ex-cēdō

pār, păris (collat. form of the nom. fem. paris, Atta ap. Prisc. p. 764 P.— Abl. pari and pare, acc. to Charis. p. 14 P.; Prisc. p. 763 ib.; the latter poet. — Gen. plur. usu. parĭum; parum, acc. to Plin. ap. Charis. p. 110 P.), adj. [cf. Sanscr. para, another, and prae], equal (cf.: aequus, similis).

Lit.:

par est, quod in omnes aequabile est,

Cic. Inv. 2, 22, 67:

par et aequalis ratio,

id. Or. 36, 123:

aequo et pari jure cum civibus vivere,

id. Off. 1, 34, 124:

vita beata... par et similis deorum,

id. N. D. 2, 61, 153:

est finitimus oratori poëta ac paene par,

id. de Or. 1, 16, 70:

pari atque eādem in laude aliquem ponere,

id. Mur. 9, 21:

intelleges de hoc judicium meum et horum par et unum fuisse,

id. Sull. 2, 5:

pares in amore atque aequales,

id. Lael. 9, 32:

libertate esse parem ceteris,

id. Phil. 1, 14, 34: verbum Latinum (voluptas) par Graeco (hêdonê) et idem valens, id. Fin. 2, 4, 12:

pares ejusdem generis munitiones,

of equal size, Caes. B. G. 7, 74:

similia omnia magis visa hominibus, quam paria,

Liv. 45, 43:

pares similesque (affectus),

Sen. Ira, 1, 19 et saep.:

quod in re pari valet, valeat in hac, quae par est... valeat aequitas, quae paribus in causis paria jura desiderat,

Cic. Top. 4, 23:

si ingenia omnia paria esse non possunt: jura certe paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in eādem re publicā,

id. Rep. 1, 32, 49:

necesse est eam esse naturam, ut omnia omnibus paribus paria respondeant,

id. N. D. 1, 19, 50; id. Fam. 5, 2, 3:

equites Ariovisti pari intervallo constiterunt,

Caes. B. G. 1, 43:

hi (equites), dum pari certamine res geri potuit, etc.,

i. e. horsemen against horsemen, id. B. C. 1, 51.— Poet., with a respective gen. or inf.:

aetatis mentisque pares,

Sil. 4, 370:

et cantare pares et respondere parati,

Verg. E. 7, 5.—

The thing with which the comparison is made is most freq. added in the dat.:

quem ego parem summis Peripateticis judico,

Cic. Div. 1, 3, 5:

in his omnibus par iis, quos antea commemoravi,

id. Clu. 38, 107:

omni illi et virtute et laude par,

id. Planc. 11, 27:

isti par in belligerando,

id. Font. 12, 26:

par anseribus,

as large as, Juv. 5, 114:

prodigio par,

i. e. extremely rare, id. 4, 97.—In sup.:

QVOIVS FORMA VIRTVTEI PARISVMA FVIT, Epit. of the Scipios,

Inscr. Orell. 550:

parissumi estis hibus,

Plaut. Curc. 4, 2, 20.—Adverb. (colloq. and very rare):

feceris par tuis ceteris factis,

Plaut. Trin. 2, 2, 3.—

With gen. (with this case par is treated as a substantive; rare but class.), an equal, counterpart, etc.:

ei erat hospes, par illius, Siculus, etc.,

his counterpart, Plaut. Rud. prol. 49: cujus paucos pares [p. 1300] haec civitas tulit, Cic. Pis. 4, 8:

quem metuis par hujus erat,

Luc. 10, 382:

ubique eum parem sui invenies,

Front. Ep. ad Amic. 1, 6:

vestrae fortitudinis,

Phaedr. 4, 15, 6.—

With abl. (rare):

scalas pares moenium altitudine, Sall. H. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.: in quā par facies nobilitate suā,

Ov. F. 6, 804.—

With cum (class.):

non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem subire,

Cic. Rep. 1, 4, 7:

ut enim cetera paria Tuberoni cum Varo fuissent, etc.,

id. Lig. 9, 27:

quem tu parem cum liberis tuis regnique participem fecisti,

Sall. J. 14, 9 (cited ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.; but in Cic. Phil. 1, 14, 34, read parem ceteris). —

With inter se (class.):

sunt omnes pares inter se,

Cic. Par. 1, 2, 11; id. de Or. 1, 55, 236.—

With et, atque ( ac) (class.):

cum par habetur honos summis et infimis,

Cic. Rep. 1, 34, 53:

omnia fuisse in Themistocle paria et Coriolano,

id. Brut. 11, 43:

tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem et auctorem rerum,

Sall. C. 3, 2:

quos postea in parem juris libertatisque condicionem atque ipsi erant, receperunt,

Caes. B. G. 1, 28; so with atque, id. ib. 5, 13, 2:

si parem sapientiam hic habet ac formam,

Plaut. Mil. 4, 6, 36:

neque mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

Cic. N. D. 3, 1, 3:

in quo offensae minimum, gratia par, ac si prope adessemus,

Sall. J. 102, 7.—

The object of comparison is sometimes not expressed:

cui repugno, quoad possum, sed adhuc pares non sumus,

i.e. not equal to the task, able, Cic. Att. 12, 15:

pari proelio,

indecisive, Nep. Them. 3, 3:

pares validaeque miscentur,

Tac. G. 20:

cum paria esse coeperunt,

Plin. Ep. 4, 14, 6:

si periculum par et ardor certaminis eos irritaret,

Liv. 24, 39, 6.—

In partic.

Equal to, a match for any one in any respect:

quibus ne di quidem immortales pares esse possint,

Caes. B. G. 4, 7 fin.: qui pares esse nostro exercitu (dat.) non potuerint, id. ib. 1, 40, 7; cf.:

ille, quod neque se parem armis existimabat, et, etc.,

Sall. J. 20, 5:

non sumus pares,

not on an equality, Juv. 3, 104:

exime hunc mihi scrupulum, cui par esse non possum,

Plin. Ep. 3, 17, 2:

habebo, Q. Fabi, parem, quem das, Hannibalem,

an opponent, adversary, Liv. 28, 44:

inter pares aemulatio,

Tac. A. 2, 47:

ope Palladis Tydiden Superis parem,

Hor. C. 1, 6, 15.—

Equal in station or age, of the same rank, of the same age (syn. aequalis):

ut coëat par Jungaturque pari,

Hor. Ep. 1, 5, 25:

si qua voles apte nubere, nube pari,

Ov. H. 9, 32; Petr. 25, 5.—Prov.:

pares vetere proverbio cum paribus facillime congregantur,

i. e. birds of a feather flock together, Cic. Sen. 3, 7.—

Par est, it is fit, meet, suitable, proper, right.

With a subject-clause (class.;

syn.: oportet, aequum, justum est): amorin me an rei opsequi potius par sit,

Plaut. Trin. 2, 1, 6:

posterius istaec te magis par agere'st,

id. Pers. 5, 2, 21:

canem esse hanc par fuit,

id. Curc. 1, 2, 17:

par est primum ipsum esse virum bonum, tum, etc.,

Cic. Lael. 22, 82:

sic par est agere cum civibus,

id. Off. 2, 23, 83:

dubitans, quid me facere par sit,

id. Att. 9, 9, 2:

quicquid erit, quod me scire par sit,

id. ib. 15, 17, 2:

quibus (ornamentis) fretum ad consulatūs petitionem aggredi par est,

id. Mur. 7, 15; id. Rab. Perd. 11, 31; cf.:

ex quo intellegi par est, eos qui, etc.,

id. Leg. 2, 5, 11. —

Ut par est (erat, etc.;

class.): ita, ut constantibus hominibus par erat,

Cic. Div. 2, 55, 114:

ut par fuit,

id. Verr. 2, 5, 4, § 10. —

With ut:

non par videtur neque sit consentaneum... ut, etc.,

Plaut. Bacch. 1, 2, 31.—

Par pari respondere, or par pro pari referre, to return like for like, of a'repartee:

par pari respondet,

Plaut. Truc. 5, 47; id. Merc. 3, 4, 44; id. Pers. 2, 2, 11; cf.:

paria paribus respondimus,

Cic. Att. 6, 1, 23:

ut sit unde par pari respondeatur,

id. ib. 16, 7, 6:

par pro pari referto, quod eam mordeat,

Ter. Eun. 3, 1, 55 Fleck., Umpfenb., cited ap. Cic. Fam. 1, 9, 19 (Bentl. ex conject. par, pari; cf. Krebs, Antibarb. p. 281, ed. 5).—

Paria facere, to equalize or balance a thing with any thing, to settle, pay (post-Aug.):

cum rationibus domini paria facere,

to pay. Col. 1, 8, 13; 11, 1, 24. —

Trop.:

cum aliter beneficium detur, aliter reddatur, paria facere difficile est,

to return like for like, to repay with the same coin, Sen. Ben. 3, 9, 2: denique debet poenas: non est quod cum illo paria faciamus, repay him, id. Ira, 3, 25, 1:

nihil differamus, cotidie cum vitā paria faciamus,

settle our accounts with life, id. Ep. 101, 7; Plin. 2, 86, 88, § 202; so,

parem rationem facere,

Sen. Ep. 19, 10.—

Ludere par impar, to play at even and odd, Hor. S. 2, 3, 248: August. ap. Suet. Aug. 71 fin. —

Ex pari, adverb., in an equal manner, on an equal footing (post-Aug.):

sapiens cum diis ex pari vivit,

Sen. Ep. 59, 14.

Transf., subst.

pār, păris, m., a companion, comrade, mate, spouse:

plebs venit, et adcumbit cum pare quisque suo,

Ov. F. 3, 526:

jungi cum pare suā,

id. ib. 3, 193:

edicere est ausus cum illo suo pari, quem omnibus vitiis superare cupiebat, ut, etc.,

Cic. Pis. 8, 18.—Esp., a table companion, = omoklinos:

atque ibi opulentus tibi par forte obvenerit,

Plaut. Trin. 2, 4, 68 Brix ad loc.:

cedo parem quem pepigi,

id. Pers. 5, 1, 15 (v. also I. A. g. supra).—

pār, păris, n., a pair:

gladiatorum par nobilissimum,

Cic. Opt. Gen. Or. 6, 17:

ecce tibi geminum in scelere par,

id. Phil. 11, 1, 2:

par nobile fratrum,

Hor. S. 2, 3, 243:

par columbarum,

Ov. M. 13, 833:

par mularum,

Gai. Inst. 3, 212:

par oculorum,

Suet. Rhet. 5:

tria aut quatuor paria amicorum,

Cic. Lael. 4, 15:

scyphorum paria complura,

id. Verr. 2, 2, 19, § 47:

paria (gladiatorum) ordinaria et postulaticia,

Sen. Ep. 7, 3: pocula oleaginea paria duo, Lab. Dig. 32, 1, 30.Hence, adv.: părĭter, equally, in an equal degree, in like manner, as well.

In gen.: dispartiantur patris bona pariter, Afran. ap. Non. 375, 1:

ut nostra in amicos benevolentia illorum erga nos benevolentiae pariter aequaliterque respondeat,

Cic. Lael. 16, 56:

laetamur amicorum laetitiā aeque atque nostrā, et pariter dolemus angoribus,

id. Fin. 1, 20, 65:

caritate non pariter omnes egemus,

id. Off. 2, 8, 30:

ut pariter extrema terminentur,

id. Or. 12, 38; Phaedr. 5, 2, 10:

et gustandi et pariter tangendi magna judicia sunt,

Cic. N. D. 2, 58, 146:

nulla pro sociā obtinet, pariter omnes viles sunt,

id. ib. 80, 7; Quint. 9, 3, 102:

cuncta pariter Romanis adversa,

Tac. A. 1, 64: tantumdem est;

feriunt pariter,

all the same, nevertheless, Juv. 3, 298.—

With cum:

Siculi mecum pariter moleste ferent,

Cic. Verr. 2, 5, 67, § 173:

pariter nobiscum progredi,

Auct. Her. 3, 1, 1; Verg. A. 1, 572.—

With ut, atque ( ac):

is ex se hunc reliquit filium pariter moratum, ut pater avusque hujus fuit,

Plaut. Aul. prol. 21:

pariter hoc fit, atque ut alia facta sunt,

id. Am. 4, 1, 11:

vultu pariter atque animo varius,

Sall. J. 113, 3:

pariter ac si hostis adesset,

id. ib. 46, 6.—

With et... et:

pariterque et ad se tuendum et ad hostem petendum,

Liv. 31, 35:

pariter et habitus et nomina edocebuntur,

Quint. 1, 1, 25; Ov. M. 11, 556.—

With dat. (in late poets, and once in Liv.):

pariter ultimae (gentes) propinquis, imperio parerent,

the remotest as well as the nearest, Liv. 38, 16; Stat. Th. 5, 121; Claud. Rapt. Pros. 1, 166.—

With qualis:

pariter suades, qualis es,

Plaut. Rud. 3, 6, 37. —

In partic.

Like simul, of equality in time or in association, at the same time, together:

nam plura castella Pompeius pariter, distinendae manūs causā, tentaverat,

at the same time, together, Caes. B. C. 3, 52:

pariter decurrere,

Liv. 22, 4, 6:

ut pariter et socii rem inciperent,

id. 3, 22, 6; 10, 5, 7; 26, 48 fin.; cf.:

plura simul invadimus, si aut tam infirma sunt, ut pariter impelli possint, aut, etc.,

Quint. 5, 13, 11; so,

pariter multos invadere,

id. 5, 7, 5:

pariter ire,

id. 1, 1, 14; 1, 12, 4; Tac. H. 4. 56; Plin. 26, 8, 40, § 66.—

With cum (so commonly in Cic.):

conchyliis omnibus contingere, ut cum lunā pariter crescant pariterque decrescant,

Cic. Div. 2, 14, 33; cf. id. de Or. 3, 3, 10:

studia doctrinae pariter cum aetate crescunt,

id. Sen. 14, 50:

pariter cum vitā sensus amittitur,

id. Tusc. 1, 11, 24:

equites pariter cum occasu solis expeditos educit,

Sall. J. 68, 2; 77, 1; 106, 5:

pariter cum collegā,

Liv. 10, 21, 14; 27, 17, 6.—

With et, atque, que:

inventionem et dispositionem pariter exercent,

Quint. 10, 5, 14; 1, 1, 25:

quibus mens pariter atque oratio insurgat,

id. 12, 2, 28:

seriis jocisque pariter accommodato,

id. 6, 3, 110.—

With dat. ( poet.), Stat. Th. 5, 122:

pariterque favillis Durescit glacies,

Claud. Rapt. Pros. 1, 165.—

In order to give greater vivacity to the expression, reduplicated: pariter... pariter, as soon as ( poet. and in post-Aug prose):

hanc pariter vidit, pariter Calydo nius heros Optavit,

Ov. M. 8, 324; Plin. Ep. 8, 23 fin. —

In like manner, likewise, also:

pariterque oppidani agere,

Sall. J. 60, 1:

postquam pariter nymphas incedere vidit,

Ov. M. 2, 445.

prae-cēdo, cessi, cessum, 3, v. a. and n., to go before, precede (seems not to occur in Cic., Nep., Tac., or Sall.; once in Cæs.; syn.: antecedo, anteverto).

