Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

terĕre+tempus+l

  • 1 tero

    tĕro, trīvi, trītum, 3 ( perf. terii, acc. to Charis. p. 220 P.; perf. sync. tristi, Cat. 66, 30), v. a. [root ter; Gr. teirô, truô, tribô, to rub; cf. Lat. tribulare, triticum; akin to terên, tender, Lat. teres], to rub, rub to pieces; to bruise, grind, bray, triturate (syn.: frico, tundo, pinso).
    I.
    Lit. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    In gen.: num me illuc ducis, ubi lapis lapidem terit? (i. e. into a mill), Plaut. As. 1, 1, 16:

    lacrimulam oculos terendo vix vi exprimere,

    Ter. Eun. 1, 1, 23:

    teritur lignum ligno ignemque concipit attritu,

    Plin. 16, 40, 77. § 208: sed nihil hederā praestantius quae [p. 1860] teritur, lauro quae terat, id. ib.:

    aliquid in mortario,

    id. 34, 10, 22, § 104:

    aliquid in farinam,

    id. 34, 18, 50, § 170:

    bacam trapetis,

    Verg. G. 2, 519:

    unguibus herbas,

    Ov. M. 9, 655:

    dentes in stipite,

    id. ib. 8, 369:

    lumina manu,

    Cat. 66, 30:

    sucina trita redolent,

    Mart. 3, 64, 5:

    piper,

    Petr. 74:

    Appia trita rotis,

    Ov. P. 2, 7, 44:

    cibum in ventre,

    i. e. to digest, Cels. 1 praef. med. — Poet.: labellum calamo, i. e. to rub one ' s lip (in playing), Verg. E. 2, 34:

    calcemque terit jam calce Diores,

    treads upon, id. A. 5, 324:

    crystalla labris,

    Mart. 9, 23, 7.—
    B.
    In partic.
    1.
    To rub grain from the ears by treading, to tread out, thresh:

    frumentum,

    Varr. R. R. 1, 13, 5:

    milia frumenti tua triverit area centum,

    Hor. S. 1, 1, 45:

    area dum messes teret,

    Tib. 1, 5, 22:

    teret area culmos,

    Verg. G. 1, 192; cf.:

    ut patria careo, bis frugibus area trita est,

    i. e. it has twice been harvest-time, Ov. Tr. 4, 6, 19.—
    2.
    To cleanse or beautify by rubbing, to smooth, furbish, burnish, polish, sharpen (syn.:

    polio, acuo): oculos,

    Plaut. Poen. 1, 2, 103:

    crura mordaci pumice,

    Ov. A. A. 1, 506:

    hinc radios trivere rotis,

    smoothed, turned, Verg. G. 2, 444:

    vitrum torno,

    Plin. 36, 26, 66, § 193:

    catillum manibus,

    Hor. S. 1, 3, 90:

    tritus cimice lectus,

    Mart. 11, 33, 1.—
    3.
    To lessen by rubbing, to rub away; to wear away by use, wear out:

    (navem) ligneam, saepe tritam,

    Plaut. Men. 2, 3, 52:

    hoc (tempus) rigidas silices, hoc adamanta terit,

    Ov. Tr. 4, 6. 14:

    ferrum,

    to dull, id. M. 12, 167:

    mucronem rubigine silicem liquore,

    Prop. 2, 25 (3, 20), 15:

    trita labore colla,

    Ov. M. 15, 124:

    trita subucula,

    Hor. Ep. 1, 1, 96:

    trita vestis,

    id. ib. 1, 19, 38:

    librum,

    i. e. to read often, Mart. 8, 3, 4; 11, 3, 4; cf.:

    quid haberet, Quod legeret tereretque viritim publicus usus?

    Hor. Ep. 2, 1, 92:

    pocula labris patrum trita,

    Mart. 11, 12, 3: ut illum di terant, qui primum olitor caepam protulit, crush, annihilate, Naev. ap. Prisc. p. 681 P.—
    4.
    Of persons, pass., to be employed in. occupied with:

    nos qui in foro verisque litibus terimur,

    Plin. Ep. 2, 3, 5:

    litibus,

    id. ib. 10, 12, 3.—
    5.
    To tread often, to visit, frequent a way or place (cf.:

    calco, calcito): angustum formica terens iter,

    Verg. G. 1, 380:

    iter propositum,

    Prop. 2, 30 (3, 28), 14:

    Appiam mannis,

    Hor. Epod. 4, 14:

    viam,

    Ov. A. A. 1, 52; Lucr. 1, 927:

    via trita pede,

    Tib. 4, 13, 10:

    ambulator porticum terit,

    Mart. 2, 11, 2:

    limina,

    id. 10, 10, 2:

    mea nocturnis trita fenestra dolis,

    Prop. 4 (5), 7, 16:

    nec jam clarissimorum virorum receptacula habitatore servo teruntur,

    Plin. Pan. 50, 3: flavaeque terens querceta Maricae Liris, Claud. Cons. Prob. et Olybr 259. —
    6.
    In mal. part.:

    Bojus est, Bojam terit,

    Plaut. Capt. 4, 2, 108; so Prop. 3, 11 (4. 10), 30; Petr. 87. —
    II.
    Trop. (freq. in good prose).
    A.
    To wear away, use up, i. e. to pass, spend time; usu. to waste, spend in dissipation, etc. (syn.:

    absumo, consumo): teritur dies,

    Plaut. Truc. 5, 20:

    diem sermone terere segnities merast,

    id. Trin. 3, 3, 67:

    naves diem trivere,

    Liv. 37, 27, 8:

    tempus in convivio luxuque,

    id. 1, 57, 9:

    tempus ibi in secreto,

    id. 26, 19, 5:

    omnem aetatem in his discendis rebus,

    Cic. de Or. 3, 31, 123:

    teretur interea tempus,

    id. Phil. 5, 11, 30:

    jam alteram aetatem bellis civilibus,

    Hor. Epod. 16, 1:

    omne aevum ferro,

    Verg. A. 9, 609:

    spe otia,

    id. ib. 4, 271:

    otium conviviis comissationibusque inter se,

    Liv. 1, 57, 5. —
    B.
    To expend, employ (late Lat.):

    qui operam teri frustra,

    Amm. 27, 12, 12. —
    C.
    To exert greatly, exhaust:

    ne in opere longinquo sese tererent, Liv 6, 8, 10: ut in armis terant plebem,

    id. 6, 27, 7.—
    D.
    Of language, to wear out by use, i. e. to render common, commonplace, or trite (in verb finit. very rare, but freq. as a P. a.):

    jam hoc verbum satis hesterno sermone trivimus,

    Cic. Ac. 2, 6, 18:

    quae (nomina) nunc consuetudo diurna trivit,

    id. Fin. 3, 4, 15.—
    * E.
    To tread under foot, i. e. to injure, violate a thing:

    jurata deorum majestas teritur,

    Claud. in Rufin. 1, 228. — Hence, P. a.: trītus, a, um.
    A.
    Prop. of a road or way, oft-trodden, beaten, frequented, common:

    iter,

    Cic. Phil. 1, 3, 7:

    via,

    id. Brut. 81, 281:

    quadrijugi spatium,

    Ov. M. 2, 167. — Sup.:

    tritissima quaeque via,

    Sen. Vit. Beat. 1, 2. —
    B.
    Fig.
    1.
    Practised, expert:

    tritas aures habere,

    Cic. Fam. 9, 16, 4; so id. Brut. 32, 124.— Comp.:

    tritiores manūs ad aedificandum perficere,

    Vitr. 2, 1, 6. —
    2.
    Of language, used often or much, familiar, common, commonplace, trite:

    quid in Graeco sermone tam tritum atque celebratum est, quam, etc.,

    Cic. Fl. 27, 65:

    nomen minus tritum sermone nostro,

    id. Rep. 2, 29, 52:

    ex quo illud: summum jus summā injuriā factum est jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33.— Comp.:

    faciamus tractando usitatius hoc verbum ac tritius,

    Cic. Ac. 1, 7, 27:

    compedes, quas induere aureas mos tritior vetat,

    Plin. 33, 12, 54, § 152.

