Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

aequus

  • 1 aequus

    aequus, a, um (aecus, a, um) égal    - Lebaigue P. 40 et P. 41 [zapst]¶1 plat, uni, plan: aequus locus, Caes. BG. 7, 28, 2: endroit uni, plaine; dorsum jugi prope æquum Caes. BG. 7, 44, 3: [on savait] que la croupe de la montagne était presque unie; æquiore loco, Caes. BG. 7, 51, 1: sur un terrain plus plat; loqui ex inferiore loco, ex superiore, ex aequo, Cic. de Or. 3, 23: parler d'un lieu plus bas [= devant les tribunaux, les juges siégant plus haut que l'avocat], d'un lieu plus élevé [ = devant le peuple, l'orateur étant à la tribune aux harangues qui dominait la foule], de plain-pied [ = devant le sénat, parce qu'on parlait de sa place] II [n. pris substt] in æquum descendere, Liv. 22, 14, 11, etc.: descendre dans la plaine; in æquo campi, Liv. 5, 38, 4: en plaine II [au fig.] in æquum descendere, Sen. Ben. 2, 13, 2; in æquum deducere Sen. Nat. 4, 13, 4: descendre, ramener au niveau de qqn [zapst]¶2 facile, favorable, avantageux: locus aequus ad dimicandum, Caes. BC. 3, 73, 5: emplacement favorable pour le combat; non æquum locum videbat suis, Nep. Milt. 5, 4: il voyait que l'endroit n'était pas favorable à ses troupes; et loco et tempore æquo, Caes. BC. 1, 85, 2: avec l'avantage à la fois du lieu et des circonstances; locus æquus agendis vineis, Liv. 21, 7, 6: lieu propice à la manoeuvre des mantelets (à pousser les)... [zapst]¶3 [fig.] favorable, bien disposé, bienveillant: mentibus æquis, Virg. En. 9, 234: avec des dispositions favorables; meis aequissimis utuntur auribus, Cic. Fam. 7, 33, 2: ils ont en moi le plus bienveillant auditeur; æquis auribus audire, Liv, 2, 61, 9; 22, 25, 12: écouter d'une oreille favorable; æquis oculis, Virg. En. 4, 372; Curt. 8, 2, 9; Sen. Tranq. 9, 2: d'un oeil favorable II [en parl. des pers.] aequior sibi quam reo, Cic. Dej. 4: mieux disposé pour soi-même que pour l'accusé; nimis æquus aut iniquus, Liv. 38, 55, 4: trop bienveillant ou trop malveillant; æquiores Lacedæmoniis quam Achæis, Liv. 39, 35, 6: plus favorables aux Lacédémoniens qu'aux Achéens, cf. Tac. An. 3, 8 ; 4, 4; quos æquus amavit Juppiter, Virg. En. 6, 129: aimés de Jupiter favorable; Flavianis aequior a tergo (luna), Tac. H. 3, 23: la lune était plus favorable aux Flaviens qui l'avaient dans le dos II [pl. m. pris substt] æqui et iniqui, gens bien et mal disposés, amis et ennemis: Cic. Fam. 3, 6, 6; Liv. 5, 45, 1; 22, 26, 5; Plin. Ep. 9, 1, 3. [zapst]¶4 égal [en parl. de l'âme], calme, tranquille: concedo, quod animus æquus est, Cic. Amer. 145: j'accorde, parce que je suis résigné; aequo animo: avec calme, avec sang-froid, avec résignation: Caes. BC. 1, 75, 1, etc.; Cic. Cat. 1, 20, etc. ; ut eos aequos placatosque dimittas, Cic. Or. 34: [tu parviens] à renvoyer résignés et apaisés ceux [mêmes contre lesquels tu décides]; adversam fortunam æquus tolerat, Tac. An. 5, 8: il supporte avec calme la mauvaise fortune. [zapst]¶5 égal, équitable, juste: aequa sententia, Cic. Fin. 2, 37: sentence équitable; aequae condiciones, Caes. BC. 1, 26, 4: conditions équitables; causa aequa, Cic. Off. 3, 38: cause juste; aequus judex, Cic. Verr. 1, 72, etc.: juge équitable II æquum est, il est juste, il convient [avec prop. inf.]: quinquaginta annorum possessiones moveri non nimis æquum putabat, Cic. Off. 2, 81: à ses yeux, il n'était guère juste de déposséder d'une propriété de cinquante ans; [avec ut] aequum videtur tibi ut... dicam, Plaut. Rud. 1230: il te paraît juste que je dise, cf. Sen. Contr. 9, 3 (26), 1; Mart. 1, 114, 5; [avec quin] Plaut. Trin. 588 II [n. sing. pris substt] æquum, i, l'équité: quid in jure aut in æquo verum esset, Cic. Br. 145: [découvrir] ce qu'il y a le vrai dans le droit écrit et dans l'équité; in rebus iniquissimis quid potest esse æqui? Cic. Phil. 2, 75: peut-il être question de justice dans les choses les plus injustes? plus æquo, Cic. Læl. 58: plus que de raison; æquum colens animus, Sen. Ben. 3, 15, 1: une âme qui a le culte de la justice II æquum bonum, l'équitable et le bien; a quo nec præsens nec absens quicquam æqui boni impetravit, Cic. Phil. 2, 94: de qui ni présent ni absent il n'a jamais obtenu rien de juste ni de bien; si aliquam partem æqui bonique dixeris, Ter. Phorm. 637: si tu as des prétentions tant soit peu raisonnables; æquum bonum tutatus est, Cic. Br. 198: il défendit le droit naturel, cf. 143; aequi boni facere aliquid, trouver bon qqch, s'en accommoder: Ter. Haut. 787; Cic. Att. 7, 7, 4; Liv. 34, 22, 13; [sans boni]: æqui istuc facio, Plaut. Mil. 784: cela m'est égal II quod (quantum) æquius melius ou melius æquius, Cic. Off. 3, 61: comme il est plus équitable et meilleur, en tout bien et toute justice. [zapst]¶6 égal [par comparaison]: æqua parta cum P. fratre gloria, Cic. Mur. 31: ayant acquis une gloire égale à celle de son frère Publius; æquo jure cum ceteris, Liv. 21, 3, 6: avec les mêmes droits que les autres, cf. 10, 24, 16 ; 26, 24, 3; æqua fere altitudine atque ille fuerat, Caes. BC. 2, 15, 1: de la même hauteur à peu près que l'autre avait été; condiciones pacis æquas victis ac victoribus fore, Liv. 9, 4, 3: que les conditions de paix seraient égales pour les vaincus et pour les vainqueurs; qua Cannensi clades, Liv. 27, 49, 5: défaite égale à celle de Cannes; aequa divinis, Sen. Vit. 16, 2: des avantages égaux à ceux des dieux; aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Cæsaris, Caes. BG. 1, 43, 1: à une distance à peu près égale du camp d'Arioviste et du camp de César II aequa pars, Caes. BC. 3, 10, 7: une part égale; pensionibus æquis, Liv. 30, 37, 5: par paiements égaux; aequis manibus, Liv. 27, 13, 5; Tac. An. 1, 63; aequa manu, Sall. C. 39, 4; æquo proelio, Caes. BC. 3, 112, 7; æquo Marte, Liv. 2, 6, 10: avec des avantages égaux, le succès étant balancé, sans résultat décisif; aequis viribus, Liv. 7, 33, 5: avec des forces égales; in æqua causa populorum, Cic. Verr. 5, 49: quand la cause des deux peuples était la même; æquo jure, Cic. Off. 1, 121: avec l'égalité de droit, cf. Liv. 3, 53, 9; 6, 37, 4; æqua libertas, Cic. Rep. 1, 47; Liv. 4, 5, 5: liberté égale [pour tous] II [expression adverbiale] ex æquo, à égalité, sur le pied de l'égalité: Liv. 7, 30, 2; Sen. Ep. 121, 23; Tac. H. 4, 64, etc.; adversam ejus fortunam ex æquo detrectabant, Tac. H. 2, 97: ils se désintéressaient à un égal degré de son malheureux sort; in aequo esse, être au même niveau, être égal: Tac. An. 2, 44 ; H. 2, 20; in æquo aliquem alicui ponere, Liv. 39, 50, 11: placer une personne sur le même rang qu'une autre; in æquo utramque ponit repulsam, Sen. Ben. 5, 6. 7: il met sur la même ligne les deux refus; in æquo alicui stare, Sen. Ben. 2, 29, 2: se tenir au même niveau que qqn. =====]] arch. aiquom = æquum S.C. Bacch. CIL. 1, 196, 27; d. les mss souvent aequos = æquus, æquom = æquum, aecum = æquum.
    * * *
    aequus, a, um (aecus, a, um) égal    - Lebaigue P. 40 et P. 41 [zapst]¶1 plat, uni, plan: aequus locus, Caes. BG. 7, 28, 2: endroit uni, plaine; dorsum jugi prope æquum Caes. BG. 7, 44, 3: [on savait] que la croupe de la montagne était presque unie; æquiore loco, Caes. BG. 7, 51, 1: sur un terrain plus plat; loqui ex inferiore loco, ex superiore, ex aequo, Cic. de Or. 3, 23: parler d'un lieu plus bas [= devant les tribunaux, les juges siégant plus haut que l'avocat], d'un lieu plus élevé [ = devant le peuple, l'orateur étant à la tribune aux harangues qui dominait la foule], de plain-pied [ = devant le sénat, parce qu'on parlait de sa place] II [n. pris substt] in æquum descendere, Liv. 22, 14, 11, etc.: descendre dans la plaine; in æquo campi, Liv. 5, 38, 4: en plaine II [au fig.] in æquum descendere, Sen. Ben. 2, 13, 2; in æquum deducere Sen. Nat. 4, 13, 4: descendre, ramener au niveau de qqn [zapst]¶2 facile, favorable, avantageux: locus aequus ad dimicandum, Caes. BC. 3, 73, 5: emplacement favorable pour le combat; non æquum locum videbat suis, Nep. Milt. 5, 4: il voyait que l'endroit n'était pas favorable à ses troupes; et loco et tempore æquo, Caes. BC. 1, 85, 2: avec l'avantage à la fois du lieu et des circonstances; locus æquus agendis vineis, Liv. 21, 7, 6: lieu propice à la manoeuvre des mantelets (à pousser les)... [zapst]¶3 [fig.] favorable, bien disposé, bienveillant: mentibus æquis, Virg. En. 9, 234: avec des dispositions favorables; meis aequissimis utuntur auribus, Cic. Fam. 7, 33, 2: ils ont en moi le plus bienveillant auditeur; æquis auribus audire, Liv, 2, 61, 9; 22, 25, 12: écouter d'une oreille favorable; æquis oculis, Virg. En. 4, 372; Curt. 8, 2, 9; Sen. Tranq. 