Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

physically

  • 21 bonus

    bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.
    I.
    Attributively.
    A.
    As adjunct of nouns denoting persons.
    1.
    Vir bonus.
    (α).
    A man morally good (kalos kagathos):

    quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

    Plaut. Poen. 5, 4, 60:

    omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

    Cic. Tusc. 5, 10, 28:

    ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

    id. Off. 3, 15, 64:

    qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

    id. Lael. 5, 19:

    non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

    id. Att. 7, 2, 4:

    ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

    id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

    nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

    id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—
    (β).
    An honest man:

    justitia, ex qua viri boni nominantur,

    Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

    3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

    id. ib. 3, 19, 77:

    quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

    id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—
    (γ).
    A man of good standing in the community:

    id viri boni arbitratu deducetur,

    Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

    tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

    Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

    37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

    Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

    vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

    Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

    praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

    Cic. Att. 9, 12, 3.—
    (δ).
    Ironically of bad men:

    sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

    Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

    expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

    Cic. Cael. 26, 63:

    nam socer ejus, vir multum bonus est,

    id. Agr. 3, 3, 13;

    so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

    Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

    quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

    Cic. Rosc. Am. 36, 104.—
    (ε).
    Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

    bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

    Cic. Leg. 3, 9, 20.—
    (ζ).
    As a conventional courtesy:

    homines optimi non intellegunt, etc.,

    Cic. Fin. 1, 7, 25:

    bone accusator,

    id. Rosc. Am. 21, 58:

    sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

    gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—
    2.
    Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

    in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

    Plaut. Curc. 4, 1, 14.—
    3.
    With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

    bonus consul,

    Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

    boni tribuni plebis,

    Cic. Phil. 1, 10, 25:

    bonus senator,

    id. Prov. Cons. 15, 37:

    senator bonus,

    id. Dom. 4, 8:

    bonus judex,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

    bonus augur (ironically),

    id. Phil. 2, 32, 80:

    bonus vates,

    Plaut. Mil. 3, 3, 27:

    bonus imperator,

    Sall. C. 60, 4:

    bonus dux,

    Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

    naturam, optimam ducem,

    the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

    bonus miles,

    Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    bonus orator,

    Cic. Fin. 1, 3, 10:

    optimus orator,

    id. Opt. Gen. 1, 3:

    poeta bonus,

    id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

    scriptor bonus,

    Quint. 10, 1, 104:

    bonus advocatus,

    id. 5, 13, 10:

    bonus defensor,

    id. 5, 13, 3:

    bonus altercator,

    a good debater, id. 6, 4, 10:

    bonus praeceptor,

    id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

    bonus gubernator,

    Cic. Ac. 2, 31, 100:

    optimus opifex,

    Hor. S. 1, 3, 133:

    sutor bonus,

    id. ib. 1, 3, 125:

    actor optimus,

    Cic. Sest. 57, 122:

    cantor optimus est modulator,

    Hor. S. 1, 3, 130:

    melior gladiator,

    Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

    bonus paterfamilias,

    a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

    bonus servus,

    Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

    dominus bonus,

    Cato, R. R. 14:

    bonus custos,

    Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

    filius bonus,

    Plaut. Am. 3, 4, 9:

    patres,

    Quint. 11, 3, 178:

    parens,

    id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

    uxor melior,

    Cic. Inv. 1, 31, 52:

    amicus,

    id. Fam. 2, 15, 3:

    amicus optimus,

    Plaut. Cas. 3, 3, 18:

    optimus testis,

    Cic. Fam. 7, 27, 2:

    auctor, in two senses,

    good authority, id. Att. 5, 12, 3;

    and = bonus scriptor (post-class.),

    Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

    bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

    id. ib. 2, 23, 83:

    eum esse civem et fidelem et bonum,

    Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

    optimus et fortissimus civis,

    Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—
    4.
    Bonus and optimus as epithets of the gods.
    (α).
    In gen.:

    sed te bonus Mercurius perdat,

    Plaut. Cas. 2, 3, 23:

    fata... bonique divi,

    Hor. C. 4, 2, 38:

    divis orte bonis,

    id. ib. 4, 5, 1:

    O bone deus!

    Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—
    (β).
    Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

    (Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

    Cic. N. D. 2, 25, 64:

    Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

    id. ib. 3, 36, 87:

    in templo Jovis Optimi Maximi,

    id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

    nutu Jovis Optimi Maximi,

    id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—
    (γ).
    Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

    di boni, hunc visitavi antidhac!

    Plaut. Ep. 4, 1, 16:

    di boni, boni quid porto!

    Ter. And. 2, 2, 1:

    di boni, quid hoc morbi est,

    id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

    alter, O di boni, quam taeter incedebat!

    Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—
    (δ).
    Bona Dea, etc., v. 6.—
    5.
    Optimus as a laudatory epithet.
    (α).
    Vir optimus:

    per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

    Cic. Sest. 1, 2:

    virum optimum et constantissimum M. Cispium,

    id. ib. 35, 76:

    fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

    id. ib.:

    consolabor hos praesentes, viros optimos,

    id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—
    (β).
    Femina bona, optima:

    tua conjunx bona femina,

    Cic. Phil. 3, 6, 16:

    hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

    id. ib. —
    (γ).
    Senex, pater, frater, etc.:

    optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

    Cic. Planc. 41, 97:

    insuevit pater optimus hoc me,

    Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

    C. Marcelli, fratris optimi,

    Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—
    (δ).
    With proper names ( poet.):

    optimus Vergilius,

    Hor. S. 1, 6, 54:

    Maecenas optimus,

    id. ib. 1, 5, 27:

    optime Quinti,

    id. Ep. 1, 16, 1.—
    (ε).
    Esp. as an epithet of the Roman emperors:

    quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

    Plin. Pan. 2, 7:

    gratias, inquit, ago, optime Princeps!

    Sen. Tranq. 14. 4:

    ex epistula optimi imperatoris Antonini,

    Gai. Inst. 1, 102; cf.:

    bene te patriae pater optime Caesar,

    Ov. F. 2, 637:

    optime Romulae Custos gentis,

    Hor. C. 4, 5, 1.—
    6.
    Bonus and Bona, names of deities.
    (α).
    Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

    Bonae Deae pulvinaribus,

    Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

    in mal. part.,

    Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—
    (β).
    Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—
    (γ).
    Bona Fortuna:

    si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

    Plaut. Aul. 1, 3, 22:

    Bonae Fortunae (signum),

    Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

    FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

    Inscr. Orell. 1743 sq. —
    (δ).
    Bona Spes:

    Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

    Plaut. Rud. 1, 4, 12:

    BONAE SPEI,

    Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—
    (ε).
    BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

    Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

    Prop. 3, 24, 19.
    B.
    With nouns denoting things.
    1.
    Things concrete, denoting excellence:

    navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

    Sen. Ep. 76, 13:

    gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

    id. ib. 76, 14:

    id vinum erit lene et bono colore,

    Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

    tabulas... collocare in bono lumine,

    Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

    per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

    id. ib. 73; cf.:

    bonae aquae, ironically compared to wine,

    Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

    praedium bonum caelum habeat,

    good temperature, Cato, R. R. 1:

    bona tempestate,

    in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

    (praedium) solo bono valeat,

    by good soil, Cato, R. R. 1:

    bonae (aedes) cum curantur male,

    Plaut. Most. 1, 2, 24:

    villam bonam,

    Cic. Off. 3, 13, 55:

    bonus pons,

    Cat. 17, 5:

    scyphi optimi (= optime facti),

    Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

    perbona toreumata,

    id. ib. 2, 4, 18, §

    38: bona domicilia,

    comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

    agrum Meliorem nemo habet,

    Ter. Heaut. 1, 1, 12:

    fundum meliorem,

    Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

    equus melior,

    id. Inv. 1, 31, 52:

    bona cena,

    Cat. 13, 3:

    boni nummi,

    good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

    super omnia vultus accessere boni,

    good looks, Ov. M. 8, 678:

    mulier bona forma,

    of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

    equus formae melioris,

    Hor. S. 2, 7, 52:

    tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

    fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

    fruges bonae,

    Cat. 34, 19:

    ova suci melioris,

    of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

    animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

    bonum omen, 2. e.),

    Quint. 6, 3, 69:

    scio te bona esse voce, ne clama nimis,

    good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

    bona firmaque vox,

    Quint. 11, 3, 13.—
    2.
    Things abstract.
    a.
    Of physical well-being:

    ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

    Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

    non bonus somnus de prandio est,

    Plaut. Most. 3, 2, 8:

    bona aetas,

    prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

    optima aetate,

    id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

    bona, inquis, aetate, etc.,

    Sen. Ep. 76, 1.—
    b.
    Of the mind and soul:

    meliore esse sensu,

    Cic. Sest. 21, 47:

    optima indoles,

    id. Fin. 5, 22, 61:

    bona conscientia,

    Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

    bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

    with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

    mens melior,

    Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

    duos optimae indolis filios,

    Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

    bonum consilium,

    Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

    bona voluntas,

    a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

    memoria bona,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    bona ratio cum perdita... confligit,

    id. Cat. 2, 11, 25:

    bonae rationes,

    Ter. Ad. 5, 3, 50:

    pronuntiatio bona,

    Auct. Her. 3, 15, 27.—
    c.
    Of moral relations:

    ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

    Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

    v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

    Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

    fac, sis, bonae frugi sies,

    of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

    bona studia,

    moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

    quidquid vita meliore parasti,

    Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

    Juppiter, te bonas preces precor,

    Cato, R. R. 134; 139.—
    d.
    Of external, artistic, and literary value and usefulness:

    bono usui estis nulli,

    Plaut. Curc. 4, 2, 15:

    Optumo optume optumam operam das,

    id. Am. 1, 1, 122:

    bonam dedistis mihi operam,

    a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

    v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

    Cic. Off. 1, 33, 121:

    bonum otium,

    valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

    bonis versibus,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    versus meliores,

    Plaut. Trin. 3, 2, 81:

    meliora poemata,

    Hor. A. P. 303:

    in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

    Cic. Or. 8, 26:

    optimas fabulas,

    id. Off. 1, 31, 114:

    melius munus,

    id. Ac. 1, 2, 7.—
    e.
    Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

    de Procilio rumores non boni,

    unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

    bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

    about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

    si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

    id. Pis. 29, 71; cf.

    fortuna optima esse,

    to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

    occasio tam bona,

    Plaut. Most. 2, 2, 9:

    senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

    Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

    bona navigatio,

    id. N. D. 3, 34, 83;

    esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

    Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

    ego sum spe bona,

    Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

    optima spe,

    id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

    v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

    more favorable, Liv. 7, 21, 6:

    melior interpretatio,

    Tac. H. 3, 65:

    cum laude et bonis recordationibus,

    id. A. 4, 38:

    amnis Doctus iter melius,

    i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

    omen bonum,

    a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

    Liv. praef. § 13: melius omen,

    Ov. F. 1, 221;

    optimum,

    Cic. Fam. 3, 12, 2:

    bona scaeva,

    Plaut. Stich. 5, 2, 24:

    auspicio optumo,

    id. ib. 3, 2, 6; cf.:

    memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

    Hor. S. 1, 9, 68.—
    f.
    Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

    optima res publica,

    id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

    minus bonis temporibus,

    id. Dom. 4, 8; so,

    optimis temporibus,

    id. Sest. 3, 6:

    nostrae res meliore loco videbantur,

    id. ad Brut. 1, 3, 1:

    lex optima,

    id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—
    g.
    Good = large, considerable:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6:

    bona librorum copia,

    Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

    bona copia cornu,

    Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—
    h.
    Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

    si bono genere natus sit,

    Auct. Her. 3, 7, 13.—
    k.
    Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.
    (α).
    Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

    primum abs te hoc bona venia expeto,

    Ter. Phorm. 2, 3, 31:

    bona tua venia dixerim,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

    Liv. 7, 41, 3:

    obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

    id. 6, 40, 10:

    cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

    id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

    . sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

    Hor. S. 2, 4, 5.—
    (β).
    Bona pax, without quarrelling:

    bona pax sit potius,

    let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

    so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

    without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—
    (γ).
    Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

    igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

    Sall. J. 5, 5.—
    (δ).
    Bona societas, alliance:

    Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

    Tac. A. 1, 58.
    C.
    In particular phrases.
    1.
    Bonae res.
    a.
    = Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

    concedatur bonis rebus homines morte privari,

    Cic. Tusc. 1, 36, 87:

    optimis rebus usus est,

    he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—
    b.
    = Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

    bonis rebus tuis, meas irrides malas,

    Plaut. Trin. 2, 4, 45:

    in bonis rebus,

    Hor. C. 2, 3, 2. —
    c.
    Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

    homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

    who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —
    d.
    Costly things, articles of luxury:

    capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

    nimium rei bonae,

    id. Stich. 2, 3, 55:

    ignorantia bonarum rerum,

    Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

    re bona copiosum esse,

    Gell. 16, 19, 7.—
    e.
    Moral, morally good:

    illi cum res non bonas tractent,

    Cic. Ac. 2, 33, 72:

    ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

    id. ib. 1, 4, 15:

    quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

    id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

    quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

    id. Sen. 18, 65.—
    f.
    In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

    res bonas verbis electis dictas quis non legat?

    Cic. Fin. 1, 3, 8:

    studiis generorum, praesertim in re bona,

    Plaut. Am. 8, 26.—
    2.
    Bonae artes.
    (α).
    A good, laudable way of dealing:

    qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

    Sall. C. 2, 9:

    huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

    id. ib. 11, 2:

    quod is bonarum artium cupiens erat,

    Tac. A. 6, 46.—
    (β).
    Liberal arts and sciences:

    litteris aut ulli bonae arti,

    Quint. 12, 1, 7:

    conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

    Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

    optimae artes: optimarum artium scientia,

    Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—
    3.
    Bona fides, or fides bona.
    a.
    Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

    dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

    Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

    si tibi optima fide omnia concessit,

    Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—
    b.
    Jurid. t. t.
    (α).
    Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

    ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

    41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

    ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,
    (β).
    Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

    actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

    Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

    quidquid dare facere oportet ex fide bona,

    Cic. Off. 3, 16, 66:

    iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

    id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—
    4.
    Bona verba.
    (α).
    Kind words:

    Bona verba quaeso,

    Ter. And. 1, 2, 33.—
    (β).
    Words of good omen (v. omen):

    dicamus bona verba,

    Tib. 2, 2, 1:

    dicite suffuso ter bona verba mero,

    Ov. F. 2, 638.—
    (γ).
    Elegant or well-chosen expressions:

    quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

    Cic. Or. 1, 12, 51:

    verborum bonorum cursu,

    id. Brut. 66, 233:

    omnia verba sunt alicubi optima,

    Quint. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Moral sayings:

    non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

    Sen. Vit. Beat. 20, 1. —
    5.
    Bona dicta.
    (α).
    Polite, courteous language:

    hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

    Plaut. Am. prol. 25.—
    (β).
    Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

    dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

    Plaut. Capt. 3, 1, 22:

    ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

    id. Stich. 2, 3, 75.—
    6.
    Bona facta.
    (α).
    = bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

    nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

    Tac. A. 3, 40.—
    (β).
    Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

    bonum factum est, ut edicta servetis mea,

    Plaut. Poen. prol. 16:

    haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

    id. ib. 45.— Hence,
    (γ).
    Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

    peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

    Suet. Caes. 80:

    et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

    id. Vit. 14:

    hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

    Aur. Vict. 49; cf.:

    o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

    Tert. Pud. 1.—
    7.
    Bona gratia.
    (α).
    A friendly understanding:

    cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

    Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

    per gratiam bonam abire,

    to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—
    (β).
    Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—
    8.
    Bona pars.
    (α).
    The well-disposed part of a body of persons:

    ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

    Liv. 21, 4, 1:

    pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

    id. 7, 21, 6.—
    (β).
    The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

    civem bonarum partium,

    Cic. Sest. 32, 77:

    (fuit) meliorum partium aliquando,

    id. Cael. 6, 13:

    qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

    Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—
    (γ).
    Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

    bonam partem ad te adtulit,

    Ter. Eun. 1, 2, 43:

    bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

    Cic. Or. 2, 3, 14:

    bonam magnamque partem exercitus,

    Val. Max. 5, 2, ext. 4:

    bona pars noctium,

    Quint. 12, 11, 19:

    bona pars hominum,

    Hor. S. 1, 1, 61:

    meae vocis... bona pars,

    id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

    melior pars diei,

    Verg. A. 9, 156.—
    (δ).
    Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

    nostri melior pars animus est,

    Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

    quae pars optima est in homine,

    best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

    major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

    Sen. Brev. Vit. 18, 1:

    Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

    Vulg. Luc. 10, 42.—
    (ε).
    Adverb.:

    bonam partem = ex magna parte,

    Lucr. 6, 1249.—
    (ζ).
    Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

    Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

    id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

    quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

    id. Rosc. Am. 16, 45.—
    9.
    Dies bonus or bona.
    (α).
    A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

    tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

    Plaut. Poen. 2, 49:

    nunc dicenda bona sunt bona verba die,

    Ov. F. 1, 72.—
    (β).
    A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—
    10.
    Bonus mos.
    (α).
    Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

    nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

    Cic. Off. 1, 17, 56:

    nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

    Plaut. Trin. 1, 1, 6:

    domi militiaeque boni mores colebantur,

    Sall. C. 9, 1:

    propter ejus suavissimos et optimos mores,

    Cic. Phil. 3, 5, 13:

    cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

    Liv. 34, 6, 9:

    mores meliores,

    Plaut. Aul. 3, 5, 18.—
    (β).
    Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

    ex optimo more et sanctissima disciplina,

    Cic. Phil. 2, 28, 69:

    neglegentia boni moris,

    Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

    conventio, mandatum contra bonos mores,

    in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —
    11.
    Adverbial phrases.
    a.
    Bono animo esse, or bonum animum habere.
    (α).
    To be of good cheer or courage:

    bono animo es! Liberabit ille te homo,

    Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

    animo bono es,

    Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

    bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

    Varr. R. R. 1, 26:

    bono animo sint et tui et mei familiares,

    Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

    bono animo esse jubere eam consul,

    Liv. 39, 13, 7:

    habe modo bonum animum,

    Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

    habe animum bonum,

    id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

    bonum animum habe,

    Liv. 45, 8, 5:

    clamor ortus ut bonum animum haberet,

    id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—
    (β).
    Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

    audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

    Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

    bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

    id. Imp. Pomp. 19, 56:

    quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

    Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—
    (γ).
    Bonus animus, good temper, patience:

    bonus animus in mala re dimidium mali est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 37:

    vos etiam hoc animo meliore feratis,

    Ov. M. 9, 433.—
    b.
    Bono modo.
    (α).
    = placide, with composure, moderation:

    si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

    Cato, R. R. 5:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

    Cic. Ac. 2, 44, 137.—
    (β).
    In a decent manner:

    neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

    Plaut. Merc. 5, 4, 62. —
    c.
    Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

    te ipse jure optumo incuses licet,

    Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

    ut jure optimo me deserere posses,

    Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

    ne jure optimo irrideamur,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

    similarly, optimo judicio,

    Val. Max. 2, 9, 2.
    II.
    As subst.
    A.
    bŏnus, boni, m.; of persons.
    1.
    In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.
    (α).
    Plur.:

    bonis quod bene fit haud perit,

    Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

    melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

    Cic. Off. 2, 20, 71:

    verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

    id. Lael. 14, 50:

    diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

    Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

    oderunt peccare boni virtutis amore,

    Hor. Ep. 1, 16, 52:

    tam bonis quam malis conduntur urbes,

    Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

    quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

    Plaut. Trin. 1, 2, 41.—
    (β).
    Sing.:

    malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 8:

    nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

    qui meliorem audax vocet in jus,

    Hor. S. 2, 5, 29.—
    2.
    Bonus, a man of honor.
    (α).
    A brave man:

    pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

    Cic. Off. 1, 17, 57:

    libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

    Sall. C. 33, 5:

    fortes creantur fortibus et bonis,

    Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

    fama impari boni atque ignavi erant,

    Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —
    (β).
    A gentleman:

    quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

    Cic. Phil. 2, 4, 7.—
    3.
    Boni, the better (i. e. higher) classes of society.
    (α).
    In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

    so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

    Cic. Sest. 16, 38:

    audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

    id. ib. 47, 100:

    ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

    id. Pis. 2, 4:

    etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

    id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

    maledictis increpat omnes bonos,

    Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

    optimi,

    Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

    bonorum, id est lautorum et locupletum,

    id. Att. 8, 1, 3.—
    (β).
    Without reference to political views;

    opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

    Plaut. Trin. 2, 2, 22:

    semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

    Sall. C. 37, 3:

    elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

    Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

    ut quaestui habeant male loqui melioribus,

    Plaut. Poen. 3, 3, 13:

    da locum melioribus,

    Ter. Phorm. 3, 2, 37.—
    4.
    Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—
    5.
    Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.
    (α).
    Referring to morality:

    esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

    every good man, Cic. Sen. 13, 43:

    qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

    id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

    quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

    Sen. Prov. 4, 8.—
    (β).
    Of the educated classes:

    adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

    Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

    Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

    Sall. C. 34, 2:

    optimo cuique infesta libertas,

    Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—
    (γ).
    Honorable, brave:

    optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

    Sall. J. 92, 8.—
    (δ).
    In gen., excellent:

    optimus quisque facere quam dicere... malebat,

    Sall. C. 8, 5.—
    (ε).
    Distributively:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—
    (ζ).
    Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

    hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—
    (η).
    Attributively, with a noun:

    optimam quamque causam,

    Cic. Sest. 43, 93:

    optima quaeque dies,

    Verg. G. 3, 66.
    2.
    bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.
    1.
    Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

    nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

    quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

    id. Par. 1, 1, 9:

    ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

    id. Ac. 1, 2, 7:

    non-est igitur voluptas bonum,

    id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

    sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

    id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—
    2.
    Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

    quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

    Plaut. Capt. 4, 1, 9:

    multa bona vobis volt facere,

    will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

    tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

    id. Capt. 1, 2, 33:

    multa tibi di dent bona,

    id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

    omnia Bona dicere,

    to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

    sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

    Cic. Tusc. 1, 36, 88:

    cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

    id. ib. 5, 41, 120:

    nihil enim boni nosti,

    nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

    mala pro bonis legere dementia est,

    Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

    quia bonum sit valere,

    a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

    melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

    id. Lael. 6, 20:

    meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

    id. Or. 1, 10, 43:

    optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

    id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

    v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

    to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

    ad melius transcurrere,

    to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—
    3.
    Bonum or bona, prosperity:

    fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

    Plaut. As. 2, 2, 58:

    nulli est homini perpetuum bonum,

    id. Curc. 1, 3, 33:

    unā tecum bona, mala tolerabimus,

    Ter. Phorm. 3, 3, 23:

    quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

    Cic. Inv. 1, 55, 107.—
    4.
    Good qualities, gifts:

    omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

    Plaut. Am. 2, 2, 30:

    magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

    Cic. Off. 1, 41, 148:

    nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

    id. Cael. 5, 11:

    hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

    id. ib. 17, 39:

    non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

    id. Balb. 28, 63:

    gaude isto tuo tam excellenti bono,

    id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—
    5.
    Advantage, benefit:

    si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

    Cic. Off. 1, 24, 83:

    saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

    id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

    maximum bonum in celeritate ponebat,

    Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

    hoc ita si fit, publico fiat bono,

    Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—
    6.
    With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

    si bonum aequomque oras,

    Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

    si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

    Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

    a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

    Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

    istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

    I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—
    7.
    Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.
    a.
    In gen.:

    paterna oportet reddi filio bona,

    Plaut. Poen. 5, 2, 120:

    bona sua med habiturum omnia,

    id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

    bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

    Cic. Sest. 24, 54:

    cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

    id. ib. 30, 65:

    bona, fortunas, possessiones omnium,

    id. Caecin. 13, 38:

    at mulctantur bonis exsules,

    id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—
    b.
    Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.
    (α).
    Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—
    (β).
    Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

    postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

    Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

    edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

    Liv. 2, 24, 6:

    bona proscribere,

    to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—
    (γ).
    Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—
    c.
    In bonis esse;

    with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

    Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

    neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

    ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.
    III.
    Predicative use.
    A.
    With nouns or pronouns as subjects.
    1.
    Bonum esse, to be morally good, honest:

    nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

    Plaut. Cist. 2, 3, 82:

    bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

    id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

    itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

    Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

    Cato esse quam videri bonus malebat,

    Sall. C. 54, 5:

    ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

    Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin.
    2.
    To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

    jam istuc non bonumst,

    Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

    oleum viridius et melius fiet,

    id. ib. 3:

    vinum ut alvum bonam faciat,

    to correct the bowels, id. ib. 156:

    quid est homini salute melius?

    Plaut. As. 3, 3, 127:

    non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

    id. Trin. 2, 3, 1:

    quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

    Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

    in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

    id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

    meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

    Liv. 2, 51, 3:

    parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

    Lucr. 4, 181; 4, 191:

    si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

    Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

    quod bonum, faustum, felixque sit,

    Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

    3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 50;

    and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

    Plaut. Trin. 1, 2, 3.—
    3.
    To be kind:

    bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

    Plaut. Most. 4, 1, 22:

    hic si vellet bonus ac benignus Esse,

    Hor. S. 1, 2, 52.—
    4.
    With reference to the gods:

    ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

    Plaut. As. 3, 3, 129:

    Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

    Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—
    B.
    Impers.
    1.
    Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).
    (α).
    Without a subject:

    bonum sit!

    may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—
    (β).
    With subject inf.:

    nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 61:

    bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

    id. Curc. 1, 3,20.—
    2.
    Melius est.
    (α).
    With subject inf.:

    melius sanam est mentem sumere,

    Plaut. Men. 5, 2, 51:

    nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

    Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

    melius fuit, fuisset, or fuerat,

    it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

    proinde quiesse erit melius,

    Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—
    (β).
    With subject inf.-clause:

    meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

    Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—
    (γ).
    With ut-clause:

    quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

    Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—
    (δ).
    With subjectclause in the subjunctive:

    nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

    Plaut. Rud. 2, 2, 22.—
    3.
    Optimum est.
    (α).
    With subject inf.:

    optimum visum est, captivos quam primum deportare,

    Liv. 23, 34, 8:

    si quis dicit optimum esse navigare,

    Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—
    (β).
    With inf.-clause:

    constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

    Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—
    (γ).
    With ut and subj:

    hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

    Cic. Fin. 2, 3, 6.—
    (δ).
    With quod:

    illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

    Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

    optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

    id. Phil. 2, 36, 91.—
    (ε).
    With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

    sed hoc mihi optumum factu arbitror,

    Plaut. Stich. 1, 2, 16:

    optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

    Caes. B. G. 4, 30:

    optumum factu credens exercitum augere,

    Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).
    IV.
    Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

    di melius duint,

    Ter. Phorm. 5, 9, 16:

    di meliora velint!

    Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

    di meliora! inquit,

    Cic. Sen. 14, 47:

    id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

    Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

    similarly, di melius, i. e. fecerunt,

    Val. Max. 6, 1, ext. 3.
    V.
    With object expressed,
    1.
    By dat.
    (α).
    = good, useful, beneficial for:

    ambula, id lieni optumum est,

    Plaut. Curc. 2, 1, 25:

    quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

    Sall. C. 20, 3:

    bona bello Cornus, jaculis, etc.,

    Verg. G. 2, 447.—
    (β).
    = benignus or propitius, kind to:

    vicinis bonus esto,

    Cato, R. R. 4:

    bene merenti mala es, male merenti bona es,

    Plaut. As. 1, 2, 3:

    vos o mihi Manes, Este boni,

    Verg. A. 12, 647.—
    (γ).
    = idoneus, fit for, adapted to:

    qui locus vino optimus dicetur esse,

    Cato, R. R. 6:

    tum erit ei rei optumum tempus,

    id. ib. 26:

    terra cui putre solum, Optima frumentis,

    Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—
    (δ).
    With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

    accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

    Cic. Rosc. Am. 5, 13:

    bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

    Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

    quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

    Cic. Phil. 2, 14, 35:

    cui bono fuisset,

    id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

    ellipt. form cui bono?

    Prisc. p. 1208 P.—
    (ε).
    With dat. gerund:

    ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

    Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

    (mons) quia pecori bonus alendo erat,

    Liv. 29, 31; 9, 10.—
    2.
    By ad and acc.:

    refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

    Varr. R. R. 1, 91:

    occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

    Auct. Her. 2, 4, 7:

    non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

    Tac. A. 2, 14.

    Lewis & Short latin dictionary > bonus

  • 22 Celsus

    1.
    celsus, a, um, adj. [P. a., of obsolete 2. cello, found in antecello, excello, etc., to rise high, tower; root kar-, in karê, karênon, korus; cerebrum, crista, pro-ceres; calamus, culmus, columna, etc.], raised high, extending upward, high, lofty (syn.: altus, erectus, sublimis, elatus, procerus).
    I.
    Physically:

    (deus homines) humo excitatos, celsos et erectos constituit,

    Cic. N. D. 2, 56, 140:

    celsissimo Germano procerior (Judaeus),

    Col. 3, 8, 2:

    status (oratoris) et erectus et celsus,

    Cic. Or. 18, 59; cf. Liv. 30, 32, 11;

    and celsior ingressus,

    Plin. 11, 16, 16, § 51:

    in cornua cervus,

    Ov. M. 10, 538 (cf.:

    surgens in cornua cervus,

    Verg. A. 10, 725):

    capitolia,

    Verg. A. 8, 653:

    turres,

    Hor. C. 2, 10, 10; Ov. M. 3, 61:

    Acherontia,

    Hor. C. 3, 4, 14:

    Apenninus,

    id. Epod. 16, 29; cf.:

    vertex montis, Cic. poët. Div. 1, 7, 13: celsa Paphus atque Cythera,

    lofty, Verg. A. 10, 51:

    ne, si celsior (ibis), ignis adurat (opp. demissior),

    Ov. M. 8, 205.—
    II.
    Morally.
    A.
    In a good sense.
    1.
    High, lofty, elevated above that which is common, great (syn.:

    erectus, eminens, excellens, altus): celsus et erectus et ea, quae homini accidere possunt, omnia parva ducens,

    Cic. Tusc. 5, 14, 42:

    generosior celsiorque,

    Quint. 1, 3, 30:

    mente,

    Sil. 16, 188.—
    2.
    Elevated in rank or station, noble, eminent:

    celsissima sedes dignitatis atque honoris,

    Cic. Sull. 2, 5:

    eques,

    Stat. S. 1, 4, 42; cf. under adv. and Celeres.—
    B.
    In a bad sense, haughty, proud, high-spirited:

    haec jura suae civitatis ignorantem, erectum et celsum, etc.,

    Cic. de Or. 1, 40, 184:

    celsi et spe haud dubia feroces,

    Liv. 7, 16, 5:

    celsi Ramnes,

    Hor. A. P. 342; Sil. 16, 187.—Hence, adv.: celsē.
    I.
    (Acc. to I.) High; comp., Col. 4, 19, 2; Claud. ap. Eutr. 1, 387; Amm. 25, 4.—
    II.
    (Acc. to II.) Nobly:

    nati,

    Stat. S. 3, 3, 145 (others read: celso natorum honore).
    2.
    Celsus, i, m., a Roman cognomen; esp.,
    I.
    A. Cornelius Celsus, the greatest of the Roman writers on medicine.
    II.
    C. Albinovanus, a friend of Horace, Hor. Ep. 1, 3, 15; 1, 8, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > Celsus

  • 23 celsus

    1.
    celsus, a, um, adj. [P. a., of obsolete 2. cello, found in antecello, excello, etc., to rise high, tower; root kar-, in karê, karênon, korus; cerebrum, crista, pro-ceres; calamus, culmus, columna, etc.], raised high, extending upward, high, lofty (syn.: altus, erectus, sublimis, elatus, procerus).
    I.
    Physically:

    (deus homines) humo excitatos, celsos et erectos constituit,

    Cic. N. D. 2, 56, 140:

    celsissimo Germano procerior (Judaeus),

    Col. 3, 8, 2:

    status (oratoris) et erectus et celsus,

    Cic. Or. 18, 59; cf. Liv. 30, 32, 11;

    and celsior ingressus,

    Plin. 11, 16, 16, § 51:

    in cornua cervus,

    Ov. M. 10, 538 (cf.:

    surgens in cornua cervus,

    Verg. A. 10, 725):

    capitolia,

    Verg. A. 8, 653:

    turres,

    Hor. C. 2, 10, 10; Ov. M. 3, 61:

    Acherontia,

    Hor. C. 3, 4, 14:

    Apenninus,

    id. Epod. 16, 29; cf.:

    vertex montis, Cic. poët. Div. 1, 7, 13: celsa Paphus atque Cythera,

    lofty, Verg. A. 10, 51:

    ne, si celsior (ibis), ignis adurat (opp. demissior),

    Ov. M. 8, 205.—
    II.
    Morally.
    A.
    In a good sense.
    1.
    High, lofty, elevated above that which is common, great (syn.:

    erectus, eminens, excellens, altus): celsus et erectus et ea, quae homini accidere possunt, omnia parva ducens,

