Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

prep+acc

  • 101 suus

    sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;

    so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,

    Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
    I.
    Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
    A.
    With antecedent in the same sentence.
    1.
    The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
    (α).
    His:

    Caesar copias suas divisit,

    Caes. B. C. 3, 97:

    ille in sua sententia perseverat,

    id. ib. 1, 72:

    tantam habebat suarum rerum fiduciam,

    id. ib. 2, 37:

    cum sceleris sui socios Romae reliquisset,

    Cic. Cat. 3, 1, 3:

    cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?

    id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:

    Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,

    Liv. 26, 40, 7:

    imperat princeps civibus suis,

    Sen. Clem. 1, 16, 2:

    nemo rem suam emit,

    id. Ben. 7, 4, 8.—
    (β).
    Her:

    mea Glycerium suos parentes repperit,

    Ter. And. 5, 6, 5:

    utinam haec ignoraret suum patrem,

    id. Phorm. 5, 6, 34:

    si nunc facere volt era officium suom,

    Plaut. Cas. 2, 8, 72:

    ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,

    Cic. Cael. 32, 78:

    si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,

    id. Phil. 13, 16, 32.—
    (γ).
    Its:

    omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33:

    cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,

    id. Planc. 40, 95.—
    (δ).
    Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:

    mittent aliquem de suo numero,

    id. ib. 11, 10, 25:

    rationem illi sententiae suae non fere reddebant,

    id. Tusc. 1, 17, 38:

    qui agellos suos redimere a piratis solebant,

    id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

    edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,

    id. Sest. 14, 32:

    suis finibus eos prohibent,

    Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;

    and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,

    some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
    2.
    With a subject-clause as antecedent:

    id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,

    was selfevident, Liv. 22, 38, 13:

    ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,

    id. 3, 62, 1:

    secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,

    id. 35, 14, 4. —
    3.
    With subject-acc. as antecedent:

    hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,

    Cic. Planc. 19, 47:

    cupio eum suae causae confidere,

    id. Sest. 64, 135:

    suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,

    id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:

    (dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,

    Caes. B. C. 1, 8.—
    4.
    With object-acc. as antecedent.
    (α).
    Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):

    hunc pater suus de templo deduxit,

    he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:

    hunc sui cives e civitate ejecerunt,

    id. Sest. 68, 142:

    Alexandrum uxor sua... occidit,

    id. Inv. 2, 49, 144:

    illum ulciscentur mores sui,

    id. Att. 9, 12, 2:

    quodsi quem natura sua... forte deficiet,

    id. Or. 1, 14:

    utrumque regem sua multitudo consalutaverat,

    Liv. 1, 7, 1:

    quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,

    id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:

    quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,

    id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:

    consulem C. Marium servus suus interemit,

    Val. Max. 6, 8, 2:

    quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?

    Sen. Clem. 1, 18, 2:

    sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,

    id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:

    ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,

    Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
    (β).
    With impers. verbs:

    sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,

    Cic. Verr. 1, 12, 35:

    video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,

    id. Fam. 3, 10, 1:

    si Caesarem beneficii sui poeniteret,

    id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:

    jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,

    Liv. 10, 7, 8:

    militem jam minus virtutis poenitere suae,

    id. 22, 12, 10.—
    (γ).
    As adjunct of other members of the sentence:

    ad parentes suos ducas Silenium,

    Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:

    eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,

    Cic. Phil. 13, 17, 34:

    totum enim ex sua patria sustulisti,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:

    Caesar Fabium in sua remittit hiberna,

    Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:

    introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,

    Sall. C. 28, 1:

    suis flammis delete Fidenas,

    i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:

    suo igni involvit hostes,

    Tac. A. 14, 30:

    quid Caesarem in sua fata inmisit?

    Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.

    with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,

    Cic. Att. 6, 2, 7.—
    5.
    With dat. as antecedent.
    (α).
    As adjunct of subject (cf. 4. supra):

    suus rex reginae placet,

    a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:

    ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,

    id. Cist. 1, 1, 101:

    Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?

    Cic. Sull. 2, 7:

    si ceteris facta sua recte prosunt,

    id. Cat. 3, 12, 27:

    cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?

    id. Planc. 33, 81:

    haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 13, § 33:

    Romanis multitudo sua auxit animum,

    Liv. 21, 50, 4:

    sicuti populo Romano sua fortuna labet,

    id. 42, 50, 7:

    Lanuvinis sacra sua reddita,

    id. 8, 14, 2:

    vilitas sua illis detrahit pretium,

    Sen. Ben. 4, 29, 2:

    nemo est cui felicitas sua satisfaciat,

    id. Ep. 115, 17:

    labor illi suus restitutus est,

    id. Brev. Vit. 20, 3:

    magnitudo sua singulis constat,

    id. Q. N. 1, 1, 10:

    tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,

    id. Ep. 53, 11. —

    With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,

    Ter. Hec. 4, 4, 38.—
    (β).
    Of other words:

    regique Thebano regnum stabilivit suum,

    Plaut. Am. 1, 1, 40:

    mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,

    id. Ps. 1, 3, 5:

    ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,

    Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    desinant insidiari domui suae consuli,

    id. Cat. 1, 13, 32:

    quibus ea res honori fuerit a suis civibus,

    id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:

    nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,

    id. 39, 37, 6:

    Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,

    id. 25, 3, 5.—
    6.
    With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:

    nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,

    id. Mur. 41, 90:

    quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,

    id. Att. 14, 13, 12:

    suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,

    the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:

    cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,

    Liv. 22, 42, 12:

    nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,

    Val. Max. 2, 4, 4:

    Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,

    Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:

    in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:

    operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,

    Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):

    (Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,

    Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
    7.
    With predic. nom. as antecedent:

    sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,

    Val. Max. 8, 12, 1.—
    8.
    With appositive noun.
    (α).
    With gram. subject as antecedent:

    hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,

    id. Mil. 9, 25:

    (hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,

    id. Planc. 11, 27:

    ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,

    id. Balb. 21, 49:

    ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,

    id. Lig. 4, 11:

    Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,

    Caes. B. C. 3, 57.—
    (β).
    With object as antecedent:

    Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,

    Cic. Tusc. 1, 18, 41:

    tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,

    id. Lig. 12, 36:

    Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,

    Liv. 22, 34, 2.—
    (γ).
    With appositive noun as antecedent:

    si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,

    Liv. 6, 34, 5:

    C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,

    Val. Max. 4, 4, 3.—
    9.
    In participial clauses.
    (α).
    The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:

    credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),

    Cic. Tusc. 1, 32, 79:

    ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,

    id. Rosc. Am. 10, 27:

    diffidentemque rebus suis confirmavit,

    id. Imp. Pomp. 9, 23:

    Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,

    id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:

    stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,

    Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:

    manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),

    Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:

    et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,

    Liv. 22, 60, 9:

    quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,

    Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
    (β).
    The logical subject of the participle, being also the principal subject:

    sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,

    Cic. Phil. 10, 10, 21:

    hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,

    id. Agr. 2, 31, 84:

    ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,

    Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:

    ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,

    Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:

    Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,

    Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:

    Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,

    Caes. B. G. 1, 25:

    Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,

    Liv. 25, 15, 1:

    (Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,

    id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
    (γ).
    The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:

    M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,

    Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:

    si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,

    Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:

    ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),

    Liv. 8, 29, 12; cf.

    with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,

    id. 7, 29, 7.—
    10.
    In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:

    mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,

    Cic. Pis. 22, 52.—
    (β).
    With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:

    cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21:

    si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,

    id. Sest. 23, 51:

    nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,

    Caes. B. C. 1, 5.—
    (γ).
    With antecedent dependent on the gerund:

    eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,

    Cic. Leg. 1, 6, 19.—
    11.
    As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:

    magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?

    Cic. Mil. 15, 40:

    neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,

    his claim, id. Rab. Post. 11, 31:

    Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,

    id. Sest. 31, 68:

    ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,

    id. Off. 3, 23, 90:

    sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,

    id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:

    totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,

    Cic. Agr. 2, 13, 34:

    maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,

    id. Phil. 14, 13, 35.
    B.
    Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
    1.
    Dependent on subject-inff.:

    ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,

    Cic. Mur. 7, 16:

    siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,

    id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:

    contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,

    id. Par. 6, 51:

    ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,

    id. Off. 3, 5, 23:

    detrahere de altero sui commodi causa,

    id. ib. 3, 5, 24:

    suis exemplis melius est uti,

    Auct. Her. 4, 1, 2:

    levius est sua decreta tollere quam aliorum,

    Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;

    29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,

    Sen. Brev. Vit. 18, 3:

    quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?

    id. Q. N. 3, praef. 5:

    cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,

    id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:

    Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,

    Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
    2.
    Without a subject-inf.:

    omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,

    Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:

    erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),

    Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):

    non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,

    Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
    C.
    With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
    1.
    In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
    a.
    In infinitive clauses:

    (Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,

    Cic. Mil. 32, 88:

    (Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,

    id. Cael. 10, 24:

    ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),

    id. Rosc. Am. 37, 107:

    hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,

    Caes. B. C. 2, 16:

    docent, sui judicii rem non esse,

    id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:

    hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,

    Cic. Verr. 1, 10, 29:

    (Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,

    Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.

    also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,

    Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
    b.
    Suus in a clause dependent on inf.:

    scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,

    Plaut. Ps. 2, 2, 55:

    isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,

    Cic. Rosc. Am. 52, 151:

    Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,

    id. Div. in Caecil. 1, 3:

    ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,

    Liv. 44, 8, 4. —

    Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),

    Caes. B. C. 1, 8.—
    c.
    In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:

    Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,

    Cic. Att. 15, 11, 2:

    postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,

    id. Rosc. Am. 2, 6:

    Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,

    Caes. B. C. 2, 3:

    (regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,

    Liv. 42, 25, 12:

    Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),

    id. 1, 13, 2:

    Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,

    Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:

    ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,

    Gell. 1, 8, 5. —
    d.
    In subordinate clauses introduced by quin or quod:

    (Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,

    Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;

    16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,

    id. Marcell. 3, 10:

    quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?

    Sen. Troad. 3, 13:

    querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,

    Quint. 6, 3, 88;

    and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,

    id. 9, 3, 68. —
    e.
    In interrogative clauses:

    si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,

    Cic. Ac. 2, 8, 25:

    ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:

    donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,

    Liv. 6, 27, 8:

    rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,

    id. 23, 39, 2:

    postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,

    id. 43, 19, 5. —
    2.
    In a virtually oblique clause.
    a.
    In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:

    me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,

    Plaut. Am. 1, 1, 41:

    quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,

    Cic. Mil. 7, 17:

    quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,

    Caes. B. C. 3, 80:

    inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,

    Liv. 43, 23, 5:

    (Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,

    id. 26, 13, 16:

    oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,

    id. 6, 33, 7; cf.:

    tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,

    Liv. 10, 20, 7:

    Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,

    Nep. Dat. 7, 3:

    quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?

    Sen. Ben. 6, 25, 4. —
    b.
    In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:

    Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),

    Cic. Sull. 5, 15:

    Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),

    id. Att. 2, 1, 12:

    non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),

    id. Phil. 2, 37, 96:

    Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,

    id. Rosc. Am. 36, 3:

    ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?

    id. Att. 8, 9, 2:

    spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,

    Liv. 6, 18, 4:

    (Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,

    id. 1, 21, 3:

    adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,

    id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
    D.
    In the place of ejus.
    1.
    In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):

    Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,

    Cic. Att. 2, 7, 4:

    oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,

    Liv. 1, 17, 2:

    C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,

    Sen. Ira, 3, 21, 5:

    Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,

    Suet. Caes. 74; cf.:

    quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,

    Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
    2.
    To avoid ambiguity:

    petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),

    Cic. Mur. 39, 83:

    equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,

    Liv. 1, 37, 3.—
    3.
    Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:

    in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,

    his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,

    quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,

    Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
    4.
    Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):

    tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,

    Cato, R. R. 31:

    vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,

    id. ib. 37:

    qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,

    id. ib. 157:

    Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,

    Nep. Cim. 3, 1:

    id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,

    id. Lys. 1, 2:

    ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,

    Ov. F. 6, 601:

    quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,

    id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
    II.
    In partic.
    A.
    As substt.
    1.
    sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
    (α).
    (Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:

    cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,

    fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:

    mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,

    her slaves, id. Cael. 25, 62:

    quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,

    his friends, id. ib. 7, 18:

    qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,

    their family, id. Agr. 2, 1, 1:

    vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,

    to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:

    cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,

    his partisans, id. ib. 13, 9, 19:

    Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,

    Caes. B. G. 1, 25; so,

    Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,

    id. B. C. 2, 35:

    Caesar receptui suorum timens,

    id. ib. 3, 46:

    certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,

    id. ib. 2, 20:

    omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,

    id. ib. 2, 37: so,

    Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,

    id. ib. 3, 86:

    Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,

    to his officers, id. ib. 3, 25:

    naviculam conscendit cum paucis suis,

    a few of his followers, id. ib. 3, 104:

    multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,

    id. ib. 1, 19:

    nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,

    his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:

    rex raptim a suis in equum impositus fugit,

    his suite, Liv. 41, 4, 7:

    subsidio suorum proelium restituere,

    comrades, id. 21, 52, 10:

    feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,

    their young, id. 26, 13, 12:

    abstulit sibi in suos potestatem,

    his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:

    Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,

    their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:

    ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,

    Liv. 39, 16, 5.—
    (β).
    Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;

    the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,

    id. Or. 3, 2, 8:

    quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,

    Liv. 37, 41, 8:

    auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,

    id. 37, 12:

    quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,

    Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
    (γ).
    Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
    (δ).
    Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:

    cedo quid hic faciet sua?

    Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
    2.
    sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
    a.
    Sing.
    (α).
    Lit.:

    nec suom adimerem alteri,

    his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):

    nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),

    id. ib. 1, 2, 119:

    illum studeo quam facillime ad suum pervenire,

    Cic. Fam. 13, 26, 4:

    populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,

    Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:

    nec donare illi de suo dicimur,

    Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;

    (stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,

    Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
    (β).
    Trop.:

    meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),

    Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;

    id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    Cic. Off. 1, 31, 113.—
    (γ).
    Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:

    pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,

    Dig. 41, 10, 1;

    so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,

    ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;

    similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,

    id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
    b.
    Plur.
    (α).
    One ' s property:

    Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,

    id. Agr. 1, 6, 19:

    tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,

    id. Att. 14, 14, 6:

    Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,

    Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:

    ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,

    their baggage, Liv. 21, 26, 9:

    docere eos qui sua permisere fortunae,

    Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):

    hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,

    Cic. Off. 2, 21, 73;

    rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),

    Liv. 39, 55, 3. —
    (β).
    One ' s own affairs:

    aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,

    Ter. Heaut. 3, 1, 96:

    cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,

    Liv. 10, 20, 8:

    omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,

    id. 22, 41, 5:

    aliena cum suis perdidit,

    Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.

    the context),

    Quint. 6, 3, 90.
    B.
    Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
    1.
    Of property in things.
    (α).
    Corporeal:

    scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,

    Ter. Eun. prol. 11:

    nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),

    Cic. Mil. 32, 87:

    quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,

    id. Off. 1, 7, 21:

    Juba suam esse praedicans praedam,

    Caes. B. C. 3, 84:

    gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,

    Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;

    eosdem Dorus librarius suos vocat,

    Sen. Ben. 7, 6, 1:

    cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,

    since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:

    referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),

    nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:

    qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,

    Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:

    quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),

    Ter. And. prol. 14:

    potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,

    his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
    (γ).
    Of a country or people:

    suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,

    Caes. B. C. 2, 32:

    in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,

    Liv. 44, 24, 4:

    crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,

    id. 21, 44, 5.—
    (δ).
    Trop.:

    omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,

    Cic. Phil. 11, 12, 27:

    non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,

    id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;

    so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,

    how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:

    prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,

    Quint. 10, 2, 26:

    quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,

    Sen. Clem. 1, 3, 1.—
    2.
    Of persons.
    (α).
    Under a master ' s or father ' s control:

    ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,

    make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:

    eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),

    id. Eun. 1, 2, 76.—
    (β).
    Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):

    ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,

    Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
    (γ).
    Of moral power over others: suus = devoted to one:

    hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,

    Ter. Eun. 2, 2, 38:

    eos hic fecit suos Paulo sumptu,

    id. Ad. 5, 4, 21:

    sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,

    to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:

    cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,

    Cic. Att. 14, 1 a, 2:

    Alpheus... utebatur populo sane suo,

    devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
    (δ).
    Of power over one's self, etc.:

    nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,

    self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:

    inaestimabile bonum est suum fieri,

    selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:

    (furiosus) qui suus non est,

    Dig. 42, 4, 7, § 9:

    vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,

    Ov. M. 8, 35. —
    3.
    Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):

    dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99.
    C.
    Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
    1.
    The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
    a.
    Opposition expressed:

    nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,

    Cic. Balb. 8, 21:

    sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,

    id. Sest. 18, 40:

    suasque et imperatoris laudes canentes,

    Liv. 45, 38, 12:

    damnatione collegae et sua,

    id. 22, 35, 3:

    Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,

    Tac. A. 14, 73:

    velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,

    id. H. 3, 37;

    opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,

    at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:

    (Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,

    Cic. N. D. 2, 12, 32. —
    b.
    Implied:

    voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,

    within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:

    cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,

    id. Phil. 14, 12, 33:

    superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,

    Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;

    ex suo fonte nativa est,

    Sen. Q. N. 3, 3:

    pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),

    Ov. Tr. 3, 4, 24. —
    c.
    In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:

    Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,

    Cic. Phil. 8, 2, 5:

    sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,

    Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:

    jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),

    Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,

    sortes sua sponte attenuatas,

    id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
    (β).
    Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:

    restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),

    Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:

    et staturas suo loco leges,

    Sen. Ben. 2, 20, 2:

    aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,

    Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
    (γ).
    For suo jure v. 3. infra.—
    (δ).
    Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;

    sed habuit suam Venerem,

    Sen. Ben. 2, 28, 2. —
    2.
    Of private relations (opp. to public):

    ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,

    Cic. Agr. 2, 18, 48:

    deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,

    id. Off. 1, 7, 20:

    quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,

    Caes. B. C. 1, 15:

    militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,

    i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
    3.
    Of just rights or claims:

    imperatori senatuique honos suus redditus,

    due to them, Liv. 3, 10, 3:

    neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    quibus omnibus debetur suus decor,

    Quint. 11, 1, 41. —

    So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,

    in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:

    Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,

    Cic. Phil. 13, 12, 26:

    earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,

    id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:

    numquam illum res publica suo jure esset ulta,

    by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
    4.
    Of that to which one is exclusively devoted:

    huic quaestioni suum diem dabimus,

    a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:

    homini autem suum bonum ratio est,

    his exclusive good, id. ib. 76, 10:

    in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,

    id. Q. N. 2, 46, 1. —

    With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,

    that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:

    et Hannibalem suo proprio occupandum bello,

    id. 27, 38, 7; cf.:

    dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,

    in which they alone fought, id. 3, 70, 4:

    mare habet suas venas quibus impletur,

    by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
    5.
    According to one ' s liking, of one ' s own choice.
    a.
    Of persons, devoted to one, friendly, dear:

    Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,

    after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:

    collegit ipse se contra suum Clodium,

    his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
    b.
    Of things, favorable.
    (α).
    Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:

    hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,

    Caes. B. C. 1, 61; cf.:

    numquam nostris locis laboravimus,

    Liv. 9, 19, 15.—
    (β).
    Of time:

    cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,

    Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
    c.
    Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:

    neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,

    Liv. 22, 39, 21:

    tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,

    id. 4, 58, 2:

    aestuque suo Locros trajecit,

    a favorable tide, id. 23, 41, 11:

    ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,

    Sen. Ep. 71, 3:

    orba suis essent etiamnunc lintea ventis,

    Ov. M. 13, 195:

    aut ille Ventis iturus non suis,

    Hor. Epod. 9, 30. —
    6.
    Of persons or things, peculiar, particular:

    quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,

    Cic. Tusc. 1, 29, 70:

    omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,

    id. de Or. 3, 57, 316:

    geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,

    id. Fin. 3, 1, 4:

    sensus omnis habet suum finem,

    its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:

    ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,

    Liv. 21, 34, 1:

    nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,

    id. 22, 16, 5:

    adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,

    Flor. 2, 6, 26:

    liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,

    Liv. 22, 28, 2:

    equites ovantes sui moris carmine,

    id. 10, 26, 11:

    exsultans cum sui moris tripudiis,

    id. 21, 42, 3:

    tripudiantes suo more,

    id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:

    equitem suo alienoque Marte pugnare,

    that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):

    suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,

    Quint. 12, 10, 2:

    illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,

    Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:

    quae quidem planiora suis exemplis reddentur,

    Val. Max. 3, 4 prooem.—
    7.
    Proper, right.
    a.
    Referring to one's ordinary or normal condition:

    quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,

    their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:

    flecte ratem! numerum non habet illa suum,

    its full number, Ov. H. 10, 36:

    novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,

    Liv. 40, 36, 6:

    cum suo justo equitatu,

    id. 21, 17, 8:

    totam (disciplinam) in suum statum redegit,

    Val. Max. 2, 7, 2:

    tranquilla mente et vultu suo,

    with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:

    media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,

    id. Q. N. 2, 10, 4:

    cornuaque in patriis non sua vidit aquis,

    not natural to her, Ov. H. 14, 90. —

    So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,

    Verg. G. 2, 82. —
    b.
    Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
    (α).
    The regular time ( = stato tempore):

    signum quod semper tempore exoritur suo,

    Plaut. Rud. prol. 4:

    cum et recte et suo tempore pepererit,

    Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;

    tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,

    Sen. Q. N. 3, 16, 3:

    omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,

    Plin. 2, 47, 48, § 128. —
    (β).
    The right or proper time:

    salictum suo tempore caedito,

    Cato, R. R. 33:

    cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,

    the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,

    exstingui homini suo tempore optabile est,

    id. Sen. 23, 85:

    Scandilius dicit se suo tempore rediturum,

    id. Verr. 2, 3, 60, § 139:

    si Ardeates sua tempora exspectare velint,

    Liv. 4, 7, 6:

    Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,

    Sen. Ben. 2, 25, 3:

    quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!

    Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:

    de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,

    Quint. 2, 4, 21. —
    (γ).
    Suo loco = at the proper place:

    quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,

    Cic. Off. 1, 40, 143:

    quod reddetur suo loco,

    Quint. 11, 1, 16:

    ut suo loco dicetur,

    Plin. 2, 90, 102, § 221:

    inscripta quae suis locis reddam,

    id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
    (δ).
    Suited, appropriate, adapted to one:

    in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,

    Cato, R. R. 7:

    siquidem hanc vendidero pretio suo,

    at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:

    in partes suas digerenda causa,

    Quint. 11, 1, 6:

    confundetur quidquid in suas partes natura digessit,

    Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
    8.
    Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
    a.
    Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —

    Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,

    Cic. Agr. 2, 31, 86:

    Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,

    retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:

    urbem ne quam formulae sui juris facerent,

    id. 38, 9, 10. —
    b.
    Of paternal authority.
    (α).
    Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:

    quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,

    Inst. 1, 48:

    sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,

    Ulp. Fragm. 4, 1:

    liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 1:

    morte patris filius et filia sui juris fiunt,

    id. ib. 10, 2:

    patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,

    Dig. 1, 6, 4:

    si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,

    Gai. Inst. 2, 147. —

    With indef. reference: si sui juris sumus,

    Dig. 46, 2, 20; cf.:

    pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,

    Cod. Just. 8, 47, 8:

    homo sui juris,

    ib. 10, § 5.— Trop.:

    sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,

    Sen. Brev. Vit. 5, 3:

    non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,

    id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
    (β).
    Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:

    CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,

    Gai. Inst. 2, 156:

    (emancipati liberi) non sunt sui heredes,

    ib. 2, 135:

    alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,

    ib. 3, 15:

    datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),

    ib. 3, 41:

    sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,

    Ulp. Fragm. 22, 14:

    accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,

    id. ib. 22, 17. —

    Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,

    Cod. Just. 6, 55 inscr.
    D.
    In particular connections.
    1.
    With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
    a.
    Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
    (α).
    A subjectnom.:

    (ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,

    by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:

    legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?

    by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:

    ruit ipse suis cladibus,

    id. ib. 14, 3, 8:

    si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,

    id. de Or. 2, 2, 8:

    qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,

    id. Cael. 5, 11:

    quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,

    Caes. B. G. 1, 3:

    suamet ipsae fraude omnes interierunt,

    Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:

    ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,

    id. 40, 5, 1:

    respicerent suum ipsi exercitum,

    id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
    (β).
    A subject-acc.:

    sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,

    Liv. 1, 11, 9:

    (tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,

    id. 2, 44, 2.—
    (γ).
    An object in dat. or acc.:

    sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,

    Caes. B. C. 2, 6:

    tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,

    Liv. 6, 36, 4:

    alios sua ipsos invidia opportunos interemit,

    id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):

    aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,

    their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
    b.
    With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;

    post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,

    Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:

    tuo ipsius studio,

    Cic. Mur. 4, 9:

    tuam ipsius amicitiam,

    id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
    c.
    Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:

    suamet ipsa scelera,

    Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):

    suismet ipsis corporibus,

    Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):

    a suismet ipsis praesidiis,

    id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
    2.
    With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
    a.
    Quisque and suus in different cases.
    (α).
    Quisque as subjectnom.:

    sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,

    Lucr. 5, 1033:

    suo quisque loco cubet,

    Cato, R. R. 5:

    suum quisque noscat ingenium,

    Cic. Off. 1, 31, 114:

    ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,

    id. Ac. 2, 36, 114:

    quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,

    id. Mil. 10, 29:

    cum suo quisque auxilio uteretur,

    Caes. B. C. 1, 51:

    celeriter ad suos quisque ordines redit,

    id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):

    nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,

    Lucr. 4, 522:

    ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,

    that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:

    hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,

    id. 6, 15, 3:

    ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,

    id. 1, 24, 2:

    stabant compositi suis quisque ordinibus,

    id. 44, 38, 11:

    (consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,

    id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:

    in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,

    Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:

    omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,

    Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:

    relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
    (β).
    With acc. of quisque as subj.:

    fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,

    Cic. Balb. 13, 31:

    recipere se in domos suas quemque jussit,

    Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:

    se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,

    id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
    (γ).
    As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:

    sua cujusque animantis natura est,

    Cic. Fin. 5, 9, 25:

    sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,

    id. Pis. 20, 46:

    sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,

    id. Rosc. Am. 24, 67:

    suum cuique incommodum ferendum est,

    id. Off. 3, 6, 30:

    ut solidum suum cuique solvatur,

    id. Rab. Post. 17, 46:

    ne suus cuique domi hostis esset,

    Liv. 3, 16, 3:

    ut sua cuique respublica in manu esset,

    id. 26, 8, 11:

    animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,

    id. 22, 5, 8:

    tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,

    id. 44, 39, 5:

    suus cuique (stellae) color est,

    Plin. 2, 18, 16, § 79:

    trahit sua quemque voluptas,

    Verg. E. 2, 65:

    stat sua cuique dies,

    id. A. 10, 467.—
    (δ).
    As predicate-nom. (v. II. B.):

    opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,

    Liv. 6, 12, 3.—
    (ε).
    As adjunct of subj.-acc.:

    suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,

    Cic. Rosc. Am. 47, 136:

    scientiam autem suam cujusque artis esse,

    id. Fin. 5, 9, 26.—
    (ζ).
    As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:

    ut suo quemque appellem nomine,

    Plaut. Ps. 1, 2, 52:

    placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,

    Cic. Fam. 9, 22, 1:

    ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,

    id. Off. 1, 33, 119:

    justitia quae suum cuique distribuit,

    id. N. D. 3, 15, 38:

    in tribuendo suum cuique,

    id. Off. 1, 5, 14:

    Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,

    Liv. 1, 52, 4:

    in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,

    Plin. 7, 15, 16, § 73:

    certa cuique rerum suarum possessio,

    Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:

    Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,

    Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
    b.
    Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
    (α).
    Attraction of suus:

    ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),

    id. de Or. 3, 57, 216:

    eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),

    Liv. 45, 29, 10:

    equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),

    id. 3, 22, 6:

    cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,

    id. 25, 17, 5:

    legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),

    Tac. A. 14, 27:

    quae sui cujusque sunt ingenii,

    Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):

    sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),

    Col. 3, 1;

    and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),

    Caes. B. C. 1, 83. —
    (β).
    Attraction of quisque:

    tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,

    Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):

    quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,

    Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:

    cum verba debeant sui cujusque generis copulari,

    Varr. L. L. 10, 48:

    in sensibus sui cujusque generis judicium,

    Cic. Ac. 2, 7, 19:

    haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,

    id. Tusc. 4, 12, 28:

    separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),

    Liv. 24, 3, 5:

    ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),

    Suet. Aug. 40;

    and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),

    Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;

    so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),

    each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:

    suo quoque loco,

    Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:

    opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,

    Col. 11, 3:

    suo quoque tempore,

    Vitr. 2, 9, 4:

    nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),

    Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:

    ut opera rustica suo quoque tempore faciat,

    ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
    c.
    In the order quisque... suus.
    (α).
    In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:

    ut quisque suom volt esse, ita est,

    Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.

    with sibi,

    Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:

    expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,

    id. Off. 1, 31, 113:

    neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,

    Liv. 32, 19, 9:

    gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,

    id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:

    in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,

    Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
    (β).
    If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:

    in civitates quemque suas... dimisit,

    Liv. 21, 48, 2:

    in patriam quisque suam remissus est,

    Just. 33, 2, 8:

    in vestigio quemque suo vidit,

    Liv. 28, 22, 15; cf.:

    hospitibus quisque suis scribebant,

    id. 33, 45, 6:

    pro facultatibus quisque suis,

    id. 42, 53, 3; cf.:

    respiciendae sunt cuique facultates suae,

    Sen. Ben. 2, 15, 3:

    praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,

    id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:

    tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,

    id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:

    summum quisque causae suae judicem facit,

    Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
    (γ).
    Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:

    oscula quisque suae matri tulerunt,

    Ov. F. 2, 715. —
    (δ).
    When suus and quisque belong to different clauses:

    atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
    d.
    Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:

    suas uterque legiones reducit in castra,

    Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:

    ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,

    Cic. Inv. 2, 49, 142:

    cum sui utrosque adhortarentur,

    Liv. 1, 25, 1:

    ad utrumque ducem sui redierunt,

    id. 21, 29, 5:

    utraque (lex) sua via it,

    Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.

    uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,

    Liv. 26, 48, 6.—
    3.
    With sibi.
    (α).
    Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):

    reddam suum sibi,

    Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123:

    idem lege sibi sua curationem petet,

    for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;

    I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,

    Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.

    the formula of divorce: tuas res tibi habeto,

    Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
    (β).
    With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):

    quo pacto serviat suo sibi patri,

    Plaut. Capt. prol. 5:

    eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,

    id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
    4.
    With gen. agreeing with the subject of suus:

    quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,

    that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:

    qui de sua unius sententia omnia gerat,

    id. 44, 22, 11; cf.:

    unam Aegyptus in hoc spem habet suam,

    Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
    5.
    With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:

    postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,

    to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:

    Sestius cum illo exercitu suo,

    id. Sest. 5, 12:

    qua gravitate sua,

    id. ib. 61, 129:

    suam rem publicam illam defenderunt,

    that republic of theirs, id. ib. 67, 141:

    in istum civem suum,

    against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:

    cum illo suo pari,

    id. Pis. 8, 18:

    te nulla sua calamitate civitas satiare potest?

    id. Phil. 8, 6, 19:

    dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,

    for some hope of his, id. Planc. 16, 39:

    non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,

    by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:

    nullo suo merito,

    from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:

    ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,

    with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
    6.
    With descriptive adjj.
    (α).
    Standing before the adj. and noun (so most freq.):

    suorum improbissimorum sermonum domicilium,

    Cic. Pis. 31, 76:

    causam sui dementissimi consilii,

    id. Phil. 2, 22, 53:

    suam insatiabilem crudelitatem,

    id. ib. 11, 3, 8:

    suis amplissimis fortunis,

    id. ib. 13, 8, 16:

    suum pristinum morem,

    id. Pis. 12, 27:

    suis lenissimis postulatis,

    Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
    (β).
    Between the adj. and noun (less emphatic):

    pro eximiis suis beneficiis,

    Cic. Prov. Cons. 4, 7:

    propter summam suam humanitatem,

    id. Fam. 15, 14, 1:

    ex praeteritis suis officiis,

    Caes. B. C. 3, 60:

    Caesar in veteribus suis castris consedit,

    id. ib. 3, 76.—
    (γ).
    After adj. and noun:

    veterem amicum suum excepit,

    Cic. Rab. Post. 16, 43:

    in illo ardenti tribunatu suo,

    id. Sest. 54, 116.—
    7.
    Objectively for the pers. pron. (rare):

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),

    Sall. C. 51, 11; so,

    neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,

    Liv. 29, 9, 9:

    ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),

    Cic. Balb. 14, 32:

    suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),

    Tac. A. 3, 16; so,

    nulla sua invidia,

    Cic. Mil. 15, 40.—
    8.
    Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:

    si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,

    Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
    9.
    Strengthened by the suffix - pte or -met.
    (α).
    By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:

    quom illa osculata esset suumpte amicum,

    Plaut. Mil. 2, 4, 38:

    ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,

    Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    ferri suopte pondere,

    id. N. D. 1, 25, 69:

    suapte natura,

    id. Fat. 18, 42:

    suapte vi et natura,

    id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:

    suopte ingenio,

    Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:

    suapte manu,

    Cic. Or. 3, 3, 10:

    locus suapte natura infestus,

    Liv. 44, 6, 9; so,

    suapte natura,

    id. 4, 22, 4:

    flumina suapte natura vasta,

    Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:

    sponte suapte,

    Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
    (β).
    With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):

    suomet ipsi more,

    Sall. J. 31, 6:

    suomet ipsi instrumento,

    Liv. 22, 14, 13:

    suomet ipsi metu,

    Tac. H. 3, 16 fin.:

    suamet ipsum pecunia,

    Sall. J. 8, 2:

    suamet ipsae fraude,

    Liv. 8, 18, 9:

    intra suamet ipsum moenia,

    id. 6, 36, 4:

    suismet ipsi praesidiis,

    id. 8, 25, 6:

    suismet ipsis corporibus,

    id. 2, 19, 5:

    suosmet ipsi cives,

    id. 2, 9, 5:

    suasmet ipse spes,

    Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:

    populum suimet sanguinis mercede,

    Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:

    magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,

    id. ib. 2, 52 ib.