9, 2: d'un oeil favorable II [en parl. des pers.] aequior sibi quam reo, Cic. Dej. 4: mieux disposé pour soi-même que pour l'accusé; nimis æquus aut iniquus, Liv. 38, 55, 4: trop bienveillant ou trop malveillant; æquiores Lacedæmoniis quam Achæis, Liv. 39, 35, 6: plus favorables aux Lacédémoniens qu'aux Achéens, cf. Tac. An. 3, 8 ; 4, 4; quos æquus amavit Juppiter, Virg. En. 6, 129: aimés de Jupiter favorable; Flavianis aequior a tergo (luna), Tac. H. 3, 23: la lune était plus favorable aux Flaviens qui l'avaient dans le dos II [pl. m. pris substt] æqui et iniqui, gens bien et mal disposés, amis et ennemis: Cic. Fam. 3, 6, 6; Liv. 5, 45, 1; 22, 26, 5; Plin. Ep. 9, 1, 3. [zapst]¶4 égal [en parl. de l'âme], calme, tranquille: concedo, quod animus æquus est, Cic. Amer. 145: j'accorde, parce que je suis résigné; aequo animo: avec calme, avec sang-froid, avec résignation: Caes. BC. 1, 75, 1, etc.; Cic. Cat. 1, 20, etc. ; ut eos aequos placatosque dimittas, Cic. Or. 34: [tu parviens] à renvoyer résignés et apaisés ceux [mêmes contre lesquels tu décides]; adversam fortunam æquus tolerat, Tac. An. 5, 8: il supporte avec calme la mauvaise fortune. [zapst]¶5 égal, équitable, juste: aequa sententia, Cic. Fin. 2, 37: sentence équitable; aequae condiciones, Caes. BC. 1, 26, 4: conditions équitables; causa aequa, Cic. Off. 3, 38: cause juste; aequus judex, Cic. Verr. 1, 72, etc.: juge équitable II æquum est, il est juste, il convient [avec prop. inf.]: quinquaginta annorum possessiones moveri non nimis æquum putabat, Cic. Off. 2, 81: à ses yeux, il n'était guère juste de déposséder d'une propriété de cinquante ans; [avec ut] aequum videtur tibi ut... dicam, Plaut. Rud. 1230: il te paraît juste que je dise, cf. Sen. Contr. 9, 3 (26), 1; Mart. 1, 114, 5; [avec quin] Plaut. Trin. 588 II [n. sing. pris substt] æquum, i, l'équité: quid in jure aut in æquo verum esset, Cic. Br. 145: [découvrir] ce qu'il y a le vrai dans le droit écrit et dans l'équité; in rebus iniquissimis quid potest esse æqui? Cic. Phil. 2, 75: peut-il être question de justice dans les choses les plus injustes? plus æquo, Cic. Læl. 58: plus que de raison; æquum colens animus, Sen. Ben. 3, 15, 1: une âme qui a le culte de la justice II æquum bonum, l'équitable et le bien; a quo nec præsens nec absens quicquam æqui boni impetravit, Cic. Phil. 2, 94: de qui ni présent ni absent il n'a jamais obtenu rien de juste ni de bien; si aliquam partem æqui bonique dixeris, Ter. Phorm. 637: si tu as des prétentions tant soit peu raisonnables; æquum bonum tutatus est, Cic. Br. 198: il défendit le droit naturel, cf. 143; aequi boni facere aliquid, trouver bon qqch, s'en accommoder: Ter. Haut. 787; Cic. Att. 7, 7, 4; Liv. 34, 22, 13; [sans boni]: æqui istuc facio, Plaut. Mil. 784: cela m'est égal II quod (quantum) æquius melius ou melius æquius, Cic. Off. 3, 61: comme il est plus équitable et meilleur, en tout bien et toute justice. [zapst]¶6 égal [par comparaison]: æqua parta cum P. fratre gloria, Cic. Mur. 31: ayant acquis une gloire égale à celle de son frère Publius; æquo jure cum ceteris, Liv. 21, 3, 6: avec les mêmes droits que les autres, cf. 10, 24, 16 ; 26, 24, 3; æqua fere altitudine atque ille fuerat, Caes. BC. 2, 15, 1: de la même hauteur à peu près que l'autre avait été; condiciones pacis æquas victis ac victoribus fore, Liv. 9, 4, 3: que les conditions de paix seraient égales pour les vaincus et pour les vainqueurs; qua Cannensi clades, Liv. 27, 49, 5: défaite égale à celle de Cannes; aequa divinis, Sen. Vit. 16, 2: des avantages égaux à ceux des dieux; aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Cæsaris, Caes. BG. 1, 43, 1: à une distance à peu près égale du camp d'Arioviste et du camp de César II aequa pars, Caes. BC. 3, 10, 7: une part égale; pensionibus æquis, Liv. 30, 37, 5: par paiements égaux; aequis manibus, Liv. 27, 13, 5; Tac. An. 1, 63; aequa manu, Sall. C. 39, 4; æquo proelio, Caes. BC. 3, 112, 7; æquo Marte, Liv. 2, 6, 10: avec des avantages égaux, le succès étant balancé, sans résultat décisif; aequis viribus, Liv. 7, 33, 5: avec des forces égales; in æqua causa populorum, Cic. Verr. 5, 49: quand la cause des deux peuples était la même; æquo jure, Cic. Off. 1, 121: avec l'égalité de droit, cf. Liv. 3, 53, 9; 6, 37, 4; æqua libertas, Cic. Rep. 1, 47; Liv. 4, 5, 5: liberté égale [pour tous] II [expression adverbiale] ex æquo, à égalité, sur le pied de l'égalité: Liv. 7, 30, 2; Sen. Ep. 121, 23; Tac. H. 4, 64, etc.; adversam ejus fortunam ex æquo detrectabant, Tac. H. 2, 97: ils se désintéressaient à un égal degré de son malheureux sort; in aequo esse, être au même niveau, être égal: Tac. An. 2, 44 ; H. 2, 20; in æquo aliquem alicui ponere, Liv. 39, 50, 11: placer une personne sur le même rang qu'une autre; in æquo utramque ponit repulsam, Sen. Ben. 5, 6. 7: il met sur la même ligne les deux refus; in æquo alicui stare, Sen. Ben. 2, 29, 2: se tenir au même niveau que qqn. =====]] arch. aiquom = æquum S.C. Bacch. CIL. 1, 196, 27; d. les mss souvent aequos = æquus, æquom = æquum, aecum = æquum.
    * * *
        AEquus, Adiectiuum. Plain et uni.
    \
        AEquum campi. Liu. La plaine d'un champ.
    \
        Ex aequo loco dicere. Cic. Parler compaignon à compaignon.
    \
        AEquus. Cic. Juste, Qui ne porte point plus de faveur et d'affection à l'un qu'à l'autre.
    \
        AEquus, pro AEqualis. Terent. Esgal. \ Vtinam esset mihi pars aequa amoris tecum. Terent. Que tu m'aimasses autant que je t'aime.
    \
        AEquus alicui. Humain à aucun, Bening et gratieux, Qui ne le traicte point rigoureusement.
    \
        Se aequum praebere sibiipsi. Cic. Garder bien son droict.
    \
        Se aequum praebere alteri. Cic. Faire droict et raison à autruy, et ne luy point estre rigoureux.
    \
        AEquum esse alicui. Terent. Scavoir bon gré à aucun, N'estre point marri contre luy d'avoir faict quelque chose, Estre content de luy, Luy estre plus doulx et gratieux, Le supporter et excuser.
    \
        AEquus animus. Courage qui endure tout sans se contrister, Qui prend tout en gré et patience, qui ne s'esmeut de rien.
    \
        Animo aequissimo mori. Cic. Mourir voluntiers, et sans regret.
    \
        Facile et aequo animo carebam. Cic. Il ne me grevoit point de ne les point avoir, Je m'en passoye bien aiseement.
    \
        AEquo animo attendere. Terent. Ouir voluntiers.
    \
        Animo aequo esse de re aliqua. Cic. Ne se soulcier point de quelque chose, Ne s'en chaloir.
    \
        Animus aequus est. Cic. Je ne m'en soulcie point.
    \
        Animo haud aequo expectare comites. Horat. Attendre impatiemment et avec mal contentement.
    \
        Conditio aequa. Cic. Parti et condition qui n'est point plus avantageuse à l'un qu'à l'autre.
    \
        Discrimen aequum. Virg. Pareille ou esgale distance.
    \
        AEquus iudex: cui contrarium est Iniquus. Cic. Juge juste, Qui garde bien le droict des parties, Juge esgal et equitable.
    \
        Nimis aequus iudex. Liu. Favorable. B.
    \
        Vide quam me sis vsurus aequo. Cic. Regarde que tu me trouveras raisonnable et equitable.
    \
        Nunquam te aequo vsus sum. Tu m'as tousjours faict du pis que tu as peu. B.
    \
        Magistratus aequus. Cic. Juste, et qui n'est point favorable ne accepteur de personnes.
    \
        Mens aequa. Horat. Constante, Telle en adversité qu'en prosperité.
    \
        Oculis aequis aliquem aspicere. Virgil. Regarder voluntiers et de bon cueur.
    \
        AEqua atque honesta postulatio. Cic. Raisonnable et honneste demande.
    \
        AEqui et iniqui. Cic. Amis et ennemis, Bien vueillants et mal vueillants, Favorisants et desfavorisants.
    \
        AEqui et pares. Author ad Heren. Esgauls et pareils.
    \
        AEquum, absolute et per se positum, pro Aequitate. Equité.
    \
        Seruantissimus aequi. Virg. Qui va selon equité, et à la bonne foy.
    \
        Non aequum dicis. Terent. Il n'y a point de raison en ce que tu dis.
    \
        Non aequum facis. Ter. Ce que tu fais, n'est point raisonnable.
    \
        AEquum postulare. Cic. Demander la raison, et ce qui est equitable.
    \
        AEquum est. Terent. C'est la raison, Il appartient bien.
    \
        AEquo concretius. Lucret. Plus espez que de raison.
    \
        AEquum et bonum quum dicimus, absolutam bonitatem, aequitatemque significamus. Terent. La bonne et vraye equité, qui ne regarde point la rigueur de droict.
    \
        AEquum et bonum colere. Plaut. Aller selon droict et raison, Aller à l'equité.
    \
        AEquum et bonum habere. Cic. Avoir bon droict, Avoir bonne cause, Avoir l'equité pour soy.
    \
        AEquum bonum dicere. Terent. Parler raisonnablement, Aller à la raison, offrir quelque parti raisonnable.
    \
        Pro aequo et bono dicere. Cic. Pour l'equité.
    \
        AEqui boni facere: vel, AEqui bonique facere. Cic. Prendre en bien, ou en bonne part.
    \
        AEquum bonumve impetrare. Cic. Obtenir de quelcun ce qui est de raison.
    \
        Ex aequo et bono facere. Terent. Faire à la bonne foy.
    \
        Ex aequo et bono viuere. Vivre selon Dieu et raison.
    \
        Ex aequo conuiuentes. Sueton. Per à compaignon. B.
    \
        Vsurpare officia prope ex aequo. Sueton. Per à compaignon. B.