    Cic. Tusc. 5, 14, 42:

    generosior celsiorque,

    Quint. 1, 3, 30:

    mente,

    Sil. 16, 188.—
    2.
    Elevated in rank or station, noble, eminent:

    celsissima sedes dignitatis atque honoris,

    Cic. Sull. 2, 5:

    eques,

    Stat. S. 1, 4, 42; cf. under adv. and Celeres.—
    B.
    In a bad sense, haughty, proud, high-spirited:

    haec jura suae civitatis ignorantem, erectum et celsum, etc.,

    Cic. de Or. 1, 40, 184:

    celsi et spe haud dubia feroces,

    Liv. 7, 16, 5:

    celsi Ramnes,

    Hor. A. P. 342; Sil. 16, 187.—Hence, adv.: celsē.
    I.
    (Acc. to I.) High; comp., Col. 4, 19, 2; Claud. ap. Eutr. 1, 387; Amm. 25, 4.—
    II.
    (Acc. to II.) Nobly:

    nati,

    Stat. S. 3, 3, 145 (others read: celso natorum honore).
    2.
    Celsus, i, m., a Roman cognomen; esp.,
    I.
    A. Cornelius Celsus, the greatest of the Roman writers on medicine.
    II.
    C. Albinovanus, a friend of Horace, Hor. Ep. 1, 3, 15; 1, 8, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > celsus

  • 24 confirmo

    con-firmo, āvi, ātum, 1, v. a., to make firm, establish, strengthen, confirm (class., esp. in prose).
    I.
    In gen. (prop. and trop.):

    stipites confirmare et stabilire,

    Caes. B. G. 7, 73:

    ali hōc vires nervosque confirmari putant,

    id. ib. 6, 21:

    dentis mobilis,

    Plin. 28, 11, 49, § 178; cf. Scrib. Comp. 57; 59 sq.:

    confirmare et densare defluentem capillum,

    Plin. 25, 11, 83, § 132:

    crus debile,

    Suet. Vesp. 7; cf. id. Aug. 80:

    maxime religando confirmant parietum soliditatem,

    Vitr. 2, 8, 7:

    castellum magnis munitionibus multisque tormentis, Auct. B. Alex. 21, 5: intestina,

    i. e. to heal, cure, Cels. 4, 19:

    cicatriculam,

    id. 2, 10 fin.: se, to recover physically, to grow well (corresp. with convalescere), Cic. Fam. 16, 1, 2; 16, 3, 1; 16, 4, 4; 16, 1, 1.— Transf., of the vine, Col. 4, 3, 4:

    valetudinem,

    Cic. Att. 10, 17, 2:

    pacem et amicitiam cum proximis civitatibus,

    Caes. B. G. 1, 3; cf.:

    confirmare societatem datā ac acceptā fide,

    Sall. C. 44, 3:

    opes factionis,

    id. ib. 32, 2; cf.:

    viris suas,

    Vell. 2, 44, 2:

    suam manum,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 24:

    se transmarinis auxiliis,

    Caes. B. C. 1, 29:

    conjurationem,

    Nep. Dion, 8, 3:

    regnum Persarum,

    id. Milt. 3, 5; so,

    regnum,

    Suet. Caes. 9:

    imperium,

    id. Vit. 9:

    decreta,

    to confirm, Nep. Phoc. 3, 2:

    acta Caesaris,

    Cic. Att. 16, 16, C, 12:

    acta alicujus in transmarinis provinciis,

    Vell. 2, 44, 2:

    beneficia edicto,

    Suet. Tit. 8:

    provinciam a Caesare datam,

    id. Aug. 10.—
    II.
    Esp.
    A.
    To confirm or strengthen courage, to instil courage into one, to encourage, inspirit, animate, embolden:

    animum meum,

    to take heart, take courage, Plaut. Aul. 2, 8, 1:

    animum sapientissimi hominis,

    Cic. Fam. 6, 6, 2; id. Quint. 24, 77:

    maximi animi hominem,

    id. ib. 4, 8, 1:

    animos ratione,

    Lucr. 1, 426:

    confirmare et excitare afflictos animos bonorum,

    Cic. Att. 1, 16, 8:

    animos Gallorum verbis,

    Caes. B. G. 1, 33; Sall. C. 46, 3:

    vacillantium gentium animos,

    Vell. 2, 120, 1:

    suos ad dimicandum animo,

    Caes. B. G. 5, 49:

    milites,

    id. ib. 5, 52:

    timentes,

    id. ib. 7, 7; cf.:

    diffidentem rebus suis,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23:

    territos,

    Sall. J. 38, 5:

    perterritos,

    Suet. Caes. 66; id. Aug. 43:

    Massilienses obsidione laborantes adventu suo,

    id. Ner. 2:

    animum suum ad virtutem,

    Auct. Her. 4, 22, 31 Klotz (al. conformavit):

    nepotem suum ad successionem imperii,

    Suet. Tib. 55 fin.:

    nunc erige te et confirma,

    take courage, Cic. Q. Fr. 1, 3, 5:

    cum ipse te confirmasses,

    hast acquired courage, id. Quint. 11, 39; cf.:

    confirmant ipsi se,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 1, 14 al.:

    eos multa pollicendo confirmat, uti Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    alius alium confirmare, ne nomina darent,

    Liv. 2, 24, 2.— Aliquem alicui rei: gladiatores Lentulus libertati confirmat, encourages them to freedom, i. e. incites them to make themselves worthy of freedom, Caes. B. C. 1, 14, 4 dub. (Dinter and Kraner:

    spe libertatis).—With abstr. objects: reliqui temporis spem,

    Cic. Div. in Caecil. 22, 71:

    spem alicujus,

    Suet. Calig. 12:

    suspitionem,

    id. Tib. 52; cf.:

    sensus rectus et confirmatus,

    Cic. Fam. 1, 8, 2.—
    B.
    To confirm one in his disposition or feelings, in his fidelity (rare):

    insulas bene animatas,

    Nep. Cim. 2, 4:

    homines,

    Caes. B. C. 1, 15:

    Gallias,

    Vell. 2, 120.—
    C.
    To confirm, give full assurance of, a fact, corroborate an assertion, settle, fix, establish, to prove, demonstrate the truth of a thing, etc. (very freq.):

    confirmare nostra argumentis ac rationibus, deinde contraria refutare,

    Cic. de Or. 2, 19, 80;

    so opp. refutare,

    Quint. 5, prooem. § 2; 5, 13, 53; cf.

    opp. refellere,

    id. 3, 9, 6; 12, 1, 45;

    opp. diluere,

    id. 9, 2, 80:

    confirmare aut infirmare rem,

    Cic. Inv. 1, 30, 49:

    divinationem,

    id. Div. 1, 32, 71; cf. id. ib. 2, 32, 78:

    quorum omnium testimoniis de hac Dionis pecuniā confirmatum est,

    id. Verr. 2, 2, 8, § 23:

    crimen commenticium,

    id. Rosc. Am. 15, 42:

    haec istius vituperatio atque infamia confirmabatur eorum sermone, qui, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 38, § 101:

    perjurium,

    id. ib. 2, 4, 9, §

    19: iste locus est tibi etiam atque etiam confirmandus,

    id. Fin. 5, 32, 95:

    his rebus confirmatis,

    Caes. B. G. 6, 6 Kraner ad loc. —With acc. and inf., Lucr. 2, 185; cf. id. 2, [p. 415] 179; 5, 198.— Pass. impers., with ne:

    sanctissimo jurejurando confirmari oportere, ne tecto recipiatur, qui non, etc.,

    Caes. B. G. 7, 66 fin.:

    hoc idem visum esse ex superioribus castellis confirmaverunt,

    id. B. C. 3, 67; cf.:

    hoc ex ipsis caeli rationibus ausim Confirmare, nequaquam esse creatam, etc.,

    Lucr. 2, 179.—Hence,
    2.
    To assert, affirm, protest something as true or certain; constr. with acc., acc. and inf., or de:

    hoc cum mihi non modo confirmasset, sed etiam persuasisset,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    talem exsistere eloquentiam non potuisse confirmo,

    id. de Or. 2, 2, 6.—So with acc. and inf., Cic. Verr. 1, 17, 50; cf.:

    illud se polliceri et jurejurando confirmare, tutum iter per fines suos daturum,

    Caes. B. G. 5, 27:

    confirmare, fidem publicam per sese inviolatam fore,

    Sall. J. 33, 3:

    memini me audire te de glorioso et celeri reditu meo confirmare,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—So with de, Cic. Fam. 3, 10, 1; id. Arch. 7, 15.—Hence, confirmātus, a, um, P. a.
    A.
    (In acc. with II. A.) Encouraged, courageous, resolute:

    animus certus et confirmatus,

    Cic. Quint. 24, 77; so,

    sensus rectus et confirmatus,

    id. Fam. 1, 8, 2:

    confirmatiorem exercitum efficere,

    Caes. B. C. 3, 84.—
    B.
    (Acc. to II. C.) Asserted, affirmed:

    in quibus (litteris) erat confirmatius idem illud, etc.,

    Cic. Att. 10, 15, 1.—
    C.
    (Proved; hence,) Certain, credible:

    quod eo confirmatius erit, si, etc.,

    Cic. Inv. 2, 11, 35: fides confirmatissima, most fixed, Porph. ad Hor. S. 1, 5, 27.—
    * Adv.: confirmātē (in acc. with I.), firmly, Auct. Her. 4, 11, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > confirmo

  • 25 contagio

    contāgĭo, ōnis, f., contāgĭum, ii, n., and contāmen, ĭnis, n. (contagium only in poets—and in plur.—and in postAug. prose writers; cf. Paul. ex Fest. p. 59, 12; Non. p. 199, 2; Marc. Vict. 1, p. 2469 P.; cf. also colluvio: contamen only in late Lat.) [id.], a touching, contact, touch, in a good or bad sense.
    I.
    In gen.
    (α).
    Contagio, Cato, R. R. 132 fin.:

    anima calescit... contagione pulmonum,

    Cic. N. D. 2, 55, 138:

    corporis,

    id. Div. 1, 30, 63; 2, 43, 92; id. Fat. 3, 5:

    ab omni mentione et contagione Romanorum abstinere,

    Liv. 40, 20, 6.—
    (β).
    Contagium, Lucr. 3, 346; 3, 740; Plin. 2, 20, 18, § 82; Mart. 11, 47.—
    B.
    Pregn., a union, connection:

    contagio naturae valet,

    Cic. Fat. 3, 5.—
    II.
    Freq., in a bad sense, a contacl with something physically or morally unclean, a contagion, infection.
    A.
    Lit.
    (α).
    Contagio: nolite ad me adire, ne contagio mea bonis obsit, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. Rel. v. 405 Vahl.); cf. Cic. de Or. 3, 41, 164:

    velut contagione quādam pestiferā insanire,

    Liv. 28, 34, 4:

    tum praecipue oves contagione vexentur,

    Col. 7, 5, 6; so id. 7, 5, 16:

    lichenis,

    Plin. 26, 1, 3, §

    3: vini,

    id. 14, 21, 27, § 134 al. —
    (β).
    Contagium:

    morbi,

    Lucr. 3, 472; 6, 1235; Curt. 9, 10, 1; cf.

    pestilentiae,

    Plin. 23, 8, 80, § 157:

    vicini pecoris,

    Verg. E. 1, 51.— Absol.:

    agunt contagia late,

    Ov. M. 7, 551; Hor. Epod. 16, 61 al.—
    B.
    Trop., an infection, pollution, vicious companionship or intercourse, participation, contamination, etc.
    (α).
    Contagio:

    contagione mei patris metuo malum,

    Plaut. Am. prol. 31; so with the gen.:

    illius sceleris,

    Cic. Mur. 37, 78; id. Sull. 2, 6:

    criminis,

    Liv. 9, 34, 14:

    turpitudinis,

    Cic. Att. 1, 16, 3:

    conscientiae,

    id. Verr. 2, 5, 71, § 183:

    furoris,

    Liv. 28, 24, 10:

    cujus facti dictive,

    id. 2, 37, 7:

    noxae,

    id. 9, 1, 6:

    imitandi belli,

    Cic. Verr. 2, 5, 3, § 6; cf.

    belli,

    Flor. 2, 13, 1:

    bellorum,

    id. 2, 2, 4:

    aspectus,

    Cic. Clu. 68, 193.— Plur.:

    contagiones malorum, quae a Lacedaemoniis profectae manaverunt latius,

    Cic. Off. 2, 23, 80.— Absol.: haec (vitia) primo paulatim crescere; post, ubi contagio quasi pestilentia invasit, civitas immutata, etc., * Sall. C. 10 fin.; Liv. 5, 6, 11; 5, 12, 7; 10, 18, 2 al.; Flor. 1, 9, 8.—
    (β).
    Contagium:

    aegrae mentis,

    Ov. Tr. 3, 8, 25:

    scelerum,

    Luc. 3, 322:

    lucri (connected with scabies),

    Hor. Ep. 1, 12, 14:

    belli,

    Flor. 1, 15, 1:

    deditionis,

    id. 3, 14, 2:

    terrae,

    Ov. M. 15, 195.—
    (γ).
    Contamen, Tert. Carm. adv. Marc. 1, 1; 4, 4; Mart. Cap. 1, § 10 Kopp.

    Lewis & Short latin dictionary > contagio

  • 26 contemplor

    con-templor, ātus, 1 (arch. inf. contemplarier, Plaut. Poen. 5, 3, 10), v. dep. [templum, I. A.] (orig. pertaining to the lang. of augury; cf. Varr. L. L. 7, § 9 Müll.), to look at, view attentively, to survey, behold, gaze upon, give attention to, observe, consider, contemplate, = considero (class. in prose and poetry).
    I.
    Physically.
    (α).
    Absol.: sed Is hac abiit;

    contemplabor,

    Plaut. Cist. 4, 2, 35:

    satis ut contemplata modo sis,

    Ter. Heaut. 4, 1, 4:

    contemplator, cum, etc.,

    Lucr. 2, 113; 6, 189; Verg. G. 1, 187; 4, 61.—
    (β).
    With obj. acc.:

    cum intueor et contemplor unumquemque vestrum,

    Cic. Planc. 1, 2:

    contemplari unum quidque otiose et considerare coepit,

    id. Verr. 2, 4, 15, § 33:

    cum caelum suspeximus caelestiaque contemplati sumus,

    id. N. D. 2, 2, 4:

    oculis pulchritudlnem rerum,

    id. ib. 2, 38, 98; cf. Hor. S. 1, 2, 91:

    loci naturam ab omni parte,

    Liv. 35, 28, 2:

    aliquem,

    Plaut. Poen. 5, 3, 10: vultum, Ter. [p. 446] Phorm. 1, 4, 32:

    lituras codicis,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41:

    nummos in arcā,

    Hor. S. 1, 1, 67:

    udum Tibur,

    id. C. 3, 29, 6 al. —
    II.
    Mentally (several times in Cic.):

    propone tibi duos reges, et id animo contemplare, quod oculis non potes,

    Cic. Deiot. 14, 40:

    aliquid secum considerare et contemplari,

    id. Off. 1, 43, 153:

    ut totam causam acerrime contemplemini,

    id. Fl. 11, 26:

    res,

    id. N. D. 1, 27, 77.— Absol., Cic. de Or. 1, 33, 151.

