Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

in+tempore

  • 81 ab

    ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

    AF VOBEIS,

    Inscr. Orell. 3114;

    AF MVRO,

    ib. 6601;

    AF CAPVA,

    ib. 3308;

    AF SOLO,

    ib. 589;

    AF LYCO,

    ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

    abs chorago,

    Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

    abs quivis,

    Ter. Ad. 2, 3, 1:

    abs terra,

    Cato, R. R. 51;

    and in compounds: aps-cessero,

    Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

    and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

    id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).
    I.
    In space, and,
    II.
    Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.
    I.
    Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

    Caesar maturat ab urbe proficisci,

    Caes. B. G. 1, 7:

    fuga ab urbe turpissima,

    Cic. Att. 7, 21:

    ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

    Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

    illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

    all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:

    venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

    Plin. 2, 47, 48, § 128.
    b.
    Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

    oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

    Cic. Verr. 2, 4, 33:

    quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

    Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

    ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

    Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

    protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

    id. ib. 1, 25, 2:

    profecti a domo,

    Liv. 40, 33, 2;

    of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

    classe qua advecti ab domo fuerant,

    Liv. 8, 22, 6;

    of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

    Liv. 21, 9, 3; cf.:

    legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

    id. 24, 40, 2.
    c.
    Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

    Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

    libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

    Cic. Fl. 20, 47:

    Nigidium a Domitio Capuam venisse,

    id. Att. 7, 24:

    cum a vobis discessero,

    id. Sen. 22:

    multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

    Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    so a fratre,

    id. Phorm. 5, 1, 5:

    a Pontio,

    Cic. Att. 5, 3 fin.:

    ab ea,

    Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.
    B.
    Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.
    1.
    Of separation:

    ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

    Cic. Fam. 2, 1, 2:

    abesse a domo paulisper maluit,

    id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

    tum Brutus ab Roma aberat,

    Sall. C. 40, 5:

    absint lacerti ab stabulis,

    Verg. G. 4, 14.—
    2.
    Of distance:

    quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

    nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

    id. Att. 5, 16 fin.; and:

    hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

    Caes. B. G. 1, 43, 1:

    terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

    Cic. N. D. 2, 66, 164:

    non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

    Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

    cum domus patris a foro longe abesset,

    Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

    qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

    Caes. B. C. 3, 49, 5:

    quae procul erant a conspectu imperii,

    Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

    procul a castris hostes in collibus constiterunt,

    Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

    tu procul a patria Alpinas nives vides,

    Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

    v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

    tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

    id. Pis. 11, 26; and:

    tam prope ab domo detineri,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

    onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

    eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

    duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

    id. 37, 38, 5). —
    3.
    To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

    picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

    Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

    pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

    on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

    non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

    at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

    erat a septentrionibus collis,

    on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).
    II.
    Fig.
    A.
    In time.
    1.
    From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

    Exul ab octava Marius bibit,

    Juv. 1,40:

    mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

    immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

    Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    ab hac contione legati missi sunt,

    immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

    ab eo magistratu,

    after this office, Sall. J. 63, 5:

    a summa spe novissima exspectabat,

    after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

    ut primum a tuo digressu Romam veni,

    Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

    confestim a proelio expugnatis hostium castris,

    Liv. 30, 36, 1:

    statim a funere,

    Suet. Caes. 85;

    and followed by statim: ab itinere statim,

    id. ib. 60:

    protinus ab adoptione,

    Vell. 2, 104, 3:

    Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

    soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

    Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

    i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

    secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

    i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.
    2.
    With reference to a subsequent period. From, since, after:

    ab hora tertia bibebatur,

    from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

    infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

    since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

    vixit ab omni aeternitate,

    from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

    cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

    Nep. Att. 5, 3:

    in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

    after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

    centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

    since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

    cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

    id. Sen. 6, 19; and:

    ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

    since, Sall. C. 47, 2:

    diebus triginta, a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

    quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

    since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

    jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

    from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:

    ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

    Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

    cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

    Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

    a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

    Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

    pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

    from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.
    b.
    Particularly with nouns denoting a time of life:

    qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

    from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

    mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

    Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

    a pueritia,

    Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

    jam inde ab adulescentia,

    Ter. Ad. 1, 1, 16:

    ab adulescentia,

    Cic. Rep. 2, 1:

    jam a prima adulescentia,

    id. Fam. 1, 9, 23:

    ab ineunte adulescentia,

    id. ib. 13, 21, 1; cf.

    followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 20:

    a primis temporibus aetatis,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    a teneris unguiculis,

    from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

    usque a toga pura,

    id. Att. 7, 8, 5:

    jam inde ab incunabulis,

    Liv. 4, 36, 5:

    a prima lanugine,

    Suet. Oth. 12:

    viridi ab aevo,

    Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

    rarely of animals: ab infantia,

    Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

    qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

    Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

    a pausillo puero,

    id. Stich. 1, 3, 21:

    a puero,

    Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

    a pueris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

    ab adulescente,

    id. Quint. 3, 12:

    ab infante,

    Col. 1, 8, 2:

    a parva virgine,

    Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

    a parvis,

    Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

    a parvulo,

    Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

    ab parvulis,

    Caes. B. G. 6, 21, 3:

    ab tenero,

    Col. 5, 6, 20;

    and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

    Varr. R. R. 2, 1, 13.
    B.
    In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.
    1.
    In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    suspitionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42:

    qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18:

    hic ab artificio suo non recessit,

    id. ib. 1, 10, 20 al.:

    quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

    Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    condicionem quam ab te peto,

    id. ib. 2, 4, 87; cf.:

    mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 34:

    si quid ab illo acceperis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 90:

    quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

    Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    ab defensione desistere,

    Caes. B. C. 2, 12, 4:

    ne quod tempus ab opere intermitteretur,

    id. B. G. 7, 24, 2:

    ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

    Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

    qui quartus ab Arcesila fuit,

    the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

    tu nunc eris alter ab illo,

    next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

    Aiax, heros ab Achille secundus,

    next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

    quid hoc ab illo differt,

    from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

    hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

    id. Off. 2, 4, 15; and:

    discrepare ab aequitate sapientiam,

    id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

    quae non aliena esse ducerem a dignitate,

    Cic. Fam. 4, 7:

    alieno a te animo fuit,

    id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

    subdole ab re consulit,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

    haut est ab re aucupis,

    Plaut. As. 1, 3, 71:

    non ab re esse Quinctii visum est,

    Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).
    2.
    In partic.
    a.
    To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    a patre deductus ad Scaevolam,

    Cic. Lael. 1, 1:

    ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

    id. ib. 1, 3:

    disputata ab eo,

    id. ib. 1, 4 al.:

    illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

    id. de Or. 3, 51, 197:

    ita generati a natura sumus,

    id. Off. 1, 29, 103; cf.:

    pars mundi damnata a rerum natura,

    Plin. 4, 12, 26, § 88:

    niagna adhibita cura est a providentia deorum,

    Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

    quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

    is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

    salvebis a meo Cicerone,

    i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

    a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

    i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

    ne vir ab hoste cadat,

    Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

    levior est plaga ab amico quam a debitore,

    Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

    a bestiis ictus, morsus, impetus,

    id. Off. 2, 6, 19:

    si calor est a sole,

    id. N. D. 2, 52:

    ex iis a te verbis (for a te scriptis),

    id. Att. 16, 7, 5:

    metu poenae a Romanis,

    Liv. 32, 23, 9:

    bellum ingens a Volscis et Aequis,

    id. 3, 22, 2:

    ad exsolvendam fldem a consule,

    id. 27, 5, 6.—With an adj.:

    lassus ab equo indomito,

    Hor. S. 2, 2, 10:

    Murus ab ingenic notior ille tuo,

    Prop. 5, 1, 126:

    tempus a nostris triste malis,

    time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

    vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

    by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

    ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

    Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

    si postulatur a populo,

    if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

    deseror conjuge,

    Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

    and in prose,

    Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:

    ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

    Cic. Fin. 2, 24, 78:

    (urna) ab se cantat quoja sit,

    Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.
    b.
    With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

    pastores a Pergamide,

    Varr. R. R. 2, 2, 1:

    Turnus ab Aricia,

    Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

    obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

    Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.
    c.
    In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

    (sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

    id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)
    d.
    With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

    da, puere, ab summo,

    Plaut. As. 5, 2, 41; so,

    da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

    Cic. Leg. 1, 7, 21:

    coepere a fame mala,

    Liv. 4, 12, 7:

    cornicem a cauda de ovo exire,

    tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

    a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18 al.
    e.
    With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

    a foliis et stercore purgato,

    Cato, R. R. 65 (66), 1:

    tantumne ab re tuast oti tibi?

    Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

    Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

    Liv. 21, 11, 5:

    expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

    id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

    ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

    Sall. C. 32:

    ut neque sustinere se a lapsu possent,

    Liv. 21, 35, 12:

    ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133.
    f.
    With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

    el metul a Chryside,

    Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

    ab Hannibale metuens,

    Liv. 23, 36; and:

    metus a praetore,

    id. 23, 15, 7;

    v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

    Cic. Sull. 20, 59:

    postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

    you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.
    g.
    With verbs of fastening and holding:

    funiculus a puppi religatus,

    Cic. Inv. 2, 51, 154:

    cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

    Q. Cic. Pet. Cons. 3.
    h.
    Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:

    a ferro sanguis humanus se ulciscitur,

    Plin. 34, 14, 41 fin.
    i.
    Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):

    id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,

    Caes. B. G. 1, 22.
    j.
    Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

    doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

    Plaut. Cist. 1, 1, 62:

    a morbo valui, ab animo aeger fui,

    id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

    a frigore et aestu ne quid laborent,

    Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

    a frigore laborantibus,

    Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

    laborare ab re frumentaria,

    Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.
    k.
    Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

    ab ingenio improbus,

    Plaut. Truc. 4, 3, 59:

    a me pudica'st,

    id. Curc. 1, 1, 51:

    orba ab optimatibus contio,

    Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

    locus copiosus a frumento,

    Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

    sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

    id. ib. 7, 15 fin.:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    ab una parte haud satis prosperuin,