    Dictionarium latinogallicum > aequus

  • 2 aequus

    aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.

    2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.

    II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque populo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).

    2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.

    b) gleich gegen den einen wie gegen den andern verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurteilen = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.

    c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol. 27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – / Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11.

    lateinisch-deutsches > aequus

  • 3 aequus

    aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.
    2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge-
    ————
    legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse-
    ————
    hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.
    II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque po-
    ————
    pulo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).
    2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia
    ————
    regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.
    ————
    verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum
    ————
    esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurtei-
    ————
    len = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.
    c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol.
    ————
    27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > aequus

  • 4 aequus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequus

  • 5 aequus

        aequus adj. with comp. and sup.    [2 IC-, AIC-], even, plain, level, flat: locus: aequiore loco constiterat, Cs.: campus, V. — Equal: ex provinciā aequam partem sumere: sequitur non passibus aequis, V.: Abietibus iuvenes aequi, as tall as, V. —Even with, on a level with: sive loquitur ex inferiore loco, sive ex aequo, i. e. on the floor of the Senate: pede congredi aequo, i. e. face to face, V. —Favorable, advantageous: locus ad dimicandum, Cs.: locus suis, N.: tempus.—Favorable, friendly, kind, humane: nobis: parvis alumnis, propitious, H.: templum non aequae Palladis, unpropitious, V.: aër non aequus, unwholesome, V.: non aequa fata, hard, O.: aequi iniquique, friends and foes, L.—Equal, proportionate, like: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. that I had a fair return, T.: aequā manu discedere, after a drawn battle, S.: aequo Marte pugnare, indecisive, L.: aequum volnus utrique dedit, O. — Of persons, fair, equitable, impartial: praetor: aequissimus iudex.—Of things, equitable, reasonable, fair, honorable: postulatio: id, quod aequissimum est, ut, etc.: quae liberum scire aequum est adulescentem, T.: sicut aequum est, dicamus, etc.: ex aequo et bono iure rem iudicari oportere, equitably and kindly: fit reus magis ex aequo et bono, quam ex iure gentium, S.: durus est praeter aequomque et bonum, excessively, T.: id non fieri ex aequo et bono, in a spirit of moderation, T.: qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, have no sense of right or reason, T.: istuc aequi bonique facio, T.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, if you propose anything reasonable, T.: animus meus totum istuc aequi boni facit, i. e. is content wich: ‘melius aequius,’ i. e. quid melius et aequius sit iudicatur.—Equable, calm, composed, tranquil: sorti pater aequus utrique est, V.: oculis aspicere aequis, V.: animus: Aequam Servare mentem, H.: aequo animo, with equanimity, patiently, calmly, with indifference: alqd ferre aequo animo: emori: servitutem tolerare, S.: alqd animo aequiore ferre: animo aequissimo nummos adfert: aequissimis animis: audite mentibus aequis, impartially, V.
    * * *
    aequa -um, aequior -or -us, aequissimus -a -um ADJ
    level, even, equal, like; just, kind, impartial, fair; patient, contented

