Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

is+used

  • 41 Alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > Alius

  • 42 alius

    1.
    Ālĭus (better Ālĕus), a, um, adj., = Elius (v. Alis and Elis), Elian; subst., a native of Elis, a town in Achaia (only a few times in Plaut. Capt.):

    postquam belligerant Aetoli cum Aleis,

    Plaut. Capt. prol. 24; 27; 2, 2, 30.
    2.
    ălĭus, a, ud, adj. and subst. (old form, alis, alid, after the analogy of quis, quid:

    alis rare,

    Cat. 66, 28; Sall. ap. Charis, 2, p. 133; Inscr. Orell. 2488:

    alid more freq.,

    Lucr. 1, 263; 5, 257; 5, 1305; 5, 1456; Cat. 29, 15; cf. Prisc. 13, p. 959.— Gen. sing. masc.: alius, rare, and not used by Tac.; for which alterius is com. used (v. alter); also alii, Cato and Licin. ap. Prisc. 194 P.; Varr. R. R. 1, 2.— Fem. gen.:

    aliae,

    Lucr. 3, 918; Cic. Div. 2, 13, 30; Liv. 24, 27, 8; Gell. 2, 28, 1; Capito ap. Gell. 4, 10, 8.— Masc. dat.:

    ali,

    Lucr. 6, 1226:

    alio,

    Plaut. Stich. 1, 2, 13. — Fem. dat.:

    aliae,

    Plaut. Mil. 3, 1, 207; Gell. 9, 4, 8) [cf. allos; Osc. allo ( nom. sing. fem.); Goth. alis; Erse, aile; O. H. Germ. alles, elles ( conj.); Engl. else], another, [p. 90] other (i. e. of many, whereas alter is one of two, v. exceptt. under II. G.); freq. with the indef. pronn. aliquis, quis, aliqui, qui, quidam, and the interrog. quis, qui, etc.
    I.
    A.. In gen.:

    eorum sectam sequuntur multi mortales... multi alii ex Troja strenui viri,

    Naev. Bell. Pun. 1, 16:

    alios multos,

    Vulg. Matt. 15, 30; ib. Marc. 7, 4:

    plures alios,

    ib. ib. 12, 5:

    cum aliis pluribus,

    ib. Act. 15, 35:

    an ita dissolvit, ut omnes alii dissolverunt?

    Cic. Font. 1; Tac. H. 5, 5:

    dum aliud aliquid flagiti conficiat,

    Ter. Phorm. 5, 2, 5:

    nec nobis praeter med alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 244:

    nec quisquam alius affuit,

    id. ib. 1, 1, 269:

    panem vel aliud quidquam,

    Vulg. 2 Reg. 3, 35. utrum hanc actionem habebis an aliam quampiam; Cic. Caecin. 37:

    quidquid aliud dare,

    Vulg. Lev. 22, 25:

    ALIS NE POTESTO,

    Inscr. Orell. 2488:

    datum Mi esse ab dis aliis,

    Plaut. Am. prol. 12:

    adulescentulo in alio occupato amore,

    Ter. And. 5, 1, 10:

    aut aliae cujus desiderium insideat rei,

    Lucr. 3, 918:

    ne quam aliam quaerat copiam,

    Ter. Heaut. 5, 1, 54:

    nisi quid pater ait aliud,

    id. And. 5, 4, 47:

    si verum est, Q. Fabium Labeonem seu quem alium arbitrum a senatu datum, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33:

    quodcumque alid auget,

    Lucr. 5, 257:

    Est alius quidam, parasitaster paululus,

    Ter. Ad. 5. 2, 4; so Vulg. Luc. 22, 59:

    tuo (judicio) stabis, si aliud quoddam est tuum,

    Cic. Or. 71, 237:

    L. Aemilius alius vir erat,

    Liv. 44, 18:

    Genus ecce aliud discriminis audi,

    Juv. 12, 24:

    alius, ne condemnaretur, pecuniam dedit,

    Cic. Verr. 5, 117; Tac. Agr. 39:

    nemo alius,

    Cic. Pis. 94; Vulg. Joan. 15, 24:

    alius nemo,

    Cic. Quinct. 76:

    plus alimenti est in pane quam in ullo alio,

    Cels. 2, 18:

    aliud esse causae suspicamur,

    Cic. Fl. 39:

    Anne aliud tunc praefecti?

    Juv. 4, 78:

    estne viris reliqui aliud,

    Sall. Fragm. 187, 19:

    aliud auxilii,

    Tac. A. 5, 8:

    aliud subsidii,

    id. ib. 12, 46:

    alia honorum,

    id. ib. 1, 9:

    alia sumptuum,

    id. ib. 15, 15:

    sunt alia quae magis timeam,

    Cic. Phil. 5, 29: Facete is quidem, sicut alia, many other things, id. Fin. 1, 3, 7 Madv.:

    haec aliaque,

    Tac. H. 3, 51 al. —

    Hence, alio die, t. t. of the soothsayer, when he wished the Comitia postponed to another day, on the pretence of unfavorable omens: quid gravius quam rem susceptam dirimi, si unus augur alio die dixerit?

    Cic. Leg. 2, 12, 31; id. Phil. 2, 33, 83 and 84 Wernsd. Perh. there is a reference to the same thing in Plaut. Poen. 2, 52: ita res divina mihi fuit: res serias omnes extollo ex hoc die in alium diem.—With aliquis, quisquam, or ullus implied (cf. aliqui, V. B., and aliquis, II. B.):

    ut, etiam si aliud melius fuit, tamen legatorum reditum exspectetis,

    Cic. Phil. 6, 6:

    utar post alio, si invenero melius,

    something else, id. Tusc. 1, 7, 14; so,

    si in aliud tempus differetur,

    Caes. B C. 1, 86:

    an alium exspectamus?

    Vulg. Matt. 11, 3; ib. Marc. 4, 36:

    siti magis quam alia re accenditur,

    Sall. J. 89, 5:

    neque sex legiones alia de causa missas in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 85:

    neque creatura alia poterit nos separare,

    Vulg. Rom. 8, 39.
    Instances of the rare gen.
    alius:

    alius generis bestiae,

    Cic. N. D. 2, 48, 123; Varr. L. L. 9, 40, 67 dub.:

    alius ingenii,

    Liv. 1, 56, 7 Madv. by conj.:

    alius ordinis,

    Amm. 30, 5, 10:

    artificis aliusve,

    Front. Controv. Agr. 2, 40, 27:

    alius coloris,

    Non. p. 450:

    nomine vel ejus pro quo... aut alius qui, etc.,

    Dig. 39, 2, 24, § 6; v. aliusmodi.—
    B.
    In comparisons, with atque, ac, or et, more rarely with nisi and quam; with the latter, in good class. authors, only when preceded by a neg. clause, or by an interrog. implying a neg.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 3, 3, 13; instead of quam, the comp. abl. or praeter, and similar words, sometimes appear, other than, different from, etc.
    (α).
    With atque, ac, or et:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    Plaut. Ps. 4, 7, 35:

    alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?

    Ter. And. 3, 3, 13:

    potest non solum aliud mihi ac tibi, sed mihi ipsi aliud alias videri,

    Cic. Or. 71, 237:

    longe alia nobis ac tu scripseras nuntiantur,

    id. Att. 11, 10:

    res alio modo est ac putatur,

    id. Inv. 2, 6, 21 B. and K.:

    qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum gerere coeperunt,

    Caes. B. G. 3, 28:

    non alius essem atque nunc sum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    longe aliam esse navigationem in concluso mari atque in vastissimo atque apertissimo Oceano perspiciebant,

    Caes. B. G. 3, 9: aliud (se) esse facturum ac pronunciasset, Nep. Ages. 3, 4:

    alia atque antea sentiret,

    id. Hann. 2, 2:

    lux longe alia est solis et lychnorum,

    is very different, Cic. Cael. 28.—
    (β).
    With nisi or quam (the latter is suspicious in Cic.; cf. Ochsn. Eclog. 252; Orell. ad Cic. Tusc. 1, 31, 75):

    amare autem nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    nothing else than, only, Cic. Lael. 27, 100:

    neque ulla fuit causa intermissionis epistularum nisi quod, etc.,

    id. Fam. 7, 13:

    erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,

    id. de Or. 2, 12:

    Quid est aliud tumultus nisi perturbatio tanta, ut, etc.?

    id. Phil. 8, 3:

    nihil aliud agerem, nisi eum, qui accusatus esset, defenderem,

    id. Sull. 12; id. Att. 5, 10:

    quid est aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare?

    id. Sen. 2, 5; id. Sex. Rosc. 19, 54; id. Rosc. Am. 5, 13; id. Leg. 1, 8, 25:

    pinaster nihil aliud est quam pinus silvestris,

    Plin. 16, 10; Nep. Arist. 2, 2; id. Paus. 1, 4:

    Lysander nihil aliud molitus est quam ut omnes civitates in sua teneret potestate,

    id. Lys. 1, 4:

    neque aliud huic defuit quam generosa stirps,

    id. Eum. 1, 2:

    Nullo quippe alio vincis discrimine quam quod Illi marmoreum caput est, etc.,

    Juv. 8, 54.—Hence, nihil aliud nisi or quam, = ouden allo ê, followed by finite verb, nothing else than, nothing but, only (after these words, fecit, factum est may be supplied, or the phraseology changed to nulla alia re facta; cf. Matth. Gr. 903; Hoogev. ad Vig. p. 475;

    Kuhn. Gr. Gr. II. p. 825): tribunatus P. Sestii nihil aliud nisi meum nomen causamque sustinuit,

    Cic. Sest. 6, 13:

    ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64; Liv. 2, 8:

    et hostes quidem nihil aliud (i. e. nulla alia re facta) quam perfusis vano timore Romanis citato agmine abeunt,

    id. 2, 63; 31, 24:

    sed ab lictore nihil aliud quam prehendere prohibito, cum conversus in Patres impetus esset,

    id. 2, 29:

    ut domo abditus nihil aliud quam per edicta obnuntiaret,

    Suet. Caes. 20:

    mox nihil aliud quam vectabatur et deambulabat,

    id. Aug. 83.—So, quid aliud quam? what other thing than? what else than? quibus quid aliud quam admonemus cives nos eorum esse, Liv. 4, 3:

    quid aliud quam ad bellum vocabantur?

    Flor. 3, 23 med.; so,

    Quid Tullius? Anne aliud quam sidus?

    Juv. 7, 199.—In affirmative-clauses rare, and only post-Aug.:

    te alia omnia, quam quae velis, agere, moleste ferrem,

    Plin. Ep. 7, 15, 2:

    quod alium quam se cooptassent,

    Suet. Ner. 2 al. —So, with the simple interrogative, quis alius? quid aliud? Qui, malum, alii? Ter. Eun. 4, 7, 10:

    Quid te aliud sollicitat?

    id. ib. 1, 2, 82:

    Quid aliud tibi vis?

    id. Heaut. 2, 3, 90:

    Numquid vis aliud?

    id. Eun. 1, 2, 111:

    Sed quis nunc alius audet praeferre? etc.,

    Juv. 12, 48:

    Quid enim est aliud Antonius?

    Cic. Phil. 2, 70:

    Quid est aliud furere?

    id. Pis. 47:

    Quid est alia sinistra liberalitas?

    Cat. 29, 15 al. —
    (γ).
    With comp. abl. (cf. in Gr. alla tôn dikaiôn, Xen. Mem. 4, 4, 25):

    qui quaerit alia his, malum videtur quaerere,

    other than, Plaut. Poen. prol. 22:

    quod est aliud melle,

    Varr. R. R. 3, 16: nec quidquam aliud libertate communi quaesisse, nothing else but, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 2:

    neve putes alium sapiente bonoque beatum,

    Hor. Ep. 1, 16, 20:

    alius Lysippo,

    id. ib. 2, 1, 240:

    accusator alius Sejano,

    Phaedr. 3, prol. 41.—
    (δ).
    With praeter:

    nec nobis praeter me alius quisquam est servos Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 249:

    nec quidquam aliud est philosophia praeter studium sapientiae,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    non est alius praeter eum,

    Vulg. Marc. 12, 32:

    rogavit numquid aliud ferret praeter arcam?

    Cic. de Or. 2, 69:

    Num quid igitur aliud in illis judiciis versatum est praeter hasce insidias?

    id. Clu. 62:

    nec jam tela alia habebant praeter gladios,

    Liv. 38, 21, 5.—
    (ε).
    With extra (eccl. Lat.):

    neque est alius extra te,

    Vulg. 1 Reg. 2. 2; ib. Soph. 2, 15.—
    (ζ).
    With absque (eccl. Lat.):

    non est alius Deus absque te,

    Vulg. 1 Par. 17, 20.—
    (η).
    With praeterquam:

    cum aliud, praeterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent,

    Liv. 3, 40.
    II.
    Esp.
    A.
    In distributive-clauses repeated even several times, and also interchanged with non nulli, quidam, ceteri, pars, partim, etc., the one... the other; plur., some... others:

    quid potes dicere cur alia defendas, alia non cures?

    Cic. Phil. 2, 111:

    latera tegentes alios, alios praegredientes amicos,

    id. ib. 13, 4: cum alii fossas complerent, alii defensores vallo depellerent, Caes. B. G. 3, 25; id. B. C. 1, 55:

    alii experimentorum notitiam necessariam esse contendunt, alii non satis potentem usum esse proponunt, Cels. prooem.: quae minus tuta erant, alia fossis, alia vallis, alia turribus muniebat,

    Liv. 32, 5; so Vulg. Matt. 13, 5 sqq.; ib. 1 Cor. 12, 10; Cels. 3, 3, enumerating the different kinds of fever, repeats aliae seventeen times:

    cum aliis Q. Frater legatus, aliis C. Pomptinus legatus, reliquis M. Anneius legatus etc.,

    Cic. Fam. 15, 4, 8:

    proferebant alii purpuram, tus alii, gemmas alii, vina non nulli Graeca,

    id. Verr. 2, 5, 56, § 146: alias bestias nantes, alias volucres, serpentes quasdam, quasdam esse gradientes; earum ipsarum partim solivagas, partim congregatas;

    immanes alias, quasdam autem cicures, non nullas abditas,

    id. Tusc. 5, 13, 38:

    principes partim interfecerant, alios in exsilium ejecerant,

    Nep. Pelop. 1, 4:

    nos alii ibimus Afros, pars Scythiam veniemus,

    Verg. E. 1, 65:

    alii superstantes proeliarentur, pars occulti muros subruerent,

    Tac. H. 4, 23.—Sometimes alius is omitted in one clause:

    Helvetii ea spe dejecti navibus junctis, alii vadis Rhodani, etc.,

    Caes. B. G. 1, 8:

    Veientes ignari in partem praedae suae vocatos deos, alios votis ex urbe sua evocatos, etc.,

    Liv. 5, 21; Plin. 2, 43, 44, § 114:

    castra metari placuit, ut opus et alii proelium inciperent,

    Tac. A. 1, 63.—Also with aliquis:

    alia sunt tamquam sibi nata, ut oculi, ut aures: aliqua etiam ceterorum membrorum usum adjuvant,

    Cic. Fin. 3, 19, 63: [putat aliquis esse voluptatem bonum;

    alius autem pecuniam],

    id. Tusc. 5, 28, 60 B. and K.; cf. Goer. ad Cic. Ac. 2, 10, 20.—Sometimes aliud... aliud designate merely a distinction between two objects contrasted, one thing... another:

    Numquam aliud natura, aliud sapientia dicit,

    Juv. 14, 321:

    Fuit tempus, quo alia adversa, alia secunda principi,

    Plin. Pan. 72:

    aliud est male dicere, aliud accusare,

    Cic. Cael. 3; id. Lig. 16; Quint. 10, 1, 53:

    aliud est servum esse, aliud servire,

    id. 5, 10, 60 al.:

    jam sciunt longe aliud esse virgines rapere, aliud pugnare cum viris,

    Liv. 1, 12; cf. infra, e.—
    B.
    Alius repeated in another case, or with its derivatives, aliter, alias, alio, alibi, aliunde, etc. (but never with its derivatives in Tac.), in imitation of the Greek (cf. L. and S. s. v. allos, and Ochsn. Eclog. 110): simul alis alid aliunde rumitant inter se, Naev. ap. Fest. pp. 135 and 225; cf.