Act., to go before, precede a person or thing.

Lit. ( poet. and in post-Aug. prose):

aliquem,

Suet. Dom. 14:

custodes,

Just. 14, 4:

agmen,

Verg. A. 9, 47:

is praecedens agmen militum ad tribunal pergit,

Liv. 7, 13, 2:

praetoriā nave praecedente classem,

id. 35, 26, 7; 38, 41, 12:

taurus armenta praecedit,

Sen. Ep. 90, 4; id. Contr. 3, 16, 8:

exsequias fax cereusque praecessit,

id. Tranq. 11, 7:

gradum nostrum aut praecedentes aut sequentes,

Vell. 2, 114, 1.—Of inanimate subjects:

at quae venturas praecedet sexta Calendas,

Ov. F. 1, 705; Vell. 2, 129, 3.—

Trop., to surpass, outstrip, outdo, excel, be superior to (rare but class.):

Helvetii reliquos Gallos virtute praecedunt,

excel in bravery, Caes. B. G. 1, 1, 4:

ego vestros honores rebis gerendis praecessi,

Liv. 38, 51, 11:

ceteras omnis sapore praecedere,

Col. 3, 2, 7:

omnes,

Val. Max. 1, 1, 14:

Baetica cunctas provinciarum divite cultu praecedit,

Plin. 3, 1, 3, § 7:

in quo praecessit omnes D. Silanus,

id. 18, 3, 5, § 23:

omnes sapientiā,

Vulg. Eccl. 1, 16.—

Neutr., to go before, precede, lead the way (class.).

Lit.:

opus esse et ipsos praecedere ad confirmandam civitatem,

Caes. B. G. 7, 54:

cum equite, ut prius venisse quam venturum sciant, praecedam,

Liv. 22, 51, 2:

praecedebat ipse vinctus, sequebatur grex, etc.,

id. 30, 13, 2; 39, 39, 8; 42, 59, 1:

equitem ex Paeoniā praecedere jubet,

Curt. 4, 12, 22; 3, 4, 13; 5, 8, 5; Suet. Galb. 12; id. Calig. 32:

cervi maria tranant capita imponentes praecedentium clunibus,

Plin. 8, 32, 50, § 114.—

Of inanim. subjects:

fama loquax praecessit ad aures, Deïanira, tuas,

Ov. M. 9, 137:

umbra,

id. ib. 5, 614;

Plin 31, 6, 33, § 64: nullā praecedente injuriā,

without previous injury, id. 11, 37, 55, § 149.—

Transf., to be older:

decem et octo annis,

Just. Inst. 1, 11, 4.—

Trop., to surpass, excel; with the dat. (ante-class.):

ut vostrae fortunae meis praecedunt longe,

Plaut. As. 3, 3, 39.

prō-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go forth or before, to go forwards, advance, proceed (class.; cf.: progredior, prodeo).

Lit.

In gen.:

procedere ad forum,

Plaut. Cas. 3, 3, 2:

illuc procede,

id. Capt. 5, 2, 1:

a portu,

Cic. Fam. 16, 9, 1: ante agmen, Hirt. B. G. 8, 27, 4:

nil cum procede re lintrem Sentimus,

Hor. S. 1, 5, 20:

pedibus aequis,

Ov. P. 4, 5, 3:

passu tacito,

Val. Fl. 5, 351.—

In partic.

In milit. lang., to go or march forwards, to advance, Caes. B. C. 3, 34:

lente atque paulatim proceditur,

id. ib. 1, 80; id. B. G. 6, 25:

agmen procedit,

Cic. Tusc. 2, 16, 37; Curt. 7, 3, 19:

processum in aciem est,

Liv. 25, 21:

ipsi jam pridem avidi certaminis procedunt,

id. 3, 62, 6.—Cf. of ships, Caes. B. G. 7, 61; Verg. A. 4, 587.—

Of processions, to go on, set forward, move on, advance, etc.:

funus interim Procedit: sequimur,

Ter. And. 1, 1, 101; Hor. C. 4, 2, 49:

tacito procedens agmine,

Sil. 7, 91:

vidisti Latios consul procedere fasces,

id. 6, 443.—

Transf.

To go or come forth or out, to advance, issue:

foribus foras procedere,

Plaut. Ps. 2, 2, 12:

castris,

Verg. A. 12, 169:

extra munitiones,

Caes. B. G 5, 43:

in medium,

Cic. Verr. 2, 5, 36, § 94:

e tabernaculo in solem,

id. Brut. 9, 37:

in pedes procedere nascentem, contra naturam est,

to be born feet first, Plin. 7, 8, 6, § 45:

mediā procedit ab aulā,

Ov. M. 14, 46.—

In gen., to show one's self, to appear:

cum veste purpureā procedere,

Cic. Div. 1, 52, 119:

obviam alicui procedere,

to go towards, go to meet, id. Sest. 13, 68; cf.:

Jugurthae obvius procedit,

Sall. J. 21, 1:

obviam,

id. ib. 53, 5:

procedat vel Numa,

Juv. 3, 138.—

In partic., to issue from the mouth, to be uttered:

sed interdum voces procedebant contumaces et inconsultae,

Tac. A. 4, 60 init.; Vulg. 1 Cor. 14, 36.—

Of stars, etc., to rise, come into view:

Ecce Dionaei processit Caesaris astrum,

Verg. E. 9, 47:

vesper,

id. ib. 6, 86.—

Of the moon, to wax, increase, Pall. 7, 3.—

Of plants, to put forth, spring forth, grow (ante-class. and in post-Aug. prose):

antequam radices longius procedere possint,

Varr. R. R. 1, 23, 5:

plerumque germen de cicatrice procedit,

Col. 4, 22, 4:

gemma sine dubio processura,

Pall. 7, 5, 3; 8, 3, 1 et saep.—

Of place, to project, extend:

ita ut in pedes binos fossa procedat,

Plin. 17, 21, 35, § 159:

Lydia super Ioniam procedit,

id. 5, 29, 30, § 110:

promuntorium, quod contra Peloponnesum procedit,

id. 4, 2, 3, § 6; Cels. 8, 1.—

Trop.

Of time, to advance, pass, elapse (class.):

ubi plerumque noctis processit,

Sall. J. 21, 2; Nep. Pel. 3, 3:

jamque dies alterque dies processit,

Verg. A. 3, 356:

dies procedens,

Cic. Tusc. 3, 22, 53:

procedente tempore,

in process of time, Plin. Ep. 6, 31, 17:

si aetate processerit,

Cic. Phil. 5, 18, 50:

tempus processit,

Caes. B. C. 3, 25:

procedente die,

Liv. 28, 15; Plin. Ep. 3, 20, 8:

procedunt tempora tarde,

Ov. Tr. 5, 10, 5:

incipient magni procedere menses,

Verg. E. 4, 12:

pars major anni jam processerat,

Liv. 3, 37.—

To come or go forth, to appear, to present or show one's self ( poet. and post-Aug.):

nunc volo subducto gravior procedere voltu,

i. e. to conduct myself more gravely, to undertake more serious matters, Prop. 2, 10 (3, 1), 9:

quis postea ad summam Thucydidis, quis Hyperidis ad famam processit?

Petr. 2.—

In partic., to go or get on, to advance, make progress (class.; cf.

proficio): dicendi laude multum,

Cic. Brut. 36, 137:

in philosophiā,

id. Fin. 3, 2, 6:

honoribus longius,

id. Brut. 48, 180; cf. id. Har. Resp. 23, 48:

ad virtutis aditum,

id. Fin. 3, 14, 48:

ambitio et procedendi libido,

a passion for getting on, for rising in the world, Plin. Ep 8, 6, 3:

longius iras,

Verg. A. 5, 461:

perspicuum est, quo compositiones unguentorum processerint,

to what extent, how far, Cic. N. D. 2, 58, 146:

ut ratione et viā procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

eo vecordiae processit, ut,

went so far in folly, Sall. J. 5, 2:

Adherbal, ubi intellegit eo processum,

id. ib. 21, 1; so,

processit in id furoris,

Vell. 2, 80, 2:

eoque ira processit, ut, etc.,

Liv. 9, 26, 2:

ex infimā fortunā in ordinem senatorium, et ad summos honores,

Suet. Rhet. 1, 10.—

To run on, continue, remain:

et cum stationes procederent, prope obruentibus infirmum corpus armis,

i. e. guard duty returned so frequently as to seem continuous, Liv. 5, 48, 7:

ut iis stipendia procederent,

id. 25, 5, 8; 27, 11, 14; cf.

aera,

id. 5, 7, 12.—

To go on, continue, follow; esp. of speech, etc.:

ad dissuadendum,

Liv. 30, 35; cf. Plaut. Am. prol. 117: non imitor lakônismon tuum:

altera jam pagella procedit,

Cic. Fam. 11, 25, 2.—

To [p. 1451] turn out, result, succeed, prosper (class.):

parum procedere,

Ter. And. 4, 1, 48; Liv. 1, 57; 38, 7:

nonnumquam summis oratoribus non satis ex sententiā eventum dicendi procedere,

Cic. de Or. 1, 27, 123:

alicui pulcherrime,

id. Phil. 13, 19, 40:

alicui bene,

id. Rab. Post. 1, 1:

omnia prospere procedent,

Cic. Fam. 12, 9, 2.— Impers. (cf. succedo): quibus cum parum procederet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3; cf.:

velut processisset Spurio Licinio,

Liv. 2, 44, 1.— Absol., to turn out or succeed well:

mane quod tu occoeperis negotium agere, id totum procedit diem,

Plaut. Pers. 1, 3, 34:

ferme ut quisque quidque occoeperit, sic ei procedunt post principia,

id. ib. 4, 1, 4:

Syre, processisti hodie pulcre,

have succeeded finely, Ter. Ad. 5, 9, 22:

si processit,

Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

quod si consilia Andranodoro processissent,

Liv. 24, 26, 5.—

To turn out favorably for, to result in favor of, to benefit, be of use to one:

totidem dies emptori procedent,

Cato, R. R. 148:

benefacta mea reipublicae procedunt,

Sall. J. 85, 5; Ov. H. 9, 109.—

To be effectual:

venenum non processerat,

Tac. A. 15, 60:

medicina processit,

Col. 6, 6, 4.—

To go or pass for, to be counted or reckoned as any thing (anteand post-class.):

ut binae (oves) pro singulis procedant,

shall be reckoned as one, Varr. R. R. 2, 2, 5; Dig. 5, 3, 32:

quod ita procedit, si ea, cui donabatur, eum interposuit,

ib. 24, 1, 11.—

To happen, take place, occur (ante-class.):

numquid processit ad forum hodie novi?

Plaut. Most. 4, 3, 7.—

To come or proceed from, to be derived from (post-class.):

res, quae a sacratissimis imperatoribus procedunt,

Cod. Just. 7, 37, 3.— In part. pass.:

in processā aetate,

advanced, Scrib. Comp. 100.

pŭer, ĕri (old voc. puere, Plaut. As. 2, 3, 2; 5, 2, 42; id. Most. 4, 2, 32 et saep.; Caecil. and Afran. ap. Prisc. p. 697 P.; gen. plur. puerūm, Plaut. Truc. 4, 2, 50), m. (v. infra) [root pu-, to beget; v. pudes; and cf. pupa, putus], orig. a child, whether boy or girl:

pueri appellatione etiam puella significatur,

Dig. 50, 16, 163.—Thus, as fem.: sancta puer Saturni filia, regina, Liv. And. ap. Prisc. p. 697 P.:

prima incedit Cereris Proserpina puer,

i.e. daughter of Ceres, Naev. ib. p. 697 P.: mea puer, mea puer, Poët. ap. Charis. p. 64 P.; Ael. Stil. and As. ib. p. 64 P.—Hence, freq. in the plur. pueri, children, in gen., Plaut. Poen. prol. 28; 30:

infantium puerorum incunabula,

Cic. Rosc. Am. 53, 153:

cinis eorum pueros tarde dentientes adjuvat cum melle,

Plin. 30, 3, 8, § 22; Hor. Ep. 1, 7, 7; id. C. 4, 9, 24.—

In partic.

A male child, a boy, lad, young man (strictly till the seventeenth year, but freq. applied to those who are much older):

puero isti date mammam,

Plaut. Truc. 2, 5, 1:

aliquam puero nutricem para,

Ter. Hec. 4, 4, 104; 5, 2, 4:

homini ilico lacrimae cadunt Quasi puero,

id. Ad. 4, 1, 21:

quo portas puerum?

id. And. 4, 3, 7:

nescire quid antea quam natus sis, acciderit, id est semper esse puerum,

Cic. Or. 34, 120; Ov. P. 4, 12, 20:

laudator temporis acti Se puero,

when he was a boy, Hor. A. P. 173; cf.:

foeminae praetextatique pueri et puellae,

Suet. Claud. 35.—A puero, and with plur. verb, a pueris (cf. Gr. ek paidos, ek paidôn), from a boy, boyhood, or childhood (cf. ab):

doctum hominem cognovi, idque a puero,

Cic. Fam. 13, 16, 4; id. Ac. 2, 3, 8:

diligentiā matris a puero doctus,

id. Brut. 27, 104;

Hor S. 1, 4, 97: ad eas artes, quibus a pueris dediti fuimus,

Cic. de Or. 1, 1, 2.—In like manner: ut primum [p. 1487] ex pueris excessit Archias, as soon as he ceased to be a child, Cic. Arch. 3, 4.—

A grown-up youth, young man, Cic. Fam. 2, 1, 2:

puer egregius praesidium sibi primum et nobis, deinde summae rei publicae comparavit, of Octavian at the age of nineteen,

id. ib. 12, 25, 4 (cf. Vell. 2, 61, 1; Tac. A. 13, 6); cf.

of the same: nomen clarissimi adulescentis vel pueri potius,

Cic. Phil. 4, 1, 3;

of Scipio Africanus, at the age of twenty,

Sil. 15, 33; 44 (coupled with juvenis, id. 15, 10 and 18);

of Pallas, in military command,

Verg. A. 11, 42.—

An unmarried man, a bachelor, Ov. F. 4, 226.—

As a pet name, or in familiar address, boy, fellow, Cat. 12, 9; Ter. Ad. 5, 8, 17.—

Transf.