    Latin-English dictionary > aequus

  • 6 aequus

    aequus aequus, a, um равный

    Латинско-русский словарь > aequus

  • 7 aequus

    aequus aequus, a, um ровный, равный

    Латинско-русский словарь > aequus

  • 8 aequus

    a, um
    1) ровный, равнинный, плоский ( dorsum jugi Cs)
    locus ae. ad dimicandum Cs — место (достаточно) ровное, т. е. удобное для сражения
    2) выгодный, благоприятный ( et loco et tempore aequo Cs)
    3) благосклонный, милостивый (aequis auribus audire L; aequis oculis aspicere V)
    4) спокойный, невозмутимый, хладнокровный, терпеливый ( aequo animo ferre (accipere) aliquid Cs, C etc.)
    haud animo aequo H — не без досады, раздражённо
    aequo spatio ab castris Ariovisti et Caesaris Cs — на равном расстоянии от лагерей как Ариовиста, так и Цезаря
    aequo Marte pugnare L — сражаться с равным (для обеих сторон) счастьем, с одинаковым успехом (без чьего-л. перевеса)
    ex aequo O, Tib, L, T — в равной мере, в одинаковой степени, поровну
    esse (stare) in aequo T, Sen — находиться в одинаковом положении, на равных правах (с кем-л.)
    ex aequo loco loqui Cговорить в сенате (в сенате говорили с места, тогда как к народу обращались с трибуныex superiore loco, a к суду, который заседал на возвышении — ex inferiore loco)
    in aequo ponere aliquem alicui L — ставить кого-л. наряду с кем-л., уравнять в правах кого-л. с кем-л.
    sequi aliquem non passibus aequis V — следовать за кем-л. более короткими шагами, т. е. не поспевать
    6) беспристрастный (judex, testis C)
    mors aequo puisat pede H — смерть стучится ногой одинаково (как в хижины, так и во дворцы)
    7) справедливый, надлежащий, правильный ( causa C)
    quaecumque ex merito spes venit, aequa venit O — всякая надежда, основанная на заслуге, законна
    aequum est Pl, Ter etc. — справедливость требует, т. е. надлежит, следует
    severius aequo L — строже, чем следует (слишком строго)
    aequum (et) bonum Ter, C etc. — (то, что) совершенно справедливо
    aequi bonique (или aequi boni) facere aliquid Ter, L, C — считать что-л. справедливым, быть довольным чём-л

    Латинско-русский словарь > aequus

  • 9 aequus

    1) ровный, равновеликий, aequae partes portiones (1. 6. 29. pr. D. 17, 2. 1. 19 § 2. D. 30. 1. 67 § 4. D. 31), facultates (1, 5 § 1. D. 17, 2);

    aequa lance (см. lanx s. 2);

    ex aequo, в равной мере, одинаково (1. 5. D. 50, 1).

    2) верный, mensura aequa, pondus aequum (1. 18 § 3. D. 4, 3. 1. 13 § 8. D. 19, 2);

    prelium aeq. = justum (1. 66. D. 30).

    3) справедливый (1. 2. D. 3, 5. 1. 55. D. 17, 2. 1. 37. D. 19, 1. 1 23. D. 26, 7);

    natura, или jure naturae aequum (1. 14. D. 12, 6. 1. 11. § 2. D. 15, 1. 1. 206 D. 50, 17);

    bonum et aequum (см. bonus).

    4) спокойный, aequo animo ferre sententiam (1. 27. § 2. D. 4, 8).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > aequus

  • 10 aequus

    level, even, calm, equal, favorable, just.

    Latin-English dictionary of medieval > aequus

  • 11 aequus

    , aequa, aequum (m,f,n)
      ровный, спокойный; равный; справедливый; надлежащий

    Dictionary Latin-Russian new > aequus

  • 12 Ínsaní sapiéns nomén ferat, áequus iníqui, Últra quám satis ést virtútem sí petat ípsam

    Даже мудрец глупцом прослывет и правый - неправым,
    Ежели он в самой добродетели в крайность вдается.
    (Перевод Н. Гинцбурга)
    Гораций, "Послания", I, 6, 15-16.
    Можно к добродетели подойти так, что она утратит свою чистоту: для этого стоит лишь проявить к ней слишком грубое и необузданное влечение. Те, кто утверждают, что в добродетели не бывает чрезмерного по той причине, что все чрезмерное не есть добродетель, просто играют словами: insani sapiens nomen ferat aequus iniqui, ultra quam satis est virtutem si petat ipsam. (Мишель Монтень, Об умеренности.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Ínsaní sapiéns nomén ferat, áequus iníqui, Últra quám satis ést virtútem sí petat ípsam

  • 13 aecus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aecus

  • 14 aequum

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequum

  • 15 aequum

    ī n. [ aequus ]
    1) ровное место, равнина, поле
    in ae. degrĕdi (descendere) L — спуститься в равнину, перен. Sen снизойти до чьего л. уровня
    2) правда, справедливость
    per aequa, per iniqua погов. Lвсеми правдами и неправдами
    plus aequo C — больше, чем нужно
    diutius aequo Ap — дольше, чем следует. — см. тж. aequus 5. и 7.

