Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

impius

  • 21 facinorose

    făcĭnŏrōsus ( facinĕrosus), a, um, adj. [facinus], criminal, villainous, atrocious, [p. 716] vicious (rare but class.):

    quintum genus est parricidarum, sicariorum, denique omnium facinorosorum,

    Cic. Cat. 2, 10, 22; id. Cael. 6, 13; id. de Or. 2, 58, 237; id. Rep. 3, 17:

    injuriosa facinorosaque vita,

    id. Leg. 1, 14, 40:

    impius et facinorosus animus,

    Just. 24, 2, 1.— Comp.:

    facinorosior,

    id. 16, 4.— Sup.:

    facinorosissimi sicarii,

    Cic. Sest. 38, 81; Vulg. 2 Macc. 8, 34.— Adv.: făcĭ-nŏrōse, viciously, scandalously, August. Inn. 76, 1; id. cont. Sec. Resp. Jul. 5, 64.

    Lewis & Short latin dictionary > facinorose

  • 22 facinorosus

    făcĭnŏrōsus ( facinĕrosus), a, um, adj. [facinus], criminal, villainous, atrocious, [p. 716] vicious (rare but class.):

    quintum genus est parricidarum, sicariorum, denique omnium facinorosorum,

    Cic. Cat. 2, 10, 22; id. Cael. 6, 13; id. de Or. 2, 58, 237; id. Rep. 3, 17:

    injuriosa facinorosaque vita,

    id. Leg. 1, 14, 40:

    impius et facinorosus animus,

    Just. 24, 2, 1.— Comp.:

    facinorosior,

    id. 16, 4.— Sup.:

    facinorosissimi sicarii,

    Cic. Sest. 38, 81; Vulg. 2 Macc. 8, 34.— Adv.: făcĭ-nŏrōse, viciously, scandalously, August. Inn. 76, 1; id. cont. Sec. Resp. Jul. 5, 64.

    Lewis & Short latin dictionary > facinorosus

  • 23 impie

    impĭē ( inp-), adv., v. impius fin.

    Lewis & Short latin dictionary > impie

  • 24 impietas

    impĭĕtas ( inp-), ātis, f. [impius], want of reverence or respect, irreverence, ungodliness, impiety, undutifulness, disloyalty (rare but class.):

    nihil est quod tam miseros faciat quam impietas et scelus,

    Cic. Fin. 4, 24, 66; Ov. M. 4, 4: impietatis duces, of disloyalty, treason to one ' s country, Cic. Lael. 12, 42:

    impietatem punire voluit (legum lator),

    i. e. undutifulness to parents, Quint. 7, 1, 52; Suet. Vit. Luc.; cf. Ov. M. 8, 477:

    Albucilla defertur impietatis in principem,

    of high-treason, Tac. A. 6, 47; Plin. Pan. 33, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > impietas

  • 25 impio

    impĭo ( inp-), āvi, ātum, 1, v. a. [impius], to render impious or sinful, to stain or defile with sin, to pollute (ante- and postclass.): si erga parentem aut deos me impiavi, [p. 904] Plaut. Rud. 1, 3, 8:

    impias, ere, te! oratorem verberas,

    id. Poen. 1, 2, 173:

    cor coinquinatum vitiis,

    Prud. Hymn. Ant. Somn. 53:

    cruore humano aspersus atque impiatus,

    App. M. 1, p. 110; cf.:

    reus tot caedibus impiatus,

    id. ib. 3, p. 131:

    thalamos tanto facinore,

    Sen. Hippol. 1185:

    oculos,

    Pacat. Pan. Th. 43.— Pass. impers.: toties Romanis impiatum est, quoties triumphatum, Minuc. Fel. Oct. 25.

    Lewis & Short latin dictionary > impio

  • 26 inpie

    impĭē ( inp-), adv., v. impius fin.

    Lewis & Short latin dictionary > inpie

  • 27 inpietas

    impĭĕtas ( inp-), ātis, f. [impius], want of reverence or respect, irreverence, ungodliness, impiety, undutifulness, disloyalty (rare but class.):

    nihil est quod tam miseros faciat quam impietas et scelus,

    Cic. Fin. 4, 24, 66; Ov. M. 4, 4: impietatis duces, of disloyalty, treason to one ' s country, Cic. Lael. 12, 42:

    impietatem punire voluit (legum lator),

    i. e. undutifulness to parents, Quint. 7, 1, 52; Suet. Vit. Luc.; cf. Ov. M. 8, 477:

    Albucilla defertur impietatis in principem,

    of high-treason, Tac. A. 6, 47; Plin. Pan. 33, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > inpietas

  • 28 inpio

    impĭo ( inp-), āvi, ātum, 1, v. a. [impius], to render impious or sinful, to stain or defile with sin, to pollute (ante- and postclass.): si erga parentem aut deos me impiavi, [p. 904] Plaut. Rud. 1, 3, 8:

    impias, ere, te! oratorem verberas,

    id. Poen. 1, 2, 173:

    cor coinquinatum vitiis,

    Prud. Hymn. Ant. Somn. 53:

    cruore humano aspersus atque impiatus,

    App. M. 1, p. 110; cf.:

    reus tot caedibus impiatus,

    id. ib. 3, p. 131:

    thalamos tanto facinore,

    Sen. Hippol. 1185:

    oculos,

    Pacat. Pan. Th. 43.— Pass. impers.: toties Romanis impiatum est, quoties triumphatum, Minuc. Fel. Oct. 25.

    Lewis & Short latin dictionary > inpio

  • 29 lucrum

    lū̆crum, i, n. [root laf-; Gr. laô, apolauô; Goth. Laun; Germ. Lohn; cf. Laverna], gain, profit, advantage (syn.: quaestus, compendium; cf.: commodum, fructus).
    I.
    Lit.:

    rem gero et facio lucrum,

    Plaut. Pers. 4, 3, 34:

    quoi di sunt homini propitii lucrum ei obiciunt,

    id. Curc. 4, 2, 44:

    non ego omnino lucrum omne esse utile homini existumo,

    id. Capt. 2, 2, 75:

    lucrum facere (opp. damnum facere),

    id. ib. 2, 2, 77:

    vendendi quaestu et lucro ducerentur,

    Cic. Tusc. 5, 3, 9:

    aliquid ad praedam lucrumque revocare,

    id. Phil. 3, 12, 30:

    qui ex publicis vectigalibus tanta lucra fecit,

    id. Verr. 2, 3, 38, § 86:

    frumentaria lucra exigere,

    id. ib. 2, 3, 37, §

    85: dat de lucro, nihil detrahit de vivo: minus igitur lucri facit,

    id. Fl. 37, 91:

    lucri bonus est odor ex re qualibet,

    Juv. 14, 208: lucro est, it is profitable, advantageous:

    nobis lucro fuisti potius quam decori tibi,

    Plaut. As. 1, 3, 40:

    amanti amoenitas malo est, nobis lucro,

    id. Men. 2, 3, 5:

    quod in divinis rebus sumptumst sapienti lucrost,

    id. Mil. 3, 1, 81; id. Cist. 1, 1, 52: ponere or deputare in lucro, to count as gain:

    omne id deputare esse in lucro,

    Ter. Phorm. 2, 1, 16; 21:

    id ego in lucris pono,

    Cic. Fam. 7, 24, 1; cf.:

    quem sors dierum cunque dabit lucro Appone,

    Hor. C. 1, 9, 14:

    in lucro, quae datur hora, mihi est,

    Ov. Tr. 1, 3, 67: lucri facere, to gain, get the credit of:

    quae ille universa naturali quodam bono fecit lucri,

    Nep. Thras. 1;

    v. lucrifacio: lucrum et damnum,

    profit and loss, Gai. Inst. 3, 150; Ulp. Fragm. 25, 15; cf.:

    qui mensis damnis, quae dentur tempora lucro,

    Juv. 6, 571: quom scis jam senex, tum in otium Te conloces, dum potis ames;

    id jam lucrist, Quor vivas,

    Plaut. Merc. 3, 2, 10:

    de lucro prope jam quadriennium vivimus,

    i. e. as by a miracle, in constant, imminent danger of death, Cic. Fam. 9, 17, 1:

    de lucro tibi vivere me scito,

    Liv. 40, 8, 2:

    qui (Mercurius) me in mercimoniis Juvit lucrisque quadruplicavit rem meam,

    Plaut. Stich. 3, 1, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Love of gain, avarice:

    lucri pallida tabes,

    Luc. 4, 96:

    impius lucri furor,

    Sen. Hippol. 4, 540.—
    B.
    Wealth, riches:

    omne lucrum tenebris alta premebat humus,

    Ov. Am. 3, 8, 35:

    periculosum semper putavi lucrum,

    Phaedr. 5, 4, 8:

    non turpe lucrum sectantes,

    Vulg. 1 Tim. 3, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > lucrum

  • 30 n'

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > n'

  • 31 ne

    1.
    (old forms nei and ni; v. the foll.), adv. and conj., the primitive Latin negative particle, no, not; whereas the negative particle non is a derivative (v. non init.) [prob. of pronominal origin; cf. the Anglo-Saxon na and ne (Engl. no), whence naht (Engl. not) is derived; Sanscr. na, not].
    I.
    Adv., with a single word of a proposition (in early Latin): NE MINVS TRINVM NOVNDINVM, not less than, etc., S. C. de Bacch.; cf. with DVM NE MINVS SENATORIBVS C. ADESENT, twice in the same S. C.;

    and in the form ni: DVM NI MINVS VIGINTI ADSIENT,

    Inscr. Grut. 207, 3. So too:

    DVM NE AMPLIOREM MODVM PRATORVM HABEANT QVAM, etc.,

    Inscr. Orell. 3121 (Sententia de finibus inter Genuates et Viturios regundis lata A. U. C. 637). So, ne minores (verres) quam semestres, Varr. R. R. 2, 4, 21. In the time of Plautus the usage was unsettled, non and ne being used indifferently for simple negation; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 105; Brix ad Plaut. Trin. 1156.—
    2.
    To this is allied the adverbial use of ne in all periods of the language.
    a.
    Ne... quidem, applies the negation with emphasis to the word between them, not even:

    ne sues quidem id velint, non modo ipse,

    Cic. Tusc. 1, 38, 92:

    ne in oppidis quidem... ne in fanis quidem,

    id. Verr. 2, 4, 1, § 2:

    Philippus non item: itaque ne nos quidem,

    id. Att. 14, 12, 2:

    nulla ne minima quidem aura fluctus commovente,

    id. Tusc. 5, 6, 16:

    non potest dici satis, ne cogitari quidem, quantum, etc.,

    id. Mil. 29, 78:

    vita beata, quam ne in deo quidem esse censes, nisi, etc.,

    id. N. D. 1, 24, 67:

    ut in foro et in judicio... ne non timere quidem sine aliquo timore possimus,

    id. Mil. 1, 2:

    ne tondere quidem Vellera possunt,

    Verg. G. 3, 561;

    so after a negative, repeating it with emphasis: non enim praetereundum est ne id quidem,

    Cic. Verr. 2, 1, 60, § 155:

    nulla species ne excogitari quidem potest ornatior,

    id. de Or. 3, 45, 179:

    non praetermittam ne illud quidem,

    id. Q. Fr. 2, 5, 2:

    Caesar negat se ne Graeca quidem meliora legisse,

    id. ib. 2, 16, 5:

    numquam illum ne minima quidem re offendi,

    id. Lael. 27, 103; Liv. 28, 42, 16; but when ne... quidem precedes, the negative of the principal verb is omitted:

    sine quā ne intellegi quidem ulla virtus potest,

    Cic. Tusc. 2, 13, 31:

    neque enim ipsius quidem regis abhorrebat animus,

    Liv. 29, 12, 10: ne quidem (with no intervening word), not even (late Lat.), Gai Inst. 1, 67; id. ib. 3, 93.—
    b.
    In composition, to make an absolute negation of the principal idea. So in neque and nequiquam; also in nescio and nevolo; and in nefas, nefandus, nepus (for non purus), nequeo, neuter, neutiquam; in nemo, nego, nihil, nullus, numquam, and nusquam; and, lastly, with a paragogic c before o: necopinans and neglego; negotium (i. e. nec-lego; nec-otium). —
    B.
    With a proposition (in all periods of the language, and exclusively),
    1.
    In imperative sentences, to signify that something must not be done.
    (α).
    With imper.: SI HOMINEM FVLMEN IOVIS OCCISIT, NE SVPRA GENVA TOLLITOR, let him not be raised, Leg. Reg.: HOMINEM MORTVVM IN VRBE NE SEPELITO NEVE VRITO, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23; cf.: MVLIERES GENAS NE RADVNTO NEVE LESSVM FVNERIS ERGO HABENTO, ib.: SI NOLET, ARCERAM NE STERNITO, let him not spread, he need not spread, ib. (cf. Gell. 20, 1, 25):

    VECTIGAL INVITEI DARE NEI DEBENTO,

    Inscr. Orell. 3121; cf.

    art. ni, II.: abi, ne jura: satis credo,

    Plaut. Pers. 4, 3, 20; 4, 5, 5:

    ah, ne saevi tantopere,

    Ter. And. 5, 2, 27:

    impius ne audeto placare donis iram deorum,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,

    Verg. A. 6, 832.—
    (β).
    With subj.:

    ne me moveatis,

    Plaut. Mil. 4, 9, 1:

    si certum est facere, facias: verum ne post conferas Culpam in me,

    Ter. Eun. 2, 3, 96:

    si denique veritas extorquebit, ne repugnetis,

    Cic. Clu. 2, 6:

    ne pudori Sit tibi Musa lyrae sollers,

    Hor. A. P. 406.—
    2.
    In wishes and asseverations: ne id Juppiter Opt. Max. sineret, etc., might Jupiter forbid it! etc., Liv. 4, 2; cf.:

    ne istuc Juppiter Opt. Max. sirit, etc.,

    id. 28, 28.—With utinam: utinam ne in nemore Pelio securibus Caesa accedisset abiegna ad terram trabes, would that not, Enn. ap. Cic. Top. 16, 61 (Trag. v. 280 Vahl.): utinam ne umquam, Mede Colchis cupido corde pedem extulisses, Enn ap. Non. 297, 18 (Trag. v. 311 ib.):

    illud utinam ne vere scriberem!