    Lewis & Short latin dictionary > contemplor

  • 27 corpus

    corpus, ŏris, n. [cf. Sanscr. kar-, to make; Lat. creo], any object composed of materials perceptible by the senses, body, substance (opp. anima and animus; cf. the definition in Dig. 41, 3, 30 pr.).
    I.
    Lit. (very frequent in every period and species of composition).
    A.
    In gen., a body, whether living or lifeless:

    tangere aut tangi nisi corpus nulla potest res,

    Lucr. 1, 305:

    animi voluptates et dolores nasci fatemur e corporis voluptatibus et doloribus, etc.,

    Cic. Fin. 1, 17, 55; cf. id. Tusc. 4, 10, 23:

    vita, quae corpore et spiritu continetur,

    id. Marcell. 9, 28:

    parvissima quaeque Corpora constabunt ex partibus infinitis,

    Lucr. 1, 617:

    ignea rerum,

    id. 1, 680:

    terraï,

    id. 5, 236:

    acerbum Neptuni,

    id. 2, 472:

    aquae,

    id. 2, 232 et saep.— Poet., plur. for sing.:

    nudabant corpora (nymphae) venti,

    Ov. M. 1, 527; Tib. 1, 8, 52 (cf. sômata, Soph. Elec. 1232).—
    B.
    In partic.
    1.
    The flesh of animal bodies:

    ossa subjecta corpori,

    Cic. N. D. 2, 55, 139; cf. Quint. 1, prooem. § 24;

    12, 10, 5: amittere,

    to become poor, lean, Lucr. 1, 1038; Cic. Fam. 7, 26, 2 fin.; cf.:

    abiit corpusque colorque,

    Ov. H. 3, 141;

    and the opp. facere,

    to become fat, to thrive, Cels. 7, 3 fin.; cf.:

    quo cibo fecisti tantum corporis,

    Phaedr. 3, 7, 5.—In a play upon words:

    inque omni nusquam corpore corpus erat,

    Mart. Spect. 7, 6.—
    b.
    Transf., the wood under the bark of a tree, Plin. 17, 24, 37, § 234.—Of discourse:

    nervis illis, quibus causa continetur, adiciunt superinducti corporis speciem,

    the covering, integument, Quint. 5, 8, 2; 2, 10, 5:

    corpus eloquentiae facere,

    the substance, the most essential part, id. 10, 1, 87; cf.:

    corpus orationis enervatur,

    Petr. 2.—
    2.
    A lifeless body, a corpse, Caes. B. G. 2, 10; 2, 27; Liv. 32, 13, 8 et saep.; Ov. M. 7, 548; id. F. 2, 835 al.—In a double sense, Cic. Sull. 31, 89 Halm.— Poet., the souls of the dead, the shades or departed spirits, Verg. A. 6, 303; 6, 306.—
    3.
    As opposed to the head, the trunk, Ov. M. 11, 794.—
    4.
    In mal. part., the body, person:

    usuram ejus corporis cepit sibi,

    Plaut. Am. prol. 108:

    illa quae corpus puplicat volgo suum,

    id. Bacch. 4, 8, 22; id. Cist. 2, 3, 21; cf.:

    corpore quaestum facere,

    id. Poen. 5, 3, 21 al.;

    v. quaestus.— Hence also,

    the testicles, Phaedr. 3, 11, 3; Hor. S. 1, 2, 43.—
    5.
    Periphrastically for the individual, the person (esp. poet., to suggest that which is physically admirable or excellent;

    also freq. in the histt.): delecta virum corpora,

    Verg. A. 2, 18; cf.:

    lectissima matrum,

    id. ib. 9, 272:

    quo pulchrior alter non fuit, excepto corpore Turni,

    id. ib. 7, 650;

    11, 690: septena quot annis Corpora natorum,

    id. ib. 6, 22:

    ultor vestrae, fidissima corpora, mortis,

    Ov. M. 3, 58; 7, 655:

    sororum,

    Sil. 14, 105; Val. Fl. 2, 653:

    conjugum vestraque ac liberorum vestrorum,

    Liv. 21, 13, 7; Tac. A. 4, 72 et saep.:

    uti corpora nostra ab injuriā tuta forent,

    Sall. C. 33, 2; Liv. 9, 8, 5; 31, 46, 16:

    qui liberum corpus (sc. Virginiam) in servitutem addixissent,

    id. 3, 56, 8; so,

    liberum,

    Sall. C. 33, 2; Liv. 5, 22, 1; 29, 21, 6; Plin. Pan. 33, 1.—Of animals: corpora [p. 473] magna boum, heads, Verg. G. 3, 369:

    seu quis Pascit equos... Corpora praecipue matrum legat,

    id. ib. 3, 51; id. A. 1, 193:

    pro tribus corporibus triginta milia talentum auri precatur accipias,

    Curt. 4, 11, 6.—
    II.
    Meton., a whole composed of parts united, a body, frame, system, structure, community, corporation, etc.;

    of ships,

    the framework, Caes. B. C. 1, 54.—Of fortifications:

    totum corpus coronā militum cingere,

    Caes. B. G. 7, 72.—Of a land:

    Sicilia dirempta velut a corpore majore,

    Just. 4, 1, 1.—Of the state:

    alterum (praeceptum Platonis), ut totum corpus rei publicae curent, nec dum partem aliquam tuentur, reliquas deserant,

    Cic. Off. 1, 25, 85:

    quae (multitudo) coalescere in populi unius corpus poterat,

    Liv. 1, 8, 1; cf. id. 34, 9, 3; and:

    nullum civitatis,

    a political body, id. 26, 16, 9; 38, 9, 12; Tac. G. 39; Just. 3, 2, 2:

    totum corpus Macedoniae,

    id. 7, 1, 12; Liv. 26, 16, 9:

    sui corporis regem creari,

    id. 1, 17, 2:

    corpus mercatorum,

    guild, Ambros. Ep. 20, 6:

    corpori valido caput deerat (sc. exercitui dux),

    Liv. 5, 46, 5:

    oriundi ab Sabinis sui corporis creari regem volebant,

    id. 1, 17, 2; cf. id. 4, 9, 4; 6, 34, 5 al.:

    fabrorum et naviculariorum,

    Dig. 50, 6, 5:

    utros ejus habueris libros... duo enim sunt corpora... an utrosque, nescio,

    Cic. Q. Fr. 2, 11 (13), 4; so of a book, id. Fam. 5, 12, 4; Sen. Tranq. 9, 6; Suet. Gram. 6; Dig. 32, 50 al.; cf.:

    corpus omnis Romani juris,

    Liv. 3, 34, 7;

    hence, Corpus Juris,

    title of a Roman collection of laws, Cod. Just. 5, 13:

    rationum,

    Dig. 40, 5, 37:

    patrimonii,

    ib. 4, 2, 20:

    omnia maternae hereditatis,

    ib. 4, 31, 79.

    Lewis & Short latin dictionary > corpus

  • 28 crucio

    crŭcĭo, āvi, ātum, 1, v. a. [crux].
    I.
    Orig., to put to death on the cross, to crucify (only in eccl. Lat.), Lact. Mort. Pers. 2, 1.—
    II.
    In gen., to put to the rack, to torture, torment (freq. and class., esp. in the signif. B.).
    A.
    Physically:

    cum vigiliis et fame cruciaretur,

    Cic. Fin. 2, 20, 65:

    tribunos militum verberatos servilibusque omnibus suppliciis cruciatos trucidando occidit,

    Liv. 29, 18, 14 Drak. N. cr.:

    cum cruciabere dirae Sanguine serpentis,

    Ov. M. 2, 651:

    cruciataque diris Corpora tormentis,

    id. ib. 3, 694 al.:

    qui advehuntur quadrupedanti crucianti canterio,

    i. e. torturing the rider by its uneasy motion, Plaut. Capt. 4, 2, 34.—
    2.
    Transf. of inanimate things:

    terra ferro, ligno, igni, lapide, fruge omnibus cruciatur horis,

    Plin. 2, 63, 63, § 157; so,

    aes cruciatur in primis accensumque restinguitur sale,

    id. 33, 3, 20, § 65.—
    B.
    Mentally.
    (α).
    Act.:

    graviter adulescentulum,

    Ter. Heaut. 5, 5, 1; id. Eun. 2, 3, 93; Hor. S. 1, 10, 78 al.:

    officii me deliberatio cruciat cruciavitque adhuc,

    Cic. Att. 8, 15, 2:

    ut ipsus sese cruciat aegritudine!

    Plaut. Bacch. 3, 3, 89:

    ne crucia te, obsecro, anime mi,

    Ter. Eun. 1, 2, 15; cf. Hor. S. 1, 2, 22:

    quos major sollicitudo cruciat,

    Just. 6, 3, 9:

    illud me cruciat, quod, etc.,

    Mart. 11, 94, 5. —So pass.:

    tanto dolore cruciatus est,

    Just. 12, 13, 9.—
    (β).
    Medial (only in Plaut. and Ter.), to afflict one's self, to grieve, be afflicted:

    ut miserae matres cruciantur!

    Plaut. Truc. 2, 5, 2; cf.:

    crucior miser,

    Ter. And. 5, 2, 10; with acc. and inf.:

    crucior me lapidem non habere, ut, etc.,

    Plaut. Capt. 3, 4, 68; Ter. Heaut. 4, 2, 6; and with acc. of neutr. pron.:

    istuc crucior, a viro me tali abalienarier,

    Plaut. Mil. 4, 8, 11; id. Trin. 5, 2, 46.

    Lewis & Short latin dictionary > crucio

  • 29 deformis

    dē-formis, e ( abl. plur.: deformīs dentibus, Apul. Met. 10, p. 249, 9), adj. [forma; cf. 2. deformo].
    I.
    Departing, either physically or (more freq.) morally, from the right shape, quality, etc.; misshapen, deformed, unsightly, ugly, odious, disgusting; disgraceful, base (for syn. cf.:

    taeter, foedus, turpis—freq. and class.): longus an brevis, formosus an deformis,

    Cic. Inv. 1, 24, 35:

    deformem esse natum,

    id. Cael. 3, 6; cf.:

    calvitio quoque deformis,

    Suet. Dom. 18;

    and, deformissima femina (opp. pulcherrima),

    Gell. 5, 11, 11:

    opus non deforme,

    Caes. B. G. 7, 23, 5:

    nec ulla deformior species est civitatis quam, etc.,

    Cic. Rep. 1, 34; cf.

    patria,

    id. Fam. 4, 9, 3:

    solum patriae belli malis,

    Liv. 5, 49; cf. Suet. Vesp. 8:

    agmen (sc. inerme),

    Liv. 9, 6:

    turba,

    id. 41, 3; cf. Suet. Aug. 35:

    spectaculum,

    Liv. 1, 26, 10; 31, 24; cf.

    aspectus (opp. species honesta),

    Cic. Off. 1, 35, 126:

    motus statusve,

    id. Fin. 5, 12, 35 et saep.:

    oratio non tam honorifica audientibus quam sibi deformis,

    Liv. 45, 44; cf. Quint. 9, 4, 15:

    blanditiae,

    id. 8, 3, 65:

    convicia,

    id. 6, 4, 10:

    libido,

    id. 8, 6, 40:

    haesitatio,

    id. 11, 2, 48:

    obsequium,

    servile, Tac. A. 4, 20:

    aegrimonia,

    Hor. Epod. 13, 18 et saep.:

    deforme et servile est caedi discentes,

    Quint. 1, 3, 14;

    so with a subject-clause,

    id. 9, 4, 72 (opp. foedissimum); id. 11, 3, 81 and 125; Tac. Or. 36 fin. al.; and in the comp., Plin. Ep. 1, 23, 2; id. ib. 8, 24 fin.; Val. Max. 3, 2, 6.— N. plur. as subst.:

    deformia meditari,

    shameful deeds, Tac. A. 14, 15.—
    * Poet.
    with gen.:

    deformis leti,

    Sil. 1, 166.— Adv. (post-Aug.): dēformĭ-ter.
    a.
    Misshapenly: formati, Apul. M. 8, p. 214, 4.—
    b.
    Inelegantly; disgracefully:

    sonat junctura,

    Quint. 8, 3, 45:

    dicet multa,

    id. 11, 1, 82:

    vivo,

    Suet. Ner. 49.— Comp.: deformius errasse, Sulpic. Sev. Dial. 1, 6, 6. —
    * II.
    Shapeless:

    animae,

    Ov. M. 2, 554.

    Lewis & Short latin dictionary > deformis

  • 30 deformitas

    dēformĭtas, ātis, f. [deformis, no. I.], deformity, ugliness (good prose).
    I.
    Lit. (physically):

    quae si in deformitate corporis habet aliquid offensionis, quanta illa depravatio et foeditas animi debet videri?

    Cic. Off. 3, 29, 105; id. de Or. 2, 59, 239; cf. of mutilation, Amm. 14, 7, 16:

    in tanta deformitate,

    hideousness, Liv. 2, 23; Quint. 2, 13, 12 al.:

    aedificiorum,

    Suet. Ner. 38.—
    II.
    Trop. (morally), baseness, vileness, deformity of character:

    an corporis pravitates habebunt aliquid offensionis, animi deformitas non habebit?

    Cic. Leg. 1, 19, 51; id. Att. 9, 10, 2; id. de Or. 1, 34, 156; Sen. Ben. 1, 10, 2; Quint. 6, 1, 12; 8, 3, 48.— Plur.:

    verba meretricum vitia atque deformitates significantia,

    Gell. 3, 3, 6 et saep.—
    B.
    An uncouth style:

    rusticitas et rigor et deformitas adferunt frigus,

    Quint. 6, 1, 37.

    Lewis & Short latin dictionary > deformitas

  • 31 discrucio

    dis-crŭcĭo, no perf., ātum, 1, v. a., to torture violently, to torment (repeatedly in Plaut. and Cic.; elsewh. rare).
    I.
    Physically:

    aliquem discruciatum necare,

    Cic. Phil. 13, 18, 37; Amm. 27, 12, 3.—More freq.,
    II.
    Mentally, with se or in the mid. form, to torment one's self; to be troubled, vexed, chagrined: quid te discrucias? Plaut. Fragm. ap. Non. 143, 3:

    ego discrucior miser amore,

    Plaut. Cas. 2, 3, 58; id. Poen. 1, 2, 155.—With acc. and inf., Plaut. Bacch. 3, 3, 31; Cic. Att. 14, 6; Cat. 66, 76:

    quod enim ipse celeriter arripuit, id cum tarde percipi videt, discruciatur,

    Cic. Rosc. Com. 11, 31:

    discrucior animi, quia, etc.,

    Plaut. Aul. 1, 2, 27; so,

    animi,

    Ter. Ad. 4, 4, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > discrucio

  • 32 educo

    1.
    ē-dūco, xi, ctum, 3 ( imper., educe, Plaut. Pers. 4, 1, 11; id. Stich. 5, 6, 1:

    educ,

    Cic. Cat. 1, 5, 10; Alcim. 5, 248 al.— Inf. pass. parag., educier, Plaut. Truc. 5, 16), v. a., to lead forth, draw out, bring away (very freq. and class.).
    I.
    In gen.:

    novam nuptam foras,

    Plaut. Cas. 4, 3, 1;

    so with personal objects, fidicinam,

    id. Ep. 3, 4, 36 (opp. introducere):

    eram,

    id. Mil. 4, 6, 53:

    virginem,

    id. Pers. 4, 1, 11; Cic. Q. Fr. 3, 3 fin. al.; cf.

    also: populum e comitio,

    Varr. R. R. 1, 2, 9:

    mulierem ab domo secum,

    Caes. B. G. 1, 53, 4:

    rete foras,

    Plaut. Truc. 1, 1, 18; cf.:

    pisces everriculo in litus,

    Varr. R. R. 3, 17, 7:

    radicem e terra,

    id. ib. 3, 10, 5:

    gladium,

    Caes. B. G. 5, 44, 8; Sall. C. 51, 36; cf.:

    gladium e vagina,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    gladium,

    Vulg. Marc. 14, 47 al.:

    sortem,

    Cic. Verr. 2, 2, 51 fin.; cf.:

    aliquos ex urna,

    id. ib. 2, 2, 17:

    tribus,

    id. Agr. 2, 8, 21:

    telum corpore,

    Verg. A. 10, 744; cf. Plin. 7, 20, 19, § 83 et saep.:

    lacum (with emittere),

    Cic. Div. 1, 44, 100; cf.

    fistulam,

    Varr. R. R. 3, 14, 2:

    aquam in fossas,

    Plin. 18, 19, 49, § 179; Dig. 8, 3, 29:

    se foras,

    to go out, Ter. Hec. 3, 3, 4 Ruhnk. ad loc.; cf.:

    se multitudini,

    to withdraw one's self from the multitude, Sen. Vit. Beat. 2 fin.
    II.
    In partic.
    A.
    In all periods.
    1.
    Pub. law t. t.
    a.
    To bring, summon before court (cf. duco, I. B. 1.):

    cum in jus ipsum eduxi,

    Cic. Verr. 2, 3, 47; cf.:

    ex domo in jus,

    Quint. 7, 8, 6: SI. QVIS. EORVM. AD. ME. EDVCTVS. FVERIT., Edict. Praet. ap. Gell. 11, 17, 2:

    aliquem ad consules,

    Cic. Planc. 23;

    and simply aliquem,

    id. Verr. 2, 2, 26 Zumpt N. cr.; 2, 2, 37; 2, 3, 65.—Once also, to bring up or lead away for punishment (for which more commonly duco; v. Cic. Verr. 2, 2, 26):

    ad tintinnaculos educi viros,

    Plaut. Truc. 4, 3, 8.—
    b.
    Of persons in office, to take out with one to one's province: quos educere invitos in provinciam non potuit, eos retinere qui potuit? Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 10, 76; so,

    medicum secum,

    id. Pis. 34.—
    2.
    Milit. t. t., to lead forth, march out troops (very freq. in Caes.):