    Латинско-русский словарь > aequum

  • 16 aequor

    aequŏr, ōris, n. [aequus] toute surface unie (plane).    - arch. aecor Varr. Men. 288. [st1]1 [-] surface plane.    - aequor speculorum, Lucr.: la surface polie des miroirs.    - aequor ventris, Gell.: peau lisse du ventre.    - aequor cereum, Aus.: tablette de cire (pour écrire). [st1]2 [-] pays plat, plaine, champ.    - aequore campi, Virg.: dans la plaine.    - aequor proscissum, Virg.: champ sillonné (par la charrue).    - prius ignotum ferro quam scindimus aequor, Virg. G. 1, 50: avant de sillonner l'immense plaine inconnue de la mer.    - immensum confecimus aequor, Virg. G.: nous avons parcouru une immense carrière.    - in camporum patentium aequoribus, Cic. Div. 1, 93: sur la surface unie des vastes plaines.    - Daren agit aequore toto, Virg. En. 5: il pousse devant lui Darès par toute l'arène. [st1]3 [-] plaine liquide, mer calme, mer, surface d'un fleuve.    - vastum maris aequor, Virg.: vaste plaine de la mer.    - aequore et terrā, Sall.: sur mer et sur terre.    - (Tibris) sternit aequor aquis, Virg.: le Tibre aplanit la surface de ses eaux.    - magno feror aequore, Ov. M. 15, 176: je suis entraîné en pleine mer (= je me lance dans un vaste sujet).
    * * *
    aequŏr, ōris, n. [aequus] toute surface unie (plane).    - arch. aecor Varr. Men. 288. [st1]1 [-] surface plane.    - aequor speculorum, Lucr.: la surface polie des miroirs.    - aequor ventris, Gell.: peau lisse du ventre.    - aequor cereum, Aus.: tablette de cire (pour écrire). [st1]2 [-] pays plat, plaine, champ.    - aequore campi, Virg.: dans la plaine.    - aequor proscissum, Virg.: champ sillonné (par la charrue).    - prius ignotum ferro quam scindimus aequor, Virg. G. 1, 50: avant de sillonner l'immense plaine inconnue de la mer.    - immensum confecimus aequor, Virg. G.: nous avons parcouru une immense carrière.    - in camporum patentium aequoribus, Cic. Div. 1, 93: sur la surface unie des vastes plaines.    - Daren agit aequore toto, Virg. En. 5: il pousse devant lui Darès par toute l'arène. [st1]3 [-] plaine liquide, mer calme, mer, surface d'un fleuve.    - vastum maris aequor, Virg.: vaste plaine de la mer.    - aequore et terrā, Sall.: sur mer et sur terre.    - (Tibris) sternit aequor aquis, Virg.: le Tibre aplanit la surface de ses eaux.    - magno feror aequore, Ov. M. 15, 176: je suis entraîné en pleine mer (= je me lance dans un vaste sujet).
    * * *
        AEquor, aequoris, pen. cor. neu. gen. Varr. La mer.
    \
        AEquor maris. Columel. La plaine et superficie de la mer.
    \
        AEquore aperto. Virgil. En plain champ.
    \
        AEquora campi. Cic. Plaine champestre, La plaine d'un champ.
    \
        Concita aequora mulcere. Ouid. Appaiser la mer esmeue.
    \
        Contracta aequora. Horat. Estrecis.
    \
        Dura aequora. Senec. Mer gelee.
    \
        Feruidum aequor. Horat. Fort esmeue.
    \
        Hospita aequora lustrare. Virgil. Circuir, ou Visiter les mers prochaines.
    \
        Ima aequora petere. Virgil. Aller au fond de la mer.
    \
        Immania ponti aequora. Lucret. Les grandes et larges plaines de la mer.
    \
        Imperiosum aequor. Horat. Violente.
    \
        Indignatum magnis stridoribus aequor. Virgil. Tormentee de tempeste et orage.
    \
        Ingens aequor iterare. Horat. Naviger derechef.
    \
        Lenta aequora iacent. Lucan. Quand la mer est gelee.
    \
        Longinqua aequora. Claudian. Mers loingtaines.
    \
        Mollia aequora. Ouid. Paisibles et calmes.
    \
        Proscissum aequor. Virg. Terre labouree.
    \
        Recussum. Valer. Flac. Agitee et esmeue.
    \
        Rubrum aequor. Claudian. La mer rouge.
    \
        Stratum. Virg. Qui n'est point esmeue, Mer calme.
    \
        Summum aequor saxi. Hoc est, Superficies ac planities. Lucret. Le dessus d'une roche.
    \
        Summa aequora. Virg. Le dessus de la mer, La superficie.
    \
        Tumefacta aequora. Sil. Enflees.
    \
        Vndiuagum. Virg. Pource que parmi la mer les ondes vaguent fort.
    \
        Vndosum. Virgil. Pleine d'ondes.
    \
        Arare aequor maris. Virgil. Naviger par la mer.
    \
        Ciere aequora. Virgil. Esmouvoir.
    \
        Concurrunt aequora. Lucan. Quand les ondes joustent et heurtent l'une contre l'autre.
    \
        Conscendere nauibus aequor. Virgil. Monter sur mer, S'embarquer.
    \
        Currere aequora. Virgil. Naviger.
    \
        Egerere aequora fundo. Stat. Espuiser et jecter l'eau marine du fond de la navire.
    \
        Euertere aequora ventis. Virgil. Renverser, Tormenter.
    \
        Feruet aequor. Virgil. Est esmeue.
    \
        Personat aliquis aequora. Virg. Fait raisonner.
    \
        Quiescunt alta aequora. Virg. La mer est calme.
    \
        Silet aequor. Virgil. La mer n'est point esmeue, La mer est calme.
    \
        Tentare aequora fuga. Virg. Essayer de s'en fuir par mer.
    \
        Verrere aequora. Virgil. Naviger.

    Dictionarium latinogallicum > aequor

  • 17 libella

    libella, ae, f. [libra]    - voir hors site libella. [st1]1 [-] petite pièce d'argent (valant un as), un as (1/10è du denier).    - Varr. L. 5, 174 ; Plin. 33, 42. [st1]2 [-] petite somme d'argent, un sou, une obole.    - tibi libellam argenti numquam credam, Plaut. Ps. 96: je ne confierai jamais un sou. --- Plaut. Cap. 944; Cic. Com. 11; Verr. 2, 26.    - ad libellam, Cic. Com. 4, 11: jusqu'au dernier sou, exactement, intégralement.    - heres ex libella (= ex asse), Cic. Att. 7, 2, 3: légataire universel. [st1]3 [-] niveau, niveau d'eau.    - Lucr. 4, 515; Vitr. 1, 6, 6; cf. Plin. 36, 188; 36, 172.    - locus qui est ad libellam aequus, Varr. R. R. 1, 6: un sol bien nivelé.    - ad libellam collocare, Vitr.: mettre de niveau.
    * * *
    libella, ae, f. [libra]    - voir hors site libella. [st1]1 [-] petite pièce d'argent (valant un as), un as (1/10è du denier).    - Varr. L. 5, 174 ; Plin. 33, 42. [st1]2 [-] petite somme d'argent, un sou, une obole.    - tibi libellam argenti numquam credam, Plaut. Ps. 96: je ne confierai jamais un sou. --- Plaut. Cap. 944; Cic. Com. 11; Verr. 2, 26.    - ad libellam, Cic. Com. 4, 11: jusqu'au dernier sou, exactement, intégralement.    - heres ex libella (= ex asse), Cic. Att. 7, 2, 3: légataire universel. [st1]3 [-] niveau, niveau d'eau.    - Lucr. 4, 515; Vitr. 1, 6, 6; cf. Plin. 36, 188; 36, 172.    - locus qui est ad libellam aequus, Varr. R. R. 1, 6: un sol bien nivelé.    - ad libellam collocare, Vitr.: mettre de niveau.
    * * *
        Libella, libellae, Diminutiuum, Nummulus argenteus, qui et As dicitur. Cic. Une piece d'argent vallant un peu plus de quatre deniers tournois. Il se prenoit pour la plus petite piece de monnoye qui fust.
    \
        Haeredem facere aliquem ex libella. Cic. Le faire son heritier de touts ses biens. Libella enim, quomodo et As, interdum totam significat haereditatem.
    \
        Libella. Plin. Un niveau, ou Liveau.