    Liv. 1, 32, 2 al.;

    so often in poets ab arte=arte,

    artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.
    l.
    In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

    linguam ab irrisu exserentem,

    thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

    ab honore,

    id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.
    m.
    Especially in the poets instead of the gen.:

    ab illo injuria,

    Ter. And. 1, 1, 129:

    fulgor ab auro,

    Lucr. 2, 5:

    dulces a fontibus undae,

    Verg. G. 2, 243.
    n.
    In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

    scuto ab novissimis uni militi detracto,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    nonnuill ab novissimis,

    id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).
    o.
    In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

    qui sunt ab ea disciplina,

    Cic. Tusc. 2, 3, 7:

    ab eo qui sunt,

    id. Fin. 4, 3, 7:

    nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

    id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).
    p.
    To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

    in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

    one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

    a manu servus,

    a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).
    q.
    The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

    a peregre,

    Vitr. 5, 7 (6), 8:

    a foris,

    Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

    ab intus,

    ib. ib. 7, 15:

    ab invicem,

    App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

    a longe,

    Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

    a modo,

    ib. ib. 23, 39;

    Hier. Vit. Hilar.: a nune,

    Vulg. Luc. 1, 48:

    a sursum,

    ib. Marc. 15, 38.
    a.
    Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

    Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

    Cic. Pis. 37, 91:

    a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

    id. Sen. 6:

    a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

    id. Rep. 1, 36, 56:

    res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

    id. Fam. 4, 13, 5.—
    b.
    Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—
    c.
    It is in various ways separated from the word which it governs:

    a vitae periculo,

    Cic. Brut. 91, 313:

    a nullius umquam me tempore aut commodo,

    id. Arch. 6, 12:

    a minus bono,

    Sall. C. 2, 6:

    a satis miti principio,

    Liv. 1, 6, 4:

    damnis dives ab ipsa suis,

    Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—
    d.
    The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

    aque Chao,

    Verg. G. 4, 347:

    aque mero,

    Ov. M. 3, 631:

    aque viro,

    id. H. 6, 156:

    aque suis,

    id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

    a meque,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    abs teque,

    id. Att. 3, 15, 4:

    a teque,

    id. ib. 8, 11, §

    7: a primaque adulescentia,

    id. Brut. 91, 315 al. —
    e.
    A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.
    III.
    In composition ab,
    1.
    Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—
    2.
    It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.)

    Lewis & Short latin dictionary > ab

  • 82 aecus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aecus

  • 83 aequum

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequum

  • 84 aequus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequus

  • 85 conjunctum

    con-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to bind together, connect, join, unite (very freq. in all perr. and species of composition); constr. with cum, inter se, the dat., or the acc. only; trop. also with ad.
    I.
    Lit.
    (α).
    With cum:

    eam epistulam cum hac,

    Cic. Fam. 7, 30, 3:

    animam cum animo,

    Lucr. 3, 160:

    naturam tenuem gravi cum corpore,

    id. 5, 563.—
    (β).
    With inter se, Lucr. 3, 559; cf. id. 3, 137.—
    (γ).
    With dat.:

    castra muro oppidoque,

    Caes. B. C. 2, 25:

    ita cursum regebat, ut primi conjungi ultimis possent,

    Curt. 5, 13, 10:

    conjunguntur his (porticibus) domus ampliores,

    Vitr. 6, 7, 3:

    dextrae dextram,

    Ov. M. 8, 421:

    aëra terris,

    Lucr. 5, 564.—
    (δ).
    With the acc. only:

    boves,

    i. e. to yoke together, Cato, R. R. 138; cf.:

    bis binos (equos),

    Lucr. 5, 1299:

    calamost plures ceră,

    Verg. E. 2, 32:

    dextras,

    id. A. 1, 514:

    nostras manus,

    Tib. 1, 6, 60:

    oras (vulneris) suturā,

    Cels. 7, 4, 3:

    medium intervallum ponte,

    Suet. Calig. 19:

    supercilia conjuncta,

    id. Aug. 79:

    verba,

    Quint. 8, 3, 36.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.
    (α).
    With cum:

    eas cohortes cum exercitu suo,

    Caes. B. C. 1, 18:

    quem ego cum deorum laude conjungo,

    i. e. put on an equality with, Cic. Pis. 9, 20; id. Font. 10, 21; cf. Quint. 11, 1, 28:

    imperii dedecus cum probro privato,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Red. Sen. 2, 4; id. Red. Quir. 7, 16; id. Brut. 31, 120:

    judicium suum cum illius auctoritate,

    Quint. 10, 3, 1:

    voluptatem cum laude ac dignitate,

    id. 8, pr. 33; 12, 2, 8; Cat. 64, 331.—
    (β).
    With ad (very rare), Quint. 4, 1, 16.—
    (γ).
    With dat.:

    noctem diei,

    Caes. B. C. 3, 13:

    arma finitimis,

    Liv. 8, 16, 2; 42, 47, 3:

    se alicui,

    Curt. 8, 13, 4:

    laudem oratori,

    Quint. 1, 10, 17; 5, 10, 51:

    sequentia prioribus,

    id. 11, 2, 20.—So of writings, to add:

    pauca scribenda conjungendaque huic commentario statui,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (δ).
    With in and abl.:

    cum in tui familiarissimi judicio ac periculo tuum crimen conjungeretur,

    Cic. Fam. 5, 17, 2:

    nefarium est... socium fallere qui se in negotio conjunxit,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    (ε).
    With in and acc.:

    omnia vota in unum,

    Petr. 86.—
    (ζ).
    With acc. only:

    vocales,

    to contract, Cic. Or. 44, 150; Quint. 12, 10, 30: bellum, to carry on or wage in concert, Cic. Imp. Pomp. 9, 26; Sil. 15, 52:

    vires,

    Val. Fl. 6, 632:

    Galliae duae, quas hoc tempore uno imperio videmus esse conjunctas,

    Cic. Prov. Cons. 2, 3:

    aequum est enim militum, talium praesertim, honorem conjungi,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    ne... tantae nationes conjungantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    Verg. A. 5, 712:

    res... sicut inter se cohaerent tempore, ita opere ipso conjungi,

    Curt. 5, 1, 2:

    passus,

    Ov. M. 11, 64:

    abstinentiam cibi,

    i. e. to continue without interruption, Tac. A. 6, 26;

    in the same sense, consulatus,

    Suet. Calig. 17; and:

    rerum actum,

    id. Claud. 23:

    nox eadem necem Britannici et rogum conjunxit,

    Tac. A. 13, 17. —
    B.
    In partic.
    1.
    To compose, form by uniting:

    quod (Epicurus) e duplici genere voluptatis conjunctus est (i. e. Epicuri summum bonum),

    Cic. Fin. 2, 14, 44 Madv. ad loc.—
    2.
    To unite, join in marriage or love:

    me tecum,

    Ov. H. 21, 247:

    aliquam secum matrimonio,

    Curt. 6, 9, 30:

    aliquam sibi justo matrimonio,

    Suet. Ner. 28; cf.:

    aliquam sibi,

    id. Calig. 26:

    conjungi Poppaeae,

    Tac. A. 14, 60; Cat. 64, 335:

    conubia Sabinorum (Romulus),

    to bring about, accomplish, Cic. de Or. 1, 9, 37.—
    3.
    To connect, unite by the ties of relationship or friendship:

    se tecum affinitate,

    Nep. Paus. 2, 3:

    tota domus conjugio et stirpe conjungitur,

    Cic. Fin. 5, 23, 65:

    nos inter nos (res publica),

    id. Fam. 5, 7, 2:

    me tibi (studia),

    id. ib. 15, 11, 2; Caes. B. C. 3, 21:

    multos sibi familiari amicitiā,

    Sall. J. 7, 7:

    Ausonios Teucris foedere,

    Verg. A. 10, 105:

    optimum quemque hospitio et amicitiā,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    amicitiam,

    id. Clu. 16, 46; cf.:

    societatem amicitiamque,

    Sall. J. 83, 1.—Hence, conjunctus, a, um, P. a.
    A.
    (Acc. to I.) United, connected; hence, of places, bordering upon, near:

    loca, quae Caesaris castris erant conjuncta,

    Caes. B. C. 1, 64 init.; 2, 25; 3, 112:

    Paphlagonia Cappadociae,

    Nep. Dat. 5, 5:

    regio Oceano,

    Hirt. B. G. 8, 46; 8, 31:

    ratis crepidine saxi,

    Verg. A. 10, 653.—
    B.
    Transf., of time, connected with, following:

    quae proelio apud Arbela conjuncta sunt ordiar dicere,

    Curt. 5, 1, 2.—
    C.
    Trop.
    1.
    In gen., connected with, pertaining to; accordant or agreeing with, conformable to, etc.; constr. with cum, the dat., or rar. the abl.:

    prudentia cum justitiā,

    Cic. Off. 2, 9, 33; so,

    nihil cum virtute,

    id. ib. 1, 2, 5:

    ea, quae sunt quasi conjuncta aut quae quasi pugnantia inter se,

    id. Part. Or. 2, 7:

    verba inter se (opp. simplicia),

    id. Top. 7; id. de Or. 3, 37, 149;

    (opp. singula),

    Quint. 5, 10, 106; 7, 9, 2; 8, 1, 1:

    causae (opp. simplices),

    id. 3, 6, 94; 3, 10, 1:

    justitia intellegentiae,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    praecepta officii naturae,

    id. ib. 1, 2, 6:

    talis simulatio vanitati est conjunctior quam liberalitati,

    id. ib. 1, 14, 44; id. de Or. 2, 81, 331:

    libido scelere conjuncta,

    id. Clu. 5, 12; id. Phil. 5, 7, 20: haec necesse est aut ex praeterito tempore aut ex conjuncto aut ex sequenti petere, i. e. the present, Quint. 5, 8, 5; cf. id. 5, 9, 5; 5, 10, 94; and id. 7, 2, 46:

    conjuncta (et conveniens) constantia inter augures,

    harmonious, accordant, Cic. Div. 2, 39, 82.—
    b.
    conjunctum, i, n. subst.
    (α).
    In rhet., connection, Cic. de Or. 2, 40, 167; cf. id. ib. 2, 39, 166.—
    (β).
    A joint-sentence, = copulatum, sumpeplegmenon, Gell. 16, 8, 10.—
    (γ).
    In the physical lang. of Lucr., the necessary, inherent qualities of bodies (as weight, etc.), in contrast with eventum, merely external condition, Lucr. 1, 449 sq.—
    2.
    In partic.
    a.
    Connected by marriage, married:

    digno viro,

    Verg. E. 8, 32:

    conservae,

    Varr. R. R. 1, 17, 5.—
    * b.
    Transf., of the vine (cf. conjunx, I. 2.):

    vitis ulmo marito,

    Cat. 62, 54.—Far more freq.,
    c.
    Connected or united by relationship or friendship, allied, kindred, intimate, friendly (freq. in Cic.).
    (α).
    With abl.:

    cum aliquo vinculis et propinquitatis et adfinitatis,

    Cic. Planc. 11, 27:

    cum populo Romano non solum perpetuā societate atque amicitiā, verum etiam cognatione,

    id. Verr. 2, 4, 33, § 72:

    equites concordiā conjunctissimi,

    id. Clu. 55, 152:

    sanguine,

    Sall. J. 10, 3; cf.:

    Mario sanguine conjunctissimus,

    Vell. 2, 41, 2:

    propinquitatibus adfinitatibusque,

    Caes. B. G. 2, 4; cf.:

    propinquā cognatione, Nep. praef. § 7: homo conjunctissimus officiis, usu, consuetudine,

    Cic. Sull. 20, 57; id. Cat. 1, 13, 33; id. de Or. 1, 7, 24; id. Att. 1, 16, 11; Nep. Att. 12, 1 al. —
    (β).
    With cum, etc.:

    ubi tecum conjunctus siem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 52: so,

    genus cum diis,

    Suet. Caes. 6.— Absol.:

    conjunctus an alienus,

    Quint. 7, 4, 21; Nep. Att. 7, 1; Curt. 6, 11, 10.—With dat.:

    conjunctissimus huic ordini,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    civitas populo Romano,

    Caes. B. G. 7, 33:

    conjunctior illo Nemo mihi est,

    Ov. M. 15, 599; Curt. 7, 3, 25.—With inter:

    inter se conjunctissimos fuisse Curium, Coruncanium,

    Cic. Lael. 11, 39; id. Dom. 11, 27:

    ut nosmet ipsi inter nos conjunctiores simus,

    id. Att. 14, 13, B. 5.— conjunctē, adv. (rare; most freq. in Cic.).
    1.
    In connection, conjointly, at the same time:

    conjuncte cum reliquis rebus nostra contexere,

    Cic. Fam. 5, 12, 2:

    conjuncte re verboque risus moveatur,

    id. de Or. 2, 61, 248: elatum aliquid, i. e. hypothetically (opp. simpliciter, categorically), id. ib. 2, 38, 158;

    3, 37, 149: agere,

    id. Inv. 1, 7, 9.—
    2.
    In a friendly, confidential manner:

    conjuncte vivere,

    Nep. Att. 10, 3; so with vivere in the comp., Cic. Fam. 6, 9, 1; Plin. Ep. 6, 8, 4; and in sup., Cic. Lael. 1, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > conjunctum

  • 86 conjungo

    con-jungo, nxi, nctum, 3, v. a., to bind together, connect, join, unite (very freq. in all perr. and species of composition); constr. with cum, inter se, the dat., or the acc. only; trop. also with ad.
    I.
    Lit.
    (α).
    With cum:

    eam epistulam cum hac,

    Cic. Fam. 7, 30, 3:

    animam cum animo,

    Lucr. 3, 160:

    naturam tenuem gravi cum corpore,

    id. 5, 563.—
    (β).
    With inter se, Lucr. 3, 559; cf. id. 3, 137.—
    (γ).
    With dat.:

    castra muro oppidoque,

    Caes. B. C. 2, 25:

    ita cursum regebat, ut primi conjungi ultimis possent,

    Curt. 5, 13, 10:

    conjunguntur his (porticibus) domus ampliores,

    Vitr. 6, 7, 3:

    dextrae dextram,

    Ov. M. 8, 421:

    aëra terris,

    Lucr. 5, 564.—
    (δ).
    With the acc. only:

    boves,

    i. e. to yoke together, Cato, R. R. 138; cf.:

    bis binos (equos),

    Lucr. 5, 1299:

    calamost plures ceră,

    Verg. E. 2, 32:

    dextras,

    id. A. 1, 514:

    nostras manus,

    Tib. 1, 6, 60:

    oras (vulneris) suturā,

    Cels. 7, 4, 3:

    medium intervallum ponte,

    Suet. Calig. 19:

    supercilia conjuncta,

    id. Aug. 79:

    verba,

    Quint. 8, 3, 36.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen.
    (α).
    With cum:

    eas cohortes cum exercitu suo,

    Caes. B. C. 1, 18:

    quem ego cum deorum laude conjungo,

    i. e. put on an equality with, Cic. Pis. 9, 20; id. Font. 10, 21; cf. Quint. 11, 1, 28:

    imperii dedecus cum probro privato,

    Cic. Sen. 12, 42; id. Red. Sen. 2, 4; id. Red. Quir. 7, 16; id. Brut. 31, 120:

    judicium suum cum illius auctoritate,

    Quint. 10, 3, 1:

    voluptatem cum laude ac dignitate,

    id. 8, pr. 33; 12, 2, 8; Cat. 64, 331.—
    (β).
    With ad (very rare), Quint. 4, 1, 16.—
    (γ).
    With dat.:

    noctem diei,

    Caes. B. C. 3, 13:

    arma finitimis,

    Liv. 8, 16, 2; 42, 47, 3:

    se alicui,

    Curt. 8, 13, 4:

    laudem oratori,

    Quint. 1, 10, 17; 5, 10, 51:

    sequentia prioribus,

    id. 11, 2, 20.—So of writings, to add:

    pauca scribenda conjungendaque huic commentario statui,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (δ).
    With in and abl.:

    cum in tui familiarissimi judicio ac periculo tuum crimen conjungeretur,

    Cic. Fam. 5, 17, 2:

    nefarium est... socium fallere qui se in negotio conjunxit,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    (ε).
    With in and acc.:

    omnia vota in unum,

    Petr. 86.—
    (ζ).
    With acc. only:

    vocales,

    to contract, Cic. Or. 44, 150; Quint. 12, 10, 30: bellum, to carry on or wage in concert, Cic. Imp. Pomp. 9, 26; Sil. 15, 52:

    vires,

    Val. Fl. 6, 632:

    Galliae duae, quas hoc tempore uno imperio videmus esse conjunctas,

    Cic. Prov. Cons. 2, 3:

    aequum est enim militum, talium praesertim, honorem conjungi,

    id. Phil. 14, 11, 29:

    ne... tantae nationes conjungantur,

    Caes. B. G. 3, 11:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    Verg. A. 5, 712:

    res... sicut inter se cohaerent tempore, ita opere ipso conjungi,

    Curt. 5, 1, 2:

    passus,

    Ov. M. 11, 64:

    abstinentiam cibi,

    i. e. to continue without interruption, Tac. A. 6, 26;

    in the same sense, consulatus,

    Suet. Calig. 17; and:

    rerum actum,

    id. Claud. 23:

    nox eadem necem Britannici et rogum conjunxit,

    Tac. A. 13, 17. —
    B.
    In partic.
    1.
    To compose, form by uniting:

    quod (Epicurus) e duplici genere voluptatis conjunctus est (i. e. Epicuri summum bonum),

    Cic. Fin. 2, 14, 44 Madv. ad loc.—
    2.
    To unite, join in marriage or love:

    me tecum,

    Ov. H. 21, 247:

    aliquam secum matrimonio,

    Curt. 6, 9, 30:

    aliquam sibi justo matrimonio,

    Suet. Ner. 28; cf.:

    aliquam sibi,

    id. Calig. 26:

    conjungi Poppaeae,

    Tac. A. 14, 60; Cat. 64, 335:

    conubia Sabinorum (Romulus),

    to bring about, accomplish, Cic. de Or. 1, 9, 37.—
    3.
    To connect, unite by the ties of relationship or friendship:

    se tecum affinitate,

    Nep. Paus. 2, 3:

    tota domus conjugio et stirpe conjungitur,

    Cic. Fin. 5, 23, 65:

    nos inter nos (res publica),

    id. Fam. 5, 7, 2:

    me tibi (studia),

    id. ib. 15, 11, 2; Caes. B. C. 3, 21:

    multos sibi familiari amicitiā,

    Sall. J. 7, 7:

    Ausonios Teucris foedere,

    Verg. A. 10, 105:

    optimum quemque hospitio et amicitiā,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    amicitiam,

    id. Clu. 16, 46; cf.:

    societatem amicitiamque,

    Sall. J. 83, 1.—Hence, conjunctus, a, um, P. a.
    A.
    (Acc. to I.) United, connected; hence, of places, bordering upon, near:

    loca, quae Caesaris castris erant conjuncta,

    Caes. B. C. 1, 64 init.; 2, 25; 3, 112:

    Paphlagonia Cappadociae,

    Nep. Dat. 5, 5:

    regio Oceano,

    Hirt. B. G. 8, 46; 8, 31:

    ratis crepidine saxi,

    Verg. A. 10, 653.—
    B.
    Transf., of time, connected with, following:

    quae proelio apud Arbela conjuncta sunt ordiar dicere,

    Curt. 5, 1, 2.—
    C.
    Trop.
    1.
    In gen., connected with, pertaining to; accordant or agreeing with, conformable to, etc.; constr. with cum, the dat., or rar. the abl.:

    prudentia cum justitiā,

    Cic. Off. 2, 9, 33; so,

    nihil cum virtute,

    id. ib. 1, 2, 5:

    ea, quae sunt quasi conjuncta aut quae quasi pugnantia inter se,

    id. Part. Or. 2, 7:

    verba inter se (opp. simplicia),

    id. Top. 7; id. de Or. 3, 37, 149;

    (opp. singula),

    Quint. 5, 10, 106; 7, 9, 2; 8, 1, 1:

    causae (opp. simplices),

    id. 3, 6, 94; 3, 10, 1:

    justitia intellegentiae,

    Cic. Off. 2, 9, 34:

    praecepta officii naturae,

    id. ib. 1, 2, 6:

    talis simulatio vanitati est conjunctior quam liberalitati,

    id. ib. 1, 14, 44; id. de Or. 2, 81, 331:

    libido scelere conjuncta,

    id. Clu. 5, 12; id. Phil. 5, 7, 20: haec necesse est aut ex praeterito tempore aut ex conjuncto aut ex sequenti petere, i. e. the present, Quint. 5, 8, 5; cf. id. 5, 9, 5; 5, 10, 94; and id. 7, 2, 46:

    conjuncta (et conveniens) constantia inter augures,

    harmonious, accordant, Cic. Div. 2, 39, 82.—
    b.
    conjunctum, i, n. subst.
    (α).
    In rhet., connection, Cic. de Or. 2, 40, 167; cf. id. ib. 2, 39, 166.—
    (β).
    A joint-sentence, = copulatum, sumpeplegmenon, Gell. 16, 8, 10.—
    (γ).
    In the physical lang. of Lucr., the necessary, inherent qualities of bodies (as weight, etc.), in contrast with eventum, merely external condition, Lucr. 1, 449 sq.—
    2.
    In partic.
    a.
    Connected by marriage, married:

    digno viro,

    Verg. E. 8, 32:

    conservae,

    Varr. R. R. 1, 17, 5.—
    * b.
    Transf., of the vine (cf. conjunx, I. 2.):

    vitis ulmo marito,

    Cat. 62, 54.—Far more freq.,
    c.
    Connected or united by relationship or friendship, allied, kindred, intimate, friendly (freq. in Cic.).
    (α).
    With abl.:

    cum aliquo vinculis et propinquitatis et adfinitatis,

    Cic. Planc. 11, 27:

    cum populo Romano non solum perpetuā societate atque amicitiā, verum etiam cognatione,

    id. Verr. 2, 4, 33, § 72:

    equites concordiā conjunctissimi,

    id. Clu. 55, 152:

    sanguine,

    Sall. J. 10, 3; cf.:

    Mario sanguine conjunctissimus,

    Vell. 2, 41, 2:

    propinquitatibus adfinitatibusque,

    Caes. B. G. 2, 4; cf.:

    propinquā cognatione, Nep. praef. § 7: homo conjunctissimus officiis, usu, consuetudine,

    Cic. Sull. 20, 57; id. Cat. 1, 13, 33; id. de Or. 1, 7, 24; id. Att. 1, 16, 11; Nep. Att. 12, 1 al. —
    (β).
    With cum, etc.:

    ubi tecum conjunctus siem,

    Plaut. Aul. 2, 2, 52: so,

    genus cum diis,

    Suet. Caes. 6.— Absol.:

    conjunctus an alienus,

    Quint. 7, 4, 21; Nep. Att. 7, 1; Curt. 6, 11, 10.—With dat.:

    conjunctissimus huic ordini,

    Cic. Prov. Cons. 16, 38; cf.:

    civitas populo Romano,

    Caes. B. G. 7, 33:

    conjunctior illo Nemo mihi est,

    Ov. M. 15, 599; Curt. 7, 3, 25.—With inter:

    inter se conjunctissimos fuisse Curium, Coruncanium,

    Cic. Lael. 11, 39; id. Dom. 11, 27:

    ut nosmet ipsi inter nos conjunctiores simus,

    id. Att. 14, 13, B. 5.— conjunctē, adv. (rare; most freq. in Cic.).
    1.
    In connection, conjointly, at the same time:

    conjuncte cum reliquis rebus nostra contexere,

    Cic. Fam. 5, 12, 2:

    conjuncte re verboque risus moveatur,

    id. de Or. 2, 61, 248: elatum aliquid, i. e. hypothetically (opp. simpliciter, categorically), id. ib. 2, 38, 158;

    3, 37, 149: agere,

    id. Inv. 1, 7, 9.—
    2.
    In a friendly, confidential manner:

    conjuncte vivere,

    Nep. Att. 10, 3; so with vivere in the comp., Cic. Fam. 6, 9, 1; Plin. Ep. 6, 8, 4; and in sup., Cic. Lael. 1, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > conjungo

  • 87 de

    1.
    , adv.: of place, down, only in the phrase susque deque, q. v.
    2.
    , prep. [perh. for ded; cf. Oscan dat, old abl. of pronom. stem da; cf. also Lith. praep. da, as far as; and the suffixes, old case-forms, -dam, -dem, -dum, -do, with the locative -de; v. Ribbeck, Beitr. z. L. v. d. Lat. Part. p. 4 sq.] (with abl., denotes the going out, departure, removal, or separating of an object from any fixed point. Accordingly, it occupies a middle place between ab, away from, which denotes a mere external departure, and ex, out of, which signifies from the interior of a thing. Hence verbs compounded with de are constr. not only with de, but quite as freq. with ab and ex; and, on the other hand, those compounded with ab and ex often have the terminus a quo indicated by de), from, away from, down from, out of, etc.
    A.
    In space, lit. and trop. with verbs of motion: animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 216 Vahl.):

    aliquo quom jam sucus de corpore cessit,

    Lucr. 3, 224:

    (quod Ariovistus) de altera parte agri Sequanos decedere juberet,

    to depart, withdraw from, Caes. B. G. 1, 31, 10; cf.:

    civitati persuasit, ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent,

    id. ib. 1, 2:

    decedere de provincia,

    Cic. Verr. 2, 2, 20, § 49 ( = ex provincia, id. ib. 2, 2, 65, §

    147): de vita decedere,

    Cic. Rab. Perd. 11:

    exire de vita,

    id. Lael. 4, 15 (cf.:

    excedere e vita,

    id. ib. 3, 12):

    de triclinio, de cubiculo exire,

    id. de Or. 2, 65 fin.:

    hamum de cubiculo ut e navicula jacere,

    Plin. Ep. 9, 7, 4:

    de castris procedere,

    Sall. C. 61, 8 et saep.:

    brassica de capite et de oculis omnia (mala) deducet,

    Cato R. R. 157, 6:

    de digito anulum detraho,

    Ter. Heaut. 4, 1, 38; cf.:

    de matris complexu aliquem avellere atque abstrahere,

    Cic. Font. 17:

    nomen suum de tabula sustulit,

    id. Sest. 33, 72:

    ferrum de manibus extorsimus,

    id. Cat. 2, 1, 2:

    juris utilitas vel a peritis vel de libris depromi potest,

    id. de Or. 1, 59, 252 et saep.:

    ... decido de lecto praeceps,

    Plaut. Casin. 5, 2, 50:

    de muro se deicere,

    Caes. B. C. 1, 18, 3:

    de sella exsilire,

    Cic. Verr. 2, 2, 30 fin.:

    nec ex equo vel de muro, etc., hostem destinare,

    Tert. adv. Jud. 9, p. 192:

    de caelo aliquid demittere,

    Lucr. 2, 1155; cf. Cato R. R. 14, 3 et saep.—
    b.
    In gen., to indicate the person or place from which any thing is taken, etc., with verbs of taking away, depriving, demanding, requesting, inquiring, buying; as capere, sumere, emere, quaerere, discere, trahere, etc., and their compounds; cf.:

    emere de aliquo,

    Cato R. R. 1, 4:

    aliquid mercari de aliquo,

    Cic. Fl. 20 et saep.:

    de aliquo quaerere, quid, etc.,

    Cic. Att. 1, 14, 2:

    saepe hoc audivi de patre,

    id. de Or. 3, 33, 133; cf.:

    de mausoleo exaudita vox est,

    Suet. Ner. 46:

    ut sibi liceret discere id de me,

    Ter. Eun. 2, 2, 31;

    so with petere, of place (class.): de vicino terra petita solo,

    Ov. F. 4, 822;

    so of persons (late Lat.): peto de te,

    Dig. 36, 1, 57, § 2; Apul. M. 6, p. 179, 40.
    2.
    To point out the place from which any thing is brought; and hence, trop., to indicate its origin, derivation, etc.: of, from: de circo astrologi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58; so,

    caupo de via Latina,

    Cic. Clu. 59, 163:

    nescio qui de circo maximo,

    id. Mil. 24, 65:

    declamator aliqui de ludo aut rabula de foro,

    id. Or. 15, 47:

    homo de schola atque a magistro... eruditus,

    id. de Or. 2, 7, 28:

    nautae de navi Alexandrina,

    Suet. Aug. 98:

    aliquis de ponte,

    i. e. a beggar, Juv. 14, 134:

    Libyca de rupe leones,

    Ov. F. 2, 209:

    nostro de rure corona,

    Tib. 1, 1, 15:

    Vaticano fragiles de monte patellas,

    Juv. 6, 344 al.:

    de summo loco Summoque genere eques,

    Plaut. Capt. prol. 30; cf. id. Aul. prol. 28; id. Poen. 3, 1, 13:

    genetrix Priami de gente vetusta,

    Verg. A. 9, 284; cf. id. ib. 10, 350; Stat. S. 5, 3, 126:

    de Numitore sati,

    Ov. F. 5, 41:

    de libris,

    Cic. de Or. 1, 59, 252:

    de Philocteta, id,

    ib. 3, 35, 141 (cf.:

    e Philocteta versus,

    Quint. 3, 1, 14).
    3.
    Transf., to indicate the quarter from which motion proceeds (cf. ab), from, and because motion is so often and naturally downwards, down from:

    haec agebantur in conventu, palam, de sella ac de loco superiore,

    Cic. Verr. 2, 4, 40; cf. ib. 2, 2, 38:

    quem ad se vocari et de tribunali citari jussit,

    id. ib. 2, 5, 7:

    qui nihil ex occulto, nihil de insidiis, agendum putant,

    Cic. Off. 1, 30, 109; cf.

    de tergo plagas dare,

    from behind, Plaut. Asin. 2, 2, 10; Just. 20, 5, 5:

    de paupere mensa dona,

    Tib. 1, 1, 37 et saep.—In jurid. Latin: de plano discutere, interloqui, cognoscere, etc., i. e. on level ground, not on the tribunal (cf. chamothen, opp. pro bêmatos, Dig. 27, 1, 13, § 10), Dig. 1, 4, 1; 1, 16, 9; 14. 3, 11 et saep.; so, de plano, off-hand, without formal consideration, Lucr. 1, 411;

    v. planus.—And with pendeo, etc. (the motion in the eye transferred to the object): deque viri collo dulce pependit onus,

    Ov. F. 2, 760:

    lucerna de camera pendebat,

    Petr. 30, 3; cf.:

    et nova de gravido palmite gemma tumet,

    Ov. F. 1, 152:

    de qua pariens arbore nixa dea est,

    leaning downwards against the tree, id. H. 21, 100.
    B.
    In time.
    1.
    Immediately following a given moment of time, after, directly after (very rare):

    de concursu,

    Lucr. 1, 384 (cf. Munro, ad loc.):

    velim scire hodiene statim de auctione aut quo die venias,

    Cic. Att. 12, 3:

    non bonus somnus est de prandio,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    de eorum verbis prosilui, etc.,

    id. Trin. 1, 2, 178.—Hence, diem de die, from day to day, day after day, Liv. 5, 48:

    cum is diem de die differret, dum, etc.,

    id. 25, 25; cf.:

    diem de die proferendo,

    Just. 2, 15, 6: de die in diem, from day to day, daily (eccl. Lat.), Vulg. Psa. 60, 8; 2 Pet. 2, 8; Cypr. Ep. 3, 11.
    2.
    De nocte, de vigilia, etc., to designate an act which begins or takes its origin from the night-time, Engl. during or in the course of the night, at night, by night, etc.: De. Rus cras cum filio Cum primo lucu ibo hinc. Mi. Imo de nocte censeo, to-night rather, Ter. Ad. 5, 3, 55: in comitium Milo de nocte venit, in the night (cf. shortly before, Milo media nocte in campum venit), Cic. Att. 4, 3, 4; cf. id. Mur. 33, 69:

    vigilas tu de nocte,

    id. ib. 9, 22; cf.:

    de nocte evigilabat,

    Suet. Vesp. 21:

    ut jugulent homines, surgunt de nocte latrones,

    at night, Hor. Ep. 1, 2, 32;

    and Hannibal surgere de nocte solitus, Frontin Strat. 4, 3, 7 et saep.: ut de nocte multa impigreque exsurrexi,

    late in the night, Plaut. Rud. 4, 2, 10; so,

    multa de nocte,

    Cic. Sest. 35, 75; id. Att. 7, 4 fin. (for which multa nocte, id. Q. Fr. 2, 9); cf.

