2, 7:

    nulla est tanta vis, quae non ferro frangi possit,

    id. Marcell. 3, 8.—
    4.
    Without correlation (esp. freq. in exclamations, etc.) ita tanta mira in aedibus sunt facta, Plaut. Am. 5, 1, 5:

    tanta factis modo mira miris modis, etc.,

    id. Cas. 3, 5, 5:

    qui tantus natu deorum nescis nomina,

    id. Bacch. 1, 2, 15:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis,

    id. Rep. 1, 3, 4:

    tantilla tanta verba funditat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 61. hocine mihi ob labores tantos tantillum dari, id. Truc. 2, 6, 56:

    ne tantae nationes conjugantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    onus,

    id. ib. 2, 30 in tantis motionibus tantisque vicissitudinibus, tam multarum rerum atque tantarum ordinious, Cic. N D. 2, 5, 15:

    non idem sentio tanta hac in re tamque immensa posse fieri,

    id. de Or 2, 20, 84:

    qui tantas et tam infinitas pecunias repudiarit,

    id. Rosc. Com. 8, 24:

    tot tantaque vitia,

    id. Verr 1, 16, 47:

    quae faceres in hominem tantum et talem,

    id. Fam. 13, 66, 1; cf.:

    conservare urbes tantas atque tales,

    id. N. D. 3, 38, 92, so too, with talis, id. Fam. 15, 4, 14, id. Phil. 2, 29, 71:

    tanta ista mala,

    Sall. C. 40, 2;

    Liv 31, 9: neque tanto tractu se colligit anguis,

    Verg. G. 2, 154:

    tantorum ingentia septem Terga boum,

    id. A. 5, 404; Curt. 3, 1, 10; 3, 3, 28; 4, 1, 1:

    sexcenta tanta reddam, si vivo, tibi,

    six hundred times as much, Plaut. Bacch. 4, 9, 111; so,

    sexcenta tanta,

    id. Ps. 2, 2, 37:

    tribus tantis illi minus redit quam obseveris,

    three times as much less, id. Trin. 2, 4, 129:

    jam non quaero, unde tantam Melitensem vestem habueris,

    such a great quantity of, Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183:

    si in uno corpore tantarum rerum gubernationem mens humana possidet,

    Lact. 1, 3, 21.—
    5.
    With quam:

    maria aspera juro, Non ullum pro me tantum cepisse timorem, Quam, etc.,

    Verg. A. 6, 352 (cf. infra, B. 2.).—With a partit. gen.:

    tantus ille ventorum,

    Plin. 2, 47, 46, § 121 (dub.; Jahn, ventus).—
    6.
    Esp. in phrase tantō ŏpĕre; freq. as one word, tantŏpĕre, so greatly, in so high a degree, so very, etc. (class. and freq.):

    cur tanto opere extimueras?

    Plaut. Most. 2, 2, 92, cf.:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    Cic. Rep. 1, 18, 30; Plaut. Cas. 3, 2, 2; id. Ep. 1, 2, 31; Ter. And. 5, 2, 27; id. Heaut. 4, 5, 38; Caes. B. G. 7, 52; Cic. Rep. 1, 14, 21; id. Mur. 10, 23; id. de Or. 1, 35, 164 al.—In an inverted order:

    mirum est, me, ut redeam, te opere tanto quaesere,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 1.—
    B.
    Transf., so many ( = tot; mostly poet.):

    tantae Coëunt in proelia gentes,

    Val. Fl. 5, 636:

    lamentabile tantis urbibus,

    Stat. Th. 11, 160:

    legatum valet in tantos quanti inveniantur,

    Dig. 30, 1, 65.— Sing.:

    numquam tanto se vulture caelum Induit,

    Luc. 7, 834. —
    C.
    Neutr. absol.
    1.
    tantum, so much, so many:

    habere tantum molestiae quantum gloriae...ut tantum nobis, quantum ipsi superesse posset, remitteret,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    decutio argenti tantum, quantum mihi lubet,