    Lewis & Short latin dictionary > tero

  • 2 dūcō

        dūcō ūxī (dūxtī, Ct., Pr.), uctus, ere    [DVC-], to lead, conduct, guide, direct, draw, bring, fetch, escort: secum mulierculas: vix quā singuli carri ducerentur, Cs.: Curru Victorem, H.: ducente deo, under the conduct of, V.: mucronem, from the scabbard, V.: ferrum vaginā, O.: bracchia (of the bow), bend, V.: sors ducitur: ductus Neptuno sorte sacerdos, for Neptune, V.: pondus aratri, draw, O.: remos, row, O.: lanas, spin, O.: ubera, milk, O.: frena manu, govern, O.: ilia, i. e. be broken-winded, H.: os, make wry faces: te magna inter praemia, to great glory, V.: sibi quisque ducere, trahere, appropriate, S. — Of a road or path, to lead, conduct: quā te ducit via, V.: iter ad urbem, O.: via quae sublicio ponte ducit ad laniculum, L. — With se, to betake oneself, go: se duxit foras, T.—Of offenders, to take, arrest, lead away, drag, carry off: in ius debitorem, L.: duci in carcerem: ad mortem: Fuficium duci iussit, to be imprisoned: ductum se ab creditore in ergastulum, Cs.—Of a wife, to lead home, take, marry: inopem (uxorem) domum. T.: uxorem filiam Scipionis: filiam Orgetorigis in matrimonium, Cs.: ex quā domo in matrimonium, L.: tibi ducitur uxor, V.: qui ducat abest, the bridegroom, O.: Conlegam Lepidum, wedded, H.—Of a commander, to lead, guide, cause to move, march: locis apertis exercitum, Cs.: cohortīs ad eam partem, etc., Cs.: sex legiones expeditas, led forward, Cs.: navem contra praedones: per triumphum alquem ante currum (of a prisoner): quam in partem aut quo consilio ducerentur, march, Cs.: ducit quam proxime ad hostem potest, moves, L. — To lead, command, be commander of: quā in legatione duxit exercitum: primum pilum ad Caesarem, in Caesar's army, Cs.: exercitūs partem ipse ducebat, S.: agmina, V.— To lead, be leader of, be the head of, be first in: familiam: ordines: toros, O.— To take in, inhale, drink, quaff, imbibe: spiritum: tura naribus, H.: pocula, H.: somnos, V.: ab ipso animum ferro, H. — To produce, form, construct, make, fashion, shape, mould, cast, dispose: parietem per vestibulum sororis, to erect: muros, H.: vallum ex castris ad aquam, Cs.: voltūs de marmore, V.: aera, H.: (litteram) in pulvere, draw, O.: mores, Iu.: alapam sibi gravem, Ph.: epos, spin out, H.: carmen, O.: Pocula ducentia somnos, H.— Of processions, etc., to conduct, marshal, lead, accompany: funus: triumphos, V.: choros, H.: ludos et inania honoris, Ta. — To receive, admit, take, get, assume: ubi primum ducta cicatrix (i. e. obducta), L.: rimam, O.: colorem, V.: pallorem, to grow pale, O.: Cānentem senectam, V.: nomina, H. — Fig., to lead, guide, draw, conduct: quo te sapientia duceret, H.: Ad strepitum citharae cessatum ducere curam (i. e. ut cessat), H.: Triste per augurium pectora, i. e. fill with forebodings, V.: totum poëma, carries off, i. e. makes acceptable, H.: series rerum ducta ab origine gentis, followed, V.— To draw, deduce, derive: ab aliquā re totius vitae exordium: ab dis inmortalibus principia: genus Olympo, V.: utrumque (amor et amicitia) ductum est ab amando.— To lead, move, incite, induce, allure, charm: me ad credendum: ducit te species, H.: Quo ducit gula, H.: lumina in errorem, O.: si quis earum (statuarum) honore ducitur. — To mislead, cheat, deceive: me istis dictis, T.: lino et hamis piscīs, O.—In time, to draw out, extend, protract, prolong, spend: bellum, Cs.: in ducendo bello tempus terere, L.: longas in fletum voces, V.: rem prope in noctem, Cs.: ut ita tempus duceretur, ut, etc.: vitam, live long, V.: ubi se diutius duci intellexit, put off, Cs.: aetatem in litteris, spend. — To calculate, compute, reckon: quoniam XC medimnūm duximus. — To reckon, consider, hold, account, esteem, regard: eum hominem, T.: filium adsistere turpe ducunt, Cs.: pericula parvi esse ducenda: ea pro falsis ducit, S.: si quis despicatui ducitur: deorum numero eos ducunt Cs.: modestiam in conscientiam, construe as, S.: nil rectum nisi quod placuit sibi, H.: Sic equidem ducebam animo futurum, V.: omnia tua in te posita esse: quae mox usu fore ducebat, expected, S.— To regard, care for, have respect to (only with rationem): suam quoque rationem ducere, one's own advantage: non ullius rationem sui commodi.
    * * *
    I
    ducere, additional forms V
    lead, command; think, consider, regard; prolong
    II
    ducere, duxi, ductus V
    lead, command; think, consider, regard; prolong

    Latin-English dictionary > dūcō

  • 3 terō

        terō trīvī (trīstī for trīvistī, Ct.), trītus, ere    [1 TER-], to rub, rub away, wear away, bruise, grind, bray triturate: lacrimulam oculos terendo exprimere, T.: unguibus herbas, O.: calamo labellum, i. e. to blow upon the flute, V.: calcem calce, tread upon, V.—Of grain, to rub off, tread out, thresh: Milia frumenti tua triverit area centum, H.: teret area culmos, V.: Ut patriā careo, bis frugibus area trita est, i. e. during two harvests, O.— To rub smooth, burnish, polish, sharpen: mordaci pumice crura, O.: radios rotis, smoothed, turned, V.: catillum manibus, H.— To lessen by rubbing, rub away, wear away by use, wear out: silices, O.: ferrum, to dull, O.: trita vestis, H.—Of a place, to wear, tread often, visit, frequent: iter, V.: Appiam mannis, H.: viam, O.—Fig., of time, to wear away, use up, pass, spend, waste, kill: in convivio tempus, L.: teretur interea tempus: teritur bellis civilibus aetas, H.: Omne aevum ferro, V.: otium conviviis comissationibusque inter se, L.— To exert greatly, exhaust, wear out: in opere longinquo sese, L.: in armis plebem, L.—Of words, to wear by use, render common, make trite: verbum sermone: quae (nomina) consuetudo diurna trivit.
    * * *
    terere, trivi, tritus V
    rub, wear away, wear out; tread