    Bothe, Fragm. Comic. p. 25: alius alium percontamur, cuja est navis?

    one another, Plaut. Stich. 2, 2, 46:

    fallacia alia aliam trudit,

    Ter. And. 4, 4, 40:

    fecerunt alii quidem alia quam multa,

    Cic. Phil. 3, 20, 6:

    signa et ornamenta alia alio in loco intuebantur,

    some in one place and some in another, id. Verr. 2. 1, 22:

    alius in alia est re magis utilis,

    id. Sex. Rosc. 111:

    alius ex alia parte,

    id. Verr. 1, 66:

    dies alios alio dedit ordine Luna felicis operum,

    Verg. G. 1, 276:

    ut ipsi inter se alii aliis prodesse possent,

    Cic. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 1, 12, 33:

    ideo multa conjecta sunt, aliud alio tempore,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7:

    habes Sardos venales, alium alio nequiorem,

    one worse than another, id. Fam. 7, 24: quo facto cum alius alii subsidium ferrent, one to another, Fr., l'un a

    l'autre,

    Caes. B. G. 2, 26 Herz.:

    legiones aliae alia in parte resistunt,

    id. ib. 2, 22:

    alius alia causa illata,

    id. ib. 1, 39:

    cum ceteros alii alium alia de causa improbarent,

    Suet. Vesp. 6:

    alius alii subsidium ferunt,

    Caes. B. G. 2, 26:

    alius alio more viventes,

    each in a different way, Sall. C. 6, 2:

    alius alii tanti facinoris conscii,

    id. ib. 22, 2; so id. ib. 52, 28; id. J. 53, 8; Curt. 10, 5, 16; Just. 15, 2:

    alii autem aliud clamabant,

    Vulg. Act. 19, 32:

    illi alias aliud iisdem de rebus sentiunt,

    now this, now that, Cic. de Or. 2, 7 fin.:

    aliter ab aliis digeruntur,

    id. ib. 2, 19; Vulg. 3 Reg. 22, 20:

    equites alii alia dilapsi sunt,

    some in this way, some in that, Liv. 44, 43:

    cum alii alio mitterentur,

    id. 7, 39: Alis alibi stantes, omnes tamen adversis volneribus conciderunt, Sall. ap. Charis. 2, p. 133:

    jussit alios alibi fodere,

    Liv. 44, 33; Vulg. Sap. 18, 18.—
    C.
    Alius ex alio, super alium, post alium, one after another; so often of the connection between ideas:

    ut aliud ex alio incidit, occurrit, etc.,

    Ter. Heaut. 3, 3, 37:

    aliud ex alio succurrit mihi,

    Cic. Fragm. C. 12:

    alid ex alio reficit natura,

    Lucr. 1, 263; 5, 1305; 5, 1456: sed, [p. 91] ut aliud ex alio, mihi non est dubium, quin, etc., Cic. Att. 16, 14, Plin. Pan. 18, 1:

    ex alio in aliud vicissitudo atque mutatio,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69:

    alias ex aliis nectendo moras,

    Liv. 7, 39:

    aliam ex alia prolem,

    Verg. G. 3, 65; id. Cir. 364:

    nos alia ex aliis in fata vocamur,

    id. A. 3, 494:

    quae impie per biennium alia super alia es ausus,

    Liv. 3, 56; 23, 36:

    aliud super aliud scelus,

    id. 30, 26; Plin. Ep. 7, 8; Suet. Ner. 49:

    deinde ab eo magistratu alium post alium sibi peperit,

    Sall. J. 63, 5.—
    D.
    Alius atque alius or alius aliusque, the one and the other; now this, now that; different:

    eadem res saepe aut probatur aut reicitur, alio atque alio elata verbo,

    Cic. Or. 22, 72:

    alio atque alio loco requiescere,

    in different places, Sall. J. 72, 2:

    inchoata res aliis atque aliis de causis dilata erat,

    Liv. 8, 23:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2:

    cum alia atque alia appetendo loca munirent,

    Liv. 1, 8:

    milites trans flumen aliis atque aliis locis traiciebant,

    id. 2, 2:

    luna alio atque alio loco exoritur,

    Plin. 2, 10:

    febres aliae aliaeque subinde oriuntur,

    Cels. 3, 3:

    cancer aliis aliisque signis discernitur,

    id. 5, 26:

    aliis atque aliis causis,

    Suet. Aug. 97.—In Sall. also alius deinde alius or alius post alius:

    saepe tentantes agros alia deinde alia loca petiverant, J. 18, 7: alias deinde alias morae causas facere,

    id. ib. 36, 2:

    aliis post aliis minitari,

    id. ib. 55, 8.—
    E.
    Of another kind or nature, i. e. different; hence, alium facere, to make different, to change, transform; and alium fleri, to become different, to be wholly changed:

    nunc haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat,

    Ter. And. 1, 2, 18 (aliam vitam pro diversam, contrariam, Don.):

    alium nunc censes esse me atque olim cum dabam,

    id. ib. 3, 3, 13:

    Huic aliud mercedis erit,

    Verg. E. 6, 26:

    longe alia mihi mens est,

    Sall. C. 52, 2:

    Vos aliam potatis aquam,

    Juv. 5, 52:

    lectus non alius cuiquam,

    id. 8, 178:

    ensesque recondit mors alia,

    Stat. Th. 7, 806:

    ostensus est in alia effigie,

    Vulg. Marc. 16, 12; ib. Rom. 7, 23; ib. Gal. 1, 6; ib. Jac. 2, 25:

    alium fecisti me, alius ad te veneram,

    Plaut. Trin. 1, 2, 123: alius nunc fieri volo, id. Poen. prol. fin.:

    homines alii facti sunt,

    Cic. Fam. 11, 12:

    mutaberis in virum alium,

    Vulg. 1 Reg. 10, 6; cf. supra, II. A. fin. —Hence, in alia omnia ire, transire, or discedere, sc. vota, to differ from the thing proposed; and in gen., to reject or oppose it, to go over to the opposite side: qui hoc censetis, illuc transite;

    qui alia omnia, in hanc partem: his verbis praeit ominis videlicet causa, ne dicat: qui non censetis,

    Fest. p. 221; Plin. Ep. 8, 14, 19:

    frequens eum senatus reliquit et in alia omnia discessit,

    Cic. Fam. 10, 12:

    de tribus legatis frequentes ierunt in alia omnia,

    id. ib. 1, 2 Manut.: cum prima M. Marcelli sententia pronunciata esset, frequens senatus in alia omnia iit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:

    discessionem faciente Marcello, senatus frequens in alia omnia transiit,

    Hirt. B. G. 8, 53: aliud or alias res agere, v. ago, II. 7.—
    F.
    Of that which remains of a whole, = reliquus, ceteri, the rest, the remainder:

    Divitiaco ex aliis Gallis maximam fidem habebat,

    Caes. B. G. 1, 41:

    inter primos atrox proelium fuit, alia multitudo terga vertit,

    Liv. 7, 26:

    vulgus aliud trucidatum,

    id. 7, 19; 2, 23; so id. 24, 1:

    legiones in testudinem glomerabantur et alii tela incutiebant,

    Tac. H. 3, 31; id. A. 1, 30; 3, 42:

    cum alios incessus hostis clausisset, unum reliquum aestas impediret,

    id. ib. 6, 33 al.—
    G.
    Like alter, one of two, the other of two:

    huic fuerunt filii nati duo, alium servus surpuit, etc.,

    Plaut. Capt. prol. 8; cf. id. ib. arg. 2 and 9: eis genus, aetas, eloquentia prope aequalia fuere;

    magnitudo animi par, item gloria, sed alia alii,

    Sall. C. 54, 1 Kritz:

    duo Romani super alium alius corruerunt,

    one upon the other, Liv. 1, 25, 5:

    ita duo deinceps reges, alius alia via, civitatem auxerunt,

    each in a different way, id. 1, 21, 6; 24, 27:

    marique alio Nicopolim ingressus,

    Tac. A. 5, 10 ( Ionio, Halm); so,

    alias partes fovere,

    the other side, id. H. 1, 8.—Also in the enumeration of the parts of any thing:

    Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam Celtae,

    Caes. B. G. 1, 1 Herz.:

    classium item duo genera sunt: unum liburnarum, aliud lusoriarum,

    Veg. 2, 1 (cf. in Gr. meinantes de tautên tên hêmeran, têi allêi eporeuonto, Xen. Anab. 3, 4, 1; and so the Vulg.: Alia die profecti, the next day, Act. 21, 8).—Hence, alius with a proper name used as an appell. (cf. alter):

    ne quis alius Ariovistus regno Galliarum potiretur,

    a second Ariovistus, Tac. H. 4, 73 fin.:

    alius Nero,

    Suet. Tit. 7.—
    H.
    A peculiar enhancement of the idea is produced by alius with a neg. and the comp.:

    mulier, qua mulier alia nulla est pulchrior,

    than whom no other woman is more beautiful, to whom no other woman is equal in beauty, Plaut. Merc. 1, 1, 100:

    facinus, quo non fortius ausit alis,

    Cat. 66, 28:

    Fama malum qua non aliud velocius ullum,

    Verg. A. 4, 174:

    quo neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est,

    Sall. J. 2, 4:

    quo non aliud atrocius visum,

    Tac. A. 6, 24:

    (Sulla) neque consilio neque manu priorem alium pati,

    Sall. J. 96, 3:

    neque majus aliud neque praestabilius invenias,

    id. ib. 1, 2; Liv. 1, 24:

    non alia ante Romana pugna atrocior fuit,

    id. 1, 27; 2, 31; Tac. A. 6, 7 al.; cf. under aliter, 2. b. z.—Hence the advv.
    A.
    ălĭō, adv. (an old dat. form, designating direction to a place; cf.: eo, quo), elsewhither (arch.), elsewhere, to another place, person, or thing, allose (class., esp. among poets; but not found in Lucr. or Juv.).
    1.
    In gen.
    a.
    Of place:

    fortasse tu profectus alio fueras,

    Ter. Eun. 2, 2, 49:

    ut ab Norba alio traducerentur,

    Liv. 32, 2:

    translatos alio maerebis amores,

    Hor. Epod. 15, 23:

    decurrens alio,

    id. S. 2, 1, 32:

    nam frustra vitium vitaveris illud, Si te alio pravum detorseris,

    id. ib. 2, 2, 55.—With quo:

    Arpinumne mihi eundum sit, an quo alio,

    to some other place, Cic. Att. 9, 17:

    si quando Romam aliove quo mitterent legatos,

    Liv. 38, 30. —
    b.
    Of persons or things (cf. alias, alibi, alicunde, etc.):

    illi suum animum alio conferunt,

    Ter. Heaut. 2, 4, 10 (cf. Plaut. Merc. 2, 2, 62:

    ne ad illam me animum adjecisse sentiat): ne quando iratus tu alio conferas,

    id. Eun. 3, 1, 60 Don.:

    hi narrata ferunt alio,

    Ov. M. 12, 57: tamen vocat me alio ( to another subject) jam dudum tacita vestra exspectatio, Cic. Clu. 23, 63; id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    sed, si placet, sermonem alio transferamus,

    id. de Or. 1, 29, 133:

    quoniam alio properare tempus monet,

    Sall. J. 19, 2; so Tac. A. 1, 18 al.—
    c.
    Of purpose or design:

    appellet haec desideria naturae: cupiditatis nomen servet alio,

    for another purpose, Cic. Fin. 2, 9, 27:

    hoc longe alio spectabat,

    looked quite elsewhere, had a far different design, Nep. Them. 6, 3.—
    2.
    a.. Alio... alio, in one way... in another; hither... thither, = huc... illuc:

    hic (i. e. in ea re) alio res familiaris, alio ducit humanitas,

    Cic. Off. 3, 23, 89: alio atque alio, in one way and another:

    nihil alio atque alio spargitur,

    Sen. Brev. Vit. 11, 2.—
    b.
    Alius alio, each in a different way, one in one way, another in another:

    et ceteri quidem alius alio,

    Cic. Off. 3, 20, 80:

    aliud alio dissipavit,

    id. Div. 1, 34, 76; so Liv. 2, 54, 9; 7, 39.—So, aliunde alio, from one place to another:

    quassatione terrae aliunde alio (aquae) transferuntur,

    Sen. Q. N. 3, 11, 1; cf. aliunde.—
    c.
    Like alius or aliter with a negative and the particles of comparison quam or atque;

    in questions with nisi: plebem nusquam alio natam quam ad serviendum,

    for nothing but, Liv. 7, 18, 7: non alio datam summam quam in emptionem, etc., * Suet. Aug. 98 Ruhnk.:

    quo alio nisi ad nos confugerent?

    Liv. 39, 36, 11; cf. Hand, Turs. I. pp. 232-234.—
    B.
    ălĭā, adv. (sc. via), in another way, in a different manner (in the whole ante-class. and class. per. dub.); for in Plaut. Rud. prol. 10, aliuta has been proposed; in Lucr. 6, 986, Lachm. reads alio; in Liv. 21, 56, 2, Weissenb. alibi; and in id. 44, 43, 2, via may be supplied from the preced. context; certain only in Don. ad Ter. Hec. 1, 2, 5; cf. Hand, Turs. I. p. 219.—
    C.
    ălĭās, adv. (acc. to Prisc. 1014 P., and Corss. Ausspr. I. p. 769, an acc. form like foras; but acc. to Herz. ad Caes. B. G. 5, 57, and Hab. Syn. 79, old gen. like paterfamili as, Alcmen as, etc. In the ante-class. per. rare; only once in Plaut., twice in Ter., twice in Varro; in the class. per. most freq. in Cic., but only three times in his orations; also in Plin.).
    1.
    Of time, at a time other than the present, whether it be in the past or (more freq.) in the future.
    a.
    At another time, at other times, on another occasion (alias: temporis adverbium, quod Graeci allote, aliter allôs, Capitol. Orth. 2242 P.; cf.

    Herz. and Hab., as cited above): alias ut uti possim causa hac integra,

    Ter. Hec. 1, 2, 4; so id. And. 3, 2, 49 (alias = alio tempore, Don.):

    sed alias jocabimur,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    sed plura scribemus alias,

    id. ib. 7, 6:

    et alias et in consulatus petitione vinci,

    id. Planc. 18:

    nil oriturum alias,

    Hor. Ep. 2, 1, 17.—In the future, freq. in contrast with nunc, in praesentia, tum, hactenus:

    recte secusne, alias viderimus,

    Cic. Ac. 2, 44, 135:

    Hactenus haec: alias justum sit necne poema, Nunc, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 63: sed haec alias pluribus;

    nunc, etc.,

    Cic. Div. 2, 2 fin.; Liv. 44, 36 fin.: quare placeat, alias ostendemus; in praesentia, etc., Auct. ad Her. 3, 16, 28.—In the past:

    gubernatores alias imperare soliti, tum metu mortis jussa exsequebantur,

    Curt. 4, 3, 18:

    alias bellare inter se solitos, tunc periculi societas junxerat,

    id. 9, 4, 15.—Freq. with advv. of time;

    as numquam, umquam, and the like: si umquam in dicendo fuimus aliquid, aut etiam si numquam alias fuimus, tum profecto, etc.,

    Cic. Att. 4, 2, 2:

    consilio numquam alias dato,

    Hor. C. 3, 5, 45:

    numquam ante alias,

    Liv. 2, 22, 7:

    non umquam alias ante tantus terror senatum invasit,

    id. 2, 9, 5; 1, 28, 4:

    si quando umquam ante alias,

    id. 32, 5 (where the four advv. of time are to be taken together):

    Saturnalibus et si quando alias libuisset, modo munera dividebat,

    Suet. Aug. 75.—
    b.
    Alias... alias, as in Gr. allote... allote; allote men... allote de, at one time... at another; once... another time; sometimes... sometimes; now... now:

    Alias me poscit pro illa triginta minas, Alias talentum magnum,

    Plaut. Curc. 1, 1, 63; so Varr. L. L. 8, § 76 Mull.; id. R. R. 2, 1, 15; Cic. Verr. 1, 46, 120:

    nec potest quisquam alias beatus esse, alias miser,

    id. Fin. 2, 27, 87:

    contentius alias, alias summissius,

    id. de Or. 3, 55, 212:

    cum alias bellum inferrent, alias inlatum defenderent,

    Caes. B. G. 2, 29; so id. ib. 5, 57 al.; it occurs four times in successive clauses in Cic. Inv. 1, 52, 99.—Sometimes plerumque, saepe, aliquando, interdum stand in corresponding clauses:

    nec umquam sine usura reddit (terra), quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum foenore,

    Cic. Sen. 15, 51:

    geminatio verborum habet interdum vim, leporem alias,

    id. de Or. 3, 54, 206:

    hoc alias fastidio, alias contumacia, saepius imbecillitate, evenit,

    Plin. 16, 32, 58, § 134; 7, 15, 13, § 63.—Sometimes one alias is omitted:

    illi eruptione tentata alias cuniculis ad aggerem actis, etc.,

    Caes. B. G. 3, 21; Plin. 26, 3, 7, § 13.—
    c.
    Alias aliter, alias alius, etc. (cf. alius), at one time in one way... at another in another; now so... now otherwise; now this... now that:

    et alias aliter haec in utramque partem causae solent convenire,

    Cic. Inv. 2, 13, 45:

    alii enim sunt, alias nostrique familiares fere demortui,

    id. Att. 16, 11 (Madv. interprets this of time):

    illi alias aliud iisdem de rebus judicant,

    id. de Or. 2, 7, 30; id. Or. 59, 200:

    (deos) non semper eosdem atque alias alios solemus venerari,

    id. Red. in Sen. 30:

    ut iidem versus alias in aliam rem posse accommodari viderentur,

    id. Div. 2, 54, 111.—
    d.
    Saepe alias or alias saepe... nunc, nuper, quondam, etc.;

    also: cum saepe alias... tum, etc. (very common in Cic.): quod cum saepe alias tum nuper, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 4, 7:

    fecimus et alias saepe et nuper in Tusculano,

    id. ib. 5, 4, 11:

    quibus de rebus et alias saepe... et quondam in Hortensii villa,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    quorum pater et saepe alias et maxime censor saluti rei publicae fuit,

    id. de Or. 1, 9, 38:

    cum saepe alias, tum apud centumviros,

    id. Brut. 39, 144:

    cum saepe alias, tum Pyrrhi bello,

    id. Off. 3, 22, 86; 3, 11, 47:

    neque tum solum, sed saepe alias,

    Nep. Hann. 11, 7.—In comparative sentences rare:

    nunc tamen libentius quam saepe alias,

    Symm. Ep. 1, 90.—So,
    e.
    Semper alias, always at other times or in other cases (apparently only post-Aug.): et super cenam autem et semper alias communissimus, multa joco transigebat. Suet. Vesp. 22; id. Tib. 18; Gell. 15, 1.—
    f.
    Raro alias, rarely at other times, on other occasions:

    ut raro alias quisquam tanto favore est auditus,

    Liv. 45, 20; 3, 69; Tac. H. 1, 89.—
    g.
    Non alias, at no other time, never, = numquam (a choice poet. expression, often imitated by [p. 92] the histt.):

    non alias caelo ceciderunt plura sereno Fulgura,

    never at any other time did so much lightning fall from a clear sky, Verg. G. 1, 487:

    non alias militi familiarior dux fuit,

    Liv. 7, 33; 45, 7:

    non alias majore mole concursum,

    Tac. A. 2, 46; 4. 69;

    11, 31: non sane alias exercitatior Britannia fuit,

    id. Agr. 5:

    haud alias intentior populus plus vocis permisit,

    id. A. 3, 11, and 15, 46; Suet. Tit. 8; Flor. 3, 6.—
    2.
    Of place, at another place, elsewhere; or in respect of other things, in other circumstances, otherwise (only post-Aug.; v. Madv. ad Cic. Fin. 1, 3, 7):