    Cic. Fam. 5, 17, 3; v. utinam.—With si:

    ne vivam, si scio,

    may I not live, may I die, if I know, Cic. Att. 4, 16, 8:

    sed ne vivam, si tibi concedo,

    id. Fam. 7, 23, 19:

    ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio,

    id. ib. 16, 13, 1.—
    3.
    In concessive and restrictive clauses (conceived as softened commands; cf. II. init.).
    (α).
    In concessions, nemo is, inquies, umquam fuit. Ne fuerit:

    ego enim, etc.,

    there may not have been; suppose there was not, Cic. Or. 29, 101; cf.:

    pugnes omnino, sed cum adversario facili. Ne sit sane: videri certe potest,

    id. Ac. 2, 26, 85; 2, 32, 102:

    ne sit sane summum malum dolor: malum certe est,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    ne sint in senectute vires: ne postulantur quidem vires a senectute,

    id. Sen. 11, 34:

    ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, quoniam nihil esse potest, nisi quod attigimus aut vidimus,

    id. N. D. 1, 31, 88; Liv. 31, 7:

    nec porro malum, quo aut oppressus jaceas, aut, ne opprimare, mente vix constes?

    though you be not crushed; supposing you are not crushed, Cic. Tusc. 4, 17, 39.—
    (β).
    In restrictive clauses:

    sint sane liberales ex sociorum fortunis, sint misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, etc.,

    only let them not; if they only will not, Sall. C. 52, 12. So, dum ne, dummodo ne, modo ne, and dum quidem ne; v. dum and modo: me vero nihil istorum ne juvenem quidem movit umquam: ne nunc senem, much less now I am old = nedum, Cic. Fam. 9, 26, 2; cf.:

    vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes,

    Plaut. Am. 1, 1, 174: scuta si homines inviti dant, etsi ad salutem communem dari sentiunt: ne quem putetis sine maximo dolore argentum caelatum domo protulisse, much less can you suppose, etc., Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52; Liv. 3, 52.—
    4.
    In clauses which denote a purpose or result.
    a.
    Ut ne, that not, lest, so that not (very rare after the August. period; in Livy only in a few doubtful passages; in Cæsar, Seneca, and Tacitus not at all; v. under II.): quos ego ope meā Pro incertis certos... Dimitto, ut ne res temere tractent turbidas, Enn. ap. Cic. de Or. 1, 45, 199 (Trag v. 189 Vahl.): vestem ut ne inquinet, Plaut. Capt. 2, 2, 17. pergunt turbare usque, ut ne quid possit conquiescere, id. Most. 5, 1, 12:

    haec mihi nunc cura est maxima, ut ne cui meae Longinquitas aetatis obstet,

    Ter. Hec. 4, 2, 19:

    ego, pol, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris,

    id. Eun. 5, 4, 19:

    excitandam esse animadversionem et diligentiam, ut ne quid inconsiderate negligenterque agamus,

    Cic. Off. 1, 29, 103:

    equidem soleo dare operam, ut de suā quisque re me ipse doceat, et, ut ne quis alius assit, quo, etc.,

    id. de Or. 2, 24, 102.—
    b.
    Ut... ne separated:

    quam plurimis de rebus ad me velim scribas, ut prorsus ne quid ignorem,

    Cic. Att. 3, 10, 3:

    ut causae communi salutique ne deessent,

    id. Verr. 2, 4, 63, § 140:

    lata lex est, ne auspicia valerent, ut omnibus fastis diebus legem ferri liceret: ut lex Aelia, lex Fufia ne valeret,

    id. Sest. 15, 33; id. N. D. 1, 7, 17:

    vos orant atque obsecrant, judices, ut in actore causae suae deligendo vestrum judicium ab suo judicio ne discrepet,

    id. Div. in Caecil. 4, 14.—
    c.
    Qui ne, quo ne, and quomodo ne (ante- and post-class. for ut ne):

    ego id agam, mihi qui ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 35:

    moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret, aversusque a duce assistit,

    Dict. Cret. 4, 11: quaeritis maximis sumptibus faciendis, quomodo ne tributa conferatis, Gr. hôs mê, Rutil. Lup. 1, 9.
    II.
    In the several uses of the adv. ne, described above, the transition to its use to connect clauses is clearly seen (v. esp. I. B. 3. and 4.). In intentional clauses, and after verbs of fearing and avoiding, ne becomes a conjunction.
    A.
    In intentional clauses for ut ne, that not, lest: nolite, hospites, ad me adire: ilico isti! Ne contagio mea bonis umbrave obsit, approach me not; let not my presence harm you, i. e. lest my presence should harm you, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 12, 26 (Trag. v. 405 Vahl.):

    omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt... ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1; 1, 7, 12; 1, 5, 9:

    Caesarem complexus obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20.—Esp. after verbs expressing forethought, care, etc.:

    vide sis, ne quid imprudens ruas,

    Ter. Heaut. 2, 3, 128:

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    Cocceius, vide, ne frustretur,

    Cic. Att. 12, 18, 3 et saep.—
    B.
    After verbs signifying to fear, frighten, etc. (esp. metuo, timeo, vereor, horreo, paveo, terreo, conterreo; also, timor est, metus est, spes est, periculum est), to express the wish that something may not take place; represented in English by that (because in English the particle depends on the idea of fearing, not of wishing):

    metuo et timeo, ne hoc tandem propalam flat,

    that it will be discovered, Plaut. Mil. 4, 8, 38:

    timeo ne malefacta mea sint inventa omnia,

    id. Truc. 4, 2, 61:

    vereor ne quid Andria apportet mali,

    Ter. And. 1, 1, 46:

    metuebat ne indicarent,

    Cic. Mil. 21, 57:

    mater cruciatur et sollicita est, ne filium spoliatum omni dignitate conspiciat,

    id. Mur. 41, 88:

    hic ne quid mihi prorogetur, horreo,

    id. Att. 5, 21, 3:

    id paves, ne ducas tu illam, tu autem ut ducas,

    Ter. And. 2, 2, 12:

    esse metus coepit, ne, etc.,

    Ov. M. 7, 715:

    terruit gentīs, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae,

    Hor. C. 1, 2, 5:

    non periclumst, nequid recte monstres,

    Plaut. Ps. 1, 3, 55:

    pavor ceperat milites, ne mortiferum esset vulnus,

    Liv. 24, 42 —
    b.
    When the dependent clause is negative, with non or nihil, that not:

    vereor ne exercitum firmum habere non possit,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    unum vereor ne senatus Pompeium nolit dimittere,

    id. ib. 5, 18, 1:

    timeo ne non impetrem,

    id. ib. 9, 6, 6; id. Tusc. 1, 31, 76.—
    c.
    With the negative before the verb:

    non vereor, ne quid temere facias,

    Cic. Fam. 2, 7, 1; 2, 1, 4:

    timere non debeo, ne non iste illā cruce dignus judicetur,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171.—
    C.
    After verbs signifying to avoid, warn, hinder, forbid, refuse (caveo, impedio, resisto, interdico, refuto, rarely veto), instead of the simple object, that not, lest:

    qui cavet, ne decipiatur, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 5:

    cavete, judices, ne nova proscriptio instaurata esse videatur,

    Cic. Rosc. Am. 53, 153; id. Fam. 3, 12, 4;

    v. caveo: casus quidam ne facerem impedivit,

    Cic. Fat. 1, 1:

    unus ne caperetur urbs causa fuit,

    Liv. 34, 39. [p. 1194]
    2.
    - (also apocopated n' and only n), interrog. and enclit. part. [weakened from nē]. It simply inquires, without implying either that a negative or an affirmative reply is expected (cf. num, nonne), and emphasizes the word to which it is joined;

    which is always, in classic Latin, the first word of the clause (ante- class. after other words: sine dote uxoremne?