    also: si de multa nocte (al. de nocte) vigilassent,

    id. Att. 2, 15, 2:

    Caesar mittit complures equitum turmas eo de media nocte,

    Caes. B. G. 7, 45; 7, 88; so,

    media de nocte,

    at midnight, Suet. Calig. 26; Hor. Ep. 1, 18, 91:

    Caesar de tertia vigilia e castris profectus,

    in the third night-watch, Caes. B. G. 1, 12:

    de tertia vigilia,

    id. ib. 1, 21; Liv. 9, 44 Drak.; 40, 4 al.; cf.:

    de quarta vigilia,

    Caes. B. G. 1, 21, 3 al.; v. vigilia. —As in this manner de nocte became adverbially = nocte, so de die was sometimes used for die or per diem:

    de die potare,

    by day, in the daytime, Plaut. Asin. 4, 2, 16:

    epulari de die,

    Liv. 23, 8; Ter. Ad. 5, 9, 8; Catull. 47, 6; Suet. Calig. 37; id. Domit. 21; cf.:

    bibulus media de luce Falerni,

    Hor. Ep. 1, 14, 34;

    and in a lusus verbb. with in diem,

    Cic. Phil. 2, 34 fin. —Less freq., de mense:

    navigare de mense Decembri,

    in December, Cic. Q. Fr. 2, 1 fin. —And once de tempore for tempore: ipse de tempore coenavit, Auct. B. Hisp. 33, 5.
    C.
    In other relations, implying separation, departure from, etc.
    1.
    To designate the whole, from which a part is taken, or of which a part is separately regarded, etc., from among, out of, from:

    hominem certum misi de comitibus meis,

    Cic. Att. 8, 1, 2:

    gladio percussus ab uno de illis,

    id. Mil. 24, 65:

    si quis de nostris hominibus,

    id. Flacc. 4:

    quemvis de iis qui essent idonei,

    id. Div. in Caecil. 4 fin.:

    de tribus et decem fundis tres nobilissimi fundi,

    id. Rosc. Am. 35, 99 et saep.:

    accusator de plebe,

    id. Brut. 34, 131:

    pulsare minimum de plebe Quiritem,

    Ov. Am. 1, 7, 29; cf. Liv. 7, 17:

    malus poëta de populo,

    Cic. Arch. 10, 25 et saep.:

    partem solido demere de die,

    Hor. Od. 1, 1, 20:

    quantum de vita perdiderit,

    Petr. 26:

    praeteriine tuas de tot caelestibus aras,

    Ov. Her. 21, 179; Juv. 1, 138. —
    b.
    Sometimes de with abl. takes the place of the gen. partit. or gen. obj. In the best writers this occurs mainly
    (α).
    to avoid ambiguity where genitives would be multiplied:

    ne expers partis esset de nostris bonis,

    Ter. Heaut. 4, 1, 39:

    ut aliquem partem de istius impudentia reticere possim,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32;
    (β).
    for greater precision:

    si quae sunt de eodem genere,

    id. Tusc. 4, 7, 16:

    persona de mimo,

    id. Phil. 2, 27, 65;
    (γ).
    in the poets, metri gratiā:

    aliquid de more vetusto,

    Ov. F. 6, 309; Grat. Cyneg. 17:

    laudes de Caesare,

    Ov. Pont. 4, 13, 23:

    cetera de genere hoc,

    Hor. Sat. 1, 1, 13; Lucr. 4, 746. This circumlocution was freq. [p. 514] in comic writers and in vulgar lang., and became more common in the declining periods of the lang., so that in the Romance tongues de, di, etc., with a case represent the earlier genitive (so, conscius, conscientia, meminisse, mentionem facere, recordari, etc., de aliqua re for alicujus rei, v. h. vv.).
    2.
    To indicate the property from which the costs of any thing are taken:

    obsonat, potat, olet unguenta de meo,

    Ter. Ad. 1, 2, 37; so,

    de tuo,

    Plaut. Bac. 1, 1, 65:

    de suo,

    Cic. Att. 16, 16, A, 5; Suet. Caes. 19:

    de nostro,

    Plaut. Truc. 1, 2, 11:

    de vestro,

    Liv. 6, 15, 10; cf.:

    de vestris,

    Ov. F. 3, 828:

    de alieno,

    Liv. 3, 1, 3; Just. 36, 3 fin.:

    de publico,

    Cic. Verr. 2, 3, 44; Liv. 1, 20; 2, 16; 4, 60. For de tuo, once de te:

    de te largitor puer,

    Ter. Ad. 5, 8, 17.—Also in a trop. sense:

    ad tua praecepta de meo nihil his novum apposivi,

    Plaut. Mil. 3, 3, 31; cf. id. Men. 1. 2, 40; Cic. Fam. 4, 3; Plin. Ep. 4, 13, 8.— Poet., to denote that out of which, or by which, one pays a penalty or suffers punishment:

    has vestro de sanguine poenas datis,

    Luc. 4, 805; cf.:

    cum de visceribus tuis satisfacturus sis quibus debes,

    Cic. Q. Frat. 1, 3, 7.
    3.
    To designate the material of which any thing is made, of, out of, from:

    niveo factum de marmore signum,

    Ov. M. 14, 313; cf. Verg. G. 3, 13:

    verno de flore corona,

    Tib. 2, 1, 59:

    sucus de quinquefolio,

    Plin. 26, 4, 11:

    cinis de fico,

    Pall. 1, 35, 3 et saep.:

    de templo carcerem fleri,

    Cic. Phil. 5, 7; cf. Flor. 2, 6, 32:

    captivum de rege facturi,

    Just. 7, 2, 11; cf.:

    inque deum de bove versus erat,

    Ov. F. 5, 616 et saep.:

    fles de rhetore consul,

    Juv. 7, 197.—Cf. trop. by means of:

    de eodem oleo et opera exaravi nescio quid ad te,

    Cic. Att. 13, 38.—Prov.:

    de nihilo nihilum,

    Pers. 3, 84; cf. Lucr. 1, 157 sq.
    4.
    In mental operations, to indicate the subject-matter or theme on which any mental act (thinking, considering, advising, determining, etc.; discoursing, informing, exhorting, deciding, disputing, doubting, etc.) is founded; of, about, concerning, Gr. peri:

    cogitare de aliqua re, etc. (the most common signification): multa narrare de Laelio,

    Cic. Lael. 1, 1:

    dubitare de re,

    id. Fam. 3, 10, 15:

    de suo adventu docere,

    Suet. Caes. 9:

    de moribus admonere,

    Sall. Cat. 5, 9 et saep.—With this, too, is connected its use,
    5.
    To indicate the producing cause or reason, for, on account of, because of:

    nam id nisi gravi de causa non fecisset,

    Cic. Att. 7, 7, 3; cf. id. de Or. 1, 41, 186; Cael ap. Cic. Fam. 8, 15; Cic. Att. 11, 3:

    de quo nomine ad arbitrum adiisti, de eo ad judicium venisti,

    id. Rosc. Com. 4, 12:

    flebat uterque non de suo supplicio, sed pater de filii morte, de patris filius,

    id. Verr. 2, 1, 30, § 76:

    de labore pectus tundit,

    with pain, Plaut. Casin. 2, 6, 63:

    incessit passu de vulnere tardo,

    Ov. M. 10, 49:

    humus fervet de corpore,

    id. ib. 7, 560:

    facilius de odio creditur,

    Tac. H. 1, 34:

    quod erat de me feliciter Ilia mater,

    through me, Ov. F. 3, 233 et saep.
    6.
    To indicate the thing with reference to which any thing is done, with respect to, concerning:

    de istac re in oculum utrumvis conquiescito,

    Plaut. Ps. 1, 1, 121: nil peccat de savio, Caec. ap. Gell. 2, 23, 11 (v. 161 Ribbeck):

    credere de numero militum,

    Cic. Att. 9, 1, 2:

    de numero dierum fidem servare,

    Caes. B. G. 6, 36; Sall. C. 50, 3:

    de ceteris senatui curae fore,

    id. Jug. 26, 1:

    concessum ab nobilitate de consule plebeio,

    Liv. 6, 42:

    solem de virgine rapta consule,

    Ov. F. 4, 581 et saep.—Ellipt.:

    de argento somnium,

    as for the money, Ter. Ad. 2, 1, 50 (for which id. Heaut. 4, 2, 4: quod de argento sperem, nihil est): Varr. R. R. 1, 59, 1:

    de Dionysio sum admiratus,

    Cic. Att. 9, 12; id. Off. 1, 15, 47:

    de me autem suscipe paullisper meas partes,

    id. Fam. 3, 12, 2; Ter. Hec. 2, 1, 36 et saep.:

    de Samnitibus triumphare,

    concerning, over, Cic. Sen. 16, 55; cf. Hor. 4, 2, 88:

    de Atheniensibus victoria,

    Curt. 8, 1, 33.
    7.
    To indicate the thing in conformity with which any thing is done, according to, after:

    secundum: DE SENATVOS SENTENTIAD, S. C. de Bac.: fecisse dicas de mea sententia,

    Plaut. Bac. 4, 9, 115; cf.:

    de suorum propinquorum sententia atque auctoritate fecisse dicatur,

    Cic. Cael. 29: de consilii sententia Mamertinis se frumentum non imperare pronunciat, id. Verr. 2, 5, 21 al.:

    de ejus consilio velle sese facere,

    Ter. Ph. 3, 1, 17:

    vix de mea voluntate concessum est,

    Cic. Att. 4, 2, 4:

    de exemplo meo ipse aedificato,

    Plaut. Most. 3, 2, 86:

    de more vetusto,

    Verg. A. 11, 142; Ov. M. 7, 606:

    de nomine,

    id. ib. 1, 447:

    patrioque vocat de nomine mensem,

    id. F. 3, 77.
    8.
    With adjectives to form adverbial expressions.
    a.
    De integro, anew ( = ab integro, ex integro; cf.: iterum, rursus, denuo), indidemque eadem aeque oriuntur de integro, atque eodem occidunt, Pac. ap. Varr. L. L. 5, § 17 Müll. (v. 92 Ribb.):

    ratio de integro ineunda est mihi,

    Ter. Heaut. 4, 2, 7; Cic. Verr. 2, 2, 56; id. Att. 13, 27; id. Fam. 12, 30, 2 et saep. (The combination de novo appears only in the contracted form denuo, v. h. v.).—
    b.
    De improviso, unexpectedly:

    ubi de improviso interventum est mulieri,

    Ter. Heaut. 2, 3, 40; id. And. 2, 2, 23; id. Ad. 3, 3, 53; Caes. B. G. 2, 3; 5, 22; 5, 39 et saep.; Cic. Rosc. Am. 52, 151 et saep.—
    c.
    De transverso, unexpectedly:

    ecce autem de transverso L. Caesar ut veniam ad se rogat,

    Cic. Att. 15, 4 fin.; Auct. Her. 4, 10, 14.
    De is often put between an adj.
    or pron. and its substantive; cf.