    Idaeus rubus appellatus est, quoniam in Ida, non alias, nascitur,

    Plin. 24, 14, 75, § 123 (Jan, alius): nusquam alias tam torrens fretum, * Just. 4, 1, 9:

    sicut vir alias doctissimus Cornutus existimat,

    Macr. S. 5, 19.—
    3.
    Alias for alioqui (only post-Aug.), to indicate that something is in a different condition in one instance, not in others, except that, for the rest, otherwise:

    in Silaro non virgulta modo immersa, verum et folia lapidescunt, alias salubri potu ejus aquae,

    Plin. 2, 103, 106, § 224; so id. 18, 6, 7, § 37; 19, 8, 48, § 163; 25, 2, 6, § 16 al.—
    4.
    Non alias quam, for no other reason, on no other condition, in no other circumstances than, not other than; and non alias nisi, on no other condition, not otherwise, except (prob. taken from the lang. of common life):

    non alias magis indoluisse Caesarem ferunt quam quod, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    debilitatum vulnere jacuisse non alias quam simulatione mortis tutiorem,

    by nothing safer than by feigning death, Curt. 8, 1, 24; 8, 14, 16; Dig. 29, 7, 6, § 2: non alias ( on no other condition) existet heres ex substitutione nisi, etc., ib. 28, 6, 8; 23, 3, 37, 23, 3, 29.—
    5.
    Alias like aliter, in another manner; flrst in the Lat. of the jurists (cf. Suet. Tib. 71 Oud.; Liv. 21, 56, 2 Drak.; Ter. And. 3, 2, 49 Ruhnk.), Dig. 33, 8, 8, § 8; cf. Hand, Turs. I. pp. 219-227. —
    D.
    ălĭtĕr, adv. [alis; v. alius init. ], otherwise, in another manner, allôs.
    1.
    With comparative-clause expressed; constr. both affirm. and neg. without distinction.
    a.
    With atque, ac, quam, and rarely ut, otherwise than, different from what, etc., Ter. Heaut. 2, 3, 23:

    sed aliter atque ostenderam facio,

    Cic. Fam. 2, 3, 4; Ter. Ad. 4, 3, 6:

    aliter ac nos vellemus,

    Cic. Mil. 9, 23:

    de quo tu aliter sentias atque ego,

    id. Fin. 4, 22, 60; id. Att. 6, 3:

    si aliter nos faciant quam aequum est,

    Plaut. Stich. 1, 1, 42:

    si aliter quippiam coacti faciant quam libere,

    Cic. Rab. Post. 11, 29; id. Verr. 2, 1, 19, § 24; id. Inv. 2, 22, 66:

    Sed si aliter ut dixi accidisset, qui possem queri?

    id. Rep. 1, 4, 7.—
    b.
    Non (or haud) aliter, not otherwise (per litoten), = just as; with quam si, ac si, quam cum, quam, exactly, just as if:

    Non aliter quam si ruat omnis Karthago,

    Verg. A. 4, 669:

    dividor haud aliter quam si mea membra relinquam,

    Ov. Tr. 1, 3, 73:

    nihil in senatu actum aliter quam si, etc.,

    Liv. 23, 4; 21, 63, 9:

    illi negabant se aliter ituros quam si, etc.,

    id. 3, 51, 12:

    nec aliter quam si mihi tradatur, etc., Quint. prooem. 5: ut non aliter ratio constet quam si uni reddatur,

    Tac. A. 1, 6; 1, 49:

    Non aliter quam si fecisset Juno maritum Insanum,

    Juv. 6, 619; Suet. Aug. 40:

    non aliter quam cum, etc.,

    Ov. F. 2, 209; so id. M. 2, 623; 4, 348; 6, 516 al.:

    nec scripsi aliter ac si, etc.,

    Cic. Att. 13, 51; Suet. Oth. 6; Col. 2, 14 (15), 8:

    Non aliter quam qui lembum subigit,

    Verg. G. 1, 201:

    non aliter praeformidat quam qui ferrum medici, priusquam curetur, aspexit,

    Quint. 4, 5, 5; so id. 4, 5, 22; 2, 5, 11:

    neque aliter quam ii, qui traduntur, etc.,

    id. 5, 8, 1:

    patere inde aliquid decrescere, non aliter quam Institor hibernae tegetis,

    Juv. 7, 220:

    successorem non aliter quam indicium mortis accepturum,

    Tac. A. 6, 30.—
    * c.
    Aliter ab aliquo (analog. to alius with the abl., and alienus with ab), differently from any one:

    cultores regionum multo aliter a ceteris agunt,

    Mel. 1, 9, 6.—
    d.
    Non ali ter nisi, by no other means, on no other condition, not otherwise, except:

    qui aliter obsistere fato fatetur se non potuisse, nisi etc.,

    Cic. Fat. 20, 48; id. Fam. 1, 9: non pati C. Caesarem consulem aliter fieri, nisi exercitum et provincias tradiderit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14; so Lentulus ap. Cic. Fam. 12, 14, 18; Liv. 35, 39; 45, 11; 38; Tac. Or. 32; Just. 12, 14, 7; Suet. Ner. 36; Dig. 37, 9, 6; 48, 18, 9. —
    e.
    Non aliter quam ut, on no other condition than that:

    neque aliter poterit palos, ad quos perducitur, pertingere, quam ut diffluat,

    Col. Arb. 7, 5; so Suet. Tib. 15; 24; id. Galb. 8; Curt. 9, 5, 23.—
    2.
    Without a comparative clause expressed.
    a.
    In gen., otherwise, in another manner, in other respects; and in the poets: haud aliter (per litoten), just so:

    vale atque salve, etsi aliter ut dicam meres,

    though you deserve that I speak differently, Plaut. Capt. 3, 5, 86 Brix:

    tu si aliter existimes, nihil errabis,

    Cic. Fam. 3, 7, 16:

    ut eadem ab utrisque dicantur, aliter dicuntur,

    in a different sense, Plin. Pan. 72, 7:

    Si quis aliter docet,

    Vulg. 1 Tim. 6, 3:

    quae aliter se habent,

    ib. ib. 5, 25:

    Quippe aliter tunc vivebant homines,

    Juv. 6, 11: quod uterque nostrum his etiam ex studiis notus, quibus aliter ignotus est, otherwise, i. e. personally, unknown, Plin. Ep. 9, 23, 3.—With negatives:

    non fuit faciendum aliter,

    Cic. Att. 6, 9; Tac. A. 15, 68:

    Ergo non aliter poterit dormire?

    Juv. 3, 281:

    aliter haud facile eos ad tantum negotium impelli posse,

    Sall. C. 44, 1; Curt. 8, 10, 27:

    haud aliter Rutulo muros et castra tuenti Ignescunt irae (the comparison of the wolf precedes),

    Verg. A. 9, 65:

    haud aliter (i. e. like a wild beast) juvenis medios moriturus in hostes Irruit,

    id. ib. 9, 554 al.; Ov. M. 8, 473; 9, 642:

    non aliter (i. e. than I) Samio dicunt arsisse Bathyllo Anacreonta Teium,

    Hor. Epod. 14, 10:

    neque Mordaces aliter (i. e. than by means of wine) diffugiunt sollicitudines,

    id. C. 1, 18, 4:

    neque exercitum Romanum aliter transmissurum,

    Tac. H. 5, 19:

    nec aliter expiari potest,

    Vulg. Num. 35, 33. —So, fieri aliter non potest or fieri non potest aliter (not fieri non aliter potest): nihil agis;

    Fieri aliter non potest,

    Ter. Ad. 5, 8, 13: assentior;

    fieri non potuit aliter,

    Cic. Att. 6, 6.—
    b.
    Esp.
    (α).
    Pregn., otherwise, in the contrary manner: Pe. Servos Epidicus dixit mihi. Ph. Quid si servo aliter visum est? i. e. if he does not speak the truth? Plaut. Ep. 4, 2, 29:

    verum aliter evenire multo intellegit,

    Ter. And. prol. 4 (aliter autem contra significat, Don.):

    amplis cornibus et nigris potius quam aliter,

    Varr. R. R. 1, 20, 1: ne aliter quid eveniat, providere de cet, otherwise than harmoniously, Sall. J. 10, 7:

    dis aliter visum,

    Verg. A. 2, 428:

    sin aliter tibi videtur,

    Vulg. Num. 11, 15: adversi... saevaque circuitu curvantem bracchia longo Scorpion atque aliter ( in the opposite direction) curvantem bracchia Cancrum, Ov. M. 2, 83: aliterque ( and in the opposite course) secante jam pelagus rostro, Luc. 8, 197.—Hence, qui aliter fecerit, who will not do that:

    neu quis de his postea ad senatum referat, neve cum populo agat: qui aliter fecerit, etc.,

    Sall. C. 51, 43; Just. 6, 6, 1; cf. Brisson. de Form. p. 200, and de Verb. Signif. p. 66.—
    (β).
    Aliter esse, to be of a different nature, differently constituted or disposed:

    sed longe aliter est amicus atque amator,

    Plaut. Truc. 1, 2, 70: ego hunc esse aliter credidi: iste me fefellit;

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 44; id. Ad. 3, 4, 46; Cic. Rosc. Am. 47, 137.—
    (γ).
    For alioqui (q. v. II. C.), otherwise, else, in any other case:

    jus enim semper est quaesitum aequabile: neque enim aliter esset jus (and just after: nam aliter justitia non esset),

    Cic. Off. 2, 12, 42; 1, 39, 139; id. Lael. 20, 74:

    si suos legatos recipere vellent, quos Athenas miserant, se remitterent, aliter illos numquam in patriam essent recepturi,

    Nep. Them. 7 fin.:

    aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est,

    Sall. C. 29, 3 Kritz:

    aliter non viribus ullis Vincere poteris,

    Verg. A. 6, 147:

    veniam ostentantes, si praesentia sequerentur: aliter nihil spei,

    Tac. H. 4, 59:

    quoniam aliter non possem,

    Vulg. Sap. 8, 21.—
    (δ).
    Like alius (q. v. II. A.) repeated even several times in a distributive manner, in one way... in another: sed aliter leges, aliter philosophi tollunt astutias. Cic. Off. 3, 17, 68; so id. ib. 1, 12, 38; id. Lael. 24, 89; id. Fam. 15, 21, 6:

    aliter utimur propriis, aliter commodatis,

    Tac. Or. 32:

    Aliter catuli longe olent, aliter sues,

    Plaut. Ep. 4, 2, 9:

    aliter Diodoro, aliter Philoni, Chrysippo aliter placet,

    id. Ac. 2, 47, 143:

    idem illud aliter Caesar, aliter Cicero, aliter Cato suadere debebit,

    Quint. 3, 8, 49: Et aliter acutis morbis medendum, aliter vetustis; aliter increscentibus, aliter subsistentibus, aliter jam ad sanitatem inclinatis, Cels. prooem. p. 10.—
    (ε).
    With alius or its derivatives, one in one way, another in another (v. alius, II. B.):

    quoniam aliter ab aliis digeruntur,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; id. Att. 7, 8; Liv. 2, 21; so id. 39, 53:

    hoc ex locorum occasione aliter alibi decernitur,

    Plin. 18, 5, 6, § 30; so id. 25, 4, 10, § 29.—
    (ζ).
    Non aliter, analog. to non alius (v. alius, II. H.) with a comp. (only in Plin.):

    non aliter utilius id fieri putare quam, etc.,

    Plin. 37, 2, 10, § 28:

    idque non aliter clarius intellegi potest,

    id. 37, 4, 15, § 59; so id. 22, 22, 36, § 78; 24, 11, 50, § 85; 28, 9, 41, § 148; cf. Hand, Turs. I. pp. 267-276.

    Lewis & Short latin dictionary > alius

  • 43 animus

    ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].
    I.
    In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:

    humanus animus decerptus ex mente divina,

    Cic. Tusc. 5, 13, 38:

    Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,

    Hor. S. 2, 2, 77:

    credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,

    Cic. Sen. 21, 77:

    eas res tueor animi non corporis viribus,

    id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:

    quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,

    id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:

    omnes animi cruciatus et corporis,

    id. Cat. 4, 5, 10:

    levantes Corpus et animum,

    Hor. Ep. 2, 1, 141:

    formam et figuram animi magis quam corporis complecti,

    Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:

    animi validus et corpore ingens,

    id. A. 15, 53:

    Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,

    first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:

    animosa signa,

    life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,

    id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:

    In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,

    id. ib. 1, 29, 70:

    corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,

    derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:

    Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,

    id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:

    discessus animi a corpore,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:

    cum nihil erit praeter animum,

    when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,

    animus vacans corpore,

    id. ib. 1, 22, 50; and:

    animus sine corpore,

    id. ib. 1, 22, 51:

    sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,

    Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):

    Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,

    Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,

    id. ib. 1, 16, 36:

    Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,

    id. ib. 1, 16, 38:

    Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,

    id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:

    aeternitas animorum,

    id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—
    II.
    In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).
    A.
    1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:

    cogito cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:

    cum animis vestris cogitare,

    Cic. Agr. 2, 24:

    recordari cum animo,

    id. Clu. 25, 70;

    and without cum: animo meditari,

    Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:

    cogitare volvereque animo,

    Suet. Vesp. 5:

    animo cogitare,

    Vulg. Eccli. 37, 9:

    statuere apud animum,

    Liv. 34, 2:

    proposui in animo meo,

    Vulg. Eccli. 1, 12:

    nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,

    Plaut. Men. 5, 9, 23:

    in dubio est animus,

    Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:

    animum ad se ipsum advocamus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75:

    lumen animi, ingenii consiliique tui,

    id. Rep. 6, 12 al. —

    For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,

    Cic. Clu. 146:

    magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,

    Verg. A. 6, 11:

    complecti animo et cogitatione,

    Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:

    animis et cogitatione comprehendere,

    id. Fl. 27, 66:

    cum omnia ratione animoque lustraris,

    id. Off. 1, 17, 56:

    animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,

    id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—
    2.
    Of particular faculties of mind, the memory:

    etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),

    Cic. Tusc. 1, 25, 61:

    ex animo effluere,

    id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;

    ... Nunc oblita mihi tot carmina,

    Verg. E. 9, 51.—
    3.
    Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):

    vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,

    I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:

    reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,

    Caes. B. G. 6, 38:

    Una eademque via sanguis animusque sequuntur,

    Verg. A. 10, 487:

    animusque reliquit euntem,

    Ov. M. 10, 459:

    nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,

    id. ib. 14, 177:

    linqui deinde animo et submitti genu coepit,

    Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:

    ad recreandos defectos animo puleio,

    Plin. 20, 14, 54, § 152.—
    4.
    The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):

    cum conscius ipse animus se remordet,

    Lucr. 4, 1135:

    quos conscius animus exagitabat,

    Sall. C. 14, 3:

    suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,

    Cic. Sex. Rosc. 67.—
    5.
    In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:

    e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,

    id. Aul. 3, 6, 3:

    meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,

    id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:

    edepol lenones meo animo novisti,

    Plaut. Curc. 4, 2, 19:

    nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,

    id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:

    EX MEI ANIMI SENTENTIA,

    Inscr. Orell. 3665:

    ex animi tui sententia,

    Cic. Off. 3, 29, 108).—
    6.
    The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):

    cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    fingere animo jubebat aliquem etc.,

    id. Sen. 12, 41: Fingite animis;

    litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    Nihil animo videre poterant,

    id. Tusc. 1, 16, 38.—
    B.
    The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.
    1.
    a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:

    animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:

    harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,

    Ter. And. 3, 3, 27:

    Quo gemitu conversi animi (sunt),

    Verg. A. 2, 73:

    Hoc fletu concussi animi,

    id. ib. 9, 498;

    4, 310: animum offendere,

    Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:

    Satin tu sanus mentis aut animi tui?

    Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    mala mens, malus animus,

    bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:

    animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,

    Cic. Arch. 6, 14:

    Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

    id. Sen. 11, 36:

    ut omnium mentes animosque perturbaret,

    Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:

    Istuc mens animusque fert,

    Hor. Ep. 1, 14, 8:

    Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,

    Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—

    And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,

    Cic. N. D. 2, 59, 147:

    mente animoque nobiscum agunt,

    Tac. G. 29:

    quem nobis animum, quas mentes imprecentur,

    id. H. 1, 84;

    and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,

    a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,

    pravitas animi atque ingenii,

    Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):

    Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 2, 34:

    animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,

    Cic. Tusc. 4, 18, 41:

    animum comprimit,

    id. ib. 2, 22, 53:

    animus alius ad alia vitia propensior,

    id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:

    sed quid ego hic animo lamentor,

    Enn. Ann. 6, 40:

    tremere animo,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:

    ingentes animo concipit iras,

    Ov. M. 1, 166:

    exsultare animo,

    id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:

    Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?

    from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:

    sive ex animo id fit sive simulate,

    Cic. N. D. 2, 67, 168:

    majore studio magisve ex animo petere non possum,

    id. Fam. 11, 22:

    ex animo vereque diligi,

    id. ib. 9, 6, 2:

    ex animo dolere,

    Hor. A. P. 432:

    quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,

    Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.
    (α).
    With verbs:

    Quid illam miseram animi excrucias?

    Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:

    Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10:

    discrucior animi,

    id. Ad. 4, 4, 1:

    in spe pendebit animi,

    id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—
    (β).
    With adjj.:

    aeger animi,

    Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:

    infelix animi,

    Verg. A. 4, 529:

    felix animi,

    Juv. 14, 159:

    victus animi,

    Verg. G. 4, 491:

    ferox animi,

    Tac. A. 1, 32:

    promptus animi,

    id. H. 2, 23:

    praestans animi,

    Verg. A. 12, 19:

    ingens animi,

    Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—
    b.
    Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:

    animo audaci proripit sese,

    Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:

    petulans protervo, iracundo animo,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:

    ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),

    Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:

    promptus animus vester,

    Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:

    eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,

    Sall. C. 14, 5:

    Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,

    Ov. M. 13, 550:

    Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,

    Cic. Off. 1, 20, 68:

    sordidus atque animi parvi,

    Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:

    Drusus animi fluxioris erat,

    Suet. Tib. 52.—
    2.
    In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —
    a.
    Courage, spirit:

    ibi nostris animus additus est,

    Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:

    deficiens animo maesto cum corde jacebat,

    Lucr. 6, 1232:

    virtute atque animo resistere,

    Cic. Fam. 5, 2, 8:

    fac animo magno fortique sis,

    id. ib. 6, 14 fin.:

    Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,

    id. Att. 5, 20, 3:

    nostris animus augetur,

    Caes. B. G. 7, 70:

    mihi in dies magis animus accenditur,

    Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:

    Nunc demum redit animus,

    Tac. Agr. 3:

    bellica Pallas adest, Datque animos,

    Ov. M. 5, 47:

    pares annis animisque,

    id. ib. 7, 558:

    cecidere illis animique manusque,

    id. ib. 7, 347 (cf.:

    tela viris animusque cadunt,

    id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:

    In re mala animo si bono utare, adjuvat,

    id. Capt. 2, 1, 9:

    bono animo fac sis,

    Ter. Ad. 3, 5, 1:

    quin tu animo bono es,

    id. ib. 4, 2, 4:

    quare bono animo es,

    Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;

    so also, satis animi,

    sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:

    magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,

    Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:

    Aeolus mollitque animos et temperat iras,

    Verg. A. 1, 57.—Of a top:

    dant animos plagae,

    give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—

    Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,

    Quint. 10, 1, 113. —
    b.
    Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:

    jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,

    id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:

    quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,

    Ter. Hec. 3, 5, 56).—
    c.
    Violent passion, vehemence, wrath:

    animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,

    Cic. Marcell. 3:

    animum rege, qui nisi paret Imperat,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    qui dominatur animo suo,

    Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:

    vince animos iramque tuam,

    Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:

    Parce tuis animis, vita, nocere tibi,

    id. 2, 5, 18:

    Sic longius aevum Destruit ingentes animos,

    Luc. 8, 28:

    coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,

    Stat. Th. 11, 525 al. —
    d.
    Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:

    si est animus aequos tibi,

    Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:

    aequo animo ferre,

    Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:

    aequo animo esse,

    Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:

    animis aequis remittere,

    Cic. Clu. 2, 6:

    aequiore animo successorem opperiri,

    Suet. Tib. 25:

    haud aequioribus animis audire,

    Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:

    iniquo animo,

    Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—
    e.
    Agreeable feeling, pleasure, delight:

    cubat amans animo obsequens,

    Plaut. Am. 1, 1, 134:

    indulgent animis, et nulla quid utile cura est,

    Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:

    haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,

    Caes. B. G. 5, 12):

    Post animi causa mihi navem faciam,

    Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:

    liberare fidicinam animi gratia,

    id. ib. 2, 2, 90:

    qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?

    Cic. Phil. 7, 6:

    habet animi causa rus amoenum et suburbanum,

    id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:

    Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?

    Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—
    f.
    Disposition toward any one:

    hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,

    Cic. Fam. 2, 1 fin.:

    meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,

    id. ib. 5, 18 fin.:

    qui, quo animo inter nos simus, ignorant,

    id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;

    5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,

    id. Off. 1, 15, 49:

    quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:

    animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,

    Suet. Oth. 8:

    Nec non aurumque animusque Latino est,

    Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:

    salve, anime mi,

    Plaut. Curc. 1, 2, 3:

    da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,

    id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —
    C.
    The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:

    qui rem publicam animo certo adjuverit,

    Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:

    pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,

    Plaut. Trin. 2, 2, 23:

    Ex animique voluntate id procedere primum,

    goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,

    pro animi mei voluntate,

    Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):

    teneo, quid animi vostri super hac re siet,

    Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:

    Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,

    Ter. Heaut. 3, 1, 69:

    Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,

    id. And. 2, 3, 4:

    Sin aliter animus voster est, ego etc.,

    id. Ad. 3, 4, 46:

    Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?

    id. Hec. 5, 2, 19:

    qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,

    Cic. Imp. Pomp. 66:

    istum exheredare in animo habebat,

    id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:

    hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 28:

    insurrexerunt uno animo in Paulum,

    with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:

    omnibus unum Opprimere est animus,

    Ov. M. 5, 150:

    Sacra Jovi Stygio perficere est animus,

    Verg. A. 4, 639:

    Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,

    Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—
    D.
    Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.
    1.
    Of brutes:

    in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,

    whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,

    id. Fin. 5, 14, 38:

    ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,

    id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:

    (apes Ingentes animos angusto in pectore versant,

    Verg. G. 4, 83:

    Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,

    Ov. M. 3, 544:

    cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,

    Col. 6, 1, 1:

    Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,

    id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:

    iniquae mentis asellus,

    Hor. S. 1, 9, 20).—
    2.
    Of plants:

    haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,

    their wild nature, Verg. G. 2, 51.—
    III.
    Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:

    certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,

    Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):

    Tantaene animis caelestibus irae?

    Verg. A. 1, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > animus

  • 44 arma

    arma, ōrum, n. ( gen. plur. armūm, Pac. ap. Cic. Or. 46, 155; Att. ap. Non. p. 495, 23, considered by Cic. in the connection armūm judicium as less correct than armorum) [cf. ARÔ, arariskô = to fit; arthron = joint; harmos = armus = joint, shoulder; artaô = artio, arto = to fit, to fit in closely; artios = fit, exact; artus = close, narrow; ars (artis) = the craft of fitting things; artifex, artificium; Goth. arms = O. H. Germ. aram = Engl. arm; Sanscr. ar = to hit upon, attain; aram = fit, fast; īrmas = arm. Curt.].
    I.
    Lit.
    A.
    1.. What is fitted to the body for its protection, defensive armor, as the shield, coat of mail, helmet, etc.:

    tot milia armorum, detracta corporibus hostium,

    Liv. 45, 39:

    induere arma,

    id. 30, 31:

    arma his imperata, galea, clipeum, ocreae, lorica, omnia ex aere,

    id. 1, 43:

    pictis et auro caelatis refulgens armis,

    id. 7, 10. —
    2.
    Specifically, a shield:

    at Lausum socii exanimem super arma ferebant,

    on a shield, Verg. A. 10, 841:

    caelestia arma, quae ancilia appellantur,

    Liv. 1, 20 (v. ancile); id. 8, 30; 1, 37; cf. Verg. A. 1, 119 Heyne; Tac. G. 11 Rup.; Plin. Ep. 5, 6, 43:

    Aeneas se collegit in arma,

    gathered himself under his shield, Verg. A. 12, 491.—Hence, in a more extended sense,
    B.
    Implements of war, arms, both of defence and offence (but of the latter only those which are used in close contest, such as the sword, axe, club; in distinction from tela, which are used in contest at a distance; hence, arma and tela are often contrasted; v. the foll., and cf. Bremi and Dähne ad Nep. Dat. 11, 3): arma rigent, horrescunt tela, Enn. ap. Macr. S. 6, 4; id. ap. Non. p. 469, 26:

    arma alia ad tegendum, alia ad nocendum,

    Cic. Caec. 21:

    armis condicione positis aut defetigatione abjectis aut victoriā detractis,

    id. Fam. 6, 2:

    illum dicis cum armis aureis, Quoius etc.,

    Plaut. Mil. 1, 1, 16:

    ibi Simul rem et gloriam armis belli repperi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 60:

    arma antiqua manus, ungues dentesque fuerunt Et lapides, et item, silvarum fragmina, ramei,

    Lucr. 5, 1283; so,

    Mutum et turpe pecus (i. e. primeval man), glandem et cubilia propter Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro Pugnabant armis, quae post fabricaverat usus,

    Hor. S. 1, 3, 100 sqq.:

    capere,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Phil. 4, 3, 7; id. Rab. Perd. 6 and 7:

    sumere,

    id. Planc. 36, 88 Wund.; id. Tusc. 2, 24, 58; Vulg. Gen. 27, 3; ib. 3 Reg. 22, 30:

    accipere, ib. Judith, 14, 2: adprehendere,

    ib. Psa. 34, 2:

    resumere,

    Suet. Calig. 48:

    aptare,

    Liv. 5, 49:

    induere,

    id. 30, 31; Ov. M. 14, 798; id. F. 1, 521; Verg. A. 11, 83; Luc. 1, 126:

    accingi armis,

    Verg. A. 6, 184, and Vulg. Jud. 18, 11:

    armis instructus,

    ib. Deut. 1, 41; ib. 1 Par. 12, 13:

    concitare ad arma,

    Caes. B. G. 7, 42:

    descendere ad arma,

    id. ib. 7, 33:

    vocare ad arma,

    Cic. Rab. Perd. 7, 21:

    vocare in arma,

    Verg. A. 9, 22:

    ferre contra aliquem,

    Vell. 2, 56:

    decernere armis,

    Cic. Att. 7, 3:

    armis cum hoste certare,

    id. Off. 3, 22, 87; so,

    saevis armis,

    Verg. A. 12, 890:

    dimicare armis cum aliquo,

    Nep. Milt. 1, 2:

    esse in armis,

    Caes. B. G. 1, 49; Suet. Caes. 69:

    ponere, abicere,

    Cic. Fam. 6, 2:

    relinquere,

    Liv. 2, 10:

    tradere,

    Nep. Ham. 1, 5; Suet. Vit. 10:

    amittere,

    Verg. A. 1, 474:

    proicere,

    Vulg. 1 Macc. 5, 43;

    7, 44: deripere militibus,

    Hor. C. 3, 5, 19:

    dirimere,

    Luc. 1, 104 et saep.—Hence, arma virosque, per arma, per viros, etc., Liv. 8, 25; 8, 30 al.; v. Burm. ad Verg. A. 1, 1, and cf. Liv. 9, 24:

    tela et arma: armorum atque telorum portationes,

    Sall. C. 42, 2; Liv. 1, 25; Col. 12, 3; Tac. G. 29 and 33:

    armis et castris, prov. (like remis velisque, viris equisque),

    with vigor, with might and main, Cic. Off. 2, 24, 84.—
    II.
    Trop., means of protection, defence, weapons:

    tenere semper arma (sc. eloquentiae), quibus vel tectus ipse esse possis, vel, etc.,

    Cic. de Or. 1, 8, 32:

    prudentiae,

    id. ib. 1, 38, 172:

    senectutis,

    id. Lael. 4. 9:

    tectus Vulcaniis armis, id est fortitudine,

    id. Tusc. 2, 14, 33:

    eloquentiae,

    Quint. 5, 12, 21:

    facundiae,

    id. 2, 16, 10:

    justitiae,

    Vulg. Rom. 6, 13; ib. 2 Cor. 6, 7:

    arma lucis,

    ib. Rom. 13, 12:

    horriferum contra Borean ovis arma ministret, i. e. lanas,

    Ov. M. 15, 471:

    haec mihi Stertinius arma (i. e. praecepta) dedit,

    Hor. S. 2, 3, 297; cf. id. Ep. 1, 16, 67:

    arma militiae nostrae non carnalia sunt,

    Vulg. 2 Cor. 10, 4.
    a.
    War (once in opp. to pax, v. infra):

    silent leges inter arma,

    Cic. Mil. 4, 10; id. Att. 7, 3, 5:

    arma civilia,

    civil war, id. Fam. 2, 16, and Tac. A. 1, 9:

    civilia arma,

    id. Agr. 16; id. G. 37 (otherwise, bella civilia, Cic. Off. 1, 25, 86, and Tac. Agr. 13):

    ab externis armis otium erat,

    Liv. 3, 14; 9, 1; 3, 69 Drak.; 9, 32; 42, 2; Tac. H. 2, 1 al.:

    a Rubro Mari arma conatus sit inferre Italiae,

    Nep. Hann. 2, 1 (for which more freq. bellum inferre alicui, v. infero):

    ad horrida promptior arma,

    Ov. M. 1, 126:

    qui fera nuntiet arma,

    id. ib. 5, 4;

    14, 479: compositis venerantur armis,

    Hor. C. 4, 14, 52. So the beginning of the Æneid: Arma virumque cano; cf. Hor. Ep. 1, 19, 7:

    melius visum Gallos novam gentem pace potius cognosci quam armis,

    Liv. 5, 35 fin.; cf.:

    cedant arma togae,

    Cic. Off. 1, 22, 76.—Also for battle, contest:

    in arma feror,

    Verg. A. 2, 337; so id. ib. 2, 655.—
    b.
    (Abstr. for concr.) The warriors themselves, soldiers, troops:

    nulla usquam apparuerunt arma,

    Liv. 41, 12:

    nostro supplicio liberemus Romana arma, i. e. Romanum exercitum,

    id. 9, 9; 21, 26:

    Hispanias armis non ita redundare,

    Tac. H. 2, 32:

    expertem frustra belli et neutra arma secutum,

    neither party, Ov. M. 5, 91: auxiliaria arma, auxiliaries, auxiliary troops = auxiliares (v. auxiliaris, I.), id. ib. 6, 424; cf. id. ib. 14, 528.—
    III.
    Transf., poet. (like hoplon and entea in Gr.), implements, instruments, tools, utensils, in gen. Of implements for grinding and baking:

    Cerealia arma,

    the arms of Ceres, Verg. A. 1, 177 (cf. Hom. Od. 7, 232: entea daitos). —Of implements of agriculture, Ov. M. 11, 35:

    dicendum est, quae sint duris agrestibus arma, Quīs sine nec potuere seri nec surgere messes,

    Verg. G. 1, 160.—Of the equipments, tackle of a ship ( mast, sails, rudder, etc.):

    colligere arma jubet validisque incumbere remis,

    Verg. A. 5, 15; 6, 353.—Hence used by Ovid for wings:

    haec umeris arma parata suis, A. A. 2, 50 (cf. in the foll. verse: his patria est adeunda carinis).—And so of other instruments,

    Mart. 14, 36.

    Lewis & Short latin dictionary > arma

  • 45 ars

    ars, artis, f. [v. arma], skill in joining something, combining, working it, etc., with the advancement of Roman culture, carried entirely beyond the sphere of the common pursuits of life, into that of artistic and scientific action, just as, on the other hand, in mental cultivation, skill is applied to morals, designating character, manner of thinking, so far as it is made known by external actions (syn.: doctrina, sollertia, calliditas, prudentia, virtus, industria, ratio, via, dolus).
    I. A.
    Lit.:

    Zeno censet artis proprium esse creare et gignere,

    Cic. N. D. 2, 22, 57:

    quarum (artium) omne opus est in faciendo atque agendo,

    id. Ac. 2, 7, 22; id. Off. 2, 3, 12 sq.—
    B.
    Transf.
    1.
    With the idea extended, any physical or mental activity, so far as it is practically exhibited; a profession, art ( music, poetry, medicine, etc.); acc. to Roman notions, the arts were either liberales or ingenuae artes, arts of freemen, the liberal arts; or artes illiberales or sordidae, the arts, employments, of slaves or the lower classes.
    a.
    In gen.:

    Eleus Hippias gloriatus est nihil esse ullā in arte rerum omnium, quod ipse nesciret: nec solum has artes, quibus liberales doctrinae atque ingenuae continerentur, geometriam, musicam, litterarum cognitionem et poëtarum, atque illa, quae de naturis rerum, quae de hominum moribus, quae de rebus publicis dicerentur, sed anulum, quem haberet, pallium, quo amictus, soccos, quibus indutus esset, se suā manu confecisse,

    Cic. de Or. 3, 32, 127:

    Jam de artificiis et quaestibus, qui liberales habendi, qui sordidi sint, haec fere accepimus. Primum improbantur ii quaestus, qui in odia hominum incurrunt, ut portitorum, ut feneratorum. Illiberales autem et sordidi quaestus mercenariorum omniumque, quorum operae, non artes emuntur: est enim in illis ipsa merces auctoramentum servitutis... Opificesque omnes in sordidā arte versantur... Quibus autem artibus aut prudentia major inest aut non mediocris utilitas quaeritur, ut medicina, ut architectura, ut doctrina rerum honestarum, hae sunt iis, quorum ordini conveniunt, honestae,

    Cic. Off. 1, 42, 150 sq.; cf. id. Fam. 4, 3:

    artes elegantes,

    id. Fin. 3, 2, 4:

    laudatae,

    id. de Or. 1, 3, 9:

    bonae,

    Ov. Tr. 3, 7, 32:

    optimae,

    Cic. Fin. 2, 34, 111:

    magnae,

    id. Or. 1, 4:

    maximae,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    gravissimae,

    id. Fin. 2, 34, 112:

    leviores artes,

    id. Brut. 1, 3:

    mediocres,

    id. de Or. 1, 2, 6:

    omnis artifex omnis artis,

    Vulg. Apoc. 18, 22:

    artifices omnium artium,

    ib. 1 Par. 22, 15.—
    b.
    Esp., of a single art, and,
    (α).
    With an adj. designating it:

    ars gymnastica,

    gymnastics, Plaut. Most. 1, 2, 73:

    ars duellica,

    the art of war, id. Ep. 3, 4, 14:

    ars imperatoria,

    generalship, Quint. 2, 17, 34:

    (artes) militares et imperatoriae,

    Liv. 25, 9, 12:

    artes civiles,

    politics, Tac. Agr. 29:

    artes urbanae,

    i. e. jurisprudence and eloquence, Liv. 9, 42:

    ars grammatica,

    grammar, Plin. 7, 39, 40, § 128:

    rhetorica,

    Quint. 2, 17, 4:

    musica,

    poetry, Ter. Hec. prol. 23:

    musica,

    music, Plin. 2, 25, 23, § 93:

    medicae artes,

    the healing art, medicine, Ov. H. 5, 145; so,

    ars Apollinea,

    id. Tr. 3, 3, 10:

    magica,

    Verg. A. 4, 493, and Vulg. Sap. 17, 7; so,

    maleficis artibus inserviebat,

    he used witchcraft, ib. 2 Par. 33, 6 al.—
    (β).
    With a gen. designating it:

    ars disserendi,

    dialectics, Cic. de Or. 2, 38, 157:

    ars dicendi,

    the art of speaking, id. ib. 1, 23, 107, and Quint. 2, 17, 17; so,

    ars eloquentiae,

    id. 2, 11, 4:

    ars medendi,

    Ov. A. A. 2, 735:

    ars medentium,

    Stat. S. 5, 1, 158:

    medicorum ars,

    Vulg. 1 Par. 16, 12:

    pigmentariorum ars,

    the art of unguents, ib. 2 Par. 16, 4:

    ars armorum,

    the art of war, Quint. 2, 17, 33:

    ars pugnae,

    Vulg. Judith, 5, 27; so in plur.:

    belli artes,

    Liv. 25, 40, 5:

    ars gubernandi,

    navigation, Cic. Div. 1, 14, 24; Quint. 2, 17, 33; so,

    ars gubernatoris,

    Cic. Fin. 1, 13, 42.—Sometimes the kind of art may be distinguished by the connection, so that ars is used absol. of a particular art:

    instruere Atriden num potes arte meā? i. e. arte sagittandi,

    Ov. H. 16, 364:

    tunc ego sim Inachio notior arte Lino, i. e. arte canendi,

    Prop. 3, 4, 8:

    fert ingens a puppe Notus: nunc arte (sc. navigandi) relictā Ingemit,

    Stat. Th. 3, 29; so Luc. 7, 126; Sil. 4, 715:

    imus ad insignes Urbis ab arte (sc. rhetoricā) viros,

    Ov. Tr. 4, 10, 16:

    ejusdem erat artis, i. e. artis scaenofactoriae,

    Vulg. Act. 18, 3.—
    2.
    Science, knowledge:

    quis ignorat, ii, qui mathematici vocantur, quantā in obscuritate rerum et quam reconditā in arte et multiplici subtilique versentur,

    Cic. de Or. 1, 3, 10:

    nam si ars ita definitur, ex rebus penitus perspectis planeque cognitis atque ab opinionis arbitrio sejunctis, scientiāque comprehensis, non mihi videtur ars oratoris esse ulla,

    id. ib. 1, 23, 108: nihil est quod ad artem redigi possit, nisi ille prius, qui illa tenet. quorum artem instituere vult, habeat illam scientiam (sc. dialecticam), ut ex iis rebus, quarum ars nondum sit, artem efficere possit, id. ib. 1, 41, 186:

    ars juris civilis,

    id. ib. 1, 42, 190:

    (Antiochus) negabat ullam esse artem, quae ipsa a se proficisceretur. Etenim semper illud extra est, quod arte comprehenditur... Est enim perspicuum nullam artem ipsam in se versari, sed esse aliud artem ipsam, aliud, quod propositum sit arti,

    id. Fin. 5, 6, 16; id. ad Q. Fr. 1, 1, 9; id. Cael. 30, 72; id. Or. 1, 4:

    vir bonus optimisque artibus eruditus,

    Nep. Att. 12, 4: ingenium docile, come, ap-tum ad artes optimas, id. Dion, 1, 2 al.—
    C. 1.
    The theory of any art or science: ars est praeceptio, quae dat certam viam rationemque faciendi aliquid, Auct. ad Her. 1, 1;

    Asper, p. 1725 P.: non omnia, quaecumque loquimur, mihi videntur ad artem et ad praecepta esse revocanda,

    not every thing is to be traced back to theory and rules, Cic. de Or. 2, 11, 44: res mihi videtur esse facultate ( in practice) praeclara, arte ( in theory) mediocris;

    ars enim earum rerum est, quae sciuntur: oratoris autem omnis actio opinionibus, non scientiā continetur,

    id. ib. 2, 7, 30; id. Ac. 2, 7, 22.—In later Lat. ars is used,
    a.
    Absol. for grammatical analysis, grammar:

    curru non, ut quidam putant, pro currui posuit, nec est apocope: sed ratio artis antiquae, etc.,

    Serv. ad Verg. A. 1, 156; 1, 95: et hoc est artis, ut (vulgus) masculino utamur, quia omnia Latina nomina in us exeuntia, si neutra fuerint, tertiae sunt declinationis, etc., id. ad eund. ib. 1, 149: secundum artem dicamus honor, arbor, lepor: plerumque poëtae r in s mutant, id. ad eund. ib. 1, 153 al.—Hence also,
    b.
    As a title of books in which such theories are discussed, for rhetorical and, at a later period, for grammatical treatises.
    (α).
    Rhetorical:

    quam multa non solum praecepta in artibus, sed etiam exempla in orationibus bene dicendi reliquerunt!

    Cic. Fin. 4, 3, 5:

    ipsae rhetorum artes, quae sunt totae forenses atque populares,

    id. ib. 3, 1, 4: neque eo dico, quod ejus (Hermagorae) ars mihi mendosissime scripta videatur; nam satis in eā videtur ex antiquis artibus ( from the ancient works on rhetoric) ingeniose et diligenter electas res collocāsse, id. Inv. 1, 6 fin.:

    illi verbis et artibus aluerunt naturae principia, hi autem institutis et legibus,

    id. Rep. 3, 4, 7:

    artem scindens Theodori,

    Juv. 7, 177.—
    (β).
    Grammar:

    in artibus legimus superlativum gradum non nisi genitivo plurali jungi,

    Serv. ad Verg. A. 1, 96: ut in artibus lectum est, id. ad eund. ib. 1, 535.—So Ars, as the title of the later Lat. grammars: Donati Ars Grammatica, Cledonii Ars, Marii Victorini Ars, etc.; v. the grammarians in Gothofred., Putsch., Lindem., Keil.—
    2.
    The knowledge, art, skill, workmanship, employed in effecting or working upon an object (Fr. adresse):

    majore quādam opus est vel arte vel diligentiā,

    Cic. Ac. 2, 14 fin.:

    et tripodas septem pondere et arte pares,

    Ov. H. 3, 32: qui canit arte, canat;

    qui bibit arte, bibat,

    id. A. A. 2, 506:

    arte laboratae vestes,

    Verg. A. 1, 639:

    plausus tunc arte carebat,

    was void of art, was natural, unaffected, Ov. A. A. 1, 113.—
    3.
    (Concr.) The object artistically formed, a work of art:

    clipeum efferri jussit Didymaonis artis,

    Verg. A. 5, 359:

    divite me scilicet artium, Quas aut Parrhasius protulit aut Scopas,

    Hor. C. 4, 8, 5; id. Ep. 1, 6, 17.—
    4.
    Artes (personified), the Muses:

    artium chorus,

    Phaedr. 3, prol. 19.—
    II.
    Transf. from mind to morals, the moral character of a man, so far as it is made known by actions, conduct, manner of acting, habit, practice, whether good or bad:

    si in te aegrotant artes antiquae tuae,

    your former manner of life, conduct, Plaut. Trin. 1, 2, 35; cf. Hor. C. 4, 15, 12; Plaut. Trin. 2, 1, 6 Lind.:

    nempe tuā arte viginti minae Pro psaltriā periere,

    Ter. Ad. 4, 7, 24:

    quid est, Quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    my assiduity, id. And. 1, 1, 4:

    Hac arte (i. e. constantiā, perseverantiā) Pollux et vagus Hercules Enisus arces attigit igneas,

    Hor. C. 3, 3, 9:

    multae sunt artes (i. e. virtutes) eximiae, hujus administrae comitesque virtutis (sc. imperatoris),

    Cic. Imp. Pomp. 13; id. Fin. 2, 34, 115; id. Verr. 2, 4, 37 Zumpt:

    nam imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum est,

    Sall. C. 2, 4 Kritz; so id. ib. 5, 7:

    cultusque artesque virorum,

    Ov. M. 7, 58:

    mores quoque confer et artes,

    id. R. Am. 713: praeclari facinoris aut artis [p. 167] bonae famam quaerere, Sall. C. 2, 9; so id. ib. 10, 4:

    animus insolens malarum artium,

    id. ib. 3, 4; so Tac. A. 14, 57.—Hence also, absol. in mal. part. as in Gr. technê for cunning, artifice, fraud, stratagem:

    haec arte tractabat virum,

    Ter. Heaut. 2, 3, 125 (cf. Ov. H. 17, 142):

    capti eādem arte sunt, quā ceperant Fabios,

    Liv. 2, 51; 3, 35:

    at Cytherea novas artes, nova pectore versat Consilia,

    Verg. A. 1, 657; so id. ib. 7, 477:

    ille dolis instructus et arte Pelasgā,

    id. ib. 2, 152:

    talibus insidiis perjurique arte Sinonis Credita res, etc.,

    id. ib. 2, 195:

    fraudes innectere ponto Antiquā parat arte,

    Luc. 4, 449:

    tantum illi vel ingenii vel artis vel fortunae superfuit,

    Suet. Tit. 1:

    fugam arte simulantes,

    Vulg. Jud. 20, 32: regem summis artibus pellexit, pasêi mêchanêi, Suet. Vit. 2.

    Lewis & Short latin dictionary > ars

  • 46 atque

    atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).
    I.
    In joining single words, which is its most common use.
    A.
    In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)
    1.
    The form atque.
    a.
    Before vowels and h. —Before a (very freq.):

    sociorum atque amicorum,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

    deposci atque expeti,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

    excitare atque inflammare,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

    honestissimus atque ornatissimus,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

    Sertorianae atque Hispaniensis,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—
    b.
    Before consonants.—Before b (very rare):

    Gallorum atque Belgarum,

    Caes. B. G. 1, 6; so,

    Cassius atque Brutus,

    Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

    in portubus atque custodiis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

    superatam esse atque depressam,

    Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

    vitiis atque flagitiis,

    Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

    dignitate atque gloria,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

    virtute atque gloria,

    Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

    labore atque justitia,

    Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

    hilari atque laeto,

    Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

    multae atque magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

    adventu atque nomine,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

    magna atque praeclara,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

    se conlegit atque recreavit,

    Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

    provinciarum atque sociorum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

    parietum atque tectorum,

    Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

    gravis atque vehemens,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—
    2.
    The form ac before consonants.—Before b (very rare):

    sentientes ac bene meritos,

    Cic. Off. 1, 41, 149:

    feri ac barbari,

    Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

    liberis ac conjugibus,

    Liv. 21, 30:

    Romae ac circa urbem,

    id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

    periculum ac discrimen,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

    usus ac disciplina,

    Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

    opima est ac fertilis,

    Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

    potentissimos ac firmissimos,

    Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

    2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

    Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

    nobilitatis ac juventutis,

    Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

    terrore ac metu,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

    insedit ac nimis inveteravit,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    gentes ac nationes,

    id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

    celeberrimum ac plenissimum,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

    firmamenti ac roboris,

    Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

    vectigalibus ac sociis,

    Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

    tantis rebus ac tanto bello,

    Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    inconsulte ac veluti etc.,

    Sall. C. 42, 2:

    opera ac vineae,

    Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

    Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

    Tac. Agr. 35:

    in se simul atque in Herculem,

    id. G. 34:

    suos prosequitur simul ac deponit,

    id. ib. 30; so,

    sociis pariter atque hostibus,

    id. H. 4, 73:

    innocentes ac noxios juxta cadere,

    id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

    verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

    Cic. Cael. 19, 45:

    omnia honesta atque inhonesta,

    Sall. C. 30, 4:

    nobiles atque ignobiles,

    id. ib. 20, 7:

    caloris ac frigoris patientia par,

    Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

    vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

    Hor. Ep. 1, 16, 32.—
    B.
    Esp.
    a.
    In a hendiadys:

    utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

    with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

    de conplexu ejus ac sinu,

    of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

    me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

    Sall. C. 3 fin.:

    clamore atque adsensu,

    shout of applause, Liv. 21, 3.—
    b.
    In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).
    (α).
    Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

    Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

    and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

    rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

    and indeed, Cic. Or. 16, 52:

    magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

    and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

    hebeti ingenio atque nullo,

    and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

    ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

    and even, id. Cat. 4, 9:

    fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

    and at the same time, Sall. J. 14, 11:

    intra moenia atque in sinu urbis,

    id. C. 52, 35.—
    (β).
    With adeo, and that too, and even:

    intra moenia atque adeo in senatu,

    Cic. Cat. 1, 2, 5:

    qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

    id. ib. 2, 12, 27:

    insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

    id. Planc. 19 fin.:

    non petentem atque adeo etiam absentem,

    Liv. 10, 5.—And with autem also added:

    atque adeo autem quor etc.,

    Ter. Eun. 5, 4, 42.—
    (γ).
    With etiam:

    id jam populare atque etiam plausibile factum est,

    and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

    ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

    Liv. 3, 46.—
    (δ).
    With the dem. pron. hic, is:

    negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

    and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

    maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

    Caes. B. C. 1, 27:

    Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

    id. ib. 2, 2:

    duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

    id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

    flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

    id. B. G. 5, 18:

    ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

    id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

    dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

    Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—
    II.
    In comparisons.
    A.
    Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

    si parem sententiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

    Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

    Plaut. Men. 5, 1, 52:

    pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

    Ter. Phorm. 5, 3, 3:

    neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    parique eum atque illos imperio esse jussit,

    Nep. Dat. 3, 5:

    magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

    id. Hann. 5, 3:

    pariter patribus ac plebi carus,

    Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

    In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

    Cic. Inv. 2, 23, 70:

    equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

    Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

    cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

    Cic. Verr. 2, 3, 19:

    Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

    Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

    et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

    id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

    similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

    Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

    contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

    Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

    faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

    Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

    cum totidem navibus atque erat profectus,

    Nep. Milt. 7, 4.—
    B.
    Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

    illi sunt alio ingenio atque tu,

    other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

    aliter tuum amorem atque est accipis,

    Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

    also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

    Cic. Att. 2, 3:

    simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

    id. Cat. 3, 8, 20:

    vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

    id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

    qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

    id. Rep. 6, 17, 17:

    membra paulo secus a me atque ab illo partita,

    id. de Or. 3, 30, 119:

    cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

    id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—
    C.
    Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

    once, however, non aliter, ac si,

    Cic. Att. 13, 51;

    v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

    Plaut. Am. 4, 1, 11:

    nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

    id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

    quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

    Cic. Verr. 2, 1, 46:

    et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

    id. Tusc. 3, 30, 73:

    si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

    id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    just as if, Cic. Fam. 13, 43:

    tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

    id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

    quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

    id. Mur. 4 fin.:

    haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

    Liv. 5, 5 fin. al. —
    D.
    More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

    in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

    haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

    id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

    debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

    Cic. Cat. 4, 2:

    pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

    id. Inv. 1, 32, 54:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

    neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

    Plaut. Am. 1, 1, 118:

    num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

    id. Mil. 4, 3, 37.—
    E.
    Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

    nebula haud est mollis atque hujus est,

    Plaut. Cas. 4, 4, 21:

    quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

    id. Bacch. 3, 6, 20:

    quae suco caret atque putris pumex,

    Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—
    F.
    Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

    amicior mihi nullus vivit atque is est,

    Plaut. Merc. 5, 2, 56:

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

    Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

    Cat. 61, 172:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561:

    Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

    Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

    nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

    id. ib. 2, 7, 96:

    Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

    id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —
    G.
    In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

    principio Atque animus ephebis aetate exiit,

    as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

    judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

    Dig. 21, 1, 25:

    quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

    ib. 16, 1, 24.—
    III.
    To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.
    a.
    Absol.:

    Decipiam ac non veniam,

    Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

    id. Eun. 1, 2, 60:

    perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

    Cic. Leg. 1, 20, 54:

    quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

    id. Rosc. Am. 33:

    si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

    id. N. D. 2, 6, 17:

    nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

    id. Att. 1, 16:

    si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

    id. Agr. 2, 37, 101:

    si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

    id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

    velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

    Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

    si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

    Tac. Or. 1.—
    b.
    With potius:

    Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

    Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

    quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

    id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

    concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

    Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —
    IV.
    In connecting clauses and beginning periods.
    1.
    In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

    atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

    Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

    cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

    Hor. S. 1, 10, 31:

    multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

    Tac. A. 1, 47:

    Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

    Tac. Or. 14:

    ac similiter in translatione, etc.,

    Quint. 3, 6, 77.—
    2.
    In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.
    a.
    Absol.:

    maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

    and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —
    b.
    Often with etiam:

    Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

    Cic. Or. 40, 139:

    Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

    id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—
    c.
    Sometimes with quoque:

    Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

    Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—
    d.
    And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—
    3.
    In narration:

    aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

    Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

    completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

    Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init.
    4.
    In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

    Atque ut perspicio, profecto etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 53:

    ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

    Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

    12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

    Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

    and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

    Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

    Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

    Cic. Off. 2, 5, 16:

    Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

    id. Lael. 15, 54.—
    5.
    In connecting two acts or events.
    a.
    In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

    ad prandium? Atque illi tacent,

    And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

    Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

    and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

    dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

    id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

    lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

    and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

    dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

    Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

    tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

    id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

    cape hoc argentum atque defer,

    Ter. Heaut. 4, 7, 3:

    abi domum ac deos comprecare,

    id. Ad. 4, 5, 65:

    tace modo ac sequere hac,

    id. ib. 2, 4, 16:

    Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

    Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

    Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

    id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—
    b.
    In the order of thought, and so, and thus, and therefore.
    (α).
    Absol.:

    si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

    and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—
    (β).
    With ita or sic:

    Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

    Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

    ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

    Quint. 12, 10, 67.—
    c.
    Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

    non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

    Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—
    6.
    (As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

    Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

    Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

    hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

    id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

    ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

    Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

    And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—
    7.
    In expressing a wish, atque utinam:

    Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

    Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

    Atque utinam pro decore etc.,

    Liv. 21, 41, 13:

    Atque utinam ex vobis unus etc.,

    Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

    Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

    Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—
    8.
    To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.
    a.
    Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

    atque ipsis commentum placet,

    Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

    ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

    id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

    ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

    and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

    observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

    Plin. Pan. 26.—
    b.
    With tamen:

    nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

    Cic. Fin. 2, 27, 85:

    discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

    id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

    Atque in his tamen tribus generibus etc.,

    id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

    ac tamen initia fastigii etc.,

    Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

    14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

    id. H. 5, 16.—
    9.
    To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

    ... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

    Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

    nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

    Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—
    10.
    In introducing a purpose (freq. in Cic.).
    a.
    A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

    Ac ne sine causa videretur edixisse,

    Cic. Phil. 3, 9, 24:

    Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

    id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

    Ac ne saepius dicendum sit,

    Cels. 8, 1:

    Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

    Hor. Ep. 1, 1, 13:

    Ac ne forte putes,

    id. ib. 2, 1, 208:

    Ac ne forte putes etc.,

    Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—
    b.
    A positive purpose:

    Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

    Cic. Cat. 2, 5, 9:

    Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

    id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

    Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

    id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—
    11.
    a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

    atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

    id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—
    b.
    In introducing parentheses:

    vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

    Liv. 21, 38:

    omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

    Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae.
    c.
    At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

    Ac de primo quidem officii fonte diximus,

    id. Off. 1, 6, 19:

    Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

    id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—
    V.
    In particular connections and phrases.
    A.
    Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

    unae atque alterae scalae,

    Sall. J. 60, 7:

    quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

    id. ib. 93, 2:

    unum atque alterum lacum integer perfluit,

    Tac. H. 5, 6:

    dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

    Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

    alius atque alius,

    Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

    aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

    Sen. Ep. 32, 2.—
    B.
    Etiam atque etiam. again and again:

    temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

    Ter. Eun. 1, 1, 11:

    etiam atque etiam considera,

    Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

    monitos eos etiam atque etiam volo,

    id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

    iterum atque iterum,

    Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—
    C.
    Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—
    D.
    Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

    atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

    but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

    Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

    and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—
    E.
    Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

    Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

    Cic. de Or. 3, 59, 223:

    quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

    id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

    nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

    id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

    Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

    Quint. 10, 2, 2.—
    F.
    With other conjunctions.
    1.
    After et:

    equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

    Cic. de Or. 1, 58, 247:

    Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

    id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

    vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

    Tac. Agr. 32.:

    denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

    Liv. 21, 6, 4:

    ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

    id. 21, 41, 2:

    et uti liter demum ac Latine perspicueque,

    Quint. 8, 3, 3:

    Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

    id. 12, 10, 67. —
    2.
    After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

    submoverique atque in castra redigi,

    Liv. 26, 10:

    terrorem caedemque ac fugam fecere,

    id. 21, 52:

    mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

    Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—
    3.
    Before et:

    caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

    Tac. Agr. 32.—
    4.
    After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

    nec clavis nec canis atque calix,

    Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

    mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

    Suet. Vesp. 12.—
    G.
    Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

    atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

    Cic. Leg. 3, 9, 20:

    omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

    id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

    Haec atque illa dies atque alia atque alia,

    Cat. 68, 152:

    Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

    Verg. G. 4, 463:

    Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

    id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

    Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

    Tib. 2, 5, 73:

    complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

    Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.
    ► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:
    a.
    In the second place:

    Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

    Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

    Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

    id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

    Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

    Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—
    b.
    In the third place:

    quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

    Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

    Lewis & Short latin dictionary > atque

  • 47 B

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > B

  • 48 b

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > b

  • 49 calculus

    calcŭlus, i, m. dim. [2. calx; cf. Paul. ex Fest. p. 46].
    I.
    In gen., a small stone, a pebble:

    conjectis in os calculis,

    Cic. de Or. 1, 61, 261:

    Demosthenes calculos linguā volvens dicere domi solebat,

    Quint. 11, 3, 54; Vitr. 7, 2:

    argilla et dumosis calculus arvis,

    gravel in the thorny fields, Serv. ad Verg. G. 2, 180; Plin. 4, 8, 15, § 37; 28, 9, 33, § 124.—
    B.
    Trop., of discourse:

    qui tenui venulā per calculos fluunt,

    Quint. 12, 10, 25.—
    II.
    Esp.
    A.
    A stone in the bladder or kidneys, the gravel, stone, Cels. 7, 26:

    curare,

    Plin. 20, 21, 86, § 234:

    comminuere et eicere,

    id. 20, 4, 13, § 23; cf.

    eicere,

    Suet. Aug. 80:

    movere,

    Plin. 20, 22, 91, § 248:

    exturbare,

    id. 20, 10, 42, § 109:

    frangere,

    id. 22, 21, 29, § 59:

    rumpere,

    id. 23, 8, 80, § 153. —
    B.
    A draughtsman, a stone or counter used in playing draughts. called duodecim scripta, in which, as in chess, by driving a piece from one square to another, the person beaten could not finally move at all (ad incitas redactus est):

    in lusu duodecim scriptorum cum prior calculum promovisset, etc.,

    Quint. 11, 2, 38; cf. Ov. A. A. 2, 207; 3, 357; id. Tr. 2, 478; Plin. Ep. 7, 24, 5; Mart. 14, 20; Isid. Orig. 18, 67:

    calculorum ludus,

    Cael. Aur. Tard. 1, 5, 165.—
    2.
    Trop.: calculum reducere, to take back a move: tibi concedo, quod in XII. scriptis solemus, ut calculum reducas, si te alicujus dati paenitet, Cic. ap. Non. p. 170, 28 (Hortens. Fragm. 51 B. and K.): quā re nunc saltem ad illos calculos revertamur, quos tum abjecimus, i. e. those principles of action, id. Att. 8, 12, 5.—
    C.
    A stone used in reckoning on the counting-board; hence meton., a reckoning, computing, calculating:

    calculi et rationes,

    Quint. 11, 3, 59; 7, 4, 35; 8, 3, 14;

    12, 11, 18 Spald.: calculos subducere,

    to compute, reckon, cast up, Cic. Fin. 2, 19, 60:

    ponere,

    Col. 3, 3, 7:

    ponere cum aliquo,

    Plin. Pan. 20, 5:

    de posteris cogitanti in condicionibus deligendus ponendus est calculus,

    id. ib. 1, 14, 9:

    amicitiam ad calculos vocare,

    to subject to an accurate reckoning, hold to a strict account, Cic. Lael. 16, 58:

    si ad calculos eum respublica vocet,

    settles accounts, reckons, Liv. 5, 4, 7:

    revocare aliquid ad calculos,

    Val. Max. 4, 7, 1:

    ratio calculorum,

    Col. 1, 3, 8.—
    2.
    Trop.:

    cum aliquā re parem calculum ponere,

    i.e. to render equal for equal, Plin. Ep. 5, 2, 1:

    quos ego movi calculos,

    considerations which I have suggested, id. ib. 2, 19, 9.—
    D.
    In the most ancient per., a stone used in voting; a vote, sentence, decision, suffrage; a white one for assent or acquittal, a black for denial or condemnation; cf. Ov. M. 15, 41 sq.; App. M. 10, p. 242.— Hence judicialis, Imp. Just. Cod. 3, 1, 12: deteriorem reportare, i. e. an adverse decision, Impp. Diocl. et Max. Cod. 7, 62, 10:

    calculis omnibus,

    by a unanimous vote, App. M. 7, p. 191, 21.— Trop.:

    si modo tu fortasse errori nostro album calculum adjeceris,

    i. e. approve, Plin. Ep. 1, 2, 5.—
    E.
    The Thracians were accustomed to preserve the recollection of fortunate occurrences by white stones, and of unfortunate by black, Plin. 7, 40, 41, § 131.—Hence,
    2.
    Trop.:

    o diem laetum, notandumque mihi candidissimo calculo!

    i. e. a most happy day! Plin. Ep. 6, 11, 3; cf. Mart. 12, 34, 9, § 53; Pers. 2, 1 sq.—
    F.
    In late Lat., a small weight: calculus constat ex granis ciceris duobus, Auct. Ponder ap. Goes. Agr. p. 322 (in Isid. Orig. 16, 25, 8, called calcus).

    Lewis & Short latin dictionary > calculus

  • 50 candela

    candēla, ae, f. [candeo; Fr. chandelle, Engl. candle; hence], a light made of wax or tallow, a wax-light, tallow-candle, taper.
    I.
    Lit., Varr. ap. Serv. ad Verg. A. 1, 727; Col. 2, 22, 3;

    as a light of the poor, diff. from lucerna, used by the rich,

    Mart. 14, 43.—

    Hence, brevis,

    Juv. 3, 287:

    ancilla lucernae,

    Mart. 14, 40;

    of peeled rushes, used in funeral processions,

    Plin. 16, 37, 70, § 178; Pers. 3, 103.—
    II.
    Meton.
    A.
    Fire:

    candelam apponere valvis,

    to set fire to the doors, Juv. 9, 98 (cf. id. 13, 146).—
    B.
    A cord covered with wax (which preserved it from decay):

    in alterā (arcā) duo fasces candelis involuti septenos habuere libros,

    Liv. 40, 29, 6 Weissenb. ad loc.; cf. Hem. ap. Plin. 13, 13, 27, § 86;

    used in cleansing and polishing,

    Plin. 33, 7, 40, § 122; cf. Vitr. 7, 9, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > candela

  • 51 cerno

    cerno, crēvi, crētum ( part. pass. cretus is apparently used only once:

    cineris bene creti,

    Pall. 12, 22, 3; but freq. in the compounds of cerno; for the simple part., the orig. form certus also is very rarely used:

    certā deinde sorte senatus consultum factum est,

    Liv. 36, 2, 2; v. under II. C., and cf. certus), 3, v. a. [root car- for scar-, to separate; cf. krinô; hence, skôr, stercus, screo; cf. cera].
    I.
    To separate, sift (rare):

    per cribrum, Cato. R. R. 107, 1: farinam cribro,

    Plin. 18, 11, 29, § 115; cf. id. 33, 5, 26, § 87; Pall. Jun. 1; Veg. 3, 28, 6:

    in cribris omnia cerne cavis,

    Ov. Med. Fac. 62; cf.:

    per densa foramina,

    id. ib. 89:

    cineris bene creti,

    well sifted, Pall. Nov. 22.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    To separate, distinguish by the senses, mostly by the eyes, i. e. to perceive, see, discern (syn.: video, conspicio; class. in prose and poetry; most freq. probably in Lucretius, where it is used about a hundred times); rarely by the ears; v. infra: lumen jubarve in caelo cerno? [p. 319] Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.;

    7, § 76 ib.: sed quis illic est, procul quem video? estne hic Hegio? si satis cerno, is hercle'st,

    Ter. Ad. 3, 3, 85:

    tum porro varios rerum sentimus odores, nec tamen ad nareis venienteis cernimus umquam: nec voces cernere suemus,

    Lucr. 1, 300; 4, 598:

    quod nequeunt oculis rerum primordia cerni,

    id. 1, 269; v. also id. 2, 314 sq.; 4, 242; cf. id. 2, 837:

    acute,

    id. 4, 811; cf.:

    cerno acutum,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    altaria exhalare vapore,

    Lucr. 3, 432; 2, 928 al.—Hence, sometimes opp. to hearing:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur,

    Nep. Timol. 2, 2;

    or to mental perception: quem ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus,

    Cic. Fam. 6, 3, 2:

    nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea, quae videmus,

    id. Tusc. 1, 20, 46:

    quae cernere et videre non possumus,

    id. de Or. 3, 40, 161; cf. id. Rep. 6, 20, 21 sq.:

    ego Catuli Cumanum ex hoc loco cerno, Pompeianum non cerno,

    id. Ac. 2, 25, 80:

    ut ea cernimus quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    omnia sic aperiam, ut ea cernere oculis videamini,

    id. Clu. 24, 66:

    coram aliquid,

    to witness, Caes. B. G. 6, 8; Verg. A. 2, 538:

    aliquem,

    Caes. B. G. 6, 21:

    acies a nostris cernebatur,

    id. B. C. 3, 69:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    Quint. 8, 5, 29:

    simile quiddam facientes aves cernimus,

    id. 2, 6, 7:

    me miserum, turbā quod non ego cernar in illā,

    Ov. P. 4, 4, 43:

    Constitit alma Venus, nulli cernenda,

    id. M. 15, 844; Curt. 8, 13, 16; Tac. A. 1, 59.—With acc. and inf.: sensumque inesse et motum in membris cerno, Canius ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.:

    neque mutari ac misceri omnia cerneres,

    Sall. C. 2, 3: quos ad resistendum concucurrisse cernebat, * Suet. Caes. 15 fin.:

    cernis ut insultent Rutuli?

    Verg. A. 10, 20:

    cerne quam tenui vos parte contingat,

    Cic. Rep. 6, 20, 21:

    cerneres, quanta audacia fuisset, etc.,

    Sall. C. 61, 1.— Impers. with acc. and inf.:

    cernebatur, novissimos illorum premi vehementer,

    Caes. B. C. 1, 64 Herz. N. cr.So impers. with rel. -clause:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur quem detulisset,

    Nep. Timol. 2, 2. —Ante-class., of the hearing: vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non. p. 261, 11, and perh. also, Titin. ap. Prisc. p. 898 P.—Hence,
    b.
    Cerni aliquā re or in aliquā re, to become distinguished or known in something:

    fortis animus et magnus duabus rebus maxime cernitur,

    Cic. Off. 1, 20, 66; so id. Tusc. 5, 8, 22: amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64:

    atque hae quidem virtutes cernuntur in agendo,

    Cic. Part. Or. 23, 78; id. Top. 21, 80 (also in Quint. 3, 5, 18).—
    * c.
    Have before the mind, have respect to, regard any one:

    ubi gratus, si non eum ipsi cernunt grati, cui referunt gratiam?

    Cic. Leg. 1, 18, 49.—
    B.
    Transf. to intellectual objects, to perceive, comprehend, understand (syn.:

    intellego, cognosco, perspicio): neque tanta in rebus obscuritas, ut eas (res) non penitus acri vir ingenio cernat, si modo aspexerit,

    Cic. de Or. 3, 31, 124:

    jam cernam mene an illam potiorem putes, id. poët. Tusc. 2, 9, 20: (antiquitas) hoc melius ea fortasse, quae erant vera, cernebat,

    id. ib. 1, 12, 26; id. Fin. 1, 19, 64; id. Top. 5, 27; id. N. D. 1, 19, 49; id. Fam. 5, 12, 2:

    quae cum ego non solum suspicarer, sed plane cernerem,

    id. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 31, 124:

    ut consuetum facile amorem cerneres,

    Ter. And. 1, 1, 108.—Hence,
    b.
    Rarely of future events, to foresee, discern beforehand:

    cerno animo sepultā in patriā miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    cerno jam animo, quanto omnia uberiora atque ornatiora futura sint,

    id. Fam. 5, 12, 2.—
    C.
    To decide something that is contested or doubtful (judicially), to decree, determine (more rare than decernere):

    quotcumque senatus creverit populusque jusserit tot sunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 8:

    quodcumque senatus creverit agunto,

    id. ib. 3, 3, 8, § 6: jurati cernant. Pac. ap. Non. p. 261, 13:

    illum locum tempusque consilio destinatum quid de Armeniā cernerent,

    Tac. A. 15, 14:

    priusquam id sors cerneret,

    Liv. 43, 12, 2:

    certā sorte,

    after the lot was decided, id. 36, 2, 2.—Hence,
    b.
    To decide by contending or fighting (more rare than the freq. certare, and even in Seneca's time out of use; cf. Sen. Ep. 58, 3): ferro non auro vitam ( acc. respect = de vitā) cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; id. ap. Non. p. 261, 19, and ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; Pac. ap. Non. p. 261, 21: nisi esset qui armis secum vellet cernere, Att. ap. Non. p. 261, 17:

    cernere ferro,

    Verg. A. 12, 709 (also ap. Sen. Ep. 58, 3); so,

    cernere certamen,

    Plaut. Bacch. 3, 2, 15; id. Cas. 3, 1, 2; Lucr. 5, 394: pro patriā, pro liberis, pro aris atque focis suis, * Sall. C. 59, 5 Kritz N. cr. (al. certare):

    seu libeat duplicem sejunctim cernere martem,

    Tib. 4, 1, 103.—Humorously, Plaut. Trin. 2, 4, 77.—
    D.
    In gen., to decide for something, to conclude upon, resolve (syn.: constituo, decerno; also rare): praesidium castris educere, Lucil. ap. Non. p. 261, 5:

    acribus inter se cum armis confligere,

    id. ib. p. 261, 6:

    te mihi amicam esse crevi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 1 (crevi valet constitui, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.); Cat. 64, 150.—Hence,
    E.
    In judic. lang. t. t., of inheritances.
    1.
    To resolve to enter upon an inheritance, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.; cf. Tit. 22, 27, and cretio.—
    2.
    To make known this determination, Tit. 22, 28 and 30; Cic. Att. 11, 2, 1.—
    3.
    = adire, to enter upon an inheritance, Cic. Agr. 2, 15, 40; Liv. 24, 25, 3; 40, 8, 17; Plin. Ep. 10, 79, 2; Quint. Decl. 261; Fest. p. 41.—
    b.
    Trop.:

    debet etiam fratris Appii amorem erga me cum reliquā hereditate crevisse,

    Cic. Att. 6, 1, 10; so id. Fam. 9, 14, 4; Val. Max. 5, 3, ext. 3.—P. a. v. certus.