    Plaut. Trin. 2, 2, 94; 1, 2, 141; id. As. 5, 2, 78; id. Mil. 3, 1, 92). In direct questions it is translated by giving an interrogative form to the sentence; in indirect interrogations by whether.
    (α).
    In direct interrogations, with indic.:

    meministine me in senatu dicere? etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    potestne rerum major esse dissensio?

    id. Fin. 3, 13, 44:

    tune id veritus es?

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    jamne vides, belua, jamne sentis? etc.,

    id. Pis. 1, 1:

    quid, si etiam falsum illud omnino est? tamenne ista tam absurda defendes?

    id. N. D. 1, 29, 81; cf. id. Rosc. Am. 15, 44:

    quiane auxilio juvat ante levatos?

    Verg. A. 4, 538:

    tun' te audes Sosiam esse dicere?

    Plaut. Am. 1, 1, 217:

    valuistin?

    id. Trin. 1, 2, 12.—After an elided s:

    satin habes, si feminarum nulla'st: quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11:

    pergin autem?

    id. ib. 1, 3, 41:

    vin commutemus?

    id. Trin. 1, 2, 21 al. —
    (β).
    Esp. with rel. pron.; ellipt.: quemne ego servavi? i. e. do you mean the one whom? etc., Plaut. Mil. 1, 1, 13: quodne vobis placeat, displiceat mihi? can it be that what pleases? etc., id. ib. 3, 1, 19; id. Merc. 3, 3, 12; id. Am. 2, 2, 65;

    so quin for quine,

    id. Trin. 2, 2, 79 Brix ad loc.; id. Bacch. 2, 3, 98; id. Most. 3, 2, 50 al.—So with ut and si:

    utine adveniens vomitum excutias mulieri?

    Plaut. Merc. 3, 3, 15; id. Rud. 4, 4, 19:

    sin, saluti quod tibi esse censeo, id. consuadeo,

    id. Merc. 1, 2, 32.—
    (γ).
    In indirect interrogations, with subj., whether:

    ut videamus, satisne ista sit justa defectio,

    Cic. Ac. 1, 12, 43:

    Publilius iturusne sit in Africam et quando, ex Aledio scire poteris,

    id. Att. 12, 24, 1:

    videto vasa, multane sient,

    Cato, R. R. 1:

    quem imitari possimusne, ipse liber erit indicio,

    Varr. L. L. 7, § 4 Müll.; cf. id. ib. 10, § 9.—
    (δ).
    Sometimes affixed to an interrogative pronoun, Plaut. Cist. 4, 1, 2:

    quone malo mentem concussa? Timore deorum,

    Hor. S. 2, 3, 295; cf.:

    uterne Ad casus dubios fidet sibi certius?

    id. ib. 2, 2, 107; and:

    illa rogare: Quantane?

    id. ib. 2, 3, 317.—
    (ε).
    -ne is sometimes used for nonne, where an affirmative reply is expected:

    misine ego ad te epistulam?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 22; id. Trin. 1, 2, 92; 99; id. Most. 2, 1, 15:

    rectene interpretor sententiam tuam,

    Cic. Tusc. 3, 17, 37; id. Fin. 2, 32, 104.—
    (ζ).
    Rarely = num:

    potestne virtus servire?

    Cic. de Or. 1, 52, 226:

    potesne dicere?

    id. Tusc. 1, 27, 67; id. Sen. 16, 56.—
    b.
    With an, annon, or anne, in the second interrogation, v. an.—With necne, v. neque.—Sometimes pleonastic with utrum, followed by an (mostly anteclass.):

    est etiam illa distinctio, utrum illudne non videatur aegre ferendum... an, etc.,

    Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    sed utrum strictimne attonsurum dicam esse an per pectinem, nescio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 18 Brix ad loc.; id. Most. 3, 1, 151; id. Bacch. 1, 1, 42; cf. Madv. Gram. § 452, obs. 1.—Sometimes, in the second interrogation, ne for an (mostly poet.):

    Smyrna quid et Colophon? Majora minorane fama?

    Hor. Ep. 1, 11, 3:

    ut in incerto fuerit, vicissent victine essent,

    Liv. 5, 28, 5:

    cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret,

    Nep. Iphicr. 3, 4.
    3.
    , interj. (incorrectly written nae), = nai, nê, truly, verily, really, indeed (only joined with pers. pron. ego, tu, and with the demonstratives ille, iste, hic, and their advv.; in class, prose usually with a conditional clause).
    I.
    In gen.:

    ne ego homo infelix fui, Qui non alas intervelli,

    Plaut. Am. 1, 1, 169; cf.:

    ne ego haud paulo hunc animum malim quam, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 42, 99:

    ne ego, inquam, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime,

    id. Brut. 71, 249. So, ne tu, etc., id. Phil. 2, 2, 3; Ter. Eun. 2, 2, 54; Liv. 26, 6, 15: ne ille, Naev. ap. Non. 73, 18 (Trag. Rel. p. 9 v. 40 Rib.); Plaut. Ps. 3, 1, 3; Cic. Cat. 2, 3, 6:

    ne iste,

    Ter. And. 2, 1, 24; id. Heaut. 4, 1, 8 al.—
    II.
    Connected with other affirmative particles, as hercle, edepol, mecastor, medius fidius:

    ne tu hercle,

    Plaut. As. 2, 4, 6; id. Curc. 1, 3, 38: ne ille hercle, id. Bacch. 2, 3, 76:

    edepol ne ego,

    id. Men. 5, 5, 10:

    edepol ne tu,

    id. ib. 1, 2, 50:

    ne ista edepol,

    id. Am. 2, 2, 213:

    ne istuc mecastor,

    id. Men. 5, 1, 34 (729 Ritschl):

    ne ille, medius fidius,

    Cic. Tusc. 1, 30, 74; cf.:

    medius fidius ne tu,

    id. Att. 4, 4, 6, § 2.— Rarely with a pron. poss.:

    edepol ne meam operam, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 1. (All passages in which ne stands in classic prose without a pronoun are probably corrupt; cf. Haase in Reisig's Vorles. p. 379 sq.; v. Liv. 26, 31, 10; 34, 4, 16 Weissenb.)

    Lewis & Short latin dictionary > ne

  • 32 novale

    nŏvālis, e, adj. [novus], in agriculture, that is ploughed anew or for the first time:

    ager restibilis, qui restituitur ac reseritur quotquot annis: contra qui intermittitur, a novando novalis,

    Varr. L. L. 5, § 39 Müll.; cf. id. ib. 6, § 59; Paul. ex Fest. p. 174 Müll. —Hence,
    II.
    Subst.: nŏvālis, is, f. (sc. terra), and nŏvāle, is, n. (sc. solum).
    1.
    Fallow land:

    alternis idem tonsas cessare novales,

    Verg. G. 1, 71:

    quae numquam vacuo solita est cessare novali... se nescit humus,

    Ov. P. 1, 4, 13; Pall. 1, 6; 2, 10:

    novale est, quod alternis annis seritur,

    Plin. 18, 19, 49, § 176; Col. 2, 2, 14: pabula fesso praebere novali, id. poët. 10, 84.—
    2.
    A field that has been ploughed for the first time:

    talis fere est in novalibus, caesā vetere silvā,

    Plin. 17, 5, 3, § 39; Dig. 47, 21, 3:

    novalis (dicitur), ubi fuit satum antequam secunda aratione renovetur,

    Varr. R. R. 1, 29, 1.—Hence,
    B.
    Transf.
    1.
    Unploughed land, meadow-land: ille subacto et puro solo gaudet, hic novali graminosoque gaudet, [p. 1219] Col. 6, praef. 1.—
    2.
    A cultivated field ( poet.):

    impius haec tam culta novalia miles habebit?