A little son, a son ( poet.), Plaut. Am. 5, 1, 72:

Ascanius puer,

Verg. A. 2, 598:

tuque (Venus) puerque tuus (Cupido),

id. ib. 4, 94; cf. Hor. C. 1, 32, 10:

Latonae puer,

id. ib. 4, 6, 37:

Semeles puer,

id. ib. 1, 19, 2:

deorum pueri,

id. A. P. 83; 185.—

A boy for attendance, a servant, slave:

cedo aquam manibus, puer,

Plaut. Most. 1, 3, 150; Cic. Rosc. Am. 28, 77:

Persicos odi, puer, apparatus,

Hor. C. 1, 38, 1; 2, 11, 18; 4, 11, 10:

hic vivum mihi cespitem ponite, pueri,

id. ib. 1, 19, 14:

cena ministratur pueris tribus,

id. S. 1, 6, 116:

tum pueri nautis, pueris convicia nautae Ingerere,

id. ib. 1, 5, 11:

regii,

royal pages, Liv. 45, 6; Curt. 5, 2, 13:

litteratissimi,

Nep. Att. 13, 3; Juv. 11, 59; Dig. 50, 16, 204.—

As adj., youthful:

puera facies,

Paul. Nol. Carm. 25, 217.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

rĕ-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go back, fall back, give ground, retire, withdraw, recede.

Lit. (class.; cf.:

decedo, abscedo): pone nos recede,

Plaut. Poen. 3, 2, 34:

ego abs te procul recedam,

id. Mil. 2, 4, 4:

hinc,

id. Bacch. 4, 1, 7:

illuc,

id. Rud. 3, 5, 7:

recedere loco,

id. Am. 1, 1, 84; cf.:

centuriones ex eo quo stabant loco recesserunt,

Caes. B. G. 5, 43:

non modo illum e Galliā non discessisse, sed ne a Mutinā quidem recessisse,

Cic. Phil. 8, 7, 21:

procul a telo veniente,

Ov. M. 12, 359:

de medio,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

ab hoste,

Ov. P. 3, 1, 151:

longius,

Verg. G. 4, 191:

tristis recedo,

Hor. Ep. 1, 16, 35; id. C. 2, 19, 31:

ab Illiturgi,

Liv. 24, 41:

in castra Corneliana,

Caes. B. C. 2, 30 fin. —

In partic., to retire to one's bedchamber, go to rest, Petr. 85, 5; Ov. Ib. 239.—

Transf.

Of inanimate and abstract things:

ut illae undae ad alios accedant, ab aliis autem recedant,

Cic. Planc. 6, 15:

verba movere loco, quamvis invita recedant,

yield, Hor. Ep. 2, 2, 113:

multa ferunt anni venientes commoda secum, Multa recedentes adimunt,

the departing years, id. A. P. 176:

abeant ac recedant voces illae,

Plin. Pan. 2, 2.—

Of places, things, etc., to stand back, recede (i. e. to be distant or retired;

freq., esp. after the Aug. per.): secreta parentis Anchisae domus arboribusque obtecta recessit,

Verg. A. 2, 300; cf. Cat. 64, 43; and:

etsi lata recessit Urbe domus,

Stat. Th. 5, 242; Plin. Ep. 2, 17, 21:

Palaestina vocabatur, quā contingit Arabas... et quā recedit intus, Damascena,

Plin. 5, 12, 13, § 66:

Magna Graecia in tres sinus recedens Ausonii maris,

id. 3, 10, 15, § 95; 4, 10, 17, § 33; Sen. Cons. ad Marc. 18.—Of nations:

gens Cappadocum longissime Ponticarum omnium introrsus recedens,

Plin. 6, 8, 8, § 24.—In a painting, etc.:

pictor vi artis suae efficit, ut quaedam eminere in opere, quaedam recessisse credamus,

Quint. 2, 17, 21; cf.:

venter recessit,

Plin. Ep. 3, 6, 2.— Poet., of places, which appear to recede by our departure from them:

provehimur portu, terraeque urbesque recedunt,

Verg. A. 3, 72:

mea terra recedit,

Ov. M. 8, 139; 11, 466; Sil. 3, 157; Stat. Th. 1, 549 al.—

In gen., to go away, withdraw, retire, depart from a place, to abandon a thing, = discedere.

Lit. (in good prose very rare), = discedere, haec effatu' pater, germana, repente recessit, vanished, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 48 Vahl.):

nec vero a stabulis pluviā impendente recedunt Longius (apes),

Verg. G. 4, 191; Plin. Ep. 1, 13, 2.—

Transf., of things, to separate from any thing (with which it was previously connected):

in aliis ossibus ex toto saepe fragmentum a fragmento recedit,

Cels. 8, 7, 1:

carnes ab ossibus,

Plin. 22, 8, 9, § 22; 19, 5, 23, § 67:

caput e cervice,

Ov. P. 2, 8, 65;

for which also: caput cervice,

id. H. 16, 153; cf. id. F. 6, 708; Luc. 8, 674. —

Trop., to withdraw, depart, desist (class.; esp. freq. in Cic. and Quint.): si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

avius a verā longe ratione recedit,

Lucr. 2, 229:

senes, ut in otia tuta recedant, aiunt, etc.,

Hor. S. 1, 1, 31:

ab officio recedere,

Cic. Off. 3, 4, 19; Auct. Her. 3, 3, 5; Cic. Caecin. 20, 58:

ab armis,

i. e. to lay them down, id. Rosc. Am. 6, 16:

penitus a naturā,

id. Fin. 4, 16, 43:

ab eodem exemplo,

Quint. 1, 6, 6; 2, 8, 13; 7, 3, 21:

a sententiis ejus, ab omni voluntate, consiliisque,

Cic. Att. 12, 4, 2: a vitā, i. e. to kill one ' s self, id. Tusc. 4, 17, 40 (but Plin. 29, 1, 5, § 6, to die, in gen., a doubtful conjecture; Jahn, procedente [p. 1530] vitā):

a veritatis viā longe,

Lact. 2, 8, 1:

ab oppugnatione,

Hirt. B. G. 8, 40.—Very freq. of inanimate and abstract subjects:

postquam recessit vita patrio corpore,

Plaut. Merc. prol. 73:

(nomen hostis) a peregrino recessit et proprie in eo, qui arma contra ferret, remansit,

has lost the signification of foreigner, Cic. Off. 1, 12, 37; so,

res a consuetudine,

id. Quint. 21, 67; Quint. 2, 13, 11:

figurae sententiarum ab illo simplici modo indicandi recedunt,

id. 9, 2, 1:

ab usu cotidiano,

id. 10, 1, 44 et saep.— Poet., with simple abl.:

sic nunquam corde recedit Nata tuo,

departs, Stat. S. 3, 5, 55.— Absol., to vanish, pass away, disappear:

et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit,

Ov. M. 12, 36:

spes,

Luc. 7, 688:

quonam nostri tibi cura recessit?

Verg. A. 2, 595:

fortuna recessit,

id. ib. 3, 53.— With in:

in ventos vita recessit,

passed away into the winds, Verg. A. 4, 705.— Hence, * rĕcessus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), drawn back, receding:

scaena recessior,

standing farther back, Vitr. 5, 8.

rĕ-linquo, līqui, lictum, 3, v. a.

(With the idea of the re predominating.) To leave behind (cf. desero, omitto).

In gen., to leave behind by removing one's self; to leave, move away from; to leave, abandon (a person or thing).

Lit.:

puerum apud matrem domi,

Plaut. Men. prol. 28:

ipse abiit foras, me reliquit pro atriensi in sedibus,

id. Poen. 5, 5, 4:

me filiis Relinquont quasi magistrum,

Ter. Phorm. 1, 2, 22:

dicerent non me plane de provinciā decessisse, quoniam alterum me reliquissem,

Cic. Fam. 2, 15, 4:

C. Fabium legatum cum legionibus II. castris praesidio relinquit,

Caes. B. G. 7, 40:

cum me servum in servitute pro te hic reliqueris,

Plaut. Capt. 2, 3, 75; cf. id. ib. 5, 1, 18:

fratrem, sc. in provinciā,

Cic. Fam. 2, 15, 4:

post tergum hostem relinquere,

Caes. B. G. 4, 22; cf. id. ib. 7, 11:

ille omnibus precibus petere contendit, ut in Galliā relinqueretur,

might be left behind, id. ib. 5, 6:

greges pecorum... sub opacā valle reliquit,

Ov. M. 11, 277 et saep.:

ea causa miles hic reliquit symbolum,

Plaut. Ps. 1, 1, 53:

hic exemplum reliquit ejus,

id. ib. 2, 2, 56:

(Hecuba) Hectoris in tumulo canum de vertice crinem... relinquit,

leaves behind, Ov. M. 13, 428:

(cacumina silvae) limum tenent in fronde relictum,

left behind, remaining, id. ib. 1, 347.— To leave behind one's self by moving away:

longius delatus aestu, sub sinistrā Britanniam relictam conspexit,

Caes. B. G. 5, 8:

jamque hos, jamque illos, populo mirante, relinquit,

Sil. 16, 503; cf. in pass., to remain or be left behind, Lucr. 5, 626.—

Trop.: hanc eram ipsam excusationem relicturus ad Caesarem, was about to leave behind me just this excuse (for my departure), Cic. Att. 9, 6, 1:

aculeos in animis,

id. Brut. 9, 38:

quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium,

Auct. Her. 4, 30, 41:

aetate relictā,

Ov. M. 7, 170:

repetat relicta,

Hor. Ep. 1, 7, 97.—

Of rank or merit: (Homerus) omnes sine dubio et in omni genere eloquentiae procul a se reliquit,

Quint. 10, 1, 51.—

In partic.

To leave behind one by death; to leave, bequeath, etc.

Lit.:

ea mortua est: reliquit filiam adulescentulam,

Ter. Heaut. 3, 3, 41:

cum pauper cum duobus fratribus relictus essem,

Varr. R. R. 3, 16, 2; cf.:

pauper jam a majoribus relictus,

Nep. Epam. 2, 1:

agri reliquit ei non magnum modum,

Plaut. Aul. prol. 13:

heredem testamento reliquit hunc P. Quintium,

Cic. Quint. 4, 15:

cum ei testamento sestertiūm milies relinquatur,

id. Off. 3, 24, 93:

non, si qui argentum omne legavit, videri potest signatam quoque pecuniam reliquisse,

Quint. 5, 11, 33:

qui mihi reliquit haec quae habeo omnia,

Ter. Eun. 1, 2, 40:

cedo, quid reliquit Phania,

id. Hec. 3, 5, 8 and 13:

fundos decem et tres reliquit,

Cic. Rosc. Am. 7, 20:

aliquantum aeris alieni,

id. Quint. 4, 15:

servus aut donatus aut testamento relictus,

Quint. 5, 10, 67:

alicui arva, greges, armenta,

Ov. M. 3, 585:

se testamento liberum relictum,

Dig. 21, 1, 17, § 16.—

Trop., to leave, leave behind one:

consiliorum ac virtutum nostrarum effigiem,

Cic. Arch. 12, 30:

qui sic sunt, haud multum heredem juvant, Sibi vero hanc laudem relinquont: vixit, dum vixit, bene,

Ter. Hec. 3, 5, 11:

rem publicam nobis,

Cic. Rep. 1, 46, 70; cf.:

statum civitatis,

id. ib. 1, 21, 34; id. Par. 1, 2, 10:

opus alicui,

id. Rep. 1, 22, 35: memoriam [p. 1558] aut brevem aut nullam, id. Off. 2, 16, 55:

monumentum audaciae suae aeternum,

id. Verr. 2, 1, 49, § 129:

quae scripta nobis summi ex Graeciā sapientissimique homines reliquerunt,

id. Rep. 1, 22, 35:

scriptum in Originibus,

id. Brut. 19, 75:

scripta posteris,

Quint. 1, praef. 1:

in scriptis relictum,

Cic. de Or. 2, 46, 194:

orationes reliquit et annales,

id. Brut. 27, 106:

duo tantum volumina,

Suet. Gram. 7:

librum de suis rebus imperfectum,

id. ib. 12; cf.:

si non omnia vates Ficta reliquerunt,

Ov. M. 13, 734:

pater, o relictum Filiae nomen,

Hor. C. 3, 27, 34.—

To leave a thing behind; to leave remaining; to allow or permit to remain, to let remain, leave; pass., to be left, to remain.

Lit.:

nihil relinquo in aedibus, Nec vas, nec vestimentum,

Ter. Heaut. 1, 1, 88:

multis autem non modo granum nullum, sed ne paleae quidem ex omni fructu atque ex annuo labore relinquerentur,

Cic. Verr. 2, 3, 48, § 114:

nihil de tanto patrimonio,

id. Rosc. Am. 3, 10:

equitatus partem illi adtribuit, partem sibi reliquit,

Caes. B. G. 7, 34:

angustioribus portis relictis,

id. ib. 7, 70;

41: unam (filiam) minimamque relinque,

leave to me, Ov. M. 6, 299:

jam pauca aratro jugera regiae Moles relinquent,

Hor. C. 2, 15, 2:

dapis meliora relinquens,

id. S. 2, 6, 89:

magis apta tibi tua dona relinquam,

id. Ep. 1, 7, 43:

haec porcis hodie comedenda relinquis,

id. ib. 1, 7, 19; cf.:

habitanda fana Apris reliquit,

id. Epod. 16, 20:

relinquebatur una per Sequanos via,

remained, Caes. B. G. 1, 9; cf.:

unā ex parte leniter acclivis aditus relinquebatur,

id. ib. 2, 29:

se cum paucis relictum videt,

Sall. C. 60, 7:

nec aliud dicionis Atheniensium praeter ipsam urbem reliquit,

Just. 5, 7, 3.—

Trop.:

quasi corpori reliqueris Tuo potestatem coloris ulli capiendi mala,

Plaut. Truc. 2, 2, 37:

quam igitur relinquis populari rei publicae laudem?

Cic. Rep. 3, 35, 48:

ut vobis non modo dignitatis retinendae, sed ne libertatis quidem recuperandae spes relinquatur,

id. Agr. 1, 6, 17:

ceterorum sententiis semotis, relinquitur non mihi cum Torquato, sed virtuti cum voluptate certatio,

id. Fin. 2, 14, 44; cf.:

ne qua spes in fugā relinqueretur,

Caes. B. G. 1, 51:

nullā provocatione ad populum contra necem et verbera relicta,

Cic. Rep. 2, 37, 62; Hor. S. 1, 10, 51:

quis igitur relictus est objurgandi locus?