    Dictionarium latinogallicum > libella

  • 18 locus

    lŏcus, i, m.    - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège.    - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit?    - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges).    - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis).    - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats).    - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède.    - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision.    - eodem loco quo: comme, à la même place que.    - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn.    - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn.    - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...).    - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre).    - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts).    - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome).    - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs.    - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule.    - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété).    - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays.    - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères.    - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.).    - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position.    - locus iniquus (alienus): terrain défavorable.    - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger.    - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux.    - locus aequus: terrain favorable.    - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle.    - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat.    - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus.    - Cic. Nat. 2, 128.    - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition.    - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art?    - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon.    - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme.    - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol?    - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser.    - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire.    - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler...    - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir.    - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments.    - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue.    - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion.    - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour.    - priore loco dicere: parler le premier.    - posteriore loco dicere: parler le second.    - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu.    - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur.    - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius.    - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos.    - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser...    - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de.    - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme.    - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse.    - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront.    - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre.    - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis.    - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère.    - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors.    - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite.    - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe.    - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité.    - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn.    - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang.    - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage?    - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers.    - infimo loco natus: de très basse extraction.    - humili loco natus erat: il était d'une humble origine.    - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne.    - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre).    - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages.    - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème.    - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas...    - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.).    - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.
    * * *
    lŏcus, i, m.    - plur. loci, m.: lieux isolés, lieux particuliers; et loca, ōrum, n.: emplacements, pays, contrées (mais parfois aucune distinction entre ces deux pluriels.) [st1]1 [-] lieu, endroit, place, emplacement, siège.    - pronom + gén. de relation - quo loci (= quo loco)? Ter.: dans quel endroit?    - dicere ex superiore loco (de superiore loco): parler d’en haut, du haut d'une tribune (se dit des magistrats, des juges).    - ex aequo loco dicere: parler sur le pied d'égalité (se dit des sénateurs, des amis).    - ex inferiore loco dicere: parler d’en bas (se dit des avocats).    - fovere locum aquā, Cels.: bassiner un endroit (malade) avec de l'eau tiède.    - aperiendus locus, Cels.: il faut faire une incision.    - eodem loco quo: comme, à la même place que.    - locum dare alicui, Cic. CM. 63: faire place à qqn.    - locum dare alicui, Cic. Fam. 11, 1, 3: céder le pas à qqn.    - ad locum venire, Cic. Off. 1, 33: venir sur les lieux. [st1]2 [-] place (au théâtre, au cirque...).    - loca assignata, Liv.: places réservées (au théâtre).    - communis locus, Plaut.: le commun séjour (des morts).    - communis locus, Inscr.: la tombe. [st1]3 [-] lieu d'habitation, logement, logement de fonction (attribué aux ambassadeurs à Rome).    - locum legatis praebere, Liv.: fournir un logement aux ambassadeurs.    - primus aedium locus, Nep.: la première pièce de la maison, le vestibule.    - communis locus, Cic. Verr. 2, 2, 46: bâtiment public. [st1]4 [-] portion (d'une terre, d'une propriété).    - Dig. 50, 16, 60. [st1]5 [-] lieu, localité, ville, contrée, région, pays.    - locus Pherae, Plin.: la ville de Phères.    - loci fertilitas, Caes.: la fertilité du pays. [st1]6 [-] terrain, poste, position, situation (t. milit.).    - loco cedere: lâcher pied, abandonner la position.    - locus iniquus (alienus): terrain défavorable.    - loco dejicere, loco movere: chasser, déloger.    - locus superior: terrain qui domine, terrain avantageux.    - locus aequus: terrain favorable.    - suus locus: position avantageuse, terrain avantageux. [st1]7 [-] poste, fonction, rôle.    - obtinere locum legati: obtenir le poste de légat.    - parentis loco esse: tenir lieu de père. [st1]8 [-] au plur. loci ou loca: parties sexuelles; matrice, utérus.    - Cic. Nat. 2, 128.    - cf. gr. τόποι. [st1]9 [-] place, lieu, moment, époque, temps, occasion, opportunité, situation, état, condition.    - in hoc genere quid habet ars loci? Cic.: dans ce genre quelle place y a-t-il pour l'art?    - dare locum suspicioni, Cic.: donner prise au soupçon.    - maledicto nihil loci est, Cic. Mur. 5, 12: il n'y a pas de place pour le blâme.    - furandi locus qui potest esse? Cic.: quelle place peut-il y avoir pour le vol?    - alicui... existimandi non nihil loci dare, Cic.: donner à qqn quelque occasion de penser.    - alicui rei locum non relinquere, Cic.: ne pas laisser à qqch l'occasion de se produire.    - nec vero hic locus est, ut... loquamur, Cic.: et ce n'est pas l'endroit de parler...    - in te locus mendacio non est, Curt.: il ne t’est pas possible de mentir.    - loco ou in loco: à propos, au bon moment, en temps et lieu, à l'occasion, par moments.    - qui de quo consulitur suo loco dicit sententiam, Liv. 28: (consul) qui donne son avis, quand vient son tour, sur la question débattue.    - dulce est desipere in loco, Hor. C. 4, 12, 28: il est doux d'extravaguer à l'occasion.    - loco dicere, Cic. Leg. 3: parler à son tour.    - priore loco dicere: parler le premier.    - posteriore loco dicere: parler le second.    - loco sententiae, Tac. An. 2: son tour de parole venu.    - praetorio loco dicere sententiam, Cic. Att. 12: prendre la parole à son rang de préteur.    - loco versus Accianos posuisti, Cic. Fam. 9: tu as cité à leur place les vers d'Accius.    - epistolae non loco redditae, Cic. Fam. 11: lettres remises mal à propos.    - si ego in istoc siem loco, dem potius aurum, quam sinam, Plaut.: si j'étais à ta place, je donnerais l'argent plutôt que de laisser...    - nancisci locum + gérondif: trouver l'occasion de.    - loco (in loco) + gén. (= pro): au lieu de, à la place de, pour, comme.    - in uxoris loco, Ter.: comme une épouse.    - in contumeliae loco ponere: prendre pour un affront.    - criminis loco putant esse, quod vivam, Cic. Fam. 7, 3, 6: il y en a qui me font un crime de vivre.    - hostium loco esse, Liv. 2, 4, 7: être considérés comme des ennemis.    - te mihi fratris loco esse duco, Cic.: je te considère comme mon frère.    - ad id locorum (adhuc locorum): jusqu’à présent, jusqu’alors.    - post id locorum (postea loci): après cela, ensuite.    - ubi loci... ? Plaut.: où... ? [st1]10 [-] condition sociale, famille, naissance, rang, classe.    - summus locus civitatis, Cic.: le plus haut rang dans la cité.    - locum apud aliquem obtinere, Cic.: tenir un rang auprès de qqn.    - locum quemdam tenere: tenir une certaine place, un certain rang.    - apud eum quem habet locum fortitudo? Cic.: à ses yeux quelle place tient le courage?    - equestri loco natus: issu de la classe des chevaliers.    - infimo loco natus: de très basse extraction.    - humili loco natus erat: il était d'une humble origine.    - loco movit signiferos, Caes.: il destitua les porte-enseigne.    - voluptatem nullo loco numerare, Cic. Fin. 2, 28, 90: ne faire aucun compte de la volupté. [st1]11 [-] passage, endroit, partie (d'un livre).    - aliquot locis significavit, Cic.: il a indiqué dans quelques passages.    - Quint. 1, 1, 36; 1, 4, 4; 5, 13, 42; 6, 3, 36; Tac. Or. 22; Hor. Ep. 2, 1, 223; Amm. 29, 2, 8. [st1]12 [-] sujet, question, point, matière, thème.    - alter erat locus cautionis ne... Cic.: le second point sur lequel il fallait diriger son attention, c'était de ne pas...    - omnes philosophiae loci, Cic.: toutes les parties de la philosophie. [st1]13 [-] au plur. loci: lieux communs (t. de rhét.).    - locos nosse, Cic.: connaître les lieux communs.
    * * *
        Locus, loci, mascul. gen. Pluraliter hi loci, vel haec loca, locorum, in diuersa significatione. Varro. Lieu.
    \
        In vnum locum conuenire. Cic. En un lieu.
    \
        Alienus loci. Ouid. Qui n'est point du lieu, Estrangier.
    \
        Positus locorum. Stat. La situation des lieux.
    \
        Ex loco inferiore agere. Cic. Parler estant en lieu bas à un juge qui est en hault.
    \
        Ex aequo loco agere. Cic. Parler quand on est aussi hault l'un que l'autre, Pareil priveement, Pareil à pareil, Teste à teste.
    \
        Ex superiore loco agere. Cic. Quand un Magistrat parle de son siege à ceulx qui sont en bas.
    \
        De loco superiore loqui. Bud. Parler en maistre, en cadet, en seigneur, Parler à cheval, Parler d'authorité.
    \
        Priore loco causam dicere. Cic. Plaidoyer le premier.
    \
        Nullo loco deesse. Cicero. Ne defaillir en rien qui soit, Aider par tout.
    \
        Facile secundo loco me consolatur recordatio meorum temporum, etc. Cic. En oultre, Puis apres.
    \
        In eum locum res rediit. Plaut. En tel estat.
    \
        Peiore res loco non potest esse, quam in quo nunc sita est. Terent. En pire estat.
    \
        Nostrae res meliore loco videbantur. Cic. En meilleur estat.
    \
        Eodem loco stare. Liu. Demeurer en mesme estat.
    \
        Res in eum locum venerat: vt nisi, etc. Cic. Estoit venue en tel estat, En telle necessité.
    \
        Tota res quo locu sit, velim ad me scribas. Cic. Comment tout l'affaire se porte, Comment l'affaire va.
    \
        Recte collocata res, et iudicio populi digno in loco posita esse videtur. Cic. Baillee à celuy à qui il appartient, et qui en est digne.
    \
        Mihi videbar nosse locum quem apud te is teneret. Cic. Il me sembloit à veoir que je congnoissoye en quelle estime il estoit envers toy, Combien grand compte tu faisois de luy.
    \
        Summus locus. Iuuenal. Grande authorité et dignité.
    \
        Qui in mea salute principem semper locum, authoritatemque tenuistis. Cic. Qui avez tousjours esté des principaulx à me garder et defendre.
    \
        Dare et cedere locum. Cic. Donner lieu, Faire place, Ceder.
    \
        Dare locum alicui oratori. Cic. Le recevoir, Luy donner audience.
    \
        Tenere locum oratorum. Cic. Tenir la place des orateurs, Estre estimé vray orateur.
    \
        Mouere aliquem loco, Vide MOVEO. Ne luy garder pas son rang.
    \
        Esse eodem loco apud patronum quo alius. Cic. Estre en pareille estime et reputation ou credit.
    \
        Eodem loco habere. Caesar. Priser et estimer autant, ou autant aimer.
    \
        Ipsi in hostium numero, locoque ducemini. Cic. Vous serez estimez ennemis.
    \
        Ponere aliquid loco, vel in loco maledicti et contumeliae. Cic. Dire quelque chose par reproche, Reprocher quelque chose en lieu d'oultrage.
    \
        Habere aliquem loco vetustissimorum familiarium. Pollio Ciceroni. Estimer autant que ses, etc.
    \
        Eo loco habet honestatem, vt sine ea, etc. Cic. Il estime tant honnesteté que, etc.
    \
        Qui voluptatem nullo loco numerat. Cicero. Qui n'estime rien volupté.
    \
        Fratris loco eum diligo. Terent. Comme mon frere, autant que s'il estoit mon frere.
    \
        Qui sibi parentis esset loco. Liu. Lequel il tenoit pour pere, et l'aimoit autant que son pere.
    \
        Fratris enim loco mihi est. Lentulus Ciceroni. Je l'aime comme mon frere.
    \
        In beneficii loco alteri deferre aliquid. Cic. Luy bailler quelque chose en pensant luy faire plaisir.
    \
        Nisi in eorum locum pietas et fortitudo et honesti praesens imago successerit. Quintil. En leur lieu.
    \
        Reponere in loco aliquo. Cic. Estimer aucunement.
    \
        In poetis, non Homero soli locus est, sed et Sophocli. Cic. En comptant le nombre des poetes on n'y met pas seulement Homere, Il n'y a pas seulement place pour Homere, mais etc.
    \
        - si ego in istoc siem loco, Dem potius aurum, quam illum corrumpi sinam. Plaut. Si j'estoye en la place de cestuy ci, Si c'estoit à moy à faire.
    \
        Loco aliquid quaerere. Cic. En temps et lieu, Opportunement.
    \
        Loco dicere. Cic. En lieu.
    \
        - in loco Ego vero laudo. Terent. Pourveu que la chose soit faicte bien à poinct, ou Par fois.
    \
        Locum dare aliquid faciendi. Terent. Temps et lieu.
    \
        Veritas locum vbi consistat, reperire non poterit. Cic. Ne sera receue de personne.
    \
        Si in mea familiaritate locus esset nemini, nisi litigioso aut nocenti. Cic. Si je ne recevoye en ma familiarité, Si je n'avoye nuls autres amis, sinon gents noiseux et malfaisants.
    \
        Est enim in arte tanta, tamque varia, etiam huic minutae subtilitati locus. Cic. Peult aussi estre en cest art.
    \
        Maledicto idcirco nihil in hisce rebus loci est, quod omnia laus occupauit. Cic. Parquoy en ces choses icy on ne peult rien mesdire de luy, car il n'a fait rien qui ne soit digne de louange.
    \
        Erit profecto inter horum laudes aliquid loci nostrae gloriae. Cic. Certainement nous serons louez aussi bien que ceulx ci.
    \
        Locus ignoscendi apud hominem constantem. Cic. Un homme constant pardonne bien aucunesfois.
    \
        Quod ni ita se haberet, nec iustitiae vllus esset, nec bonitati locus. Cic. Justice ne bonté n'auroit aucun lieu entre les hommes, On ne tiendroit compte de justice ne de bonté.
    \
        Vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit. Cic. Il est impossible que la mort soit honorable de celuy qui aura meschamment vescu.
    \
        Libidine dominante, temperantiae locus non est. Cic. Temperance n'ha lieu où, etc. Il n'y a point de temperance où, etc.
    \
        Dare locum rationi. Cic. Ceder et obeir à raison.
    \
        Nihil loci segnitiae. Terent. Il n'est plus temps d'estre negligent.
    \
        Locus preci non est relictus. Terent. Les prieres n'auront lieu envers luy, Il ne se aura point par prieres.
    \
        Locus disserendi. Cic. Temps et lieu.
    \
        Non erit locus faciendae medicinae. Cic. Il ne sera pas temps, etc.
    \
        Si bellum cum eo hoste haberemus, in quo negligentiae aut errori locus esset. Liu. Qui fust negligent.
    \
        Respirandi non est locus. Cic. Je n'ay pas loisir de respirer.
    \
        Nullum habeo instituendi aut docendi locum. Cic. Je n'ay nul loisir.
    \
        Quis relictus est obiurgandi locus? Terent. Quelle occasion auray je de le reprendre?
    \
        In tam suspiciosa ac maledica ciuitate locum sermoni obtrectatorum non reliquit. Cic. Il ne leur laissa aucune occasion.
    \
        Natus haud obscuro loco. Sallust. De parenté bien renommee.
    \
        Loco summo natus. Liu. De grande, ou haulte lignee.
    \
        - eum hic locum sumpsit sibi In Adelphos. Terent. Ce passage.
    \
        Sunt a nobis alio loco disputata. Cic. En un autre lieu et passage, ou endroict.
    \
        Loci, pluraliter tantum. Plin. L'amarri ou matrice d'une femme où l'enfant se tient en son ventre.