    Plaut. Ep. 2, 3, 4:

    iis adposuit tantum, quod satis esset, nullo adparatu,

    Cic. Tusc. 5, 32, 91: tantum complectitur, quod satis sit modicae palaestrae, id. Leg. 2, 3, 6:

    eo indito cumini fricti tantum, quod oleat,

    Cato, R. R. 156, 3 (cf.: tantum quod, s. v. tantum, adv. B. 2. b.): Ch. Coactus reddidit ducentos et mille Philippum. Ni. Tantum debuit, Plaut. Bacch. 2, 3, 38: nec tantum Karthago habuisset opum, Cic. Rep. Fragm. ap. Non. p. 526 (1, 48, 3 B. and K.):

    cum tantum belli in manibus esset,

    Liv. 4, 57, 1:

    sed quid hic tantum hominum incedunt?

    Plaut. Poen. 3, 3, 5:

    tantum hostium intra muros est,

    Liv. 3, 17, 4 et saep.:

    sexies tantum, quam quantum satum sit,

    Cic. Verr. 2, 3, 43, § 102; cf.:

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81 (v. alter):

    tantum... dum,

    Liv. 27, 42, 12; cf.:

    tantum modo... dum,

    Sall. J. 53, 3: tantum abest, ut, etc. (v. absum). —
    b.
    In colloquial lang.: tantum est, that is all, nothing more, etc.:

    vos rogat, ut, etc. Tantum est. Valete,

    Plaut. Trin. prol. 22; so id. Cas. prol. 87: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, id. Merc. 2, 2, 12; Ter. Eun. 5, 5, 26; id. Hec. 5, 3, 15.—
    2.
    Gen. (of price) tanti:

    tanti, quanti poscit, vin' tanti illam emi?

    Plaut. Merc. 2, 4, 22; cf.:

    tanti est, quanti est fungus putidus,

    it is worth as much as, is worth no more than, id. Bacch. 4, 7, 23:

    frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

    ubi me dixero dare tanti,

    Ter. Ad. 2, 1, 49:

    graviter increpuit, tanti habitare censorem,

    in so costly a house, Plin. 17, 1, 1, § 3. —
    b.
    Trop.: est tanti (alicui), to be worth so much; to be valued, prized, or esteemed so highly; to be of such consequence or importance:

    tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti, etc.,

    Caes. B. G. 1, 20: tanti non fuit Arsacen capere, ut, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 1:

    hoc tanti fuit vertere, ut, etc.,

    Quint. 1, 6, 38: est mihi tanti, Quirites, hujus invidiae tempestatem subire, dummodo a vobis hujus belli periculum depellatur, it is worth this price to me, i. e. I esteem it a light thing, Cic. Cat. 2, 7, 15; cf.:

    sed est tanti (sc.: invidiam istam mihi impendere), dummodo,

    id. ib. 1, 9, 22:

    etsi id quidem non tanti est, quam quod propter eosdem, etc.,

    id. Mil. 22, 58:

    juratus tibi possum dicere, nihil esse tanti, etc.,

    id. Att. 2, 13, 2:

    cum dicturis tanti suae non sint (actiones),

    Quint. 12, 8, 4:

    sunt o! sunt jurgia tanti,

    Ov. M. 2, 424 et saep.—
    3.
    Abl. (with comparatives) tantō, by so much, so much the:

    quanto erat in dies gravior oppugnatio, tanto crebriores litterae nuntiique ad Caesarem mittebantur,

    Caes. B. G. 5, 45; cf.:

    quantum opere processerant, tanto aberant ab aquā longius,

    id. B. C. 1, 81:

    tanto major vis, quanto recentior,

    Plin. 9, 38, 62, § 133:

    reperietis quinquies tanto amplius istum quam quantum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 97, § 225:

    tantone minoris decumae venierunt quam fuerunt?

    id. ib. 2, 3, 45, § 106 et saep.: bis tanto amici sunt inter se quam prius, twice as much, twice as good, dis tosôi, Plaut. Am. 3, 2, 62:

    bis tanto pluris,

    id. Men. 4, 3, 6:

    ter tanto pejor,

    id. Pers. 1, 3, 73:

    multo tanto miserior,

    id. Rud. 2, 6, 37:

    si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

    post tanto,

    Verg. G. 3, 476; Curt. 6, 7, 26.— Rarely with verbs denoting comparison:

    tanto praestitit ceteros imperatores, quan to populus Romanus antecedit fortitudine cunctas nationes,