    Lewis & Short latin dictionary > suus

  • 102 citer

    cĭter, tra, trum ( comp. citerior; sup. citimus; most freq. in comp.; in posit. only Cato ap. Prisc. pp. 589 and 999 P.; and Afran. ap. Prisc. p. 607 ib.), adj. [cis].
    I.
    On this side:

    citer agnus (ager) alligatus ad sacra erit, Cato ap. Prisc. pp. 599 and 989 P.: alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    citerior provincia (i. e. Gallia Cisalpina),

    Caes. B. G. 1, 10:

    in Galliā citeriore,

    id. ib. 1, 24; Hirt. B. G. 8, 23; Suet. Caes. 56:

    citerior Hispania,

    Varr. R. R. 1, 57, 2; Cic. Att. 12, 37, 4; Nep. Cat. 2, 1; Plin. 3, 1, 2, § 6:

    Arabia,

    Plin. 6, 34, 39, § 213:

    Oceanus,

    Flor. 4, 12, 46:

    ripa,

    Vell. 2, 107, 1.—
    II.
    As that which is on this side is nearer to us than its opposite, lying near, near, close to.
    A.
    In space:

    (stella) ultima a caelo, citima terris,

    Cic. Rep. 6, 16, 16; id. Univ. 7 fin.:

    citima Persidis (sc. loca),

    Plin. 6, 34, 39, § 213. —
    2.
    Trop.:

    deduc orationem tuam de caelo ad haec citeriora,

    Cic. Rep. 1, 21, 34:

    quantā animi tranquillitate humana et citeriora considerat,

    id. Tusc. 5, 25, 71:

    ut ad haec citeriora veniam et notiora nobis,

    id. Leg. 3, 2, 4:

    nam citeriora nondum audiebamus,

    id. Fam. 2, 12, 1; Val. Max. 3, 8, 1; 9, 12, 6:

    citerioris vitae minister,

    private, domestic, Amm. 14, 1, 7.—
    B.
    In time (post-Aug.), earlier, sooner:

    Africano consulatus citerior legitimo tempore datus est,

    Val. Max. 8, 15, 1; 6, 3, 11:

    in antiquius citeriusve,

    Vell. 1, 17, 2:

    citeriore die (opp. longiore),

    Dig. 23, 4, 15.—
    C.
    In measure or degree, small, little:

    citerior tamen est poena quam scelus,

    Quint. Decl. 299; Val. Max. 8, 7, ext. 10.— Advv.: comp. cĭtĕrĭus, less:

    citerius debito resistere,

    Sen. Ira, 1, 16, 11; sup. cĭtĭmē, least, acc. to Prisc. p. 1016 P.—
    III.
    Hence,
    A.
    cī̆trā, adv. and prep. with acc., on this side, on the hither or nearer side (opp. to ultra; more freq. than cis, q. v.).
    1.
    Prop.
    (α).
    Adv.:

    (dextera) nec citra mota nec ultra,

    neither this way nor that, Ov. M. 5, 186; cf.:

    ultra citraque pervolare,

    Plin. 10, 23, 31, § 61:

    citra est Oglasa,

    id. 3, 6, 12, § 80; 6, 11, 12, § 30:

    citra fuere margines,

    id. 2, 17, 14, § 73.—
    (β).
    With acc.:

    Germani qui essent citra Rhenum,

    Caes. B. G. 6, 32:

    is locus est citra Leucadem stadia CXX.,

    Cic. Fam. 16, 2; so,

    citra Veliam,

    id. Att. 16, 7, 5:

    citra mare,

    Hor. S. 2, 8, 47:

    mare citra,

    id. ib. 1, 10, 31:

    citra flumen intercepti,

    Liv. 21, 48, 6:

    citra Tauri juga,

    id. 38, 48, 1 al. —

    With verbs of motion: ut exercitum citra flumen Rubiconem educeret,

    Cic. Phil. 6, 3, 5:

    ut omnes citra flumen eliceret,

    Caes. B. G. 6, 8; Liv. 21, 54, 4; Hor. S. 1, 1, 106.—
    2.
    (Acc. to citer, II.) Of that which takes [p. 345] place, or is within a fixed boundary, and yet does not reach that boundary, within, beneath, short of, less than.
    (α).
    Adv.:

    non erit necesse id usque a capite arcessere: saepe etiam citra licet,

    not so far, Cic. Top. 9, 39:

    paucis citra milibus lignatores ei occurrunt,

    Liv. 10, 25, 4:

    citra quam proxime fuerint (defectus lunae),

    Plin. 2, 13, 10, § 86:

    citra exsultare,

    id. 17, 22, 35, § 180: tela citra cadebant (i. e. did not reach the Romans), Tac. H. 3, 23.—
    (β).
    With acc.:

    nec a postremā syllabā citra tertiam,

    before the third syllable, Cic. Or. 18, 58 (cf. Quint. 1, 5, 30: acuta intra numerum trium syllabarum continetur); id. 8, 6, 76:

    cur Veneris stella numquam longius XLVI. portibus ab sole... abscedant, saepe citra eas ad solem reciprocent,

    Plin. 2, 17, 14, § 72; 2, 17, 15, § 77.—
    b.
    Trop.
    (α).
    Adv. of measure:

    neve domi praesume dapes et desine citra Quam capias paulo,

    Ov. A. A. 3, 757; cf.:

    culta citra quam debuit illa,

    id. P. 1, 7, 55.—
    (β).
    With acc.: pronepos ego regis aquarum;

    Nec virtus citra genus est,

    is not behind my family, Ov. M. 10, 607:

    glans cum citra satietatem data est,

    not to satiety, Col. 7, 6, 5; cf. id. 9, 13, 2; so,

    fatigationem,

    Cels. 1, 2; cf. Plin. 19, 8, 54, § 171:

    scelus,

    Ov. Tr. 5, 8, 23:

    citra necem tua constitit ira,

    id. ib. 2, 127:

    usus citra intellectum acrimoniae,

    Plin. 19, 8, 54, § 171. —
    c.
    In time (with acc. rare;

    perh. not anteAug.): citra Kalendas Octobris,

    Col. 2, 8, 3; cf. Gell. 12, 13:

    Trojana tempora,

    Ov. M. 8, 365:

    juventam,

    id. ib. 10, 84:

    temporis finem,

    Dig. 49, 16, 15.—
    3.
    Since the Aug. per. (most freq. in Quint. and Pliny the elder; in the former more than twenty times), in gen. of that which does not belong to, is without, or beyond something, without, aside from, apart from, except, without regard to, setting aside (for the class. sine, praeter; hence the Gloss.: aneu sine, absque, praeter, citra, Gloss. Cyr.; citra dicha, chôris, ektos, Gloss. Phil.); with acc.:

    citra hoc experimentum multa sunt, quae, etc.,

    Col. 2, 2, 20:

    plus usus sine doctrinā, quam citra usum doctrina valet,

    Quint. 12, 6, 4:

    Phidias in ebore longe citra aemulum,

    id. 12, 10, 9:

    vir bonus citra virtutem intellegi non potest,

    id. 12, 2, 1; so,

    accusationem,

    id. 7, 2, 26; 3, 8, 21; 7, 10, 3:

    tranare aquas citra docentem natura ipsa sciunt,

    id. 2, 16, 13:

    citra invidiam,

    Plin. 7, 29, 30, § 108:

    citra ullum aliud incommodum,

    id. 2, 51, 52, § 137:

    citra dolorem,

    id. 12, 17, 40, § 79; Plin. Ep. 2, 1, 4:

    morsum,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    vulnus,

    id. 20, 21, 84, § 225 al.:

    citra fidem,

    Tac. Agr. 1:

    citra speciem aut delectationem,

    id. G. 16:

    citra Senatūs populique auctoritatem,

    Suet. Caes. 28:

    commoda emeritorum,

    id. Aug. 24:

    spem omnium fortuna cessit,

    Flor. 3, 1, 2:

    etiam citra spectaculorum dies,

    i.e. even out of the time of the established spectacles, Suet. Aug. 43:

    citra magnitudinem prope Ponto similis,

    excepting its size, Mel. 1, 19, 17; Tac. Agr. 10; Quint. 2, 4, 22; so id. 7, 2, 13; Dig. 3, 6, 9: lana tincta fuco citra purpuras placet, Ov. Fragm. ap. Quint. 12, 10, 75.—Citra sometimes follows its case, Hor. S. 1, 1, 107; 1, 10, 31.—
    B.
    cī̆trō, adv. (orig. dat. sing.), always in the connection and position ultro citroque, ultro et citro, ultro ac citro, or without copula ultro citro (not ultroque citroque), hither and thither, this way and that, here and there, to and fro, from both sides, backwards and forwards, reciprocally; Fr. par ci par là, ça et là (in good prose):

    ultro ac citro commeare,

    Varr. R. R. 3, 5, 16:

    sursum deorsum, ultro citro commeantibus,

    Cic. N. D. 2, 23, 84: ultro citroque commeare, Auct. B. Afr. 20; Plin. 2, 38, 38, § 104; * Suet. Calig. 19; Lucr. 4, 32:

    qui ultro citroque navigarent,

    Cic. Verr. 2, 5, 66, § 170:

    cursare ultro et citro,

    id. Rosc. Am. 22, 60 (in Prisc. p. 1011 P., perh. only from memory written ultro citroque):

    bis ultro citroque transcurrerunt,

    Liv. 40, 40, 7 al.:

    cum saepe ultro citroque legati inter eos mitterentur,

    Caes. B. G. 1, 42; id. B. C. 1, 20; Liv. 5, 8, 6:

    multis verbis ultro citroque habitis,

    Cic. Rep. 6, 9, 9; cf. Liv. 9, 45, 2; 7, 9, 2:

    beneficiis ultro citro datis acceptisque,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    ut obsides ultro citroque darentur,

    Liv. 44, 23, 2:

    datā ultro citroque fide,

    id. 29, 23, 5:

    inplicati ultro et citro vel usu diuturno vel etiam officiis,

    Cic. Lael. 22, 85 Klotz N. cr.: alternatis ultro citro aestibus, Sen. Q. N. 4, 2, 29:

    ultro citroque versus,

    Amm. 30, 3, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > citer

  • 103 depono

    dē-pōno, pŏsŭi, pŏsĭtum, 3 ( perf. deposivi, Plaut. Curc. 4, 3, 4:

    deposivit,

    id. Most. 2, 1, 35; Catull. 34, 8; inf. perf. deposisse, Verg. Cat. 8, 16; part. sync. depostus, Lucil. ap. Non. 279, 19, v. pono), v. a., to lay away, to put or place aside; to lay, put, or set down; to lay, place, set, deposit (freq. in all periods and sorts of writing).—Constr. with acc. alone; or acc. and locative or abl. with or without a prep.; or acc. and adv. of place where, or apud and personal name; rare and doubtful with in and acc. (cf. Krebs, Antibarb. p. 340 sq.). —
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    caput deponit, condormiscit,

    Plaut. Curc. 2, 3, 81; cf.:

    caput terrae,

    Ov. Am. 3, 5, 20:

    corpora (pecudes),

    Lucr. 1, 259; cf.:

    corpora sub ramis arboris,

    Verg. A. 7, 108:

    fessum latus sub lauru,

    Hor. Od. 2, 7, 19:

    mentum in gremiis mimarum,

    Cic. Phil. 13, 11, 24 et saep.:

    onus,

    Cic. Rosc. Am. 4, 10; id. Sull. 23, 65; Front. Strat. 1, 5, 3 al.; cf.:

    onera jumentis,

    Caes. B. C. 1, 80, 2:

    arma,

    id. B. G. 4, 32 fin.; id. B. C. 3, 10, 9; Liv. 5, 2 al.; cf.:

    depositis in contubernio armis,

    Caes. B. C. 3, 76, 2:

    arma umeris,

    Verg. A. 12, 707:

    anulos aureos et phaleras,

    Liv. 9, 46:

    coronam, and, shortly after, coronam Romae in aram Apollinis,

    id. 23, 11:

    ungues et capillos,

    i. e. to cut off, Petr. 104, 6; cf.

    comas (for which, shortly before, secuit capillos),

    Mart. 5, 48, 6:

    crinem,

    Tac. H. 4, 61 et saep.:

    argenti pondus defossā terrā,

    Hor. S. 1, 1, 42:

    semina vel scrobe vel sulco,

    to deposit in the earth, to plant, Col. 5, 4, 2; and:

    stirpem vitis aut oleae,

    id. 1, 1, 5:

    malleolum in terram,

    id. 3, 10, 19:

    plantas sulcis,

    Verg. G. 2, 24 et saep.: exercitum in terram (for exponere), to land, Just. 4, 5, 8:

    hydriam de umero,

    Vulg. Gen. 21, 46.— Poet. of bearing, bringing forth (as the putting off of a burden): (Latonia) quam mater prope Deliam Deposivit olivam, Catull. 34, 8; cf.:

    onus naturae,

    Phaedr. 1, 18, 5; 1, 19, 4; to lay as a stake, wager: Dam. Ego hanc vitulam... Depono. Men. De grege non ausim quicquam deponere tecum... verum pocula ponam Fagina, Verg. E. 3, 31 sq.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., to lay up, lay aside, put by, deposit anywhere; to give in charge to, commit to the care of intrust to any one:

    non semper deposita reddenda: si gladium quis apud te sana mente deposuerit, repetat insaniens: reddere peccatum sit, etc.,

    Cic. Off. 3, 25, 95; so,

    aliquid apud aliquem,

    Plaut. Bac. 2, 3, 72; Cic. Fam. 5, 20, 2; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Caes. B. C. 3, 108 fin.; Quint. 5, 13, 49; 9, 2, 92; Tac. H. 1, 13; Liv. 38, 19, 2 et saep.; cf.:

    obsides apud eos,

    Caes. B. G. 7, 63 al.:

    praedam in silvis,

    id. ib. 6, 41; cf.:

    pecuniam in templo,

    Liv. 44, 25:

    pecunias in publica fide,

    id. 24, 18 fin.;

    also: liberos, uxores suaque omnia in silvas,

    Caes. B. G. 4, 19 (dub.—al. in sylvis; id. B. C. 1, 23, 4 the true reading is in publico):

    impedimenta citra flumen Rhenum,

    id. B. G. 2, 29, 4:

    saucios,

    id. B. C. 3, 78, 1 and 5 et saep.:

    pretium in deposito habendum,

    in charge, Dig. 36, 3, 5 fin.:

    si pro deposito apud eum fuerit,

    ib. 33, 8, 8, § 5.—
    2. a.
    To put or bring down, lay upon the ground:

    scio quam rem agat: ut me deponat vino, etc.,

    to make drunk, Plaut. Aul. 3, 6, 39.—
    b.
    Hence (because it was the custom to take a person who had just died out of bed and lay him on the ground), meton.: depositus, dead, just dead:

    jam prope depositus, certe jam frigidus,

    Ov. Pont. 2, 2, 47:

    depositum nec me qui fleat ullus erit,

    id. Tr. 3, 3, 40:

    DEPOSITVS IN PACE,

    Inscr. Orell. 5014; cf. ib. 4874.—As subst.:

    depositus meus,

    Petr. 133, 4.—
    c.
    Also, because the hopelessly sick were often laid on the earth, dying, given up, despaired of: jam tum depostu' bubulcus Expirans animam pulmonibus aeger agebat, Lucil. ap. Non. 279, 19:

    deponere est desperare, unde et depositi desperati dicuntur,

    Non. 279, 30: depositus modo sum anima, vita sepultus, Caecil. ap. Non. 279 (Com. v. 121 Rib.):

    ut depositi proferret fata parentis,

    Verg. A. 12, 395 Serv.: texere paludes Depositum, Fortuna, tuum, Lucan. 2, 72;

    and transf.: mihi videor magnam et maxime aegram et prope depositam reip. partem suscepisse,

    Cic. Verr. 2, 1, 2, § 5.—
    3.
    In post-Aug. lang. esp. freq. in the jurists, of buildings, etc., to pull down, take down, demolish, overthrow:

    aedificium vel arboris ramos,

    Dig. 8, 2, 17 (shortly after, qui tollit aedificium vel deprimit); so id. 8, 2, 31; 41, 3, 23 fin. et saep.:

    deposita arx,

    Stat. S. 1, 4, 91:

    statuas,

    pull down, Spart. Sev. 14: tabulas, destroy, Capit. Max. duob. 12:

    adversarios tuos,

    Vulg. Exod. 15, 7. —
    II.
    Trop.
    A.
    With a predominant notion of putting away, removing, etc., to lay down, lay aside, give up, resign, get rid of:

    studia de manibus,

    Cic. Ac. 1, 1, 3:

    ex memoria insidias,

    id. Sull. 6, 18:

    in sermone et suavitate alicujus omnes curas doloresque deponere,

    id. Fam. 4, 6, 2:

    petitoris personam capere, accusatoris deponere,

    id. Quint. 13 fin.; so,

    contentionem,

    Liv. 4, 6; cf.

    certamina,

    id. ib.;

    and, bellum,

    Ov. M. 8, 47; Tac. H. 2, 37;

    opp. incipere,

    Sall. J. 83, 1;

    opp. coepisse,

    Liv. 31, 1;

    and with omittere,

    id. 31, 31 fin.:

    deponere amicitias, suscipere inimicitias,

    Cic. Lael. 21, 77:

    invidiam,

    id. Agr. 2, 26, 69:

    simultates,

    id. Planc. 31, 76:

    maerorem et luctum,

    id. Phil. 14, 13:

    omnem spem contentionis,

    Caes. B. G. 5, 19:

    consilium adeundae Syriae,

    id. B. C. 3, 103:

    imperium,

    id. B. G. 7, 33 fin.; id. B. C. 2, 32, 9; Cic. N. D. 2, 4, 11; Liv. 2, 28 al.; cf.

    provinciam,

    Cic. Pis. 2, 5; id. Fam. 5, 2, 3;

    dictaturam,

    Quint. 3, 8, 53; 5, 10, 71:

    nomen,

    Suet. Ner. 41; Ov. M. 15, 543:

    famem,

    id. F. 6, 530; cf.:

    sitim in unda vicini fontis,

    i. e. to quench, id. M. 4, 98:

    morbos,

    Plin. 7, 50, 51:

    animam,

    i. e. to die, Nep. Hann. 1.—
    B.
    To depose from an office (late Lat.):

    te de ministerio tuo,

    Vulg. Is. 22, 19.—
    C.
    (Acc. to no. I. B.) To deposit, intrust, commit to, for safe-keeping: populi Romani jus in vestra fide ac religione depono, Cic. Caecin. 35 fin.:

    aliquid rimosa in aure,

    Hor. S. 2, 6, 46:

    aliquid tutis auribus,

    id. Od. 1, 27, 18:

    eo scortum,

    Tac. H. 1, 13.—Hence, dēpō-nens, entis, P. a., subst. (sc. verbum, lit., a verb that lays aside its proper pass. signif.), in the later grammar. a verb which, in a pass. form, has an act. meaning; deponent, Charis. p. 143 P.; Diom. p. 327 ib.; Prisc. p. 787 ib. sq. et saep.— dēpŏsĭtus, a, um, P. a., and esp. as subst. dēpŏsĭtum, i, n., any thing deposited or intrusted for safe-keeping, etc., a deposit, trust:

    reddere depositum,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    si depositum non infitietur amicus,

    Juv. 13, 60; cf. Dig. 36, 3, 5 al.:

    contempto Domino negaverit proximo suo depositum,

    Vulg. Lev. 6, 2; 1 Tim. 6, 20 al.

    Lewis & Short latin dictionary > depono

  • 104 pono

    pōno, pŏsŭi (Plaut. posīvi), pŏsĭtum, 3 (old form of perf. POSEIVEI, Inscr. Orell. 3308:

    posivi,

    Plaut. Ps. 5, 1, 35: posivimus, id. Fragm. ap. Prisc. p. 898 P.:

    posiverunt, Cato, R. R. praef. 1: posiveris,

    id. ib. 4, 1; Plaut. Trin. 1, 2, 108: POSIER unt, Inscr. Orell. 5061:

    POSIT, contr. from posivit,

    ib. 71; 732; 1475; 3087 al.; part. perf. sync. postus, a, um, Lucr. 1, 1059; 3, 87; 6, 965), v. a. [for posno, posino, from old prep. port, = proti, pros, and sino; cf.: porricio, pollingo, etc., and v. pro, sino], to put or set down a person or thing, to put, place, set, lay, etc. (syn.: colloco, statuo); constr. with acc. alone, or with in and abl., or with adv. of place; sometimes with in and acc., or absol.; v. infra.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    tabulas in aerario ponere,

    Caes. B. C. 3, 108:

    castra,

    to pitch, id. ib. 1, 65 fin.:

    castra iniquo loco,

    id. ib. 1, 81:

    milia passuum tria ab eorum castris castra ponit,

    id. B. G. 1, 22 fin.: qui indicabantur, in senatu sunt positi, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 3, 50:

    tabulas obsignatas in publico,

    Cic. Fl. 9, 21:

    sejuges in Capitolio aurati a P. Cornelio positi,

    Liv. 38, 35, 4:

    tyrannicidae imago in gymnasio ponatur,

    Quint. 7, 7, 5; cf. id. 1, 7, 12:

    collum in Pulvere,

    Hor. C. 4, 6, 11; cf.:

    artus in litore ponunt,

    Verg. A. 1, 173; and with simple abl.:

    saxo posuit latus,

    Val. Fl. 4, 378:

    in curulibus sellis sese posuerunt,

    seated themselves, Flor. 1, 13.—With in and acc.: hodierno die primum longo intervallo in possessionem libertatis pedem ponimus, Cic. Phil. 3, 11, 28 B. and K. (Klotz, possessione):

    Cyzici in Prytaneum vasa aurea mensae unius posuit,

    Liv. 41, 20, 7 Weissenb. ad loc.:

    stipes erat, quem... in flammam triplices posuere sorores,

    Ov. M. 8, 452:

    omnia pone feros in ignes,

    id. R. Am. 719:

    oleas in solem,

    Cato, R. R. 7:

    coronam in caput,

    Gell. 3, 15, 3.—With sub and abl.:

    pone sub curru nimium propinqui,

    Hor. C. 1, 22, 21:

    fundamenta,

    Vulg. 1 Esd. 6, 3:

    ubi pedem poneret non habebat,

    might set his foot, Cic. Fin. 4, 25, 69:

    genu or genua,

    to bow the knee, to kneel, Ov. F. 2, 438; 5, 507; Curt. 8, 7, 13:

    num genu posuit? num vocem supplicem misit?

    id. 4, 6, 28:

    oculos,

    to cast one's eyes on, Vulg. Jer. 24, 6:

    faciem,

    to turn one's face, id. ib. 42, 15.—
    B.
    In partic.
    1.
    In milit. lang., to place, post, set, station a body of troops:

    ibi praesidium ponit,

    Caes. B. G. 2, 5:

    praesidium ibi,

    id. B. C. 1, 47 fin.:

    legionem tuendae orae maritimae causā,

    id. ib. 3, 34:

    insidias contra aliquem,

    Cic. Agr. 2, 18, 49.—
    2.
    To set up, erect, build (mostly poet.):

    opus,

    Ov. M. 8, 160:

    templa,

    Verg. A. 6, 19:

    aras,

    id. ib. 3, 404:

    tropaeum,

    Nep. Dat. 8, 3; so,

    in inscrr., of erecting monuments of any kind: POSVIT, PONENDVM CVRAVIT (usu. abbreviated P. C.), etc.: columna rostrata quae est Duilio in foro posita,

    in honor of Duilius, Quint. 1, 7, 12.—
    3.
    Hence, poet., to form, fashion works of art:

    Alcimedon duo pocula fecit... Orpheaque in medio posuit,

    Verg. E. 3, 46:

    hic saxo liquidis ille coloribus Sollers nunc hominem ponere, nunc deum,

    Hor. C. 4, 8, 8.—
    4.
    To set, set out, plant trees, etc. ( poet. and in postAug. prose;

    syn.: planto, sero): pone ordine vites,

    Verg. E. 1, 74:

    vitem,

    Col. 4, 1; cf.:

    ille et nefasto te (arbor) posuit die,

    planted thee, Hor. C. 2, 13, 1.—
    5.
    To lay, stake, wager, as a forfeit; to lay down, propose, as a prize: pono pallium;

    Ille suum anulum opposuit,

    Plaut. Curc. 2, 3, 76:

    pocula fagina,

    Verg. E. 3, 36:

    invitat pretiis animos et praemia ponit,

    id. A. 5, 292:

    praemia,

    id. ib. 5, 486:

    praemium,

    Liv. 41, 23, 10.—
    6.
    In business lang., to put out at interest, to loan, to invest (less freq. than collocare): pecuniam in praedio ponere, Cic. Tull. § 15 Orell.; cf.:

    pecuniam apud aliquem,

    id. Verr. 2, 3, 70, § 165:

    dives positis in fenore nummis,

    Hor. A. P. 421:

    pecuniam Quaerit Kalendis ponere,

    id. Epod. 2, 70.—
    7.
    To place, set, appoint a person as a watch or guard, accuser, etc. (less freq. than apponere):

    Dumnorigi custodes ponit, ut, quae agat, scire possit,

    Caes. B. G. 1, 20 fin.:

    custos frumento publico est positus,

    Cic. Fl. 19, 45: alicui accusatorem, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3:

    puer super hoc positus officium,

    Petr. 56, 8.—
    8.
    To serve up, set before one at table (rare for the class. apponere), Cato, R. R. 79; so id. ib. 81:

    posito pavone,

    Hor. S. 2, 2, 23; 2, 4, 14; 2, 6, 64; 2, 8, 91; id. A. P. 422:

    positi Bacchi cornua,

    Ov. A. A. 1, 231:

    vinum,

    Petr. 34, 7:

    calidum scis ponere sumen,

    Pers. 1, 53:

    porcum,

    Mart. 8, 22, 1:

    da Trebio, pone ad Trebium,

    Juv. 5, 135.—
    9.
    To lay aside, take off, put down, lay down, etc. (as clothing, arms, books, the hair or beard, etc., = deponere):

    cum pila ludere vellet tunicamque poneret,

    Cic. Tusc. 5, 20, 60; cf.:

    veste positā,

    id. ib. 1, 47, 113:

    velamina,

    Ov. A. A. 2, 613; cf.:

    velamina de corpore,

    id. M. 4, 345:

    arma,

    Caes. B. G. 4, 37:

    sarcinam,

    Petr. 117, 11:

    barbam,

    Suet. Calig. 5; cf.:

    bicolor positis membrana capillis,

    Pers. 3, 10:

    libros de manibus,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 8, § 23; cf.:

    cum posui librum, et mecum ipse coepi cogitare,

    id. Tusc. 1, 11, 24.—
    10.
    To lay out for the grave:

    toroque Mortua componar, positaeque det oscula frater,

    Ov. M. 9, 503; Verg. A. 2, 644.—Also, to lay in the grave, to bury, inter ( poet. and in post-class. prose;

    syn.: sepelio, condo): corpore posto,

    Lucr. 3, 871:

    te... patriā decedens ponere terrā,

    Verg. A. 6, 508; Ov. F. 5, 480:

    ubi corpus meum positum fuerit,

    Dig. 34, 1, 18 fin.; Inscr. Orell. 4370:

    IN HAC CVPA MATER ET FILIVS POSITI SVNT,

    ib. 4550; 4495:

    HIC POSITVS EST, Inscr. in Boeckh. C. I. Gr. 4156: CINERES,

    Inscr. Orell. 4393; 4489.—
    11.
    Ponere calculum or calculos, transf., to weigh carefully, to ponder, consider:

    si bene calculum ponas,

    Petr. 115, 16:

    examina tecum, omnesque, quos ego movi, in utrāque parte calculos pone,

    Plin. Ep. 2, 19 fin.
    12.
    To arrange, deck, set in order (cf. compono):

    qui suas ponunt in statione comas,

    Ov. A. A. 3, 434:

    quid totiens positas fingis, inepta, comas?

    id. ib. 1, 306; cf. id. H. 4, 77; id. M. 1, 477.—
    13.
    To subdue, calm, allay, quiet:

    quo non arbiter Hadriae Major, tollere seu ponere vult freta,

    Hor. C. 1, 3, 16:

    magnos cum ponunt aequora motus,

    Prop. 4 (5), 14, 31.—Hence, neutr., of the winds, to fall, abate ( poet. and late Lat.):

    cum venti posuere omnisque repente resedit Flatus,

    Verg. A. 7, 27:

    tum Zephyri posuere,

    id. ib. 10, 103:

    simul ac ventus posuit,

    Gell. 2, 30, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to set, place, put, lay a thing anywhere: noenum ponebat rumores ante salutem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 314 Vahl.):

    pone ante oculos laetitiam senatūs,

    Cic. Phil. 2, 45, 115:

    at te apud eum, di boni! quantā in gratiā posui,

    id. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; 6, 1, 22: ponite me ei (Appio) in gratiā, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5:

    apud Lentulum ponam te in gratiā,

    Cic. Att. 5, 3, 3 B. and K. (Orell. gratiam):

    se quoque in gratiā reconciliatae pacis ponere,

    Liv. 44, 14, 7:

    in laude positus,

    Cic. Sest. 66, 139:

    aliquem in metu non ponere,

    i. e. not to fear, id. Top. 13, 55:

    virtutum fundamenta in voluptate tamquam in aquā ponere,

    id. Fin. 2, 22, 72; cf. id. Pis. 4, 9:

    aliquid in conspectu animi,

    id. de Or. 3, 40, 161; cf.:

    sub uno aspectu ponere,

    Q. Cic. Petit. Cons. 1, 1: ponendus est ille ambitus, non abiciendus, to lay down gently, i. e. close gracefully, Cic. Or. 59, 199:

    super cor,

    to lay to heart, Vulg. Mal. 2, 2.—With in and acc.:

    te in crimen populo ponat atque infamiam,

    Plaut. Trin. 3, 3, 11.—Elliptically: et quidem cum in mentem venit, ponor ad scribendum, when it occurs to Cœsar, he sets me (i. e. my name) to the Senate's decrees, Cic. Fam. 9, 15, 4.—
    B.
    In partic.
    1.
    Ponere aliquid in aliquā re, to put or place a thing in something, to cause a thing to rest or depend upon:

    credibile non est, quantum ego in consiliis et prudentiā tuā, quantum in amore et fide ponam,

    Cic. Att. 2, 23, 3:

    spem in aliquo,

    id. ib. 6, 1, 11:

    salutis auxilium in celeritate,

    Caes. B. G. 5, 48; cf.:

    spem salutis in virtute,

    id. ib. 5, 34, 2:

    ut in dubio poneret, utrum, etc.,

    regarded as doubtful, doubted, Liv. 34, 5, 3: sed haec haud in magno equidem ponam discrimine, I shall attach no great importance to it, id. prooem. § 8.—In pass.: positum esse in aliquā re, to be based or founded upon, to rest upon, depend upon:

    ut salutem praesentium, spem reliquorum in vestris sententiis positam esse et defixam putetis,

    Cic. Fl. 1, 3; id. Agr. 2, 9, 22:

    omnia posita putamus in Planci tui liberalitate,

    id. Att. 16, 16, F, 2; id. Or. 8, 27:

    in te positum est, ut, etc.,

    id. Att. 16, 16, B, § 8. —
    2.
    To lay out, spend, employ a thing, esp. time, in any thing:

    tempus in cogitatione ponere,

    Cic. de Or. 3, 5, 17:

    si in hac curā vita mihi ponenda sit,

    id. Fam. 9, 24, 4:

    diem totum in considerandā causā,

    id. Brut. 22, 87; cf. id. Fam. 5, 21, 1; id. Att. 6, 2, 6:

    sumptum,

    id. Q. Fr. 3, 1, 2; id. Fam. 13, 54 fin.; cf.:

    totum animum atque omnem curam, operam diligentiamque suam in petitione,

    id. Mur. 22, 45:

    id multo tum faciemus liberius totosque nos in contemplandis rebus perspiciendisque ponemus,

    id. Tusc. 1, 19, 44:

    apud gratissimum hominem beneficium ponere,

    id. Fam. 13, 55 fin.:

    itinera enim ita facit, ut multos dies in oppidum ponat,

    id. Att. 11, 22, 2.—
    3.
    To put, place, count, reckon, consider a thing in or among certain things:

    mortem in malis,

    Cic. Fin. 3, 8, 29:

    in beneficii loco,

    id. Fam. 15, 4, 12; id. Cat. 2, 9, 20:

    si quis motus populi factus esset, id C. Norbano in fraude capitali esse ponendum,

    id. de Or. 2, 48, 199:

    in laude,

    to regard as praiseworthy, id. Top. 18, 71:

    in vitiis poni,

    to be regarded as a fault, Nep. Epam. 1, 2.—
    4.
    To appoint, ordain, make something:

    leges,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28:

    festos laetosque ritus,

    Tac. H. 5, 5 fin.:

    ut male posuimus initia, sic cetera sequentur,

    Cic. Att. 10, 18, 2:

    ne tu in spem ponas me bonae frugi fore,

    to hope for, reckon upon, Plaut. Capt. 5, 2, 4 Fleck.: nomen, to apply or give a name (= imponere):

    sunt enim rebus novis nova ponenda nomina,

    Cic. N. D. 1, 17, 44; id. Tusc. 3, 5, 10; Verg. A. 7, 63:

    qui tibi nomen Insano posuere,

    Hor. S. 2, 3, 48: rationem, to furnish an account, to [p. 1397] reckon, Suet. Oth. 7; cf. Col. 1, 3:

    pecuniae,

    Dig. 46, 3, 89.—
    5.
    To make or render vows or votive offerings to the gods:

    Veneri ponere vota,

    Prop. 3, 12, 18:

    nunc ego victrices lauro redimire tabellas, Nec Veneris mediā ponere in aede morer,

    Ov. Am. 1, 11, 25:

    hic ponite lucida Funalia et vectes,

    Hor. C. 3, 26, 6:

    libatum agricolae ponitur ante deo,

    Tib. 1, 1, 14; Ov. M. 3, 506:

    ex praedā tripodem aureum Delphi posuit,

    Nep. Paus. 2, 3.—
    6.
    In speaking or writing, to lay down as true, to state, assume, assert, maintain, allege, take for granted, etc.:

    quamobrem, ut paulo ante posui, si, etc.,

    Cic. Fam. 1, 9, 21; id. Fin. 2, 31, 100:

    recte Magnus ille noster, me audiente, posuit in judicio, rem publicam, etc.,

    id. Leg. 2, 3, 6: verum pono, esse victum eum;

    at, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 3, 25:

    positum sit igitur in primis, etc.,

    Cic. Or. 4, 14:

    hoc posito atque concesso, esse quandam vim divinam, etc.,

    id. Div. 1, 52, 118; cf.:

    quo posito, et omnium sensu adprobato,

    id. Fin. 3, 8, 29; id. Leg. 2, 19, 48:

    pono satis in eo fuisse orationis atque ingenii,

    id. Brut. 45, 165:

    aliquid pro certo ponere,

    Liv. 10, 9 fin.:

    nunc rem ipsam ponamus quam illi non negant... Est haec res posita, quae ab adversario non negatur,

    Cic. Caecin. 11, 32.—
    7.
    Esp.: exemplum ponere, to cite an instance:

    eorum quae constant exempla ponemus,

    Cic. Inv. 1, 38, 68:

    perspicuo et grandi vitio praeditum posuimus exemplum,

    id. ib. 1, 47, 88:

    ab adjunctis antea posui exemplum,

    id. Top. 11, 50:

    horum exempla posui ex jure civili,

    id. ib. 14, 58:

    horum generum ex Cicerone exempla ponamus,

    Quint. 5, 11, 11; 6, 3, 108 al.—
    8.
    To set before the mind, represent, describe:

    nec ponere lucum Artifices, nec, etc.,

    Pers. 1, 70:

    pone Tigellinum,

    Juv. 1, 155.—
    9.
    To propose, offer, fix upon a theme for discussion (= proponere):

    mihi nunc vos quaestiunculam, de quā meo arbitratu loquar, ponitis?