    Teleboae ex oppido Legiones educunt suas,

    Plaut. Am. 1, 1, 63:

    praesidium ex oppido (opp introducere),

    Caes. B. C. 1, 13, 2:

    cohortes ex urbe,

    id. ib. 1, 12, 2:

    exercitum ab urbe,

    Liv. 3, 21:

    copias e castris,

    Caes. B. G. 1, 50, 1; 2, 8 fin.; 7, 13, 1; 7, 80, 1; id. B. C. 1, 43, 3 et saep.; Liv. 31, 37 al.;

    for which also: copias castris,

    Caes. B. G. 1, 51, 2; 4, 13 fin.; id. B. C. 1, 68, 1; Verg. A. 11, 20;

    legiones ex hibernis,

    Caes. B. G. 1, 10, 3; 5, 27, 9; 7, 10, 1; Liv. 40, 39:

    ex finibus,

    Caes. B. G. 4, 1, 4 et saep.; cf.

    also: impedimenta ex castris,

    id. ib. 7, 68, 1.—Without designating the term. a quo:

    cohortes,

    Caes. B. G. 3, 26, 2; id. B. C. 1, 41, 2; 1, 64, 6; Sall. J. 68, 2; Liv. 39, 15; Front. Strat. 1, 5, 22 et saep.; cf.: exercitum foras, Cato ap. Gell. 15, 13, 5:

    exercitum in expeditionem,

    Cic. Div. 1, 33, 72:

    copias adversus Afranium,

    Front. Strat. 1, 5, 9; 2, 2, 5 et saep.—And absol. of the general himself, to move out, march out (so mostly in Liv.; cf.

    duco): ex hibernis,

    Caes. B. G. 7, 10, 1:

    ex oppido,

    id. ib. 7, 81, 3; cf.:

    tribus simul portis,

    Liv. 41, 26:

    ad legionem Pompeii duplici acie eduxit,

    Caes. B. G. 3, 67, 3:

    in aciem,

    Liv. 1, 23; 8, 9; 21, 39; Front. Strat. 2, 1, 5, al. —
    3.
    Naut. t. t., to bring out a ship from the harbor, to put to sea:

    naves ex portu,

    Caes. B. C. 1, 57, 2; 2, 22, 5; 3, 26, 2;

    also: classem portu,

    Plin. 2, 12, 9, § 55.—Hence,
    b.
    Transf., of goods, to export:

    equos ex Italia,

    Liv. 43, 5, 9 (cf.:

    extra provinciam ducere,

    Dig. 49, 16, 12, § 1).—
    4.
    In midwifery, t. t., to assist at birth:

    attractus infantem educit,

    Cels. 7, 29 med.:

    per ipsas manus (infans) commode educitur,

    id. ib. — So of birds, to bring out of the egg, to hatch:

    pullos suos,

    Plaut. Poen. 1, 2, 143; so,

    fetum,

    Plin. 10, 54, 75, § 152 (with excludere); 9, 10, 12, § 37.—Hence,
    b.
    Transf.
    (α).
    To bring up, rear, a child (usually with reference to bodily nurture and support; while 2. educo refers usually to the mind; but the distinction is not strictly observed; cf. Krebs, Antibarb. p. 395), to educate:

    non possunt militares pueri setanio educier,

    Plaut. Truc. 5, 16:

    bene ego istam eduxi meae domi et pudice,

    id. Curc. 4, 2, 32; id. Most. 1, 3, 29; id. Rud. 1, 3, 38; Ter. And. 5, 4, 8; id. Heaut. 2, 1, 14 al.; Cic. de Or. 2, 28, 124; Liv. 1, 39 fin.; 21, 43 Drak.; Tac. A. 1, 4; 41; Prop. 3, 9, 51 (4, 8, 51 M.); Verg. A. 7, 763; 8, 413; Col. 3, 10, 16; Curt. 3, 12, 16 al.— Trop.:

    senex plane eductus in nutricatu Venerio,

    Plaut. Mil. 3, 1, 55.—
    (β).
    In gen., to bear, to produce = edere, Verg. A. 6, 765; 779: aura educit colores, * Cat. 64, 90.—
    5.
    In vulg. lang., to drink off, toss off, Plaut. Stich. 5, 5, 18; 5, 6, 1.—With a punning allusion to the signif. 4. b. a, Plaut. Am. 1, 1, 274.—
    B.
    Since the Aug. period.
    1.
    Of motion in an upward direction (cf. effero and erigo), to draw up, to raise:

    (Ortygia me) superas eduxit sub auras,

    Ov. M. 5, 641; 3, 113; cf.

    trop.: (Pindarus) vires animumque moresque aureos educit in astra,

    Hor. C. 4, 2, 23 (cf.:

    sustulit in astra,

    Cic. Att. 2, 25).—
    b.
    With the accessory idea of making, to rear, erect, build up:

    turrim summis sub astra Eductam tectis,

    Verg. A. 2, 461; cf.:

    aram sepulcri caelo,

    id. ib. 6, 178; imitated by Sil. 15, 388:

    molem caelo,

    Verg. A. 2, 186:

    turres altius,

    Tac. A. 12, 16; id. H. 4, 30:

    pyramides instar montium,

    id. A. 2, 61:

    moenia caminis Cyclopum,

    Verg. A. 6, 630; cf.:

    moles quam eductam in Rhenum retulimus,

    Tac. H. 5, 18.—
    2.
    Of time, to pass, spend (cf. duco, II. B. 3. b.):

    pios annos,

    Prop. 2, 9, 47:

    insomnem noctem ludo,

    Stat. Th. 2, 74:

    somnos sub hiberno caelo,

    Sil. 11, 405:

    nimbos luxu,

    Val. Fl. 2, 371.
    2.
    ēdŭco, āvi, ātum, 1, v. a. [1. educo, II. A. 4. b.], to bring up a child physically or mentally, to rear, to educate (very freq. and class.): educit obstetrix, educat nutrix, instituit paedagogus, docet magister, Varr. ap. Non. 447, 33 (but this distinction is not strictly observed; see the foll. and 1. educo, II. A. 4. b.).
    I.
    Prop.:

    hera educavit (puellam) magna industria,

    Plaut. Cas. prol. 44 sq.:

    Athenis natus altusque educatusque Atticis,

    id. Rud. 3, 4, 36:

    bene pudiceque educatu'st usque ad adolescentiam,

    id. Capt. 5, 3, 16 et saep.; cf. id. Men. 5, 5, 7; id. Trin. 2, 4, 111 al.; Att. ap. Non. 422, 14; Ter. Eun. 1, 2, 37; id. Ad. 3, 4, 49; Cic. Lael. 20, 75; id. Rep. 2, 21; id. de Or. 1, 31; Ov. F. 6, 487; id. M. 3, 314; Vulg. Psa. 22, 2. —
    II.
    Transf., to bring up, rear, foster, train, educate:

    neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut, etc.,

    Cic. Rep. 1, 4; id. Or. 13 fin.; cf.:

    ars dicendi ea, quae sunt orta jam in nobis et procreata, educat atque confirmat,

    id. de Or. 2, 87, 356:

    in his (scholis) educatur orator,

    Quint. 9, 2, 81:

    oratorem, id. prooem. § 5: illos in disciplina,

    Vulg. Ephes. 6, 4.—
    B.
    Poet. and in post-Aug. prose, of plants or animals, to nourish, support, produce:

    quod pontus, quod terra, quod educat aër Poscit,

    Ov. M. 8, 832; cf. id. Pont. 1, 10, 9:

    vitis mitem uvam,

    Cat. 62, 50:

    pomum, non uvas (ager),

    Ov. Pont. 1, 3, 51:

    herbas (humus),

    id. M. 15, 97:

    Caecuba,

    Plin. 16, 37, 67, § 173:

    florem (imber),

    Cat. 62, 41 al.:

    lepores, apros,

    Hor. Ep. 1, 15, 22.—
    C.
    To possess, hold (cf. nutrire = trephein), Verg. Cul. 13.

    Lewis & Short latin dictionary > educo

  • 33 effero

    1.
    ef-fĕro or ecfĕro (cf. Neue, Formenl. 2, 766), extŭli, ēlatum, efferre or ecferre, v. a., to bring or carry out, to bring forth (very freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    ex navi,

    Plaut. Am. 2, 1, 82; cf.

    tela, etc., ex aedibus Cethegi,

    Cic. Cat. 3, 3 fin.:

    argentum jubeo jam intus efferri foras,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 62; cf. id. ib. 4, 9, 127; id. Most. 2, 1, 58; id. Mil. 4, 8, 4:

    argentum ad aliquem,

    id. Epid. 5, 1, 27; id. Truc. 3, 1, 16:

    machaeram huc,

    id. Mil. 2, 5, 53; cf. id. Stich. 2, 2, 28:

    puerum extra aedes usquam,

    Ter. Hec. 4, 1, 48:

    cistellam domo,

    id. Eun. 4, 6, 15; cf.:

    cibaria sibi quemque domo,

    Caes. B. G. 1, 5, 3:

    frumentum ab Ilerda,

    id. B. C. 1, 78, 1:

    piscem de custodia,

    Col. 8, 17 fin.:

    litteras,

    Caes. B. G. 5, 45, 4:

    mucronem,

    Cic. Cat. 2, 1, 2; cf.:

    vexilla, signa, arma (e castris, extra fines, etc.),

    Liv. 10, 19; 27, 2; 29, 21; Tac. H. 3, 31 al.:

    ferrum a latere deripuit, elatumque deferebat in pectus,

    id. A. 1, 35 fin.: Colchis pedem, Enn. ap. Non. 297, 20; so,

    pedem,

    Verg. A. 2, 657; cf.

    pedem aedibus,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 19:

    pedem portā,

    Cic. Att. 6, 8, 5; 7, 2, 6; Suet. Tib. 38:

    pedem quoquam,

    Plaut. Capt. 2, 3, 97:

    se hinc (ignis),

    Lucr. 6, 89 and 385:

    se vallo (equus),

    Tac. A. 15, 7:

    Furium longius extulit cursus,

    Liv. 3, 5; cf.:

    Messium impetus per hostes extulit,

    id. 4, 29.—
    B.
    In partic.
    1.
    Like the Gr. ekpherô, to carry out (of the house) for burial, to bear to the grave, to bury (cf.: cremo, humo, sepelio, prosequor): optumum'st Loces illum efferendum;

    nam jam credo mortuus est,

    Plaut. Aul. 3, 6, 32; id. Most. 4, 3, 8 sqq.; Ter. And. 1, 1, 90 Don. and Ruhnk.; 1, 1, 101; Cic. N. D. 3, 32, 80; Nep. Att. 17; Liv. 2, 33; 3, 18 fin.; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 99; Hor. S. 2, 5, 85; Vulg. Luc. 7, 12.—
    b.
    Transf.: meo unius funere elata populi Romani esset res publica, carried to burial, i. e. overthrown, destroyed, Liv. 28, 28; 24, 22; 31, 29.—
    2.
    Of a fruit-bearing soil, to bring forth, bear, produce:

    id, quod agri efferant,

    Cic. Rep. 2, 4 fin.; id. Brut. 4, 16; cf. also id. Verr. 2, 3, 47 fin.; 86 al.—
    b.
    Transf.:

    ea, quae efferant aliquid ex sese, perfectiores habere naturas quam, etc.,

    Cic. N. D. 2, 33 fin.; cf. Quint. 10, 1, 109; poet.:

    (Italia) genus acre virum,

    Verg. G. 2, 169.—
    3.
    Of motion in an upward direction (cf.: erigo and educo, II. B. 1.), to lift up, elevate, raise, exalt, Lucil. ap. Non. 297, 25:

    aliquem in murum,

    Caes. B. G. 7, 47 fin.:

    pars operis in altitudinem turris elata,

    id. B. C. 2, 8 fin.; cf. Quint. 11, 3, 103; and Suet. Calig. 32:

    corvus e conspectu elatus,

    Liv. 7, 26:

    pulvis elatus,

    id. 4, 33:

    elata super capita scuta,

    Tac. H. 3, 27: jubar (luna), Petron. Poët. 89, 2, 54; poet.:

    caput Auctumnus agris extulit,

    Hor. Epod. 2, 18.
    II.
    Trop.
    A.
    To set forth, spread abroad, utter, publish, proclaim:

    clamorem,

    to raise, Plaut. Am. 1, 1, 73:

    quod neque in vulgum disciplinam efferri velint, neque, etc.,

    Caes. B. G. 6, 14, 4; cf. Plin. 2, 12, 9:

    vocem ejus in vulgus,

    Tac. A. 12, 21:

    tuum peccatum foras,

    Ter. Phorm. 5, 7, 65 Ruhnk.:

    hoc foras,

    Cic. Phil. 10, 3; so,

    clandestina consilia,

    Caes. B. G. 7, 1, 6:

    rem,

    id. ib. 7, 2, 2:

    has meas ineptias,

    Cic. de Or. 1, 24, 111:

    divinitus dicta,

    id. ib. 3, 1 fin. et saep.—With a rel. clause:

    posteaquam in volgus militum elatum est, qua arrogantia in colloquio Ariovistus usus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 4.—
    2.
    In partic., of speech, to utter, pronounce, express, declare:

    verbum de verbo expressum extulit,

    Ter. Ad. prol. 11:

    ut verba inter se ra tione conjuncta sententiam efferant,

    Varr. L. L. 8, § 1 Müll.:

    si graves sententiae inconditis verbis efferuntur,

    Cic. Or. 44, 150; cf. Quint. 9, 4, 13:

    quae incisim aut membratim efferuntur, ea, etc.,

    Cic. Or. 67; cf. Quint. 9, 4, 33; 8, 3, 40; 10, 2, 17: pleraque utroque modo efferuntur, luxuriatur, luxuriat, etc., id. 9, 3, 7; cf. id. 1, 5, 16; 64; 2, 14, 2.—
    B.
    In the pass., qs. to be carried out of one's self by passions, feelings, etc.; to be carried away, transported, hurried away: usque adeo studio atque odio illius efferor ira, Lucil. ap. Cic. Tusc. 4, 21 fin.; so,

    studio,

    Cic. de Sen. 23, 83; id. Att. 1, 8, 2; id. N. D. 1, 20 fin.; Caes. B. C. 1, 45, 2; cf.

    cupiditate,

    Cic. Div. 1, 24, 49:

    vi naturae atque ingenii,

    id. Mur. 31, 65:

    laetitia,

    id. Deiot. 9, 26 (cf. act.:

    comitia ista praeclara, quae me laetitia extulerunt,

    id. Fam. 2, 10):

    incredibili gaudio,

    id. Fam. 10, 12, 2; cf. id. Rep. 3, 30; Suet. Caes. 22:

    voluptate canendi ac saltandi,

    id. Calig. 54:

    popularitate,

    id. Ner. 53.—
    C.
    (Acc. to I. B. 3.) To raise, elevate, exalt:

    pretia alicujus rei,

    Varr. R. R. 3, 6 fin.:

    quorum animi altius se extulerunt,

    Cic. Rep. 3, 3:

    aliquem ad summum imperium per omnes honorum gradus,

    id. Cat. 1, 11, 28; cf.:

    aliquem supra leges,

    Tac. A. 2, 34; and:

    aliquem geminatis consulatibus,

    id. ib. 1, 3; cf. also id. ib. 4, 40:

    aliquem pecunia aut honore,

    Sall. J. 49, 4:

    patriam demersam extuli,

    Cic. Sull. 31, 87; cf. Nep. Dion. 6; Cic. Prov. Cons. 14, 34:

    aliquem maximis laudibus,

    id. Off. 2, 10, 36; cf. Caes. B. C. 3, 87:

    aliquem summis laudibus ad caelum,

    Cic. Fam. 9, 14; cf. Nep. Dion. 7 fin.:

    aliquid maximis laudibus,

    Cic. Lael. 7, 24:

    aliquem laudibus,

    Tac. A. 3, 72:

    aliquem verbis,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    aliquid versibus,

    id. Rep. 1, 14;

    and simply aliquid,

    id. Verr. 2, 4, 56; Tac. A. 2, 63:

    aliquem in summum odium,

    id. H. 4, 42; cf.:

    rem in summam invidiam,

    Quint. 8, 4, 19.—
    2.
    In partic., with se, to raise, elevate one's self; to rise, advance (cf.:

    appareo, eluceo, exsisto): cum (virtus) se extulit et ostendit suum lumen,

    Cic. Lael. 27; cf.

    so with a figure borrowed from the heavenly bodies: qua in urbe (Athenis) primum se orator extulit,

    id. Brut. 7, 26:

    volo se efferat in adolescente fecunditas,

    id. de Or. 2, 21.—
    b.
    In a bad sense, with se, or in the [p. 629] pass., to lift up one's self, to carry one's self high; to be puffed up, haughty, proud on account of any thing (the figure being borrowed from a prancing horse; cf. Liv. 30, 20; and Quint. 10, 3, 10):

    nec cohibendo efferentem se fortunam, quanto altius elatus erat, eo foedius corruit (Atilius),