    Nep. Hann. 1, 1; Ov. M. 13, 368; cf.:

    doctrinis tanto antecessit condiscipulos, ut, etc.,

    Nep. Epam. 2, 2.— Poet. with sup.:

    tanto pessimus omnium poëta, Quanto tu optimus omnium patronus,

    Cat. 49, 6.—
    b.
    In colloquial lang.: tanto melior! so much the better! well done! good! excellent! bravo! etc.: To. Omnes sycophantias instruxi et comparavi, quo pacto ab lenone auferam hoc argentum. Sa. Tanto melior! Plaut. Pers. 2, 5, 24; cf. Sen. Ep. 31;

    so too: tanto melior,

    Plaut. Truc. 5, 61; Phaedr. 3, 5, 3:

    tanto hercle melior,

    Ter. Heaut. 3, 2, 38:

    tanto major! tanto augustior!

    how great! how noble! Plin. Pan. 71, 4:

    tanto nequior!

    so much the worse! that is bad! Ter. Ad. 4, 1, 12; cf. Plaut. Men. 2, 3, 84; so,

    tanto miserior,

    id. Stich. 5, 5, 8.—
    4.
    In tantum, so far, so much, to such a degree, so greatly:

    danti in tantum producenda notitia est muneris sui, in quantum delectatura est eum, cui datur,

    Sen. Ben. 2, 23; Col. 12, 24, 1:

    quaedam aquae fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24, 1: humum in tantum deprimere, donec altitudinis mensuram datam ceperit, Col. 3, 13, 9:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27.
    II.
    Since tantus conveys only the idea of relative greatness, it may also be used (with a foll. ut) to denote a small amount, degree, extent, etc.; hence, of such a quantity or quality, such, so small, so slight or trivial; in the neutr., so little, so few (rare but class.):

    ceterarum provinciarum vectigalia tanta sunt, ut iis ad ipsas provincias tutandas vix contenti esse possimus,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; id. Fam. 1, 7, 4: si bellum tantum erit, ut vos aut successores sustinere possint, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 10, 3:

    praesidii tantum est, ut ne murus quidem cingi possit,

    Caes. B. G. 6, 35:

    tantum navium,

    id. B. C. 3, 2.—Hence, tantum, adv.
    A.
    So much, so greatly, to such a degree, so:

    tantum, quantum quis fuge,

    as quickly as possible, Plaut. Most. 2, 2, 94:

    de quo tantum, quantum me amas, velim cogites,

    Cic. Att. 12, 18, 1:

    id tantum abest ab officio, ut, etc.,

    so far, id. Off. 1, 14, 43:

    rex tantum auctoritate ejus motus est, ut, etc.,

    Nep. Con. 4, 1:

    tantum progressus a castris, ut dimicaturum appareret,

    Liv. 37, 39, 6:

    tantumque ibi moratus, dum, etc.,

    so long, id. 27, 42, 13:

    tantum ad narrandum argumentum adest benignitas,

    Plaut. Men. prol. 16:

    ne miremini, quā ratione hic tantum apud istum libertus potuerit,

    Cic. Verr. 2, 2, 54, § 134:

    nullo tantum se Mysia cultu Jactat,

    Verg. G. 1, 102.—With adjj. (mostly poet.):

    nec tantum dulcia, quantum Et liquida,

    Verg. G. 4, 101:

    juventus Non tantum Veneris quantum studiosa culinae,

    Hor. S. 2, 5, 80:

    tantum dissimilis,

    id. ib. 2, 3, 313:

    Marius quantum bello optimus, tantum pace pessimus,

    Vell. 2, 11, 1.—
    B.
    (Acc. to tantus, II.; and therefore, prop., only so much, so little; hence) Only, alone, merely, but:

    tantum monet, quantum intellegit,

    only so much, Cic. Tusc. 2, 19, 44:

    tantum in latitudinem patebat, quantum loci acies instructa occupare poterat,

    Caes. B. G. 2, 8:

    quod haec tantum, quantum sensu movetur...se accommodat, etc.,

    Cic. Off. 1, 4, 11:

    Socratem tantum de vitā et de moribus solitum esse quaerere,

    id. Rep. 1, 10, 16:

    nomen tantum virtutis usurpas,

    id. Par. 2, 17:

    dixit tantum: nihil ostendit, nihil protulit,

    id. Fl. 15, 34:

    notus mihi nomine tantum,

    Hor. S. 1, 9, 3:

    apte dicere non elocutionis tantum genere constat, sed, etc.,

    Quint. 11, 1, 7; so,

    non tantum... sed,

    id. 9, 3, 28:

    nec tantum... sed (etiam),

    id. 3, 8, 33; 9, 3, 78; 11, 2, 5.—So with unus (mostly post-Aug.;

    once in Cic.): excepit unum tantum: scire se nihil se scire, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    unum defuisse tantum superbiae,

    Liv. 6, 16, 5; 21, 50, 6; 34, 9, 5; Just. 8, 5, 5; Cels. 5, 28, 14; Tac. A. 15, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120.—
    b.
    Strengthened by modo, and also joined with it in one word, tantummŏdo (freq. and class.;

    whereas solummodo is only post-Aug., v. h. v.): homines populariter annum tantummodo solis, id est unius astri reditu metiuntur,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    ut tantummodo per stirpes alantur suas,

    id. N. D. 2, 32, 81:

    cum tantummodo potestatem gustandi feceris,

    id. Rep. 2, 28, 51:

    omnis ea judicatio versatur tantummodo in nomine,

    id. ib. 4, 6, 6:

    pedites tantummodo umeris ac summo pectore exstare (ut possent),

    Caes. B. C. 1, 62:

    velis tantummodo,

    you have only to wish it, Hor. S. 1, 9, 54:

    unum hoc tantummodo, neque praeterea quicquam, etc.,

    Suet. Tib. 11 et saep.:

    neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non putant,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam... in campos delata acies,

    Liv. 9, 37, 2:

    Cn. Scipionem misit non ad tuendos tantummodo veteres socios, sed etiam ad pellendum Hispaniā Hasdrubalem,

    id. 21, 32, 4; so,

    non tantummodo... sed etiam,

    Sen. Polyb. 15, 3; id. Ot. Sap. 3, 5; 5, 4; Front. Ep. ad Verr. p. 124:

    non tantummodo... sed... quoque,

    Vell. 2, 110, 5:

    non tantummodo... verum etiam,

    Aug. Ep. 162, 1; id. Grat. Christ. 14: non... tantum, with ellips. of sed, not only (but much more), Ov. Am. 1, 4, 63; cf.:

    rem atrocem nec tantum epistulā dignam,

    Plin. Ep. 3, 14; Juv. 1, 131.—
    2.
    Particular phrases.
    a.
    Tantum non, analog. to the Gr. monon ouk, to [p. 1842] point out an action as only not, i. e. very nearly, completed, almost, all but, very nearly (perh. not ante-Aug.; in Cic. Att. 14, 5, 2, Baiter reads tantummodo):

    cum agger promotus ad urbem vineaeque tantum non jam injunctae moenibus essent,

    Liv. 5, 7, 2:

    tantum non jam captam Lacedaemonem esse,

    id. 34, 40, 5:

    tantum non ad portam bellum esse,

    id. 25, 15, 1:

    videt Romanos tantum non jam circumveniri a dextro cornu,

    id. 37, 29, 9:

    cum hostes tantum non arcessierint,

    id. 4, 2, 12 Drak.:

    tantum non adversis tempestatibus Rhodum enavigavit,

    Suet. Tib. 11:

    tantum non statim a funere,

    id. ib. 52:

    tantum non summam malorum suorum professus est,

    id. ib. 66:

    tantum non in ipso ejus consulatu,

    id. Dom. 15 et saep.—But in many cases non belongs to the verb, and not to tantum:

    tantum non cunctandum neque cessandum esse,

    only there must be no delay, Liv. 35, 18, 8:

    dictator bello ita gesto, ut tantum non defuisse fortunae videretur,

    id. 4, 57, 8 Drak.; cf.:

    ut qui per haec vicit, tantum non defuisse sibi advocatum sciat,

    Quint. 6, 2, 4.—
    b.
    Tantum quod, denoting immediate nearness in point of time, only, just, but just, just then, hardly, scarcely (class.):

    tantum quod ex Arpinati veneram, cum mihi a te litterae redditae sunt,

    Cic. Fam. 7, 23, 1:

    tantum quod ultimam imposuerat Pannonico bello Caesar manum, cum, etc.,

    Vell. 2, 117, 1:

    haec cum scriberem, tantum quod existimabam ad te orationem esse perlatam,

    Cic. Att. 15, 13, 7:

    navis Alexandrina, quae tantum quod appulerat,

    Suet. Aug. 98:

    natus est XVIII. Cal. Jan. tantum quod oriente sole,

    id. Ner. 6:

    tantum quod pueritiam egresso,

    id. Aug. 63:

    dentem tantum quod exemptum,

    id. Vesp. 5 (but in Liv. 22, 2, 9; 33, 4, 6; Amm. 27, 5, 4, the quod belongs not to tantum, but to the following verb):

    tantum alone = tantum quod,

    Verg. E. 6, 16. —
    c.
    Tantum quod non, only that not, nothing is wanting but:

    tantum quod hominem non nominat: causam quidem totam perscribit,

    Cic. Verr. 2, 1, 45, § 116.

    Lewis & Short latin dictionary > tantus

  • 80 truncus

    1.
    truncus, a, um, adj [root tark-, truc-, to break, tear; cf. torqueo], maimed, mutilated, mangled, dismembered, disfigured, deprived of some of its parts (mostly poet. and perh. not ante-Aug.; syn.: mutilus, mancus).
    I.
    Lit.:

    trunca manu pinus regit (Polyphemum),

    i. e. the trunk of a pinetree, Verg. A. 3, 659:

    trunca illa et retorrida manus Mucii,

    Sen. Ep. 66, 51:

    nemora,

    i. e. trees stripped of their branches, Stat. Th. 4, 455:

    truncas mhonesto vulnere nares,

    Verg. A. 6, 497:

    vultus naribus auribusque,

    Mart. 2, 83, 3:

    frons,

    deprived of its horn, Ov. M. 9, 1; 9, 86; Sil. 3, 42:

    frontem lumina truncam,

    deprived of its eyes, id. 9, 400:

    bracchia non habuit, truncoque repandus in undas Corpore desiluit,

    deprived of its limbs, Ov. M. 3, 680; cf. Just. 2, 9, 19:

    puerum trunci corporis in agro Romano natum,

    Liv. 41, 9, 5:

    varie ex integris truncos gigni, ex truncis integros,

    Plin. 7, 11, 10, § 50:

    tela,

    i.e. broken in pieces, Verg. A. 11, 9; cf.:

    trunci enses et fractae hastae,

    Stat. Th. 2, 711:

    truncum lignum, i. e. hasta fracta,

    Val. Fl. 6, 251: membra carmae, Ov M. 11, 560; cf.

    alnus,

    without oars, Val. Fl. 2, 300:

    truncae atque mutilae litterae,

    Gell. 17, 9, 12:

    exta,

    Val. Max. 1, 6, 9.—
    (β).
    Poet., with gen.:

    animalia trunca pedum,

    without feet, Verg. G. 4, 310: truncus capitis, Sil 10, 311.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of things, not developed, imperfect, or wanting in their parts:

    quaedam imperfecta (animalia) suisque Trunca vident numeris,

    Ov. M. 1, 428:

    ranae pedibus,

    id. ib. 15, 376:

    ipse (nanus) jactabat truncas manus,

    Prop. 4 (5), 8, 42—
    2.
    Of members cut off:

    bracchia,

    Val. Fl. 4, 181:

    manus,

    Sen. Contr 1, 4.—
    II.
    Trop., maimed, mutilated:

    (Capua) urbs trunca, sine senatu, sine plebe, sine magistratibus,

    Liv. 31, 29, 11:

    pecus,

    without a leader, Stat. Th. 5, 333:

    manus vero, sine quibus trunca esset actio ac debilis, vix dici potest, quot motus habeant,

    Quint. 11, 3, 85:

    trunca et debilis medicina (sine rerum naturae cognitione), Cels. praef.: sermo (volucrum),