    Lewis & Short latin dictionary > cerno

  • 52 dum

    dum, conj. [for dium, acc. from dius; cf. diu, Corss. Ausspr. 2, 856], denotes the temporal relation of two actions to cach other,
    I.
    As contemporaneous, or,
    II.
    As in immediate succession, so that with the commencement of one action the other ceases.
    I.
    As contemporaneous.
    A.
    Without respect to the limits of the two actions, while, whilst, during the time in which.
    1.
    In gen., construed with the indicative, except in oratio obliqua, where the subjunctive was sometimes used. In Aug. poets and late prose the subjunctive often stands in oratio directa, v. the following).
    (α).
    Indic. praes.:

    dum cum hac usuraria Uxore mihi nunc morigero, haec curata sint Fac sis,

    Plaut. Am. 3, 3, 25; so id. Aul. 4, 2, 14; id. Bacch. 4, 7, 19; Ter. Heaut. 2, 2, 11; Cic. Clu. 32 fin.; Verg. E. 3, 75; Hor. Ep. 2, 1, 190 et saep.— In the praes. histor.:

    dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi advenimus, etc.,

    Ter. Eun. 2, 2, 24; id. Phorm. 5, 9, 18; Cic. de Or. 2, 4, 15; id. Div. in Caec. 17, 56:

    dum haec geruntur, Caesari nuntiatum est, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 1; cf.

    these forms of transition,

    id. ib. 3, 17, 1; 4, 32, 1; 4, 34, 3; 5, 22, 1; 6, 7, 1; 7, 57, 1; id. B. C. 1, 56, 1; 2, 1, 1 et saep. dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa circiter hominum milia VI ad Rhenum contenderunt, Caes. B. G. 1, 27, 4; cf. id. B. C. 1, 37, 1; id. ib. 1, 36, 1; Liv. 21, 7, 1; Verg. G. 4, 559.—In the imperf.:

    dum haec in Appulia gerebantur, Samnites... urbem non tenuerunt,

    Liv. 10, 36 fin.; 21, 53; 41, 14; Nep. Hann. 2, 4; Tac. Agr. 41; cf.:

    dum is in aliis rebus erat occupatus,

    Cic. Rosc. Am. 32, 91 —In the fut.; nunc animum advortite Dum argumentum hujus eloquar comoediae, Plaut. Am. prol. 96.—In the perf.:

    dum Cyri et Alexandri similis esse voluit, Crassorum inventus est dissimillimus,

    Cic. Brut. 81, 292; so id. Mur. 27, 55; id. Fin. 2, 13; id. Phil. 14, 12, 33; id. Att. 1, 16, 2; Nep. Reg. 2, 2 al.—In the pluperf.:

    dum in unam partem oculos animosque hostium certamen averterat, pluribus locis scalis capitur murus,

    Liv. 32, 24.—In the fut. perf.:

    bellum ingens geret Italia... Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,

    Verg. A. 1, 265.—Prov.:

    dum loqueris,

    i. e. this instant, Petr. 99.—In the oratio obliqua: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Dum sanctis patriae legibus obsequimur, Poëta ap. Cic. Tusc. 1, 42, 101; Liv. 2, 57; 26, 16; Tac. A. 15, 59; id. H. 1, 33; Ov. M. 4, 776 et saep.—
    (β).
    Subj. In oratio obliqua:

    dixisti, dum Planci in me meritum verbis extollerem, me arcem facere e cloaca,

    Cic. Planc. 40; so id. de Or. 1, 41 fin.; id. Mur. 24; id. Att. 5, 17, 3; Sall. C. 7, 6; Tac. H. 4, 17 fin. al.—In oratio recta:

    o quotiens ausae, caneret dum valle sub alta, Rumpere mugitu carmina docta boves,

    Tib. 2, 3, 19:

    dum intentus in eum se rex totus averteret, etc.,

    Liv. 1, 40, 7:

    dum ea in Samnio gererentur,

    id. 10, 18, 1; Ov. Pont. 3, 3, 2; Verg. G. 4, 457; Mart. 1, 22, 1; Hirt. B. Hisp. 23; Aur. Vict. Vir. Ill. 35; id. Caes. 39; Hyg. Fab. 12 al.—
    b.
    When the principal action is an immediate and sudden sequence of that described in [p. 618] the clause with dum, subito or repente is often used in the principal clause:

    dum tempus teritur, repente milites, etc.,

    Liv. 29, 9, 5: dum advenientes filia interrogat, repente in osculis, etc. Suet. Aug. 99:

    dum Appium orno, subito sum factus accusatoris ejus socer,

    Cic. Att. 6, 6, 1; Hirt. B. Afr. 61.—
    c.
    When the actions are simply presented as contemporaneous, interea, jam or interea jam is often used in the principal clause:

    dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo,

    Ter. Eun. 3, 5, 44; Cic. Quint. 6, 28:

    dum ea Romani parant, jam Saguntum oppugnabatur,

    Liv. 21, 7, 1; cf.

    also: dum... interim,

    Plaut. Trin. 1, 1, 8; id. Men. 1, 3, 31; Liv. 21, 47, 7 al.—
    2.
    Esp., of duration in the present, now, yet.
    a.
    In combination with etiam primum, and esp. freq. with the negations non, nec, ne, haud, nihil, nullus, nemo, v. h vv.—
    b.
    Colloq., as an enclitic with imperatives and interjections (by some separately written ades dum, abi dum, etc, but v. Ritschl, Opusc Phil p. 567 sq.), orig, acc of time, a moment, a second, a little Sosia adesdum, paucis te volo, Ter. And 1, 1, 2 abidum, id. Heaut. 2, 3, 8 circumspicedum, Plaut Trin. 1, 2, 109:

    dicdum,

    Ter. Hec 5, 3, 5 facitodum, id. Heaut 3, 2, 39 iteradum, Poëta ap. Cic. Att. 14, 14 jubedum, Plaut. Rud. 3, 5, 7:

    manedum,

    id. Bacch. 4, 6, 24; Ter. Hec. 5, 4, 4:

    memoradum,

    Plaut. Poen. 5, 2, 103:

    tacedum,

    id. Men. 2, 2, 73:

    tangedum,

    id. Rud. 3, 5, 5 al.:

    agedum (most freq.),

    id. Am. 2, 2, 151; 5, 1, 29; id. As. 4, 1, 1; 5, 1, 1 et saep. (for which, agidum, id. Trin. 2, 2, 89 Ritschl ad loc.); Ter. Eun. 4, 4, 27; id. Heaut. 2, 3, 69; id. Hec. 3, 1, 35; id. Phorm. 5, 3, 1; Cic. Sull. 26; Liv. 7, 9; 9, 16 al.; Cat. 63, 78; Stat. Th. 7, 126 al.:

    agitedum,

    Liv. 3, 62 Drak.; 5, 52; 7, 34 fin.:

    cedodum,

    Ter. Phorm. 2, 2, 15:

    ehodum,

    id. And. 1, 2, 13; 2, 1, 24; 3, 5, 10; id. Eun. 2, 3, 68; also in Plaut. in enumerations: primumdum (= Gr. prôton men), Plaut. Mil. 2, 3, 26; id. Most. 2, 1, 53; id. Trin. 1, 2, 61 al.—
    B.
    With respect to the temporal limit of both actions, i. q. tamdiu quam or usque eo, as long as, while.
    1.
    Lit. (with indic. when the duration of the action in the principal clause is alone implied, except in the oratio obliqua).—In praes.: bene factum a vobis, dum vivitis, non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1 fin.; so Cic. Lael. 4, 14; id. de Sen. 23, 86; id. Fin. 3, 2, 9; Caes. B. G. 7, 50 fin. al.—In fut.: quid illos opinamini animi habuisse atque habituros, dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 13, 17; Plaut. Ps. 1, 3, 103; Cic. Rosc. Am. 32 fin.; id. Leg. 1, 1, 2; Verg. A. 1, 607 sq. et saep.—
    (β).
    Subj., often, when the clause with dum expresses a desired end, or refers to an indefinite future:

    non tibi venit in mentem, Si, dum vivas, tibi bene facias, etc.,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 76:

    pars, dum vires suppeterent, eruptionem censebant,

    Caes. B. G. 7, 77, 2:

    ut sua sponte, dum sine periculo liceret, excederet Gadibus,

    id. B. C. 2, 20, 3:

    hoc unum esse tempus de pace agendi, dum sibi uterque confideret ut pares ambo viderentur,

    id. ib. 3, 10, 7:

    de quo (sc. animo) dum disputarem, tuam mihi dari vellem, Cotta, eloquentiam,

    Cic. N. D. 2, 59, 147 Bait. (v. Roby, Gram. 2, 284 sq.). —
    b.
    With tamdiu, tantum, tantummodo, tantisper, usque; or opp. postea, postquam, deinde, ubi, nunc, etc.—With tamdiu, Cic. Verr. 2, 4, 3; id. Cat. 3, 7; id. de Sen. 12, 41; id. Tusc. 5, 33 fin.; id. Att. 9, 6, 5 al.—With tantum, Liv. 27, 42.—With tantummodo, Sall. J. 53, 3.—With tantisper, Plaut. Truc. prol. 11; Ter. Ad. 1, 1, 44; id. Heaut. 1, 1, 54.—With usque, Cic. Verr. 2, 1, 5: dum... postea, id. Mur. 12, 26—dum... postea quam, Caes. B. G. 7, 82, 1; Cic. Rosc. Am. 43 fin. —dum... postquam, Sall. J. 53, 3; Liv. 21, 13; cf. Ter. And. 1, 1, 27—dum... deinde, Cic. Att. 9, 6, 5; Liv. 27, 42, 13—dum... sed ubi, Plaut. Capt. 2, 1, 37; Caes. B. C. 1, 51, 5—dum... nunc, Ter. And. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 4, 11.—For tamdiu... dum, less freq. dum... dum, as long as... so long:

    sic virgo dum intacta manet, dum cara suis,

    Cat. 62, 45 and 56; cf. Quint. 9, 3, 16:

    dum habeat, dum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23 (al. tum).—
    c.
    In Plautus repeatedly with an emphatic quidem, Plaut. As. 2, 4, 57; 5, 2, 20; id. Bacch. 2, 2, 48; id. Merc. 2, 3, 53; id. Ps. 1, 5, 92.—
    2.
    Transf.
    a.
    In conditional relations as a restrictive particle, like quatenus and duntaxat, so long as, if so be that, provided that, if only (so regularly connected with the subjunctive;

    freq. in prose and poetry): dum pereas, nihil interduo aiant vivere,

    Plaut. Capt. 3, 5, 36: Ly. Concede, inspiciam quid sit scriptum. Cu. Maxime, Tuo arbitratu, dum auferam abs te id quod peto, id. Curc. 3, 58; cf.:

    dum res maneant, verba fingant arbitratu suo,

    Cic. Fin. 5, 29 fin.: oderint, dum metuant, Att. ap. Cic. Off. 1, 28, 97:

    licet lascivire, dum nihil metuas,

    Cic. Rep. 1, 40 et saep.; in the imperf.:

    qui sese in cruciatum dari cuperet, dum de patris morte quaereretur,

    id. Rosc. Am. 41, 119; Sall. C. 40, 4; id. J. 68, 3; Quint. 10, 1, 33: An. Non pudet vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, Ter. Phorm. 3, 2, 41;

    so without a verb,

    Cic. Fam. 7, 9; id. Ac. 2, 32, 104; Quint. 4, 1, 70; 9, 4, 58; 10, 3, 5; cf.:

    dum eatenus,

    id. 1, 11, 1.—
    (β).
    With an emphatic modo, and often in one word, dummodo:

    aeque istuc facio dummodo Eam des, quae sit quaestuosa, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 189; id. Aul. 2, 2, 62; id. Mil. 2, 2, 98; Cic. Rep. 3, 3; id. Off. 3, 21; id. Cat. 1, 5; 9; Prop. 3, 17, 17 (4, 16, 17 M.); Ov. F. 5, 242 al.; cf.:

    sin autem jejunitatem... dummodo sit polita, dum urbana, dum elegans, in Attico genere ponit, etc.,

    Cic. Brut. 82, 285:

    dummodo sit dives, barbarus ille placet,

    Ov. A. A. 2, 276.—Separated by other words:

    mea nil refert, dum patiar modo,

    Ter. Eun. 2, 3, 28:

    certumst pati, dum illum modo habeam mecum,

    id. Heaut. 3, 1, 57; Val. Fl. 5, 265.—
    (γ).
    With tamen, and, in Plautus (cf. above, 1. c.), with quidem.—With tamen, Cic. de Or. 2, 77, 314; Cels. 3, 4; Quint. 1, 1, 11; 2, 12, 7; 8 prooem. § 32; Dig. 39, 22, 4.—With quidem, Plaut. Trin. 1, 2, 20; id. Aul. 2, 2, 34; cf. the foll. number.—
    (δ).
    In negative conditional clauses, with ne, so long as not, provided that not, if only not:

    VTEI. SENATVS. NOSTER. DECERNERET. DVM. NE. MINVS. SENATORIBVS. C. ADESENT., S. C. de Bac. (thrice): id faciat saepe, dum ne lassus fiat,

    Cato, R. R. 5, 4; Plaut. Trin. 4, 2, 137; cf. id. Bacch. 4, 8, 26; id. Curc. 1, 1, 36; Ter. Hec. 4, 4, 12; Cic. Att. 6, 1, 4; 8, 11, B fin.; Liv. 3, 21 Drak.; 28, 40; Ov. H. 3, 81.—So too, dummodo ne, Cic. de Or. 3, 48, 185; id. Fam. 10, 25, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 7; id. Att. 12, 45 al.:

    dum quidem ne,

    Plaut. Merc. 2, 3, 89.—
    b.
    With a causal accessory notion, until, long enough for, etc (very rare, only with subjunctive) obsidio deinde per paucos dies magis quam oppugnatio fuit, dum vulnus ducis curaretur, Liv 21, 8; cf. id. 24, 40; Suet Aug. 78 fin. nam se quoque moveri finget, dum aditum sibi ad aures faciat, Quint. 4, 1, 46.
    II.
    In immediate suceession, until, until that (with the subjunctive or the indicative, as the idea of aim or simply of time predominates; cf.

    e.g.: quid dicam, quantus amor bestiarum sit in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere?

    Cic. N. D. 2, 51 fin.:

    ea mansit in condicione atque pacto usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

    id. Verr. 1, 6, 16; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 32; id. Eun. 1, 2, 126; Liv. 4, 21 fin.; 27, 42. Cicero generally, Caesar always employs the subjunctive).
    (α).
    Subj.:

    is dum veniat, sedens ibi opperibere,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 14; cf.:

    paulisper mane, dum edormiscat unum somnum,

    id. Am. 2, 2, 64; cf. also Cic. Att. 7, 1, 4;

    so with exspectare,

    id. Lael. 13; Caes. B. G. 1, 11 fin.; 4, 13, 2; Liv. 3, 11 fin.: Tac. Or. 19 fin.; Hor. Ep. 1, 2, 42; Luc. 5, 303 et saep.;

    with morari,

    Hirt. B. G. 8, 28; Liv. 4, 21 fin.; 22, 38 al.; cf. infra, b:

    sic deinceps omne opus contexitur, dum justa muri altitudo expleatur,

    Caes. B. G. 7, 23, 4; id. B. C. 1, 58, 4; cf.:

    multa quoque et bello passus, dum conderet urbem Inferretque deos Latio,

    Verg. A. 1, 5:

    ut spatium intercedere posset, dum milites convenirent, legatis respondit, etc.,

    Caes. B. G. 1, 7 fin.: Caesar ex eo tempore, dum ad flumen Varum veniatur, se frumentum daturum pollicetur, from that time until, etc., id. B. C. 1, 87, 1:

    differant in tempus aliud, dum defervescat ira,

    Cic. Tusc. 4, 36, 78 (cf. ib.:

    dum se ipsi colligant): quippe qui moram temporis quaererent, dum Hannibal in Africam traiceret,

    Liv. 30, 16 fin. et saep.—
    (β).
    Indic.:

    tu hic nos, dum eximus, interea opperibere,

    Ter. Heaut. 4, 7, 5;

    so with opperiri,

    Cic. Att. 10, 3;

    with manere aliquem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28;

    with exspectare,

    id. Eun. 1, 2, 126;

    with morari,

    Liv. 27, 42; cf.:

    causas innecte morandi, Dum pelago desaevit hiems,

    Verg. A. 4, 52:

    retine, dum ego huc servos evoco,

    Ter. Phorm. 5, 7, 89; cf.:

    Tityre, dum redeo, pasce capellas,

    Verg. E. 9, 23: struppis, quibus lectica deligata erat, usque adeo verberari jussit, dum animam efflavit, Gracch. ap. Gell. 10, 3, 5; cf. in the perf., Prop. 1, 3, 45; in the fut., id. 1, 14, 14. See Hand, Turs. II. pp. 303-330.

    Lewis & Short latin dictionary > dum

  • 53 exter

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > exter

  • 54 extremum

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > extremum

  • 55 K

    K, k, was used in the oldest period of the language as a separate character for the sound k, while C was used for the scund g. In course of time the character C came to be used also for the k sound, and, after the introduction of the character G, for that alone, and K disappeared almost entirely from the Latin orthography, except at the beginning of a few words, for each of which, also, the letter K itself was in common use as an abbreviation; thus, Kæso (or Cæso), Kalendæ (less correctly Calendæ), sometimes Karthago (or Kar.; v. Carthago);

    and in special connections, Kalumnia, Kaput (for Calumnia and Caput, e. g. k. k. = calumniae causā in jurid. lang.): nam k quidem in nullis verbis utendum puto, nisi quae significat, etiam ut sola ponatur,

    Quint. 1, 7, 10; cf. id. 1, 4, 9.—Some grammarians, indeed, as early as Quintilian's time, thought it proper always to write K for initial C before a, Quint. 1, 7, 10.—Besides the above-mentioned abbreviations, the K is also found in KA. for capitalis, KK. for castrorum, K. S. for carus suis.

    Lewis & Short latin dictionary > K

  • 56 k

    K, k, was used in the oldest period of the language as a separate character for the sound k, while C was used for the scund g. In course of time the character C came to be used also for the k sound, and, after the introduction of the character G, for that alone, and K disappeared almost entirely from the Latin orthography, except at the beginning of a few words, for each of which, also, the letter K itself was in common use as an abbreviation; thus, Kæso (or Cæso), Kalendæ (less correctly Calendæ), sometimes Karthago (or Kar.; v. Carthago);

    and in special connections, Kalumnia, Kaput (for Calumnia and Caput, e. g. k. k. = calumniae causā in jurid. lang.): nam k quidem in nullis verbis utendum puto, nisi quae significat, etiam ut sola ponatur,

    Quint. 1, 7, 10; cf. id. 1, 4, 9.—Some grammarians, indeed, as early as Quintilian's time, thought it proper always to write K for initial C before a, Quint. 1, 7, 10.—Besides the above-mentioned abbreviations, the K is also found in KA. for capitalis, KK. for castrorum, K. S. for carus suis.