    above multa de nocte, media de nocte, gravi de causa, etc.: qua de re,

    Ter. Andr. 1, 2, 13; esp. in the judic. formula: qua de re agitur; cf. Varr. R. R. 2, 2, 6; Cic. Brut. 79 fin. Also freq. after a simple relative:

    quo de,

    Cic. Inv. 1, 28, 41; 54, 104; 2, 11, 37:

    qua de,

    id. ib. 2, 23, 70 et saep.
    II.
    In composition the e becomes short before a vowel, as in dĕhisco, dĕhinc, dĕorsum, and coincides with it in the poets by synaeresis; cf.: dehinc, deinde, deinceps, deorsum; sometimes contraction takes place, as in debeo, debilis, dego, demo, from dehabeo, de-habilis, de-ago, de-emo.—
    2.
    Signif.
    a.
    Separation, departure, removal, taking away; off, away, down, out: decedo, demigro, demeto, depromo, descendo, devolvo, derivo, deflecto, etc.; and trop. dedico, denuntio; and in a downward direction, decido, decumbo, deprimo, demergo, delabor, defluo, demitto, desido, desideo, declivis, deculco, degredior, deicio, etc.—
    b.
    Cessation, removal of the fundamental idea ( = un-, de-, dis-): dearmo, deartuo, decresco, dedisco, dedecoro, dedignor, dedoceo, denascor, denormo, desum, etc.; and hence direct negation, as in dedecet, deformis, demens, etc.—
    c.
    With reference to the terminus of the action: defero, defigo, demitto, etc.; hence also trop., with reference to the extent of the action, to the uttermost, to exhaustion, through. out: debacchor, debello, dedolo, delino, delibuo, etc.: defatigo, delaboro, delasso, etc.; hence freq. a mere strengthening of the fundamental idea, = valde, thoroughly, much: demiror, demitigo, etc.—
    d.
    Giving a bad sense to the verb: decipio, delinquo, deludo, derideo, detestor.—
    e.
    Rarely, contraction from a broad into a narrow space, together: deligo, devincio. See also Hand Turs. II. p. 183-229.

    Lewis & Short latin dictionary > de

  • 88 fundo

    1.
    fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a. [root FUD; Gr. CHU, cheW-, in cheô, cheusô;

    Lat. futis, futtilis, ec-futio, re-futo, etc.,

    Curt. Gr. Etym. p. 204 sq. ], to pour, pour out, shed.
    I.
    Lit., of fluids.
    1.
    In gen.:

    (natura terram) sucum venis cogebat fundere apertis Consimilem lactis, etc.,

    Lucr. 5, 812:

    sanguinem e patera,

    Cic. Div. 1, 23, 46:

    novum liquorem (i. e. vinum) de patera,

    Hor. C. 1, 31, 3:

    vina paterā in aras,

    Ov. M. 9, 160; cf.:

    vinum inter cornua,

    id. ib. 7, 594:

    vinum super aequora,

    id. ib. 11, 247:

    duo rite mero libans carchesia Baccho Fundit humi,

    Verg. A. 5, 78:

    laticem urnis,

    Ov. M. 3, 172:

    lacrimas,

    Verg. A. 3, 348: cf. Ov. M. [p. 793] 5, 540:

    fundit Anigros aquas,

    pours out, id. ib. 15, 282:

    parumne fusum est Latini sanguinis?

    shed, spilt, Hor. Epod. 7, 4:

    sanguine ob rem publicam fuso,

    Sall. H. Fr. 2, 96, 2 Dietsch:

    sanguinem de regno (i. e. propter regnum),

    Curt. 10, 5.—Mid.:

    memorandum, in septem lacus eum (Strymonem) fundi,

    discharges itself, Plin. 4, 10, 17, § 38:

    ingentibus procellis fusus imber,

    pouring, Liv. 6, 8, 7; 6, 32, 6; cf.:

    sanguis in corporibus fusus,

    Cic. de Or. 2, 77, 310.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of metals, to make by melting, to melt, cast, found:

    exolevit fundendi aeris pretiosi ratio,

    Plin. 34, 2, 3, § 5; cf. id. 34, 7, 18, § 46:

    caldarium (aes) funditur tantum, malleis fragile,

    id. 34, 8, 20, § 94:

    aere fuso,

    id. 34, 11, 24, § 107:

    vitrum,

    id. 34, 14, 42, § 148:

    glandes, Auct. B. Afr. 20, 3: Theodorus ipse se ex aere fudit,

    Plin. 34, 8, 19, § 83:

    ne statuam quidem inchoari, cum ejus membra fundentur,

    Quint. 2, 1, 12:

    fusis omnibus membris (statuae),

    id. 7 praef. §

    2: olim quaerere amabam, Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset,

    Hor. S. 2, 3, 22.—
    * b.
    In medic. lang.: aliquem, to cause one to have fluid stools, to relax the bowels (opp. comprimere): si compresserit aliquem morbus aut fuderit, Cels. praef. med.; cf. under P. a.—
    B.
    Transf.
    1.
    To wet, moisten, bathe with a liquid ( poet. and very rare):

    (ossa) niveo fundere lacte,

    Tib. 3, 2, 20:

    multo tempora funde mero,

    id. 1, 7, 50.—
    2.
    Of things non-fluid.
    a.
    In gen., to pour forth in abundance, to scatter, cast, hurl; to spread, extend, diffuse:

    desectam cum stramento segetem corbibus fudere in Tiberim,

    Liv. 2, 5, 3:

    picem reliquasque res, quibus ignis excitari potest, fundebant,

    Caes. B. G. 7, 24, 4:

    tela,

    Val. Fl. 3, 243:

    sagittam,

    Sil. 7, 647:

    (solis) radios per opaca domorum,

    Lucr. 2, 115:

    quas (maculas) incuria fudit,

    has scattered, Hor. A. P. 352:

    fundunt se carcere laeti Thraces equi,

    pour themselves forth, rush out, Val. Fl. 1, 611:

    se cuncta manus ratibus,

    id. 2, 662:

    littera fundens se in charta,

    Plin. 13, 12, 25, § 81:

    luna se fundebat per fenestras,

    Verg. A. 3, 152.—Mid.:

    ne (vitis) in omnes partes nimia fundatur,

    spread out, Cic. de Sen. 15, 52:

    homines fusi per agros ac dispersi,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    In partic.
    (α).
    With the accessory notion of production, to bring forth, bear or produce (in abundance):

    crescunt arbusta et fetus in tempore fundunt,

    Lucr. 1, 351; cf.:

    terra feta frugibus et vario leguminum genere, quae cum maxima largitate fundit,

    Cic. N. D. 2, 62, 156:

    flores aut fruges aut bacas,

    id. Tusc. 5, 13, 37:

    frugem,

    id. de Sen. 15, 51:

    plus materiae (vites),

    Plin. 17, 22, 35, § 192:

    cum centesimo Leontini campi fundunt,

    id. 18, 10, 21, § 95:

    facile illa (piscium ova) aqua et sustinentur et fetum fundunt,

    Cic. N. D. 2, 51, 129:

    (terra) animal prope certo tempore fudit Omne,

    Lucr. 5, 823; cf. ib. 917:

    fudit equum magno tellus percussa tridenti,

    Verg. G. 1, 13:

    Africa asinorum silvestrium multitudinem fundit,

    Plin. 8, 30, 46, § 108: quae te beluam ex utero, non hominem fudit, Cic. Pis. init.; Verg. A. 8, 139, v. Forbig. ad h. l.—
    (β).
    With the secondary notion of depth or downward direction, to throw or cast to the ground, to prostrate:

    (victi hostes) et de jugis, quae ceperant, funduntur,

    Liv. 9, 43, 20:

    nec prius absistit, quam septem ingentia victor Corpora (cervorum) fundat humi,

    Verg. A. 1, 193; cf. Ov. M. 13, 85; Sil. 4, 533:

    aliquem arcu,

    Val. Fl. 1, 446.—In middle force:

    fundi in alga,

    to lie down, Val. Fl. 1, 252.—Esp. freq. milit. t. t., overthrow, overcome, rout, vanquish an enemy:

    hostes nefarios prostravit, fudit, occidit,

    Cic. Phil. 14, 10, 27; cf.:

    exercitus caesus fususque,

    id. ib. 14, 1, 1:

    aliquos caedere, fundere atque fugare,

    Sall. J. 58, 3:

    Gaetulos,

    id. ib. 88, 3:

    classes fusae fugataeque,

    id. ib. 79, 4; cf.:

    si vi fudisset cecidissetque hostes,

    Liv. 35, 1, 8:

    hostes de jugis,

    id. 9, 43, 20:

    Gallos de delubris vestris,

    id. 6, 16, 2:

    eas omnes copias a se uno proelio fusas ac superatas esse,

    Caes. B. G. 1, 44, 8; cf.:

    Massilienses crebris eruptionibus fusi,

    id. B. C. 2, 22, 1:

    Latini ad Veserim fusi et fugati,

    Cic. Off. 3, 31, 112; Liv. 2, 6 fin.:

    quatuor exercitus Carthaginiensium fudi, fugavi, Hispania expuli,

    id. 28, 28, 9; cf. Drak. on 38, 53, 2;

    less freq. in a reversed order: alios arma sumentes fugant funduntque,

    Sall. J. 21, 2; Vell. 2, 46 fin.: omnibus hostium copiis fusis armisque exutis, Caes. B. G. 3, 6, 3:

    magnas copias hostium fudit,

    Cic. Mur. 9, 20:

    Sabinos equitatu fudit,

    id. Rep. 2, 20:

    Armeniorum copias,

    id. Arch. 9, 21:

    maximas copias parva manu,

    Sall. C. 7, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    Ingen., to pour out or forth, to spread out, extend, display:

    imago de corpore fusa,

    Lucr. 4, 53:

    animam moribundo corpore fudit,

    id. 3, 1033; cf. id. 3, 700:

    concidit ac multo vitam cum sanguine fudit,

    Verg. A. 2, 532:

    circuli (appellantur), quod mixta farina et caseo et aqua circuitum aequabiliter fundebant,

    poured out, spread out, Varr. L. L. 5, § 106:

    quem secutus Cicero hanc famam latius fudit,

    Quint. 11, 2, 14; cf. id. 10, 5, 11:

    cum vero causa ea inciderit, in qua vis eloquentiae possit expromi: tum se latius fundet orator,

    will display himself, Cic. Or. 36, 125:

    superstitio, fusa per gentes,

    id. Div. 2, 72 init.; cf. Quint. 11, 3, 84:

    neque se tanta in eo (Cicerone) fudisset ubertas,

    id. 12, 2, 23:

    fundet opes, Latiumque beabit divite lingua,

    riches of expression, Hor. Ep. 2, 2, 121. —Mid.:

    quamquam negant, nec virtutes nec vitia crescere: tamen utrumque eorum fundi quodammodo et quasi dilatari putant,

    to be diffused, Cic. Fin. 3, 15, 48; cf.:

    modo virtus latius funditur,

    Sen. Ep. 74, 27; and:

    semper ex eo, quod maximas partes continet latissimeque funditur, tota res appellatur,

    id. 5, 30, 92:

    saepe in amplificanda re funditur numerose et volubiliter oratio,

    id. Or. 62, 210.—
    B.
    In partic., of speech, to pour forth, utter:

    per quam (arteriam) vox principium a mente ducens percipitur et funditur,

    Cic. N. D. 2, 59, 149; cf.:

    e quibus elici vocem et fundi videmus,

    id. Tusc. 2, 24, 56:

    inanes sonos,

    id. ib. 5, 26, 73 (for which:

    inani voce sonare,

    id. Fin. 2, 15, 48):

    sonum,

    id. Ac. 2, 23, 74:

    verba poëtarum more (opp. ratione et arte distinguere),

    id. Fin. 4, 4, 10:

    versus hexametros aliosque variis modis atque numeris ex tempore,

    id. de Or. 3, 50, 194; cf.:

    grave plenumque carmen,

    id. Tusc. 1, 26, 64:

    tam bonos septenarios ad tibiam,

    id. ib. 1, 44, 107:

    physicorum oracula,

    id. N. D. 1, 26, 66:

    has ore loquelas,

    Verg. A. 5, 842:

    preces pectore ab imo,

    id. ib. 6, 55; so,

    preces,

    id. ib. 5, 234; Hor. Epod. 17, 53:

    mera mendacia,

    Plaut. Ps. 4, 1, 33:

    jam tu verba fundis hic, sapientia?

    you waste, Ter. Ad. 5, 2, 7:

    opprobria rustica,

    Hor. Ep. 2, 1, 146:

    iras inanes,

    Val. Fl. 3, 697:

    vehemens et liquidus puroque simillimus amni Fundet opes,

    Hor. Ep. 2, 2, 121:

    preces,

    App. M. 11, p. 258, 4; Tac. A. 14, 30; Aug. in Psa. 25, 10 al.—Hence, fūsus, a, um, P. a., spread out, extended, broad, large, copious, diffuse.
    A.
    Lit.:

    (aër) tum fusus et extenuatus sublime fertur, tum autem concretus in nubes cogitur,

    Cic. N. D. 2, 39, 101: fusior alvus, i. e. more relaxed (opp. astrictior), Cels. 1, 3 med.:

    toga (opp. restricta),

    wide, full, Suet. Aug. 73:

    Gallorum fusa et candida corpora,

    full, plump, Liv. 38, 21, 9:

    campi in omnem partem,

    extended, Verg. A. 6, 440; cf.:

    non fusior ulli Terra fuit domino,

    a broader, larger kingdom, Luc. 4, 670.—
    B.
    Trop., copious, diffuse; flowing, free:

    genus sermonis non liquidum, non fusum ac profluens,

    Cic. de Or. 2, 38, 159; cf.:

    constricta an latius fusa narratio,

    Quint. 2, 13, 5:

    materia abundantior atque ultra quam oporteat fusa,

    id. 2, 4, 7:

    ut illud, quod ad omnem honestatem pertinet, decorum, quam late fusum sit, appareat,

    Cic. Off. 1, 28, 98; cf. Quint. 11, 1, 5:

    (vox) in egressionibus fusa et securae claritatis (opp. contracta),

    unrestrained, free, id. 11, 3, 64:

    periodus,

    id. 9, 4, 128:

    fusiores liberioresque numeri,

    id. 130:

    lingua Graeca prolixior fusiorque quam nostra,

    Gell. 2, 26, 7:

    in locis ac descriptionibus fusi ac fluentes,

    Quint. 9, 4, 138:

    plenior Aeschines et magis fusus,

    id. 10, 1, 77:

    dulcis et candidus et fusus Herodotus (opp. densus et brevis et semper instans sibi Thucydides),

    id. 10, 1, 73.— Sup. seems not to occur.— Adv.: fūse.
    * 1.
    (Acc. to A.) Spread out, extended:

    (manus) fusius paulo in diversum resolvitur,

    Quint. 11, 3, 97.—
    2.
    (Acc. to B.) Copiously, at length, diffusely:

    quae fuse olim disputabantur ac libere, ea nunc articulatim distincteque dicuntur,

    Cic. Leg. 1, 13, 36:

    multa dicere fuse lateque,

    id. Tusc. 4, 26, 57:

    fuse lateque dicendi facultas,

    id. Or. 32, 113:

    fuse et copiose augere et ornate aliquid (opp. brevia et acuta),

    id. Fin. 3, 7, 26.— Comp.:

    haec cum uberius disputantur et fusius (opp. brevius angustiusque concluduntur),

    Cic. N. D. 2, 7, 20:

    fusius et ornatius rem exponere,

    Quint. 4, 2, 128.— Sup. seems not to occur.
    2.
    fundo, āvi, ātum, 1, v. a. [fundus], to lay the bottom, keel, foundation of a thing, to found (syn.: condo, exstruo, etc.).
    I.
    Lit. (perh. only poet.):

    haec carina satis probe fundata et bene statuta est,

    i. e. is laid, Plaut. Mil. 3, 3, 44 (v. Ritschl ad h. l.);

    dum mea puppis erat validā fundata carinā,

    Ov. P. 4, 3, 5; id. H. 16, 111:

    Erycino in vertice sedes fundatur Veneri Idaliae,

    is founded, Verg. A. 5, 759: sedes saxo vetusto. id. ib. 8, 478:

    arces,

    id. ib. 4, 260.—
    B.
    Transf., in gen., to fasten, secure, make firm:

    dente tenaci Ancora fundabat naves,

    Verg. A. 6, 4:

    (genus humanum) Et majoribus et solidis magis ossibus intus Fundatum,

    Lucr. 5, 928; 4, 828.—
    II.
    Trop., to found, establish, fix, confirm (class., esp. in part. perf.; cf.:

    firmo, stabilio): illud vero maxime nostrum fundavit imperium et populi Romani nomen auxit, quod, etc.,

    Cic. Balb. 13, 31; cf.:

    quantis laboribus fundatum imperium,

    id. Cat. 4, 9, 19:

    qui (rei publicae status) bonorum omnium conjunctione et auctoritate consulatus mei fixus et fundatus videbatur,

    id. Att. 1, 16, 6:

    accurate non modo fundata verum etiam exstructa disciplina,

    id. Fin. 4, 1, 1; cf.:

    fundati a doctore,

    thoroughly instructed, Lact. 6, 21, 4:

    res publica praeclare fundata,

    Cic. Par. 1, 2, 10; cf.:

    qui legibus urbem Fundavit,

    Verg. A. 6, 810:

    in eorum agro sedes fundare Bastarnis,

    Liv. 40, 57, 5:

    libertatem, salutem, securitatem,

    Plin. Pan. 8, 1:

    jus civile,

    Dig. 1, 2, 2, § 39:

    vacuos Penates prole,

    Stat. S. 4, 7, 30; cf.:

    thalamos Tritonide nympha,

    i. e. to marry, Sil. 2, 65:

    partis et fundatis amicitiis,

    Q. Cic. Petit. Cons. 7, 25:

    fundatae atque optime constitutae opes,

    Cic. Rab. Post. 1, 1; cf.:

    nitidis fundata pecunia villis,

    well laid out, Hor. Ep. 1, 15, 46:

    nihil veritate fundatum,

    Cic. Fl. 11, 26; cf. Lucr. 5, 161.— Hence, fundātus, a, um, P. a., firm, fixed, grounded, durable (very rare).
    A.
    Lit.:

    quo fundatior erit ex arenato directura, etc.,

    Vitr. 7, 3 med.:

    si permanetis in fide fundati,

    Vulg. Col. 1, 23.—
    B.
    Trop.: deflevi subitas fundatissimae familiae ruinas, Auct. Or. pro Domo, 36, 96.