    Stat. Th. 12, 478:

    trunca quaedam ex Menandro,

    fragments, Gell. 2, 23, 21.—Hence, subst.:
    2.
    truncus, i, m., the stem, stock, bole, or trunk of a tree (without regard to its branches).
    I.
    Lit.:

    cibus... Per truncos ac per ramos diffunditur omnes,

    Lucr. 1, 353:

    quid? in arboribus, in quibus non truncus, non rami, non folia sunt denique, nisi, etc.,

    Cic. de Or. 3, 46, 179; cf. id. Sen. 15, 52; id. N. D. 2, 47, 120; id. Lael. 13, 48; Caes. B. G. 4, 17; 7, 73, Verg. G. 2, 78; 3, 233; Hor S. 1, 8, 1; id. C. 2, 17, 27; 3, 4, 55; Ov. M. 2, 358; 8, 346; id. H. 9, 93; Col. Arb. 17, 1; Sen. Ep. 86, 17.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of the human body, the trunk, the body, apart from the limbs:

    status erectus et celsus, nullā mollitiā cervicum: trunco magis toto se ipse moderans,

    Cic. Or. 18, 59:

    nemo illum ex trunco corporis spectabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28:

    recto pugnat se attollere trunco,

    Ov. M. 2, 822; cf. id. ib. 7, 640:

    et caput abscisum calido viventeque trunco,

    Lucr. 3, 654: jacet litore truncus. Verg. A. 2, 557.—
    2.
    Of a column.
    (α).
    The shaft, Vitr. 4, 1 med.
    (β).
    The cubical trunk of a pedestal, the die or dado, Vitr. 3, 3; cf. Plin. 16, 40, 76, § 201.—
    3.
    A piece cut off, as a branch of a tree for an our:

    frondentes,

    Val. Fl. 8, 287;

    a piece of flesh for smoking (cf. trunculus),

    Verg. M. 57.—
    4.
    Like caudex, stipes, and the Engl. stock, for blockhead, dunce, dolt:

    quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

    Cic. N. D. 1, 30, 84:

    tamquam truncus atque stipes,

    id. Pis. 9, 19. —
    * II.
    Trop., a trunk, stem:

    quae (stirpes aegritudinis) ipso trunco everso omnes eligendae (elidendae, Kühn.) sunt,

    Cic. Tusc. 3, 34, 83.

    Lewis & Short latin dictionary > truncus

См. также в других словарях:

  • wanting — [wän′tiŋ] adj. 1. absent; lacking; missing [a coat with some buttons wanting] 2. not up to some standard; inadequate in some essential [weighed and found wanting] prep. 1. lacking (something); without [a watch wanting a minute hand] 2. minus;… …   English World dictionary

  • Wanting — Want ing, a. Absent; lacking; missing; also, deficient; destitute; needy; as, one of the twelve is wanting; I shall not be wanting in exertion. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • wanting — index defective, deficient, delinquent (overdue), destitute, devoid, faulty, imperfect, inadept …   Law dictionary

  • wanting discretion — index imprudent Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • wanting in candor — index disingenuous Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • wanting in probity — index dishonest, fraudulent Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • wanting in proportion — index disproportionate Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • wanting — [adj] lacking, inadequate absent, away, bankrupt, bereft, burned out*, cooked*, cut off, defective, deficient, deprived, destitute, devoid, disappointing, empty, failing, faulty, gone, half baked*, imperfect, incomplete, in default, inferior,… …   New thesaurus

  • wanting — ► ADJECTIVE 1) lacking in something required, necessary, or usual. 2) absent; not provided …   English terms dictionary

  • wanting — want|ing [ˈwɔntıŋ US ˈwo:n , ˈwa:n ] adj [not before noun] formal something that is wanting lacks or misses something that it needs or something that you expect it to have ▪ Their security procedures were found wanting . wanting in ▪ They were… …   Dictionary of contemporary English

  • wanting — adjective (not before noun) 1 be found wanting proven not to be good enough for a particular purpose: Traditional solutions had been tried and found wanting. 2 wanting in sth formal not having enough of something: wanting in grace and tact 3… …   Longman dictionary of contemporary English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»