    Lewis & Short latin dictionary > k

  • 57 murex

    mūrex, ĭcis, m.
    I.
    The purple-fish, Plin. 9, 36, 60, § 125; Enn. ap. App. Mag. p. 299, 11 (Heduph. v. 11, p. 167 Vahl.):

    Baianus,

    Hor. S. 2, 4, 32.—The Tritons used the shell as a tuba, Val. Fl. 3, 726.—The shells were also used for holding liquids, Mart. 3, 82, 27.—And for adorning grottos:

    summa lacunabant alterno murice conchae,

    Ov. M. 8, 563.—
    II.
    Transf.
    A.
    The purple dye, purple, made from the juice of the purple-fish:

    Tyrioque ardebat murice laena,

    Verg. A. 4, 262.—
    B.
    Of bodies shaped (pointed) like the purplefish.
    1.
    A pointed rock or slone:

    acuto in murice remi Obnixi crepuere,

    Verg. A. 5, 205:

    Cato sternendum forum muricibus censuerat,

    with small, pointed stones, Plin. 19, 1, 6, § 24.—
    2.
    A sharp murex-shell used for a bridle-bit:

    acuto murice frenat Delphinas bijuges,

    Stat. Achill. 1; 221.—
    3.
    A caltrop, with sharp points in every direction:

    murices ferreos in terram defodisse Dareum, quā hostem equites emissurum esse credebat,

    Curt. 4, 13, 36; Val. Max. 3, 7, 2.—
    4.
    A spike of iron:

    armarium muricibus praefixum,

    Gell. 6, 4, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > murex

  • 58 sisto

    sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

    for steterant,

    Verg. A. 3, 110;

    steterint,

    id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.
    I.
    Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).
    A.
    Causative, with acc.
    1.
    To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

    O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

    Verg. G. 2, 489:

    tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

    id. A. 3, 117 (classis stat;

    v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

    Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

    jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

    plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

    disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

    Stat. Th. 7, 393:

    (equum ligneum) sacratā sistimus arā,

    Verg. A. 2, 245:

    aeternis potius me pruinis siste,

    Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

    victima Sistitur ante aras,

    Ov. M. 15, 132:

    quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

    Verg. A. 8, 85:

    post haec Sistitur crater,

    Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

    cohortes expeditas super caput hostium sistit,

    Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —
    2.
    To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

    terrā sistēre petitā,

    id. ib. 3, 635:

    (vos) facili jam tramite sistam,

    Verg. A. 6, 676:

    ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

    to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

    hic siste patrem,

    Sen. Phoen. 121:

    Annam huc siste sororem,

    Verg. A. 4, 634.—
    3.
    To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

    aciem in litore sistit,

    Verg. A. 10, 309; cf.:

    sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

    Tac. H. 3, 21.—
    4.
    Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

    des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

    Cic. Att. 3, 25:

    te vegetum nobis in Graeciā sistas,

    id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

    hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

    Verg. A. 11, 853.—
    5.
    With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

    supra, 4.): ego vos salvos sistam,

    I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

    omnia salva sistentur tibi,

    all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

    rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

    will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

    neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

    that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

    cum te reducem aetas prospera sistet,

    Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

    tutum patrio te limine sistam,

    will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

    praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

    Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

    Pelasgis siste levem campum,

    Stat. Th. 8, 328:

    modo se isdem in terris victorem sisterent,

    Tac. A. 2, 14:

    operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

    give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—
    b.
    Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

    tempora quod sistant propriis parentia signis,

    id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—
    B.
    As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

    constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

    will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

    ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

    id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

    ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

    to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

    neque posse in terrā sistere terram,

    nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

    at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

    id. 4, 415:

    incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

    to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

    quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

    Ov. M. 1, 307. —
    C.
    As jurid. term.
    1.
    In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

    cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

    Gai. 4, 184:

    fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

    that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

    testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

    id. ib. 6, 25:

    quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

    Liv. 3, 45, 3:

    interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

    Gell. 7, 1, 10:

    si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

    Dig. 2, 11, 11:

    si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

    ib. 2, 9, 5:

    sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

    ib. 2, 9, 6:

    cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

    ib. 2, 6, 4:

    si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

    ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—
    2.
    Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

    vadimonium sistit,

    Cic. Quint. 8, 30:

    ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

    Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—
    D.
    Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

    ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

    Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

    tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

    produce, App. M. 9, p. 227, 14:

    nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 73:

    vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

    Cic. Off. 3, 10, 45. —
    E.
    Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

    sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

    Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

    apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

    the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—
    F.
    Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

    mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

    Tac. A. 15, 72:

    cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

    id. ib. 4 37:

    at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

    id. ib. 15, 18:

    monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

    id. H. 4, 53:

    sistere monumenta,

    Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.
    II.
    Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.
    A.
    Causative (rare;

    perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

    Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

    v. sto),

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

    Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—
    B.
    Neutr., to stand firm, to last, = stare:

    nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

    Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—
    2.
    Neutr., to stand firm, to resist:

    nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

    Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

    donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

    Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.
    III.
    Sistere = to stand still, and to cause to stand still.
    A.
    Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).
    a.
    To stand still:

    solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

    Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

    sistunt amnes,

    Verg. G. 1, 479:

    incurrit, errat, sistit,

    Sen. Herc. Oet. 248.—
    b.
    To remain, stop:

    Siste! Quo praeceps ruis?

    Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

    vis tu quidem istum intra locum sistere?

    will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—
    c.
    Trop., to stop, not to go any farther:

    depunge, ubi sistam,

    Pers. 6, 79:

    nec in Hectore tracto sistere,

    to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—
    d.
    To cease (dub.):

    hactenus sistat nefas' pius est,

    if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—
    B.
    Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).
    1.
    To arrest, stop, check an advancing motion.
    a.
    With gradum:

    plano sistit uterque gradum,

    arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

    siste properantem gradum,

    Sen. Herc. Fur. 772:

    repente sistunt gradum,

    Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—
    b.
    With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

    fugam foedam siste,

    Liv. 1, 12, 5:

    si periculo suo fugam sistere posset,

    id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—
    c.
    Of vehicles, horses, etc.:

    esseda siste,

    Prop. 2, 1, 76:

    equos,

    Verg. A. 12, 355:

    quadrijugos,

    Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—
    d.
    With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

    exercitus iter sistit,

    Tac. H. 3, 50.—
    e.
    With bellum, to halt (cf. infra, D.):

    Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

    Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—
    f.
    Of living objects, in gen.
    (α).
    To arrest their course, make them halt:

    aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

    Tac. H. 2, 23:

    festinantia sistens Fata,

    staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

    non prius se ab effuso cursu sistunt,

    Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

    aliquem cuspide,

    Sil. 1, 382; 1, 163; so,

    cervum vulnere sistere,

    id. 2, 78.—
    (β).
    To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

    ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

    Liv. 1, 37, 3:

    ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

    id. 10, 14, 18:

    nec sisti vis hostium poterat,

    Curt. 5, 3, 11:

    nec sisti poterant scandentes,

    Tac. H. 3, 71; 5, 21. —
    g.
    Trop., to stop the advance of prices:

    pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

    Tac. A. 3, 52.—
    2. a.
    Of water:

    sistere aquam fluviis,

    Verg. A. 4, 489:

    amnis, siste parumper aquas,

    Ov. Am. 3, 6, 2:

    quae concita flumina sistunt,

    id. M. 7, 154:

    sistito infestum mare,

    calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    b.
    Of blood and secretions:

    (ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

    Tac. A. 15, 54:

    sanguinem,

    Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

    haemorrhoidum abundantiam,

    id. 27, 4, 5, § 19:

    fluctiones,

    id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

    nomas,

    id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

    mensis,

    id. 23, 6, 60, § 112:

    vomitiones,

    id. 20, 20, 81, § 213:

    alvum bubus,

    id. 18, 16, 42, § 143:

    alvum,

    stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

    ventrem,

    id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—
    3.
    To arrest the motion of life, make rigid:

    ille oculos sistit,

    Stat. Th. 2, 539.—
    4.
    To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

    querelas,

    Ov. M. 7, 711:

    fletus,

    id. ib. 14, 835:

    lacrimas,

    id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

    minas,

    id. Tr. 1, 2, 60:

    opus,

    id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

    labores,

    id. ib. 5, 490:

    furorem,

    Stat. Th. 5, 663:

    furialem impetum,

    Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

    pace tamen sisti bellum placet,

    Ov. M. 14, 803:

    antequam summa dies spectacula sistat,

    id. F. 4, 387:

    sitim sistere,

    to allay, id. P. 3, 1, 18:

    nec primo in limine sistit conatus scelerum,

    suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

    ruinas,

    to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

    ventum,

    to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

    (motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

    Plin. 2, 82, 84, § 198.—
    5.
    Sistere with intra = to confine, keep within:

    transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

    Tac. H. 2, 11:

    dum populatio lucem intra sisteretur,

    provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —
    C.
    Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).
    1.
    Without a subject, res or a noun of general import being understood:

    quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

    it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

    totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

    Liv. 2, 29, 8:

    si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

    the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

    si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

    id. 3, 9, 8:

    vixque concordiā sisti videbatur,

    that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

    qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

    these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

    qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

    Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—
    2.
    Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

    supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

    Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.
    A.
    Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

    esp., a peregrinus (= hostis),

    Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

    Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

    i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—
    B.
    In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

    status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

    Liv. 39, 13, 8:

    stato loco statisque diebus,

    id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

    stato lustri die,

    Sen. Troad. 781:

    status sacrificii dies,

    Flor. 1, 3, 16:

    statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

    Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

    stato tempore,

    Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

    stata tempora (partus),

    Stat. Achill. 2, 673:

    adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

    Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

    stata quinquennia,

    Stat. S. 5, 3, 113:

    stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

    Fest. p. 264 Lind.:

    proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

    Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

    solemne et statum sacrificium (al. statutum),

    id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

    stata sacra,

    Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

    stata foedera,

    id. ib. 11, 380:

    status flatus,

    Sen. Ben. 4, 28:

    stati cursus siderum,

    Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—
    C.
    Moderate, average, normal:

    inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

    Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

    Lewis & Short latin dictionary > sisto

  • 59 suesco

    sŭesco, sŭēvi, sŭētum (dissyl. suēvi, suētum; sync. forms, suesti, suerunt, suesse, etc.; v. in the foll., and cf. also the preced. art.), 3, v. inch. n. and a. [Sanscr. svadhā, will, might, custom; Gr. ethos, êthos].
    I.
    Neutr., to become used or accustomed; in the tempp. perff., to have accustomed one ' s self; hence, to be wont, used, or accustomed (rare).
    a.
    Tempp. press.:

    Drusus in Illyricum missus est, ut suesceret militiae,

    Tac. A. 2, 44; 2, 52; Aus. Ep. 16, 91.—
    b.
    Tempp. perff.:

    has Graeci stellas Hyadas vocitare suërunt, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111: a te id, quod suesti, peto, etc.,

    id. Fam. 15, 8:

    mittere suevit,

    Lucr. 6, 793:

    de divis dare dicta suërit,

    id. 5, 53:

    gemmis florere arbusta suësse,

    id. 5, 912:

    vincere suevit,

    Prop. 4 (5), 10, 17:

    sueverat claustra remoliri,

    Claud. in Eutr. 1, 194.—
    II.
    Act., to accustom, habituate, train (very rare in finite verb):

    ut lectos viros... disciplinae et imperiis suesceret,

    Tac. A. 2, 52. —Esp., P. and P. a.: suētus, a, um.
    1.
    Accustomed, wont, used, habituated; with inf.:

    ex aliis sentire sueti,

    Lucr. 2, 903:

    mala secundis rebus oriri sueta, Sall. Fragm. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 18: suetus abstinere,

    Liv. 5, 43:

    curru succedere sueti Quadrupedes,

    Verg. A. 3, 541:

    vexare suëtae,

    Hor. S. 1, 8, 17:

    comitialem propter morbum despui suetum,

    Plin. 10, 23, 34, § 69.—With dat.:

    his (armis) ego suetus,

    Verg. A. 5, 414:

    neque conjugiis suscipiendis neque alendis liberis sueti,

    Tac. A. 14, 27:

    suetae aquis volucres,

    Tac. H. 5, 6:

    sueti latrociniis,

    id. A. 2, 52:

    suetus civilibus armis,

    Luc. 1, 325. —
    2.
    Transf., of things, customary, usual (mostly post-class.):

    contra Cheruscis sueta aput paludes proelia,

    Tac. A. 1, 64:

    sueto militum contubernio gaudere,

    id. H. 2, 80 fin.;

    vestigium,

    App. M. 6, p. 198, 21:

    cibaria,

    id. ib. 9, p. 232, 13.—Hence, subst.: suē-tum, i, n., a custom, usage:

    se ad sectae sueta conferunt,

    App. M. 4, p. 153, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > suesco

  • 60 suetum

    sŭesco, sŭēvi, sŭētum (dissyl. suēvi, suētum; sync. forms, suesti, suerunt, suesse, etc.; v. in the foll., and cf. also the preced. art.), 3, v. inch. n. and a. [Sanscr. svadhā, will, might, custom; Gr. ethos, êthos].
    I.
    Neutr., to become used or accustomed; in the tempp. perff., to have accustomed one ' s self; hence, to be wont, used, or accustomed (rare).
    a.
    Tempp. press.:

    Drusus in Illyricum missus est, ut suesceret militiae,

    Tac. A. 2, 44; 2, 52; Aus. Ep. 16, 91.—
    b.
    Tempp. perff.:

    has Graeci stellas Hyadas vocitare suërunt, Cic. poët. N. D. 2, 43, 111: a te id, quod suesti, peto, etc.,

    id. Fam. 15, 8:

    mittere suevit,

    Lucr. 6, 793:

    de divis dare dicta suërit,

    id. 5, 53:

    gemmis florere arbusta suësse,

    id. 5, 912:

    vincere suevit,

    Prop. 4 (5), 10, 17:

    sueverat claustra remoliri,

    Claud. in Eutr. 1, 194.—
    II.
    Act., to accustom, habituate, train (very rare in finite verb):

    ut lectos viros... disciplinae et imperiis suesceret,

    Tac. A. 2, 52. —Esp., P. and P. a.: suētus, a, um.
    1.
    Accustomed, wont, used, habituated; with inf.:

    ex aliis sentire sueti,

    Lucr. 2, 903:

    mala secundis rebus oriri sueta, Sall. Fragm. ap. Aug. Civ. Dei, 2, 18: suetus abstinere,

    Liv. 5, 43:

    curru succedere sueti Quadrupedes,

    Verg. A. 3, 541:

    vexare suëtae,

    Hor. S. 1, 8, 17:

    comitialem propter morbum despui suetum,

    Plin. 10, 23, 34, § 69.—With dat.:

    his (armis) ego suetus,

    Verg. A. 5, 414:

    neque conjugiis suscipiendis neque alendis liberis sueti,

    Tac. A. 14, 27:

    suetae aquis volucres,

    Tac. H. 5, 6:

    sueti latrociniis,

    id. A. 2, 52:

    suetus civilibus armis,

    Luc. 1, 325. —
    2.
    Transf., of things, customary, usual (mostly post-class.):

    contra Cheruscis sueta aput paludes proelia,

    Tac. A. 1, 64:

    sueto militum contubernio gaudere,

    id. H. 2, 80 fin.;

    vestigium,

    App. M. 6, p. 198, 21:

    cibaria,

    id. ib. 9, p. 232, 13.—Hence, subst.: suē-tum, i, n., a custom, usage:

    se ad sectae sueta conferunt,

    App. M. 4, p. 153, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > suetum

См. также в других словарях:

  • used to — W2S1 [ˈju:st tu:] modal v 1.) if something used to happen, it happened regularly or all the time in the past, but does not happen now ▪ He used to go to our school. ▪ We re eating out more often than we used to. did not use to do sth ▪ You didn t …   Dictionary of contemporary English

  • used to — used to1 [ just tu ] modal verb *** Used to is usually followed by an infinitive: We used to swim in the river. But sometimes the following infinitive is left out: I don t play golf now, but I used to. Used to only exists as a past tense.… …   Usage of the words and phrases in modern English

  • used to vs used to do —   Used to can be used as an adjective and we use it to talk about things that have become familiar, and are no longer strange or new.   For example: I am used to mistakes now.   You can also be used to doing something.   For example: I am used to …   English dictionary of common mistakes and confusing words

  • used to vs used to do —   Used to can be used as an adjective and we use it to talk about things that have become familiar, and are no longer strange or new.   For example: I am used to mistakes now.   You can also be used to doing something.   For example: I am used to …   English dictionary of common mistakes and confusing words

  • Used — may refer to:*Used good, goods of any type that have been used before *Used (Huesca), a village in Huesca, Aragon, Spain *Used, Zaragoza, a town in Zaragoza, Aragon, Spain *Used (song), a song by Rocket from the Crypt from their 1995 album Scream …   Wikipedia

  • used — [juːzd] adjective used car/​clothes etc cars, clothes etc that have had one or more previous owners; = pre owned AmE; SECOND HAND * * * used UK US /juːzd/ adjective ► COMMERCE used goods, cars, etc. have belonged to someone else and are not new… …   Financial and business terms

  • Used Songs 1973–1980 — Used Songs 1973–1980 …   Википедия

  • used-car salesman — [used car salesman] noun (pl men)(BrE) a man whose job is selling car …   Useful english dictionary

  • Used future — is a literary concept of modern science fiction. It represents a future wherein the environment and materials look old and used as opposed to everything being shiny and new in appearance.The term was coined by George Lucas when referring to the… …   Wikipedia

  • used — [ juzd ] adjective *** 1. ) owned by someone else before you: SECOND HAND: a used car salesman 2. ) no longer completely clean because of having been used: a used towel …   Usage of the words and phrases in modern English

  • used — (adj.) second hand, 1590s, pp. adjective from USE (Cf. use) (v.). To be used to “accustomed, familiar” is recorded by 1520s. Verbal phrase used to formerly did or was (as in I used to love her) represents a construction attested from c.1300,… …   Etymology dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»