    Cic. de Or. 1, 22, 102; 2, 1, 2:

    ponere aliquid, ad quod audiam, si tibi non est molestum, volo,

    id. Fat. 2, 4; cf.:

    ponere jubebam, de quo quis audire vellet,

    id. Tusc. 1, 4, 7:

    ponere praemium,

    Liv. 39, 17, 1; and impers. pass.:

    doctorum est ista consuetudo eaque Graecorum, ut iis ponatur, de quo disputent quamvis subito,

    id. Lael. 5, 17; so,

    cum ita positum esset, videri, etc.,

    id. Tusc. 3, 22, 54.—
    10.
    To put away, leave off, dismiss, forego, lay down, surrender (= deponere):

    vitam propera ponere,

    Plaut. Curc. 4, 3, 4:

    vitia,

    Cic. de Or. 3, 12, 46:

    dolorem,

    id. Tusc. 3, 28, 66: inimicitias, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6:

    curas,

    Liv. 1, 19:

    metum,

    Plin. Ep. 5, 6:

    iram,

    Hor. A. P. 160:

    moras,

    id. C. 4, 12, 25; Ov. F. 2, 816:

    animos feroces,

    Liv. 8, 1:

    corda ferocia,

    Verg. A. 1, 302:

    vires (flammae),

    id. ib. 5, 681:

    ipsum rudimentum adulescentiae bello lacessentem Romanos posuisse,

    had obtained his first experience, Liv. 31, 11 fin.; Suet. Ner. 22; also,

    tirocinium,

    Just. 12, 4, 6:

    animam,

    to lay down life, Vulg. Johan. 10, 15; 17.—Esp., milit. t. t.: arma ponere (= deponere), to lay down arms, yield, surrender:

    Nepesinis inde edictum ut arma ponant,

    Liv. 6, 10, 5:

    dedi imperatorem, arma poni jubet,

    id. 4, 10, 3; cf.:

    positis armis,

    id. 35, 36, 4; id. Epit. 88.—
    11.
    To make, cause to be (eccl. Lat.):

    cornu tuum ponam ferreum,

    Vulg. Mich. 4, 13:

    posuit me desolatam,

    id. Thren. 3, 11; with quasi:

    ponam Samariam quasi acervum,

    id. Mich. 1, 6; with in and acc.:

    posuerunt eam in ruinam,

    id. Isa. 23, 13.—
    12.
    To assume, suppose, put a case (of mere suppositions; only late Lat.; cf. 6 supra): pone tamen ab evangelistis scriptum, Ambros. de Fide, 5, 16, 194; Ps.-Quint. Decl. 273.—Hence, pŏsĭtus, a, um, P. a., of localities, placed, situated; situate, standing, lying anywhere:

    Roma in montibus posita,

    Cic. Agr. 2, 35, 96:

    Delos in Aegaeo mari posita,

    id. Imp. Pomp. 18, 55:

    portus ex adverso urbi positus,

    Liv. 45, 5:

    tumulus opportune ad id positus,

    id. 28, 13:

    urbs alieno solo posita,

    id. 4, 17.— Poet.:

    somno positus = sopitus,

    lulled to sleep, Verg. A. 4, 527.

    Lewis & Short latin dictionary > pono

  • 105 concedo

    con-cēdo, cessi, cessum, 3, v. n. and a. (a strengthened cedo, and corresp. with it in most of its signiff.); lit., to go, walk; hence,
    I.
    Neutr., with reference to the terminus a quo, to go or walk away from a place, to depart, retire, withdraw, remove from (in lit. signif. rare but class.).
    A.
    In gen.:

    concedite atque abscedite omnes, de viā decedite,

    Plaut. Am. 3, 4, 1; so absol., Ter. Eun. 1, 2, 102; id. Hec. 4, 2, 21; cf.:

    ipsae concedite silvae,

    farewell, Verg. E. 10, 63.—With prep.:

    a foribus,

    Plaut. Most. 2, 1, 82:

    abs te,

    id. Pers. 1, 1, 51:

    ab oculis alicujus,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91:

    ex aedibus,

    Ter. Hec. 4, 4, 57.—With abl. only:

    oculis,

    Plaut. Ep. 5, 2, 16:

    caelo,

    Verg. A. 10, 215:

    solio,

    Sil. 3, 628.—With adv.:

    hinc,

    Plaut. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126; id. Heaut. 3, 3, 11.—
    B.
    Esp.
    1.
    Pregn. ( = cedo, II. A. 2.), to pass away, disappear, vanish, in Tac. (with and without vitā), to depart from life, die:

    tumor et irae Concessere deūm,

    Verg. A. 8, 41:

    vitā,

    to die, Tac. A. 1, 3; 3, 30; 6, 39; 12, 39; 14, 51; and absol.: quandoque concessero, id. ib. 4, 38; 13, 30;

    the same: concessit superis ab oris,

    Verg. A. 2, 91; cf.:

    vitā per auras concessit ad Manes,

    id. ib. 10, 820. —
    2.
    With dat. or absol., prop. qs. to go out of the way for one (on account of his wishes, or his superior power or excellence), i. e. to yield to, submit, give way to, adapt one's self to.
    a.
    To yield or submit to power or compulsion:

    ut magnitudini medicinae doloris magnitudo concederet,

    Cic. Tusc. 4, 29, 63:

    certum est, concedere homini nato nemini,

    Plaut. Cas. 2, 4, 15:

    neque nox quoquam concedit die (i. e. diei),

    id. Am. 1, 1, 120 (cf. id. ib. 1, 3, 48): cedant arma togae, concedat laurea linguae, Cic. Poët. Off. 1, 22, 77 (cf. id. Pis. 30, 74, and Quint. 11, 1, 24):

    bellum ac tumultum paci atque otio concessurum,

    id. Pis. 30, 73:

    voluptatem concessuram dignitati,

    id. Fin. 3, 1, 1:

    injuriae,

    Sall. J. 14, 24:

    obsidioni,

    i. e. permit, Tac. A. 13, 40:

    operi meo concedite,

    Ov. M. 8, 393; id. F. 1, 222:

    naturae,

    i. e. to die, Sall. J. 14, 15; so,

    fato,

    Plin. Pan. 11, 3:

    fatis magnis,

    Val. Fl. 1, 554:

    apparebat aut hostibus aut civibus de victoriā concedendum esse,

    Liv. 4, 6, 6; cf. so impers.:

    postquam concessum propemodum de victoriā credebant,

    id. 3, 60, 4.—
    b.
    To give place to in excellence, dignity, rank, etc., to yield to, to give precedence:

    me amantissimum tui, nemini concedentem,

    Cic. Fam. 10, 3, 2; so id. ib. 4, 3, 1;

    4, 3, 4: etsi de cupiditate nemini concedam,

    id. Att. 12, 47, 2:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    majestati ejus viri concedere,

    Liv. 6, 6, 7:

    aetati,

    Sall. J. 11, 4; id. H. Fragm. 1, 17; cf. so impers.:

    Sulla, cujus facundiae, non aetati a Manlio concessum,

    id. J. 102, 4:

    vigenti Silio,

    Tac. A. 3, 43:

    seniori Sentio,

    id. ib. 2, 74:

    ut vix Apronio illi de familiaritate concedere videatur,

    Cic. Verr. 2, 2, 44, § 108:

    Antario Varoque de gloriā,

    Tac. H. 3, 64:

    nemini in illa causā studio et cupiditate concedere,

    Cic. Deiot. 10, 28:

    nec amore in hanc patriam nobis concedunt,

    Tac. A. 11, 24:

    nec, si muneribus certes, concedat Iollas,

    Verg. E. 2, 57.—With acc. of quantity (cf. 3. infra):

    magistro tantulum de arte,

    Cic. Rosc. Am. 40, 118:

    alicui quicquam in desperatione,

    id. Att. 14, 18, 3. —
    c.
    To yield, submit to one's will, comply with one's wishes:

    ut tibi concedam, neque tuae libidini advorsabor,

    Ter. Hec. 2, 2, 3:

    matri meae,

    id. ib. 3, 5, 28:

    concessit senatus postulationi tuae,

    Cic. Mur. 23, 47:

    jurisconsultis concedi,

    id. Caecin. 24, 67.— Impers.:

    Caesar... concedendum non putabat,

    Caes. B. G. 1, 7.—
    d.
    Like sunchôrein tini, to assent to, concede to:

    nunquamne hodie concedes mihi Neque intelleges, etc.,

    Ter. Phorm. 5, 3, 22 (credes, consenties, Ruhnk.):

    stultum me fateor, liceat concedere veris,

    Hor. S. 2, 3, 305 (cf. in Gr. sunchôrein têi alêtheiai).—
    e.
    To assent to, grant, pardon, allow, etc.:

    quos (judices) alienis peccatis concessuros putes, quo facilius ipsis peccare liceat,

    Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223:

    poëtae non ignoscit, nobis concedit,

    id. de Or. 3, 51, 198:

    dicto concedi,

    id. Rosc. Am. 1, 3:

    cui (vitio) si concedere nolis,

    Hor. S. 1, 4, 140; cf. id. ib. 1, 3, 85.—Hence (cf. cedo, II. A. 3. fin.),
    3.
    Act., with acc. (and dat.) aliquid alicui.
    a.
    To grant, concede, allow; to consign something over to, to resign, yield, vouchsafe, confirm to, etc. (very freq. in all perr. and species of composition):

    illum mihi aequius est quam me illi quae volo concedere,

    Plaut. Cas. 2, 3, 47:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum,

    Ter. Ad. 2, 2, 9:

    partem octavam pretii,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    date hoc et concedite pudori meo, ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 32; cf. Ter. Hec. 2, 2, 16:

    alicui primas in dicendo partis,

    Cic. Div. in Caecil. 15, 49:

    amicis quicquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    neque quicquam illius audaciae,

    id. Caecin. 35, 103:

    doctrinam alicui,

    Quint. 11, 1, 89; cf.:

    artes tibi,

    Cic. Quint. 30, 93:

    intellegentiam, prudentiam,

    Quint. 12, 1, 3:

    principatum imperii maritimi Atheniensibus,

    Nep. Timoth. 2, 2; cf. id. Dion, 6, 3; Suet. Aug. 66; id. Tib. 4; Prop. 2 (3), 15, 37; cf.:

    tempus quieti, aut luxuriae,

    Sall. J. 61, 3:

    tempestivum pueris ludum,

    Hor. Ep. 2, 2, 142:

    libertatem his,

    Caes. B. G. 4, 15 fin.:

    vitam alicui,

    Suet. Caes. 68; id. Aug. 13; 16: crimen gratiae, i. e. to accuse or inform against for the sake of favor, Cic. Rosc. Com. 6, 19:

    peccata alicui,

    to pardon him, id. Verr. 2, 1, 49, § 128:

    delicta,

    Suet. Ner. 29.— Pass.: Siciliam nimis celeri desperatione rerum concessam, [p. 397] had been ceded, given up, Liv. 21, 1, 5:

    Scaevolae concessa est facundiae virtus,

    Quint. 12, 3, 9; 10, 1, 100 et saep.:

    acrius... Ulcisci, quam nunc concessum est legibus aequis,

    Lucr. 5, 1148; cf. Nep. Them. 10 fin.; Suet. Tib. 18.— Poet., with in and acc.:

    concessit in iras Ipse... genitor Calydona Dianae,

    gave over to be punished, Verg. A. 7, 305.—
    (β).
    With dat. and inf.:

    nec nostrā dicere linguā Concedit nobis patrii sermonis egestas,

    Lucr. 1, 831; so,

    ducere neptem,

    Cat. 64, 29:

    esse poëtis,

    Hor. A. P. 373; Suet. Aug. 44 et saep.— Impers. pass.:

    de re publicā nisi per concilium loqui non conceditur,

    Caes. B. G. 6, 20 fin.:

    quo mihi fortunam, si non conceditur uti,

    Hor. Ep. 1, 5, 12; Quint. 12, 1, 37; 12, 1, 42; 8, 6, 76; Suet. Ner. 12:

    servis quoque pueros hujus aetatis verberare concedimus,

    Curt. 8, 8, 3:

    concedunt plangere matri,

    Stat. Th. 6, 134:

    cum accusare etiam palam concessum sit,

    Quint. 6, 3, 28; 2, 17, 27; 11, 3, 150: 8, 3, 30; 12, 3, 8 al.— Poet.:

    fatis numquam concessa moveri Camarina,

    not allowed. forbidden to be removed, Verg. A. 3, 700; cf.

    also personally: haec ubi conceduntur esse facta, for conceditur haec esse facta,

    Cic. Caecin. 15, 44.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    non omnia corpora vocem Mittere concedis,

    you grant, Lucr. 2, 835:

    oculos falli,

    id. 4, 380; Quint. 2, 5, 25:

    culpam inesse concedam,

    Cic. Rosc. Am. 28, 76:

    poëtas legendos oratori futuro,

    Quint. 1, 10, 29.— Pass. impers.:

    concedatur profecto verum esse, ut, etc.,

    Cic. Lael. 14, 50. —
    (δ).
    With ut or ne:

    nec vero histrionibus oratoribusque concedendum est, ut iis haec apta sint, nobis dissoluta,

    Cic. Off. 1, 35, 129:

    verum concedo tibi ut ea praetereas, quae, etc.,

    id. Rosc. Am. 19, 54:

    concedant ut viri boni fuerint,

    id. Lael. 5, 18; id. de Or. 1, 13, 57; Lucr. 2, 658:

    non concedo, ut sola sint,

    Quint. 6, 2, 11 al.: cui concedi potest, ut? etc., Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 21:

    ut concedatur ne in conspectum veniat,

    Hirt. B. G. 8, 48.—
    (ε).
    With a simple subj.:

    concedo sit dives,

    Cat. 114, 5; Ov. A. A. 1, 523. —
    (ζ).
    Absol.:

    beatos esse deos sumpsisti: concedimus,

    Cic. N. D. 1, 31, 89; id. Verr. 2, 2, 32, § 78; cf. Quint. 1, 1, 2:

    consules neque concedebant neque valde repugnabant,

    Cic. Fam. 1, 2, 2; Caes. B. G. 1, 44.—
    b.
    = condono, to grant or yield something to one as a favor or from regard, to desist from, forbear, give up; forgive, pardon:

    inimicitias rei publicae,

    to give up for the sake of the State, Cic. Prov. Cons. 18, 44:

    petitionem alicui,

    from regard to, id. Phil. 2, 2, 4:

    peccata liberum parentum misericordiae,

    id. Clu. 69, 195:

    cum Marcellum senatui reique publicae concessisti,

    id. Marcell. 1, 3:

    ut concessisti illum (sc. Marcellum) senatui, sic da hunc (sc. Ligarium) populo,

    as you have pardoned him in deference to the Senate, id. Lig. 12, 37; cf. Nep. Att. 7 fin.; Tac. A. 2, 55; 4, 31:

    Montanus patri concessus est,

    id. ib. 16, 33 fin.
    II.
    Neutr., in respect to the terminus ad quem, to go, walk, betake one's self somewhere, to retire, withdraw to, etc.; with ad, in, or adv.:

    tantisper hic ego ad januam concessero,

    Plaut. Aul. 4, 5, 6 Wagn.; cf.:

    ad Manes,

    i. e. to die, Verg. A. 10, 820:

    ad victorem,

    Tac. H. 2, 51:

    ad dexteram,

    Ter. And. 4, 4, 12:

    caeli distributio docet unde fulmen venerit, quo concesserit,

    Cic. Div. 2, 20, 45; so Lucr. 1, 380:

    huc,

    Plaut. Capt. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 2, 28; id. Trin. 2, 4, 116; Ter. Heaut. 1, 1, 122; Caecil. ap. Non. p. 270, 8:

    istuc,

    Plaut. As. 3, 3, 56; Ter. Eun. 4, 4, 39:

    vis animae in altum,

    Lucr. 4, 919:

    in delubrum,

    Liv. 30, 20, 6:

    in hiberna,

    id. 26, 20, 6; cf.:

    Carthaginem Novam in hiberna,

    id. 21, 15, 3:

    Argos habitatum,

    Nep. Them. 8, 1:

    Cythnum,

    Tac. A. 3, 69:

    Neapolin,

    id. ib. 14, 10:

    Patavium,

    id. H. 3, 11:

    in insulam,

    id. ib. 5, 19:

    in turbam,

    Hor. S. 1, 4, 143:

    trans Rhenum,

    Tac. H. 5, 23:

    concede huc a foribus,

    Plaut. Men. 1, 2, 48:

    hinc intro,

    id. Ps. 1, 5, 158; Ter. Eun. 1, 2, 126:

    hinc aliquo ab ore eorum,

    id. Heaut. 3, 3, 11; cf.:

    aliquo ab eorum oculis,

    Cic. Cat. 1, 7, 17:

    hinc rus,

    Ter. Hec. 4, 4, 7.—
    B.
    Trop.: in aliquid, of entering into an alliance, yielding to, etc., to agree or consent to, to assent, to submit, yield, or resign one's self, to acquiesce in, to go or pass over to any thing (freq. in the histt.):

    mulier, conjuncta viro, concessit in unum Conubium,

    Lucr. 5, 1010; cf.:

    in matrimonium,

    Just. 24, 2, 10: victi omnes in gentem nomenque imperantium concessere, were merged in, passed over into, Sall. J. 18, 12; so,

    in paucorum potentium jus atque dicionem,

    id. C. 20, 7; cf.:

    in dicionem,

    Liv. 38, 16, 9:

    in dominationem,

    Sall. H. Fragm. 3, 22 Gerl.:

    in deditionem,

    Liv. 28, 7, 9; 39, 2, 4; 42, 53, 7:

    in Tyrias leges,

    Sil. 15, 6:

    in condiciones,

    Liv. 2, 33, 1:

    in sententiam,

    id. 32, 23, 12; 32, 36, 8; Tac. A. 1, 79 fin.; cf.: in illos, assent to, yield to them, Cic. Fragm. ap. Aug. contr. Avid. 3, 7:

    in partes,

    Tac. H. 2, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > concedo

  • 106 Cum

    1.
    cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
    I.
    In gen., Plaut. Am. prol. 95:

    qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,

    id. ib. prol. 125:

    cum Pansā vixi in Pompeiano,

    Cic. Att. 14, 20, 4:

    semper ille antea cum uxore, tum sine eā,

    id. Mil. 21, 55:

    quibuscum essem libenter,

    id. Fam. 5, 21, 1; cf.:

    cum quibus in ceteris intellegis afuisse,

    id. Sull. 3, 7:

    si cenas hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 70:

    vagamur egentes cum conjugibus et liberis,

    Cic. Att. 8, 2, 3:

    errare malo cum Platone, etc.,

    id. Tusc. 1, 17, 39:

    qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,

    Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
    b.
    In an expression of displeasure:

    in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,

    Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
    B.
    In a designation of time with which some action concurs:

    egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?

    Plaut. Am. 2, 2, 121; so,

    cum primo luci,

    id. Cist. 2, 1, 58:

    cras cum filio cum primo luci ibo hinc,

    Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:

    cum primā luce,

    id. Att. 4, 3, 4; and:

    cum primo lumine solis,

    Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:

    pariter cum ortu solis,

    Sall. J. 106, 5:

    pariter cum occasu solis,

    id. ib. 68, 2; cf.:

    cum sole reliquit,

    Verg. A. 3, 568 et saep.:

    mane cum luci simul,

    Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:

    simul cum dono designavit templo Jovis fines,

    id. 1, 10, 5; cf.:

    et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,

    Cic. de Or. 3, 3, 10.—
    C.
    In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:

    cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,

    id. Cat. 1, 13, 33:

    cum magno provinciae periculo,

    Caes. B. G. 1, 10:

    cum summo probro,

    Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:

    cum summā tuā dignitate,

    Cic. Fin. 4, 22, 61:

    cum bonā alite,

    Cat. 61, 19:

    ferendum hoc onus est cum labore,

    Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:

    multis cum lacrimis aliquem obsecrare,

    amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:

    hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:

    orare cum lacrimis coepere,

    Liv. 5, 30, 5:

    si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,

    cum curā,

    Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:

    cum summo studio,

    Sall. C. 51, 38:

    cum quanto studio periculoque,

    Liv. 8, 25, 12 al.:

    cum multā venustate et omni sale,

    Cic. Fin. 1, 3, 9:

    summā cum celeritate ad exercitum rediit,

    Hirt. B. G. 8, 52:

    maximo cum clamore involant,

    Plaut. Am. 1, 1, 89:

    cum clamore,

    Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:

    cum clamore ac tumultu,

    id. 9, 31, 8; cf.:

    Athenienses cum silentio auditi sunt,

    id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:

    illud cum pace agemus,

    Cic. Tusc. 5, 29, 83:

    cum bonā pace,

    Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:

    cum bonā gratiā,

    Cic. Fat. 4, 7:

    cum bonā veniā,

    Liv. 29, 1, 7; cf.:

    cum veniā,

    Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:

    cum virtute vivere,

    Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:

    cum judicio,

    Quint. 10, 1, 8:

    cum firmā memoriā,

    id. 5, 10, 54:

    legata cum fide ac sine calumniā persolvere,

    Suet. Calig. 16:

    spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,

    Liv. 4, 20, 3.—
    b.
    Attributively, with subst.:

    et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,

    Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:

    frumenti cum summā caritate inopia erat,

    id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
    2.
    Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
    (α).
    Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,

    cum eo quidem, quod, etc.,

    id. 2, 4, 30. —With subj.:

    sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,

    Cic. Att. 6, 1, 7.—
    (β).
    With ut:

    Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,

    Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:

    cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,

    Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin.
    (γ).
    With ne:

    obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,

    Col. 5, 1, 4:

    cum eo, ne amplius quam has urant,

    Cels. 7, 22; and with tamen:

    cum eo tamen, ne, etc.,

    id. 2, 17.—
    3.
    Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:

    cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,

    Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:

    agite, cum dis bene juvantibus arma capite,

    Liv. 21, 43, 7; so,

    cum superis,

    Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
    4.
    Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:

    ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,

    ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,

    cum octavo, cum decimo,

    Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    cum centesimo,

    Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:

    cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,

    id. 5, 4, 3, § 24.—
    D.
    With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:

    cum linguā lingere,

    Cat. 98, 3:

    cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),

    Verg. A. 9, 816:

    cum vino et oleo ungere,

    Veg. 1, 11, 8 et saep.:

    terra in Augurum libris scripta cum R uno,

    Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
    II.
    In partic.
    A.
    Completing the meaning of verbs.
    1.
    With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:

    ut proprie cohaereat cum narratione,

    Auct. Her. 1, 7, 11:

    (haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,

    id. 1, 9, 16:

    interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,

    id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:

    quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?

    id. Clu. 31, 86:

    hanc sententiam cum virtute congruere semper,

    id. Off. 3, 3, 13:

    foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,

    id. ib. 3, 31, 111:

    capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,

    Liv. 1, 52, 4:

    cum aliquo in gratiam redire,

    id. 3, 58, 4:

    stabat cum eo senatūs majestas,

    id. 8, 34, 1:

    conjurasse cum Pausaniā,

    Curt. 7, 1, 6:

    Autronium secum facere,

    Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
    2.
    Of companionship, association, sharing, etc.:

    cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,

    Cic. de Or. 2, 14, 61:

    quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,

    id. Off. 1, 15, 46:

    nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,

    id. ib. 1, 17, 51:

    cum civibus vivere,

    id. ib. 1, 34, 124:

    cum M. Fabio mihi summus usus est,

    id. Fam. 9, 25, 2; cf.:

    cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,

    Liv. 1, 45, 2:

    partiri cum Dinaeā matre jussit,

    Cic. Clu. 7, 21:

    cum Baebio communicare,

    id. ib. 16, 47; cf.

    of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,

    Liv. 1, 58, 4:

    duos tamen pudor cum eo tenuit,

    id. 2, 10, 5.—
    3.
    Of intercourse, traffic, etc.:

    cum aliquo agere,

    to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:

    cum eo Accius injuriarum agit,

    Auct. Her. 1, 14, 24:

    si par est agere cum civibus,

    Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:

    si mihi cum Peripateticis res esset,

    Cic. Ac. 2, 35, 112:

    tecum enim mihi res est,

    id. Rosc. Am. 30, 84:

    uni tibi et cum singulis res est,

    Liv. 2, 12, 11:

    pacem cum Sabinis facere,

    Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
    4.
    Of deliberation and discussion:

    haec ego cum ipsis philosophis disserebam,

    Cic. de Or. 1, 13, 57:

    tempus cum conjuratis consultando absumunt,

    Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
    5.
    Of strife, difference, etc.:

    quibuscum continenter bellum gerunt,

    Caes. B. G. 1, 1:

    cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!

    Cic. Ac. 2, 47, 143:

    neque tam quererer cum deo quod, etc.,

    id. ib. 2, 25, 81:

    cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,

    id. ib. 2, 4, 11:

    cum stomacheretur cum Metello,

    id. Or. 2, 66, 267:

    manu cum hoste confligere,

    id. Off. 1, 23, 81:

    utilia cum honestis pugnare,

    id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:

    cum majoribus nostris bella gessit,

    id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:

    cum Auruncis bellum inire,

    id. 2, 16, 8; cf.:

    cum Volscis aequo Marte discessum est,

    id. 2, 40, 14:

    inimicitias cum Africano gerere,

    Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:

    cum Scipione dissentire,

    Val. Max. 4, 1, 12:

    cum utrāque (uxore) divortium fecit,

    Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
    6.
    Of comparison:

    nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,

    Cic. Ac. 2, 5, 14:

    hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,

    id. de Or. 1, 2, 8:

    conferam Sullamne cum Junio,

    id. Clu. 34, 94:

    (orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,

    id. Off. 2, 6, 20.—
    B.
    Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:

    hominem sine re, sine fide,

    Cic. Cael. 32, 78):

    a portu illuc nunc cum laternā advenit,

    Plaut. Am. prol. 149:

    cadus cum vino,

    id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:

    olla cum aquā,

    Cato, R. R. 156:

    arcula cum ornamentis,

    Plaut. Most. 1, 3, 91:

    fiscos cum pecuniā Siciliensi,

    Cic. Verr. 1, 8, 22:

    onerariae naves cum commeatu,

    Liv. 30, 24, 5 et saep.:

    cum servili schemā,

    Plaut. Am. prol. 117;

    so of clothing,

    id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:

    ut ne quis cum telo servus esset,

    Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;

    so of weapons,

    id. Phil. 2, 8, 19; cf.:

    inmissi cum falcibus, etc.,

    id. Tusc. 5, 23, 65:

    vidi argenteum Cupidinem cum lampade,

    holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:

    simulacrum Cereris cum faucibus,

    id. ib. 2, 4, 49, §

    109: cum elephanti capite puer natus,

    Liv. 27, 11, 5; cf.:

    cum quinque pedibus natus,

    id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.

    Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,

    Liv. 9, 44, 14:

    te Romam venisse cum febri,

    Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:

    ex eis qui cum imperio sint,

    id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:

    cum imperio aut magistratu,

    Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
    C.
    With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;

    v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,

    Cic. de Or. 2, 33, 144:

    quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,

    id. Verr. 2, 3, 80, § 187:

    Numidae... in eādem mecum Africā geniti,

    Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
    D.
    In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
    a.
    Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:

    quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),

    Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:

    his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,

    Cic. Fam. 14, 14, 3:

    adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,

    id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
    b.
    Before et... et, connecting two substt.:

    cum et diurno et nocturno metu,

    Cic. Tusc. 5, 23, 66.
    III.
    In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
    B.
    It designates,
    1.
    A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
    2.
    The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
    2.
    Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
    I.
    Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
    A.
    In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
    1.
    The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
    a.
    Cum with pres. indic., often equivalent to si.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,

    Plaut. Truc. prol. 17:

    facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,

    Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:

    cum semen maturum habet, tum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:

    cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,

    id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:

    quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,

    Sen. Ep. 23, 11.—
    (β).
    With principal predicate in fut. (rare):

    ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?

    Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
    (γ).
    With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):

    haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,

    Ter. Hec. 3, 5, 33:

    qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,

    Cic. Fam. 12, 30, 2:

    (dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),

    Verg. G. 3, 457:

    nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,

    Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
    b.
    With logical perf. indic.
    (α).
    With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:

    gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,

    id. Div. 2, 70, 145:

    cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,

    Varr. R. R. 2, 2, 17:

    cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,

    Caes. B. G. 6, 16, 5:

    (hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,

    Sen. Ira, 1, 8, 2:

    quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,

    Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
    (γ).
    With two logical perff. (rare):

    cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,

    Varr. R. R. 2, 2, 6:

    quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,

    Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,

    Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:

    etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,

    Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
    (β).
    With principal predicate in pres.:

    in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,

    Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,

    Cic. Att. 1, 7:

    nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,

    Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
    (β).
    With principal predicate in fut. indic.:

    cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,

    Auct. Her. 2, 10, 15:

    cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?

    Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:

    qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,

    Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
    (γ).
    With principal predicate in fut. imper.:

    cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,

    Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
    (δ).
    With two fut. perff.:

    cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,

    Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
    e.
    In partic.
    (α).
    In definitions with pres, indic.:

    humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,

    Auct. Her. 1, 3, 5:

    purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,

    Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
    (β).
    Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,

    Cic. Rosc. Am. 22, 62:

    qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,

    id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:

    etiam cum potentes nocere intendent,

    Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:

    cum etiam plus contenderimus, etc.,

    Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
    (γ).
    Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:

    sorba in sapa cum vis condere, arida facias,

    Cato, R. R. 7 fin.Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
    2.
    With subj. referring to indefinite time.
    a.
    With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
    (α).
    With pres. subj.:

    acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,

    Plaut. Ep. 5, 2, 53:

    quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,

    Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:

    difficile est tacere cum doleas,

    Cic. Sull. 10, 31:

    etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,

    id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
    (β).
    With perf. subj.:

    difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,

    Cic. Off. 1, 19, 64:

    quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,

    id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
    b.
    In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
    c.
    In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):

    saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,

    Cic. de Or. 2, 28, 129.—
    d.
    When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
    e.
    If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:

    caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,

    Cato, R. R. 28:

    quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?

    Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
    3.
    Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:

    formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,

    Cic. Att. 6, 3, 4:

    quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,

    id. Rosc. Am. 25, 100:

    si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,

    id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
    a.
    Cum with pres. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,

    Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:

    potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?

    Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

    equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,

    Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:

    quod cum ita est,

    if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:

    quodsi ita est,

    Cic. Mur. 2, 5); so,

    often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,

    Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:

    nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,

    Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:

    quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,

    Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init.
    (β).
    With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):

    Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,

    Plaut. Curc. 4, 4, 27:

    sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?

    id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
    b.
    Cum with logical perf. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,

    after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.):

    at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),

    Prop. 4 (5), 2, 30.—
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    quom videbis tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:

    sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,

    Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
    (β).
    With principal predicate in fut. perf.:

    cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,

    Cic. Fam. 2, 12, 1.—
    (γ).
    With principal predicate in imper. fut.:

    mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,

    Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
    (δ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,

    Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
    (ε).
    In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    mox dabo quom ab re divina rediero,

    Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:

    cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,

    Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
    (β).
    With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):

    quod quom dixero, si placuerit, Facitote,

    Ter. Eun. 5, 8, 37:

    cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,

    Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
    (γ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,

    Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:

    oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
    4.
    With subj. in definite time.
    a.
    Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
    b.
    Sometimes by attraction:

    curata fac sint quom a foro redeam domum,

    Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:

    non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?

    Cic. Planc. 24, 58. —
    c.
    In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
    B.
    In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
    1.
    With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:

    portisculus signum cum dare coepisset,

    Enn. Ann. v. 234 Vahl.:

    quom testamento patris partisset bona,

    Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:

    quom venisset,

    Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):

    audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,

    Cic. de Or. 1, 11, 45:

    haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,

    id. ib. 1, 35, 160:

    cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,

    id. Inv. 2, 23, 69:

    Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,

    id. N. D. 3, 34, 83:

    eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,

    Caes. B. G. 5, 18:

    Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,

    Liv. 1, 46, 9 et saep. —
    2.
    With pluperf. indic.
    a.
    Ante-class. in place of the class. subj.:

    idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,

    Plaut. Cas. 2, 8, 28:

    Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,

    Ter. And. 3, 2, 38.—
    b.
    If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
    c.
    If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,

    id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
    3.
    If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
    a.
    With pluperf. indic.
    (α).
    With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:

    cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:

    (Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,

    Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:

    cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,

    Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
    (β).
    With principal predicate in perf. indic.:

    Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,

    Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
    b.
    With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:

    cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,

    Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,

    Caes. B. C. 2, 41:

    cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,

    Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
    4.
    In anterior clauses with imperf. subj.
    (α).
    When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):

    Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),

    Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
    (β).
    Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:

    (Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97:

    cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,

    id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
    (γ).
    When the principal action takes place during the action of the dependent clause:

    qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,

    Cic. Clu. 13, 38.—
    5.
    For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
    C.
    In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:

    quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?

    Cic. de Or. 2, 54, 220;

    where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,

    Liv. 29, 37, 8; cf.:

    cum tecum Ephesi collocutus sum,

    Cic. Fam. 13, 55, 1; and:

    cum te Puteolis prosequerer,

    id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;

    also,

    Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
    1.
    Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
    a.
    The clause expressing a momentary action:

    posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,

    id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:

    non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,

    Varr. R. R. 3, 3, 8:

    in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,

    Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:

    per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,

    id. de Or. 2, 59, 242:

    cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,

    id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:

    tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,

    Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;

    6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,

    Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;

    9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,

    Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:

    accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,

    Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:

    jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,

    Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:

    Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,

    Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:

    ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,

    Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:

    effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,

    Sen. Ben. 4, 39, 4:

    tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,

    Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
    b.
    If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):

    in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,

    Varr. R. R. 2, 5, 5:

    ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:

    nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,

    id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:

    non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,

    Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
    c.
    With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:

    ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,

    Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
    d.
    With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:

    ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,

    Varr. R. R. 3, 2, 2:

    me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,

    Cic. Brut. 89, 303:

    itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,

    id. Verr. 2, 5, 23, § 59:

    haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,

    Caes. B. C. 3, 87:

    cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,

    Liv. 42, 5, 8:

    Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,

    Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
    2.
    With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
    a.
    The action falling within the time of the principal predicate:

    set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?

    Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:

    haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,

    Cic. Brut. 43, 161:

    eo cum venio, praetor quiescebat,

    id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:

    cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,

    Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:

    cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,

    Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;

    45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,

    Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:

    beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?

    Sen. Ben. 5, 19, 7:

    bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,

    Dig. 28, 18, § 1:

    pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,

    Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
    b.
    The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):

    cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,

    Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
    3.
    The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
    a.
    Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
    (α).
    Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:

    eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?

    Plaut. Bacch. 3, 3, 17:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):

    qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,

    Cic. Att. 8, 1, 4:

    res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,

    id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:

    Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,

    id. Q. Fr. 2, 9, 3):

    Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,

    id. Phil. 6, 4, 11:

    non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,

    id. Red. Quir. 1, 3:

    etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):

    cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,

    Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:

    hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,

    Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):

    desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,

    Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:

    sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?

    id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:

    num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?

    Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,

    fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,

    id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:

    cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,

    id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,

    equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,

    id. Brut. 8, 293:

    cum censebam,

    id. de Or. 1, 62, 264:

    cum dicebam,

    id. Fam. 6, 1, 5:

    cum ponebas,

    id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:

    res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,

    id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;

    sometimes cum dabam = cum scribebam,

    Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:

    cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,

    id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:

    tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
    (β).
    The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:

    antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),

    Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,

    id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:

    Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,

    Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:

    Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,

    Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:

    cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,

    Cic. Fin. 4, 27, 54:

    cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,

    Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
    (γ).
    If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:

    tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,

    Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:

    cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,

    Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:

    Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,

    Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:

    ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),

    Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,

    according to class. usage,

    Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;

    contrary to class. usage,

    Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
    (δ).
    In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:

    nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,

    Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:

    ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,

    Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:

    nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?

    id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):

    similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),

    id. de Or. 2, 16, 70; cf.:

    nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,

    id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:

    casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,

    Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:

    Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,

    Liv. 29, 31, 1:

    cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,

    id. 36, 5, 1; cf.:

    cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,

    id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):

    cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,

    id. 36, 15, 1; cf.:

    cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,

    id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:

    tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),

    Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):

    cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,

    Plin. 10, 41, 59, § 120.—
    b.
    If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
    (α).
    In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:

    res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,

    Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:

    quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?

    Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:

    o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,

    Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;

    44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),

    Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):

    cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,

    Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,

    id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:

    cum (censor) M. Antistio equum ademisset,

    id. ib. 2, 71, 287).—
    (β).
    With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):

    magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,

    Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):

    Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,

    Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):

    cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,

    Cic. Rep. 2, 12, 23:

    an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),

    id. Sull. 17, 49:

    tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),

    id. Verr. 2, 5, 4, § 8:

    quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),

    Nep. Cim. 3, 1:

    sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,

    Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:

    quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,

    Plaut. Merc. 5, 4, 19:

    consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,

    Cic. Sest. 28, 61:

    haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,

    id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:

    Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,

    id. Fam. 3, 5, 3:

    itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,

    Liv. 1, 13, 6:

    Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,

    id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):

    cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,

    Cic. Fam. 3, 11, 1;

    so with cum essem (essemus, etc.),

    id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:

    Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),

    Liv. 42, 40, 8:

    Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,

    Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:

    Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,

    Cic. Att. 13, 49, 2:

    proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,

    Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):

    ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,

    Cic. Cat. 3, 3, 6:

    cum advesperasceret, cum lucesceret,

    id. Fam. 15, 4, 8:

    cum lux appropinquaret,

    id. Tull. 9, 21:

    cum dies instaret,

    id. Inv. 2, 31, 96:

    cum comitiorum tempus adpeteret,

    Liv. 28, 10, 1:

    cum dies comitiorum adpropinquaret,

    id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:

    cum ea dies venit,

    Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:

    cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:

    L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,

    id. Brut. 68, 241:

    cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,

    Liv. 40, 42, 10:

    cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,

    id. 8, 33, 4:

    haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,

    id. 1, 50, 7;

    so with cum maxime,

    Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):

    Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),

    Cic. Sest. 63, 132:

    Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),

    Nep. Reg. 3, 2:

    impulit ut cuperem habere, cum diceret,

    Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:

    cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,

    Caes. B. C. 3, 57:

    cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,

    id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
    (γ).
    In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:

    illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,

    Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:

    cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,

    Liv. 4, 3, 1:

    cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,

    id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:

    cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,

    id. Quint. 16, 53):

    ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,

    id. Q. Fr. 1, 3, 8:

    cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:

    sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,

    Gell. 14, 2, 10; cf.:

    cum secum reputavit,

    Tac. A. 15, 54.
    D.
    In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
    1.
    The predicate in present:

    amice facis Quom me laudas,

    Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:

    bene facitis cum venitis,

    Auct. Her. 4, 50, 63:

    quae cum taces, nulla esse concedis,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
    2.
    With fut. (rare):

    cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,

    Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
    3.
    With fut. perf. (rare):

    quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,

    Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
    4.
    With perf.:

    fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:

    loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,

    Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
    5.
    With histor. pres.:

    Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,

    Auct. Her. 1, 15, 25.—
    6.
    With imperf.:

    cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,

    Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
    7.
    Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;

    very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,

    Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
    8.
    With pluperf. (very rare):

    exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,

    Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
    * 9.
    Pluperf. and imperf.:

    quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
    10.
    Imperf. subj. (post-class.):

    tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,

    Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
    11.
    Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:

    illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,

    which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
    E.
    In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
    1.
    Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
    a.
    The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
    (α).
    With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:

    jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
    (β).
    With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:

    erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,

    Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
    (γ).
    With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:

    fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,

    Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:

    fuerunt alia genera qui... dicebant,

    id. de Or. 3, 17, 62):

    fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),

    Liv. 7, 32, 13.—
    (δ).
    With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:

    quod fuit tempus cum rura colerent homines,

    Varr. R. R. 3, 1:

    ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,

    Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
    b.
    Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
    (α).
    With pres. or fut. indic.:

    incidunt saepe tempora cum ea commutantur,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    longum illud tempus cum non ero, etc.,

    id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
    (β).
    With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:

    atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,

    Cic. Lig. 7, 20:

    memini noctis illius cum... pollicebar,

    id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:

    illa pugna quom, etc. ( = in qua),

    Plaut. Poen. 2, 26;

    Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),

    Cic. Att. 9, 9, 4:

    patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),

    Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
    (γ).
    With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:

    accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:

    numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?

    id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:

    haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),

    Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:

    eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,

    while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
    c.
    Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:

    Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,

    Cic. de Or. 2, 10, 41:

    omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,

    id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):

    posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,

    Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
    2.
    The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
    a.
    With pres., = Engl. pres. perf.
    (α).
    With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):

    hanc domum Jam multos annos est quom possideo,

    that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:

    anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,

    Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
    (β).
    With ordinals:

    vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,

    Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
    (γ).
    With diu:

    jam diu'st quom ventri victum non datis,

    Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
    b.
    Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:

    quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,

    Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
    c.
    With pluperf., the principal predicate in imperf.:

    permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,

    Liv. 9, 33, 3.—
    d.
    With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:

    dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,

    Ter. Hec. 3, 4, 7:

    unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,

    Cic. Clu. 26, 72.—
    3.
    The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
    a.
    With cardinals.
    (α).
    Time in acc. (ante-class.):

    annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,

    Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
    (β).
    With nom.:

    nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,

    Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
    b.
    With diu or dudum:

    nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,

    Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
    c.
    Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:

    omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,

    Caes. B. G. 1, 23. —
    4.
    In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
    a.
    Principal sentence defining time by temporal expressions.
    (α).
    Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,

    Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
    (β).
    Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    nondum lucebat cum Ameriae scitum est,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., cum with perf.:

    dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,

    Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
    b.
    Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
    (α).
    Principal sentence with imperf., cum with perf.:

    non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,

    Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:

    jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,

    Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
    (β).
    Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:

    jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,

    Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:

    vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
    (δ).
    Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
    (ε).
    Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
    (ζ).
    Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
    (η).
    Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
    (θ).
    Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
    (κ).
    With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):

    quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,

    Cic. Brut. 36, 138:

    jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,

    Verg. G. 3, 422.—
    5.
    In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
    a.
    When, on an occasion, on which, etc.
    (α).
    With perf. indic.:

    Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,

    Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
    (β).
    With imperf. indic.:

    num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?

    Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
    (γ).
    Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):

    nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,

    Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
    (δ).
    Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
    (ε).
    So freq. cum quidem, always with indic.:

    sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,

    Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
    b.
    Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
    (α).
    With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:

    fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,

    Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,

    cum nihilo magis,

    Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
    (β).
    With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
    6.
    Cum interea (interim).
    a.
    Adverbial (rare).
    (α).
    Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
    (β).
    Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:

    simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,

    Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:

    cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,

    Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
    b.
    Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
    (α).
    To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:

    anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,

    Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
    (β).
    To the inverted clauses (4.):

    tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,

    Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
    (γ).
    To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:

    post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,

    Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
    F.
    In clauses completing the idea of the governing verb.
    1.
    After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
    a.
    Dependent on verbs of seeing and feeling.
    (α).
    With indic.:

    nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),

    Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:

    conspectum est cum obiit,

    Liv. 5, 25, 3.—
    (β).
    With subj.:

    is... numquam est conspectus cum veniret,

    Cic. Sest. 59, 126:

    vidi... Cum tu terga dares,

    Ov. M. 13, 224.—
    b.
    After verbs of hearing, always with subj.:

    L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,

    Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    c.
    After memini, with indic. (sc. tempus):

    memini quom... haud audebat,

    Plaut. Capt. 2, 2, 53:

    memini cum mihi desipere videbare,

    Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:

    memini cum velles residere ferventissimo sole,

    Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    2.
    After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
    a.
    Verbs of thanking:

    habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:

    tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,

    Cic. Fam. 13, 24, 2.—
    b.
    Of congratulation:

    quom tu's aucta liberis... gratulor,

    Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
    c.
    Of rejoicing and grieving:

    quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,

    Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:

    cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
    d.
    Dependent on optative sentences:

    di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,

    Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
    G.
    Elliptical usages (without predicate).
    1.
    Cum maxime.
    a.
    With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:

    etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?

    Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
    b.
    By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:

    nunc cum maxume operis aliquid facere credo,

    Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:

    quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,

    Cic. Clu. 5, 12:

    castra amissa, et tum cum maxime ardere,

    Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
    2.
    Similarly with other superlatives (post-class.):

    foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,

    at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:

    cum tardissime,

    id. 18, 7, 10, § 51:

    cum longissime,

    Suet. Tib. 38.
    H.
    For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
    II.
    Causal, since, because, as.
    A.
    Anteclass., chiefly with indic.
    1.
    With pres. indic.:

    hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,

    because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:

    edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,

    since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
    2.
    With perf. indic.:

    praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,

    Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
    3.
    With subj.
    a.
    By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
    b.
    Independent of such construction:

    jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;

    Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,

    id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.

    Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,

    Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,

    Cic. Mur. 6, 13:

    cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,

    id. Fin. 1, 20, 66:

    quae cum ita sint, videamus, etc.,

    id. Clu. 44, 123:

    quod cum ita sit, etc.,

    id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
    2.
    With perf. subj.:

    cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
    3.
    With imperf. subj.
    a.
    Denoting both cause and coincidence of time:

    vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,

    Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:

    cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,

    Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
    b.
    Denoting cause without time:

    cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,

    Cic. Clu. 26, 70:

    quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,

    id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
    4.
    With pluperf. subj.:

    Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,

    Caes. B. G. 5, 22.
    C.
    With adverbs of emphasis.
    1.
    Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:

    quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?

    Cic. Arch. 5, 10:

    cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,

    id. Fam. 1, 10, 1:

    cum praesertim vos alium miseritis,

    id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
    2.
    Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:

    nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,

    Cic. Lael. 8, 28:

    numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,

    id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:

    omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,

    Curt. 4, 1, 29.—
    3.
    Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:

    me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,

    Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
    III.
    Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
    A.
    Ante-class., chiefly,
    1.
    With indic.:

    hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,

    Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
    2.
    Subj.
    a.
    By construction of principal predicate:

    tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?

    Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
    b.
    Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):

    eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?

    Plaut. Ps. 1, 2, 52.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,

    Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:

    et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?

    Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
    2.
    With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:

    indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?

    Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
    3.
    With imperf. subj.:

    ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,

    Cic. Deiot. 3, 10:

    hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,

    id. Clu. 48, 135:

    eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,

    Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin.
    4.
    With pluperf. subj.:

    Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,

    Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
    IV.
    Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
    A.
    Ante-class., mostly with indic.
    1.
    Indic.:

    qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,

    Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
    2.
    With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    Pres. subj.:

    testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,

    Cic. Brut. 7, 26:

    nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,

    Liv. 21, 31, 11.—
    2.
    Imperf. subj.:

    ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,

    id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,

    quae cum ita essent... tamen,

    although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
    3.
    With pluperf. subj.:

    cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,

    Cic. Fam. 1, 2, 4:

    patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,

    id. Rosc. Am. 11, 32.
    V.
    In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
    1.
    With imperf. subj.:

    quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?

    Cic. Brut. 55, 194:

    etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?

    id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
    2.
    With pluperf. subj.:

    quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:

    mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,

    id. Balb. 6, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Cum

  • 107 cum

    1.
    cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
    I.
    In gen., Plaut. Am. prol. 95:

    qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,

    id. ib. prol. 125:

    cum Pansā vixi in Pompeiano,

    Cic. Att. 14, 20, 4:

    semper ille antea cum uxore, tum sine eā,

    id. Mil. 21, 55:

    quibuscum essem libenter,

    id. Fam. 5, 21, 1; cf.:

    cum quibus in ceteris intellegis afuisse,

    id. Sull. 3, 7:

    si cenas hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 70:

    vagamur egentes cum conjugibus et liberis,

    Cic. Att. 8, 2, 3:

    errare malo cum Platone, etc.,

    id. Tusc. 1, 17, 39:

    qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,

    Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
    b.
    In an expression of displeasure:

    in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,

    Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
    B.
    In a designation of time with which some action concurs:

    egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?

    Plaut. Am. 2, 2, 121; so,

    cum primo luci,

    id. Cist. 2, 1, 58:

    cras cum filio cum primo luci ibo hinc,

    Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:

    cum primā luce,

    id. Att. 4, 3, 4; and:

    cum primo lumine solis,

    Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:

    pariter cum ortu solis,

    Sall. J. 106, 5:

    pariter cum occasu solis,

    id. ib. 68, 2; cf.:

    cum sole reliquit,

    Verg. A. 3, 568 et saep.:

    mane cum luci simul,

    Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:

    simul cum dono designavit templo Jovis fines,

    id. 1, 10, 5; cf.:

    et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,

    Cic. de Or. 3, 3, 10.—
    C.
    In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:

    cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,

    id. Cat. 1, 13, 33:

    cum magno provinciae periculo,

    Caes. B. G. 1, 10:

    cum summo probro,

    Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:

    cum summā tuā dignitate,

    Cic. Fin. 4, 22, 61:

    cum bonā alite,

    Cat. 61, 19:

    ferendum hoc onus est cum labore,

    Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:

    multis cum lacrimis aliquem obsecrare,

    amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:

    hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:

    orare cum lacrimis coepere,

    Liv. 5, 30, 5:

    si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,

    cum curā,

    Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:

    cum summo studio,

    Sall. C. 51, 38:

    cum quanto studio periculoque,

    Liv. 8, 25, 12 al.:

    cum multā venustate et omni sale,

    Cic. Fin. 1, 3, 9:

    summā cum celeritate ad exercitum rediit,

    Hirt. B. G. 8, 52:

    maximo cum clamore involant,

    Plaut. Am. 1, 1, 89:

    cum clamore,

    Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:

    cum clamore ac tumultu,

    id. 9, 31, 8; cf.:

    Athenienses cum silentio auditi sunt,

    id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:

    illud cum pace agemus,

    Cic. Tusc. 5, 29, 83:

    cum bonā pace,

    Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:

    cum bonā gratiā,

    Cic. Fat. 4, 7:

    cum bonā veniā,

    Liv. 29, 1, 7; cf.:

    cum veniā,

    Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:

    cum virtute vivere,

    Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:

    cum judicio,

    Quint. 10, 1, 8:

    cum firmā memoriā,

    id. 5, 10, 54:

    legata cum fide ac sine calumniā persolvere,

    Suet. Calig. 16:

    spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,

    Liv. 4, 20, 3.—
    b.
    Attributively, with subst.:

    et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,

    Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:

    frumenti cum summā caritate inopia erat,

    id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
    2.
    Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
    (α).
    Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,

    cum eo quidem, quod, etc.,

    id. 2, 4, 30. —With subj.:

    sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,

    Cic. Att. 6, 1, 7.—
    (β).
    With ut:

    Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,

    Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:

    cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,

    Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin.
    (γ).
    With ne:

    obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,

    Col. 5, 1, 4:

    cum eo, ne amplius quam has urant,

    Cels. 7, 22; and with tamen:

    cum eo tamen, ne, etc.,

    id. 2, 17.—
    3.
    Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:

    cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,

    Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:

    agite, cum dis bene juvantibus arma capite,

    Liv. 21, 43, 7; so,

    cum superis,

    Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
    4.
    Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:

    ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,

    ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,

    cum octavo, cum decimo,

    Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    cum centesimo,

    Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:

    cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,

    id. 5, 4, 3, § 24.—
    D.
    With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:

    cum linguā lingere,

    Cat. 98, 3:

    cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),

    Verg. A. 9, 816:

    cum vino et oleo ungere,

    Veg. 1, 11, 8 et saep.:

    terra in Augurum libris scripta cum R uno,

    Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
    II.
    In partic.
    A.
    Completing the meaning of verbs.
    1.
    With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:

    ut proprie cohaereat cum narratione,

    Auct. Her. 1, 7, 11:

    (haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,

    id. 1, 9, 16:

    interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,

    id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:

    quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?

    id. Clu. 31, 86:

    hanc sententiam cum virtute congruere semper,

    id. Off. 3, 3, 13:

    foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,

    id. ib. 3, 31, 111:

    capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,

    Liv. 1, 52, 4:

    cum aliquo in gratiam redire,

    id. 3, 58, 4:

    stabat cum eo senatūs majestas,

    id. 8, 34, 1:

    conjurasse cum Pausaniā,

    Curt. 7, 1, 6:

    Autronium secum facere,

    Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
    2.
    Of companionship, association, sharing, etc.:

    cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,

    Cic. de Or. 2, 14, 61:

    quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,

    id. Off. 1, 15, 46:

    nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,

    id. ib. 1, 17, 51:

    cum civibus vivere,

    id. ib. 1, 34, 124:

    cum M. Fabio mihi summus usus est,

    id. Fam. 9, 25, 2; cf.:

    cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,

    Liv. 1, 45, 2:

    partiri cum Dinaeā matre jussit,

    Cic. Clu. 7, 21:

    cum Baebio communicare,

    id. ib. 16, 47; cf.

    of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,

    Liv. 1, 58, 4:

    duos tamen pudor cum eo tenuit,

    id. 2, 10, 5.—
    3.
    Of intercourse, traffic, etc.:

    cum aliquo agere,

    to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:

    cum eo Accius injuriarum agit,

    Auct. Her. 1, 14, 24:

    si par est agere cum civibus,

    Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:

    si mihi cum Peripateticis res esset,

    Cic. Ac. 2, 35, 112:

    tecum enim mihi res est,

    id. Rosc. Am. 30, 84:

    uni tibi et cum singulis res est,

    Liv. 2, 12, 11:

    pacem cum Sabinis facere,

    Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
    4.
    Of deliberation and discussion:

    haec ego cum ipsis philosophis disserebam,

    Cic. de Or. 1, 13, 57:

    tempus cum conjuratis consultando absumunt,

    Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
    5.
    Of strife, difference, etc.:

    quibuscum continenter bellum gerunt,

    Caes. B. G. 1, 1:

    cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!

    Cic. Ac. 2, 47, 143:

    neque tam quererer cum deo quod, etc.,

    id. ib. 2, 25, 81:

    cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,

    id. ib. 2, 4, 11:

    cum stomacheretur cum Metello,

    id. Or. 2, 66, 267:

    manu cum hoste confligere,

    id. Off. 1, 23, 81:

    utilia cum honestis pugnare,

    id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:

    cum majoribus nostris bella gessit,

    id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:

    cum Auruncis bellum inire,

    id. 2, 16, 8; cf.:

    cum Volscis aequo Marte discessum est,

    id. 2, 40, 14:

    inimicitias cum Africano gerere,

    Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:

    cum Scipione dissentire,

    Val. Max. 4, 1, 12:

    cum utrāque (uxore) divortium fecit,

    Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
    6.
    Of comparison:

    nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,

    Cic. Ac. 2, 5, 14:

    hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,

    id. de Or. 1, 2, 8:

    conferam Sullamne cum Junio,

    id. Clu. 34, 94:

    (orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,

    id. Off. 2, 6, 20.—
    B.
    Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:

    hominem sine re, sine fide,

    Cic. Cael. 32, 78):

    a portu illuc nunc cum laternā advenit,

    Plaut. Am. prol. 149:

    cadus cum vino,

    id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:

    olla cum aquā,

    Cato, R. R. 156:

    arcula cum ornamentis,

    Plaut. Most. 1, 3, 91:

    fiscos cum pecuniā Siciliensi,

    Cic. Verr. 1, 8, 22:

    onerariae naves cum commeatu,

    Liv. 30, 24, 5 et saep.:

    cum servili schemā,

    Plaut. Am. prol. 117;

    so of clothing,

    id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:

    ut ne quis cum telo servus esset,

    Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;

    so of weapons,

    id. Phil. 2, 8, 19; cf.:

    inmissi cum falcibus, etc.,

    id. Tusc. 5, 23, 65:

    vidi argenteum Cupidinem cum lampade,

    holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:

    simulacrum Cereris cum faucibus,

    id. ib. 2, 4, 49, §

    109: cum elephanti capite puer natus,

    Liv. 27, 11, 5; cf.:

    cum quinque pedibus natus,

    id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.

    Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,

    Liv. 9, 44, 14:

    te Romam venisse cum febri,

    Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:

    ex eis qui cum imperio sint,

    id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:

    cum imperio aut magistratu,

    Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
    C.
    With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;

    v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,

    Cic. de Or. 2, 33, 144:

    quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,

    id. Verr. 2, 3, 80, § 187:

    Numidae... in eādem mecum Africā geniti,

    Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
    D.
    In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
    a.
    Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:

    quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),

    Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:

    his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,

    Cic. Fam. 14, 14, 3:

    adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,

    id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
    b.
    Before et... et, connecting two substt.:

    cum et diurno et nocturno metu,

    Cic. Tusc. 5, 23, 66.
    III.
    In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
    B.
    It designates,
    1.
    A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
    2.
    The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
    2.
    Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
    I.
    Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
    A.
    In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
    1.
    The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
    a.
    Cum with pres. indic., often equivalent to si.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,

    Plaut. Truc. prol. 17:

    facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,

    Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:

    cum semen maturum habet, tum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:

    cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,

    id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:

    quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,

    Sen. Ep. 23, 11.—
    (β).
    With principal predicate in fut. (rare):

    ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?

    Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
    (γ).
    With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):

    haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,

    Ter. Hec. 3, 5, 33:

    qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,

    Cic. Fam. 12, 30, 2:

    (dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),

    Verg. G. 3, 457:

    nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,

    Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
    b.
    With logical perf. indic.
    (α).
    With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:

    gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,

    id. Div. 2, 70, 145:

    cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,

    Varr. R. R. 2, 2, 17:

    cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,

    Caes. B. G. 6, 16, 5:

    (hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,

    Sen. Ira, 1, 8, 2:

    quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,

    Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
    (γ).
    With two logical perff. (rare):

    cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,

    Varr. R. R. 2, 2, 6:

    quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,

    Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,

    Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:

    etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,

    Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
    (β).
    With principal predicate in pres.:

    in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,

    Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,

    Cic. Att. 1, 7:

    nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,

    Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
    (β).
    With principal predicate in fut. indic.:

    cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,

    Auct. Her. 2, 10, 15:

    cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?

    Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:

    qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,

    Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
    (γ).
    With principal predicate in fut. imper.:

    cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,

    Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
    (δ).
    With two fut. perff.:

    cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,

    Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
    e.
    In partic.
    (α).
    In definitions with pres, indic.:

    humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,

    Auct. Her. 1, 3, 5:

    purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,

    Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
    (β).
    Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,

    Cic. Rosc. Am. 22, 62:

    qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,

    id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:

    etiam cum potentes nocere intendent,

    Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:

    cum etiam plus contenderimus, etc.,

    Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
    (γ).
    Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:

    sorba in sapa cum vis condere, arida facias,

    Cato, R. R. 7 fin.Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
    2.
    With subj. referring to indefinite time.
    a.
    With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
    (α).
    With pres. subj.:

    acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,

    Plaut. Ep. 5, 2, 53:

    quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,

    Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:

    difficile est tacere cum doleas,

    Cic. Sull. 10, 31:

    etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,

    id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
    (β).
    With perf. subj.:

    difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,

    Cic. Off. 1, 19, 64:

    quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,

    id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
    b.
    In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
    c.
    In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):

    saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,

    Cic. de Or. 2, 28, 129.—
    d.
    When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
    e.
    If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:

    caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,

    Cato, R. R. 28:

    quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?

    Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
    3.
    Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:

    formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,

    Cic. Att. 6, 3, 4:

    quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,

    id. Rosc. Am. 25, 100:

    si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,

    id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
    a.
    Cum with pres. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,

    Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:

    potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?

    Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

    equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,

    Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:

    quod cum ita est,

    if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:

    quodsi ita est,

    Cic. Mur. 2, 5); so,

    often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,

    Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:

    nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,

    Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:

    quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,

    Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init.
    (β).
    With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):

    Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,

    Plaut. Curc. 4, 4, 27:

    sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?

    id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
    b.
    Cum with logical perf. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,

    after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.):

    at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),

    Prop. 4 (5), 2, 30.—
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    quom videbis tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:

    sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,

    Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
    (β).
    With principal predicate in fut. perf.:

    cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,

    Cic. Fam. 2, 12, 1.—
    (γ).
    With principal predicate in imper. fut.:

    mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,

    Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
    (δ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,

    Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
    (ε).
    In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    mox dabo quom ab re divina rediero,

    Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:

    cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,

    Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
    (β).
    With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):

    quod quom dixero, si placuerit, Facitote,

    Ter. Eun. 5, 8, 37:

    cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,

    Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
    (γ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,

    Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:

    oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
    4.
    With subj. in definite time.
    a.
    Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
    b.
    Sometimes by attraction:

    curata fac sint quom a foro redeam domum,

    Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:

    non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?

    Cic. Planc. 24, 58. —
    c.
    In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
    B.
    In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
    1.
    With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:

    portisculus signum cum dare coepisset,

    Enn. Ann. v. 234 Vahl.:

    quom testamento patris partisset bona,

    Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:

    quom venisset,

    Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):

    audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,

    Cic. de Or. 1, 11, 45:

    haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,

    id. ib. 1, 35, 160:

    cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,

    id. Inv. 2, 23, 69:

    Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,

    id. N. D. 3, 34, 83:

    eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,

    Caes. B. G. 5, 18:

    Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,

    Liv. 1, 46, 9 et saep. —
    2.
    With pluperf. indic.
    a.
    Ante-class. in place of the class. subj.:

    idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,

    Plaut. Cas. 2, 8, 28:

    Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,

    Ter. And. 3, 2, 38.—
    b.
    If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
    c.
    If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,

    id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
    3.
    If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
    a.
    With pluperf. indic.
    (α).
    With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:

    cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:

    (Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,

    Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:

    cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,

    Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
    (β).
    With principal predicate in perf. indic.:

    Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,

    Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
    b.
    With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:

    cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,

    Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,

    Caes. B. C. 2, 41:

    cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,

    Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
    4.
    In anterior clauses with imperf. subj.
    (α).
    When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):

    Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),

    Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
    (β).
    Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:

    (Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97:

    cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,

    id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
    (γ).
    When the principal action takes place during the action of the dependent clause:

    qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,

    Cic. Clu. 13, 38.—
    5.
    For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
    C.
    In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:

    quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?

    Cic. de Or. 2, 54, 220;

    where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,

    Liv. 29, 37, 8; cf.:

    cum tecum Ephesi collocutus sum,

    Cic. Fam. 13, 55, 1; and:

    cum te Puteolis prosequerer,

    id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;

    also,

    Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
    1.
    Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
    a.
    The clause expressing a momentary action:

    posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,

    id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:

    non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,

    Varr. R. R. 3, 3, 8:

    in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,

    Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:

    per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,

    id. de Or. 2, 59, 242:

    cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,

    id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:

    tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,

    Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;

    6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,

    Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;

    9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,

    Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:

    accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,

    Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:

    jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,

    Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:

    Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,

    Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:

    ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,

    Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:

    effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,

    Sen. Ben. 4, 39, 4:

    tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,

    Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
    b.
    If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):

    in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,

    Varr. R. R. 2, 5, 5:

    ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:

    nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,

    id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:

    non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,

    Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
    c.
    With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:

    ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,

    Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
    d.
    With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:

    ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,

    Varr. R. R. 3, 2, 2:

    me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,

    Cic. Brut. 89, 303:

    itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,

    id. Verr. 2, 5, 23, § 59:

    haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,

    Caes. B. C. 3, 87:

    cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,

    Liv. 42, 5, 8:

    Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,

    Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
    2.
    With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
    a.
    The action falling within the time of the principal predicate:

    set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?

    Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:

    haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,

    Cic. Brut. 43, 161:

    eo cum venio, praetor quiescebat,

    id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:

    cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,

    Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:

    cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,

    Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;

    45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,

    Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:

    beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?

    Sen. Ben. 5, 19, 7:

    bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,

    Dig. 28, 18, § 1:

    pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,

    Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
    b.
    The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):

    cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,

    Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
    3.
    The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
    a.
    Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
    (α).
    Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:

    eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?

    Plaut. Bacch. 3, 3, 17:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):

    qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,

    Cic. Att. 8, 1, 4:

    res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,

    id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:

    Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,

    id. Q. Fr. 2, 9, 3):

    Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,

    id. Phil. 6, 4, 11:

    non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,

    id. Red. Quir. 1, 3:

    etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):

    cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,

    Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:

    hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,

    Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):

    desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,

    Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:

    sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?

    id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:

    num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?

    Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,

    fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,

    id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:

    cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,

    id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,

    equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,

    id. Brut. 8, 293:

    cum censebam,

    id. de Or. 1, 62, 264:

    cum dicebam,

    id. Fam. 6, 1, 5:

    cum ponebas,

    id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:

    res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,

    id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;

    sometimes cum dabam = cum scribebam,

    Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:

    cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,

    id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:

    tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
    (β).
    The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:

    antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),

    Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,

    id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:

    Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,

    Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:

    Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,

    Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:

    cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,

    Cic. Fin. 4, 27, 54:

    cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,

    Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
    (γ).
    If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:

    tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,

    Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:

    cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,

    Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:

    Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,

    Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:

    ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),

    Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,

    according to class. usage,

    Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;

    contrary to class. usage,

    Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
    (δ).
    In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:

    nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,

    Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:

    ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,

    Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:

    nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?

    id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):

    similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),

    id. de Or. 2, 16, 70; cf.:

    nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,

    id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:

    casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,

    Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:

    Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,

    Liv. 29, 31, 1:

    cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,

    id. 36, 5, 1; cf.:

    cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,

    id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):

    cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,

    id. 36, 15, 1; cf.:

    cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,

    id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:

    tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),

    Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):

    cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,

    Plin. 10, 41, 59, § 120.—
    b.
    If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
    (α).
    In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:

    res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,

    Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:

    quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?

    Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:

    o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,

    Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;

    44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),

    Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):

    cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,

    Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,

    id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:

    cum (censor) M. Antistio equum ademisset,

    id. ib. 2, 71, 287).—
    (β).
    With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):

    magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,

    Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):

    Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,

    Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):

    cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,

    Cic. Rep. 2, 12, 23:

    an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),

    id. Sull. 17, 49:

    tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),

    id. Verr. 2, 5, 4, § 8:

    quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),

    Nep. Cim. 3, 1:

    sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,

    Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:

    quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,

    Plaut. Merc. 5, 4, 19:

    consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,

    Cic. Sest. 28, 61:

    haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,

    id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:

    Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,

    id. Fam. 3, 5, 3:

    itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,

    Liv. 1, 13, 6:

    Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,

    id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):

    cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,

    Cic. Fam. 3, 11, 1;

    so with cum essem (essemus, etc.),

    id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:

    Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),

    Liv. 42, 40, 8:

    Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,

    Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:

    Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,

    Cic. Att. 13, 49, 2:

    proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,

    Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):

    ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,

    Cic. Cat. 3, 3, 6:

    cum advesperasceret, cum lucesceret,

    id. Fam. 15, 4, 8:

    cum lux appropinquaret,

    id. Tull. 9, 21:

    cum dies instaret,

    id. Inv. 2, 31, 96:

    cum comitiorum tempus adpeteret,

    Liv. 28, 10, 1:

    cum dies comitiorum adpropinquaret,

    id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:

    cum ea dies venit,

    Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:

    cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:

    L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,

    id. Brut. 68, 241:

    cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,

    Liv. 40, 42, 10:

    cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,

    id. 8, 33, 4:

    haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,

    id. 1, 50, 7;

    so with cum maxime,

    Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):

    Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),

    Cic. Sest. 63, 132:

    Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),

    Nep. Reg. 3, 2:

    impulit ut cuperem habere, cum diceret,

    Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:

    cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,

    Caes. B. C. 3, 57:

    cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,

    id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
    (γ).
    In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:

    illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,

    Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:

    cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,

    Liv. 4, 3, 1:

    cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,

    id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:

    cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,

    id. Quint. 16, 53):

    ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,

    id. Q. Fr. 1, 3, 8:

    cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:

    sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,

    Gell. 14, 2, 10; cf.:

    cum secum reputavit,

    Tac. A. 15, 54.
    D.
    In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
    1.
    The predicate in present:

    amice facis Quom me laudas,

    Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:

    bene facitis cum venitis,

    Auct. Her. 4, 50, 63:

    quae cum taces, nulla esse concedis,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
    2.
    With fut. (rare):

    cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,

    Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
    3.
    With fut. perf. (rare):

    quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,

    Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
    4.
    With perf.:

    fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:

    loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,

    Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
    5.
    With histor. pres.:

    Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,

    Auct. Her. 1, 15, 25.—
    6.
    With imperf.:

    cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,

    Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
    7.
    Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;

    very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,

    Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
    8.
    With pluperf. (very rare):

    exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,

    Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
    * 9.
    Pluperf. and imperf.:

    quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
    10.
    Imperf. subj. (post-class.):

    tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,

    Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
    11.
    Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:

    illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,

    which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
    E.
    In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
    1.
    Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
    a.
    The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
    (α).
    With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:

    jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
    (β).
    With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:

    erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,

    Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
    (γ).
    With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:

    fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,

    Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:

    fuerunt alia genera qui... dicebant,

    id. de Or. 3, 17, 62):

    fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),

    Liv. 7, 32, 13.—
    (δ).
    With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:

    quod fuit tempus cum rura colerent homines,

    Varr. R. R. 3, 1:

    ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,

    Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
    b.
    Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
    (α).
    With pres. or fut. indic.:

    incidunt saepe tempora cum ea commutantur,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    longum illud tempus cum non ero, etc.,

    id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
    (β).
    With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:

    atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,

    Cic. Lig. 7, 20:

    memini noctis illius cum... pollicebar,

    id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:

    illa pugna quom, etc. ( = in qua),

    Plaut. Poen. 2, 26;

    Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),

    Cic. Att. 9, 9, 4:

    patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),

    Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
    (γ).
    With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:

    accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:

    numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?

    id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:

    haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),

    Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:

    eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,

    while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
    c.
    Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:

    Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,

    Cic. de Or. 2, 10, 41:

    omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,

    id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):

    posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,

    Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
    2.
    The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
    a.
    With pres., = Engl. pres. perf.
    (α).
    With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):

    hanc domum Jam multos annos est quom possideo,

    that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:

    anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,

    Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
    (β).
    With ordinals:

    vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,

    Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
    (γ).
    With diu:

    jam diu'st quom ventri victum non datis,

    Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
    b.
    Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:

    quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,

    Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
    c.
    With pluperf., the principal predicate in imperf.:

    permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,

    Liv. 9, 33, 3.—
    d.
    With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:

    dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,

    Ter. Hec. 3, 4, 7:

    unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,

    Cic. Clu. 26, 72.—
    3.
    The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
    a.
    With cardinals.
    (α).
    Time in acc. (ante-class.):

    annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,

    Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
    (β).
    With nom.:

    nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,

    Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
    b.
    With diu or dudum:

    nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,

    Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
    c.
    Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:

    omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,

    Caes. B. G. 1, 23. —
    4.
    In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
    a.
    Principal sentence defining time by temporal expressions.
    (α).
    Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,

    Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
    (β).
    Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    nondum lucebat cum Ameriae scitum est,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., cum with perf.:

    dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,

    Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
    b.
    Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
    (α).
    Principal sentence with imperf., cum with perf.:

    non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,

    Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:

    jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,

    Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
    (β).
    Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:

    jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,

    Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:

    vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
    (δ).
    Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
    (ε).
    Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
    (ζ).
    Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
    (η).
    Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
    (θ).
    Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
    (κ).
    With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):

    quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,

    Cic. Brut. 36, 138:

    jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,

    Verg. G. 3, 422.—
    5.
    In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
    a.
    When, on an occasion, on which, etc.
    (α).
    With perf. indic.:

    Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,

    Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
    (β).
    With imperf. indic.:

    num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?

    Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
    (γ).
    Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):

    nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,

    Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
    (δ).
    Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
    (ε).
    So freq. cum quidem, always with indic.:

    sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,

    Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
    b.
    Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
    (α).
    With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:

    fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,

    Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,

    cum nihilo magis,

    Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
    (β).
    With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
    6.
    Cum interea (interim).
    a.
    Adverbial (rare).
    (α).
    Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
    (β).
    Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:

    simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,

    Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:

    cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,

    Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
    b.
    Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
    (α).
    To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:

    anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,

    Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
    (β).
    To the inverted clauses (4.):

    tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,

    Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
    (γ).
    To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:

    post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,

    Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
    F.
    In clauses completing the idea of the governing verb.
    1.
    After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
    a.
    Dependent on verbs of seeing and feeling.
    (α).
    With indic.:

    nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),

    Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:

    conspectum est cum obiit,

    Liv. 5, 25, 3.—
    (β).
    With subj.:

    is... numquam est conspectus cum veniret,

    Cic. Sest. 59, 126:

    vidi... Cum tu terga dares,

    Ov. M. 13, 224.—
    b.
    After verbs of hearing, always with subj.:

    L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,

    Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    c.
    After memini, with indic. (sc. tempus):

    memini quom... haud audebat,

    Plaut. Capt. 2, 2, 53:

    memini cum mihi desipere videbare,

    Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:

    memini cum velles residere ferventissimo sole,

    Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    2.
    After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
    a.
    Verbs of thanking:

    habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:

    tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,

    Cic. Fam. 13, 24, 2.—
    b.
    Of congratulation:

    quom tu's aucta liberis... gratulor,

    Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
    c.
    Of rejoicing and grieving:

    quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,

    Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:

    cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
    d.
    Dependent on optative sentences:

    di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,

    Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
    G.
    Elliptical usages (without predicate).
    1.
    Cum maxime.
    a.
    With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:

    etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?

    Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
    b.
    By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:

    nunc cum maxume operis aliquid facere credo,

    Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:

    quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,

    Cic. Clu. 5, 12:

    castra amissa, et tum cum maxime ardere,

    Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
    2.
    Similarly with other superlatives (post-class.):

    foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,

    at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:

    cum tardissime,

    id. 18, 7, 10, § 51:

    cum longissime,

    Suet. Tib. 38.
    H.
    For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
    II.
    Causal, since, because, as.
    A.
    Anteclass., chiefly with indic.
    1.
    With pres. indic.:

    hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,

    because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:

    edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,

    since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
    2.
    With perf. indic.:

    praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,

    Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
    3.
    With subj.
    a.
    By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
    b.
    Independent of such construction:

    jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;

    Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,

    id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.

    Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,

    Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,

    Cic. Mur. 6, 13:

    cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,

    id. Fin. 1, 20, 66:

    quae cum ita sint, videamus, etc.,

    id. Clu. 44, 123:

    quod cum ita sit, etc.,

    id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
    2.
    With perf. subj.:

    cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
    3.
    With imperf. subj.
    a.
    Denoting both cause and coincidence of time:

    vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,

    Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:

    cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,

    Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
    b.
    Denoting cause without time:

    cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,

    Cic. Clu. 26, 70:

    quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,

    id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
    4.
    With pluperf. subj.:

    Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,

    Caes. B. G. 5, 22.
    C.
    With adverbs of emphasis.
    1.
    Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:

    quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?

    Cic. Arch. 5, 10:

    cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,

    id. Fam. 1, 10, 1:

    cum praesertim vos alium miseritis,

    id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
    2.
    Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:

    nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,

    Cic. Lael. 8, 28:

    numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,

    id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:

    omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,

    Curt. 4, 1, 29.—
    3.
    Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:

    me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,

    Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
    III.
    Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
    A.
    Ante-class., chiefly,
    1.
    With indic.:

    hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,

    Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
    2.
    Subj.
    a.
    By construction of principal predicate:

    tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?

    Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
    b.
    Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):

    eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?

    Plaut. Ps. 1, 2, 52.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,

    Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:

    et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?

    Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
    2.
    With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:

    indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?

    Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
    3.
    With imperf. subj.:

    ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,

    Cic. Deiot. 3, 10:

    hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,

    id. Clu. 48, 135:

    eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,

    Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin.
    4.
    With pluperf. subj.:

    Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,

    Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
    IV.
    Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
    A.
    Ante-class., mostly with indic.
    1.
    Indic.:

    qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,

    Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
    2.
    With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    Pres. subj.:

    testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,

    Cic. Brut. 7, 26:

    nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,

    Liv. 21, 31, 11.—
    2.
    Imperf. subj.:

    ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,

    id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,

    quae cum ita essent... tamen,

    although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
    3.
    With pluperf. subj.:

    cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,

    Cic. Fam. 1, 2, 4:

    patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,

    id. Rosc. Am. 11, 32.
    V.
    In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
    1.
    With imperf. subj.:

    quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?

    Cic. Brut. 55, 194:

    etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?

    id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
    2.
    With pluperf. subj.:

    quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:

    mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,

    id. Balb. 6, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > cum

  • 108 Cum2

    1.
    cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
    I.
    In gen., Plaut. Am. prol. 95:

    qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,

    id. ib. prol. 125:

    cum Pansā vixi in Pompeiano,

    Cic. Att. 14, 20, 4:

    semper ille antea cum uxore, tum sine eā,

    id. Mil. 21, 55:

    quibuscum essem libenter,

    id. Fam. 5, 21, 1; cf.:

    cum quibus in ceteris intellegis afuisse,

    id. Sull. 3, 7:

    si cenas hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 70:

    vagamur egentes cum conjugibus et liberis,

    Cic. Att. 8, 2, 3:

    errare malo cum Platone, etc.,

    id. Tusc. 1, 17, 39:

    qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,

    Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
    b.
    In an expression of displeasure:

    in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,

    Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
    B.
    In a designation of time with which some action concurs:

    egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?

    Plaut. Am. 2, 2, 121; so,

    cum primo luci,

    id. Cist. 2, 1, 58:

    cras cum filio cum primo luci ibo hinc,

    Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:

    cum primā luce,

    id. Att. 4, 3, 4; and:

    cum primo lumine solis,

    Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:

    pariter cum ortu solis,

    Sall. J. 106, 5:

    pariter cum occasu solis,

    id. ib. 68, 2; cf.:

    cum sole reliquit,

    Verg. A. 3, 568 et saep.:

    mane cum luci simul,

    Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:

    simul cum dono designavit templo Jovis fines,

    id. 1, 10, 5; cf.:

    et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,

    Cic. de Or. 3, 3, 10.—
    C.
    In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:

    cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:

    cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,

    id. Cat. 1, 13, 33:

    cum magno provinciae periculo,

    Caes. B. G. 1, 10:

    cum summo probro,

    Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:

    cum summā tuā dignitate,

    Cic. Fin. 4, 22, 61:

    cum bonā alite,

    Cat. 61, 19:

    ferendum hoc onus est cum labore,

    Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:

    multis cum lacrimis aliquem obsecrare,

    amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:

    hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:

    orare cum lacrimis coepere,

    Liv. 5, 30, 5:

    si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,

    Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,

    cum curā,

    Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:

    cum summo studio,

    Sall. C. 51, 38:

    cum quanto studio periculoque,

    Liv. 8, 25, 12 al.:

    cum multā venustate et omni sale,

    Cic. Fin. 1, 3, 9:

    summā cum celeritate ad exercitum rediit,

    Hirt. B. G. 8, 52:

    maximo cum clamore involant,

    Plaut. Am. 1, 1, 89:

    cum clamore,

    Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:

    cum clamore ac tumultu,

    id. 9, 31, 8; cf.:

    Athenienses cum silentio auditi sunt,

    id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:

    illud cum pace agemus,

    Cic. Tusc. 5, 29, 83:

    cum bonā pace,

    Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:

    cum bonā gratiā,

    Cic. Fat. 4, 7:

    cum bonā veniā,

    Liv. 29, 1, 7; cf.:

    cum veniā,

    Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:

    cum virtute vivere,

    Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:

    cum judicio,

    Quint. 10, 1, 8:

    cum firmā memoriā,

    id. 5, 10, 54:

    legata cum fide ac sine calumniā persolvere,

    Suet. Calig. 16:

    spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,

    Liv. 4, 20, 3.—
    b.
    Attributively, with subst.:

    et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,

    Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:

    frumenti cum summā caritate inopia erat,

    id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
    2.
    Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
    (α).
    Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,

    cum eo quidem, quod, etc.,

    id. 2, 4, 30. —With subj.:

    sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,

    Cic. Att. 6, 1, 7.—
    (β).
    With ut:

    Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,

    Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:

    cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,

    Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin.
    (γ).
    With ne:

    obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,

    Col. 5, 1, 4:

    cum eo, ne amplius quam has urant,

    Cels. 7, 22; and with tamen:

    cum eo tamen, ne, etc.,

    id. 2, 17.—
    3.
    Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:

    cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,

    Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:

    agite, cum dis bene juvantibus arma capite,

    Liv. 21, 43, 7; so,

    cum superis,

    Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
    4.
    Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:

    ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,

    ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,

    cum octavo, cum decimo,

    Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    cum centesimo,

    Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:

    cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,

    id. 5, 4, 3, § 24.—
    D.
    With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:

    cum linguā lingere,

    Cat. 98, 3:

    cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),

    Verg. A. 9, 816:

    cum vino et oleo ungere,

    Veg. 1, 11, 8 et saep.:

    terra in Augurum libris scripta cum R uno,

    Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
    II.
    In partic.
    A.
    Completing the meaning of verbs.
    1.
    With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:

    ut proprie cohaereat cum narratione,

    Auct. Her. 1, 7, 11:

    (haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,

    id. 1, 9, 16:

    interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,

    id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:

    quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?

    id. Clu. 31, 86:

    hanc sententiam cum virtute congruere semper,

    id. Off. 3, 3, 13:

    foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,

    id. ib. 3, 31, 111:

    capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,

    Liv. 1, 52, 4:

    cum aliquo in gratiam redire,

    id. 3, 58, 4:

    stabat cum eo senatūs majestas,

    id. 8, 34, 1:

    conjurasse cum Pausaniā,

    Curt. 7, 1, 6:

    Autronium secum facere,

    Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
    2.
    Of companionship, association, sharing, etc.:

    cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,

    Cic. de Or. 2, 14, 61:

    quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,

    id. Off. 1, 15, 46:

    nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,

    id. ib. 1, 17, 51:

    cum civibus vivere,

    id. ib. 1, 34, 124:

    cum M. Fabio mihi summus usus est,

    id. Fam. 9, 25, 2; cf.:

    cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,

    Liv. 1, 45, 2:

    partiri cum Dinaeā matre jussit,

    Cic. Clu. 7, 21:

    cum Baebio communicare,

    id. ib. 16, 47; cf.

    of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,

    Liv. 1, 58, 4:

    duos tamen pudor cum eo tenuit,

    id. 2, 10, 5.—
    3.
    Of intercourse, traffic, etc.:

    cum aliquo agere,

    to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:

    cum eo Accius injuriarum agit,

    Auct. Her. 1, 14, 24:

    si par est agere cum civibus,

    Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:

    si mihi cum Peripateticis res esset,

    Cic. Ac. 2, 35, 112:

    tecum enim mihi res est,

    id. Rosc. Am. 30, 84:

    uni tibi et cum singulis res est,

    Liv. 2, 12, 11:

    pacem cum Sabinis facere,

    Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
    4.
    Of deliberation and discussion:

    haec ego cum ipsis philosophis disserebam,

    Cic. de Or. 1, 13, 57:

    tempus cum conjuratis consultando absumunt,

    Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
    5.
    Of strife, difference, etc.:

    quibuscum continenter bellum gerunt,

    Caes. B. G. 1, 1:

    cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!

    Cic. Ac. 2, 47, 143:

    neque tam quererer cum deo quod, etc.,

    id. ib. 2, 25, 81:

    cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,

    id. ib. 2, 4, 11:

    cum stomacheretur cum Metello,

    id. Or. 2, 66, 267:

    manu cum hoste confligere,

    id. Off. 1, 23, 81:

    utilia cum honestis pugnare,

    id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:

    cum majoribus nostris bella gessit,

    id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:

    cum Auruncis bellum inire,

    id. 2, 16, 8; cf.:

    cum Volscis aequo Marte discessum est,

    id. 2, 40, 14:

    inimicitias cum Africano gerere,

    Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:

    cum Scipione dissentire,

    Val. Max. 4, 1, 12:

    cum utrāque (uxore) divortium fecit,

    Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
    6.
    Of comparison:

    nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,

    Cic. Ac. 2, 5, 14:

    hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,

    id. de Or. 1, 2, 8:

    conferam Sullamne cum Junio,

    id. Clu. 34, 94:

    (orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,

    id. Off. 2, 6, 20.—
    B.
    Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:

    hominem sine re, sine fide,

    Cic. Cael. 32, 78):

    a portu illuc nunc cum laternā advenit,

    Plaut. Am. prol. 149:

    cadus cum vino,

    id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:

    olla cum aquā,

    Cato, R. R. 156:

    arcula cum ornamentis,

    Plaut. Most. 1, 3, 91:

    fiscos cum pecuniā Siciliensi,

    Cic. Verr. 1, 8, 22:

    onerariae naves cum commeatu,

    Liv. 30, 24, 5 et saep.:

    cum servili schemā,

    Plaut. Am. prol. 117;

    so of clothing,

    id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:

    ut ne quis cum telo servus esset,

    Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;

    so of weapons,

    id. Phil. 2, 8, 19; cf.:

    inmissi cum falcibus, etc.,

    id. Tusc. 5, 23, 65:

    vidi argenteum Cupidinem cum lampade,

    holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:

    simulacrum Cereris cum faucibus,

    id. ib. 2, 4, 49, §

    109: cum elephanti capite puer natus,

    Liv. 27, 11, 5; cf.:

    cum quinque pedibus natus,

    id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.

    Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,

    Liv. 9, 44, 14:

    te Romam venisse cum febri,

    Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:

    ex eis qui cum imperio sint,

    id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:

    cum imperio aut magistratu,

    Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
    C.
    With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;

    v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,

    Cic. de Or. 2, 33, 144:

    quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,

    id. Verr. 2, 3, 80, § 187:

    Numidae... in eādem mecum Africā geniti,

    Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
    D.
    In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
    a.
    Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:

    quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),

    Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:

    his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,

    Cic. Fam. 14, 14, 3:

    adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,

    id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
    b.
    Before et... et, connecting two substt.:

    cum et diurno et nocturno metu,

    Cic. Tusc. 5, 23, 66.
    III.
    In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
    B.
    It designates,
    1.
    A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
    2.
    The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
    2.
    Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
    I.
    Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
    A.
    In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
    1.
    The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
    a.
    Cum with pres. indic., often equivalent to si.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,

    Plaut. Truc. prol. 17:

    facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,

    Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:

    cum semen maturum habet, tum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:

    cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,

    id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:

    quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,

    Sen. Ep. 23, 11.—
    (β).
    With principal predicate in fut. (rare):

    ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?

    Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
    (γ).
    With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):

    haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,

    Ter. Hec. 3, 5, 33:

    qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,

    Cic. Fam. 12, 30, 2:

    (dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),

    Verg. G. 3, 457:

    nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,

    Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
    b.
    With logical perf. indic.
    (α).
    With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:

    gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,

    id. Div. 2, 70, 145:

    cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,

    Varr. R. R. 2, 2, 17:

    cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,

    Caes. B. G. 6, 16, 5:

    (hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,

    Sen. Ira, 1, 8, 2:

    quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,

    Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
    (γ).
    With two logical perff. (rare):

    cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,

    Varr. R. R. 2, 2, 6:

    quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,

    Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,

    Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:

    etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,

    Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
    (β).
    With principal predicate in pres.:

    in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,

    Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in pres.:

    quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,

    Cic. Att. 1, 7:

    nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,

    Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
    (β).
    With principal predicate in fut. indic.:

    cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,

    Auct. Her. 2, 10, 15:

    cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?

    Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:

    qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,

    Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
    (γ).
    With principal predicate in fut. imper.:

    cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,

    Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
    (δ).
    With two fut. perff.:

    cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,

    Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
    e.
    In partic.
    (α).
    In definitions with pres, indic.:

    humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,

    Auct. Her. 1, 3, 5:

    purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,

    Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
    (β).
    Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,

    Cic. Rosc. Am. 22, 62:

    qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,

    id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:

    etiam cum potentes nocere intendent,

    Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:

    cum etiam plus contenderimus, etc.,

    Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
    (γ).
    Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:

    sorba in sapa cum vis condere, arida facias,

    Cato, R. R. 7 fin.Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
    2.
    With subj. referring to indefinite time.
    a.
    With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
    (α).
    With pres. subj.:

    acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,

    Plaut. Ep. 5, 2, 53:

    quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,

    Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:

    difficile est tacere cum doleas,

    Cic. Sull. 10, 31:

    etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,

    id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
    (β).
    With perf. subj.:

    difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,

    Cic. Off. 1, 19, 64:

    quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,

    id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
    b.
    In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
    c.
    In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):

    saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,

    Cic. de Or. 2, 28, 129.—
    d.
    When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
    e.
    If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:

    caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,

    Cato, R. R. 28:

    quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?

    Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
    3.
    Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:

    formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,

    Cic. Att. 6, 3, 4:

    quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,

    id. Rosc. Am. 25, 100:

    si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,

    id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
    a.
    Cum with pres. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,

    Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:

    potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?

    Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

    equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,

    Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:

    quod cum ita est,

    if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:

    quodsi ita est,

    Cic. Mur. 2, 5); so,

    often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,

    Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:

    nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,

    Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:

    quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,

    Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init.
    (β).
    With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):

    Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,

    Plaut. Curc. 4, 4, 27:

    sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?

    id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
    b.
    Cum with logical perf. indic.
    (α).
    Principal predicate in pres.:

    ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,

    after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
    (β).
    With principal predicate in fut. ( poet.):

    at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),

    Prop. 4 (5), 2, 30.—
    c.
    With fut.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    quom videbis tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:

    sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,

    Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
    (β).
    With principal predicate in fut. perf.:

    cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,

    Cic. Fam. 2, 12, 1.—
    (γ).
    With principal predicate in imper. fut.:

    mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,

    Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
    (δ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,

    Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
    (ε).
    In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
    d.
    With fut. perf.
    (α).
    With principal predicate in fut.:

    mox dabo quom ab re divina rediero,

    Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:

    cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,

    Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
    (β).
    With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):

    quod quom dixero, si placuerit, Facitote,

    Ter. Eun. 5, 8, 37:

    cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,

    Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
    (γ).
    With principal predicate in subj. (potential):

    quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,

    Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:

    oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
    4.
    With subj. in definite time.
    a.
    Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
    b.
    Sometimes by attraction:

    curata fac sint quom a foro redeam domum,

    Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:

    non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?

    Cic. Planc. 24, 58. —
    c.
    In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
    B.
    In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
    1.
    With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:

    portisculus signum cum dare coepisset,

    Enn. Ann. v. 234 Vahl.:

    quom testamento patris partisset bona,

    Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:

    quom venisset,

    Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):

    audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,

    Cic. de Or. 1, 11, 45:

    haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,

    id. ib. 1, 35, 160:

    cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,

    id. Inv. 2, 23, 69:

    Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,

    id. N. D. 3, 34, 83:

    eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,

    Caes. B. G. 5, 18:

    Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,

    Liv. 1, 46, 9 et saep. —
    2.
    With pluperf. indic.
    a.
    Ante-class. in place of the class. subj.:

    idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,

    Plaut. Cas. 2, 8, 28:

    Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,

    Ter. And. 3, 2, 38.—
    b.
    If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
    c.
    If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

    cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,

    id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
    3.
    If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
    a.
    With pluperf. indic.
    (α).
    With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:

    cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,

    Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:

    (Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,

    Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:

    cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,

    Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
    (β).
    With principal predicate in perf. indic.:

    Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,

    Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
    b.
    With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:

    cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,

    Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,

    Caes. B. C. 2, 41:

    cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,

    Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
    4.
    In anterior clauses with imperf. subj.
    (α).
    When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):

    Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),

    Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
    (β).
    Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:

    (Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97:

    cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,

    id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
    (γ).
    When the principal action takes place during the action of the dependent clause:

    qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,

    Cic. Clu. 13, 38.—
    5.
    For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
    C.
    In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:

    quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?

    Cic. de Or. 2, 54, 220;

    where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,

    Liv. 29, 37, 8; cf.:

    cum tecum Ephesi collocutus sum,

    Cic. Fam. 13, 55, 1; and:

    cum te Puteolis prosequerer,

    id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;

    also,

    Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
    1.
    Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
    a.
    The clause expressing a momentary action:

    posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,

    id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:

    non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,

    Varr. R. R. 3, 3, 8:

    in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,

    Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:

    per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,

    id. de Or. 2, 59, 242:

    cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,

    id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:

    tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,

    Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;

    6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,

    Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;

    9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,

    Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:

    accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,

    Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:

    jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,

    Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:

    Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,

    Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:

    ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,

    Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:

    effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,

    Sen. Ben. 4, 39, 4:

    tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,

    Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
    b.
    If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):

    in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,

    Varr. R. R. 2, 5, 5:

    ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:

    nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,

    id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:

    non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,

    Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
    c.
    With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:

    ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,

    Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
    d.
    With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:

    ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,

    Varr. R. R. 3, 2, 2:

    me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,

    Cic. Brut. 89, 303:

    itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,

    id. Verr. 2, 5, 23, § 59:

    haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,

    Caes. B. C. 3, 87:

    cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,

    Liv. 42, 5, 8:

    Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,

    Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
    2.
    With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
    a.
    The action falling within the time of the principal predicate:

    set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?

    Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:

    haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,

    Cic. Brut. 43, 161:

    eo cum venio, praetor quiescebat,

    id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:

    cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,

    Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:

    cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,

    Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;

    45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,

    Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:

    beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?

    Sen. Ben. 5, 19, 7:

    bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,

    Dig. 28, 18, § 1:

    pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,

    Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
    b.
    The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):

    cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,

    Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
    3.
    The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
    a.
    Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
    (α).
    Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:

    eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?

    Plaut. Bacch. 3, 3, 17:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):

    qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,

    Auct. Her. 4, 18, 25:

    qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,

    Cic. Att. 8, 1, 4:

    res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,

    id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:

    Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,

    id. Q. Fr. 2, 9, 3):

    Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,

    id. Phil. 6, 4, 11:

    non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,

    id. Red. Quir. 1, 3:

    etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,

    id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):

    cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,

    Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:

    hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,

    Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):

    desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,

    Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:

    sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?

    id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:

    num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?

    Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,

    fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,

    id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:

    cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,

    id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,

    equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,

    id. Brut. 8, 293:

    cum censebam,

    id. de Or. 1, 62, 264:

    cum dicebam,

    id. Fam. 6, 1, 5:

    cum ponebas,

    id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:

    res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,

    id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;

    sometimes cum dabam = cum scribebam,

    Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:

    cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,

    id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:

    tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,

    Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
    (β).
    The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:

    antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),

    Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:

    sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,

    id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:

    Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,

    Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:

    Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,

    Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:

    cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,

    Cic. Fin. 4, 27, 54:

    cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,

    Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
    (γ).
    If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:

    tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,

    Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:

    cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,

    Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:

    Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,

    Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:

    ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),

    Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,

    according to class. usage,

    Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;

    contrary to class. usage,

    Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
    (δ).
    In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:

    nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,

    Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:

    ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,

    Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:

    nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?

    id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):

    similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),

    id. de Or. 2, 16, 70; cf.:

    nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,

    id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:

    casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,

    Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:

    Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,

    Liv. 29, 31, 1:

    cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,

    id. 36, 5, 1; cf.:

    cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,

    id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):

    cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,

    id. 36, 15, 1; cf.:

    cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,

    id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:

    tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),

    Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):

    cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,

    Plin. 10, 41, 59, § 120.—
    b.
    If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
    (α).
    In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:

    res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,

    Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:

    quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?

    Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:

    o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,

    Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;

    44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),

    Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):

    cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,

    Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

    cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,

    id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:

    cum (censor) M. Antistio equum ademisset,

    id. ib. 2, 71, 287).—
    (β).
    With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):

    magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,

    Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):

    Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,

    Cic. Inv. 2, 49, 144:

    armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,

    Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):

    cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,

    Cic. Rep. 2, 12, 23:

    an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),

    id. Sull. 17, 49:

    tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),

    id. Verr. 2, 5, 4, § 8:

    quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),

    Nep. Cim. 3, 1:

    sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,

    Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:

    quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,

    Plaut. Merc. 5, 4, 19:

    consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,

    Cic. Sest. 28, 61:

    haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,

    id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:

    Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,

    id. Fam. 3, 5, 3:

    itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,

    Liv. 1, 13, 6:

    Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,

    id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):

    cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,

    Cic. Fam. 3, 11, 1;

    so with cum essem (essemus, etc.),

    id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:

    Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),

    Liv. 42, 40, 8:

    Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,

    Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:

    Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,

    Cic. Att. 13, 49, 2:

    proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,

    Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):

    ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,

    Cic. Cat. 3, 3, 6:

    cum advesperasceret, cum lucesceret,

    id. Fam. 15, 4, 8:

    cum lux appropinquaret,

    id. Tull. 9, 21:

    cum dies instaret,

    id. Inv. 2, 31, 96:

    cum comitiorum tempus adpeteret,

    Liv. 28, 10, 1:

    cum dies comitiorum adpropinquaret,

    id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:

    cum ea dies venit,

    Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:

    cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:

    L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,

    id. Brut. 68, 241:

    cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,

    Liv. 40, 42, 10:

    cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,

    id. 8, 33, 4:

    haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,

    id. 1, 50, 7;

    so with cum maxime,

    Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):

    Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),

    Cic. Sest. 63, 132:

    Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),

    Nep. Reg. 3, 2:

    impulit ut cuperem habere, cum diceret,

    Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:

    cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,

    Caes. B. C. 3, 57:

    cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,

    id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
    (γ).
    In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:

    illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,

    Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:

    cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,

    Liv. 4, 3, 1:

    cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,

    id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:

    cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,

    id. Quint. 16, 53):

    ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,

    id. Q. Fr. 1, 3, 8:

    cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,

    id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:

    sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,

    Gell. 14, 2, 10; cf.:

    cum secum reputavit,

    Tac. A. 15, 54.
    D.
    In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
    1.
    The predicate in present:

    amice facis Quom me laudas,

    Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:

    bene facitis cum venitis,

    Auct. Her. 4, 50, 63:

    quae cum taces, nulla esse concedis,

    Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
    2.
    With fut. (rare):

    cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,

    Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
    3.
    With fut. perf. (rare):

    quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,

    Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
    4.
    With perf.:

    fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:

    loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,

    Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
    5.
    With histor. pres.:

    Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,

    Auct. Her. 1, 15, 25.—
    6.
    With imperf.:

    cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,

    Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
    7.
    Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;

    very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,

    Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
    8.
    With pluperf. (very rare):

    exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,

    Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
    * 9.
    Pluperf. and imperf.:

    quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
    10.
    Imperf. subj. (post-class.):

    tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,

    Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
    11.
    Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:

    illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,

    which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
    E.
    In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
    1.
    Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
    a.
    The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
    (α).
    With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:

    jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
    (β).
    With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:

    erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,

    Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
    (γ).
    With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:

    fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,

    Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:

    fuerunt alia genera qui... dicebant,

    id. de Or. 3, 17, 62):

    fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),

    Liv. 7, 32, 13.—
    (δ).
    With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:

    quod fuit tempus cum rura colerent homines,

    Varr. R. R. 3, 1:

    ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,

    Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
    b.
    Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
    (α).
    With pres. or fut. indic.:

    incidunt saepe tempora cum ea commutantur,

    Cic. Off. 1, 10, 31:

    longum illud tempus cum non ero, etc.,

    id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
    (β).
    With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:

    atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,

    Cic. Lig. 7, 20:

    memini noctis illius cum... pollicebar,

    id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:

    illa pugna quom, etc. ( = in qua),

    Plaut. Poen. 2, 26;

    Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),

    Cic. Att. 9, 9, 4:

    patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),

    Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
    (γ).
    With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:

    accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:

    numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?

    id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:

    haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),

    Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:

    eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,

    while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
    c.
    Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:

    Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,

    Cic. de Or. 2, 10, 41:

    omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,

    id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):

    posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,

    Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
    2.
    The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
    a.
    With pres., = Engl. pres. perf.
    (α).
    With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):

    hanc domum Jam multos annos est quom possideo,

    that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:

    anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,

    Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
    (β).
    With ordinals:

    vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,

    Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
    (γ).
    With diu:

    jam diu'st quom ventri victum non datis,

    Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
    b.
    Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:

    quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,

    Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
    c.
    With pluperf., the principal predicate in imperf.:

    permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,

    Liv. 9, 33, 3.—
    d.
    With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:

    dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,

    Ter. Hec. 3, 4, 7:

    unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,

    Cic. Clu. 26, 72.—
    3.
    The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
    a.
    With cardinals.
    (α).
    Time in acc. (ante-class.):

    annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,

    Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
    (β).
    With nom.:

    nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,

    Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
    b.
    With diu or dudum:

    nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,

    Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
    c.
    Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:

    omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,

    Caes. B. G. 1, 23. —
    4.
    In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
    a.
    Principal sentence defining time by temporal expressions.
    (α).
    Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,

    Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
    (β).
    Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:

    nondum lucebat cum Ameriae scitum est,

    Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., cum with perf.:

    dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,

    Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
    b.
    Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
    (α).
    Principal sentence with imperf., cum with perf.:

    non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,

    Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:

    jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,

    Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
    (β).
    Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:

    jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,

    Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:

    vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,

    Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
    (γ).
    Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
    (δ).
    Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
    (ε).
    Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
    (ζ).
    Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
    (η).
    Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
    (θ).
    Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
    (κ).
    With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):

    quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,

    Cic. Brut. 36, 138:

    jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,

    Verg. G. 3, 422.—
    5.
    In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
    a.
    When, on an occasion, on which, etc.
    (α).
    With perf. indic.:

    Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,

    Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
    (β).
    With imperf. indic.:

    num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?

    Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
    (γ).
    Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):

    nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,

    Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
    (δ).
    Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
    (ε).
    So freq. cum quidem, always with indic.:

    sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,

    Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
    b.
    Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
    (α).
    With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:

    fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,

    Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,

    cum nihilo magis,

    Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
    (β).
    With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
    6.
    Cum interea (interim).
    a.
    Adverbial (rare).
    (α).
    Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
    (β).
    Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:

    simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,

    Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:

    cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,

    Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
    b.
    Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
    (α).
    To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:

    anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,

    Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
    (β).
    To the inverted clauses (4.):

    tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,

    Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
    (γ).
    To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:

    post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,

    Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
    F.
    In clauses completing the idea of the governing verb.
    1.
    After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
    a.
    Dependent on verbs of seeing and feeling.
    (α).
    With indic.:

    nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),

    Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:

    conspectum est cum obiit,

    Liv. 5, 25, 3.—
    (β).
    With subj.:

    is... numquam est conspectus cum veniret,

    Cic. Sest. 59, 126:

    vidi... Cum tu terga dares,

    Ov. M. 13, 224.—
    b.
    After verbs of hearing, always with subj.:

    L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,

    Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    c.
    After memini, with indic. (sc. tempus):

    memini quom... haud audebat,

    Plaut. Capt. 2, 2, 53:

    memini cum mihi desipere videbare,

    Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:

    memini cum velles residere ferventissimo sole,

    Sen. Ben. 5, 24, 1.—
    2.
    After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
    a.
    Verbs of thanking:

    habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,

    Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:

    tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,

    Cic. Fam. 13, 24, 2.—
    b.
    Of congratulation:

    quom tu's aucta liberis... gratulor,

    Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
    c.
    Of rejoicing and grieving:

    quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,

    Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:

    cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,

    Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
    d.
    Dependent on optative sentences:

    di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,

    Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
    G.
    Elliptical usages (without predicate).
    1.
    Cum maxime.
    a.
    With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:

    etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?

    Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
    b.
    By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:

    nunc cum maxume operis aliquid facere credo,

    Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:

    quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,

    Cic. Clu. 5, 12:

    castra amissa, et tum cum maxime ardere,

    Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
    2.
    Similarly with other superlatives (post-class.):

    foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,

    at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:

    cum tardissime,

    id. 18, 7, 10, § 51:

    cum longissime,

    Suet. Tib. 38.
    H.
    For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
    II.
    Causal, since, because, as.
    A.
    Anteclass., chiefly with indic.
    1.
    With pres. indic.:

    hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,

    because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:

    edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,

    since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
    2.
    With perf. indic.:

    praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,

    Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
    3.
    With subj.
    a.
    By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
    b.
    Independent of such construction:

    jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,

    Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;

    Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,

    id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.

    Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,

    Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,

    Cic. Mur. 6, 13:

    cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,

    id. Fin. 1, 20, 66:

    quae cum ita sint, videamus, etc.,

    id. Clu. 44, 123:

    quod cum ita sit, etc.,

    id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
    2.
    With perf. subj.:

    cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
    3.
    With imperf. subj.
    a.
    Denoting both cause and coincidence of time:

    vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,

    Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:

    cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,

    Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
    b.
    Denoting cause without time:

    cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,

    Cic. Clu. 26, 70:

    quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,

    id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
    4.
    With pluperf. subj.:

    Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,

    Caes. B. G. 5, 22.
    C.
    With adverbs of emphasis.
    1.
    Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:

    quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?

    Cic. Arch. 5, 10:

    cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,

    id. Fam. 1, 10, 1:

    cum praesertim vos alium miseritis,

    id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
    2.
    Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:

    nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,

    Cic. Lael. 8, 28:

    numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,

    id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:

    omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,

    Curt. 4, 1, 29.—
    3.
    Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:

    me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,

    Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
    III.
    Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
    A.
    Ante-class., chiefly,
    1.
    With indic.:

    hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,

    Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
    2.
    Subj.
    a.
    By construction of principal predicate:

    tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?

    Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
    b.
    Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):

    eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?

    Plaut. Ps. 1, 2, 52.
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    With pres. subj.:

    cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,

    Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:

    et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?

    Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
    2.
    With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:

    indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?

    Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
    3.
    With imperf. subj.:

    ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,

    Cic. Deiot. 3, 10:

    hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,

    id. Clu. 48, 135:

    eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,

    Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin.
    4.
    With pluperf. subj.:

    Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,

    Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
    IV.
    Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
    A.
    Ante-class., mostly with indic.
    1.
    Indic.:

    qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,

    Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
    2.
    With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
    B.
    Class. and post-class., always with subj.
    1.
    Pres. subj.:

    testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,

    Cic. Brut. 7, 26:

    nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,

    Liv. 21, 31, 11.—
    2.
    Imperf. subj.:

    ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,

    id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,

    quae cum ita essent... tamen,

    although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
    3.
    With pluperf. subj.:

    cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,

    Cic. Fam. 1, 2, 4:

    patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,

    id. Rosc. Am. 11, 32.
    V.
    In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
    1.
    With imperf. subj.:

    quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?

    Cic. Brut. 55, 194:

    etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?

    id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
    2.
    With pluperf. subj.:

    quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?

    Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:

    mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,

    id. Balb. 6, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > Cum2

  • 109 verto

    verto ( vorto), ti, sum, 3 ( inf. vortier, Plaut. Rud. 3, 6, 48; Lucr. 1, 710; 2, 927; 5, 1199 al.), v. a. and n. [Sanscr. root vart-, to apply one's self, turn; cf. vart-ukas, round].
    I.
    Act., to turn, to turn round or about (syn.: verso, contorqueo).
    A.
    Lit.:

    (luna) eam partem, quaecumque est ignibus aucta, Ad speciem vertit nobis,

    Lucr. 5, 724:

    speciem quo,

    id. 4, 242:

    ora huc et huc,

    Hor. Epod. 4, 9:

    terga,

    Ov. Tr. 3, 5, 6:

    gradu discedere verso,

    id. M. 4, 338:

    verso pede,

    id. ib. 8, 869:

    pennas,

    i. e. to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6):

    cardinem,

    Ov. M. 14, 782:

    fores tacito cardine,

    Tib. 1, 6, 12: cadum, to turn or tip up, Hor. C. 3, 29, 2:

    versā pulvis inscribitur hastā,

    inverted, Verg. A. 1, 478:

    verte hac te, puere,

    Plaut. Ps. 1, 3, 29; cf.:

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    cum haesisset descendenti (virgini) stola, vertit se et recollegit,

    Plin. Ep. 4, 11, 9:

    ante tuos quotiens verti me, perfida, postes,

    Prop. 1, 16, 43:

    Pompeiani se verterunt et loco cesserunt,

    turned about, wheeled about, fled, Caes. B. C. 3, 51; cf.:

    vertere terga,

    to turn one's back, run away, betake one's self to flight, id. B. G. 1, 53; 3, 21; id. B. C. 1, 47; 3, 63 fin.; Liv. 1, 14, 9; cf.

    also: hostem in fugam,

    to put to flight, rout, id. 30, 33, 16;

    Auct. B. Afr. 17: iter retro,

    Liv. 28, 3, 1:

    hiems (piscis) ad hoc mare,

    Hor. Epod. 2, 52: fenestrae in viam versae, turned or directed towards, looking towards, Liv. 1, 41, 4; cf.:

    mare ad occidentem versum,

    id. 36, 15, 9:

    Scytharum gens ab oriente ad septentrionem se vertit,

    Curt. 7, 7, 3:

    (Maeander) nunc ad fontes, nunc in mare versus,

    Ov. M. 8, 165: terram aratro, to turn up or over, to plough, etc., Hor. S. 1, 1, 28:

    ferro terram,

    Verg. G. 1, 147:

    glaebas (aratra),

    Ov. M. 1, 425; 5, 477:

    solum bidentibus,

    Col. 4, 5:

    agros bove,

    Prop. 3, 7, 43 (4, 6, 43):

    collem,

    Col. 3, 13, 8:

    freta lacertis (in rowing),

    Verg. A. 5, 141:

    ex illā pecuniā magnam partem ad se vortit,

    Cic. Div. in Caecil. 17, 57.—Mid.: vertier ad lapidem, to turn or incline one's self towards, Lucr. 5, 1199:

    congressi... ad caedem vertuntur,

    Liv. 1, 7, 2; so,

    versi in fugam hostes,

    Tac. H. 2, 26; cf.:

    Philippis versa acies retro,

    Hor. C. 3, 4, 26:

    sinit hic violentis omnia verti Turbinibus,

    to whirl themselves about, Lucr. 5, 503:

    magnus caeli si vortitur orbis,

    id. 5, 510:

    vertitur interea caelum,

    revolves, Verg. A. 2, 250:

    squamarum serie a caudā ad caput versā,

    reaching, Plin. 28, 8, 30, § 119.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., to turn:

    ne ea, quae reipublicae causa egerit, in suam contumeliam vertat,

    Caes. B. C. 1, 8:

    in suam rem litem vertendo,

    Liv. 3, 72, 2:

    usum ejus (olei) ad luxuriam vertere Graeci,

    Plin. 15, 4, 5, § 19; cf.:

    aliquid in rem vertere,

    turn to account, make profitable, Dig. 15, 3, 1 sqq.:

    edocere, quo sese vertant sortes,

    Enn. Trag. v. 64 Vahl.; Verg. A. 1, 671:

    ne sibi vitio verterent, quod abesset a patriā,

    Cic. Fam. 7, 6, 1:

    idque omen in Macedonum metum verterunt Tyrii,

    Curt. 4, 2, 13:

    in religionem vertentes comitia biennic habita,

    making a matter of religious scruple, Liv. 5, 14, 2:

    aquarum insolita magnitudo in religionem versa,

    id. 30, 38, 10; cf. id. 26, 11, 3:

    id ipsum quod iter belli esset obstructum, in prodigium et omen imminentium cladium vertebatur,

    Tac. H. 1, 86 fin.:

    vertere in se Cotyi data,

    to appropriate, id. A. 2, 64:

    perii! quid agam? quo me vertam?

    Ter. Hec. 4, 1, 1:

    quo se verteret, non habebat,

    Cic. Phil. 2, 29, 74; id. Div. 2, 72, 149:

    Philippus totus in Persea versus,

    inclined towards him, Liv. 40, 5, 9:

    toti in impetum atque iram versi,

    id. 25, 16, 19:

    si bellum omne eo vertat,

    id. 26, 12, 13:

    di vortant bene, Quod agas,

    cause to turn out well, prosper, Ter. Hec. 1, 2, 121; cf. infra, II. B.; so,

    in melius somnia,

    Tib. 3, 4, 95.—
    2.
    In partic.
    a.
    To turn, i. e. to change, aller, transform (syn. muto):

    Juppiter In Amphitruonis vortit sese imaginem,

    Plaut. Am. prol. 121:

    in anginam ego nunc me velim vorti,

    id. Most. 1. 3, 61:

    omnes natura cibos in corpora viva Vertit,

    Lucr. 2, 880: vertunt se fluvii frondes et pabula laeta In pecudes; vertunt pecudes [p. 1978] in corpora nostra Naturam, id. 2, 875 sq.; cf.:

    cum terra in aquam se vertit,

    Cic. N. D. 3, 12, 31:

    verte omnis tete in facies,

    Verg. A. 12, 891:

    ego, quae memet in omnia verti,

    id. ib. 7, 309:

    tot sese vertit in ora,

    id. ib. 7, 328:

    inque deum de bove versus erat,

    Ov. F. 5, 616:

    Auster in Africum se vertit,

    Caes. B. C. 3, 26 fin.; cf. Liv. 30, 24, 7:

    semina malorum in contrarias partes se vertere,

    Cic. Div. 2, 14, 33:

    omnia versa et mutata in pejorem partem,

    id. Rosc. Am. 36, 103:

    cur nunc tua quisquam Vertere jussa potest,

    Verg. A. 10, 35:

    hic continentiam et moderationem in superbiam ac lasciviam vertit,

    Curt. 6, 6, 1; cf.:

    fortuna hoc militiae probrum vertit in gloriam,

    id. 9, 10, 28:

    versus civitatis status,

    Tac. A. 1, 4:

    versis ad prospera fatis,

    Ov. H. 16, 89: solum, to change one's country, i. e. to emigrate or go into exile, Cic. Balb. 11, 28; Amm. 15, 3, 11 et saep.; v. solum. —With abl. (rare and poet.):

    nullā tamen alite verti Dignatur,

    Ov. M. 10, 157; cf.

    muto.—Prov.: in fumum et cinerem vertere,

    to turn into smoke, dissipate, Hor. Ep. 1, 15, 39.—Mid.:

    omnia vertuntur: certe vertuntur amores,

    Prop. 2, 8, 7 (9):

    saevus apertam In rabiem coepit verti jocus,

    Hor. Ep. 2, 1, 149.—
    b.
    To exchange, interchange: nos divitem istum meminimus adque iste pauperes nos;

    vorterunt sese memoriae,

    Plaut. Truc. 2, 1, 11; cf.:

    vorsis gladiis depugnarier,

    id. Cas. 2, 5, 36.—
    c.
    Of literary productions, to turn into another language, to translate (syn.:

    transfero, interpretor, reddo): Philemo scripsit, Plautus vortit barbare,

    Plaut. Trin. prol. 19:

    si sic verterem Platonem, ut verteruntnostri poëtae fabulas,

    Cic. Fin. 1, 3, 7:

    verti etiam multa de Graecis,

    id. Tusc. 2, 11, 26:

    annales Acilianos ex Graeco in Latinum sermonem vertit,

    Liv. 25, 39, 12.—
    d.
    To ply:

    stimulos sub pectore vertit Apollo,

    i. e. stimulates the fury, Verg. A. 6, 101.—
    e.
    In partic., like our to turn upside down, i. e. to overturn, overthrow, subvert, destroy (= everto):

    Callicratidas cum multa fecisset egregie, vertit ad extremum omnia,

    Cic. Off. 1, 24, 84:

    agerent, verterent cuncta,

    Tac. H. 1, 2; id. A. 2, 42; 3, 36:

    Cycnum Vi multā,

    Ov. M. 12, 139:

    fluxas Phrygiae res fundo,

    Verg. A. 10, 88; 1, 20; 2, 652:

    vertere ab imo moenia Trojae,

    id. ib. 5, 810:

    Ilion fatalis incestusque judex... vertit in pulverem,

    Hor. C. 3, 3, 20:

    proceras fraxinos,

    id. ib. 3, 25, 16:

    ab imo regna,

    Sen. Hippol. 562:

    Penates,

    id. Troad. 91:

    puppem,

    Luc. 3, 650:

    fortunas,

    Amm. 28, 3, 1.—
    f.
    Mid., from the idea of turning round in a place, to be engaged in, to be in a place or condition; also to turn, rest, or depend upon a thing:

    jam homo in mercaturā vortitur,

    Plaut. Most. 3, 1, 109:

    res in periculo vortitur,

    id. Merc. 1, 2, 12; Phaedr. 2, 8, 19; so,

    res vertitur in majore discrimine,

    Liv. 6, 36, 7:

    ipse catervis Vertitur in mediis,

    Verg. A. 11, 683:

    omnia in unius potestate ac moderatione vertentur,

    Cic. Verr. 1, 7, 20; so,

    spes civitatis in dictatore,

    Liv. 4, 31, 4:

    totum id in voluntate Philippi,

    id. 37, 7, 8:

    causa in jure,

    Cic. Brut. 39, 145:

    hic victoria,

    Verg. A. 10, 529:

    cum circa hanc consultationem disceptatio omnis verteretur,

    Liv. 36, 7, 1:

    puncto saepe temporis maximarum rerum momenta verti,

    id. 3, 27, 7.— Impers.:

    vertebatur, utrum manerent in Achaico concilio Lacedaemonii, an, etc.,

    Liv. 39, 48, 3.—
    g.
    To ascribe, refer:

    quae fuerunt populis magis exitio quam fames morbique, quaeque alia in deum iras velut ultima malorum vertunt,

    Liv. 4, 9, 3 Weissenb. ad loc.:

    cum omnium secundorum adversorumque in deos verterent,

    id. 28, 11, 1.—
    h.
    = considero; exercitum majorum more vortere, Sall. ap. Serv. ad Verg. A. 5, 408 dub. (Sall. H. inc. 51 Dietsch ad loc.).
    II. A.
    Lit.:

    depulsi aemulatione alio vertunt,

    Tac. A. 1, 18:

    eoque audaciae provectum ut verteret, etc.,

    id. ib. 4, 10:

    utinam mea vocula dominae vertat in auriculas!

    Prop. 1, 16, 28:

    versuros extemplo in fugam omnes ratus,

    Liv. 38, 26, 8 (but in Lucr. 5, 617 the correct read. is cancri se ut vortat).—
    B.
    Trop., to turn, change, etc.:

    jam verterat fortuna,

    Liv. 5, 49, 5:

    libertatem aliorum in suam vertisse servitutem conquerebantur,

    id. 2, 3, 3:

    totae solidam in glaciem vertere lacunae,

    Verg. G. 3, 365: verterat pernicies in accusatorem, Tac. A. 11, 37:

    quod si esset factum, detrimentum in bonum verteret,

    Caes. B. C. 3, 73 fin.:

    ea ludificatio veri in verum vertit,

    Liv. 26, 6, 16: talia incepta, ni in consultorem vertissent, reipublicae pestem factura, against, Sall. H. inc. 89 Dietsch:

    neque inmerito suum ipsorum exemplum in eos versurum,

    Liv. 7, 38, 6:

    si malus est, male res vortunt, quas agit,

    turn out badly, Plaut. Pers. 4, 1, 5; so,

    quae res tibi vertat male,

    Ter. Ad. 2, 1, 37:

    quod bene vertat, castra Albanos Romanis castris jungere jubet (= cum bonis omnibus),

    Liv. 1, 28, 1; 3, 62, 5; 3, 35, 8:

    quod bene verteret,

    Curt. 5, 4, 12; 7, 11, 14:

    hos illi (quod nec vertat bene), mittimus haedos,

    Verg. E. 9, 6.—
    b.
    Annus, mensis vertens, the course or space of a year, of a month:

    anno vertente sine controversiā (petisses),

    Cic. Quint. 12, 40; so,

    anno vertente,

    id. N. D. 2, 20, 53; Nep. Ages. 4, 4; cf.:

    apparuisse numen deorum intra finem anni vertentis,

    Cic. Phil. 13, 10, 22:

    tu si hanc emeris, Numquam hercle hunc mensem vortentem, credo, servibit tibi,

    Plaut. Pers. 4, 4, 76; Macr. S. 1, 14.—
    (β).
    Pregn.: annus vertens, the great year or cycle of the celestial bodies (a space of 15,000 solar years), Cic. Rep. 6, 22, 24.—Hence, ver-sus ( vors-), or (much less freq.) ver-sum ( vors-), adv., turned in the direction of, towards a thing; usu. after the name of a place to which motion is directed (orig. a part., turned towards, facing, etc., and so always in Livy; cf. Liv. 1, 18, 6 Weissenb. ad loc.; 1, 41, 4; 9, 2, 15).
    A.
    Form versus (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    T. Labienum ad Oceanum versus... proficisci jubet,

    Caes. B. G. 6, 33: ad Alpes versus, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2:

    ad Cercinam insulam versus, Auct. B. Afr. 8, 3: ad Cordubam versus, Auct. B. Hisp. 11: modo ad Urbem, modo in Galliam versus,

    Sall. C. 56, 4. —
    2.
    After in and acc.:

    in agrum versus,

    Varr. R. R. 3, 5, 10:

    in forum versus,

    Cic. Lael. 25, 96:

    in Arvernos versus,

    Caes. B. G. 7, 8: si in urbem versus venturi erunt, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 78 (82), 3.—
    3.
    After acc. alone (class. only with names of towns and small islands):

    verti me a Minturnis Arpinum versus,

    Cic. Att. 16, 10, 1:

    Brundisium versus,

    id. Fam. 11, 27, 3:

    Ambraciam versus,

    Caes. B. C. 3, 36:

    Massiliam versus,

    id. ib. 2, 3:

    Narbonem versus,

    id. B. G. 7, 7.—
    4.
    After other advv.:

    deorsum versus,

    Cato, R. R. 156, 4:

    sursum versus,

    Cic. Or. 39, 135:

    dimittit quoquo versus legationes,

    Caes. B. G. 7, 4:

    ut quaedam vocabula utroque versus dicantur,

    Gell. 5, 12, 10; cf. the adverbs deorsum, sursum, etc.—
    B.
    Form versum (vors-).
    1.
    After ad and acc.:

    animadvertit fugam ad se versum fieri,

    Sall. J. 58, 4.—
    2.
    After other advv.:

    cunas rursum vorsum trahere,

    Plaut. Am. 5, 1, 60 (63):

    lumbis deorsum versum pressis,

    Varr. R. R. 2, 7, 5:

    vineam sursum vorsum semper ducito,

    Cato, R. R. 33, 1:

    cum undique versum circumfluat,

    Gell. 12, 13, 20:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 8.
    Versus is said by many lexicons to be also a prep.
    , but no ancient authority can be safely cited for this use. The true readings are:

    in Italiam versus,

    Cic. Fam. 4, 12, 1:

    adversus aedem,

    Liv. 8, 20, 8:

    in forum versus,

    Plin. 10, 43, 60, § 121; and perh. in oppidum, Auct. B. Hisp. 21.

    Lewis & Short latin dictionary > verto

  • 110 clanculum

    clancŭlum, adv. and prep. dim. [id.], secretly, privately (ante-class. but freq.).
    (α).
    Adv.:

    aucupemus ex insidiis clanculum,

    Plaut. As. 5, 2, 31:

    abire a legione,

    id. Am. 1, 3, 25:

    noctu advenire,

    id. Bacch. 2, 3, 83; 3, 1, 8; id. Cas. 2, 8, 8:

    congerere aliquod,

    Ter. Eun. 2, 3, 18:

    mordere,

    id. ib. 3, 1, 21; 3, 5, 41;

    3, 5, 54: agere inter se,

    id. Heaut. 3, 1, 63; id. Phorm. 5, 6, 33.—
    * (β).
    Prep. with acc.:

    clanculum Patres,

    Ter. Ad. 1, 1, 27; cf. clam.

    Lewis & Short latin dictionary > clanculum

  • 111 in

    1.
    in (old forms endŏ and indŭ, freq. in ante-class. poets; cf. Enn. ap. Gell. 12, 4; id. ap. Macr. S. 6, 2; Lucil. ap. Lact. 5, 9, 20; Lucr. 2, 1096; 5, 102; 6, 890 et saep.), prep. with abl. and acc. [kindr. with Sanscr. an; Greek en, en-tha, en-then, eis, i. e. en-s, ana; Goth. ana; Germ. in], denotes either rest or motion within or into a place or thing; opp. to ex; in, within, on, upon, among, at; into, to, towards.
    I.
    With abl.
    A.
    In space.
    1.
    Lit., in (with abl. of the place or thing in which):

    aliorum fructus in terra est, aliorum et extra,

    Plin. 19, 4, 22, § 61:

    alii in corde, alii in cerebro dixerunt animi esse sedem et locum,

    Cic. Tusc. 1, 9, 19:

    eo in rostris sedente suasit Serviliam legem Crassus,

    id. Brut. 43, 161:

    qui sunt cives in eadem re publica,

    id. Rep. 1, 32 fin.:

    facillimam in ea re publica esse concordiam, in qua idem conducat omnibus,

    id. ib.:

    T. Labienus ex loco superiore, quae res in nostris castris gererentur, conspicatus,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    quod si in scaena, id est in contione verum valet, etc.,

    Cic. Lael. 26, 97:

    in foro palam Syracusis,

    id. Verr. 2, 2, 33, § 81:

    plures in eo loco sine vulnere quam in proelio aut fuga intereunt,

    Caes. B. C. 2, 35:

    tulit de caede, quae in Appia via facta esset,

    Cic. Mil. 6, 15:

    in via fornicata,

    Liv. 22, 36:

    vigebat in illa domo mos patrius et disciplina,

    Cic. de Sen. 11, 37:

    in domo furtum factum ab eo qui domi fuit,

    Quint. 5, 10, 16:

    nupta in domo,

    Liv. 6, 34, 9:

    copias in castris continent,

    in, within, Caes. B. C. 1, 66:

    cum in angusto quodam pulpito stans diceret,

    Quint. 11, 3, 130:

    se ac suos in vehiculo conspici,

    Liv. 5, 40, 10:

    malo in illa tua sedecula sedere, quam in istorum sella curuli,

    Cic. Att. 4, 10:

    sedere in solio,

    id. Fin. 2, 21, 66:

    Albae constiterant, in urbe opportuna,

    id. Phil. 4, 2, 6. —

    Sometimes, also, with names of places: omnes se ultro sectari in Epheso memorat mulieres,

    Plaut. Mil. 3, 1, 182:

    heri aliquot adolescentuli coiimus in Piraeo,

    Ter. Eun. 3, 4, 1:

    navis et in Cajeta est parata nobis et Brundisii,

    Cic. Att. 8, 3, 6:

    complures (naves) in Hispali faciendas curavit,

    Caes. B. C. 2, 18:

    caesos in Marathone ac Salamine,

    Quint. 12, 10, 24:

    in Berenice urbe Troglodytarum,

    Plin. 2, 73, 75, § 183.—
    2.
    In indicating a multitude or number, of, in, or among which a person or thing is, in, among (= gen. part.):

    in his poeta hic nomen profitetur suum,

    Ter. Eun. prol. 3:

    Thales, qui sapientissimus in septem fuit,

    Cic. Leg. 2, 11, 26:

    peto ut eum complectare, diligas, in tuis habeas,

    id. Fam. 13, 78, 2; cf.:

    in perditis et desperatis,

    id. ib. 13, 56, 1:

    omnia quae secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis,

    id. de Sen. 19, 71:

    dolor in maximis malis ducitur,

    id. Leg. 1, 11, 31:

    justissimus unus in Teucris,

    Verg. A. 2, 426:

    cecidere in pugna ad duo milia... in his quatuor Romani centuriones,

    Liv. 27, 12, 16:

    in diis et feminae sunt,

    Lact. 1, 16, 17.—
    3.
    Of analogous relations of place or position:

    sedere in equo,

    on horseback, id. Verr. 2, 5, 10:

    quid legati in equis,

    id. Pis. 25, 60:

    sedere in leone,

    Plin. 35, 10, 36, § 109:

    in eo flumine pons erat,

    on, over, Caes. B. G. 2, 5:

    in herboso Apidano,

    on the banks of, Prop. 1, 3, 6:

    in digitis,

    on tiptoe, Val. Fl. 4, 267:

    castra in limite locat,

    on the rampart, Tac. A. 1, 50:

    ipse coronam habebat unam in capite, alteram in collo,

    on, Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27:

    oleae in arbore,

    Cels. 2, 24:

    Caesaris in barbaris erat nomen obscurius,

    among, Caes. B. C. 1, 61:

    in ceteris nationibus, Cels. praef. 1: qui in Brutiis praeerat,

    Liv. 25, 16, 7:

    in juvenibus,

    Quint. 11, 1, 32:

    nutus in mutis pro sermone est,

    id. 11, 3, 66.—Of dress, like cum, q. v.:

    in veste candida,

    Liv. 45, 20, 5; 34, 7, 3:

    in calceis,

    id. 24, 38, 2:

    in insignibus,

    id. 5, 41, 2:

    in tunicis albis,

    Plin. Ep. 7, 27, 13:

    in Persico et vulgari habitu,

    Curt. 3, 3, 4:

    in lugubri veste,

    id. 10, 5, 17:

    in Tyriis,

    Ov. A. A. 2, 297:

    in Cois,

    id. ib. v. 298; cf.:

    homines in catenis Romam mittere,

    Liv. 29, 21, 12; 32, 1, 8: quis multa te in rosa urget, etc., Hor C. 1, 5, 1; so, in viola aut in rosa, Cic. Tusc. [p. 912] 5, 26, 73.—So of arms:

    duas legiones in armis,

    Caes. B. G. 7, 11, 6; cf. Verg. A. 3, 395:

    in armis hostis,

    under arms, Ov. M. 12,65:

    quae in ore atque in oculis provinciae gesta sunt (= coram),

    Cic. Verr. 2, 2, 33, § 81; so,

    in oculis provinciae,

    id. Q. Fr. 1, 1, 2:

    in oculis omnium,

    id. ib. 1, 3, 7:

    divitiae, decus, gloria in oculis sita sunt,

    Sall. C. 20, 14; Curt. 4, 13, 1; Liv. 22, 12, 6:

    Julianus in ore ejus (Vitellii) jugulatur,

    Tac. H. 3, 77; Sen. Ben. 7, 19, 7.—Of a passage in any writing (but when the author is named, by meton., for his works, apud is used, Krebs, Antibarb. p. 561):

    in populorum institutis aut legibus,

    Cic. Leg. 1, 15, 42:

    in illis libris qui sunt de natura deorum,

    id. Fat. 1, 1:

    in Timaeo dicit,

    id. N. D. 1, 12, 30:

    epistula, in qua omnia perscripta erant,

    Nep. Pelop. 3, 2:

    perscribit in litteris, hostes ab se discessisse,

    Caes. B. G. 5, 49; but in is also used with an author's name when, not a place in his book, but a feature of his style, etc., is referred to:

    in Thucydide orbem modo orationis desidero,

    Cic. Or. 71, 234:

    in Herodoto omnia leniter fluunt,

    Quint. 9, 4, 18.—Of books:

    libri oratorii diu in manibus fuerunt,

    Cic. Att. 4, 13, 2; id. Lael. 25, 96; but more freq. trop.: in manibus habere, tenere, etc., to be engaged, occupied with, to have under control or within reach:

    philosophi quamcunque rem habent in manibus,

    id. Tusc. 5, 7, 18:

    quam spem nunc habeat in manibus, exponam,

    id. Verr. 1, 6, 16:

    rem habere in manibus,

    id. Att. 6, 3, 1; cf.:

    neque mihi in manu fuit Jugurtha qualis foret,

    in my power, Sall. J. 14, 4:

    postquam nihil esse in manu sua respondebatur,

    Liv. 32, 24, 2:

    quod ipsorum in manu sit,... bellum an pacem malint,

    Tac. A. 2, 46; but, cum tantum belli in manibus esset, was in hand, busied (cf.:

    inter manus),

    Liv. 4, 57, 1; so,

    quorum epistulas in manu teneo,

    Cic. Phil. 12, 4, 9; cf. id. Att. 2, 2, 2:

    in manu poculum tenens,

    id. Tusc. 1, 29, 71:

    coronati et lauream in manu tenentes,

    Liv. 40, 37, 3; Suet. Claud. 15 fin. —Of that which is thought of as existing in the mind, memory, character, etc.:

    in animo esse,

    Cic. Fam. 14, 11:

    in animo habere,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    lex est ratio insita in natura,

    id. Leg. 1, 6, 18:

    in memoria sedere,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    tacito mutos volvunt in pectore questus,

    Luc. 1, 247:

    quanta auctoritas fuit in C. Metello!

    Cic. de Sen. 17, 61. —So freq. of a person's qualities of mind or character:

    erat in eo summa eloquentia, summa fides,

    Cic. Mur. 28, 58; cf.:

    in omni animante est summum aliquid atque optimum, ut in equis,

    id. Fin. 4, 41, 37:

    si quid artis in medicis est,

    Curt. 3, 5, 13; cf.:

    nibil esse in morte timendum,

    Lucr. 3, 866.— Esp., in eo loco, in that state or condition:

    in eo enim loco res sunt nostrae, ut, etc.,

    Liv. 7, 35, 7: si vos in eo loco essetis, quid aliud fecissetis? Cat. ap. Quint. 9, 2, 21; so,

    quo in loco, etc.: cum ex equitum et calonum fuga, quo in loco res essent, cognovissent,

    Caes. B. G. 2, 26:

    videtis, quo in loco res haec siet, Ter Phorm. 2, 4, 6: quod ipse, si in eodem loco esset, facturus fuerit,

    Liv. 37, 14, 5.—Hence, without loco, in eo esse ut, etc., to be in such a condition, etc.:

    non in eo esse Carthaginiensium res, ut Galliam armis obtineant,

    Liv. 30, 19, 3:

    cum res non in eo esset, ut Cyprum tentaret,

    id. 33, 41, 9; 8, 27, 3; 2, 17, 5; Nep. Mil. 7, 3; id. Paus. 5, 1 (cf. I. C. 1. infra).—
    B.
    In time, indicating its duration, in, during, in the course of:

    feci ego istaec itidem in adulescentia,

    in my youth, when I was young, Plaut. Bacch. 3, 3, 6:

    in tempore hoc,

    Ter. And. 4, 5, 24:

    in hoc tempore,

    Tac. A. 13, 47:

    in tali tempore,

    Sall. C. 48, 5; Liv. 22, 35; 24, 28 al.:

    in diebus paucis,

    Ter. And. 1, 1, 77:

    in brevi spatio,

    id. Heaut. 5, 2, 2; Suet. Vesp. 4:

    in qua aetate,

    Cic. Brut. 43 fin.:

    in ea aetate,

    Liv. 1, 57:

    in omni aetate,

    Cic. de Sen. 3, 9:

    in aetate, qua jam Alexander orbem terrarum subegisset,

    Suet. Caes. 7:

    qua (sc. Iphigenia) nihil erat in eo quidem anno natum pulchrius,

    in the course of, during the year, Cic. Off. 3, 25, 95 (al. eo quidem anno):

    nihil in vita se simile fecisse,

    id. Verr. 2, 3, 91: nihil in vita vidit calamitatis A. Cluentius. id. Clu. 6, 18:

    in tota vita inconstans,

    id. Tusc. 4, 13, 29.—
    b.
    In tempore, at the right or proper time, in time (Cic. uses only tempore; v. tempus): eccum ipsum video in tempore huc se recipere, Ter. Phorm. 2, 4, 24:

    ni pedites equitesque in tempore subvenissent,

    Liv. 33, 5:

    spreta in tempore gloria interdum cumulatior redit,

    id. 2, 47:

    rebellaturi,

    Tac. A. 12, 50:

    atque adeo in ipso tempore eccum ipsum obviam,

    Ter. And. 3, 2, 52: in tempore, opportune. Nos sine praepositione dicimus tempore et tempori, Don. ad Ter. And. 4, 4, 19.—
    c.
    In praesentia and in praesenti, at present, now, at this moment, under these circumstances:

    sic enim mihi in praesentia occurrit,

    Cic. Tusc. 1, 8, 14:

    vestrae quidem cenae non solum in praesentia, sed etiam postero die jucundae sunt,

    id. ib. 5, 35, 100:

    id quod unum maxime in praesentia desiderabatur,

    Liv. 21, 37:

    haec ad te in praesenti scripsi, ut, etc.,

    for the present, Cic. Fam. 2, 10, 4.—
    d.
    With gerunds and fut. pass. participles, to indicate duration of time, in:

    fit, ut distrahatur in deliberando animus,

    Cic. Off. 1, 3, 9; id. Fam. 2, 6, 2:

    vitiosum esse in dividendo partem in genere numerare,

    id. Fin. 2, 9, 26:

    quod in litteris dandis praeter consuetudinem proxima nocte vigilarat,

    id. Cat. 3, 3, 6:

    ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret,

    Caes. B. G. 2, 21:

    in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus,

    in laying waste, id. ib. 5, 19:

    in excidenda Numantia,

    Cic. Off. 1, 22, 76:

    cum in immolanda Iphigenia tristis Calchas esset,

    id. Or. 21, 74.—
    C.
    In other relations, where a person or thing is thought of as in a certain condition, situation, or relation, in:

    qui magno in aere alieno majores etiam possessiones habent,

    Cic. Cat. 2, 8, 18:

    se in insperatis repentinisque pecuniis jactare,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    Larinum in summo timore omnium cum armatis advolavit,

    id. Clu. 8, 25.—

    So freq., of qualities or states of mind: summa in sollicitudine ac timore Parthici belli,

    Caes. B. C. 3, 31:

    torpescentne dextrae in amentia illa?