    Liv. 30, 30:

    quod aut cupias ardenter aut adeptus ecferas te insolenter,

    Cic. Tusc. 4, 17, 39:

    qui enim victoria se ecferunt, quasi victos nos intuentur,

    id. Fam. 9, 2, 2; cf.:

    se altius et incivilius,

    Flor. 1, 26, 8:

    sese audacia, scelere atque superbia,

    Sall. J. 14, 11:

    hic me magnifice effero,

    Ter. Heaut. 4, 3, 31:

    (fortunati) efferuntur fere fastidio et contumacia,

    Cic. Lael. 15, 54:

    se efferre in potestate,

    to be insolent in office, id. de Or. 2, 84, 342.—Esp. freq. in the part. perf.:

    stulta ac barbara arrogantia elati,

    Caes. B. C. 3, 59, 3:

    recenti victoria,

    id. B. G. 5, 47, 4:

    spe celeris victoriae,

    id. ib. 7, 47, 3:

    gloria,

    id. B. C. 3, 79, 6:

    elatus et inflatus his rebus,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    secunda fortuna magnisque opibus,

    Nep. Alcib. 7, 3; id. Milt. 7, 2:

    elatus ad vanam fiduciam,

    Curt. 3, 19, 10;

    but also: ad justam fiduciam,

    Liv. 27, 8, 7 et saep.—In the act. (rare, and with a fig. perh. borrowed from the wind): is demum vir erit, cujus animum nec prospera (fortuna) flatu suo efferet ( elates, inflates), nec adversa infringet, Liv. 45, 8 fin.
    D.
    Ante-class. and very rare, to carry out to the end, to support, endure: laborem, Att. ap. Cic. Sest. 48; cf.: malum patiendo, to get rid of, do away with, Cic. Poët. Tusc. 4, 29, 63 (but not in Lucr. 1, 141, where the better reading is sufferre).—Hence, ēlā-tus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 3. and II. C. 2.), exalted, lofty, high (rare; cf.: superbus, insolens, arrogans, etc.).
    A.
    Lit.:

    modo in elatiora modo in depressiora clivi,

    Col. 2, 4, 10:

    elatissimae lucernae,

    Tert. Apol. 53.—
    B.
    Trop.:

    animus magnus elatusque,

    Cic. Off. 1, 18, 61; id. Tusc. 1, 40, 96:

    verba,

    high-sounding, id. Or. 36, 124;

    hoc casu elatior Julianus,

    Amm. 21, 4, 7; Vulg. Rom. 1, 30:

    insula opibus,

    Nep. Milt. 7, 2. — Adv.: ēlāte, loftily, proudly:

    elate et ample loqui, opp. humiliter demisseque sentire,

    Cic. Tusc. 5, 9:

    dicere (opp. summisse),

    id. Opt. Gen. 4, 10.— Comp.:

    se gerere,

    Nep. Paus. 2, 3:

    elatius et arrogantius praefatur,

    Gell. 9, 15, 4.
    2.
    ef-fĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [ex-ferus], to make wild, savage, fierce (class.; most freq. since the Aug. per.).
    I.
    Physically:

    terram immanitate beluarum efferari,

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    speciem oris,

    Liv. 2, 23; cf.

    vultum,

    Suet. Calig. 50:

    efferantia sese ulcera,

    becoming aggravated, malignant, Plin. 26, 14, 87, § 146.— Poet.:

    Mars efferat aurum,

    i. e. works up into weapons, Stat. Achill. 1, 425; cf.:

    homo qui magnae artis subtilitate tantum efferavit argentum,

    i. e. wrought into the figures of beasts, App. M. 5, p. 159, 14.—
    II.
    Mentally:

    gentes sic immanitate efferatae,

    Cic. N. D. 1, 23; cf. id. Tusc. 4, 14, 32:

    militem dux ipse efferavit,

    Liv. 23, 5; cf. id. 2, 29:

    animos,

    id. 1, 19; 25, 26:

    ingenia,

    Curt. 8, 2; 9, 19:

    efferavit ea caedes Thebanos omnes ad exsecrabile odium Romanorum,

    exasperated, Liv. 33, 29; cf. Vulg. Dan. 8, 7.—Hence, effĕrātus, a, um, P. a., wild, savage, fierce:

    sunt enim multa ecferata et immania, quaedam autem humanitatis quoque habent primam speciem,

    Cic. Tusc. 4, 14, 32:

    vultus,

    Petr. 82, 1:

    animi,

    Vulg. 2 Macc. 5, 11.— Comp.:

    mores ritusque,

    Liv. 34, 24.— Sup.:

    effectus,

    Sen. Ep. 121, 4:

    canes in homines,

    Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 3, 18.— Adv.: effĕrāte, fiercely:

    saevire,

    Lact. 5, 20, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > effero

  • 34 ex

    ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

    qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

    Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.
    I.
    In space.
    A.
    Prop.:

    interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

    quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

    Cic. Rep. 1, 14:

    influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

    id. ib. 2, 19:

    visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

    3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

    Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

    nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

    Tib. 1, 1, 38:

    clanculum ex aedibus me edidi foras,

    Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—
    2.
    In a downward direction, from, down from, from off:

    ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

    Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

    picis e caelo demissum flumen,

    Lucr. 6, 257:

    equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

    Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

    cecidisse ex equo dicitur,

    Cic. Clu. 62 fin.:

    e curru trahitur,

    id. Rep. 2, 41:

    e curru desilit,

    Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—
    3.
    In an upward direction, from, above:

    collis paululum ex planitie editus,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    globum terrae eminentem e mari,

    Cic. Tusc. 1, 28;

    and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

    Liv. 6, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

    ex Aethiopia est usque haec,

    Ter. Eun. 3, 2, 18:

    quod erat ex eodem municipio,

    Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

    Philocrates ex Alide,

    Plaut. Capt. 3, 2, 10:

    ex Aethiopia ancillula,

    Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

    negotiator ex Africa,

    Cic. Verr. 2, 1, 5:

    Epicurei e Graecia,

    id. N. D. 1, 21, 58:

    Q. Junius ex Hispania quidam,

    Caes. B. G. 5, 27:

    ex India elephanti,

    Liv. 35, 32:

    civis Romanus e conventu Panhormitano,

    Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

    meretrix e proxumo,

    Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

    puer ex aula (sc. regis barbari),

    Hor. C. 1, 29, 7:

    ex spelunca saxum,

    Cic. Fat. 3, 6:

    saxum ex capitolio,

    Liv. 35, 21, 6:

    ex equo cadere,

    Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—
    2.
    To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

    a summo caelo despicere,

    Ov. A. A. 2, 87; and:

    de vertice montis despicere,

    id. M. 11, 503); cf.:

    T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

    Caes. B. G. 2, 26, 4:

    ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

    Cic. Fam. 7, 18, 3:

    ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

    judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

    Suet. Tib. 33:

    ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

    Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

    ex vinculis causam dicere,

    id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

    also: ex fuga,

    during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.
    II.
    In time.
    A.
    From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

    Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

    Cic. Brut. 92, 318; so,

    ex consulatu,

    Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

    ex praetura,

    Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

    ex dictatura,

    Liv. 10, 5 fin.:

    ex eo magistratu,

    Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

    Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

    Tac. H. 3, 46 fin.:

    statim e somno lavantur,

    id. G. 22:

    tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

    Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

    ex aliquo graviore actu personam deponere,

    Quint. 6, 2, 35:

    mulier ex partu si, etc.,

    Cels. 2, 8:

    ex magnis rupibus nactus planitiem,

    Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

    ex magna desperatione tandem saluti redditus,

    Just. 12, 10, 1 et saep.:

    ex quo obses Romae fuit,

    since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

    me quotidie aliud ex alio impedit,

    Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

    aliam rem ex alia cogitare,

    Ter. Eun. 4, 2, 3:

    alia ex aliis iniquiora postulando,

    Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—
    2.
    With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

    for the passage,

    Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

    vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

    Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

    Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

    Capitol. Gord. 22:

    duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

    id. ib.:

    mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

    Amm. 14, 7, 9:

    Serenianus ex duce,

    id. 14, 7, 7:

    INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

    Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

    And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

    i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—
    B.
    From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    Plaut. Pers. 4, 3, 10:

    itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

    Cic. Quint. 5 fin.:

    nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

    id. Phil. 1, 1:

    ex aeterno tempore,

    id. Fin. 1, 6, 17:

    ex hoc die,

    id. Rep. 1, 16:

    motum ex Metello consule civicum tractas,

    from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

    C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

    Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

    ex ea die ad hanc diem,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

    id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

    sextus decimus dies agitur, ex quo,

    id. H. 1, 29:

    sextus mensis est, ex quo,

    Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

    ex eo,

    Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

    ex illo,

    Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—
    C.
    Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

    Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

    Cic. Fam. 16, 9, 3:

    hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

    id. Verr. 1, 10:

    ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

    id. Att. 5, 21, 9.
    III.
    In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.
    A.
    With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

    solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

    Cic. Lael. 13, 47:

    ex omni populo deligendi potestas,

    id. Agr. 2, 9, 23:

    agro ex hoste capto,

    Liv. 41, 14, 3:

    cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

    Cic. Rep. 1, 4:

    ex populo Romano bona accipere,

    Sall. J. 102:

    majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

    Cic. Rep. 1, 4:

    quaesierat ex me Scipio,

    id. ib. 1, 13:

    ex te requirunt,

    id. ib. 2, 38:

    de quo studeo ex te audire, quid sentias,

    id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

    intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

    id. Att. 6, 9, 3:

    ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

    id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

    ex aliqua re aliquid nominare,

    id. N. D. 2, 20, 51:

    vocare,

    Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—
    B.
    In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

    qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

    Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

    e vectoribus sorte ductus,

    id. Rep. 1, 34:

    ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

    id. Rab. Post. 17:

    homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

    v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    unus ex illis decemviris,

    id. ib. 2, 37:

    ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

    id. Lael. 4, 15:

    aliquis ex vobis,

    id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

    reliquum, argentum,

    this of the egg, id. Div. 2, 65:

    quo e collegio (sc. decemvirorum),

    id. Rep. 2, 36:

    virgines ex sacerdotio Vestae,

    Flor. 1, 13, 12:

    alia ex hoc quaestu,

    Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

    fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

    Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

    qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

    Cic. Phil. 2, 3:

    est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

    id. Rep. 2, 40:

    Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

    Tac. G. 29:

    acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

    Cic. de Or. 2, 87, 357:

    ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

    id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—
    2.
    Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

    has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

    Caes. B. G. 3, 14, 4:

    album ex ovo cum rosa mixtum,

    Cels. 4, 20:

    ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

    Col. 7, 3, 21 sq. —
    C.
    To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

    fenestrae e viminibus factae,

    Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

    statua ex aere facta,

    Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

    ex eo auro buculam curasse faciendam,

    id. Div. 1, 24:

    substramen e palea,

    Varr. R. R. 3, 10, 4:

    pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

    Cic. Verr. 2, 4, 27:

    monilia e gemmis,

    Suet. Calig. 56:

    farina ex faba,

    Cels. 5, 28:

    potiones ex absinthio,

    id. ib. et saep.:

    Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

    Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

    (homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

    id. N. D. 1, 35, 98:

    natura concreta ex pluribus naturis,

    id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—
    D.
    To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

    resinam ex melle Aegyptiam,

    Plaut. Merc. 1, 2, 28:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    bibat jejunus ex aqua castoreum,

    Cels. 3, 23:

    aqua ex lauro decocta,

    id. 4, 2; cf.:

    farina tritici ex aceto cocta,

    Plin. 22, 25, 57, § 120:

    pullum hirundinis servatum ex sale,

    Cels. 4, 4:

    nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

    id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

    bacae e viridi rubentes,

    Plin. 15, 30, 39, § 127:

    frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

    id. ib. §

    132: id solum e rubro lacteum traditur,

    id. 12, 14, 30, § 52:

    e viridi pallens,

    id. 37, 8, 33, § 110:

    apes ex aureolo variae,

    Col. 9, 3, 2:

    sucus ex austero dulcis,

    Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

    ex dulci acre,

    id. 11, 15, 15, § 39; cf.

    trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

    Cic. Clu. 26.—
    E.
    To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

    cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33:

    ex doctrina nobilis et clarus,

    id. Rab. Post. 9, 23:

    ex vulnere aeger,

    id. Rep. 2, 21; cf.:

    ex renibus laborare,

    id. Tusc. 2, 25:

    ex gravitate loci vulgari morbos,

    Liv. 25, 26:

    ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

    Quint. 8, 33, 66:

    gravida e Pamphilo est,

    Ter. And. 1, 3, 11:

    credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

    id. ib. 3, 2, 17:

    ex se nati,

    Cic. Rep. 1, 35:

    ex quodam conceptus,

    id. ib. 2, 21:

    ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

    id. ib. 1, 44:

    ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

    id. ib. et saep.:

    ex te duplex nos afficit sollicitudo,

    Cic. Brut. 97, 332; cf.:

    quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

    id. Fam. 16, 21, 3:

    in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

    Sall. J. 48, 2:

    veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

    id. ib. 50, 1 et saep.:

    ex Transalpinis gentibus triumphare,

    Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

    gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

    Liv. 2, 50:

    ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

    i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

    qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

    Cic. Rep. 2, 7:

    hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

    id. ib. 6, 10:

    quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

    id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

    causa... fuit ex eo, quod, etc.,

    id. Phil. 6, 1:

    ex eo fieri, ut, etc.,

    id. Lael. 13, 46:

    ex quo fit, ut, etc.,

    id. Rep. 1, 43:

    e quo efficitur, non ut, etc.,

    id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

    non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

    Flor. 4, 10, 8:

    ex nausea vomitus,

    Cels. 4, 5:

    ex hac clade atrox ira,

    Liv. 2, 51, 6:

    metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

    Tac. A. 11, 20:

    ex legato timor,

    id. Agr. 16 et saep.—
    2.
    In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

    cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

    Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

    cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

    id. 1, 7, 1:

    nomen ex vitio positum,

    Ov. F. 2, 601:

    quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

    Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

    holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

    id. 27, 10, 65, § 91:

    quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

    Cic. Rep. 2, 7:

    e nomine (nominibus),

    id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—
    F.
    To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

    si possum tranquillum facere ex irato mihi,

    Plaut. Cist. 3, 21:

    fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

    Lucr. 1, 186:

    dii ex hominibus facti,

    Cic. Rep. 2, 10:

    ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

    id. ib. 1, 45:

    nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

    id. Part. 17; cf.:

    ex exsule consul,

    id. Manil. 4, 46:

    ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

    Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

    ex alto sapore excitati,

    Curt. 7, 11, 18.—
    G.
    Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

    ex tua re non est, ut ego emoriar,

    Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

    aliquid facere bene et e re publica,

    for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

    e (not ex) re publica,

    id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

    exque re publica,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

    non ex usu nostro est,

    Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

    ex utilitate,

    Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

    ex nullius injuria,

    Liv. 45, 44, 11.—
    H.
    To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

    (majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

    Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

    ex omnium sententia constitutum est, etc.,

    id. Clu. 63, 177; cf.:

    ex senatus sententia,

    id. Fam. 12, 4:

    ex collegii sententia,

    Liv. 4, 53:

    ex amicorum sententia,

    id. 40, 29:

    ex consilii sententia,

    id. 45, 29 et saep.; cf.

    also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

    according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

    and, in a like sense: ex mea sententia,

    Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

    ex senatus consulto,

    Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

    ex edicto, ex decreto,

    Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

    ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

    ex foedere,

    Liv. 1, 23 et saep.:

    hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

    Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

    ex more,

    Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

    ex consuetudine,

    Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

    quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

    Cic. Fin. 2, 11, 34:

    ex sua libidine moderantur,

    Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

    ut magis ex animo rogare nihil possim,

    Cic. Fam. 13, 8, 3:

    eorum ex ingenio ingenium horum probant,

    Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

    leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

    Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

    nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

    id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

    ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

    nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

    id. Fam. 12, 4 fin.:

    scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

    Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

    attingit etiam bellicam,

    Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—
    I.
    To form adverbial expressions, such as: ex aequo, ex commodo, ex contrario, ex composito, ex confesso, ex destinato, ex diverso, ex facili, etc., ex affluenti, ex continenti;

    ex improviso, ex inopinato, etc., v. the words aequus, commodus, etc.