Ter. And. 1, 1, 127; cf.:

nihil est preci loci relictum,

id. ib. 3, 4, 22; id. Phorm. 3, 3, 14;

and, in another sense: plane nec precibus nostris nec admonitionibus relinquit locum,

i. e. he leaves no occasion for them, renders them superfluous, Cic. Fam. 1, 1, 2:

ne cui iniquo relinqueremus vituperandi locum,

id. Q. Fr. 2, 4, 1:

Aedui nullum sibi ad cognoscendum spatium relinquunt,

Caes. B. G. 7, 42:

spatium deliberandi,

Nep. Eun, 12, 3:

vita turpis ne morti quidem honestae locum relinquit,

Cic. Quint. 15, 49; Plaut. Cas. 2, 3, 33; cf. Cic. Brut. 72, 253 (v. Bernhardy ad loc.):

vita relicta est tantum modo,

Ov. P. 4, 16, 49:

quod munitioni castrorum tempus relinqui volebat,

Caes. B. G. 5, 9 fin.:

mihi consilium et virtutis vestrae regimen relinquite,

Tac. H. 1, 84:

suspicionem alicui relinquere,

Suet. Caes. 86:

aliquem veniae vel saevitiae alicujus,

Tac. H. 1, 68 fin.:

aliquem poenae,

Plin. Ep. 2, 11, 20:

aliquem poenae,

Ov. M. 7, 41: leto, poenaeque, id. id. 14, 217; cf.:

urbem direptioni et incendiis,

to give up, surrender, abandon, Cic. Fam. 4, 1, 2:

neu relinquas hominem innocentem ad alicujus tui dissimilis quaestum,

do not leave, id. ib. 13, 64:

aliquid in alicujus spe,

id. Div. in Caecil. 8, 26; cf. id. ib. 4, 16. — Poet., with obj.-clause:

(metus) Omnia suffundens mortis nigrore, neque ullam Esse voluptatem liquidam puramque relinquit,

Lucr. 3, 40; 1, 703; Ov. M. 14, 100:

dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,

Hor. S. 1, 1, 52; Sil. 3, 708: nihil relinquitur nisi fuga, there is nothing left, nothing remains, but, etc., Att. ap. Cic. Att. 9, 10, 6:

relinquitur illud, quod vociferari non destitit, non debuisse, etc.,

Cic. Fl. 34, 85; cf.:

mihi nihil relicti quicquam aliud jam esse intellego,

Plaut. Merc. 3, 4, 81.— Impers. relinquitur, with ut (Zumpt, Gram. §

621): relinquitur, ut, si vincimur in Hispaniā, quiescamus,

it remains, that, Cic. Att. 10, 8, 2; cf.: relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, Caes. B. G. 5, 19 fin. — In a logical conclusion: relinquitur ergo, ut omnia tria genera sint causarum, hence it follows that, etc., Cic. Inv. 1, 9, 12; id. Div. 2, 5, 14.—

With double predicate, to leave a thing behind in a certain state; to leave, let remain, suffer to be, etc.:

eum Plautus locum Reliquit integrum,

has left untouched, Ter. Ad. prol. 10:

praesertim cum integram rem et causam reliquerim,

have left unaltered, Cic. Att. 5, 21, 13; cf.:

Scaptius me rogat, ut rem sic relinquam,

id. ib. 5, 21, 13, §

12: Morini, quos Caesar in Britanniam proficiscens pacatos reliquerat,

Caes. B. G. 4, 37; cf.:

amici, quos incorruptos Jugurtha reliquerat,

Sall. J. 103, 2:

reliquit (eam) Incertam et tristi turbatam volnere mentis,

Verg. A. 12, 160:

(naves) in litore deligatas ad ancoram relinquebat,

Caes. B. G. 5, 9:

erat aeger in praesidio relictus,

id. ib. 6, 38:

in mediis lacerā nave relinquor aquis,

Ov. P. 2, 3, 28:

quod insepultos reliquissent eos, quos, etc.,

Cic. Rep. 4, 8, 26; 2, 11, 21:

aliquid incohatum,

id. ib. 1, 35, 55; cf.:

inceptam oppugnationem,

to give up, abandon, quit, Caes. B. G. 7, 17:

incoepta fila,

Ov. M. 6, 34:

infecta sacra,

id. ib. 6, 202:

opus incoeptum,

id. A. A. 2, 78:

verba imperfecta,

id. H. 13, 13:

pro effectis relinquunt, vixdum incohata,

Quint. 5, 13, 34:

aliquid injudicatum,

id. 10, 1, 67:

aliquid neglectum,

id. 1, 1, 29:

incertum,

id. 2, 10, 14:

tantas copias sine imperio,

Caes. B. G. 7, 20 init.; cf.:

sine ture aras,

Ov. M. 8, 277:

verbum in ambiguo,

Lucr. 4, 1137:

mulierem nullam nominabo: tantum in medio relinquam,

Cic. Cael. 20, 48; cf.:

correptio in dubio relicta,

Quint. 7, 9, 13.

(With the idea of the verb predominant.) To leave behind one, to leave, go away from; to forsake, abandon, desert a person or thing.

In gen.

Lit.:

ubi illaec obsecrost quae me hic reliquit,

Plaut. Truc. 2, 6, 32: relinquamus nebulonem hunc, Scip. Afr. ap. Gell. 4, 18, 3; cf.:

non ego te hic lubens relinquo neque abeo abs te,

Plaut. Am. 1, 3, 33:

domum propinquosque reliquisse,

Caes. B. G. 1, 44; cf. id. ib. 1, 30:

relictis locis superioribus,

Hirt. B. G. 8, 36:

loci relinquendi facultas,

Caes. B. G. 3, 4 fin.:

Ilio relicto,

Hor. C. 1, 10, 14:

urbes,

id. ib. 2, 20, 5:

moenia,

id. Epod. 17, 13:

litus relictum Respicit,

Ov. M. 2, 873:

Roma relinquenda est,

id. Tr. 1, 3, 62:

colles clamore relinqui (sc.: a bubus),

were left behind, Verg. A. 8, 216 Wagn.:

limen,

id. ib. 5, 316:

mensas,

id. ib. 3, 213:

dominos,

Cat. 61, 51:

volucres Ova relinquebant,

Lucr. 5, 802 et saep.—

Trop.: me somnu' reliquit, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 52 Vahl.); cf.:

quem vita reliquit,

Lucr. 5, 63: reliquit aliquem vita, for to die, Ov. M. 11, 327:

ubi vita tuos reliquerit artus,

id. Ib. 339;

for which, also, reversely: animam relinquam potius, quam illas deseram,

Ter. Ad. 3, 4, 52; so,

vitam,

Verg. G. 3, 547; cf. Tac. A. 4, 34:

lucem,

Verg. A. 4, 452:

lumen vitale,

Ov. M. 14, 175:

consitus sum senectute, vires Reliquere,

Plaut. Men. 5, 2, 6:

aliquem animus,

id. Mil. 4, 8, 37; Caes. B. G. 6, 38:

animus reliquit euntem,

Ov. M. 10, 459:

aliquem anima,

Nep. Eum. 4, 2:

ab omni honestate relictus,

abandoned, destitute of, Cic. Rab. Perd. 8, 23:

ab alterā (quartanā) relictum esse,

id. Att. 8, 6, 3; cf. Hor. S. 2, 3, 290.—

In partic., pregn., to leave in the lurch; to forsake, abandon, desert, etc. (v. desero, destituo, prodo).

Lit.:

qui... Reliquit deseruitque me,

has forsaken me, has given me the slip, Plaut. Most. 1, 3, 45; cf.:

reliquit me homo atque abiit,

Ter. And. 4, 4, 5:

succurrere relictae,

Verg. A. 9, 290.—

Of the forsaking of a lover by his mistress,

Plaut. Truc. 2, 4, 64; Tib. 3, 6, 40; Prop. 1, 6, 8; Ov. H. 10, 80; id. M. 8, 108:

paucos, qui ex fugā evaserant, reliquerunt,

i. e. let them escape, Caes. B. G. 3, 19. — Of things, to leave, give up, abandon, etc.:

argentum si relinquo ac non peto, etc.,

Plaut. Aul. 1, 2, 31:

auctores signa relinquendi et deserendi castra,

Liv. 5, 6; cf.:

relictā non bene parmulā,

Hor. C. 2, 7, 10.—

Trop., to leave, let alone, give up, resign, neglect, forsake, abandon, relinquish:

rem et causam et utilitatem communem non relinquere solum, sed etiam prodere,

Cic. Caecin. 18, 50 (for which:

derelinquo jam communem causam,

id. ib. 35, 103):

jus suum dissolute,

id. ib. 36, 103:

affectum, cum ad summum perduxerimus,

Quint. 6, 1, 29:

(puella) Quod cupide petiit, mature plena reliquit,

Hor. Ep. 2, 1, 100: eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, to leave or lay aside every thing else, Plaut. Rud. 4, 6, 8; cf.:

omnibus relictis rebus,

id. Cist. 1, 1, 6; so,

relictis rebus (omnibus),

id. Ep. 4, 2, 35; id. Truc. 2, 1, 25; Ter. And. 2, 5, 1; id. Eun. 1, 2, 86; id. Heaut. 4, 7, 12; Lucr. 3, 1071; Cic. de Or. 3, 14, 51; Caes. B. C. 3, 102; cf.

also: res omnes relictas habeo prae quod tu velis,

Plaut. Stich. 2, 2, 38:

omnia relinques, si me amabis, cum, etc.,

Cic. Fam. 2, 14:

et agrorum et armorum cultum,

to give up, abandon, neglect, id. Rep. 2, 4, 7:

si tu ea relinquis et deseris,

id. Verr. 2, 4, 36, § 80:

studium exquirendi,

id. Ac. 1, 3, 7:

agrum alternis annis,

to suffer to lie fallow, Varr. R. R. 1, 44, 3:

loca relicta,

uncultivated, wild lands, Front. Limit. p. 42 Goes.; so,

relictae possessiones,

Cic. Agr. 1, 1, 3:

milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,

abandoned, relinquished, id. Rep. 2, 37, 63; cf. possessionem, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

obsidionem,

to raise the siege, Liv. 5, 48:

caedes relinquo, libidines praetereo,

leave unmentioned, Cic. Prov. Cons. 3, 6:

consulto relinquere (locum), opp. praetermittere,

id. Off. 3, 2, 9; cf.:

hoc certe neque praetermittendum neque relinquendum est,

id. Cat. 3, 8, 18; and:

audistis haec, judices, quae nunc ego omnia praetereo et relinquo,

id. Verr. 2, 3, 44, § 106;

in this sense also,

id. Brut. 45, 165; cf. id. ib. 19, 76; Hor. A. P. 150:

cur injurias tuas conjunctas cum publicis reliquisti?

left unnoticed, uncensured, Cic. Verr. 2, 1, 33, § 84; cf.:

vim et causam efficiendi reliquerunt,

id. Fin. 1, 6, 18:

vos legatum omni supplicio interfectum relinquetis?

id. Imp. Pomp. 5, 11:

quis est, qui vim hominibus armatis factam relinqui putet oportere,

id. Caecin. 3, 9.— Poet., with obj.clause:

quod si plane contueare, mirari multa relinquas,

leave off, cease, Lucr. 6, 654.

rĕ-pĕrĭo, repperi (less correctly reperi), rĕpertum, 4 (old fut. reperibit, Caecil. ap. Non. 508, 16:

reperibitur,

Plaut. Ep. 1, 2, 48; Pompon. ap. Non. 1. 1.; inf. reperirier, Plaut. Truc. 4, 1, 1; Lucr. 4, 480), v. a. [pario] (orig., perh., to procure or find again; hence), in gen., to find, meet with, find out, either by searching or by accident (cf.: invenio, offendo, nanciscor).

Lit.:

ego illam reperiam,

will find her again, will find her out, Plaut. Ep. 4, 2, 32:

Glycerium suos parentes repperit,

Ter. And. 4, 5, 11; 5, 6, 5:

perscrutabor fanum, si inveniam uspiam Aurum: sed si repperero, etc.,

Plaut. Aul. 4, 2, 14:

quid repperisti? Non quod pueri clamitant in fabā se repperisse,

id. ib. 5, 10; cf. id. Bacch. 3, 6, 33:

facile invenies pejorem... meliorem neque tu reperies, etc.,

id. Stich. 1, 2, 53:

curculiones in tritico,

id. Curc. 4, 4, 31; cf. Ov. M. 1, 654:

aliquem hominem,

Plaut. Bacch. 1, 1, 8:

multos,

Cic. Fin. 2, 9, 28:

mortui sunt reperti,

id. Tusc. 1, 47, 114:

puerum aut puellam sibi recens natum,

Plaut. Cist. 1, 2, 16:

ibi quoque equi caput repertum,

Just. 18, 5, 16:

ceterarum artium repertos antistites agriculturae neque discipulos neque praeceptores inventos,

Col. 11, 1, 10:

divitiis incubare repertis,

Verg. A. 6, 610. —

Trop.

In gen., to find, find out, discern; to get, procure, obtain:

occasionem,

Plaut. Ps. 4, 4, 9:

propter paupertatem nomen,

id. Stich. 11, 3, 22:

gloriam armis,

Ter. Heaut. 1, 1, 60:

quamvis malam rem quaeris, illic reperias,

Plaut. Trin. 2, 4, 153; cf.:

si quaerimus, cur, etc.... causas reperiemus verissimas duas,

Cic. Brut. 95, 325:

rem repperi omnem ex tuo magistro, ne nega,

Plaut. Bacch. 3, 6, 37:

verae amicitiae difficillime reperiuntur in iis, qui, etc.,

Cic. Lael. 17, 64:

nec quicquam difficilius quam reperire, quod sit omni ex parte in suo genere perfectum,

id. ib. 21, 79:

nec vos exitum reperitis,

id. N. D. 1, 38, 107:

perpauci lintribus inventis sibi salutem reppererunt,

found, obtained, Caes. B. G. 1, 53 Oud. N. cr.:

aristolochia nomen ex inventore reperit,

Cic. Div. 1, 10, 16: sollicitudinis finem, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 4:

cujus praeclara apud Vergilium multa exempla reperio,

Quint. 8, 3, 79; cf. in pass., id. 1, 5, 43:

quibus (armis) quemadmodum salutariter uterentur, non reperiebant,

Cic. Brut. 2, 8. —

In partic.