    Latin-English dictionary > terō

  • 4 (reses)

        (reses) idis, adj.    [re-+SED-], that stays behind, remaining, left: in urbe plebes, L.— Inactive, inert, sluggish, slothful, lazy, idle: eum residem intra vallum tempus terere, L.: residesque movebit Tullus in arma viros, V.: resides et desuetudine tardi, O.

    Latin-English dictionary > (reses)

  • 5 sēcrētum

        sēcrētum ī, n    [P. n. of secerno], a hidden thing, mystery, secret: aperto maris sui secreto, Ta.: litterarum secreta ignorant, Ta.: sua ne secreta viderent, mysteries, O.: illud, quod solā reverentiā vident, that mysterious being, Ta.— A hidden place, hiding-place, retirement, solitude, retreat: secreto suo satiatus, Ta.: Seductus in secretum est, Ph.: in secreto tempus terere, in solitude, L.: se a volgo in secreta removere, H.: horrendae procul secreta Sibyllae petit, V.
    * * *
    secret, mystic rite, haunt

    Latin-English dictionary > sēcrētum

  • 6 sedulus

    sēdŭlus, a, um, adj. [etym. dub.; acc. to Curt. from root hed-, to go; Gr. hodos, way; whence Lat. solum, solium; cf. tremulus, from tremo; prop. active, inclined to motion; but perh. better referred to root sed-, sid-, (Sanscr. sad-), of sedeo; Engl. sit; cf. assiduus. The derivation from sē - dolo, adopted by Don. Ter. Ad. 3, 3, 59; Serv. Verg. A. 2, 374; Non. 37, 28; and Isid. Orig. 10, 244 and 247; cf. Döderl. Syn. 1, p. 117 sq. al., is an error]; orig. sitting fast, persisting in some course of action; hence, busy, diligent, industrious, zealous, careful, unremitting, solicitous, assiduous, sedulous (mostly poet.;

    syn.: diligens, officiosus, attentus): eloquentes videbare, non sedulos velle conquirere,

    orators, not those who labor at oratory, Cic. Brut. 47, 176:

    haec a concubitu fit sedula, tardior illa,

    Ov. A. A. 1, 377:

    exanimat lentus spectator, sedulus inflat,

    Hor. Ep. 2, 1, 178:

    tantum venerata virum hunc sedula curet,

    Tib. 1, 5, 33; cf.

    puer (minister),

    Hor. C. 1, 38, 6:

    agricola,

    Plin. 17, 14, 24, § 101:

    olitor, Col. poët. 10, 148: apis,

    Tib. 2, 1, 50; Ov. M. 13, 928:

    Baucis,

    id. ib. 8, 640:

    anus,

    Tib. 1, 3, 84:

    nutrix,

    Ov. H. 21, 95; id. M. 10, 438; Hor. A. P. 116:

    mater,

    Phaedr. 4, 5, 13:

    deducat juvenum sedula turba senem,

    Tib. 1, 4, 80:

    sedula fune viri contento bracchia lassant,

    Ov. F. 4, 297:

    labor,

    Sen. Hippol. 1109:

    opera,

    App. M. 9, p. 237:

    industria,

    id. ib. 2, p. 128:

    ministerium,

    id. ib. 11, p. 267:

    cura,

    Col. 8, 1, 3 et saep.: velim te arbitrari factum. R. Sedulum est, submoventur hostes, removentur lapides, Plaut. Fragm. ap. Charis. p. 194 P.—
    II.
    With an invidious implication, officious, obtrusive:

    ne studio nostri pecces odiumque libellis Sedulus importes opera vehemente minister,