    Dictionarium latinogallicum > locus

  • 19 animus

        animus ī, m    [AN-], the rational soul (cf. anima, the physical life): humanus: Corpus animum praegravat, H.: deos sparsisse animos in corpora humana: discessus animi a corpore: permanere animos arbitramur. — Fig., of beloved persons, soul, life: anime mi, T.—Of the mind, the mental powers, intelligence, reason, intellect, mind: mecum in animo vitam tuam considero, T.: animo meditari, N.: convertite animos ad Milonem, attention: revocare animos ad belli memoriam: perspicite animis quid velim: in dubio est animus, T.: animus, cui obtunsior sit acies, whose discernment: et animus et consilium et sententia civitatis, the whole intelligence of the community: cui animum inspirat vates, V.: omnia ratione animoque lustrari.— Of bees: Ingentīs animos angusto in pectore versant, V.— Of the memory: Scripta illa dicta sunt in animo, T.: an imprimi, quasi ceram, animum putamus?—Consciousness, recollection, self-possession: reliquit animus Sextium acceptis volneribus, Cs.: Unā eādemque viā sanguis animusque sequuntur, V.: timor abstulit animum, O. — With conscius or conscientia, the conscience: quos conscius animus exagitabat, S.: suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent.—Opinion, judgment, notion, belief: meo quidem animo, in my judgment: maxumi Preti esse animo meo, T.: ex animi tui sententiā iurare, to the best of your knowledge and belief. — The imagination, fancy: cerno animo sepultam patriam: fingite animis, sunt, etc.: nihil animo videre poterant.—Feeling, sensibility, affection, inclination, passion, heart: Quo gemitu conversi animi (sunt), V.: animum offendere: animus ubi se cupiditate devinxit, the character, T.: alius ad alia vitia propensior: tantaene animis caelestibus irae? V.: animo concipit iras, O.: mala mens, malus animus, bad mind, bad heart, T.: omnium mentīs animosque perturbare, Cs.: animum ipsum mentemque hominis: mente animoque nobiscum agunt, Ta.: bestiae, quarum animi sunt rationis expertes.—Disposition, inclination: meus animus in te semper: bono animo in populum R. videri, well disposed, Cs.: Nec non aurumque animusque Latino est, both gold and the disposition (i. e. to give it), V.: regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam, a kindly disposition, V.—Esp., in the phrase ex animo, from the heart, in earnest, deeply, sincerely: ex animo omnia facere an de industriā? from impulse or with some design, T.: sive ex animo id fit sive simulate: ex animo dolere, H.—In the locat. form animi, with verbs and adjj.: Antipho me excruciat animi, T.: exanimatus pendet animi: iuvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, V.: anxius, S.: aeger, L.: infelix, V.: integer, H.—Meton., disposition, character, temper: animo es Molli: animo esse omisso, T.: animi molles et aetate fluxi, S.: sordidus atque animi parvi, H.—Fig., of plants: silvestris, wild nature, V.—Courage, spirit (freq. in plur.): mihi addere animum, T.: nostris animus augetur, Cs.: clamor Romanis auxit animum, L.: mihi animus accenditur, S.: Nunc demum redit animus, Ta.: Pallas Dat animos, O.: in hac re plus animi quam consili habere: tela viris animusque cadunt, O.: bono animo esse, to be of good courage: bono animo fac sis, T.: satis animi, courage enough, O.: magnus mihi animus est, fore, etc., hope, Ta.—Fig., of the winds: Aeolus mollit animos, the violence, V.—Of a top: dant animos plagae, give it quicker motion, V.—Haughtiness, arrogance, pride: vobis... Sublati animi sunt, your pride is roused, T.: tribuni militum animos ac spiritūs capere, bear the arrogance and pride, etc.—Passion, vehemence, wrath: animum vincere: animum rege, qui nisi paret Imperat, H.: (Achelous) pariter animis inmanis et undis, O.—In the phrase aequus animus, an even mind, calmness, moderation, equanimity: concedo... quod animus aequus est.—Usu. abl: aequo animo, with even mind, contentedly, resignedly, patiently: aequo animo ferre, T.: non tulit hoc aequo animo Dion, N.: aequissimo animo mori: alqd aequo animo accipit, is content to believe, S.: opinionem animis aut libentibus aut aequis remittere: sententiam haud aequioribus animis audire, L.—Inclination, pleasure: Indulgent animis, O.— Esp., animi causā, for the sake of amusement, for diversion, for pleasure: (animalia) alunt animi voluptatisque causā, Cs.: habet animi causā rus amoenum: animi et aurium causā homines habere, i. e. employ musicians.—Will, desire, purpose, design, intention, resolve: tuom animum intellegere, purpose, T.: persequi Iugurtham animo ardebat, S.: hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc., Cs.: habere in animo Capitolium ornare, to intend: fert animus dicere, my plan is, O.: nobis erat in animo Ciceronem mittere, it was my purpose: omnibus unum Opprimere est animus, O.: Sacra Iovi Stygio perficere est animus, V.
    * * *
    mind; intellect; soul; feelings; heart; spirit, courage, character, pride; air