With a double predicate, to find, discover, perceive, learn, ascertain a thing to be in any manner:

qui invident, omnes inimicos mihi istoc facto repperi,

Plaut. Ep. 1, 2, 6:

hoc si secus reperies, nullam causam dico,

id. Capt. 3, 4, 92:

quam paucos reperias meretricibus Fideles evenire amatores,

Ter. Hec. 1, 1, 1; cf. id. ib. 2, 1, 3:

re ipsā repperi, Facilitate nihil esse homini melius,

id. Ad. 5, 4, 6; cf.:

cum transgressos repperisset consules,

Vell. 2, 50, 1:

quorum de moribus Caesar cum quaereret, sic reperiebat,

Caes. B. G. 2, 15:

neque, quanta esset insulae magnitudo, reperire poterat,

id. ib. 4, 20;

1, 50: Caesar repperit ab Suevis auxilia missa,

id. ib. 6, 9:

repperit esse vera,

id. ib. 1, 18:

quem Tarentum venisse reperio,

Cic. Sen. 4, 10.— So pass., with a double subject (i.e. with a predicate nom.), to be found, discovered, recognized to be any thing:

quos cum censeas Esse amicos, reperiuntur falsi falsimoniis,

Plaut. Bacch. 3. 6, 12:

ingrato ingratus repertus est,

id. Pers. 5, 2, 59:

improbissimus reperiebare,

Cic. Quint. 20, 56:

ceteris rebus aut pares aut etiam inferiores reperiemur, religione multo superiores,

id. N. D. 2, 3, 8; id. Fl. 38, 94.— With inf.:

quoniam duplex natura duarum Dissimilis rerum longe constare reperta'st,

Lucr. 1, 504:

Sybarim et Crotonem et in eas Italiae partes Pythagoras venisse reperitur,

Cic. Rep. 2, 15, 28:

nec ulli periisse nisi in proelio reperiuntur,

Suet. Caes. 75.—

To find out, hit upon, invent, devise, discover (freq. after the Aug. period; cf. repertor;

whereas invenire is used in this signif. in all periods): reperi, comminiscere, cedo calidum consilium cito,

Plaut. Mil. 2, 2, 71; cf.:

aliquid calidi consilii,

id. Ep. 2, 2, 71:

sibi aliquam astutiam,

id. Capt. 3, 4, 7:

repperisti tibi quod placeat,

Ter. Heaut. 3, 3, 35; 3, 2, 22:

consilium,

id. Phorm. 1, 4, 1:

causam,

id. ib. 2, 1, 4:

mihimet ineunda ratio et via reperiunda est, quā, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 46, § 110:

nihil novi reperiens,

id. Ac. 2, 6, 16:

hoc reperire difficilius, quam, cum inveneris, argumentis adjuvare,

Quint. 5, 10, 116:

reperta verba (opp. nativa),

id. 8, 3, 36:

medicina ex observatione salubrium reperta est,

id. 2, 17, 4; 9, 4, 114:

ludusque (scaenicus) repertus,

Hor. A. P. 405:

serrae reperit usum,

Ov. M. 8, 246; 1, 687:

repertā nuper conjuratione,

discovered, Tac. A. 16, 15; cf.:

posterius res inventa est aurumque repertum,

Lucr. 5, 1112; 1240:

in quarum exercitationem reperta est (declamatio),

Quint. 2, 10, 4; 4, 2, 21; 4, 3, 2; 8, 3, 72; 12, 10, 72; Tac. Agr. 19.— With dat., Quint. 8, 6, 19.— With object-clause:

Indi gemmas crystallum tingendo adulterare repererunt,

Plin. 35, 5, 20, § 79 (where, however, Jahn reads invenerunt).—Hence, rĕperta, ōrum, n., inventions (mostly in Lucr.):

exponunt praeclara reperta,

Lucr. 1, 732; 136; 5, 2; 13; 6, 7;

and (perh. in imitation),

Rhem. Fan. Pond. 15.

rĕ-pĕrĭo, repperi (less correctly reperi), rĕpertum, 4 (old fut. reperibit, Caecil. ap. Non. 508, 16:

reperibitur,

Plaut. Ep. 1, 2, 48; Pompon. ap. Non. 1. 1.; inf. reperirier, Plaut. Truc. 4, 1, 1; Lucr. 4, 480), v. a. [pario] (orig., perh., to procure or find again; hence), in gen., to find, meet with, find out, either by searching or by accident (cf.: invenio, offendo, nanciscor).

Lit.:

ego illam reperiam,

will find her again, will find her out, Plaut. Ep. 4, 2, 32:

Glycerium suos parentes repperit,

Ter. And. 4, 5, 11; 5, 6, 5:

perscrutabor fanum, si inveniam uspiam Aurum: sed si repperero, etc.,

Plaut. Aul. 4, 2, 14:

quid repperisti? Non quod pueri clamitant in fabā se repperisse,

id. ib. 5, 10; cf. id. Bacch. 3, 6, 33:

facile invenies pejorem... meliorem neque tu reperies, etc.,

id. Stich. 1, 2, 53:

curculiones in tritico,

id. Curc. 4, 4, 31; cf. Ov. M. 1, 654:

aliquem hominem,

Plaut. Bacch. 1, 1, 8:

multos,

Cic. Fin. 2, 9, 28:

mortui sunt reperti,

id. Tusc. 1, 47, 114:

puerum aut puellam sibi recens natum,

Plaut. Cist. 1, 2, 16:

ibi quoque equi caput repertum,

Just. 18, 5, 16:

ceterarum artium repertos antistites agriculturae neque discipulos neque praeceptores inventos,

Col. 11, 1, 10:

divitiis incubare repertis,

Verg. A. 6, 610. —

Trop.

In gen., to find, find out, discern; to get, procure, obtain:

occasionem,

Plaut. Ps. 4, 4, 9:

propter paupertatem nomen,

id. Stich. 11, 3, 22:

gloriam armis,

Ter. Heaut. 1, 1, 60:

quamvis malam rem quaeris, illic reperias,

Plaut. Trin. 2, 4, 153; cf.:

si quaerimus, cur, etc.... causas reperiemus verissimas duas,

Cic. Brut. 95, 325:

rem repperi omnem ex tuo magistro, ne nega,

Plaut. Bacch. 3, 6, 37:

verae amicitiae difficillime reperiuntur in iis, qui, etc.,

Cic. Lael. 17, 64:

nec quicquam difficilius quam reperire, quod sit omni ex parte in suo genere perfectum,

id. ib. 21, 79:

nec vos exitum reperitis,

id. N. D. 1, 38, 107:

perpauci lintribus inventis sibi salutem reppererunt,

found, obtained, Caes. B. G. 1, 53 Oud. N. cr.:

aristolochia nomen ex inventore reperit,

Cic. Div. 1, 10, 16: sollicitudinis finem, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 4:

cujus praeclara apud Vergilium multa exempla reperio,

Quint. 8, 3, 79; cf. in pass., id. 1, 5, 43:

quibus (armis) quemadmodum salutariter uterentur, non reperiebant,

Cic. Brut. 2, 8. —

In partic.

With a double predicate, to find, discover, perceive, learn, ascertain a thing to be in any manner:

qui invident, omnes inimicos mihi istoc facto repperi,

Plaut. Ep. 1, 2, 6:

hoc si secus reperies, nullam causam dico,

id. Capt. 3, 4, 92:

quam paucos reperias meretricibus Fideles evenire amatores,

Ter. Hec. 1, 1, 1; cf. id. ib. 2, 1, 3:

re ipsā repperi, Facilitate nihil esse homini melius,

id. Ad. 5, 4, 6; cf.:

cum transgressos repperisset consules,

Vell. 2, 50, 1:

quorum de moribus Caesar cum quaereret, sic reperiebat,

Caes. B. G. 2, 15:

neque, quanta esset insulae magnitudo, reperire poterat,

id. ib. 4, 20;

1, 50: Caesar repperit ab Suevis auxilia missa,

id. ib. 6, 9:

repperit esse vera,

id. ib. 1, 18:

quem Tarentum venisse reperio,

Cic. Sen. 4, 10.— So pass., with a double subject (i.e. with a predicate nom.), to be found, discovered, recognized to be any thing:

quos cum censeas Esse amicos, reperiuntur falsi falsimoniis,

Plaut. Bacch. 3. 6, 12:

ingrato ingratus repertus est,

id. Pers. 5, 2, 59:

improbissimus reperiebare,

Cic. Quint. 20, 56:

ceteris rebus aut pares aut etiam inferiores reperiemur, religione multo superiores,

id. N. D. 2, 3, 8; id. Fl. 38, 94.— With inf.:

quoniam duplex natura duarum Dissimilis rerum longe constare reperta'st,

Lucr. 1, 504:

Sybarim et Crotonem et in eas Italiae partes Pythagoras venisse reperitur,

Cic. Rep. 2, 15, 28:

nec ulli periisse nisi in proelio reperiuntur,

Suet. Caes. 75.—

To find out, hit upon, invent, devise, discover (freq. after the Aug. period; cf. repertor;

whereas invenire is used in this signif. in all periods): reperi, comminiscere, cedo calidum consilium cito,

Plaut. Mil. 2, 2, 71; cf.:

aliquid calidi consilii,

id. Ep. 2, 2, 71:

sibi aliquam astutiam,

id. Capt. 3, 4, 7:

repperisti tibi quod placeat,

Ter. Heaut. 3, 3, 35; 3, 2, 22:

consilium,

id. Phorm. 1, 4, 1:

causam,

id. ib. 2, 1, 4:

mihimet ineunda ratio et via reperiunda est, quā, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 46, § 110:

nihil novi reperiens,

id. Ac. 2, 6, 16:

hoc reperire difficilius, quam, cum inveneris, argumentis adjuvare,

Quint. 5, 10, 116:

reperta verba (opp. nativa),

id. 8, 3, 36:

medicina ex observatione salubrium reperta est,

id. 2, 17, 4; 9, 4, 114:

ludusque (scaenicus) repertus,

Hor. A. P. 405:

serrae reperit usum,

Ov. M. 8, 246; 1, 687:

repertā nuper conjuratione,

discovered, Tac. A. 16, 15; cf.:

posterius res inventa est aurumque repertum,

Lucr. 5, 1112; 1240:

in quarum exercitationem reperta est (declamatio),

Quint. 2, 10, 4; 4, 2, 21; 4, 3, 2; 8, 3, 72; 12, 10, 72; Tac. Agr. 19.— With dat., Quint. 8, 6, 19.— With object-clause:

Indi gemmas crystallum tingendo adulterare repererunt,

Plin. 35, 5, 20, § 79 (where, however, Jahn reads invenerunt).—Hence, rĕperta, ōrum, n., inventions (mostly in Lucr.):

exponunt praeclara reperta,

Lucr. 1, 732; 136; 5, 2; 13; 6, 7;

and (perh. in imitation),

Rhem. Fan. Pond. 15.

sānus, a, um (sanun', for sanusne, Plaut. Bacch. 3, 6, 37; id. Men. 5, 2, 66; id. Mere. 2, 2, 21; 2, 4, 21; id. Rud. 3, 2, 19; id. Truc. 2, 4, 13; cf.

sanan',

id. Am. 3, 2, 48; id. Cure. 5, 2, 54; id. Cist. 4, 1, 14; id. Ep. 5, 1, 42; id. Men. 2, 3, 43;

and sanin',

id. Ps. 4, 7, 83), adj. [kindr. with SA, sôs], sound, whole, healthy, physically or mentally (cf.: integer, incolumis, sospes, salvus).

Lit., sound in body, whole, healthy, well:

pars corporis,

Cic. Sest. 65, 135:

sensus si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

sanis modo et integris sensibus,

id. ib. 2, 25, 90:

corpora sana,

Quint. 8, prooem. §

19: ut alimenta sanis corporibus agri cultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels. praef. 1: homo,

id. ib. 1, 1:

sanum recteque valentem,

Hor. Ep. 1, 16, 21:

domi meae eccam salvam et sanam,

Plaut. Ep. 4, 1, 36:

sana et salva amica,

id. Merc. 5, 2, 48 (cf. infra, B. and II. A.):

sanus ac robustus,

Quint. 2, 10, 6:

si noles sanus, curres hydropicus,

Hor. Ep. 1, 2, 34:

sanus utrisque Auribus atque oculis,

id. S. 2, 3, 284:

ulcera sana facere,

Cato, R. R. 157, 3; cf.:

aliquem sanum facere... sanus fieri,

id. ib. 157, 8:

si eo medicamento sanus factus sit,

Cic. Off. 3, 24, 92.— Poet.:

volnera ad sanum nunc coiere mea (for ad sanitatem),

are healed, Prop. 3 (4), 24, 18.— Comp.:

aegrotare malim quam esse tuā salute sanior,

Plaut. Truc. 2, 2, 5.— Sup.:

interim licet negotia agere, ambulare, etc.... perinde atque sanissimo,

Cels. 7, 4, 4.—

Transf., sound, safe, whole, etc. (very rare): Ac. Salvast, navis, ne time. Ch. Quid alia armamenta? Ac. Salva et sana sunt, Plaut. Merc. 1, 2, 62:

sana et salva res publica,

Cic. Fam. 12, 23, 3:

civitas,

Liv. 3, 17:

nare sagaci Aëra non sanum sentire,

i. e. tainted, Luc. 7, 830.—

Trop.

Sound in mind, in one's right mind, rational, sane, sober, discreet, etc.:

eos sanos intellegi necesse est, quorum mens motu quasi morbi perturbata nullo sit: qui contra affecti sunt, hos insanos appellari necesse est,

Cic. Tusc. 3,5,11: Am. Delirat uxor. Al. Equidem ecastor sana et salva sum, Plaut. Am. 2, 2, 98: Am. Haec sola sanam mentem gestat meorum familiarium. Br. Immo omnes sani sunt profecto. Am. At me uxor insanum facit Suis foedis factis, id. ib. 5, 1, 31 sqq.; cf. Cic. Off. 3, 25, 95:

quam ego postquam inspexi non ita amo, ut sani solent Homines, sed eodem pacto ut insani solent,

Plaut. Merc. 2, 1, 38:

sanus non est ex amore illius (shortly after: insanior ex amore),

id. ib. 2, 3, 106:

si sis sanus aut sapias satis... nisi sis stultior stultissimo,

id. Am. 3, 2, 23; cf.