    Ex placed after its noun: variis ex,

    Lucr.
    2, 791:

    terris ex,

    id. 6, 788:

    quibus e sumus uniter apti,

    id. 3, 839; 5, 949.—E joined with que:

    que sacra quercu,

    Verg. E. 7, 13.
    IV.
    In composition, ex (cf. dis) before vowels and h, and before c, p, q, t (exagito, exeo, exigo, exoro, exuro, exhaurio; excedo, expello, exquiro, extraho); ef (sometimes ec) before f (effero, effluo, effringo; also in good MSS. ecfero, ecfari, ecfodio), elsewhere e (eblandior, educo, egredior, eicio, eligo, emitto, enitor, evado, eveho). A few exceptions are found, viz., in ex: epoto and epotus as well as expotus, and escendo as well as exscensio; in e: exbibo as well as ebibo; exballisto, exbola; exdorsuo; exfututa as well as effutuo; exfibulo; exlex, etc. After ex in compounds s is [p. 671] often elided in MSS. and edd. Both forms are correct, but the best usage and analogy favor the retaining of the s; so, exsaevio, exsanguis, exscensio, exscindo, exscribo, exsculpo, exseco, exsecror, exsequiae, exsequor, exsero, exsicco, exsilio, exsilium, exsisto, exsolvo, exsomnis, exsorbeo, exsors, exspecto, exspes, exspiro, exspolio, exspuo, exsterno, exstimulo, exstinguo, exstirpo, exsto, exstruo, exsudo, exsugo, exsul, exsulto, exsupero, exsurgo, exsuscito, and some others, with their derivv.; cf. Ribbeck, Prol. Verg. p. 445 sq. Only in escendere and escensio is the elision of x before s sustained by preponderant usage; cf. Neue, Formenl. 2, p. 766.—
    B.
    Signification.
    1.
    Primarily and most freq. of place, out or forth: exeo, elabor, educo, evado, etc.; and in an upward direction: emineo, effervesco, effero, erigo, exsurgo, exsulto, extollo, everto, etc.—Hence also, trop., out of ( a former nature), as in effeminare, qs. to change out of his own nature into that of a woman: effero, are, to render wild; thus ex comes to denote privation or negation, Engl. un-: exanimare, excusare, enodare, exonerare, effrenare, egelidus, I., elinguis, elumbis, etc.—
    2.
    Throughout, to the end: effervesco, effero, elugeo; so in the neuter verbs which in composition (esp. since the Aug. per.) become active: egredior, enavigo, eno, enitor, excedo, etc.—Hence, thoroughly, utterly, completely: elaudare, emori, enecare, evastare, evincere (but eminari and eminatio are false readings for minari and minatio; q. v.); and hence a simple enhancing of the principal idea: edurus, efferus, elamentabilis, egelidus, exacerbo, exaugeo, excolo, edisco, elaboro, etc. In many compounds, however, of post - Aug. and especially of post-class. Latinity this force of ex is no longer distinct; so in appellations of color: exalbidus, exaluminatus, etc.; so in exabusus, exambire, exancillatus, etc. Vid. Hand Turs. II. Pp. 613-662.

    Lewis & Short latin dictionary > ex

  • 35 excrucio

    ex-crŭcĭo, āvi, ātum, 1 (archaic inf. praes. excruciarier, Ter. Heaut. 3, 1, 4), v. a., to torment greatly, to torture, rack, plague (class.).
    I.
    Physically:

    perii! excruciabit me herus,

    Plaut. Mil. 3, 2, 45:

    servos fame vinculisque,

    Caes. B. G. 7, 19, 9; cf.:

    (uxores) igni atque omnibus tormentis excruciatae,

    id. ib. 6, 19, 3:

    aliquem vinculis ac verberibus atque omni supplicio excruciatum necare,

    Cic. de Imp. Pomp 5, 11; cf.

    also: hominem ingenuum fumo excruciatum semivivum reliquit,

    Cic. Verr. 2, 1, 17, § 45:

    excruciatus inopiā, Plaut Bacch. 3, 4, 24: ipsos crudeliter excruciatos interficit,

    Caes. B. G. 7, 38, 9:

    frigus nudos excruciabat,

    Lucr. 5, 1426 et saep.—Comic. Ep. Hunc tibi dedo diem. St. Meam culpam habeto, nisi probe excruciavero, qs. thoroughly torture it, i. e. use it up, make the most of it, Plaut. Stich. 3, 1, 32.—
    B.
    Transf., to force out by torturing, to extort:

    re excruciatā,

    Tert. ad Uxor. 2, 5 fin.
    II.
    Mentally, to afflict, distress, harass, vex, torment: conficior maerore, mea Terentia;

    nec meae me miseriae magis excruciant quam tuae,

    Cic. Fam. 14, 3, 1; cf.:

    non loquor plura, ne te quoque excruciem,

    id. Att. 10, 18, 3:

    haec sunt, quae me excruciant,

    Plaut. Trin. 2, 2, 9.—In imprecations:

    di deaeque te excrucient,

    Plaut. Pers. 5, 2, 50:

    temeritas et libido et ignavia semper animum excruciant et semper sollicitant,

    Cic. Fin. 1, 16, 50:

    se,

    Plaut. Curc. 1, 3, 14:

    quid illam miseram animi excrucias?

    id. Mil. 4, 2, 76; cf.:

    se animi,

    id. Rud. 2, 3, 68:

    tum Antipho me excruciat animi,

    Ter. Phorm. 1, 4, 10; v. also in the foll.—In the pass.:

    excrucior,

    Plaut. Cist. 1, 1, 61; id. Trin. 1, 2, 66:

    id ego excrucior,

    id. Ep. 2, 2, 8; cf.:

    hoc sese excruciat animi, Quia, etc.,

    id. Rud. 2, 3, 57.

    Lewis & Short latin dictionary > excrucio

  • 36 foeditas

    foedĭtas, ātis, f. [1. foedus], foulness, filthiness, horridness, hideousness, ugliness, deformity (class.).
    I.
    Physically:

    multae beluae insectantes odoris intolerabili foeditate depellunt,

    stench, Cic. N. D. 2, 50, 127:

    foeditas, qua Sulla obiit,

    Plin. 11, 33, 39, § 114:

    foeditates cicatricum,

    id. 33, 6, 35, § 110:

    Hipponacti notabilis foeditas vultus erat,

    id. 36, 5, 4, § 12:

    cujus scelere in hac vestitus foeditate fuerimus (viz. in a military cloak),

    Cic. Phil. 12, 6, 12:

    avertere omnes a tanta foeditate spectaculi (i. e. Mettii quadrigis discerpti) oculos,

    Liv. 1, 28, 11:

    Alpium,

    id. 21, 58 fin.
    II.
    Mentally:

    si turpitudo in deformitate corporis habet aliquid offensionis, quanta illa depravatio et foeditas turpificati animi debet videri?

    Cic. Off. 3, 29, 105:

    foeditate sua turpitudo ipsa deterret,

    id. Fin. 3, 11, 38; Quint. 8, 6, 15:

    prima barbarismi ac soloecismi foeditas absit,

    id. 1, 5, 4; 12, 10, 76.

    Lewis & Short latin dictionary > foeditas

  • 37 foedo

    foedo, āvi, ātum, 1, v. a. [id.], to make foul, filthy, hideous; to defile, pollute, disfigure, mar, deform (mostly poet. and in postAug. prose).
    I.
    Physically:

    Harpyiae contactu omnia foedant immundo,

    Verg. A. 3, 227:

    foedare in pulvere crines,

    id. ib. 12, 99:

    canitiem vultusque seniles pulvere,

    Ov. M. 8, 530:

    ignes sanguine per aras,

    Verg. A. 2, 502; Ov. M. 3, 723:

    tellurem calido sanguine,

    id. ib. 6, 238:

    brachia tabo,

    id. ib. 14, 190:

    pectora pugnis, unguibus ora,

    Verg. A. 11, 86:

    ora,

    Tac. Agr. 36:

    aliquem verberibus,

    id. H. 3, 77: ferro foedati jacent, Enn. ap. Serv. Verg. A. 3, 241 (Trag. v. 442 ed. Vahl.); cf.: foedant et proterunt hostium copias, i. e. mar or mutilate with wounds, wound, Plaut. Am. 1, 1, 91:

    qui me (i. e. Prometheum) perenni vivum foedat miseria, Cic. Poët. Tusc. 2, 10, 24: obscenas pelagi ferro foedare volucres,

    Verg. A. 3, 241:

    foedati agri, terror injectus urbi est,

    laid waste, Liv. 3, 26, 1.—Of inanim. subjects:

    nulla tectoria eorum rimae foedavere,

    Plin. 36, 23, 55, § 176: nubes foedavere lumen, Sall. Fragm. ap. Serv Verg. A. 2, 286; cf.:

    aër assiduo noctem foedaverat imbre,

    Claud. VI. Cons. Hon. 538.—
    II.
    Trop., to disgrace, dishonor, mar, sully: [p. 765] (Graeci) nos quoque dictitant barbaros et spurcius nos quam alios opicos appellatione foedant, Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14:

    foedati crimine turpi,

    Lucr. 3, 49:

    gloriam majorum,

    Plaut. Trin. 3, 2, 30; cf.:

    Romam ipsam foedavit adventus tuus,

    Cic. Pis. 22, 53:

    ne vestis serica viros foedaret,

    Tac. A. 2, 33:

    procerum conubiis mixtis,

    id. G. 46:

    castra pollui foedarique a Classico ne sinatis,

    id. H. 4, 58:

    egregia erga populum Romanum merita mox rebelles foedarunt,

    id. ib. 4, 37:

    foedata per avaritiam victoria,

    id. A. 4, 19; 11, 6; 15, 32:

    multiplici clade foedatus annus,

    Liv. 3, 32, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > foedo

  • 38 foedus

    1.
    foedus, a, um, adj. [Sanscr. dhūmas, smoke; cf.: fumus, fīmus, feteo], foul, filthy, loathsome, ugly, unseemly, detestable, abominable, horrible (class.; cf.: deformis, turpis).
    I.
    Physically:

    cimices foedissimum animal,

    Plin. 29, 4, 17, § 61:

    herba odoris foedi,

    id. 20, 16, 63, § 171:

    odor,

    Cels. 2, 8; 5, 28, 3:

    facies,

    id. 6, 6, 9:

    sapor,

    Lucr. 2, 401:

    species,

    id. 2, 421:

    nunc eo tibi videtur foedus, quia illam (vestem) non habet,

    Ter. Eun. 4, 4, 17; cf. Quint. 6, 3, 32:

    immanissimum et foedissimum monstrum,

    Cic. Pis. 14, 31:

    foeda fit volucris (sc. bubo),

    Ov. M. 5, 549:

    caput impexa foedum porrigine,

    Hor. S. 2, 3, 126:

    foeda nigro simulacra fumo,

    id. C. 3, 6, 4:

    foeda cicatrix,

    id. S. 1, 5, 60:

    vulnus,

    Ov. M. 12, 366:

    tergum recentibus vestigiis vulnerum,

    Liv. 2, 23, 7; cf. id. 9, 31, 2:

    victus,

    Hor. A. P. 392:

    loca tetra, inculta, foeda, formidolosa,

    Sall. C. 52, 13:

    tempestates,

    Liv. 25, 7, 7; Verg. G. 1, 323:

    foedissima tempestas,

    Liv. 29, 18, 5:

    incendium,

    id. 24, 47, 15.—With dat.:

    pestilentia foeda homini, foeda pecori,

    destructive, Liv. 3, 32, 2.—In the neutr. absol.:

    foedum relatu,

    Ov. M. 9, 167; cf.

    foediora,

    Liv. 3, 69, 2.—
    II.
    Mentally, disgraceful, base, dishonorable, vile, shameful, infamous, foul, etc.:

    quo (tyranno) neque tetrius, neque foedius, nec diis hominibusque invisius animal ullum cogitari potest,

    Cic. Rep. 2, 26:

    nihil fieri potest miserius, nihil perditius, nihil foedius,

    id. Att. 8, 11, 4:

    luxuria senectuti foedissima,

    id. Off. 1, 34, 123:

    homo,

    Sall. C. 19, 2:

    scriptores carmine foedo Splendida facta linunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 236; cf.:

    foedissima ludibria,

    Quint. 1, 6, 32:

    bellum foedissimum,

    Cic. Att. 7, 26, 3:

    genus interitus,

    id. ib. 15, 20, 2:

    foedus et perniciosus exitus judicii,

    id. Q. Fr. 3, 9, 1:

    consilium,

    Liv. 26, 38, 4:

    facinus,

    Ter. Eun. 5, 5, 1:

    amor,

    Lucr. 4, 1158:

    ministeria,

    Verg. A. 7, 619:

    condiciones,

    Hor. C. 3, 5, 15:

    fuga ducum,

    Val. Fl. 6, 723:

    exprobratio,

    Plin. 18, 26, 66, § 249:

    inconsequentia rerum foedissima,

    Quint. 8, 6, 50.—In the neutr. with a subject-clause: ludos vero non facere, quid foedius? (shortly before: quid turpius?) Cic. Att. 15, 10:

    versum in oratione fieri multo foedissimum est,

    Quint. 9, 4, 72.— Hence, adv.: foede, foully, cruelly, basely, horribly: foede divexarier, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106 (Trag. Rel. p. 84 Rib.):

    aram turparunt sanguine foede,

    Lucr. 1, 85:

    foede aliquem distrahere,

    Plaut. Trin. 4, 1, 14:

    laniare crura brachiaque,

    Tac. H. 1, 41:

    caesa manus juvenum,

    Verg. A. 10, 498:

    ob admissum foede dictumve superbe,

    Lucr. 5, 1224:

    servire,

    Plaut. Pers. 2, 2, 48: perire Sall. J. 31, 2:

    pugnatum est,

    Liv. 6, 1, 11:

    foedius inde pulsus quam, etc.,

    id. 2, 51, 8:

    causa agetur foedissime,

    Cic. Att. 9, 7, 4.
    2.
    foedus, ĕris (for foedus, Ennius wrote fidus, acc. to Varr. L. L. 5, § 86 Müll. Archaic form of the gen. plur. foedesum, acc. to Varr. L. L. 7, § 27; v. the letter R), n. [from the root FID; Sanscr. bandh, ligare; v. fido], a league, treaty, compact (cf.: sponsio, pactio).
    I.
    Polit.:

    FOEDERVM, PACIS, BELLI, INDVCIARVM ORATORES FETIALES IVDICESVE SVNTO,

    Cic. Leg. 2, 9, 21; cf. id. Rep. 1, 32:

    esse autem tria genera foederum, quibus inter se paciscerentur amicitias civitates regesque,

    Liv. 34, 57, 7:

    pacem foedusque facere,

    Cic. de Sen. 6, 16; cf.:

    oratrices pacis et foederis,

    id. Rep. 2, 8:

    Ambiorigem sibi societate et foedere adjungunt,

    Caes. B. G. 6, 2, 2:

    ne societates, ne foedera nova acciperemus,

    Sall. J. 14, 18:

    societatem foedere confirmare,

    Cic. Phil. 2, 35, 89:

    quibus (foederibus) etiam cum hoste devincitur fides,

    id. Off. 3, 31, 111:

    amicitiam et foedus petere, Sall J. 104, 4: foedus facere cum aliquibus,

    Cic. Inv. 2, 30, 91; so,

    foedus facere,

    id. Rep. 3, 18; Caes. B. C. 3, 108, 3; Sall. J. 38, 9 al.: ferire, icere, pangere, percutere, v. h. vv.: de foedere decedere, Cato ap. Gell. 10, 1, 10:

    foedera negligere, violare, rumpere,

    Cic. Balb. 5, 13; cf.:

    sociorum nominisque Latini jura negligere ac foedera,

    id. Rep. 3, 29:

    rumpere,

    Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10:

    violare,

    Cic. Rep. 1, 19; Liv. 28, 44, 7:

    rescindere,

    Vell. 2, 90, 3:

    solvere,

    Verg. A. 10, 91:

    turbare,

    id. ib. 12, 633:

    contra foedus facere,

    Cic. Balb. 4, 10; Gell. 10, 1, 10:

    foedus aequum dare,

    Liv. 23, 5, 9 (for which:

    ex aequo venire in amicitiam,

    id. 7, 30, 2); cf.:

    foedere iniquo alligari,

    id. 35, 46, 10:

    ex foedere,

    according to agreement, id. 1, 23, 7; 8, 39, 13. —
    II.
    Transf., beyond the polit. sphere, in gen., a compact, covenant, agreement, stipulation, bargain:

    foedus fecerunt cum tribuno plebis palam, ut ab eo provincias acciperent, quas ipsi vellent, etc.,

    Cic. Sest. 10, 24; cf.:

    foedus frangere,

    id. Pis. 12, 28:

    inter se facere,

    id. Fin. 2, 26, 83:

    amorum turpissimorum foedera ferire,

    id. Cael. 14, 34:

    amicitiae,

    Ov. Tr. 3, 6, 1:

    hospitii,

    Just. 7, 3:

    thalami,

    i. e. marriage contract, marriage, Ov. M. 7, 403; so,

    vitae,

    Stat. Th. 2, 112:

    communia studii,

    Ov. P. 4, 13, 43.—
    B.
    Poet., of inanim. and abstr. things, a law:

    continuo has leges aeternaque foedera certis Inposuit natura locis,

    Verg. G. 1, 60:

    omnes Foedere naturae certo discrimina servant,

    Lucr. 5, 924; 5, 57; 6, 906:

    foedere certo et premere et laxas dare habenas,

    Verg. A. 1, 62:

    neve potentis naturae pollue foedus,

    Ov. M. 10, 353: caeli foedera, Col. Poët. 10, 219.