    Hor. Ep. 1, 13, 5:

    hospes,

    id. S. 1, 5, 71:

    nec quisquam flammae sedulus addat aquam,

    Tib. 2, 4, 42:

    luna,

    Prop. 1, 3, 32; cf.:

    male sedulus,

    Ov. A. A. 3, 699; id. M. 10, 438.—Hence, advv.
    A. 1.
    In gen. (very freq. and class.;

    a favorite word of Plaut. and Ter.): nam ille amico suo sodali sedulo rem mandatam exsequitur,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 71 sq.:

    ut cognorant, dabimus operam sedulo,

    id. Cas. prol. 16; so,

    operam dare,

    id. Pers. 4, 7, 10; id. Men. 5, 7, 20:

    addere,

    id. Cist. 1, 1, 54; id. Most. 1, 2, 41:

    comparare quae opus sunt,

    Liv. 1, 41:

    faciam sedulo, Ut, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 3, 25.—Most freq. with facere; cf. Cato, R. R. 2, 2; Plaut. Ep. 2, 2, 108; id. Bacch. 4, 8, 30; id. Merc. 2, 3, 126; id. Poen. 1, 2, 144; id. Pers. 1, 1, 47 sq.; Ter. And. 3, 4, 18; 4, 1, 56; id. Eun. 2, 3, 71; id. Heaut. 1, 1, 74; 2, 4, 16; id. Ad. 1, 1, 25; 2, 2, 43; Cic. Clu. 21, 58; id. Fin. 3, 4 fin.; Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10 a, 2.—With fieri, Plaut. Merc. 2, 2, 31; id. Rud. 1, 4, 22; id. Trin. 1, 2, 155; Ter. Ad. 3, 3, 59; id. Phorm. 1, 4, 51; 5, 8, 12; Cic. Fam. 2, 11 fin.; cf.:

    sedulo id ago,

    Ter. And. 3, 5, 8:

    agitans mecum,

    id. Phorm. 4, 3, 10: ad socios nostros sedulo dispertieram, alio frumentum, alio legatos, etc., Cato ap. Charis. p. 197 P.; cf.: salutem impertit studiose et sedulo, Lucil. ap. Non. 37, 30:

    aliquid conservare,

    Cato, R. R. 5, 8:

    servare,

    Plaut. Capt. 2, 2, 7; id. Curc. 5, 2, 41; id. Rud. 2, 3, 52:

    celare,

    id. Aul. 1, 2, 35:

    dissimulare,

    Ter. Hec. 4, 2, 2; id. Phorm. 2, 3, 81:

    animum advertere,

    Plaut. Stich. 4, 1, 40; id. Rud. 2, 2, 1; cf.:

    munditer se habere,

    id. Poen. 1, 2, 26: Ge. Valuistine usque? Ep. Sustentatum'st sedulo, id. Stich. 3, 2, 14; 4, 2, 8:

    sedulo aliquid dicere,

    to assert emphatically, protest, id. Capt. 4, 2, 106; cf.: ego illud sedulo Negare factum;

    ille instat factum,

    Ter. And. 1, 1, 119; so,

    moneo,

    id. Ad. 3, 3, 72:

    et moneo, et hortor,

    id. Hec. 1, 1, 6:

    credere,

    i. e. sincerely, id. Phorm. 2, 4, 13; cf.

    argumentari,

    Cic. Att. 3, 12, 1.—
    2.
    In partic., with an implication of design, on purpose, designedly, intentionally (rare;

    not in Cic.): aliquid occultare,

    Plaut. Capt. 2, 2, 48:

    fingit causas, ne det, sedulo,

    Ter. Eun. 1, 2, 58:

    nusquam nisi in virtute spes est, milites, et ego sedulo, ne esset, feci,

    Liv. 34, 14:

    diem extrahere,

    id. 28, 15:

    tempus terere,

    id. 3, 46: imitari aliquem, Quint. 7, 1, 54.—
    B.
    sēdŭlē, busily, diligently, carefully, etc. (post-Aug. and rare):

    semper custos sedule circumire debet alvearia,

    Col. 9, 9, 1: hoc munus implet sedule, Prud. steph. 5, 407; Vulg. 4 Reg. 4, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > sedulus

  • 7 vacuum

    văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., in material sense.
    (α).
    Absol.:

    spatium vacuum,

    Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:

    vacua castra,

    Caes. B. G. 7, 45:

    perque domos Ditis vacuas et inania regna,

    Verg. A. 6, 269:

    atria,

    id. ib. 7, 379;

    2, 528: porticus,

    id. ib. 2, 761:

    videntur Aëra per vacuum ferri,

    id. G. 3, 109:

    Acerrae,

    unpeopled, id. ib. 2, 225:

    Cumae,

    Juv. 3, 2:

    Ulubrae,

    id. 10, 102:

    agri,

    Verg. G. 2, 54:

    aurae,

    id. A. 12, 592:

    caelum,

    id. ib. 5, 515:

    oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,

    Liv. 39, 14, 2:

    aër,

    Hor. C. 1, 3, 34:

    theatrum,

    id. Ep. 2, 2, 130:

    aula,

    id. C. 4, 14, 36:

    tabellae,

    Quint. 10, 3, 32:

    numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,

    Liv. 44, 26, 3:

    lectus,

    Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:

    per vacuum locum inruperunt,

    Liv. 25, 3, 18:

    manus,

    Quint. 11, 2, 42:

    ossa vacuis exsucta medullis,

    Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:

    vultus,

    without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
    (β).
    With abl.:

    nihil igni vacuum videri potest,

    Cic. Univ. 4:

    gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,

    id. Marcell. 6, 17:

    moenia defensoribus,

    Liv. 42, 63, 6:

    viae occursu hominum,

    id. 5, 41, 5:

    cultoribus agri,

    Ov. M. 7, 653:

    ense ebur,

    id. ib. 4, 148:

    arvum arboribus,

    Col. 3, 11, 3:

    loca fetu in vite,

    id. 3, 10, 5:

    pectus velamine,

    Stat. Th. 1, 593.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:

    oppidum vacuum ab defensoribus,

    without, Caes. B. G. 2, 12:

    pars Galliae ab exercitu,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    vacuum ab hostibus mare,

    Liv. 37, 13, 6.—
    (δ).
    With gen. (rare; mostly poet.):

    ager aridus et frugum vacuus,

    Sall. J. 90, 1:

    Romana urbs annonae,

    Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
    b.
    Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:

    vacuum minus intus habere,

    Lucr. 1, 367:

    in vacuum poterunt se extendere rami,

    Verg. G. 2, 287:

    ne per vacuum incurreret hostis,

    Hor. S. 2, 1, 37:

    libera per vacuum posui vestigia princeps,

    Hor. Ep. 1, 19, 21.—
    B.
    Transf., free from, clear, devoid of, without.
    (α).
    With abl.:

    animus per somnum sensibus et curis vacuus,

    Cic. Div. 2, 11, 27:

    molestiis,

    id. Fam. 4, 4, 2:

    cupiditate et timore,

    id. Fin. 2, 10, 30:

    consilium periculo,

    id. Att. 10, 16, 2:

    cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,

    id. Fin. 2, 14, 46:

    vacui negotiis vivere possimus,

    id. ib. 4, 5, 12:

    his rebus mens vacua,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    vacuus duellis Janus,

    Hor. C. 4, 15, 8:

    crimine nox vacua est,

    Ov. F. 4, 581:

    ille metu vacuus,

    id. M. 3, 582:

    nullum tempus sterile et vacuum beneficio,

    Plin. Pan. 56, 2:

    aemulatione,

    Tac. A. 12, 2:

    curā domesticā vacuus,

    id. H. 1, 88:

    tali culpā,

    id. A. 6, 16:

    tributo,

    id. ib. 12, 61:

    vacuam laboribus egi vitam,

    Ov. Tr. 5, 3, 9.—
    (β).
    With ab and abl.:

    Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:

    a securibus et tributis,

    Tac. A. 12, 34; 12, 61:

    hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:

    nullus dies ab exercitationibus oratoriis,

    id. Brut. 90, 309:

    animus a talibus factis vacuus et integer,

    id. Inv. 2, 7, 24:

    cum ab omni molestiā vacuus esses,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    domus a suspitione religionis vacua atque pura,

    id. Har. Resp. 6, 11:

    ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,

    Sall. C. 51, 1:

    a culpa,

    id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;

    curā,

    Liv. 24, 18, 1.—
    (γ).
    With gen.:

    vacuas caedis habete manus,

    Ov. A. A. 1, 642:

    operum vacuus,

    Hor. S. 2, 2, 119:

    vacuas habuissem criminis umbras,

    Ov. M. 6, 541:

    composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,

    Tac. A. 15, 8.—
    (δ).
    With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,

    Liv. 1, 46, 9:

    necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,

    Sall. C. 15, 2:

    quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),

    Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:

    aliquid invenire vacui,

    Quint. 10, 6, 1.—
    II.
    In partic. (cf. vaco, II.).
    A.
    Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:

    quoniam vacui sumus, dicam,

    Cic. Leg. 1, 4, 13:

    si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,

    id. Brut. 5, 20:

    animus vacuus ac solutus,

    id. Verr. 1, 9, 26:

    aures vacuae atque eruditae,

    Quint. 10, 1, 32:

    aures,

    Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:

    pedibus vacuis terere Porticum,

    id. A. A. 1, 491:

    si quid vacui sub umbrā Lusimus,

    Hor. C. 1, 32, 1:

    cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,

    Verg. G. 3, 3:

    ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,

    Ter. And. 4, 2, 23:

    ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,

    Liv. 3, 40, 10.— Sup.:

    nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,

    Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:

    Tibur,

    Hor. Ep. 1, 7, 45:

    Athenae,

    id. ib. 2, 2, 81:

    tonsoris in umbrā,

    id. ib. 1, 7, 50 (cf.:

    otiosa Neapolis,

    id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:

    Rutilius animo vacuus,

    i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:

    haud animi vacuus,

    quiet, Stat. Th. 5, 644:

    cantamus vacui, sive quid urimur,

    Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:

    equa,

    Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
    B.
    Of time, free, vacant, disengaged, leisure:

    etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    Cic. Verr. 1, 17, 56:

    cum vacui temporis nihil haberem,

    id. Att. 2, 23, 1:

    vacuam noctem operi dedere,

    Liv. 3, 28, 7:

    tempora,

    Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
    C.
    Of women, free, unmarried, single:

    ubi mulier vacua fuit,

    Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:

    Hersilia,

    i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
    D.
    Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:

    vacuam possessionem regni sperans,

    Caes. B. C. 3, 112:

    prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,

    Cic. de Or. 3, 31, 122:

    centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,

    id. Rosc. Am. 9, 26:

    vacuam rempublicam tradere Hannibali,

    Liv. 23, 2, 7:

    ut impetus fiat in vacuam rempublicam,

    Sall. C. 52, 23:

    sacerdotia ut vacua contulit in alios,

    Tac. A. 6, 40; cf.:

    Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,

    id. Agr. 40:

    vacua Armenia,

    without a ruler, id. A. 12, 50:

    bona,

    Dig. 38, 9, 1, § 12:

    possessio,

    ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:

    si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,

    into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:

    ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,

    Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
    E.
    Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;

    not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,

    Tac. H. 1, 30:

    rem,

    Petr. 102:

    vacua et inanis productio verbi,

    Gell. 11, 15, 6:

    tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,

    her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:

    pecunia,

    unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > vacuum

  • 8 vacuus

    văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., in material sense.
    (α).
    Absol.:

    spatium vacuum,

    Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:

    vacua castra,

    Caes. B. G. 7, 45:

    perque domos Ditis vacuas et inania regna,

    Verg. A. 6, 269:

    atria,

    id. ib. 7, 379;

    2, 528: porticus,

    id. ib. 2, 761:

    videntur Aëra per vacuum ferri,

    id. G. 3, 109:

    Acerrae,

    unpeopled, id. ib. 2, 225:

    Cumae,

    Juv. 3, 2:

    Ulubrae,

    id. 10, 102:

    agri,

    Verg. G. 2, 54:

    aurae,

    id. A. 12, 592:

    caelum,

    id. ib. 5, 515:

    oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,

    Liv. 39, 14, 2:

    aër,

    Hor. C. 1, 3, 34:

    theatrum,

    id. Ep. 2, 2, 130:

    aula,

    id. C. 4, 14, 36:

    tabellae,

    Quint. 10, 3, 32:

    numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,

    Liv. 44, 26, 3:

    lectus,

    Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:

    per vacuum locum inruperunt,

    Liv. 25, 3, 18:

    manus,

    Quint. 11, 2, 42:

    ossa vacuis exsucta medullis,

    Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:

    vultus,

    without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
    (β).
    With abl.:

    nihil igni vacuum videri potest,

    Cic. Univ. 4:

    gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,

    id. Marcell. 6, 17:

    moenia defensoribus,

    Liv. 42, 63, 6:

    viae occursu hominum,

    id. 5, 41, 5:

    cultoribus agri,

    Ov. M. 7, 653:

    ense ebur,

    id. ib. 4, 148:

    arvum arboribus,

    Col. 3, 11, 3:

    loca fetu in vite,

    id. 3, 10, 5:

    pectus velamine,

    Stat. Th. 1, 593.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:

    oppidum vacuum ab defensoribus,

    without, Caes. B. G. 2, 12:

    pars Galliae ab exercitu,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    vacuum ab hostibus mare,

    Liv. 37, 13, 6.—
    (δ).
    With gen. (rare; mostly poet.):

    ager aridus et frugum vacuus,

    Sall. J. 90, 1:

    Romana urbs annonae,

    Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
    b.
    Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:

    vacuum minus intus habere,

    Lucr. 1, 367:

    in vacuum poterunt se extendere rami,

    Verg. G. 2, 287:

    ne per vacuum incurreret hostis,

    Hor. S. 2, 1, 37:

    libera per vacuum posui vestigia princeps,

    Hor. Ep. 1, 19, 21.—
    B.
    Transf., free from, clear, devoid of, without.
    (α).
    With abl.:

    animus per somnum sensibus et curis vacuus,

    Cic. Div. 2, 11, 27:

    molestiis,

    id. Fam. 4, 4, 2:

    cupiditate et timore,

    id. Fin. 2, 10, 30:

    consilium periculo,

    id. Att. 10, 16, 2:

    cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,

    id. Fin. 2, 14, 46:

    vacui negotiis vivere possimus,

    id. ib. 4, 5, 12:

    his rebus mens vacua,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    vacuus duellis Janus,