(opp. insipiens),

id. Bacch. 4, 3, 14:

hic homo sanus non est,

is out of his senses, is insane, id. Am. 1, 1, 246; id. Merc. 5, 2, 110; id. Men. 1, 3, 15; 2, 2, 39 et saep.; cf.: En. Sanun' es? Ch. Pol sanus si sim, non te medicum mihi expetam, id. Merc. 2, 4, 21; so, sanun' es? sanan' es? sanin' estis? v. the passages cited init.:

satin' sanus es?

are you in your senses? Ter. Heaut. 4, 3, 29 (opp. sobrius); 5, 2, 33; id. And. 4, 4, 10; id. Ad. 5, 8, 14; id. Phorm. 5, 3, 19.—With gen.: satin' tu sanus mentis aut animi tui, Qui conditionem hanc repudies? Plaut. Trin. 2, 4, 53:

vix sanae mentis estis,

Liv. 32, 21:

mentis bene sanae,

Hor. S. 1, 9, 44:

mentis sanae vix compos,

Ov. M. 8, 35; so, sanae mentis, Tib. ap. Suet. Tib. 67:

ego illum male sanum semper putavi,

a man of not very sound mind, Cic. Att. 9, 15, 5:

male sana (Dido),

i. e. raving, Verg. A. 4, 8:

male sani poëtae,

i. e. inspired, Hor. Ep. 1, 19, 4; cf. Ov. M. 3, 474:

excludit sanos Helicone poëtas,

calculating, sober, Hor. A. P. 296:

bene sanus Ac non incautus,

very prudent, discreet, id. S. 1, 3, 61:

praecipue sanus,

id. Ep. 1, 1, 108:

rem publicam capessere hominem bene sanum non oportere,

Cic. Sest. 10, 23:

sani ut cretā an carbone notati?

id. ib. 2, 3, 246:

pro sano loqueris, cum me appellas nomine,

like a rational being, rationally, Plaut. Men. 2, 2, 24; so,

pro sano,

id. ib. 5, 5, 42; cf.: nihil hunc se absente pro sano facturum arbitratus, qui, etc., * Caes. B. G. 5, 7:

adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

Liv. 39, 49: quem in locum nemo sanus hostis subiturus esset, Auct. B. Alex. 74 fin.:

solve senescentem sanus equum,

Hor. Ep. 1, 1, 8 et saep.:

tumultu etiam sanos consternante animos,

discreet, well-disposed, Liv. 8, 27:

sensus,

Verg. E. 8, 66:

mores,

Dig. 27, 10, 1.—With ab: ego sanus ab illis (vitiis), sound as respects them, i. e. free from, unaffected by them, etc., Hor. S. 1, 4, 129.— Comp.:

qui sanior, ac si, etc.,

Hor. S. 2, 3, 241; 2, 3, 275.— Sup.:

quisquam sanissimus tam certa putat, quae videt, quam? etc.,

Cic. Ac. 2, 28, 89 init.:

confluentibus ad eum (Sullam) optimo quoque et sanissimo,

Vell. 2, 25, 2.—

Of style, sound, correct, sensible, sober, chaste:

qui rectum dicendi genus sequi volunt, alii pressa demum et tenuia et quae minimum ab usu cottidiano recedant, sana et vere Attica putant, etc.,

Quint. 10, 1, 44:

nihil erat in ejus oratione, nisi sincerum, nihil nisi siccum atque sanum,

Cic. Brut. 55, 202; cf.:

Attici oratores sani et sicci,

id. Opt. Gen. 3, 8; and:

Rhodii (oratores) saniores et Atticorum similiores,

id. Brut. 13, 51:

orator rectus et sanus,

Plin. Ep. 9, 26, 1; Vulg. 2 Tim. 4, 3; id. Tit. 2, 8; cf.:

sana ratio,

Val. Max. 9, 13, 3; Aug. Civ. Dei, 1, 22, 2.—Hence, advv., in two forms, saniter (ante-class.) and sane (class.).

sānĭter, rationally, Afran. ap. Non. 515, 22.—

sānē.

(Acc. to I.) Soundly, healthily, well: sane sarteque, Porphyrio ap. Charis. p. 195 fin.; 196 init. P.—

(Acc. to II.) Soberly, sensibly, reasonably, discreetly (very rare;

not in Cic.): bonum est, pauxillum amare sane, insane non bonum est,

Plaut. Curc. 1, 3, 20:

sane sapio et sentio,

I am in full possession of my reason and senses, id. Am. 1, 1, 292:

non ego sanius Bacchabor Edonis (with furere),

Hor. C. 2, 7, 26:

dixit sanius,

Sen. Contr. 5, 34 fin. —

In gen., like valde (i. e. valide), an intensive particle, well, indeed, doubtless, by all means, truly, certainly, of course, forsooth, right, very, etc. (freq. and class.):

sane sapis et consilium placet,

Plaut. Ps. 2, 2, 67 sq.; so,

sapis sane,

id. Cas. 3, 6, 25:

sapit,

id. Men. 5, 2, 39:

sane haud quicquam'st, magis quod cupiam,

id. Curc. 1, 3, 15; 2, 3, 43:

sane ego illum metuo,

id. Men. 5, 2, 108:

cum illā sane congruost sermo tibi,

id. Mil. 4, 3, 23:

sane ego sum amicus nostris aedibus,

id. As. 2, 3, 7:

dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,

Cic. Rep. 1, 9, 14:

odiosum sane genus hominum officia exprobrantium,

id. Lael. 20, 71; id. Quint. 3, 11:

humilem sane relinquunt ortum amicitiae,

id. Lael. 9, 29; cf.:

tenui sane muro dissepiunt,

id. Rep. 4, 4, 4:

judicare difficile est sane,

id. Lael. 17, 62:

explicat orationem sane longam et verbis valde bonis,

id. Agr. 2, 5, 13:

(narratio) res sane difficilis,

id. de Or. 2, 66, 264:

sane grandes libros,

id. Rep. 3, 8, 12:

cui sane magna est in mento cicatrix,

Auct. Her. 4, 49, 63:

Herennium quendam, sane hominem nequam atque egentem, coepisse, etc.,

Cic. Att. 1, 19, 5:

Paulus mihi de re publicā alia quaedam sane pessima,

id. Att. 14, 7, 1:

sane murteta relinqui,

Hor. Ep. 1, 15, 5:

id sane est invisum duobus,

id. ib. 2, 2, 64:

bonus sane vicinus,

id. ib. 2, 2, 132:

sane populus numerabilis,

id. A. P. 206.— In replies: Mi. Te moneri numne vis? Ha. Sane volo, by all means, surely, to be sure, certainly, Plaut. Poen. 5, 2, 119; so,

sane volo,

id. Cas. 2, 3, 55; id. Rud. 5, 3, 51; Ter. Heaut. 4, 8, 31: Ch. Estne, ut fertur, forma? Pa. Sane, id. Eun. 2, 3, 69; 4, 7, 15:

sane hoc multo propius ibis,

id. Ad. 4, 2, 41. Th. Quid taces? Ph. Sane quia vero hae mihi patent semper fores, id. Eun. 1, 2, 9; id. And. 1, 2, 24: C. F. Visne igitur, etc. C. P. Sane placet, Cic. Part. Or. 1, 2:

sane et libenter quidem,

id. Rep. 2, 38, 64.—Ironically:

quam sane magni referat,

Plaut. Mil. 3, 3, 9; cf.: sane legem Juliam timeo, Ner. ap. Suet. Ner. 33 med.:

beneficium magnum sane dedit!

Phaedr. 3, 15, 12.—

With other adverbs: esse aedificatas has sane bene,

right well, very well, Plaut. Most. 3, 2, 74:

res rustica sane bene culta,

Cic. Quint. 3, 12; Ter. Hec. 1, 2, 103:

bene sane, as an answer,

very well, id. And. 5, 2, 7; id. Ad. 4, 2, 47:

recte sane,

id. Eun. 5, 5, 11; id. Heaut. 3, 2, 27; 3, 3, 20; id. Ad. 3, 3, 63; id. Phorm. 5, 8, 10:

sane commode,

Plaut. Poen. 1, 2, 72:

sapienter sane,

id. Pers. 3, 3, 42 et saep.:

scite hercle sane,

id. Trin. 3, 3, 53:

sane hercle,

Ter. Eun. 3, 5, 59; id. Hec. 3, 5, 9; id. Phorm. 3, 3, 9:

sane quidem,

id. And. 1, 2, 24:

sane quidem hercle,

Cic. Leg. 2, 4, 8:

sane pol,

Ter. And. 1, 4, 2.—Sane quam, how very, i. e. very much indeed, uncommonly, exceedingly (cf.:

admodum quam and valde quam): conclusa est a te tam magna lex sane quam brevi,

Cic. Leg. 2, 10, 23:

quod de Pompeio Caninius agit, sane quam refrixit,

id. Q. Fr. 2, 4 (6), 5; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2; 8, 4, 2; Brut. ib. 11, 13, 4 (shortly before: suos valde quam paucos habet); Sulp. ib. 4, 5, 1.—With negatives:

haud sane diu est,

not very long since, Plaut. Merc. 3, 1, 44:

edepol commissatorem haud sane commodum,

Ter. Ad. 5, 2, 8:

haud sane intellego, quidnam sit, etc.,

Cic. Off. 2, 2, 5; Sall. C. 37, 9; 53, 5; id. Rep. Ord. 2, 11; Cic. Sen. 1, 3; Curt. 3, 1, 14:

agellus non sane major jugero uno,

Varr. R. R. 3, 16, 10:

cum his temporibus non sane in senatum ventitarem,

Cic. Fam. 13, 77, 1:

non sane mirabile hoc quidem,

id. Div. 2, 31, 67:

non ita sane vetus,

id. Brut. 10, 41:

non sane credere,

Hor. Ep. 1, 7, 61:

nihil sane esset, quod, etc.,

absolutely nothing, nothing at all, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; so,

nihil sane,

id. de Or. 2, 1, 5; Sall. C. 16, 5; Hor. S. 2, 3, 138; id. Ep. 2, 1, 206 al.—

In restrictive concessions, to be sure, indeed, certainly, however: sane bonum, ut dixi, rei publicae genus, Cic.Rep. 2, 26, 48; cf.:

hoc sane frequentissimum est... sed, etc.,

Quint. 4, 2, 130:

negant quemquam esse virum bonum nisi sapientem. Sit ita sane, sed, etc.,

Cic. Lael. 5, 18; cf. id. Rep. 1, 19, 32:

haec si vobis non probamus, sint falsa sane,

id. Ac. 2, 32, 105:

sint sane, quoniam ita mores se habent, liberales,

Sall. C. 52, 12; id. J. 31, 8:

sit hoc sane leve,

Cic. Sest. 54, 115:

sed fruatur sane hoc solacio,

id. Prov. Cons. 7, 16; Ov. H. 17, 13; Curt. 5, 1, 6:

repetita narratio sane res declamatoria magis quam forensis,

Quint. 4, 2, 128:

poëtis permittamus sane ejusmodi exempla,

id. 8, 3, 73:

non sane recepto in usum nomine,

not indeed, id. 5, 11, 20; cf. id. 7, 1, 41.—

With imperatives in colloq. lang. likewise concessive, like the English then, pray then, if you will:

ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia,

Plaut. Am. 1, 1, 283: Al. Num quid vis, quin abeam jam intro? Ju. I sane, id. ib. 3, 3, 16:

abi tu sane superior,

id. Stich. 5, 4, 14:

i sane,

id. As. 3, 3, 86; id. Aul. 2, 5, 7; id. Ep. 1, 1, 73; id. Pers. 4, 4, 25; 4, 4, 55; id. Rud. 2, 3, 55; Ter. Ad. 4, 2, 48:

ite sane,

Plaut. Aul. 3, 3, 3:

abi sane,

id. Am. 1, 1, 197; id. Rud. 3, 6, 17; id. Stich. 1, 3, 107; Ter. Heaut. 3, 3, 27:

sequere sane,

Plaut. Merc. 3, 1, 2:

age sane,

id. Men. 1, 2, 44; id. Ps. 5, 2, 27:

da sane,

id. Merc. 4, 1, 11:

dato sane,

id. Stich. 4, 1, 47:

cedo sane,

id. Pers. 4, 3, 30; 5, 1, 20; Ter. Heaut. 4, 7, 4:

nosce sane,

Plaut. As. 2, 4, 58:

age sane, omnes,

Liv. 1, 57, 8.

sē-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n., to go apart, go away, separate, withdraw (class.; not in Cæs.; but cf. secessio).

Lit.

In gen., absol.:

secedant improbi, secernant se a bonis,

Cic. Cat. 1, 13, 32; Ov. M. 6, 490:

prosecutus eram viatico secedentem,

Plin. Ep. 3, 21, 2:

abite et de viā secedite,

Plaut. Curc. 2, 3, 2:

de coetu,

Ov. M. 2, 465:

a vestro potui secedere lusu,

Prop. 1, 10, 9:

utinam nostro secedere corpore possem!

Ov. M. 3, 467.—

Poet., of inanim. subjects, to remove, withdraw; and in the perf., to be distant:

(luna) quantum solis secedit ab orbe,

Lucr. 5, 705:

ab imis terra,

Ov. F 6, 279:

(villa) decem et septem milibus passuum ab urbe secessit,

Plin. Ep. 2, 17, 2; Claud. Epith. Pall. et Cell. 63.—

In partic.

To go aside, withdraw, [p. 1652] retire:

secede huc nunc jam procul,

Plaut. Capt. 2, 1, 23; so,

huc,

id. Am. 2, 2, 139; id. As. 3, 3, 49; id. Capt. 2, 2, 13:

in abditam partem aedium,

Sall. C. 20, 1:

in utraque latera (cohortes),

Front. Strat. 6, 6, 3:

ad deliberandum,

Liv. 45, 36:

ad consultandum,

Suet. Ner. 15:

lex Spartana vetat secedere amantes,

Prop. 3, 14 (4, 13), 21:

secedit humumque Effodit,

Ov. M. 11, 185. —

In post-Aug. authors (esp. in Suet.), to retire from public into private life; absol.:

integrā aetate ac valetudine statuit repente secedere seque e medio quam longissime amovere,

Suet. Tib. 10:

illuc e comitatu suo,

id. Aug. 98; so Plin. Ep. 1, 9, 3:

ab Urbe,

Suet. Gram. 3:

in insulam, etc.,

Quint. 3, 1, 17; Suet. Vesp. 4; id. Gram. 5; cf.