    Latin-English dictionary > animus

  • 20 aequalis

    aequālis, e, adj. [aequo], that can be put on an equality with; conseq., equal, like; constr. with dat., absol. and as subst. with gen. (syn.: aequus, aequabilis, planus, par, similis).
    I.
    Lit.:

    partem pedis esse aequalom alteri parti,

    Cic. Or. 56, 188:

    paupertatem divitiis etiam inter homines aequalem esse,

    id. Leg. 2, 10, 24:

    aequalem se faciens Deo,

    Vulg. Joan. 5, 18:

    aequales angelis sunt,

    like, ib. Luc. 20, 36:

    nec enim aut linguā aut moribus aequales abhorrere (Bastarnas a Scordiscis),

    Liv. 40, 57, 7:

    ut sententiae sint membris aequalibus,

    Quint. 9, 3, 80:

    aequalis ponderis erunt omnes,

    Vulg. Exod. 30, 34; ib. Deut. 19, 7; ib. Apoc. 21, 16.—As subst. with gen.:

    Creticus et ejus aequalis Paeon,

    Cic. Or. 64, 215. (Another constr., v. II.)—Hence,
    II.
    Transf.
    A. 1.
    Of persons.
    a.
    Of the same age, equal in years: cum neque me aspicere aequales dignarent meae. Pac. ap. Non. 470, 20 (Trag. Rel. p. 97 Rib.): patris cognatum atque aequalem, Archidemidem, nostine? Ter Eun. 2, 3, 35:

    adulescens ita dilexi senem, ut aequalem,

    Cic. Sen. 4, 10:

    P. Orbius, meus fere aequalis,

    id. Brut. 48 init.:

    Aristides aequalis fere ruit Themistocli,

    Nep. Arist. 1 al. —
    b.
    In gen., contemporary, coeval; and subst., a contemporary, without definite reference to equality in age;

    Livius (Andronicus) Ennio aequalis fuit,

    Cic. Brut. 18:

    Philistus aequalis illorum temporum,

    id. Div 1, 20; Liv. 8, 40.—
    c.
    In the comic poets, esp. in connection with amicus, of the same age:

    O amice salve mi atque aequalis, ut vales?

    Plaut. Trin. 1, 2, 10; 2, 2, 50; Ter. Heaut. 3, 1, 8; so id. Ad. 3, 4, 26:

    ne cuiquam suorum aequalium supplex siet,

    id. Phorm. 5, 6, 47.—
    2.
    Of things, coexal, coexistent, etc.:

    Deiotari benevolentia in populum Romanum est ipsius aequalis aetati,

    is as old as himself, has grown up with him, Cic. Phil. 11, 13:

    in memoriam notam et aequalem incurro,

    i. e. which belongs to our time, id. Brut. 69; id. Leg. 1, 2: ne istud Juppiter sierit urbem in aeternum conditam fragili huic et mortali corpori aequalem esse, i. e. should exist for an equally short time, Liv 28, 28.—Rarely with cum:

    aequali tecum pubesceret aevo,

    Verg. A. 3, 491:

    fuit cum ea cupressus aequalis,

    Plin. 16, 44, 86, § 236.—
    B.
    That can be compared in respect to size or form; of equal size, looking alike, resembling, similar:

    florentes aequali corpore Nymphae,

    Verg. Cir. 435:

    chorus aequalis Dryadum,

    a chorus of Dryads alike, id. G. 4, 460.—
    C.
    Uniform, equable, unvarying; virtutes sunt inter se aequales et pares, Cic. de Or, 1, 18;

    3, 14, 55: nil aequale homini fuit illi,

    Hor. S. 1, 3, 9:

    imber lentior aequaliorque,

    and more uniform, Liv. 24, 46:

    aequali ictu freta scindere, Ov M. 11, 463: Euphranor in quocumque genere excellens ac sibi aequalis,

    always equal to himself, Plin. 35, 11, 37, § 128:

    opus aequali quadam mediocritate,

    Quint. 10, 1, 54.—Hence, but rarely, = aequus, of place, equal, uniform, level, smooth, even, plain, both in a horizontal and ascending direction:

    loca,

    Sall. J. 79:

    terra,

    Ov. M. 1, 34:

    gentes esse sine naribus aequali totius oris planitie,

    Plin. 6, 30, 35, § 187:

    mons aequali dorso continuus,

    Tac. A. 4, 47.— Comp. prob. not used.—
    * Sup.:

    aequalissima porticus,

    Tert. Anim. 17.— Adv.: aequālĭter, equally, uniformly, in the same manner, Cic. Verr. 2, 3, 70; id. Ac. 2, 11; id. Lael. 16, 58; Caes. B. G. 2, 18; Vulg. Deut. 19, 3; ib. 1 Par. 24, 31; ib. Sap. 6, 8.— Comp., Tac. A. 15, 21.— Sup. not used.

    Lewis & Short latin dictionary > aequalis

См. также в других словарях:

  • aequus — index admissible, equal, equitable, fair (just), impartial, just, par (equality) …   Law dictionary

  • aequus — /iykwas/ Equal; even. A provision in a will for the division of the residuary estate ex aequus among the legatees means equally or evenly …   Black's law dictionary

  • aequus — /iykwas/ Equal; even. A provision in a will for the division of the residuary estate ex aequus among the legatees means equally or evenly …   Black's law dictionary

  • aequus animus — index composure Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • aequus — (лат.) равный …   Словарь ботанических терминов

  • aequus — Equal; just …   Ballentine's law dictionary

  • aequus et bonus — Justice and right …   Ballentine's law dictionary

  • CONSIDIUS Aequus — Eques Romanus, quod cum Caelio Cursore itidem Equite Romano fictis maiestatis criminibus, Magium Caecilianum Praetorem petivisset, auctore Tiberiô ac decretô Senatus punitus. Tacit. l. 3. Annal. c. 37 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Insani nomen sapiens ferat, aequus iniqui;… — См. Всему счет, мера и граница …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Pauci quos aequus amavit Jupiter. — См. Не всякому по Якову …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Nunquam vir aequus divus evasit cito. — См. От трудов праведных не стяжать палат каменных …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»