    Liv. 23, 9, 7:

    hunc diem perpetuum in laetitia degere,

    Ter. Ad. 4, 1, 5; Cic. Cat. 4, 1, 2:

    in metu,

    Tac. A. 14, 43:

    in voluptate,

    Cic. Fin. 1, 19, 62:

    alicui in amore esse,

    beloved, id. Verr. 2, 4, 1, § 3:

    alicui in amoribus esse,

    id. Att. 6, 1, 12:

    res in invidia erat,

    Sall. J. 25, 5; Liv. 29, 37, 17: sum in expectatione omnium rerum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 10:

    num... Diogenem Stoicum coegit in suis studiis obmutescere senectus?

    in his studies, Cic. de Sen. 7, 21:

    mirificam cepi voluptatem ex tua diligentia: quod in summis tuis occupationibus mihi tamen rei publicae statum per te notum esse voluisti,

    even in, notwithstanding your great occupations, id. Fam. 3, 11, 4.—

    So freq., of business, employment, occupations, etc.: in aliqua re versari,

    Cic. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    similia iis, quae in consilio dixerat,

    Curt. 5, 5, 23:

    in certamine armorum atque in omni palaestra quid satis recte cavetur,

    Quint. 9, 4, 8:

    agi in judiciis,

    id. 11, 1, 78:

    tum vos mihi essetis in consilio,

    Cic. Rep. 3, 18, 28:

    in actione... dicere,

    Quint. 8, 2, 2.—Of an office, magistracy:

    in quo tum magistratu forte Brutus erat,

    Liv. 1, 59, 7; 4, 17, 1:

    in eo magistratu pari diligentia se praebuit,

    Nep. Han. 7, 5 (cf. B. 1. supra):

    in ea ipsa causa fuit eloquentissimus,

    Cic. Brut, 43, 160:

    qui non defendit nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio, quam, etc.,

    is in the wrong, acts wrongly, id. Off. 1, 7, 23:

    etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

    is wrong, id. Fin. 5, 11, 31:

    non sunt in eo genere tantae commoditates corporis,

    id. ib. 4, 12, 29; cf.:

    an omnino nulla sit in eo genere distinctio,

    id. Or. 61, 205:

    Drusus erat de praevaricatione absolutus in summa quatuor sententiis,

    on the whole, Cic. Q. Fr. 2, 16; cf.:

    et in omni summa, ut mones, valde me ad otium pacemque converto,

    id. ib. 3, 5, 5;

    but, in summa, sic maxime judex credit, etc.,

    in a word, in fine, Quint. 9, 2, 72; Auct. B. Alex. 71; Just. 37, 1, 8:

    horum (juvenum) inductio in parte simulacrum decurrentis exercitus erat: ex parte elegantioris exercitii quam militaris artis,

    in part, Liv. 44, 9, 5; cf.:

    quod mihi in parte verum videtur,

    Quint. 2, 8, 6:

    patronorum in parte expeditior, in parte difficilior interrogatio est,

    id. 5, 7, 22:

    hoc facere in eo homine consueverunt,

    in the case of, Caes. B. G. 7, 21:

    in furibus aerarii,

    Sall. C. 52, 12:

    Achilles talis in hoste fuit,

    Verg. A. 2, 540:

    in hoc homine saepe a me quaeris, etc.,

    in the case of, Cic. Verr. 2, 3, 3, § 6: in nominibus impiis, Sall. C. 51, 15:

    suspectus et in morte matris fuit,

    Suet. Vit. 14:

    qui praesentes metuunt, in absentia hostes erunt, = absentes,

    Curt. 6, 3, 8 (cf. I. B. c. supra).—Of the meaning of words, etc.:

    non solum in eodem sensu, sed etiam in diverso, eadem verba contra,

    Quint. 9, 3, 36:

    aliter voces aut eaedem in diversa significatione ponuntur,

    id. 9, 3, 69:

    Sallustius in significatione ista non superesse sed superare dicit,

    Gell. 1, 22, 15:

    stips non dicitur in significatione trunci,

    Charis. 1, 18, 39:

    semper in significatione ea hortus,

    Plin. 19, 4, 19, § 50. —
    2.
    In with abl. of adjj. is used with the verbs esse and habere to express quality:

    cum exitus haud in facili essent, i. e. haud faciles,

    Liv. 3, 8, 9:

    adeo moderatio tuendae libertatis in difficili est,

    id. 3, 8, 11; 3, 65, 11; but mostly with adjj. of the first and second declension:

    in obscuro esse, Liv. praef. § 3: in dubio esse,

    id. 2, 3, 1; 3, 19, 8; Ov. H. 19, 174:

    dum in dubiost animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; 2, 2, 10:

    in integro esse,

    Cic. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 11, 15, 4:

    in incerto esse,

    Liv. 5, 28, 5:

    in obvio esse,

    id. 37, 23, 1:

    in tuto esse,

    id. 38, 4, 10; cf.:

    videre te in tuto,

    Cat. 30, 6:

    in aequo esse,

    Liv. 39, 37, 14; Tac. A. 2, 44:

    in expedito esse,

    Curt. 4, 2, 22:

    in proximo esse,

    Quint. 1, 3, 4:

    in aperto esse,

    Sall. C. 5, 3:

    in promisco esse,

    Liv. 7, 17, 7:

    in augusto esse,

    Cels. 5, 27, 2:

    in incerto haberi,

    Sall. J. 46, 8; Tac. A. 15, 17:

    in levi habitum,

    id. H. 2, 21; cf.:

    in incerto relinquere,

    Liv. 5, 28, 5; Tac. H. 2, 83.
    II.
    With acc.
    A.
    In space, with verbs of motion, into or to a place or thing (rarely with names of towns and small islands;

    v. Zumpt, Gram. § 398): influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    Cic. Rep. 2, 19:

    in Ephesum advenit,

    Plaut. Mil. 2, 1, 35:

    in Epirum venire,

    Cic. Att. 13, 25, 3:

    ibo in Piraeeum, visamque, ecquae advenerit in portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2: venio ad Piraeea, in quo magis reprehendendus sum, quod... Piraeea scripserim, non Piraeeum, quam in quod addiderim;

    non enim hoc ut oppido praeposui, sed ut loco,

    Cic. Att. 7, 3, 10:

    se contulisse Tarquinios, in urbem Etruriae florentissimam,

    id. Rep. 2, 19:

    remigrare in domum veterem e nova,

    id. Ac. 1, 4, 13:

    cum in sua rura venerunt,

    id. Tusc. 5, 35, 102:

    a te ipso missi in ultimas gentes,

    id. Fam. 15, 9:

    in Ubios legatos mittere,

    Caes. B. G. 4, 11:

    dein Thalam pervenit, in oppidum magnum et opulentum,

    Sall. J. 75, 1:

    Regillum antiquam in patriam se contulerat,

    Liv. 3, 58, 1:

    abire in exercitum,

    Plaut. Am. prol. 102.— With nuntio:

    cum id Zmyrnam in contionem nuntiatum est,

    Tac. A. 4, 56:

    nuntiatur in castra,

    Lact. Most. Pers. 46; cf.:

    allatis in castra nuntiis,

    Tac. H. 4, 32: in manus sumere, tradere, etc., into one's hands:

    iste unumquodque vas in manus sumere,

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 63:

    Falerios se in manus Romanis tradidisse,

    Liv. 5, 27, 3.—Rarely with the verbs ponere, collocare, etc. (pregn., i. e. to bring into... and place there):

    in crimen populo ponere,

    Plaut. Trin. 3, 3, 10:

    ut liberos, uxores suaque omnia in silvas deponerent,

    Caes. B. G. 4, 19:

    duplam pecuniam in thesauros reponi,

    Liv. 29, 19, 7:

    prius me collocavi in arborem,

    Plaut. Aul. 4, 8, 6:

    sororem et propinquas suas nuptum in alias civitates collocasse,

    Caes. B. G. 1, 18.— Motion in any direction, up to, to, into, down to:

    in caelum ascendere,

    Cic. Lael. 23 fin.:

    filium ipse paene in umeros suos extulisset,

    id. de Or. 1, 53, 228:

    tamquam in aram confugitis ad deum,

    up to the altar, id. Tusc. 3, 10, 25:

    Saturno tenebrosa in Tartara misso,

    Ov. M. 1, 113:

    in flumen deicere,

    Cic. Rosc. Am. 25, 70; Nep. Chab. 4, 3.—
    2.
    Denoting mere direction towards a place or thing, and hence sometimes joined with versus, towards:

    quid nunc supina sursum in caelum conspicis,

    Plaut. Cist. 2, 3, 78:

    si in latus aut dextrum aut sinistrum, ut ipsi in usu est, cubat,

    Cels. 2, 3:

    Belgae spectant in septentriones et orientem solem,

    Caes. B. G. 1, 1:

    in orientem Germaniae, in occidentem Hispaniae obtenditur, Gallis in meridiem etiam inspicitur,

    Tac. Agr. 10:

    in laevum prona nixus sedet Inachus urna,

    Stat. Th. 2, 218.—With versus:

    castra ex Biturigibus movet in Arvernos versus,

    towards, Caes. B. G. 7, 8 fin.:

    in Galliam versus movere,

    Sall. C. 56, 4: in [p. 913] ltaliam versus, Front. Strat. 1, 4, 11:

    si in urbem versus venturi erant,

    Plin. Ep. 10, 82. —
    3.
    So of that which is thought of as entering into the mind, memory, etc. (cf. I. A. 2. fin.):

    in memoriam reducere,

    Cic. Inv 1, 52, 98:

    in animum inducere,

    Liv. 27, 9:

    in mentem venire,

    Cic. Fam. 7, 3:

    frequens imitatio transit in mores,

    Quint. 1, 11, 3. —

    Or into a writing or speech: in illam Metellinam orationem addidi quaedam,

    Cic. Att. 1, 13, 5.—
    B.
    In time, into, till, for:

    dormiet in lucem,

    into the daylight, till broad day, Hor. Ep. 1, 18, 34:

    statim e somno, quem plerumque in diem extrahunt, lavantur,

    Tac. G. 22: sermonem in multam noctem produximus, deep into the night, Cic. Rep. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 239 Lindem.:

    in multam noctem luxit,

    Suet. Tib. 74:

    si febris in noctem augetur,

    Cels. 7, 27:

    dixit in noctem atque etiam nocte illatis lucernis,

    Plin. Ep. 4, 9, 14:

    indutias in triginta annos impetraverunt,

    for thirty years, Liv. 9, 37, 12; 7, 20, 8:

    nisi id verbum in omne tempus perdidissem,

    forever, Cic. Fam. 5, 15, 1:

    ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem,

    for the following day, id. Off. 3, 14, 58:

    audistis auctionem constitutam in mensem Januarium,

    id. Agr. 1, 2, 4:

    subito reliquit annum suum seque in annum proximum transtulit,

    id. Mil. 9, 24:

    solis defectiones itemque lunae praedicuntur in multos annos,

    for many years, id. Div. 2, 6, 17:

    postero die Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie,

    Liv. 27, 2:

    qui ab matutino tempore duraverunt in occasum,

    Plin. 2, 31, 31, § 99:

    seritur (semen lini) a Kalendis Octobribus in ortum aquilae,

    Col. 2, 10, 17.—With usque:

    neque illi didicerunt haec usque in senectutem,

    Quint. 12, 11, 20:

    in illum usque diem servati,

    id. 8, 3, 68:

    in serum usque patente cubiculo,

    Suet. Oth. 11:

    regnum trahat usque in tempora fati,

    Sil. 11, 392: in posterum (posteritatem) or in futurum, in future, for the future: in praesens, for the present: in perpetuum or in aeternum, forever:

    sancit in posterum, ne quis, etc.,

    Cic. Cat. 4, 5, 10:

    res dilata est in posterum,

    id. Fam. 10, 12, 3:

    video quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,

    id. Cat. 1, 9, 22:

    id aegre et in praesentia hi passi et in futurum etiam metum ceperunt,

    Liv. 34, 27, 10; cf.:

    ingenti omnium et in praesens laetitia et in futurum spe,

    id. 30, 17, 1:

    effugis in futurum,

    Tac. H. 1, 71:

    quod eum tibi quaestoris in loco constitueras, idcirco tibi amicum in perpetuum fore putasti?

    Cic. Verr. 2, 1, 30; cf.:

    oppidum omni periculo in perpetuum liberavit,

    id. Fam. 13, 4, 2:

    quae (leges) non in tempus aliquod, sed perpetuae utilitatis causa in aeternum latae sunt,

    Liv. 34, 6, 4: in tempus, for a while, for a short time, for the occasion (postAug.):

    sensit miles in tempus conficta,

    Tac. A. 1, 37:

    ne urbs sine imperio esset, in tempus deligebatur, qui jus redderet,

    id. ib. 6, 11:

    scaena in tempus structa,

    id. ib. 14, 20. —So in diem, for the day, to meet the day's want:

    nihil ex raptis in diem commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    rapto in diem frumento,

    id. 4, 10, 1;

    but, cum illa fundum emisset in diem,

    i. e. a fixed day of payment, Nep. Att. 9, 5: in singulos dies, or simply in dies, with comparatives and verbs denoting increase, from day to day, daily:

    vitium in dies crescit,

    Vell. 2, 5, 2:

    in dies singulos breviores litteras ad te mitto,

    Cic. Att. 5, 7:

    qui senescat in dies,

    Liv. 22, 39, 15: in diem, daily:

    nos in diem vivimus,

    Cic. Tusc. 5, 11, 33:

    in diem et horam,

    Hor. S. 2, 6, 47;

    and in horas,

    hourly, id. C. 2, 13, 14; id. S. 2, 7, 10.—
    C.
    In other relations, in which an aiming at, an inclining or striving towards a thing, is conceivable, on, about, respecting; towards, against; for, as; in, to; into:

    id, quod apud Platonem est in philosophos dictum,

    about the philosophers, Cic. Off. 1, 9, 28:

    Callimachi epigramma in Ambraciotam Cleombrotum est,

    id. Tusc. 1, 34, 84; cf.:

    cum cenaret Simonides apud Scopam cecinissetque id car men, quod in eum scripsisset, etc.,

    id. de Or. 2, 86, 352:

    quo amore tandem inflammati esse debemus in ejus modi patriam,

    towards, id. ib. 1, 44, 196:

    in liberos nostros indulgentia,

    id. ib. 2, 40, 168:

    de suis meritis in rem publicam aggressus est dicere,

    id. Or. 38, 133: ita ad impietatem in deos, in homines adjunxit injuriam, against, id. N. D. 3, 34 fin.:

    in dominum quaeri,

    to be examined as a witness against, id. Mil. 22, 60:

    in eos impetum facere,

    id. Att. 2, 22, 1:

    invehi in Thebanos,

    Nep. Epam. 6, 1; id. Tim. 5, 3:

    quaecumque est hominis definitio, una in omnes valet,

    id. Leg. 1, 10, 29:

    num etiam in deos immortales inauspicatam legem valuisse?

    Liv. 7, 6, 11:

    vereor coram in os te laudare amplius,

    to your face, Ter. Ad. 2, 4, 5:

    si in me exerciturus (pugnos), quaeso, in parietem ut primum domes,

    Plaut. Am. 1, 1, 168:

    in puppim rediere rates,

    Luc. 3, 545 Burm. (cf.:

    sic equi dicuntur in frena redire, pulsi in terga recedere, Sulp. ad loc.): Cumis eam vidi: venerat enim in funus: cui funeri ego quoque operam dedi,

    to the funeral, to take charge of the funeral, Cic. Att. 15, 1, B:

    se quisque eum optabat, quem fortuna in id certamen legeret,

    Liv. 21, 42, 2:

    quodsi in nullius mercedem negotia eant, pauciora fore,

    Tac. A. 11, 6:

    haec civitas mulieri redimiculum praebeat, haec in collum, haec in crines,

    Cic. Verr. 2, 3, 33:

    Rhegium quondam in praesidium missa legio,

    Liv. 28, 28; so,

    datae in praesidium cohortes,

    Tac. H. 4, 35: hoc idem significat Graecus ille in eam sententiam versus, to this effect or purport, Cic. Div. 2, 10, 25; cf. id. Fam. 9, 15, 4:

    haec et in eam sententiam cum multa dixisset,

    id. Att. 2, 22:

    qui omnia sic exaequaverunt, ut in utramque partem ita paria redderent, uti nulla selectione uterentur,

    id. Fin. 3, 4, 12:

    in utramque partem disputat,

    on both sides, for and against, id. Off. 3, 23, 89: te rogo, me tibi in omnes partes defendendum putes, Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 10 fin.:

    facillime et in optimam partem cognoscuntur adulescentes, qui se ad claros et sapientes viros contulerunt,

    id. Off. 2, 13, 46:

    cives Romani servilem in modum cruciati et necati,

    in the manner of slaves, Cic. Verr. 1, 5, 13; cf.:

    miserandum in modum milites populi Romani capti, necati sunt,

    id. Prov. Cons. 3, 5:

    senior quidam Veiens vaticinantis in modum cecinit,

    Liv. 5, 15, 4;

    also: domus et villae in urbium modum aedificatae,

    Sall. C. 12, 3:

    perinde ac si in hanc formulam omnia judicia legitima sint,

    Cic. Rosc. Com. 5, 15:

    judicium quin acciperet in ea ipsa verba quae Naevius edebat, non recusasse,

    id. Quint. 20, 63; cf.:

    senatusconsultum in haec verba factum,

    Liv. 30, 43, 9:

    pax data Philippo in has leges est,

    id. 33, 30:

    Gallia omnis divisa est in partes tres,

    Caes. B. G. 1, 1; cf.:

    quae quidem in confirmationem et reprehensionem dividuntur,

    Cic. Part. Or. 9, 33: describebat censores binos in singulas civitates, i. e. for or over each state, id. Verr. 2, 2, 53; cf. id. ib. 2, 4, 26:

    itaque Titurium Tolosae quaternos denarios in singulas vini amphoras portorii nomine exegisse,

    id. Font. 5, 9:

    extulit eum plebs sextantibus collatis in capita,

    a head, for each person, Liv. 2, 33 fin.:

    Macedonibus treceni nummi in capita statutum est pretium,

    id. 32, 17, 2; cf.:

    Thracia in Rhoemetalcen filium... inque liberos Cotyis dividitur (i. e. inter),

    Tac. A. 2, 67.—
    2.
    Of the object or end in view, regarded also as the motive of action or effect:

    non te in me illiberalem, sed me in se neglegentem putabit,

    Cic. Fam. 13, 1, 16:

    neglegentior in patrem,

    Just. 32, 3, 1:

    in quem omnes intenderat curas,

    Curt. 3, 1, 21:

    quos ardere in proelia vidi,

    Verg. A. 2, 347:

    in bellum ardentes,

    Manil. 4, 220:

    nutante in fugam exercitu,

    Flor. 3, 10, 4:

    in hanc tam opimam mercedem agite ( = ut eam vobis paretis, Weissenb. ad loc.),

    Liv. 21, 43, 7:

    certa praemia, in quorum spem pugnarent,

    id. 21, 45, 4:

    in id sors dejecta,

    id. 21, 42, 2:

    in id fide accepta,

    id. 28, 17, 9:

    in spem pacis solutis animis,

    id. 6, 11, 5 et saep.:

    ingrata misero vita ducenda est in hoc, ut, etc.,

    Hor. Epod. 17, 63:

    nec in hoc adhibetur, ut, etc.,

    Sen. Ep. 16, 3:

    alius non in hoc, ut offenderet, facit, id. de Ira, 2, 26, 3: in quod tum missi?

    Just. 38, 3, 4.—So, like ad, with words expressing affections or inclination of the mind:

    in obsequium plus aequo pronus,

    Hor. Ep. 1, 18, 10:

    paratus in res novas,

    Tac. H. 4, 32:

    in utrumque paratus,

    Verg. A. 2, 61.—
    3.
    Of the result of an act or effort:

    denique in familiae luctum atque in privignorum funus nupsit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    paratusque miles, ut ordo agminis in aciem adsisteret,

    Tac. A. 2, 16: excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum, Verg. A. 6, 42:

    portus ab Euroo fluctu curvatus in arcum,

    id. ib. 3, 533:

    populum in obsequia principum formavit,

    Just. 3, 2, 9:

    omnium partium decus in mercedem conruptum erat,

    Sall. H. 1, 13 Dietsch:

    commutari ex veris in falsa,

    Cic. Fat. 9, 17; 9, 18:

    in sollicitudinem versa fiducia est,

    Curt. 3, 8, 20.—
    4.
    Esp. in the phrase: in gratiam or in honorem, alicujus, in kindness, to show favor, out of good feeling, to show honor, etc., to any one (first in Liv.; cf. Weissenb. ad Liv. 28, 21, 4;

    Krebs, Antibarb. p. 562): in gratiam levium sociorum injuriam facere,

    Liv. 39, 26, 12:

    pugnaturi in gratiam ducis,

    id. 28, 21, 4:

    quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

    id. 28, 39, 13; cf. id. 35, 2, 6; 26, 6, 16:

    oratio habita in sexus honorem,

    Quint. 1, 1, 6:

    convivium in honorem victoriae,

    id. 11, 2, 12:

    in honorem Quadratillae,

    Plin. Ep. 7, 24, 7:

    in honorem tuum,

    Sen. Ep. 20, 7; 79, 2; 92, 1; Vell. 2, 41 al.—
    5.
    In the phrase, in rem esse, to be useful, to avail (cf.: e re esse;

    opp.: contra rem esse): ut aequom est, quod in rem esse utrique arbitremur,

    Plaut. Aul. 2, 1, 10:

    si in rem est Bacchidis,

    Ter. Hec. 1, 2, 27; 2, 2, 7:

    hortatur, imperat, quae in rem sunt,

    Liv. 26, 44, 7:

    cetera, quae cognosse in rem erat,

    id. 22, 3, 2; 44, 19, 3:

    in rem fore credens universos adpellare,

    Sall. C. 20, 1; cf.:

    in duas res magnas id usui fore,

    Liv. 37, 15, 7:

    in hos usus,

    Verg. A. 4, 647.—
    6.
    To form adverbial expressions:

    non nominatim, qui Capuae, sed in universum qui usquam coissent, etc.,

    in general, Liv. 9, 26, 8; cf.:

    terra etsi aliquanto specie differt, in universum tamen aut silvis horrida aut paludibus foeda,

    Tac. G. 5:

    in universum aestimanti, etc.,

    id. ib. 6:

    aestate in totum, si fieri potest, abstinendum est (Venere),

    wholly, entirely, Cels. 1, 3 fin.; cf. Col. 2, 1, 2:

    in plenum dici potest, etc.,

    fully, Plin. 16, 40, 79, § 217:

    Marii virtutem in majus celebrare,

    beyond due bounds, Sall. J. 73, 5:

    aliter se corpus habere atque consuevit, neque in pejus tantum, sed etiam in melius,

    for the worse, for the better, Cels. 2, 2:

    in deterius,

    Tac. A. 14, 43:

    in mollius,

    id. ib. 14, 39:

    quid enim est iracundia in supervacuum tumultuante frigidius? Sen. de Ira, 2, 11: civitas saepta muris neque in barbarum corrupta (v. barbarus),

    Tac. A. 6, 42; cf.:

    aucto in barbarum cognomento,

    id. H. 5, 2:

    priusquam id sors cerneret, in incertum, ne quid gratia momenti faceret, in utramque provinciam decerni,

    while the matter was uncertain, Liv. 43, 12, 2:

    nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos In tantum spe tollet avos,

    so much, Verg. A. 6, 876:

    in tantum suam felicitatem virtutemque enituisse,

    Liv. 22, 27, 4; cf.:

    quaedam (aquae) fervent in tantum, ut non possint esse usui,

    Sen. Q. N. 3, 24:

    viri in tantum boni, in quantum humana simplicitas intellegi potest,

    Vell. 2, 43, 4:

    quippe pedum digitos, in quantum quaeque secuta est, Traxit,

    Ov. M. 11, 71:

    meliore in omnia ingenio animoque quam fortuna usus,

    in all respects, Vell. 2, 13:

    ut simul in omnia paremur,

    Quint. 11, 3, 25:

    in antecessum dare,

    beforehand, Sen. Ep. 118.—
    7.
    Sometimes with esse, habere, etc., in is followed by the acc. (constr. pregn.), to indicate a direction, aim, purpose, etc. (but v. Madvig. Gram. § 230, obs. 2, note, who regards these accusatives as originating in errors of pronunciation); so, esse in potestatem alicujus, to come into and remain in one ' s power: esse in mentem alicui, to come into and be in one ' s mind: esse in conspectum, to appear to and be in sight: esse in usum, to come into use, be used, etc.:

    quod, qui illam partem urbis tenerent, in eorum potestatem portum futurum intellegebant,

    Cic. Verr. 2, 5, 38:

    ut portus in potestatem Locrensium esset,

    Liv. 24, 1, 13; 2, 14, 4:

    eam optimam rem publicam esse duco, quae sit in potestatem optimorum,

    Cic. Leg. 3, 17:

    neque enim sunt motus in nostram potestatem,

    Quint. 6, 2, 29:

    numero mihi in mentem fuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 25; cf.:

    ecquid in mentem est tibi?

    id. Bacch. 1, 2, 53:

    nec prius surrexisse ac militibus in conspectum fuisse, quam, etc.,

    Suet. Aug. 16:

    quod satis in usum fuit, sublato, ceterum omne incensum est,

    Liv. 22, 20, 6: ab hospitibus clientibusque suis, ab exteris nationibus, quae in amicitiam populi Romani dicionemque essent, injurias propulsare, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66: adesse in senatum [p. 914] jussit a. d. XIII. Kal. Octobr., id. Phil. 5, 7, 19.—Less freq. with habere: facito in memoriam habeas tuam majorem filiam mihi te despondisse, call or bring to mind, Plaut. Poen. 5, 4, 108:

    M. Minucium magistrum equitum, ne quid rei bellicae gereret, prope in custodiam habitum,

    put in prison, kept in prison, Liv. 22, 25, 6:

    reliquos in custodiam habitos,

    Tac. H. 1, 87.—So rarely with other verbs:

    pollicetur se provinciam Galliam retenturum in senatus populique Romani potestatem,

    Cic. Phil. 3, 4, 8. —
    III.
    In composition, n regularly becomes assimilated to a foll. l, m, or r, and is changed before the labials into m: illabor, immitto, irrumpo, imbibo, impello.—As to its meaning, according as it is connected with a verb of rest or motion, it conveys the idea of existence in a place or thing, or of motion, direction, or inclination into or to a place or thing: inesse; inhibere, inferre, impellere, etc. See Hand, Turs. III. pp. 243- 356.
    2.
    in (before b and p, im; before l, m, and r, the n assimilates itself to these consonants), an inseparable particle [kindred with Sanscr. a-, an-; Gr. a-, an; Goth. and Germ. un-], which negatives the meaning of the noun or participle with which it is connected; Engl. un-, in-, not: impar, unequal: intolerabilis, unbearable, intolerable: immitis, not mild, rude, etc.

    Lewis & Short latin dictionary > in

  • 112 infra

    infrā [infer, inferă, sc. parte], adv. and prep.
    I.
    Adv., on the under side, below, underneath.
    A.
    Lit.:

    infra nihil est nisi mortale... supra Lunam sunt aeterna omnia,

    Cic. Rep. 6, 17:

    in occipitio et infra, qua summa vertebra, etc.,

    Cels. 3, 23 fin.With quam:

    ipsius autem partes eae, quae sunt infra quam id quod devoratur, dilatantur,

    Cic. N. D. 2, 54, 135; Varr. R. R. 1, 41, 3:

    si infra, quam rami fuere, praecidatur,

    Plin. 16, 30, 53, § 123.— Absol., of the lower world:

    non seges est infra,

    there is no sowing down below, Tib. 1, 10, 35.—Of a following place in a writing, below:

    earum exemplum infra scripsi,

    Cic. Att. 8, 6; id. Fam. 5, 10, 5; Quint. 8, 4, 9.— Comp.: inferius, lower, farther down:

    altius egressus caelestia tecta cremabis. inferius terras,

    Ov. M. 2, 137:

    currere,

    id. ib. 2, 208:

    inferius, quam collo pectora subsunt,

    id. ib. 12, 420.—
    B.
    Trop.
    1.
    Below, beneath, in value or esteem:

    liberos ejus ut multum infra despectare,

    Tac. A. 2, 43.— Comp., lower, farther down:

    persequi,

    Ov. Tr. 2, 263: virtutem non flamma, non ruina inferius adducet. Sen. Ep. 79:

    quae praeterire, quam inferius exsequi tutius duximus,

    Sol. 2 med.
    2.
    Farther along the coast:

    onerariae duae... paulo infra delatae sunt,

    Caes. B. G. 4, 36.—
    3.
    Later in time:

    quid quod Ciceronis temporibus paulumque infra... geminabatur,

    Quint. 1, 7, 20.
    II.
    Prep. with acc., below, under.
    A.
    Lit.:

    ad mare infra oppidum exspectabat,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    infra mortuos amandare,

    id. Quint. 15, 49:

    infra caelum et sidera nox cadit,

    Tac. Agr. 12.—
    2.
    Of time, later than:

    Homerus non infra superiorem Lycurgum fuit,

    Cic. Brut. 10, 40. —
    3.
    Of size, smaller than:

    uri sunt magnitudine paulo infra elephantos,

    Caes. B. G. 6, 28.—
    4.
    Of number, less than:

    non infra novena (ova),

    Plin. 18, 26, 62, § 231; id. 6, 6, 6, § 18.—
    B.
    Trop., below, beneath in rank, honor, or esteem:

    quem ego infra esse infimos omnis puto homines,

    Ter. Eun. 3, 2, 36:

    res humanas despicere atque infra se positas arbitrari,

    Cic. Tusc. 3, 7, 15:

    omnia infra se esse judicare,

    id. Fin. 3, 7, 25:

    e quo infra se et Caesarem videret et rempublicam,

    he despised them, Vell. 2, 76, 4:

    semper infra aliorum aestimationes se metientem,

    id. 2, 127 fin.:

    infra servos cliens,

    id. 2, 83:

    non infra speciem,

    not inferior in beauty, Prop. 1, 20, 5:

    conferant se Marii... infra Pallantis laudes jacebunt,

    they will not come up to the glory of Pallas, Plin. Ep. 8, 6, 2:

    id quidem infra grammatici officium est,

    Quint. 1, 7, 1; cf. id. 2, 5, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > infra

  • 113 juxta

    juxtā, adv. and prep. [ sup. form from jugis; v. jungo], near to, nigh.
    I.
    Adv.
    A.
    Lit., of place.
    1.
    Of several objects, near together, in close proximity:

    theatra duo juxta fecit amplissima e ligno,

    Plin. 36, 15, 24, § 117.—
    2.
    In gen., near at hand, near, near by, hard by, close to, by the side of:

    legio, quae juxta constiterat,

    Caes. B. G. 2, 26, 1:

    ut sellam juxta poneret,

    Sall. J. 65, 2:

    furiarum maxima juxta Accubat,

    Verg. A. 6, 605:

    forte fuit juxta tumulus,

    id. ib. 3, 22:

    procul vel juxta sitas vires circumspectabat,

    Tac. H. 2, 72: talem perlatum Pompeio juxta res gerenti Mithridatico bello, Plin. 6, 17, 19, § 51:

    abjecto clam juxta pugione,

    Suet. Ner. 34:

    thermisque juxta celeriter constructis,

    id. Tit. 7.—

    Rarely with verbs of motion: accedere juxta,

    Ov. M. 8, 809.—
    B.
    Transf., in like manner, equally, alike (syn.: aeque, pariter).
    (α).
    Absol.:

    eorum ego vitam mortemque juxta aestimo,

    Sall. C. 2:

    aestatem et hiemem juxta pati,

    id. J. 85, 33:

    ceteri juxta insontes,

    Liv. 24, 5, 13:

    qui Argenta habent, aliaque castella juxta ignobilia,

    id. 32, 14, 2:

    juxta periculosum seu ficta seu vera promeret,

    Tac. A. 1, 6:

    solo caeloque juxta gravi,

    id. H. 5, 7.—
    (β).
    With dat.:

    Fabius omittendam rem parvam ac juxta magnis difficilem censebat,

    Liv. 24, 19, 6.—
    (γ).
    With ac, atque, et, quam, cum, in the sense of as, than (cf.:

    aeque ac, pariter ac, etc.): juxta tecum aeque scio,

    Plaut. Pers. 4, 3, 75:

    juxta eam curo cum mea,

    id. Trin. 1, 2, 160 (so always in Plaut.;

    v. Brix ad loc.): juxta mecum omnes intellegitis,

    Sall. C. 58, 5:

    absentium bona juxta atque interemptorum divisa fuere,

    Liv. 1, 54, 9; 3, 33, 10:

    juxta eam rem aegre passi patres, quam cum consulatum vulgari viderent,

    i. e. were just as indignant, id. 10, 6, 9: qui me, juxta ac si meus frater esset, sustentavit, just as if, = non secus ac si, Cic. post Red. ap. Sen. 8, 20:

    juxta ac si hostes adessent,

    Sall. J. 45, 2; Liv. 22, 31, 3:

    in re juxta manifesta atque atroci,

    id. 3, 33, 10; 24, 5, 13; 21, 33, 4;

    5, 6, 5: reipublicae juxta ac sibi consulere,

    Sall. C. 37, 8:

    litteris Graecis atque Latinis juxta eruditus,

    id. J. 95, 3:

    juxta bonos et malos interficere,

    id. C. 51, 30.—
    II.
    Prep., with acc., very near, close to, near to, hard by (not ante-class.).
    A.
    Lit., of place:

    juxta eum castra posuit,

    Caes. B. C. 3, 41, 4; 3, 65, 4; 3, 20, 1; Nep. Dat. 1, 1; id. Att. 22 fin.; Quint. 8, 4, 22:

    juxta murum castra posuit,

    Caes. B. C. 1, 16, 4:

    totos dies juxta focum atque ignem agunt,

    Tac. G. 17; Col. 4, 8, 2.—Placed after the case:

    hanc (aram) juxta,

    Nep. Paus. 4, 4:

    vicina Ceraunia juxta,

    Verg. A. 3, 506:

    cubiculum Caesaris juxta,

    Tac. A. 13, 15 fin.:

    Rhenum juxta,

    id. ib. 4, 5:

    Tiberim juxta,

    id. ib. 2, 41:

    Aditum juxta moenia urbis Volsco militi struxit,

    Val. Max. 5, 4, 1.—
    B.
    Transf.
    1.
    Next to, immediately after, beside, on a par with:

    juxta deos in tua manu positum est,

    Tac. H. 2, 76:

    apud quos juxta divinas religiones, humana fides colitur,

    Liv. 9, 9, 4:

    homo, juxta M. Varronem doctissimus,

    Gell. 4, 9:

    vilitate juxta beluas esse,

    Plin. 2, 7, 5, § 26.—
    2.
    Near, approaching to, like, almost the same as:

    velocitas juxta formidinem, cunctatio propior constantiae est,

    Tac. G. 30:

    gravitate annonae juxta seditionem ventum est,

    id. A. 6, 13:

    juxta seditionem esse,

    Sall. H. 3, 67, 11 Dietsch:

    populi imperium juxta libertatem,

    Tac. A. 6, 42:

    sapor juxta fontis dulcissimos,

    Sall. H. 4, 13.—
    3.
    Along with, together with: cum interea lucubrando faceret juxta ancillas lanam, Varr. ap. Non. 322: juxta se conjuges vexari, just as:

    pariter ac,

    Liv. 41, 6:

    periculosiores sunt inimicitiae juxta libertatem,

    among a free people, Tac. G. 21.—
    4.
    In consequence of, in proportion to (post-class., except one doubtful passage in Liv.):

    huic consuetudo juxta vicinitatem cum Aebutio fuit,

    Liv. 39, 9, 6 dub. Weissenb. ad loc.:

    quem juxta nocturnum visum ergastulo liberavit,

    Just. 1, 7, 1:

    convivium juxta regiam magnificentiam ludis exornat,

    id. 12, 3, 11.—
    5.
    According to:

    juxta praeceptum,

    Just. 2, 12, 25; Nazar. Pan. Const. 23; Vulg. Gen. 1, 11:

    juxta morem,

    id. ib. 19, 31:

    juxta hoc videtur et divus Hadrianus rescripsisse in haec verba,

    Dig. 29, 5, 1, § 28:

    juxta inclytum oratorem,

    Hier. Ep. 82.