Rhodum,

id. Caes. 4.—

To seek the exclusive society of any one, to retire from the world:

ad optimos viros,

Sen. Ot. Sap. 1, 1. —

Polit., to separate one's self by rebellion, to revolt, secede (syn.:

deficio, descisco): ut anno XVI. post reges exactos propter nimiam dominationem potentium secederent,

Cic. Corn. 1, p. 450 Orell.:

saepe ipsa plebes armata a patribus secessit,

Sall. C. 33, 3; Suet. Tib. 2:

injussu consulum in Sacrum Montem secessisse,

to have marched out in rebellion, Liv. 2, 32; so,

in Sacrum Montem,

id. 7, 40; Flor. 1, 23:

in Janiculum (plebs),

Plin. 16, 10, 15, § 37.—

Trop. (very rare; perh. only poet. and in post-Aug. prose):

antequam ego incipio secedere et aliā parte considere,

to dissent from the opinion, Sen. Ep. 117, 4:

a fesso corpore sensus,

Cat. 64, 189:

qui solitarius separatusque a communi malo civitatis secesserit,

has withdrawn himself, Gell. 2, 12, 1:

cum ad stilum secedet,

shall give himself up to writing, Quint. 1, 12, 12:

in te ipse secede,

retire within yourself, Sen. Ep. 25, 7.

sĭnus, ūs, m.

In gen., a bent surface (raised or depressed), a curve, fold, a hollow, etc. (so mostly poet. and in postAug. prose): draco... conficiens sinus e corpore flexos, folds, coils, Cic. poët. N. D. 2, 42, 106; so Ov. M. 15, 689; 15, 721:

sinu ex togā facto,

Liv. 21, 18 fin. —Of the bag of a fishing-net:

quando abiit rete pessum, tum adducit sinum (piscator),

Plaut. Truc. 1, 1, 15; so Juv. 4, 41;

and of a hunter's net,

Mart. 13, 100; Grat. Cyn. 29;

also of a spider's web,

Plin. 11, 24, 28, § 82.—Of the bend or belly of a sail swollen by the wind:

velorum plenos subtrahis ipse sinus,

Prop. 3, 9 (4, 8), 30;

and so with or without velum,

Tib. 1, 3, 38; Verg. A. 3, 455; 5, 831; Ov. A. A. 3, 500; Luc. 6, 472; Sil. 7, 242; Quint. 10, 7, 23; 12, 10, 37 al.—Of hair, a curl, ringlet:

ut fieret torto flexilis orbe sinus,

Ov. Am. 1, 14, 26; id. A. A. 3, 148.— Of the curve of a reaping-hook:

falcis ea pars, quae flectitur, sinus nominatur,

Col. 4, 25, 1 sq. —Of bones, a sinus:

umeri,

Cels. 8, 1 med.; cf.

ulceris,

id. 7, 2 med.:

suppurationis ferro recisae,

Col. 6, 11, 1; Veg. 4, 9, 3.—

In partic.

The hanging fold of the upper part of the toga, about the breast, the bosom of a garment; also the bosom of a person; sometimes also the lap (= gremium, the predom. class. signif.; esp. freq. in a trop. sense).

Lit.:

est aliquid in amictu: quod ipsum aliquatenus temporum condicione mutatum est. Nam veteribus nulli sinus, perquam breves post illos fuerunt,

Quint. 11, 3, 137; cf.

decentissimus,

id. 11, 3, 140 sq.:

(Caesar moriens) sinistrā manu sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet,

Suet. Caes. 82 (for which, of the same:

togam manu demisit,

Val. Max. 4, 5, 6); Tib. 1, 6, 18:

praetextae sinus,

Suet. Vesp. 5:

ne admissum quidem quemquam senatorum nisi solum et praetentato sinu,

id. Aug. 35:

ut conchas legerent galeasque et sinus replerent,

id. Calig. 46:

cedo mihi ex ipsius sinu litteras Syracusanorum,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

aurum in sinu ejus invenerunt,

Quint. 7, 1, 30:

paternos In sinu ferens deos,

Hor. C. 2, 18, 27:

nuda genu, nodoque sinus collecta fluentis,

Verg. A. 1, 320:

et fluit effuso cui toga laxa sinu,

Tib. 1, 6, 14; cf.:

micat igneus ostro, Undantemque sinum nodis irrugat Iberis,

Stat. Th. 4, 265:

ad haec, quae a fortunā sparguntur, sinum expandit,

eagerly embraces, grasps, Sen. Ep. 74, 6:

aliquid velut magnum bonum intra sinum continere,

id. Vit. Beat. 23, 3; cf.:

sinum subducere alicui rei,

to reject, id. Thyest. 430.—Prov.:

sinu laxo (i. e. soluto) ferre aliquid,

i. e. to be careless about a thing, Hor. S. 2, 3, 172. —

Transf.

The purse, money, which was carried in the bosom of the toga (cf. supra, the passage, Quint. 7, 1, 30, and v. crumena; poet. and in post-Aug. prose):

semper amatorum ponderat illa sinus,

Prop. 2, 16 (3, 8), 12:

quo pretium condat, non habet ille sinum,

Ov. Am. 1, 10, 18:

aere sinus plenos urbe reportare, Col. poët. 10, 310: plurium sinum ac domum inplere,

Sen. Ben. 6, 43, 1:

qui etiam condemnationes in sinum vertisse dicuntur... praedam omnem in sinum contulit,

into his purse, Lampr. Commod. 14 fin.:

avaritiae,

Juv. 1, 88.—Hence, M. Scaurus Marianis sodaliciis rapinarum provincialium sinus, the pocketer, i. e. the receiver, Plin. 36, 15, 24, § 116; cf. Tac. H. 2, 92 fin.; 4, 14.—

Poet., a garment, in gen.:

Tyrio prodeat apta sinu,

Tib. 1, 9, 72; 1, 6, 18:

auratus,

Ov. F. 2, 310:

purpureus,

id. ib. 5, 28:

regalis,

id. H. 13, 36; 5, 71; Stat. S. 2, 1, 133.—

The bosom of a person:

manum in sinum alicui Inserere,

Ter. Heaut. 3, 3, 2:

gelu rigentem colubram sinu fovit,

Phaedr. 4, 17, 3:

opposuit sinum Antonius stricto ferro,

Tac. H. 3, 10:

scortum in sinu consulis recubans,

Liv. 39, 43:

tangitur, et tacto concipit illa sinu, i. e. utero,

Ov. F. 5, 256:

usque metu micuere sinus, dum, etc.,

id. H. 1, 45:

horum in sinum omnia congerebant,

Plin. Pan. 45.—

Trop.

The bosom, as in most other languages, for love, protection, asylum, etc. (usu. in the phrases in sinu esse, habere, etc.;

syn. gremium): hic non amandus? hiccine non gestandus in sinu est?

Ter. Ad. 4, 5, 75:

iste vero sit in sinu semper et complexu meo,

Cic. Fam. 14, 4, 3; cf.:

postremum genus proprium est Catilinae, de ejus delectu, immo vero de complexu ejus ac sinu,

id. Cat. 2, 10, 22:

suo sinu complexuque aliquem recipere,

id. Phil. 13, 4, 9; so (with complexus) id. ib. 2, 25, 61:

(Pompeius), mihi crede, in sinu est,

is very dear to me, id. Q. Fr. 2, 13, 1:

Bibulum noli dimittere e sinu tuo,

from your intimacy, id. ad Brut. 1, 7, 2:

praesertim si in amici sinu defieas,

on the bosom, Plin. Ep. 8, 16, 5:

in hujus sinu indulgentiāque educatus,

Tac. Agr. 4; so id. Or. 28; cf.: etsi commotus ingenio, simulationum tamen falsa in sinu avi perdidicerat, i. e. under the care or tuition, id. A. 6, 45 fin.:

confugit in sinum tuum concussa respublica,

i. e. into your arms, Plin. Pan. 6, 3; id. Ep. 8, 12, 1:

optatum negotium sibi in sinum delatum esse dicebat,

committed to his guardianship, care, Cic. Verr. 2, 1, 50, § 131; cf. Plin. Pan. 45, 2:

respublica in Vespasiani sinum cessisset,

Tac. H. 3, 69; 3, 19; Dig. 22, 3, 27:

sinum praebere tam alte cadenti,

protection, Sen. Ira, 3, 23, 6.—

The interior, the inmost part of a thing:

alii intra moenia atque in sinu urbis sunt hostes,

in the midst, in the heart of the city, Sall. C. 52, 35:

in urbe ac sinu cavendum hostem,

Tac. H. 3, 38; Sil. 4, 34; 6, 652; Claud. Eutr. 2, 575:

ut (hostis) fronte simul et sinu exciperetur,

in the centre, Tac. A. 13, 40:

in intimo sinu pacis,

i. e. in the midst of a profound peace, Plin. Pan. 56, 4.—

In sinu alicujus, in the power or possession of (postAug. and rare):

opes Cremonensium in sinu praefectorum fore,

Tac. H. 3, 19:

omnem fortunam in sinu meo habui,

Dig. 22, 3, 27.—

A hiding-place, place of concealment: ut in sinu gaudeant, gloriose loqui desinunt, qs. in their bosoms (or, as we say, in their sleeve), i. e. in secret, Cic. Tusc. 3, 21, 51;

so of secret joy,

Tib. 4, 13, 8:

in tacito cohibe gaudia clausa sinu,

Prop. 2, 25 (3, 20), 30; Sen. Ep. 105, 3; cf.

also: plaudere in sinum,

Tert. Pudic. 6: suum potius cubiculum ac sinum offerre contegendis quae, etc., the secrecy or concealment of her bed-chamber, Tac. A. 13, 13:

abditis pecuniis per occultos aut ambitiosos sinus,

i. e. in hidingplaces offered by obscurity or by high rank, id. H. 2, 92.—

Sinus Abrahae, the place of the spirits of the just (eccl. Lat.):

sinum Abrahae, regionem non caelestem, sublimiorem tamen Inferis,

Tert. adv. Marc. 4, 34. —

A bay, bight, gulf:

ut primum ex alto sinus ab litore ad urbem inflectitur,

Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; cf.:

portus infusi in sinus oppidi,

id. Rep. 3, 31, 43; 1, 3, 5; id. Imp. Pomp. 11, 31; id. Verr. 2, 5, 56, § 145; id. Att. 16, 6, 1; * Caes. B. C. 2, 32; Sall. J. 78, 2; Liv. 8, 24; Plin. 2, 43, 44, § 114 (Jahn, nivibus); Suet. Aug. 98; id. Tib. 16; Verg. A. 1, 243; 6, 132; Hor. C. 1, 33, 16; id. Epod. 10, 19.—

Transf.

The land lying on a gulf, a point of land that helps to form it (perh. not ante-Aug.):

segetibus in sinu Aenianum vastatis,

Liv. 28, 5 Drak.:

jam in sinum Maliacum venerat (with an army),

id. 37, 6; Tac. A. 14, 9; id. H. 3, 66; id. Agr. 23; Plin. 6, 8, 8, § 23; Just. [p. 1710] 2, 4, 26; 24, 4, 3.—

A curve or fold in land, a basin, hollow, valley:

Arpini terra campestri agro in ingentem sinum consedit,

Liv. 30, 2, 12:

subito dehiscit terra, et immenso sinu laxata patuit,

Sen. Oedip. 582; id. Herc. Fur. 679; Plin. 2, 44, 44, § 115:

jugum montis velut sinu quodam flexuque curvatum,

Curt. 3, 4, 6:

montium,

id. 3, 9, 12.

sīnus, i, m., v. sinum.

sōdes [contr. from si audes, for audies, Cic. Or. 45, 154; cf.: dic mihi si audes, quis ea est, etc., Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 960]; in colloq. lang. (esp. freq. with an imper.), if you will, if you please, with your leave, prithee, pray.

With imper.:

dic sodes mihi, Bellan' videtur specie mulier?

Plaut. Bacch. 4, 7, 39; so,

dic sodes (mihi),

id. Trin. 2, 4, 161; Ter. And. 1, 1, 58; id. Heaut. 4, 5, 22; id. Ad. 4, 5, 9; Hor. Ep. 1, 1, 62; 1, 16, 31:

emitte sodes, ne enices fame, sine ire pastum,

Plaut. Pers. 2, 5, 17: mitte ad [p. 1717] nos sodes Adelphasium tuam, id. Poen. 3, 5, 12:

da sodes,

id. Men. 3, 3, 21; cf.:

da mihi hoc sodes,

id. Trin. 2, 1, 17:

i sodes intro,

Ter. Hec. 3, 2, 23:

tace sodes,

id. Heaut. 3, 3, 19:

jube sodes nummos curari,

Cic. Att. 7, 3, 11:

vescere sodes,

Hor. Ep. 1, 7, 15:

corrige sodes,

id. A. P. 438:

sodes, dic,

Juv. 6, 279:

inspice, sodes,

Pers. 3, 89 et saep.:

mane dum sodes,

Ter. Hec. 5, 4, 4:

vide etiam sodes,

id. ib. 5, 4, 1:

aliud (vinum) lenius sodes vide,

id. Heaut. 3, 1, 50:

aut sodes mihi redde decem sestertia, aut, etc.,

Cat. 103, 1.—

In other connections:

at scin' quid, sodes?

Ter. Heaut. 4, 4, 16; id. Hec. 5, 1, 27:

tene relinquam an rem. Me, sodes,

Hor. S. 1, 9, 41:

jam cedo tu sodes, qui occeperas, fabulam remetire,

App. M. 1, p. 104, 7:

o sodes, quoties tibi loquenti Byzantina sophos dedere regna,

Sid. Carm. 23, 233.

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;

so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,

Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.

Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).

With antecedent in the same sentence.

The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.

His:

Caesar copias suas divisit,

Caes. B. C. 3, 97:

ille in sua sententia perseverat,

id. ib. 1, 72:

tantam habebat suarum rerum fiduciam,

id. ib. 2, 37:

cum sceleris sui socios Romae reliquisset,

Cic. Cat. 3, 1, 3:

cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?

id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:

Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,

Liv. 26, 40, 7:

imperat princeps civibus suis,

Sen. Clem. 1, 16, 2:

nemo rem suam emit,

id. Ben. 7, 4, 8.—

Her:

mea Glycerium suos parentes repperit,

Ter. And. 5, 6, 5:

utinam haec ignoraret suum patrem,

id. Phorm. 5, 6, 34:

si nunc facere volt era officium suom,

Plaut. Cas. 2, 8, 72:

ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,

Cic. Cael. 32, 78:

si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,

id. Phil. 13, 16, 32.—

Its:

omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,

Cic. Fin. 2, 11, 33:

cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,

id. Planc. 40, 95.—

Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:

mittent aliquem de suo numero,

id. ib. 11, 10, 25:

rationem illi sententiae suae non fere reddebant,

id. Tusc. 1, 17, 38:

qui agellos suos redimere a piratis solebant,

id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,

id. Sest. 14, 32:

suis finibus eos prohibent,

Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;

and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,

some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—

With a subject-clause as antecedent:

id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,

was selfevident, Liv. 22, 38, 13:

ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,

id. 3, 62, 1:

secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,

id. 35, 14, 4. —

With subject-acc. as antecedent:

hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,

Cic. Planc. 19, 47:

cupio eum suae causae confidere,

id. Sest. 64, 135:

suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,

id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:

(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,

Caes. B. C. 1, 8.—

With object-acc. as antecedent.

Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):

hunc pater suus de templo deduxit,

he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:

hunc sui cives e civitate ejecerunt,

id. Sest. 68, 142:

Alexandrum uxor sua... occidit,

id. Inv. 2, 49, 144:

illum ulciscentur mores sui,

id. Att. 9, 12, 2:

quodsi quem natura sua... forte deficiet,

id. Or. 1, 14:

utrumque regem sua multitudo consalutaverat,

Liv. 1, 7, 1:

quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,

id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:

quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,

id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:

consulem C. Marium servus suus interemit,

Val. Max. 6, 8, 2:

quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?

Sen. Clem. 1, 18, 2:

sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,

id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:

ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,

Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —

With impers. verbs:

sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,

Cic. Verr. 1, 12, 35:

video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,

id. Fam. 3, 10, 1:

si Caesarem beneficii sui poeniteret,

id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:

jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,

Liv. 10, 7, 8:

militem jam minus virtutis poenitere suae,

id. 22, 12, 10.—

As adjunct of other members of the sentence:

ad parentes suos ducas Silenium,

Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:

eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,

Cic. Phil. 13, 17, 34:

totum enim ex sua patria sustulisti,

id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:

Caesar Fabium in sua remittit hiberna,

Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:

introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,

Sall. C. 28, 1:

suis flammis delete Fidenas,

i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:

suo igni involvit hostes,

Tac. A. 14, 30:

quid Caesarem in sua fata inmisit?

Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.

with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,

Cic. Att. 6, 2, 7.—

With dat. as antecedent.

As adjunct of subject (cf. 4. supra):

suus rex reginae placet,

a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:

ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,

id. Cist. 1, 1, 101:

Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?

Cic. Sull. 2, 7:

si ceteris facta sua recte prosunt,

id. Cat. 3, 12, 27:

cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?

id. Planc. 33, 81:

haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,

id. Verr. 2, 2, 13, § 33:

Romanis multitudo sua auxit animum,

Liv. 21, 50, 4:

sicuti populo Romano sua fortuna labet,

id. 42, 50, 7:

Lanuvinis sacra sua reddita,

id. 8, 14, 2:

vilitas sua illis detrahit pretium,

Sen. Ben. 4, 29, 2:

nemo est cui felicitas sua satisfaciat,

id. Ep. 115, 17:

labor illi suus restitutus est,

id. Brev. Vit. 20, 3:

magnitudo sua singulis constat,

id. Q. N. 1, 1, 10:

tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,

id. Ep. 53, 11. —

With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,

Ter. Hec. 4, 4, 38.—

Of other words:

regique Thebano regnum stabilivit suum,

Plaut. Am. 1, 1, 40:

mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,

id. Ps. 1, 3, 5:

ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,

Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:

desinant insidiari domui suae consuli,

id. Cat. 1, 13, 32:

quibus ea res honori fuerit a suis civibus,

id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:

nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,

id. 39, 37, 6:

Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,

id. 25, 3, 5.—

With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:

nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,

Cic. Rab. Post. 16, 43:

nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,

id. Mur. 41, 90:

quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,

id. Att. 14, 13, 12:

suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,

the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:

cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,

Liv. 22, 42, 12:

nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,

Val. Max. 2, 4, 4:

Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,

Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:

in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:

operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,

Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):

(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,

Caes. B. G. 2, 4:

credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,

Sen. Q. N. 2, 42, 1.—

With predic. nom. as antecedent:

sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,

Val. Max. 8, 12, 1.—

With appositive noun.

With gram. subject as antecedent:

hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,

Cic. Ac. 2, 37, 118:

vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,

id. Mil. 9, 25:

(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,

id. Planc. 11, 27:

ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,

id. Balb. 21, 49:

ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,

id. Lig. 4, 11:

Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,

Caes. B. C. 3, 57.—

With object as antecedent:

Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,

Cic. Tusc. 1, 18, 41:

tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,

id. Lig. 12, 36:

Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,

Liv. 22, 34, 2.—

With appositive noun as antecedent:

si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,

Cic. Phil. 13, 14, 29:

M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,

Liv. 6, 34, 5:

C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,

Val. Max. 4, 4, 3.—

In participial clauses.

The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:

credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),

Cic. Tusc. 1, 32, 79:

ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,

id. Rosc. Am. 10, 27:

diffidentemque rebus suis confirmavit,

id. Imp. Pomp. 9, 23:

Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,

id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:

stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,

Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:

manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),

Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:

et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,

Liv. 22, 60, 9:

quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,

Sen. Q. N. 1, 5, 5.—

The logical subject of the participle, being also the principal subject:

sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,

Cic. Phil. 10, 10, 21:

hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,

id. Agr. 2, 31, 84:

ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,

Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:

ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,

Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:

Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,

Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,

Caes. B. G. 1, 25:

Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,

Liv. 25, 15, 1:

(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,

id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—

The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:

M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,

Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:

si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,

Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:

ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),

Liv. 8, 29, 12; cf.

with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,

id. 7, 29, 7.—

In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:

mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,

Cic. Pis. 22, 52.—

With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:

cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?

Cic. Div. in Caecil. 6, 21:

si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,

id. Sest. 23, 51:

nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,

Caes. B. C. 1, 5.—

With antecedent dependent on the gerund:

eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,

Cic. Leg. 1, 6, 19.—

As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:

magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?

Cic. Mil. 15, 40:

neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,

his claim, id. Rab. Post. 11, 31:

Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,

id. Sest. 31, 68:

ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,

id. Off. 3, 23, 90:

sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,

id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:

totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,

Cic. Agr. 2, 13, 34:

maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,

id. Phil. 14, 13, 35.

Without gram. antec., one ' s, one ' s own.

Dependent on subject-inff.:

ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,

Cic. Mur. 7, 16:

siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,

id. Phil. 2, 13, 31:

miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,

id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:

contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,

id. Par. 6, 51:

ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,

id. Off. 3, 5, 23:

detrahere de altero sui commodi causa,

id. ib. 3, 5, 24:

suis exemplis melius est uti,

Auct. Her. 4, 1, 2:

levius est sua decreta tollere quam aliorum,

Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;

29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,

Sen. Brev. Vit. 18, 3:

quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?

id. Q. N. 3, praef. 5:

cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,

id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:

Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,

Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—

Without a subject-inf.:

omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,

Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:

erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),

Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):

non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,

Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.

With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.

In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.

In infinitive clauses:

(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,

Cic. Mil. 32, 88:

(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,

id. Cael. 10, 24:

ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),

id. Rosc. Am. 37, 107:

hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,

Caes. B. C. 2, 16:

docent, sui judicii rem non esse,

id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:

hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,

Cic. Verr. 1, 10, 29:

(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,

Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.

also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,

Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—

Suus in a clause dependent on inf.:

scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,

Plaut. Ps. 2, 2, 55:

isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,

Cic. Rosc. Am. 52, 151:

Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,

id. Div. in Caecil. 1, 3:

ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,

Liv. 44, 8, 4. —

Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),

Caes. B. C. 1, 8.—

In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:

Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,

Cic. Att. 15, 11, 2:

postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,

id. Rosc. Am. 2, 6:

Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,

Caes. B. C. 2, 3:

(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,

Liv. 42, 25, 12:

Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),

id. 1, 13, 2:

Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,

Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:

ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,

Gell. 1, 8, 5. —

In subordinate clauses introduced by quin or quod:

(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,

Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;

16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,

id. Marcell. 3, 10:

quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?

Sen. Troad. 3, 13:

querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,

Quint. 6, 3, 88;

and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,

id. 9, 3, 68. —

In interrogative clauses:

si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,

Cic. Ac. 2, 8, 25:

ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,

id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:

donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,

Liv. 6, 27, 8:

rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,

id. 23, 39, 2:

postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,

id. 43, 19, 5. —

In a virtually oblique clause.

In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:

me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,

Plaut. Am. 1, 1, 41:

quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,

Cic. Mil. 7, 17:

quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,

Caes. B. C. 3, 80:

inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,

Liv. 43, 23, 5:

(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,

id. 26, 13, 16:

oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,

id. 6, 33, 7; cf.:

tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,

Liv. 10, 20, 7:

Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,

Nep. Dat. 7, 3:

quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?

Sen. Ben. 6, 25, 4. —

In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:

Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),

Cic. Sull. 5, 15:

Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),

id. Att. 2, 1, 12:

non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),

id. Phil. 2, 37, 96:

Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,

id. Rosc. Am. 36, 3:

ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?

id. Att. 8, 9, 2:

spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,

Liv. 6, 18, 4:

(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,

id. 1, 21, 3:

adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,

id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).

In the place of ejus.

In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):

Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,

Cic. Att. 2, 7, 4:

oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,

Liv. 1, 17, 2:

C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,

Sen. Ira, 3, 21, 5:

Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,

Suet. Caes. 74; cf.:

quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,

Sen. Brev. Vit. 12, 3.—

To avoid ambiguity:

petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),

Cic. Mur. 39, 83:

equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,

Liv. 1, 37, 3.—

Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:

in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,

his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,

quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,

Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—

Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):

tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,

Cato, R. R. 31:

vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,

id. ib. 37:

qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,

id. ib. 157:

Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,

Nep. Cim. 3, 1:

id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,

id. Lys. 1, 2:

ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,

Ov. F. 6, 601:

quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,

id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.

In partic.

As substt.

sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.

(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:

cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,

fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:

mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,

her slaves, id. Cael. 25, 62:

quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,

his friends, id. ib. 7, 18:

qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,

their family, id. Agr. 2, 1, 1:

vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,

to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:

cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,

his partisans, id. ib. 13, 9, 19:

Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,

Caes. B. G. 1, 25; so,

Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,

id. B. C. 2, 35:

Caesar receptui suorum timens,

id. ib. 3, 46:

certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,

id. ib. 2, 20:

omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,

id. ib. 2, 37: so,

Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,

id. ib. 3, 86:

Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,

to his officers, id. ib. 3, 25:

naviculam conscendit cum paucis suis,

a few of his followers, id. ib. 3, 104:

multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,

id. ib. 1, 19:

nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,

his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:

rex raptim a suis in equum impositus fugit,

his suite, Liv. 41, 4, 7:

subsidio suorum proelium restituere,

comrades, id. 21, 52, 10:

feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,

their young, id. 26, 13, 12:

abstulit sibi in suos potestatem,

his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:

Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,

their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:

ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,

Liv. 39, 16, 5.—

Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;

the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),

Cic. Tusc. 1, 38, 92:

is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,

id. Or. 3, 2, 8:

quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,

Liv. 37, 41, 8:

auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,

id. 37, 12:

quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,

Nep. Hann. 8, 4; v. g.—

Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—

Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:

cedo quid hic faciet sua?

Ter. Heaut. 2, 3, 92.—

sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.

Lit.:

nec suom adimerem alteri,

his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):

nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),

id. ib. 1, 2, 119:

illum studeo quam facillime ad suum pervenire,

Cic. Fam. 13, 26, 4:

populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,

Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:

nec donare illi de suo dicimur,

Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;

(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,

Sen. Q. N. 7, 1, 6. —

Trop.:

meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),

Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;

id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

Cic. Off. 1, 31, 113.—

Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:

pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,

Dig. 41, 10, 1;

so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,

ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;

similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,

id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —

One ' s property:

Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,

Cic. Rosc. Am. 50, 146:

qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,

id. Agr. 1, 6, 19:

tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,

id. Att. 14, 14, 6:

Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:

ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,

their baggage, Liv. 21, 26, 9:

docere eos qui sua permisere fortunae,

Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):

hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,

Cic. Off. 2, 21, 73;

rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),

Liv. 39, 55, 3. —

One ' s own affairs:

aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,

Ter. Heaut. 3, 1, 96:

cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,

Liv. 10, 20, 8:

omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,

id. 22, 41, 5:

aliena cum suis perdidit,

Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.

the context),

Quint. 6, 3, 90.

Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.

Of property in things.

Corporeal:

scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,

Ter. Eun. prol. 11:

nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),

Cic. Mil. 32, 87:

quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,

id. Off. 1, 7, 21:

Juba suam esse praedicans praedam,

Caes. B. C. 3, 84:

gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,

Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;

eosdem Dorus librarius suos vocat,

Sen. Ben. 7, 6, 1:

cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,

since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:

referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),

nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:

qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,

Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:

quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),

Ter. And. prol. 14:

potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,

his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—

Of a country or people:

suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,

Caes. B. C. 2, 32:

in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,

Liv. 44, 24, 4:

crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,

id. 21, 44, 5.—

Trop.:

omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,

Cic. Phil. 11, 12, 27:

non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,

id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;

so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,

how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:

prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,

Quint. 10, 2, 26:

quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,

Sen. Clem. 1, 3, 1.—

Of persons.

Under a master ' s or father ' s control:

ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,

make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:

eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),

id. Eun. 1, 2, 76.—

Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):

ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,

Plaut. Pers. 4, 3, 3.—

Of moral power over others: suus = devoted to one:

hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,

Ter. Eun. 2, 2, 38:

eos hic fecit suos Paulo sumptu,

id. Ad. 5, 4, 21:

sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,

to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:

cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,

Cic. Att. 14, 1 a, 2:

Alpheus... utebatur populo sane suo,

devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —

Of power over one's self, etc.:

nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,

self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:

inaestimabile bonum est suum fieri,

selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:

(furiosus) qui suus non est,

Dig. 42, 4, 7, § 9:

vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,

Ov. M. 8, 35. —

Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):

dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,

Cic. Tusc. 1, 42, 99.

Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.

The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.

Opposition expressed:

nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,

Cic. Balb. 8, 21:

sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,

id. Sest. 18, 40:

suasque et imperatoris laudes canentes,

Liv. 45, 38, 12:

damnatione collegae et sua,

id. 22, 35, 3:

Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,

Tac. A. 14, 73:

velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,

id. H. 3, 37;

opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,

at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:

(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,

Cic. N. D. 2, 12, 32. —

Implied:

voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,

within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:

cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,

id. Phil. 14, 12, 33:

superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,

Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;

ex suo fonte nativa est,

Sen. Q. N. 3, 3:

pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),

Ov. Tr. 3, 4, 24. —

In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:

Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,

Cic. Phil. 8, 2, 5:

sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,

Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:

jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),

Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,

sortes sua sponte attenuatas,

id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—