    Hor. C. 4, 15, 8:

    crimine nox vacua est,

    Ov. F. 4, 581:

    ille metu vacuus,

    id. M. 3, 582:

    nullum tempus sterile et vacuum beneficio,

    Plin. Pan. 56, 2:

    aemulatione,

    Tac. A. 12, 2:

    curā domesticā vacuus,

    id. H. 1, 88:

    tali culpā,

    id. A. 6, 16:

    tributo,

    id. ib. 12, 61:

    vacuam laboribus egi vitam,

    Ov. Tr. 5, 3, 9.—
    (β).
    With ab and abl.:

    Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:

    a securibus et tributis,

    Tac. A. 12, 34; 12, 61:

    hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:

    nullus dies ab exercitationibus oratoriis,

    id. Brut. 90, 309:

    animus a talibus factis vacuus et integer,

    id. Inv. 2, 7, 24:

    cum ab omni molestiā vacuus esses,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    domus a suspitione religionis vacua atque pura,

    id. Har. Resp. 6, 11:

    ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,

    Sall. C. 51, 1:

    a culpa,

    id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;

    curā,

    Liv. 24, 18, 1.—
    (γ).
    With gen.:

    vacuas caedis habete manus,

    Ov. A. A. 1, 642:

    operum vacuus,

    Hor. S. 2, 2, 119:

    vacuas habuissem criminis umbras,

    Ov. M. 6, 541:

    composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,

    Tac. A. 15, 8.—
    (δ).
    With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,

    Liv. 1, 46, 9:

    necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,

    Sall. C. 15, 2:

    quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),

    Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:

    aliquid invenire vacui,

    Quint. 10, 6, 1.—
    II.
    In partic. (cf. vaco, II.).
    A.
    Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:

    quoniam vacui sumus, dicam,

    Cic. Leg. 1, 4, 13:

    si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,

    id. Brut. 5, 20:

    animus vacuus ac solutus,

    id. Verr. 1, 9, 26:

    aures vacuae atque eruditae,

    Quint. 10, 1, 32:

    aures,

    Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:

    pedibus vacuis terere Porticum,

    id. A. A. 1, 491:

    si quid vacui sub umbrā Lusimus,

    Hor. C. 1, 32, 1:

    cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,

    Verg. G. 3, 3:

    ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,

    Ter. And. 4, 2, 23:

    ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,

    Liv. 3, 40, 10.— Sup.:

    nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,

    Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:

    Tibur,

    Hor. Ep. 1, 7, 45:

    Athenae,

    id. ib. 2, 2, 81:

    tonsoris in umbrā,

    id. ib. 1, 7, 50 (cf.:

    otiosa Neapolis,

    id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:

    Rutilius animo vacuus,

    i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:

    haud animi vacuus,

    quiet, Stat. Th. 5, 644:

    cantamus vacui, sive quid urimur,

    Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:

    equa,

    Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
    B.
    Of time, free, vacant, disengaged, leisure:

    etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    Cic. Verr. 1, 17, 56:

    cum vacui temporis nihil haberem,

    id. Att. 2, 23, 1:

    vacuam noctem operi dedere,

    Liv. 3, 28, 7:

    tempora,

    Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
    C.
    Of women, free, unmarried, single:

    ubi mulier vacua fuit,

    Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:

    Hersilia,

    i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
    D.
    Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:

    vacuam possessionem regni sperans,

    Caes. B. C. 3, 112:

    prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,

    Cic. de Or. 3, 31, 122:

    centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,

    id. Rosc. Am. 9, 26:

    vacuam rempublicam tradere Hannibali,

    Liv. 23, 2, 7:

    ut impetus fiat in vacuam rempublicam,

    Sall. C. 52, 23:

    sacerdotia ut vacua contulit in alios,

    Tac. A. 6, 40; cf.:

    Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,

    id. Agr. 40:

    vacua Armenia,

    without a ruler, id. A. 12, 50:

    bona,

    Dig. 38, 9, 1, § 12:

    possessio,

    ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:

    si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,

    into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:

    ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,

    Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
    E.
    Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;

    not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,

    Tac. H. 1, 30:

    rem,

    Petr. 102:

    vacua et inanis productio verbi,

    Gell. 11, 15, 6:

    tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,

    her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:

    pecunia,

    unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > vacuus

См. также в других словарях:

  • temps — Temps, m. Vient du Latin Tempus par syncope de la voyelle u, Tempus, Tempestas, l Espagnol et l Italien s esloignent trop dudit mot Latin, disant le premier Tiempo, et l autre Tempo. Le temps, ou jour, Dies. Le temps soit d un an, d un jour, ou d …   Thresor de la langue françoyse

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»