    Lewis & Short latin dictionary > juxta

  • 114 juxtim

    juxtim, adv. and prep. [juxta], next to, close by.
    I.
    Adv.: in sedes collocat se regias Clytaemnestra juxtim, Liv. Andron. ap. Non. 127, 32 (Trag. Rel. p. 2 Rib.):

    assidebat juxtim,

    Suet. Tib. 33.—
    B.
    In partic., near to us, in the neighborhood quae fuerint juxtim quadrata, Lucr. 4, 501.—
    2.
    In an equal degree, equally:

    sed quos utriusque figurae esse vides, juxtim miscentes vulta parentum,

    Lucr. 4, 1213.—
    * II.
    Prep., with acc., near, next to: juxtim Numicium flumen obtruncatur, Sisenn. ap. Non. 127, 30. [p. 1022]

    Lewis & Short latin dictionary > juxtim

  • 115 pone

    pōne, adv. and prep. [for posine, posne; cf. Gr. pumatos, the last, and v. post].
    I.
    Adv., after, behind, back, = post, a tergo (opp. ante, before; rare and mostly poet.; by Quint., 8, 3, 25, considered as archaic; cf.

    also: pone gravi sono antiqui utebantur pro loci significatione,

    Fest. p. 249 Müll.; Plaut. Cas. 5, 1, 16):

    (moveri) et ante et pone, ad laevam et ad dextram,

    Cic. Univ. 13 fin.:

    (remiges) Pone petunt, exim referunt ad pectora tonsas, Enn. ap. Fest. s. v. tonsam, p. 356 Müll. (Ann. v. 236 Vahl.): pone venire,

    Prop. 3, 15, 30 (4, 14, 28):

    pars cetera pontum Pone legit,

    Verg. A. 2, 208:

    pone subit conjux,

    id. ib. 2, 725:

    pone sequens,

    id. ib. 10, 226; Sil. 8, 561:

    respicere,

    Val. Max. 1, 7, ext. 1.—With vorsum, behind, backwards: pone vorsum illac mare est, Cato ap. Charis. p. 191 P.; cf. infra fin.
    II.
    Prep. with acc., behind (mostly anteclass. and post-Aug.):

    pone quos aut ante labantur,

    Cic. Univ. 10 fin.:

    pone me,

    Plaut. Curc. 4, 2, 1; cf.:

    pone nos recede,

    id. Poen. 3, 2, 34:

    pone aedem Castoris,

    id. Curc. 4, 1, 20; id. Trin. 3, 2, 37:

    pone castra,

    Liv. 40, 30 fin.:

    aedes Africani pone Veteres,

    id. 44, 16, 10:

    vinctae pone tergum manus,

    Tac. H. 3, 85; so,

    pone tergum insurgebat silva,

    id. A. 2, 16; id. H. 2, 83; 3, 60; 4, 82:

    comam pone verticem submittere,

    Suet. Ner. 51; id. Tib 68; Val. Max. 1, 7, ext. 1; Sen. ad Marc. 9, 3; Just. 2, 7, 8.—With vorsus: postquam auspicaviatque exercitum adduxi pone vorsus castra hostium, Cato ap. Charis. p. 191 P.

    Lewis & Short latin dictionary > pone

  • 116 post

    post (form poste, Enn. An. 235; Plaut. Most. 1, 3, 131; id. Stich. 2, 2, 56), adv. and prep. [root pas-; Sanscr. pac-kas, behind; Gr. pumatos (for posmatos); Lat. pone, postremus].
    I.
    Adv.
    A.
    Of place, behind, back, backwards (class.):

    ante aut post,

    Liv. 22, 5, 8:

    servi, qui post erant,

    Cic. Mil. 10, 29:

    lacertis priora genua post curvantur,

    backwards, Plin. 11, 45, 102, § 249: sed ubi periculum advenit, invidia atque superbia post fuere, remained behind, were forgotten, Sall. C. 23, 7:

    post minor est,

    i.e. shorter when seen from behind, Juv. 6, 504. —
    B.
    Of time, afterwards, after: nunc et post semper, old poet in Plin. 35, 10, 37, § 115.—
    2.
    Ante... post, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 47 Vahl.):

    post duobus mensibus,

    Ter. Hec. 3, 3, 33:

    initio... post autem,

    Cic. Fam. 7, 5; id. Dom. 55, 140; Sall. J. 55, 8: duxi probum, erravi, post cognovi, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38 (Trag. v. 160 Vahl.):

    multis post annis,

    many years after, Cic. Fl. 23, 56:

    paucis diebus post,

    Plaut. Men. prol. 36:

    multis annis post,

    id. ib. 5, 9, 72:

    biennio post,

    Cic. Brut. 91, 316: quam te post multis tueor tempestatibus? after how long a time? Pac. ap. Non. 414, 3:

    aliquanto post,

    some time after, shortly after, Cic. Caecin. 4, 11:

    post aliquanto,

    id. Or. 30, 107:

    paulo post valens,

    a little later, id. Fam. 16, 5, 2:

    post paulo,

    soon after, Caes. B. C. 1, 29:

    multo post quam,

    long after, Cic. Att. 12, 49; cf. Liv. 24, 3, 14 Weissenb.:

    post tanto,

    so long after, Verg. G. 3, 476:

    post non multo,

    not long afterwards, Nep. Paus. 3, 1:

    neque ita multo,

    and not very long afterwards, id. Cim. 3, 4.—With inde, deinde, and afterwards, and then: et post inde, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll. (Ann. v. 11 Vahl.):

    inde pedes et crura mori, post inde per artus, etc.,

    Lucr. 3, 529:

    primum... post deinde,

    Ter. And. 3, 2, 3; Nep. Eum. 5, 5.—
    II.
    Prep. with acc., behind.
    A.
    Of place: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4; Plaut. Ep. 2, 2, 52:

    post nostra castra,

    Caes. B. G. 2, 9:

    post tergum,

    id. ib. 7, 88:

    post carecta,

    Verg. E. 3, 20:

    post montem se occultare,

    Caes. B. G. 7, 83:

    post se alligare,

    Plin. 26, 9, 58, § 91:

    post equitem sedet atra cura,

    Hor. C. 3, 1, 40.—
    2.
    Trop., beneath, inferior to, less important than:

    neque erat Lydia post Chloen,

    Hor. C. 3, 9, 6:

    tantus erat ambitionis furor, ut nemo tibi post te videatur, si aliquis ante te fuerit,

    Sen. Ep. 104, 9:

    ut sua necessaria post illius honorem haberent,

    Sall. J. 73, 6; Plin. 33, 2, 8, § 34.—
    B.
    Of time, after, since:

    aliquot post menses,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128:

    maxima post hominum memoriam classis,

    since the memory of man, Nep. Them. 5, 3:

    post M. Brutum proconsulem,

    after the proconsulate, Cic. Phil. 2, 38, 97.—So with part. constr.:

    post urbem conditam,

    since the city was founded, Cic. Cat. 4, 7, 14:

    post homines natos,

    id. Brut. 62, 224; id. Mil. 26, 69:

    sexennio post Veios captos,

    after the taking of Veii, id. Div. 1, 44, 100 al. —Put after the noun:

    hunc post,

    Cic. Tusc. 2, 6, 15.—With quam:

    decessit post annum quartum quam expulsus fuerat,

    Nep. Arist. 3, 3; cf.:

    post annum quintum, quo expulsus erat,

    id. Cim. 3, 3: post id, post illa, after this, after that, afterwards:

    post id cum lassus fueris,

    Plaut. Cas. 1, 42: qui foret post illa natus, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. v. 67 Vahl.):

    eum numquam post illa vidi,

    Plaut. Curc. 4, 2, 43:

    post illa,

    Ter. Phorm. 2, 2, 33:

    post haec deinde,

    then after this, and next, Col. 3, 4:

    post Hectora,

    Ov. M. 12, 607.—
    C.
    Transf., besides, except:

    post sidera caeli sola Jovem Semele vidit,

    Calp. Ecl. 10, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > post

  • 117 prae

    prae, adv., and prep. with abl. [for prai, kindred with Sanscr. prefix pra-, before; Gr. pro, prin, prosô; cf.: pro, prior, porro, primus].
    I.
    Adv., before, in front.
    A.
    Lit. (ante-class.):

    abi prae, Sosia, Jam ego sequar,

    go before, go in advance, Plaut. Am. 1, 3, 45:

    i prae, sequar,

    Ter. And. 1, 1, 144; id. Eun. 5, 2, 69: i tu prae, virgo;

    non queo, quod pone me est, servare,

    Plaut. Curc. 4, 2, 1:

    age, age nunc tu, i prae,

    id. Pers. 4, 4, 56.—
    B.
    Trop., as a particle of comparison, with ut, quam, or quod (also written in one word, praeut and praequam; cf. Wagner ad Plaut. Aul. 503), in comparison with, compared with (ante- and post-class. and colloq.):

    parum etiam, praeut futurum est praedicas,

    Plaut. Am. 1, 1, 218; id. Bacch. 4, 9, 5:

    immo noster nunc quidem est de verbis, prae ut dudum fuit,

    id. Men. 5, 5, 33; 2, 3, 25:

    nihil hercle quidem hoc, Prae ut alia dicam,

    id. Mil. 1, 1, 20; id. Merc. 2, 4, 2:

    ludum dices fuisse, praeut hujus rabies quae dabit,

    Ter. Eun. 2, 3, 9:

    satin' parva res est voluptatum in vitā atque in aetate agundā, praequam quod molestum'st?

    in comparison with the trouble, Plaut. Am. 2, 2, 2:

    nihil hoc est, triginta minae, prae quam alios dapsilis sumptus facit,

    id. Most. 4, 2, 62 Lorenz ad loc.:

    jam minoris omnia facio prae quam quibus modis Me ludificatus est,

    id. ib. 5, 2, 25:

    sed hoc etiam pulcrum'st praequam sumptus ubi petunt,

    id. Aul. 3, 5, 33; id. Merc. prol. 23:

    quae etsi longioribus verbis comprehensa est praequam illud Graecum, etc.,

    Gell. 16, 1, 3:

    immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis,

    Plaut. Stich. 2, 2, 38.—
    II.
    Prep. with abl. (with acc.:

    prae cornua, prae litteras,

    Petr. 39, 12; 46, 1), before, in front of, in advance of.
    A.
    Lit.:

    cavendum erit, ut (villa) a tergo potius quam prae se flumen habeat,

    before it, Col. 1, 5, 4: limina alia prae aliis erant, App. de Mundo, p. 69, 22.—Esp. freq.: prae se ferre, agere, mittere, to bear, carry, drive, or send before one's self:

    ille qui stillantem prae se pugionem tulit,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    argenti prae se in aerarium tulit quattuordecim milia pondo,

    Liv. 28, 38, 5:

    prae se ferens Darium puerum,

    Suet. Calig. 19:

    prae se armentum agens,

    Liv. 1, 7, 4:

    singulos prae se inermes mittere,

    Sall. J. 94, 2: prae manu, and, less freq., prae manibus, at hand, on hand (ante- and postclass.):

    patri reddidi omne aurum, quod fuit prae manu,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 9; Ter. Ad. 5, 9, 23:

    cum prae manu debitor (pecuniam) non haberet,

    Dig. 13, 7, 27:

    si Caesaris liber prae manibus est, promi jubeas,

    Gell. 19, 8, 6:

    aes si forte prae manu non fuerit,

    App. M. 6, p. 180, 30.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen.: prae se ferre, less freq., prae se gerere, declarare, etc., prop. to carry before one's self. as if to show it; hence, to show, exhibit, manifest, reveal, make known, betray, discover, indicate (freq. and class.), Cic. Agr. 2, 2, 4:

    fortasse ceteri tectiores: ego semper me didicisse, prae me tuli,

    id. Or. 42, 146:

    nec vero cum venit, prae se fert, aut qui sit aut unde veniat,

    id. Rep. 2, 3, 6:

    scelus et facinus prae se ferens et confitens,

    id. Mil. 16, 43:

    ceteris prae se fert et ostentat,

    id. Att. 2, 23, 3:

    beata vita glorianda et praedicanda et prae se ferenda est: nihil est enim aliud quod praedicandum et prae se ferendum sit,

    id. Tusc. 5, 17, 50: conjecturam prae se gerere. id. Inv. 2, 9, 30:

    animum altum et erectum prae se gerebat, Auct. B. Afr. 10: prae se declarant gaudia vultu,

    Cat. 64, 34:

    prae se maximam speciem ostentare,

    App. Flor. p. 342, 10.—
    2.
    In partic., in comparisons, in comparison with, compared with (mostly in comparisons which imply a contrast of kind; while praeter refers to a contrast of degree only: dives prae ceteris, in contrast with the others, who are poor: dives praeter ceteros, richer than the other rich ones; cf. Krebs, Antibarb. p. 894).
    (α).
    With positive adj. (class.; v. infra):

    omnia prae meo commodo,

    Ter. Ad. 2, 3, 9: omnium unguentum odor prae tuo nautea est, Plaut. Curc. 1, 2, 5; id. Men. 1, 2, 67:

    Gallis prae magnitudine corporum suorum brevitas nostra contemptui est,

    Caes. B. G. 2, 30:

    prae divitiis,

    Liv. 3, 26:

    videbant omnes prae illo parvi futuros,

    Nep. Eum. 10, 4; Cic. Agr. 2, 35, 96:

    veros illos Atticos prae se paene agrestes putat,

    id. Brut. 83, 286:

    ab isto prae lucro praedāque nec vectigalium nec posteritatis habitam esse rationem,

    id. Verr. 2, 3, 55, § 128:

    non tu quidem vacuus molestiis, sed prae nobis beatus,

    id. Fam. 4, 4, 2; Hor. Ep. 1, 11, 4:

    (stultitia) prae ceteris parit immensas cupiditates,

    Auct. Her. 2, 22, 34.—
    (β).
    So with comp. for quam (ante- and post-class.):

    atque me minoris facio prae illo,

    Plaut. Ep. 3, 4, 85:

    id prae illo, quod honestum nobis est, fit plenius,

    Gell. 1, 3, 25; Front. Ep. ad M. Caes. 1, 2; Hier. in Psa. 44, 3; Aug. c. Acad. 1, 22.—
    3.
    In giving the cause, which, as it were, goes before, for, because of, by reason of, on account of (class. only of a hinderance; with an express or implied negation; or with vix, v. Zumpt, § 310): Ulixi cor frixit prae pavore, Liv. Andron. ap. Serv. Verg. A. 1, 92:

    prae laetitiā lacrumae praesiliunt mihi,

    Plaut. Stich. 3, 2, 13:

    prae lassitudine opus est ut lavem,

    id. Truc. 2, 3, 7; Ter. Heaut. 1, 1, 71:

    prae gaudio ubi sim nescio,

    id. ib. 2, 3, 67:

    vivere non quit Prae macie,

    Lucr. 4, 1167:

    nec loqui prae maerore potuit,

    Cic. Planc. 41, 99:

    quorum ille nomen prae metu ferre non poterat,

    id. Phil. 13, 9, 20:

    solem prae jaculorum multitudine non videbitis,

    id. Tusc. 1, 42, 101:

    prae irā,

    Liv. 31, 24 fin.:

    vix sibimet ipsi prae nec opinato gaudio credentes,

    id. 39, 49.—In composition, prae usually denotes,
    a.
    Before: praedico, praebibo, praecaveo, etc.; so too, praeceps, headforemost, headlong. —In time: praecanus, gray before one's time.
    b.
    Enhancing the main idea, qs. in advance of others: praealtus, extremely high: praeclarus, very celebrated; praevalidus, very strong, etc.

    Lewis & Short latin dictionary > prae

  • 118 praeter

    praeter, adv. and prep. [prae, with the demonstrative suffix ter, as in inter, subter, propter], signifies motion by or past, and hence, also, beyond, or rest outside a thing.
    I.
    Adv., past, by, beyond (cf. praeterquam), in the trop. sense; i. e.
    A.
    Comparatively, before, beyond, above, more than (only ante-class.):

    quae praeter sapiet quam placet parentibus,

    Plaut. Pers. 3, 1, 38:

    quod mihi videre Facere, et praeter quam res te adhortatur tua,

    Ter. Heaut. 1, 1, 8.—
    B.
    Exceptionally, except, excepting, unless, save (class. but rare):

    etiam e Graecis ipsis diligenter cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    ne quis praeter armatus violaretur,

    Liv. 4, 59, 7 Weissenb. ad loc.:

    diem statuit, ante quam liceret sine fraude ab armis discedere, praeter rerum capitalium damnatis,

    Sall. C. 36, 2:

    religionum usquequaque contemptor, praeter unius deae Syriae,

    Suet. Ner. 56; id. Claud. 4 fin.: exsules, praeter caedis damnati, restituebantur, [p. 1434] Just. 13, 5, 2:

    praeter hodie,

    Vulg. Gen. 21, 26:

    nil praeter salices cassaque canna fuit,

    Ov. F. 6, 406:

    uti pueri in curiam ne introeant, praeter ille unus Papirius,

    Gell. 1, 23, 13.—In connection with the particles si, quod, que:

    praeter si aliter nequeas,

    unless, Varr. R. R. 1, 41 fin.:

    praeter quod epulis alienis voluptates meas anteferrem, etc.,

    besides that, App. M. 2, p. 122:

    montes in Arcadiā Cyllene, Lycaeus... praeterque ignobiles octo,

    and besides, and also, Plin. 4, 6, 10, § 21:

    praeterque,

    id. 5, 1, 1, § 16; 8, 42, 67, § 166; 9, 39, 64, § 138; 11, 4, 3, § 10. —For praeter quam and praeter propter, v. praeterquam and praeterpropter.—
    II.
    Prep. with acc., past, by, before, in front of, along.
    A.
    Lit., of place (rare but class.):

    mustela murem mihi abstulit praeter pedes,

    Plaut. Stich. 3, 2, 7:

    magni montes solem succedere praeter,

    Lucr. 4, 139:

    praeter castra Caesaris suas copias transduxit,

    Caes. B. G. 1, 48:

    servi ejus praeter oculos Lollii haec omnia ferebant,

    before the eyes of, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62:

    Ligures praeter oram Etrusci maris Neapolim transmisit,

    Liv. 40, 41:

    praeter radices montis lapsus amnis,

    Plin. 6, 3, 4, § 10:

    praeter ora suorum,

    Tac. H. 4, 30:

    tela volant... Praeter utrumque latus praeterque et lumen et aures,

    Ov. M. 5, 158:

    praeter majorum cineres rapitur Lateranus,

    Juv. 8, 146.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., over, beyond; against, contrary to, aside from:

    nihil praeter rem locuti sumus,

    beside the matter, irrelevant, Auct. Her. 4, 1, 1:

    praeter aetatem stultus,

    Plaut. Ep. 1, 2, 3:

    praeter aequom delinquere,

    id. Bacch. 3, 3, 14:

    multa praeter spem evenisse,

    id. Rud. 2, 3, 69; cf.:

    quor sedebas in foro Tu solus praeter alios,

    apart from, id. Ps. 3, 2, 13:

    praeter naturam praeterque fatum,

    Cic. Phil. 1, 4, 10:

    praeter consuetudinem,

    id. Div. 2, 28, 60:

    cum lacus Albanus praeter modum crevisset,

    id. ib. 1, 44, 100:

    quod mihi videre praeter aetatem tuam Facere,

    Ter. Heaut. 1, 1, 7.—
    2.
    In partic.
    a.
    Comparatively, of that which goes beyond something else, beyond, above, more than; esp.:

    praeter ceteros, alios, omnes, etc.: illud praeter alia mira miror,

    Plaut. Am. 2, 2, 140:

    praeter ceteros laborabis,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43; id. Sull. 3, 7:

    quae me igitur res praeter ceteros impulit, ut, etc.,

    id. Rosc. Am. 1, 2:

    necesse est quod mihi consuli praecipuum fuit praeter alios, id jam privato cum ceteris esse commune,

    id. Sull. 3, 9:

    ut Argonautas praeter omnes candidum Medea mirata est ducem,

    Hor. Epod. 3, 9; Ter. And. 1, 1, 31.—With neg.:

    nonne ostendis te vereri, quod praeter ceteros tu metuere non debeas,

    less than the rest, Cic. Rosc. Am. 50, 145.—
    b.
    Of that besides which there is something else in addition, besides, together with, in addition to:

    ut praeter se denos ad colloquium adducerent,

    Caes. B. G. 1, 43:

    praeter imperatas pecunias,

    id. B. C. 3, 32:

    ut praeter auctoritatem vires quoque haberet,

    id. ib. 3, 57:

    praeter illud commodum, quod, etc., tum etiam, etc.,

    Col. 4, 18.—
    c.
    Exceptionally, besides, except:

    nec nobis praeter me alius est servos,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    hoc nemini praeter me videtur,

    Cic. Att. 1, 1, 2:

    omnibus sententiis praeter unam condemnatus est,

    id. Clu. 20, 55:

    neque vestitus, praeter pelles habeant,

    Caes. B. G. 4, 1:

    frumentum omne, praeter quod secum portaturi erant, comburunt,

    id. ib. 1, 5:

    nullas (litteras) acceperam praeter quae mihi binae redditae sunt, etc.,

    Cic. Att. 5, 3, 2:

    ex plurimis honoribus, praeter paucos non recepit,

    Suet. Tib. 26.—
    d.
    Praeter haec, for praeterea, besides that, besides, moreover (ante- and postclass.), Ter. Ad. 5, 3, 61; Cels. 2, 4.
    In composition, praeter has the signification of past, by, and beyond, or besides; e.
    g. praeterducere, praetermittere, praeterea.

    Lewis & Short latin dictionary > praeter

  • 119 prope

    prŏpe, adv. and prep. [pro and demonstr suff. -pe (cf.: nempe, quippe), = Sanscr. -pa].
    I.
    Adv. ( comp. propius, and sup. proxime, v. under propior), near, nigh (class.).
    A.
    Lit., in space:

    quaenam vox mihi prope hic sonat? Quis hic loquitur prope?

    Plaut. Rud. 1, 4, 10:

    prope ad aliquem adire,

    id. Cas. 3, 5, 32:

    aedes accedere,

    id. Most. 2, 2, 16:

    prope alicubi esse,

    Cic. Fam. 9, 7, 1:

    intueri aliquid (opp. procul),

    id. Sen. 14, 48.—
    2.
    With ab, near to, near by, hard by:

    bellum tam prope a Siciliā,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:

    prope a meis aedibus,

    id. Pis. 11, 26:

    prope ab domo detineri,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So, comp.:

    stellae, aliae propius a terris, etc.,

    Cic. N. D. 1, 31, 87:

    propius visere mala reipublicae,

    Tac. A. 6, 26.—
    B.
    Transf.
    1.
    In time, near, not far off: partus instabat prope, was near at hand, Ter Ad. 3, 2, 9.—Esp. with quando, cum, ut, the time is near or not far off, when, etc.:

    prope est, quando herus pretium exsolvet,

    Plaut. Men. 5, 6, 25:

    prope adest, quom alieno more vivendum est mihi,

    Ter. And. 1, 1, 125:

    partitudo prope adest, ut fiat palam,

    Plaut. Aul. 2, 3, 9; Flor. 3, 17, 2:

    nox prope diremit colloquium,

    i. e. the approach of night, Liv. 34, 33, 3; cf. id. 32, 28, 7; 5, 16, 5.—
    2.
    In degree, nearly, almost, about (cf.:

    pene, ferme, fere): ejus filiam ille amare coepit perdite, Prope jam ut pro uxore haberet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 45; Cic. Verr. 2, 2, 4, § 10:

    prope funeratus Arboris ictu,

    Hor. C. 3, 8, 7:

    prope firmissima earum regionum civitas,

    Caes. B. G. 5, 20:

    annos prope nonaginta natus,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62:

    prope desperatis rebus,

    id. Fam. 7, 28, 1:

    sic prope oneratum est sinistrum cornu, ni, etc.,

    Liv. 2, 65, 4; cf. id. 40, 32:

    prope est factum ut exirent,

    id. 25, 21:

    prope est ut aliquid fiat,

    something must be done, Dig. 35, 1, 67:

    prope perditae res,

    Liv. 5, 46, 7:

    Fidenae prope saepius captae, quam, etc.,

    id. 4, 32, 2:

    prope desertum oppidum,

    id. 4, 51, 8.—After the word it qualifies:

    biennium prope,

    Cic. Verr. 2, 2, 25, § 62:

    princeps prope Stoicorum,

    id. Ac. 2, 33, 107:

    eisdem prope verbis,

    id. Leg. 2, 25, 64: his prope verbis id. Fin. 4, 6, 15: cursu prope Chalcidem contendit, Liv. 31, 24, 2:

    admirabilior prope,

    id. 22, 37, 3:

    omnes prope,

    id. 1, 14, 4; 23, 49, 14; 30, 30, 8.— Comp.:

    propius nihil est factum, quam ut, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 5, § 15:

    neque quidquam propius est factum, quam ut, etc.,

    id. Clu. 21, 59.—
    C.
    Trop., comp. propius, with inspicio, considero, nosco, etc., more closely, better (post - Aug.):

    qualis esset ejus (mortis) velut propius inspectae natura,

    Sen. Ep. 30, 8:

    propius inspicere aliquem,

    id. ib. 5, 6:

    dixit futurum ut diviti displiceret propius inspectus,

    id. Contr. 2, 9, 21, B.; 4, 15, 3;

    10, 95, 1: quam (lancem) cum Agamemnon propius consideraret,

    Petr. 1, 50:

    propius noscendum,

    Plin. Ep. 6, 16, 7; cf. penitus.—
    II.
    Prep. with acc.
    A.
    Lit., in space, near, near by, hard by:

    prope oppidum,

    Caes. B. G. 7, 36:

    prope hostium castra,

    id. ib. 1, 22:

    prope amnem,

    Verg. A. 8, 597:

    non modo prope me, sed plane mecum habitare,

    Cic. Fam. 7, 23, 4:

    sedens prope limina tecti,

    Ov. F. 1, 137.—
    B.
    Transf.
    1.
    In time, nigh, towards, about:

    prope lucem,

    towards daybreak, Suet. Claud. 44.—
    2.
    Of abstract proximity, near to, almost to, not far from:

    prope metum res fuerat,

    Liv. 1, 25 fin.:

    prope seditionem ventum est,

    Tac. H. 3, 21; Dig. 17, 1, 29.

    Lewis & Short latin dictionary > prope

  • 120 propter

    propter, adv. and prep. [contr. for propiter, from prope; cf.: inter, subter].
    I.
    Adv., near, hard by, at hand (syn.: prope, juxta;

    rare but class.). serito in loco, ubi aqua propter siet,

    Cato, R. R. 151, 2:

    ibi angiportum propter est,

    Ter. Ad. 4, 2, 37:

    propter dormire,

    id. Eun. 2, 3, 77:

    araque Panchaeos exhalat propter odores,

    Lucr. 2, 417:

    propter est spelunca,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107 (al. prope):

    vident unum virum esse... et eum propter esse,

    id. Imp. Pomp. 5, 13:

    cum duo reges propter assint,

    id. ib. 6, 16:

    (caules) si propter sati sunt,

    id. N. D. 2, 47, 120:

    duo filii propter cubantes,

    id. Rosc. Am. 23, 64; id. Inv. 2, 4, 14:

    adulescentia voluptates propter intuens,

    id. Sen. 14, 48; id. ap. Non. 367, 25:

    cornix propter volans,

    Phaedr. 2, 6, 7: praeter propter, v praeter. —
    II.
    Prep. with acc., near, hard by, close to (syn.: prope, juxta, ad).
    A.
    Lit., of place (rare but class.);

    stat propter virum fortem,

    Plaut. Mil. 1, 1, 9; id. Curc. 4, 1, 14; id. Rud. prol. 33: partem cohortium propter mare collocat, Sisenn ap. Non. 367, 32:

    hic propter hunc assiste,

    Ter. Ad. 2, 1, 15: propter eam porticum situm erat dolium, Varr ap. Non. 367, 31:

    propter Platonis statuam consedimus,

    Cic. Brut. 6, 25:

    propter aliquem assidere,

    id. Rep. 1, 11, 17 (cited ap. Non. 367, 28):

    insulae propter Siciliam,

    id. N. D. 3, 22, 55:

    propter aquae rivum,

    Lucr. 2, 30; Verg. E. 8, 87.—Following its case:

    viam propter,

    Tac. A. 15, 47:

    hostem propter,

    id. ib. 4, 48.—
    B.
    Trop., in stating a cause.
    1.
    On account of, by reason of, from, for, because of (syn. ob;

    the predom. signif. of the word): parere legibus propter metum,

    Cic. Par. 5, 1, 34; cf.:

    propter metum poenae,

    id. Sest. 46, 99:

    propter eam ipsam causam,

    id. de Or. 1, 16, 72:

    propter frigora frumenta in agris matura non erant,

    Caes. B. G. 1, 16:

    propter humanitatem,

    Cic. Att. 7, 5, 2:

    is propter morbum exire non potuit,

    Auct. Her. 1, 11, 19:

    excusato languore faucium propter quem non adesset,

    Suet. Ner. 41; id. Aug. 8; Sall. J. 23, 1: bidentes propter viam facere, to sacrifice on account of a journey, Laber, ap. Non. 53, 26; cf.:

    propter viam fit sacrificium quod est proficiscendi gratiā, Herculi aut Sanco,

    Fest. p. 229 Müll.; Plaut. Rud. 1, 2, 62:

    propter injuriam,

    to avoid injury, Pall. 12, 13:

    propter hoc, propter quod,

    on that account, for which reason, Varr. R. R. 3, 16, 14; Col. 1, 6, 18: propter me, te, etc., on my, thy account, etc., as far as I ( you, etc.) are concerned, = mea causā, or per me:

    egon propter me illam decipi miseram sinam?

    Ter. And. 1, 5, 36; id. Eun. 4, 6, 6:

    non est aequom me propter vos decipi,

    id. Phorm. 5, 7, 34:

    di numquam propter me de caelo descendent,

    Liv. 6, 18, 9.—
    2. a.
    Referring to persons in whom lies the cause of a thing:

    te propter tuam Matrem non posse habere hanc uxorem domi,

    Ter. Hec. 4, 4, 55:

    propter quos vivit,

    through whom he lives, to whom he owes life, Cic. Mil. 22, 58:

    lugere eum, propter quem ceteri laetarentur,

    id. ib. 30, 81; 34, 93.—
    b.
    To things by means of which any thing takes place:

    quid enim refert, utrum propter oves, an propter aves fructus capias?

    Varr. R. R. 3, 2, 11.—

    Placed after its case: quod propter studi, um cum rem neglegere familiarem videretur,

    Cic. Sen. 7, 22; id. Pis. 7, 15; id. Att. 10, 4, 1 al.:

    suctum propter lactis,

    Plin. 10, 40, 56, § 115:

    quam propter tantos potui perferre labores,

    Verg. A. 12, 177.

    Lewis & Short latin dictionary > propter

См. также в других словарях:

  • Gaulois (langue) — Pour les articles homonymes, voir gaulois et gauloise. † Gaulois Période jusqu au Ve siècle Extinction Ve siècle Région Gaule …   Wikipédia en Français

  • Langue gauloise — Gaulois (langue) Pour les articles homonymes, voir gaulois et gauloise. † Gaulois Période jusqu au Ve siècle Région Gaule Typologie supposée SVO …   Wikipédia en Français

  • sur — 1. sur [ syr ] prép. • 1080; sovre Xe; sore 980; la forme sur vient d un crois. avec sus; lat. super ou supra I ♦ Marquant la position « en haut » ou « en dehors » …   Encyclopédie Universelle

  • sûr — 1. sur [ syr ] prép. • 1080; sovre Xe; sore 980; la forme sur vient d un crois. avec sus; lat. super ou supra I ♦ Marquant la position « …   Encyclopédie Universelle

  • fois — [ fwa ] n. f. • XIIe; feiz XIe; lat. plur. vices « tour, succession » I ♦ (Marquant le degré de fréquence) Cas où un fait se produit; moment du temps où un événement, conçu comme identique à d autres événements, se produit. 1 ♦ (Sans prép.) C est …   Encyclopédie Universelle

  • apo- (pō̆ , ap-u, pu) —     apo (pō̆ , ap u, pu)     English meaning: from, out, of     Deutsche Übersetzung: “ab, weg”     Material: O.Ind. ápa “ off, away, back “ as adnominal Prep. m. abl. “ away from “, Av. ap. apa “ away from “; about privatives *ap in Iran, and Gk …   Proto-Indo-European etymological dictionary

  • qui — [ ki ] pron. • 842; lat. qui I ♦ Pronom relatif des deux nombres, masculin ou féminin, désignant une personne ou une chose. A ♦ (Sujet) 1 ♦ (Avec antécédent exprimé) « L homme qui rit », roman de Victor Hugo. « Les gens que nous aimons et qui… …   Encyclopédie Universelle

  • RAISON — Le terme de raison – du latin ratio , qui désigne à l’origine le calcul pour prendre ensuite le sens de faculté de compter, d’organiser, d’ordonner – possède dans toutes les langues modernes une multitude d’acceptions qui, cependant, par des… …   Encyclopédie Universelle

  • ea — pron. dânsa, dumneaei. (ea ce zice?) Trimis de siveco, 24.10.2007. Sursa: Sinonime  ea pr. [pron. ia], g. ei [pron. iei]; d. acc.ei, neacc. îi, i (i se dă), i , i, i (dându i se); ac. acc. ea, neacc. o, o (o nvaţă), o, o (lua o ar), pl …   Dicționar Român

  • el — EL, EA, ei, ele, pron. pers. 3. 1. (Ţine locul persoanei despre care se vorbeşte) El merge. ♦ (fam.; la sg.) Soţ, bărbat; soţie, nevastă. 2. (La genitiv, în formele lui, ei, lor, adesea precedat de al, a, ai, ale , cu valoare posesivă) Casa lui.… …   Dicționar Român

  • Danny Ferry — No. 35 Power forward / Small forward Personal information Date of birth October 17, 1966 (1966 10 17) (age 45) Place of birth Hyattsville …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»