    Verg. E. 1, 71:

    dira novalia Cadmi,

    Stat. Th. 3, 644.—
    3.
    The standing crops:

    nec prius inde domum quam tota novalia saevos In ventres abeant (boum),

    Juv. 14, 148.

    Lewis & Short latin dictionary > novale

  • 33 novalis

    nŏvālis, e, adj. [novus], in agriculture, that is ploughed anew or for the first time:

    ager restibilis, qui restituitur ac reseritur quotquot annis: contra qui intermittitur, a novando novalis,

    Varr. L. L. 5, § 39 Müll.; cf. id. ib. 6, § 59; Paul. ex Fest. p. 174 Müll. —Hence,
    II.
    Subst.: nŏvālis, is, f. (sc. terra), and nŏvāle, is, n. (sc. solum).
    1.
    Fallow land:

    alternis idem tonsas cessare novales,

    Verg. G. 1, 71:

    quae numquam vacuo solita est cessare novali... se nescit humus,

    Ov. P. 1, 4, 13; Pall. 1, 6; 2, 10:

    novale est, quod alternis annis seritur,

    Plin. 18, 19, 49, § 176; Col. 2, 2, 14: pabula fesso praebere novali, id. poët. 10, 84.—
    2.
    A field that has been ploughed for the first time:

    talis fere est in novalibus, caesā vetere silvā,

    Plin. 17, 5, 3, § 39; Dig. 47, 21, 3:

    novalis (dicitur), ubi fuit satum antequam secunda aratione renovetur,

    Varr. R. R. 1, 29, 1.—Hence,
    B.
    Transf.
    1.
    Unploughed land, meadow-land: ille subacto et puro solo gaudet, hic novali graminosoque gaudet, [p. 1219] Col. 6, praef. 1.—
    2.
    A cultivated field ( poet.):

    impius haec tam culta novalia miles habebit?

    Verg. E. 1, 71:

    dira novalia Cadmi,

    Stat. Th. 3, 644.—
    3.
    The standing crops:

    nec prius inde domum quam tota novalia saevos In ventres abeant (boum),

    Juv. 14, 148.

    Lewis & Short latin dictionary > novalis

  • 34 obfirmo

    offirmo ( obf-), āvi, ātum, 1, v. a. and n. [ob-firmo], to render firm, durable, or steadfast (class. only in the P. a.).
    I.
    Lit.:

    pertica, quā stabuli fores offirmari solebant, arrepta,

    to fasten, bolt, App. M. 7, p. 200:

    corium,

    id. ib. —
    II.
    Trop., to hold fast to, persevere in:

    certum offirmare est viam me, quam decrevi persequi,

    Ter. Hec. 3, 5, 4:

    se,

    to persist, be obstinate, id. Heaut. 5, 5, 8:

    vir impius procaciter obfirmat vultum suum,

    Vulg. Prov. 21, 29:

    faciem,

    id. Ezek. 4, 3:

    spiritus,

    id. Dan. 5, 20.—So without se, neutr.: censen' posse me offirmare? Ter Eun. 2, 1, 11.—With inf.:

    offirmastin' oc cultare, quo te immittas, pessume?

    Plaut. Pers. 2, 2, 40.—Hence, offirmātus ( obf-), a, um, P. a., firm, resolute, obstinate:

    animus fortis atque offirmatus,

    Plaut. Am. 2, 2, 15:

    satin offirmatum quod mihi erat, id me exorat,

    settled, resolved on, id. Bacch. 5, 2, 83.— Comp.:

    mihi videtur illius voluntas obstinatior et in hāc iracundiā offirmatior,

    Cic. Att. 1, 11, 1.— Adv.: offirmātē ( obf-), firmly, stubbornly (post-Aug.):

    offirmate resistere,

    Suet. Tib. 25.

    Lewis & Short latin dictionary > obfirmo

  • 35 offirmo

    offirmo ( obf-), āvi, ātum, 1, v. a. and n. [ob-firmo], to render firm, durable, or steadfast (class. only in the P. a.).
    I.
    Lit.:

    pertica, quā stabuli fores offirmari solebant, arrepta,

    to fasten, bolt, App. M. 7, p. 200:

    corium,

    id. ib. —
    II.
    Trop., to hold fast to, persevere in:

    certum offirmare est viam me, quam decrevi persequi,

    Ter. Hec. 3, 5, 4:

    se,

    to persist, be obstinate, id. Heaut. 5, 5, 8:

    vir impius procaciter obfirmat vultum suum,

    Vulg. Prov. 21, 29:

    faciem,

    id. Ezek. 4, 3:

    spiritus,

    id. Dan. 5, 20.—So without se, neutr.: censen' posse me offirmare? Ter Eun. 2, 1, 11.—With inf.:

    offirmastin' oc cultare, quo te immittas, pessume?

    Plaut. Pers. 2, 2, 40.—Hence, offirmātus ( obf-), a, um, P. a., firm, resolute, obstinate:

    animus fortis atque offirmatus,

    Plaut. Am. 2, 2, 15:

    satin offirmatum quod mihi erat, id me exorat,

    settled, resolved on, id. Bacch. 5, 2, 83.— Comp.:

    mihi videtur illius voluntas obstinatior et in hāc iracundiā offirmatior,

    Cic. Att. 1, 11, 1.— Adv.: offirmātē ( obf-), firmly, stubbornly (post-Aug.):

    offirmate resistere,

    Suet. Tib. 25.

    Lewis & Short latin dictionary > offirmo

  • 36 permisceo

    per-misceo, scŭi, stum, and xtum, 2, v. a., to mix or mingle together; to commingle, intermingle.
    I.
    Lit.:

    naturam cum materiā,

    Cic. Univ. 7:

    permixti cum suis fugientibus,

    Caes. B. G. 7, 62:

    permixtum senatui populi concilium,

    Liv. 21, 14:

    equites turbae hostium,

    id. 39, 51:

    fructus acerbitate permixti,

    Cic. Planc. 38, 92; Plin. 28, 17, 67, § 231:

    generique cruorem Sanguine cum soceri permiscuit impius ensis,

    Ov. M. 14, 801:

    omnes in oratione esse quasi permixtos et confusos pedes,

    Cic. Or. 57, 195:

    (gagates lapis) medetur strumis cerae permixtus,

    Plin. 36, 19, 34, § 142:

    corpora viva permista sepultis,

    Luc. 2, 152:

    alicui totum ensem,

    to plunge his whole sword into his body, Sil. 10, 259.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to mix or mingle together; to commingle, intermingle:

    ne tuas sordes cum clarissimorum virorum splendore permisceas,

    Cic. Vatin. 5, 13:

    tristia laetis,

    Sil. 13, 385:

    geminas e sanguine matris permistura domos,

    Luc. 2, 333:

    acerbitas morum ne vino quidem permista,

    Cic. Phil. 12, 11, 26.—Of language:

    quibus (intervallis longis et brevibus) implicata atque permixta oratio,

    Cic. Or. 56, 187.—
    B.
    In partic., to confound, disturb, throw into confusion, Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    omnia,

    id. Planc. 17, 41; cf.:

    omnia divina humanaque jura permiscentur,

    Caes. B. C. 1, 6 fin.:

    domum,

    Verg. A. 7, 348; Sall. J. 5, 2:

    Graeciam,

    Cic. Or. 9, 20:

    omnia gravi timore,

    Flor. 1, 18, 12.—Hence, permixtus, a, um (perh. not permistus in class. Lat.), P. a.
    A.
    Promiscuous, confused:

    permixta caedes,

    Lucr. 3, 643; 5, 1313:

    mores,

    disordered, disorderly, id. 3, 749.—
    B.
    Filled:

    permixtus maerore,

    App. M. 9, p. 235 fin.—Adv.: per-mixtē, confusedly, promiscuously, Cic. Inv. 1, 22, 32; id. Part. 7, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > permisceo

  • 37 scelero

    scĕlĕro, no perf., ātum, 1, v. a. [id.], to pollute, defile, contaminate, desecrate (in the verb. finit. rare, and only poet.;

    syn.: temero, polluo): impia non verita est divos scelerare parentes,

    Cat. 64, 405; cf. Stat. Th. 2, 663:

    sanguine fauces,

    id. ib. 8, 761:

    parce pias scelerare manus,

    Verg. A. 3, 42:

    Cererem,

    Juv. 9, 25:

    animum,

    Sil. 16, 122; cf.:

    dextram sanguine,

    Stat. Th. 9, 666. —Hence, scĕlĕrātus, a, um, P. a., polluted, profaned by crime.
    A.
    Lit. (appellatively;

    only in the poets): terra,

    Verg. A. 3, 60:

    terrae,

    Ov. P. 1, 6, 29:

    limina Thracum,

    id. M. 13, 628.—
    2.
    In partic., as an adj. prop., denoting places where crimes had been committed or criminals punished. So,
    a.
    Sceleratus Vicus, that part of the Vicus Cyprius, on the Esquiline, in which Tullia, daughter of Servius Tullius, drove over her father ' s corpse, Liv. 1, 48; Varr. L. L. 5, § 159 Müll.; Ov. F. 6, 609; Fest. pp. 332 and 333 Müll.—
    b.
    Sceleratus Campus, under the city will hard by the porta Collina, where unchaste Vestals were buried alive, Liv. 8, 15; Fest. l. l.; Serv. Verg. A. 11, 206.—
    c.
    Scelerata sedes, the place of punishment for the wicked in Tartarus, Tib. 1, 3, 67; Ov. M. 4, 455;

    also called Sceleratum limen,

    Verg. A. 6, 563.—For Scelerata Porta and Castra, v. infra, B. 2. b.—
    B.
    Transf.
    1.
    Subjectively, bad, impious, wicked, ac-cursed, infamous, vicious, flagitious; in the masc. subst., a bad, impious, or vicious person; a wretch, miscreant (the predom. signif.; freq. with nefarius, impious, etc.; cf. consceleratus);

    of persons: virum sceleratum, facinorosum, nefarium,

    Cic. Rep. 3, 17, 27:

    deliberantium genus totum sceleratum et impium,

    id. Off. 3, 8, 37; id. Mur. 30, 62 (with nefarius); id. Att. 9, 15, 5 (with impurus); Caes. B. G. 6, 13 (with impius); Plaut. Pers. 2, 4, 4; Ter. And. 1, 1, 132; id. Ad. 4, 2, 14; Cic. Cat. 1, 9, 23; Caes. B. G. 6, 34; Sall. C. 52, 36:

    facto plus et sceleratus eodem,

    Ov. M. 3, 5:

    puella,

    id. R. Am. 299; Liv. 1, 59; 31, 31; Suet. Ner. 46; Hor. S. 2, 3, 71; 2, 3, 221 al.— Comp.:

    homo sceleratior,

    Ov. M. 11, 781.— Sup.:

    refertam esse Graeciam sceleratissimorum hominum,

    Cic. Planc. 41, 98; Sall. J. 14, 2; 31, 12; Liv. 4, 32 et saep.—Of things:

    sceleratas ejus preces et nefaria vota cognovimus,

    Cic. Clu. 68, 194:

    contra patriam scelerata arma capere,

    id. Phil. 11, 1, 1; Ov. M. 5, 102:

    conjuratio,

    Liv. 2, 6:

    insania belli,

    Verg. A. 7, 461:

    caput,

    Plaut. Ep. 3, 2, 33:

    vox (with inhumana),

    Cic. Fin. 3, 19, 64:

    consilia,

    Vell. 2, 130, 3:

    amor habendi,

    Ov. M. 1, 131:

    munera,

    id. ib. 8, 94:

    ignes,

    id. F. 6, 439.— Comp.:

    a sceleratiore hastā,

    Cic. Off. 2, 8, 29:

    causa parricidii,

    Just. 10, 2, 1. — Sup.:

    res,

    Quint. 3, 8, 45:

    fraus humani ingenii,

    Plin. 34, 14, 39, § 138.— Poet.:

    subit ira sceleratas sumere poenas,

    i.e. to take satisfaction for her crimes, Verg. A. 2, 576. —
    2.
    (As a result of viciousness or criminality; cf. scelus, II. C.) Hurtful, harmful, noxious, pernicious, unhappy, unfortunate, calamitous, etc. (only poet. and in postAug. prose):

    teritur sinapis scelerata: qui terunt, oculi ut exstillent, facit,

    Plaut. Ps. 3, 2, 28:

    herba,

    App. Herb. 8.— Sup.:

    sceleratissimis serpentium haemorrhoidi et presteri,

    Plin. 24, 13, 73, § 117:

    frigus,

    Verg. G. 2, 256:

    lues,

    Mart. 1, 102, 6:

    poëmata,

    id. 3, 50, 9 et saep.: MATER, Inscr. Rein. cl. 12, 122; so Inscr. Fabr. p. 237, 631:

    PARENTES,

    Inscr. Murat. 1187, 2.—
    b.
    Made hurtful, i. e. poisoned:

    scelerata sucis spicula,

    Sil. 3, 272.—
    c.
    As an adj. prop.
    (α).
    Scelerata Porta, the gate (also called Porta Carmentalis) through which the three hundred Fabii marched on their fatal expedition, Fest. pp. 334 and 335 Müll.; Serv. Verg. A. 8, 337; Flor. 1, 12, 2.—
    (β).
    Scelerata Castra, the camp in which D. Drusus died, Suet. Claud. 1.—Hence, adv.: scĕlĕrātē (acc. to B. 1.), impiously, wickedly, nefariously (Ciceronian):

    peccavi scelerateque feci,

    Cic. Q. Fr. 1, 3, 2:

    facere (with audacter),

    id. Sull. 24, 67:

    dicere (opp. pie),

    id. Mil. 38, 103:

    susceptum bellum,

    id. Cat. 1, 10, 27.— Comp.:

    sceleratius,

    Vulg. Ezech. 16, 52. — Sup.:

    sceleratissime machinatus omnes insidias,

    Cic. Sest. 64, 133.