    Lewis & Short latin dictionary > foedus

  • 39 fortis

    fortis (archaic form FORCTIS, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. sanates, p. 348 Müll.; cf. Paul. ex Fest. p. 84; and perh. also in the form FORCTUS; v. id. s. v. horctum, p. 102; cf. Müll. ad Fest. p. 320, b), e, adj. [Sanscr. dhar-; v. forma, firmus], strong, powerful.
    I.
    Physically (rare;

    syn.: firmus, strenuus, incolumis, animosus): ecquid fortis visa est (mulier),

    powerful, Plaut. Mil. 4, 3, 13:

    set Bacchis etiam fortis tibi vissast?

    id. Bacch. 2, 2, 38: sicut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, nunc senio confectus quiescit, a powerful horse, Enn. ap. Cic. de Sen. 5, 14 (Ann. v. 441 ed. Vahl.); so,

    equus,

    Lucr. 3, 8; 764; 4, 987; Verg. A. 11, 705.— Poet. transf.:

    aquarum,

    Lucr. 6, 530:

    terrae pingue solum... Fortes invortant tauri,

    Verg. G. 1, 65:

    contingat modo te filiamque tuam fortes invenire,

    i. e. hearty, well, Plin. Ep. 4, 1 fin.; 4, 21, 4; 6, 4, 3:

    antecedebat testudo pedum LX., facta item ex fortissimis lignis,

    Caes. B. C. 2, 2, 4; so,

    ligna fortissima,

    Veg. 1, 24 fin.:

    invalidissimum urso caput, quod leoni fortissimum,

    Plin. 8, 36, 54, § 130:

    fortiores stomachi,

    id. 32, 7, 26, § 80:

    plantae fortiores fient,

    Pall. Febr. 24, 7:

    fortiorem illum (pontem) tueri, Auct. B. Alex. 19, 2: castra,

    Cic. Div. 1, 33, 72:

    aratra,

    Plin. Ep. 5, 6, 10:

    fortiora remedia,

    Tac. A. 1, 29:

    humeri,

    Val. Fl. 1, 434:

    vincula,

    Sen. Hippol. 34: sol (with medius), powerful, i. e. fierce, hot, id. Med. 588:

    fortiora ad hiemes frumenta, legumina in cibo,

    Plin. 18, 7, 10, § 60:

    (vites) contra pruinas fortissimae,

    id. 14, 2, 4, § 23.—
    II.
    Mentally, strong, powerful, vigorous, firm, steadfast, stout, courageous, brave, manly, etc., answering to the Gr. andreios (very freq. in all periods and sorts of composition).
    A.
    Of human beings: fortis et constantis est, non perturbari in rebus asperis nec tumultuantem de gradu deici, ut dicitur;

    sed praesenti animo uti et consilio, nec a ratione discedere,

    Cic. Off. 1, 23, 80:

    temperantia libidinem (aspernatur), ignaviam fortitudo: itaque videas rebus injustis justos maxime dolere, imbellibus fortes,

    id. Lael. 13, 47:

    gladiatores fortes et animosos et se acriter ipsos morti offerentes servare cupimus,

    id. Mil. 34, 92:

    rebus angustis animosus atque Fortis appare,

    Hor. C. 2, 10, 22:

    viri fortes et magnanimi,

    Cic. Off. 1, 19, 63:

    vir fortis et acris animi magnique,

    id. Sest. 20, 45:

    boni et fortes et magno animo praediti,

    id. Rep. 1, 5; 1, 3:

    sapientissimi et fortissimi,

    id. ib. 2, 34:

    vir liber ac fortis,

    id. ib. 2, 19:

    horum omnium fortissimi sunt Belgae,

    Caes. B. G. 1, 1, 3:

    fortissimus vir,

    id. ib. 2, 25, 1; 2, 33, 4;

    3, 20, 2: hunc liberta securi Divisit medium, fortissima Tyndaridarum,

    Hor. S. 1, 1, 100:

    vis recte vivere? quis non? Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis Hoc age deliciis,

    id. Ep 1, 6, 30:

    seu quis capit acria fortis Pocula,

    id. S. 2, 6, 69: cavit, ne umquam infamiae ea res sibi esset, ut virum fortem decet, an honorable or worthy man, Ter. And. 2, 6, 13; cf.: FORCTIS frugi et bonus, sive validus, Paul. ex Fest. p. 84 Müll.; and:

    HORCTUM et FORCTUM pro bono dicebant,

    id. p. 102:

    ego hoc nequeo mirari satis, Eum sororem despondisse suam in tam fortem familiam... Familiam optimam occupavit,

    so respectable, honorable a family, Plaut. Trin. 5, 2, 9;

    (cf. bonus): vir ad pericula fortis,

    Cic. Font. 15, 33:

    nondum erant tam fortes ad sanguinem civilem,

    Liv. 7, 40, 2:

    vir contra audaciam fortissimus,

    Cic. Rosc. Am. 30, 85: vidi in dolore podagrae hospitem meum fortiorem, id. Fragm. ap. Non. 527, 33:

    imperator in proeliis strenuus et fortis,

    Quint. 12, 3, 5:

    virum fortem ac strenuum scio dixisse, etc.,

    Sall. C. 51, 16:

    si fortes fueritis in eo, quem nemo sit ausus defendere,

    if you had proceeded with vigor, energy, Cic. Verr. 2, 1, 1, § 3.— Poet., with dat.:

    fugacibus,

    Ov. M. 10, 543; and with inf.:

    fortis et asperas Tractare serpentes,

    Hor. C. 1, 37, 26:

    contemnere honores,

    id. S. 2, 7, 86:

    aurum spernere fortior Quam cogere,

    id. C. 3, 3, 50; Stat. Th. 10, 906.—Prov.:

    fortes fortuna adjuvat,

    fortune favors the brave, Ter. Phorm. 1, 4, 26; cf.:

    fortes enim non modo fortuna adjuvat, ut est in vetere proverbio, sed multo magis ratio,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11: audendum est;

    fortes adjuvat ipsa Venus,

    Tib. 1, 2, 16: fortibus est fortuna viris data, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 262 ed. Vahl.;

    for which: audentes fortuna iuvat,

    Verg. A. 10, 284; and:

    audentes deus ipse juvat,

    Ov. M. 10, 586); cf. also elliptically: sedulo, inquam, faciam: sed fortuna fortes;

    quare conare, quaeso,

    Cic. Fin. 3, 4, 16; id. Fam. 7, 25.—
    B.
    Of animals (rare):

    fortes ad opera boves,

    Col. 6, 1, 2:

    bestiae et fortiora animalia,

    Lact. 6, 10, 13.—
    C.
    Of inanim. and abstr. things:

    ex quo fit, ut animosior senectus sit quam adolescentia et fortior,

    Cic. de Sen. 22, 72:

    fortibus oculis,

    with eyes sparkling with courage, id. Att. 15, 11, 1:

    fortissimo et maximo animo ferre,

    id. Fam. 6, 13 fin.:

    animus,

    Hor. S. 2, 5, 20:

    pectus,

    id. Epod. 1, 14; id. S. 2, 2, 136:

    fortissimo quodam animi impetu,

    Cic. de Or. 3, 8, 31:

    acerrima et fortissima populi Romani libertatis recuperandae cupiditas,

    id. Phil. 12, 3, 7:

    in re publica forte factum,

    id. Att. 8, 14, 2:

    ut nullum paulo fortius factum latere posset,

    Caes. B. G. 3, 14, 8:

    fortia facta,

    Sall. C. 59, 6; id. J. 53, 8; Liv. 26, 39, 3; Curt. 7, 2, 38:

    opera,

    service, Liv. 40, 36, 11:

    consilia,

    id. 9, 11, 4; 25, 31, 6; Cic. Sest. 23, 57; Tac. H. 3, 67:

    solatia,

    id. A. 4, 8:

    nulla poterat esse fortior contra dolorem et mortem disciplina,

    Cic. Tusc. 2, 17, 41:

    acerrimae ac fortissimae sententiae,

    id. Cat. 3, 6, 13:

    oratio fortis et virilis,

    id. de Or. 1, 54, 231; cf.:

    genus dicendi forte, vehemens,

    id. ib. 3, 9, 32:

    non semper fortis oratio quaeritur, sed saepe placida, summissa, lenis,

    id. ib. 2, 43, 183:

    placidis miscentem fortia dictis,

    Ov. M. 4, 652:

    verba,

    Prop. 1, 5, 14.—Hence, adv.: fortĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Strongly, powerfully, vigorously (rare):

    astringere,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 25:

    verberare virgis uvas,

    Pall. Oct. 19.— Comp.:

    sublatis fortius manibus,

    Petr. 9:

    fortius attrahere lora,

    Ov. R. Am. 398:

    ardere,

    id. M. 6, 708.— Sup.:

    fortissime urgentes,

    Plin. 9, 8, 9, § 32:

    rigorem fortissime servat ulmus,

    id. 16, 40, 77, § 210. —
    2.
    (Acc. to II.) Strongly, powerfully, boldly, intrepidly, valiantly, bravely, manfully (very freq. in all periods and kinds of composition):

    quae (vincla, verbera, etc.) tulisse illum fortiter et patienter ferunt,

    Cic. Phil. 11, 3, 7; cf.:

    fortiter et sapienter ferre,

    id. Att. 14, 13, 3:

    fortiter excellenterque gesta,

    id. Off. 1, 18, 61:

    facere quippiam (with animose),

    id. Phil. 4, 2, 6:

    repudiare aliquid (with constanter),

    id. Prov. Cons. 17, 41:

    bellum gerere,

    id. Fl. 39, 98; cf.:

    sustinere impetum hostium,

    Caes. B. G. 2, 11, 4:

    perire,

    Hor. S. 2, 3, 42:

    absumptis rebus maternis atque paternis,

    manfully made away with, id. Ep. 1, 15, 27.— Comp.:

    pugnare,

    Caes. B. G. 2, 26, 2:

    evellere spinas animo an agro,

    Hor. Ep. 1, 14, 4:

    et melius secat res,

    id. S. 1, 10, 15.— Sup.:

    Dolabella injuriam facere fortissime perseverat,

    Cic. Quint. 8, 31:

    restitit hosti,

    Caes. B. G. 4, 12, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > fortis

  • 40 fortitudo

    fortĭtūdo, ĭnis, f. [fortis], strength.
    I.
    Physically (very rare).
    A.
    In gen.: haec feminalia de bysso retorta ob fortitudinem solent contexi, firmness, durability, Hier. Ep. 64, 10:

    galeae,

    Jul. Val. Rer. Gest. Al. 2, 25; cf.

    vini,

    Macr. S. 7, 6, 17.—
    B.
    Bodily strength in men and animals:

    hircorum,

    Phaedr. 4, 16, 6:

    corporis,

    Macr. S. 7, 9, 5:

    nervorum,

    id. ib. 7, 11, 8.— Absol. (opp. imbecillitas), Lact. 2, 2, 28; 2, 2, 67. —Far more freq. and class.,
    II.
    Mentally, firmness, manliness shown in enduring or undertaking hardship; fortitude, resolution, bravery, courage, intrepidity (cf. virtus):

    fortitudo est considerata periculorum susceptio et laborum perpessio,

    Cic. Inv. 2, 54, 163:

    fortitudo est, inquit (Chrysippus), scientia rerum perferendarum vel affectio animi in patiendo ac perferendo summae legi parens sine timore,

    id. Tusc. 4, 24, 53; cf.:

    fortitudo est animi affectio, cum in adeundo periculo et in labore ac dolore patiens, tum procul ab omni metu,

    id. ib. 5, 14, 41:

    quae (fortitudo) est dolorum laborumque contemptio... Fortitudinem quoque aliquo modo expediunt, cum tradunt rationem neglegendae mortis, perpetiendi doloris,

    id. Off. 3, 33, 117:

    fortitudo est rerum magnarum appetitio et rerum humilium contemptio et laboris cum utilitatis ratione perpessio,

    Auct. Her. 3, 2, 3; cf. ib. 4, 25, 35:

    probe definitur a Stoicis fortitudo, cum eam virtutem esse dicunt propugnantem pro aequitate,

    Cic. Off. 1, 19, 62 sq.:

    magnitudinis animi et fortitudinis est, nihil extimescere, omnia humana despicere, nihil quod homini accidere possit intolerandum putare,

    id. ib. 3, 27, 100:

    unde in laboribus et periculis fortitudo?

    id. Rep. 1, 2:

    illae sunt solae virtutes imperatoriae, labor in negotiis, fortitudo in periculis, industria in agendo, etc.,

    id. de Imp. Pomp. 11, 29:

    hoc sentire prudentiae est: facere fortitudinis,

    id. Sest. 40, 86: pro multitudine hominum et pro gloria belli atque fortitudinis, angustos se fines habere arbitrabantur (Helvetii), * Caes. B. G. 1, 2 fin.:

    fortitudinem Gallorum Germanorumque miramur,

    Quint. 8, 4, 20:

    malarum rerum audacia fortitudo vocatur,

    Sall. C. 52, 11.—In plur.: sunt igitur domesticae fortitudines non inferiores militaribus, proofs of valor, i. e. valiant decds, Cic. Off. 1, 2 fin.; Vitr. 10, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > fortitudo

См. также в других словарях:

  • Physically — Phys ic*al*ly, adv. In a physical manner; according to the laws of nature or physics; by physical force; not morally. [1913 Webster] I am not now treating physically of light or colors. Locke. [1913 Webster] 2. According to the rules of medicine …   The Collaborative International Dictionary of English

  • physically — phys|i|cally S3 [ˈfızıkli] adv 1.) in relation to your body rather than your mind or emotions →↑mentally, emotionally ↑emotionally ▪ She is young and physically fit. ▪ Do you find him physically attractive? ▪ I felt physically sick at the thought …   Dictionary of contemporary English

  • physically — phys|i|cal|ly [ fızıkli ] adverb ** 1. ) in a way that is related to your body or appearance: She came back from work exhausted, both physically and mentally. physically attractive physically active/fit a physically demanding job 2. ) used about… …   Usage of the words and phrases in modern English

  • physically */*/ — UK [ˈfɪzɪklɪ] / US adverb 1) in a way that is related to your body or appearance She came back from work exhausted, both physically and mentally. physically attractive physically active/fit a physically demanding job 2) used about things in the… …   English dictionary

  • physically — [ˈfɪzɪkli] adv 1) in a way that is related to your body or appearance physically attractive[/ex] physically active/fit[/ex] 2) used about things in the real world, rather than in your imagination or in stories It is physically impossible to be in …   Dictionary for writing and speaking English

  • physically — adv. Physically is used with these adjectives: ↑able, ↑abusive, ↑active, ↑afraid, ↑aggressive, ↑attached, ↑attractive, ↑capable, ↑challenging, ↑demanding, ↑disabled, ↑ …   Collocations dictionary

  • physically — physical ► ADJECTIVE 1) relating to the body as opposed to the mind. 2) relating to things perceived through the senses as opposed to the mind. 3) involving bodily contact or activity. 4) relating to physics or the operation of natural forces. ►… …   English terms dictionary

  • physically — adverb in accord with physical laws (Freq. 7) it is physically impossible • Derived from adjective: ↑physical …   Useful english dictionary

  • physically challenged — UK US adjective disabled in a way that prevents you from using part of your body properly Thesaurus: disability and people with disabilitieshyponym general words for illnesses, diseases and medical conditionssynonym * * * physically challenged,… …   Useful english dictionary

  • Physically Unable to Perform — is the term for a rule in the National Football League which allows teams to designate players as Physically Unable to Perform or PUP . Once they are designated as such, they are prohibited from practicing with the team. They can, however,… …   Wikipedia

  • physically challenged — adj AmE someone who is physically challenged has a problem with their body that makes it difficult for them to do things that other people can do easily …   Dictionary of contemporary English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»