    Lewis & Short latin dictionary > fundo

  • 89 Magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > Magnus

  • 90 magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > magnus

  • 91 majores

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > majores

  • 92 maxume

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > maxume

  • 93 maxumus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > maxumus

  • 94 olim

    ōlim, adv. [ole, olle, ollus or olus, archaic for ille, with locative ending -im, = illo tempore, v. Brix ad Plaut. Trin. 523], lit., at that (sc. remote) time; hence,
    I.
    Of past time, some time ago, once upon a time, once, formerly, in time past, whilom, erst (freq. and class.; syn. quondam): versibu' quos olim Fauni vatesque canebant, Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):

    ut fuit olim Sisyphus,

    Hor. S. 1, 3, 46:

    sic enim olim loquebantur,

    Cic. de Or. 2, 43, 183:

    olim, vel nuper,

    id. Div. 2, 25, 55;

    so corresp. to hoc tempore,

    id. Fam. 7, 24, 1:

    olim...mox,

    Tac. H. 1, 67:

    ut erant olim,

    Cic. Att. 12, 39, 2; cf.:

    alium esse censes nunc me, atque olim,

    Ter. And. 3, 3, 13; Cic. Fam. 15, 20, 2:

    gens olim armis, mox memoriā nominis clara,

    Tac. H. 7, 67:

    fuit olim senex: ei filiae Duae erant,

    there was once an old man, Plaut. Stich. 4, 1, 33.—
    B.
    Transf.
    1.
    From the meaning in times past is derived that of since ever (Germ. von jener), what used to happen, was, is, the old custom; hence, in propositions which state, as the result cf experience, that any thing is wont to take place, at times (only ante-class. and poet.):

    nunc lenonum plus est fere, Quam olim muscarum'st, cum caletur maxime,

    Plaut. Truc. 1, 1, 45; cf. id. Mil. 1, 1, 2; id. Poen. 1, 2, 143; cf. also id. Trin. 2, 4, 123:

    saxum tumidis submersum tunditur olim Fluctibus, etc.,

    Verg. A. 5, 125; id. ib. 8, 391:

    ut pueris olim dant crustula blandi Doctores,

    Hor. S. 1, 1, 25 Orell.:

    ut calceus olim, Si pede major erit, subvertet, si minor, uret,

    id. Ep. 1, 10, 42; id. C. 4, 4, 5:

    parentis olim si quis impiā manu Senile guttur fregerit,

    id. Epod. 3, 1:

    ut olim Amisso dubiae rege vagantur apes,

    Ov. F. 3, 555:

    color oris erat, qui frondibus olim Esse solet seris,

    id. ib. 6, 149; id. M. 14, 429:

    an quid est olim homini salute melius?

    ever, Plaut. As. 3, 3, 128:

    vestra meos olim si fistula dicat amores,

    if ever, Verg. E. 10, 34.—
    2.
    Now for a long time, this good while, long ago (mostly post-Aug.;

    not in Cic.): olim non librum in manus sumpsi: olim nescio, quid sit otium,

    Plin. Ep. 8, 9, 1:

    audio quid veteres olim moneatis amici,

    Juv. 6, 346:

    nullas mihi epistulas mittas,

    Plin. Ep. 1, 11, 1:

    provisum erat,

    Tac. A. 13, 15:

    corruptis moribus,

    id. ib. 14, 15:

    olim jam nec perit quicquam mihi nec acquiritur,

    Sen. Ep. 77, 3.—
    II.
    Of the future, one day, on a future day, at a future time, hereafter (rare but class.): audire edepol lubet. St. Primum omnium olim terra quom proscinditur, Plaut. Trin. 2, 4, 122:

    utinam coram tecum olim, potius quam per epistulas!

    Cic. Att. 11, 4, 1:

    exoriare aliquis ultor...Nunc, olim, quocumque dabunt se tempore vires,

    Verg. A. 4, 625; cf.:

    non si male nunc et olim Sic erit,

    Hor. C. 2, 10, 17:

    forsan et haec olim meminisse juvabit,

    Verg. A. 1, 203:

    numquid ego illi Imprudens olim faciam simile?

    Hor. S. 1, 4, 137:

    vir nominabitur,

    Quint. 10, 1, 104.

    Lewis & Short latin dictionary > olim

  • 95 solutum

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solutum

  • 96 solvo

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solvo

  • 97 brevis

    I e
    1) короткий, недлинный (hasta Nep; iter V — ср. 2.; trajectus Cs)
    2) узкий, тесный (via C, Nep; iter urinae CC — ср. 1.)
    3) невысокий, низкий (frons M; statura Su; pleraque Alpium breviora L); малорослый ( homo corpore brevis Su)
    4) мелкий, неглубокий (pute us J; vada V)
    5) мелкий, невзрачный, небольшой (mus, forma O; folia H)
    6) сокращённый, краткий, сжатый (narratio, epistula C; sententia Q)
    in breve cogere H — сказать в немногих словах, сократить
    7) умеренный, скромный ( cena H)
    8) короткий, непродолжительный, кратковременный (tempus C; nox Cs; ira b. furor est H)
    creticus est ex longā (sc. syllabā) et brevi et longā C — критская стопа (кретик) состоит из долгого, краткого и (ещё одного) долгого слогов
    brevi tempore или brevi C etc. — вскоре (b. recuperabit C) или в течение короткого времени
    fuit Aeschylus non brevi antiquior AG — Эсхил жил значительно раньше (Эврипида). — см. тж. breve, brevi и brevia
    II brevis, is m. Vop = breve

    Латинско-русский словарь > brevis

  • 98 ex-

    I и ē-
    приставка (в которой звук x обыкновенно сохраняется перед начальными гласными и c, p, q, s, t основного слова, а в остальных случаях выпадает: e-duco, или ассимилируется: ef-fero; реже заменяется c: ecfero); обозначает преим.
    3) лишение, освобождение ( ef-freno)
    II ex иē (оба — перед согласными; перед гласными тк. ex) praep. cum abl.
    1) из (exire ex urbe C; pocula ex auro C; unus ex iis C)
    2) с
    ex vinclis causam dicere Cs — произнести защитительную речь, находясь в оковах
    3) от (oriri, nasci или gigni ex aliquo Ter etc.)
    collis paululum ex planitie edĭtus Cs — холм, немного возвышающийся над равниной
    requiescere ex aliquā re Sl — отдохнуть (оправиться) от чего-л.
    ex personā alicujus VP, Just — в чьей-л. роли (в качестве кого-л.)
    agri ex hostibus capti Cs — земли, захваченные у противника
    4) по причине, вследствие, из-за (ex eā causā C; quā ex re C etc.)
    5)
    а) на основании, в силу, сообразно, по (ex senatūs consulto Sl; ex jure, ex lege C; ex foedere Lcn)
    pactum, ex quo... Ap — договор, на условиях которого..
    б) по соображениям, в соответствии, для
    e re meā Ter, C etc. (ex usu meo Cs) — в моих интересах
    ex nullīus injuriā L — без чьего-л. ущерба
    ex animo Cот всей души (искренно) или глубоко, действительно ( miser ex animo Pl)
    ex senatūs sententiā Sl, C — согласно с мнением сената, но
    ex animi sententiā или ex sententiā Cпо желанию (т. е. наилучшим образом)
    6) для определения времени: с, со времени, непосредственно после, вслед за
    ex consule Eutr, CJ — экс-консул (бывший консул); но
    aliud ex alio C — одно за другим; иногда для обозначения будущего

    Латинско-русский словарь > ex-

  • 99 excludo

    ex-clūdo, clūsī, clūsum, ere [ claudo ]
    1) исключать, выгонять ( aliquem foras Pl); отказывать ( aliquem a domo sua C); не допускать ( aliquem ab hereditate C); удалять
    e. aliquem moenibus C — удалить кого-л. из стен (черты) города
    3)
    а) удерживать, мешать, препятствовать
    e. aliquem Pt — запереть за кем-л. дверь ( чтобы не допустить его возвращения)
    б) предотвращать, делать невозможным (vitia, actiones C); pass. excludi не иметь возможности ( excludi anni tempore a navigatione Cs)
    tempore exclusus Cs — будучи стеснён во времени, за недостатком времени
    4) отделять (Euphrates excludit Armeniam a Cappadocia PM)
    6) выставлять наружу, оставлять непокрытым (caput pallio Pt; aures Sen)
    7) заканчивать, служить заключением (excludit volumen Genethliacon Lucani St)
    8) выбивать вышибать (oculumalicui Pl— v. l.); вынимать, извлекать ( gemmam inclusam auro alieno Dig)

    Латинско-русский словарь > excludo

  • 100 ipse

    a, um (gen. ipsīus, поэт. обычно ipsīus; dat. ipsi, редко ipso, ipsae; superl. ipsissĭmus)
    1) сам (лично) (ego ipse, vos ipsi, id ipsum C etc.)
    Caesar singulis legionibus legatos praefecit, i. a dexlro cornu proelium commisit Cs — во главе отдельных легионов Цезарь поставил легатов, а сам повёл бой с правого фланга
    2) он (сам), глава, хозяин (ср. в просторечии «сам»)
    incolumes ipsi evaserunt L — (корабль погиб, но) люди спаслись
    3) сам собой, сам по себе (i. per se C etc.; res ipsa se aperuit Nep; divitiae ipsae neminem beatum reddere possunt Sen)
    4) целый, полный
    5) самый, как раз, непосредственно
    nunc ipsum C, Q (hoc ipso tempore C, Sl etc.) — как раз (именно) теперь
    ad ipsus mane H — вплоть до рассвета;— выражения
    i. quoque, (et) i., atque i. C, L, Sen etc. — равным образом, точно так же, тоже, со своей стороны
    frater meus Romae est, ego i. quoque propediem Romam proficiscar C — мой брат в Риме, (и) я тоже вскоре отправлюсь в Рим
    nec (neque) i. C, L — также нет,

    Латинско-русский словарь > ipse

См. также в других словарях:

  • tempore — /temˈpə rē, temˈpo re/ (Latin) In the time of * * * tempore see temp. (abbrev.) …   Useful english dictionary

  • tempore — (Latin) At the right time. Seasonably. See ex tempore …   Ballentine's law dictionary

  • Tempore quaedam magna fiunt, non summa. — См. Дорого яичко к Светлому дню …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • tempore — in the time of Latin Adverbs and Prepositions …   Phrontistery dictionary

  • tempore — adj. temporary, temporal (Latin) …   English contemporary dictionary

  • tempore —   adv. in the time of …   Dictionary of difficult words

  • tempore et loco — In time and place …   Ballentine's law dictionary

  • President pro tempore of the United States Senate — President pro tempore of the United States Senate …   Wikipedia

  • President pro tempore of the Oklahoma Senate — The President pro tempore of the Oklahoma Senate is the second highest ranking official of the Senate and the highest ranking senator. The Lieutenant Governor of Oklahoma is the President of the Senate ex officio , and thus is the highest ranking …   Wikipedia

  • Präsident Pro Tempore — Emblem (Official seal) Senator Robert Byrd, derzeitiger Präsident pro tempore des Senats. Der Präsident pro tempore des …   Deutsch Wikipedia

  • Präsident Pro Tempore des Senats — Emblem (Official seal) Senator Robert Byrd, derzeitiger Präsident pro tempore des Senats. Der Präsident pro tempore des …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»