    Lewis & Short latin dictionary > scelero

  • 38 vanum

    vānus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. vaco], that contains nothing, empty, void. vacant.
    I.
    Lit. (rare;

    not in Cic.): sed illos Exspectata seges vanis elusit aristis,

    Verg. G. 1, 226:

    leve ac vanum granum,

    Col. 2, 9, 13:

    ne vana urbis magnitudo esset,

    Liv. 1, 8, 5:

    vanior jam erat hostium acies,

    id. 2, 47, 4:

    videtis ordines raros, cornua extenta, mediam aciem vanam et exhaustam,

    Curt. 4, 14, 14:

    vanam aciem esse ratus,

    i. e. thin, weak, id. 4, 14, 8: non vanae redeat sanguis imagini, i. e. to the shade of the dead (so called as being without a body), Hor. C. 1, 24, 15; 3, 27, 41.—
    II.
    Trop., empty as to purport or result, idle, null, groundless, unmeaning, fruitless, vain (freq. and class.): omnes dant consilium vanum, Enn. ap. Front. Ep. 2, 13 (Trag. Rel. v. 419 Vahl.):

    falsum aut vanum aut fictum (opp. vera),

    Ter. Eun. 1, 2, 24:

    oratio,

    Cic. Lael. 26, 98: vana quaedam atque inania polliceri. id. Planc. 42, 101:

    vana falsaque,

    Plin. 30, 2, 5, §

    14: res tumida, vana, ventosa,

    Sen. Ep. 84, 11:

    orationi vanae crediderunt,

    idle, delusive, Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    non bellum sed vanam imaginem belli insedisse,

    Liv. 3, 16, 5:

    verba,

    Ov. M. 13, 263:

    convicia,

    id. ib. 9, 303:

    historiae,

    Quint. 1, 8, 20:

    argumentum,

    id. 7, 2, 34:

    error,

    Lucr. 1, 1068:

    agitatio armorum,

    Liv. 7, 10, 8:

    metus,

    Hor. C. 1, 23, 3; Ov. H. 16, 342:

    gaudia,

    Hor. Ep. 2, 1, 188:

    spes,

    Ov. M. 14, 364:

    ira,

    Val. Fl. 8, 374; Liv. 1, 10, 4:

    fides,

    Verg. A. 4, 12:

    omen,

    Ov. M. 2, 597:

    vox auguris,

    id. ib. 3, 349:

    cuspis,

    id. ib. 8, 346:

    pila omnia,

    Liv. 7, 23, 8:

    pleraque tela,

    id. 30, 10, 13:

    ensis,

    id. 7, 10, 9:

    ictus,

    id. 34, 39, 2:

    promissa,

    Tac. A. 3, 16:

    vana et irrita testamenta,

    Suet. Calig. 38:

    vaniore dicendi genere inflata (gens),

    Quint. 12, 10, 17:

    sententiarum vanissimus strepitus,

    Petr. 1.—With abl.:

    postquam equestris pugna effectu quam conatibus vanior erat,

    Liv. 7, 7, 8:

    oratio non suis vana laudibus, non crimine alieno laeta,

    id. 4, 41, 1.—
    2.
    Subst.: vānum, i, n., emptiness, nothingness, naught:

    ad vanum et irritum redacta victoria,

    brought to nothing, Liv. 26, 37, 8:

    nec tota ex vano criminatio erat,

    i. e. groundless, without cause, id. 33, 31, 4:

    ex vano habere spem,

    id. 27, 26, 1:

    cedit labor in vanum,

    Sen. Hippol. 182. — Plur.:

    haud vana adtulere,

    Liv. 4, 37, 6.— Neutr. plur. adverb.:

    ut vidit (Arruntem) laetantem animis ac vana tumentem,

    i. e. vainly, with vain show, Verg. A. 11, 854.—With gen.:

    corruptus vanis rerum,

    Hor. S. 2, 2, 25:

    vana rumoris,

    Tac. A. 4, 59.—
    3.
    Vanum est, with subject-clause:

    vanum arbitror esse circa canis ortum angues candidos membranam eam exuere,

    Plin. 30, 3, 8, § 25.—
    B.
    Transf., of persons, false, lying, deceptive, delusive, untrustworthy:

    vanus et perfidiosus et impius,

    false, Cic. Quint. 6, 26:

    vanus mendaxque,

    Verg. A. 2, 80:

    haruspices,

    Cic. Div. 1, 19, 36:

    haec mihi non vani (neque erat cur fallere vellent) Narravere senes,

    i. e. veracious, Ov. M. 8, 721; cf.:

    ingenium dictatoris,

    Liv. 1, 27, 1:

    vane Ligus frustraque animis elate superbis,

    Verg. A. 11, 715:

    vir omnium vanissimus,

    Vell. 2, 30, 1:

    invidia vulgi vanum ingenium dictatoris corrupit,

    weak, wavering, Liv. 1, 27, 1:

    ne irrisus ac vanus iisdem castris assideret, etc.,

    in vain, Tac. H. 2, 22 fin. —With gen.:

    aut ego (i. e. Juno) veri Vana feror,

    Verg. A. 10, 631:

    voti vanus,

    i. e. deceived, Sil. 12, 261:

    turba vana sanctitudinis,

    App. de Deo Socr. p. 43, 1.—
    2.
    Esp., vainglorious, ostentatious, boastful, vain:

    Cn. Lentulus perincertum stolidior an vanior,

    Sall. H. 4, 35 Dietsch ad loc.:

    laudare se vani, vituperare stulti est,

    Val. Max. 7, 2, ext. 8.—With abl.:

    hunc ingenio vanum Aetoli inpulerant in spem regni,

    Liv. 35, 47, 7.—Hence, adv.: vānē, idly, vainly (post-class.):

    vane gaudere,

    Tert. Apol. 49:

    vanius excogitatum,

    App. Mag. p. 300, 41:

    praecavere vanissime,

    Tert. Pud. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > vanum

  • 39 vanus

    vānus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. vaco], that contains nothing, empty, void. vacant.
    I.
    Lit. (rare;

    not in Cic.): sed illos Exspectata seges vanis elusit aristis,

    Verg. G. 1, 226:

    leve ac vanum granum,

    Col. 2, 9, 13:

    ne vana urbis magnitudo esset,

    Liv. 1, 8, 5:

    vanior jam erat hostium acies,

    id. 2, 47, 4:

    videtis ordines raros, cornua extenta, mediam aciem vanam et exhaustam,

    Curt. 4, 14, 14:

    vanam aciem esse ratus,

    i. e. thin, weak, id. 4, 14, 8: non vanae redeat sanguis imagini, i. e. to the shade of the dead (so called as being without a body), Hor. C. 1, 24, 15; 3, 27, 41.—
    II.
    Trop., empty as to purport or result, idle, null, groundless, unmeaning, fruitless, vain (freq. and class.): omnes dant consilium vanum, Enn. ap. Front. Ep. 2, 13 (Trag. Rel. v. 419 Vahl.):

    falsum aut vanum aut fictum (opp. vera),

    Ter. Eun. 1, 2, 24:

    oratio,

    Cic. Lael. 26, 98: vana quaedam atque inania polliceri. id. Planc. 42, 101:

    vana falsaque,

    Plin. 30, 2, 5, §

    14: res tumida, vana, ventosa,

    Sen. Ep. 84, 11:

    orationi vanae crediderunt,

    idle, delusive, Cic. Rosc. Am. 40, 117:

    non bellum sed vanam imaginem belli insedisse,

    Liv. 3, 16, 5:

    verba,

    Ov. M. 13, 263:

    convicia,

    id. ib. 9, 303:

    historiae,

    Quint. 1, 8, 20:

    argumentum,

    id. 7, 2, 34:

    error,

    Lucr. 1, 1068:

    agitatio armorum,

    Liv. 7, 10, 8:

    metus,

    Hor. C. 1, 23, 3; Ov. H. 16, 342:

    gaudia,

    Hor. Ep. 2, 1, 188:

    spes,

    Ov. M. 14, 364:

    ira,

    Val. Fl. 8, 374; Liv. 1, 10, 4:

    fides,

    Verg. A. 4, 12:

    omen,

    Ov. M. 2, 597:

    vox auguris,

    id. ib. 3, 349:

    cuspis,

    id. ib. 8, 346:

    pila omnia,

    Liv. 7, 23, 8:

    pleraque tela,

    id. 30, 10, 13:

    ensis,

    id. 7, 10, 9:

    ictus,

    id. 34, 39, 2:

    promissa,

    Tac. A. 3, 16:

    vana et irrita testamenta,

    Suet. Calig. 38:

    vaniore dicendi genere inflata (gens),

    Quint. 12, 10, 17:

    sententiarum vanissimus strepitus,

    Petr. 1.—With abl.:

    postquam equestris pugna effectu quam conatibus vanior erat,

    Liv. 7, 7, 8:

    oratio non suis vana laudibus, non crimine alieno laeta,

    id. 4, 41, 1.—
    2.
    Subst.: vānum, i, n., emptiness, nothingness, naught:

    ad vanum et irritum redacta victoria,

    brought to nothing, Liv. 26, 37, 8:

    nec tota ex vano criminatio erat,

    i. e. groundless, without cause, id. 33, 31, 4:

    ex vano habere spem,

    id. 27, 26, 1:

    cedit labor in vanum,

    Sen. Hippol. 182. — Plur.:

    haud vana adtulere,

    Liv. 4, 37, 6.— Neutr. plur. adverb.:

    ut vidit (Arruntem) laetantem animis ac vana tumentem,

    i. e. vainly, with vain show, Verg. A. 11, 854.—With gen.:

    corruptus vanis rerum,

    Hor. S. 2, 2, 25:

    vana rumoris,

    Tac. A. 4, 59.—
    3.
    Vanum est, with subject-clause:

    vanum arbitror esse circa canis ortum angues candidos membranam eam exuere,

    Plin. 30, 3, 8, § 25.—
    B.
    Transf., of persons, false, lying, deceptive, delusive, untrustworthy:

    vanus et perfidiosus et impius,

    false, Cic. Quint. 6, 26:

    vanus mendaxque,

    Verg. A. 2, 80:

    haruspices,

    Cic. Div. 1, 19, 36:

    haec mihi non vani (neque erat cur fallere vellent) Narravere senes,

    i. e. veracious, Ov. M. 8, 721; cf.:

    ingenium dictatoris,

    Liv. 1, 27, 1:

    vane Ligus frustraque animis elate superbis,

    Verg. A. 11, 715:

    vir omnium vanissimus,

    Vell. 2, 30, 1:

    invidia vulgi vanum ingenium dictatoris corrupit,

    weak, wavering, Liv. 1, 27, 1:

    ne irrisus ac vanus iisdem castris assideret, etc.,

    in vain, Tac. H. 2, 22 fin. —With gen.:

    aut ego (i. e. Juno) veri Vana feror,

    Verg. A. 10, 631:

    voti vanus,

    i. e. deceived, Sil. 12, 261:

    turba vana sanctitudinis,

    App. de Deo Socr. p. 43, 1.—
    2.
    Esp., vainglorious, ostentatious, boastful, vain:

    Cn. Lentulus perincertum stolidior an vanior,

    Sall. H. 4, 35 Dietsch ad loc.:

    laudare se vani, vituperare stulti est,

    Val. Max. 7, 2, ext. 8.—With abl.:

    hunc ingenio vanum Aetoli inpulerant in spem regni,

    Liv. 35, 47, 7.—Hence, adv.: vānē, idly, vainly (post-class.):

    vane gaudere,

    Tert. Apol. 49:

    vanius excogitatum,

    App. Mag. p. 300, 41:

    praecavere vanissime,

    Tert. Pud. 1.

    Lewis & Short latin dictionary > vanus

См. также в других словарях:

  • impius — index profane Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • impius et crudelis judicandus est qui libertati non favet — /impiyas et kruwdiylas juwdaksndas est kway libarteytay non feyvat/ He is to be judged impious and cruel who does not favor liberty …   Black's law dictionary

  • impius et crudelis judicandus est qui libertati non favet — /impiyas et kruwdiylas juwdaksndas est kway libarteytay non feyvat/ He is to be judged impious and cruel who does not favor liberty …   Black's law dictionary

  • Impius et crudelis judicandus est qui libertati non favet — He should be adjudged impious and cruel who does not favor liberty …   Ballentine's law dictionary

  • impie — [ ɛ̃pi ] adj. et n. • XVe; lat. impius, de pius « pieux » 1 ♦ Vieilli ou littér. Qui n a pas de religion; qui offense la religion. ⇒ irréligieux. ♢ Qui marque le mépris de la religion, ou des croyances qu elle enseigne. Action impie. Paroles… …   Encyclopédie Universelle

  • BE (Pain of Salvation album) — BE Studio album by Pain of Salvation Released September 27, 2004 …   Wikipedia

  • BE (concert DVD) — Infobox Album | Name = BE (Original Stage Production) Type = live Artist = Pain of Salvation Released = April 26, 2005 Recorded = Lokomotivet; Eskilstuna, Sweden, September 12 2003 Genre = Progressive metal Length = DVD: 78:49 CD: 69:39 Label =… …   Wikipedia

  • impío — (Del lat. impius.) ► adjetivo/ sustantivo 1 Que no tiene piedad: ■ les aplicó un castigo impío para enmendar su irreverencia. SINÓNIMO indevoto ANTÓNIMO piadoso 2 Que no tiene fe religiosa: ■ los impíos eran castigados por el tribunal de la… …   Enciclopedia Universal

  • impiu — IMPÍU, ÍE, impii, adj. (livr.) Care este lipsit de evlavie (religioasă) sau de afecţiune plină de respect. – Din lat. impius, fr. impie. Trimis de gall, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  impíu adj. m., f. impíe; pl …   Dicționar Român

  • Aeneis — Vergil liest vor Augustus und Octavia aus der Aeneis. Historiengemälde von Jean Joseph Taillasson aus dem Jahr 1787 Die Aeneis (veraltet auch Äneide) ist das von Vergil auf der Grundlage früherer Überlieferungen gestaltete Epos von der Flucht des …   Deutsch Wikipedia

  • Aeneïs — Die Aeneis (veraltet auch Äneide) ist das von Vergil auf der Grundlage früherer Überlieferungen gestaltete Epos von der Flucht des Aeneas aus dem brennenden Troja und seinen Irrfahrten, die ihn schließlich nach Latium führen, wo er zum Stammvater …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»