-
41 purus
pūrus, a, um, adj. [Sanscr. root pū, purificare, lustrare; cf.: pŭtus, pŭto; whence also poinê; Lat. poena], clean, pure, i. e. free from any foreign, esp. from any contaminating admixture (syn.: illimis, liquidus).I.Lit.1.Clean, free from dirt or filth, pure, unstained, undefiled:2.purae aedes,
Plaut. Truc. 2, 7, 6:et manibus puris sumite fontis aquam,
Tib. 2, 1, 14; Hor. Epod. 17, 49; id. S. 1, 4, 68:vestis,
Verg. A. 12, 169:ut quicquid inde haurias, purum liquidumque te haurire sentias,
Cic. Caecin. 27, 78:amnis,
Hor. Ep. 2, 2, 120:aqua,
id. C. 3, 16, 29; cf. id. Ep. 1, 10, 20:fons,
Prop. 3 (4), 1, 3:lympha,
Sil. 7, 170:amphorae,
Hor. Epod. 2, 15:fictilia,
Tib. 1, 1, 30:torus,
id. 1, 3, 26:purissima mella,
Verg. G. 4, 163:aëre purior ignis,
Ov. M. 15, 243:hasta,
unstained with blood, Stat. Th. 11, 450.—In gen., free or clear from any admixture or obstruction: terra, cleared (from stones, bushes, etc.), Cic. Sen. 17, 59:B.sol,
clear, bright, Hor. C. 3, 29, 45:orbis,
Ov. M. 4, 348:caelum,
Tib. 4, 1, 10:luna,
Hor. C. 2, 5, 19:vesper,
id. ib. 3, 19, 26:dies,
Claud. Rapt. Pros. 2, 2:aurum,
refined, without dross, Plin. 33, 4, 25, § 84; 33, 6, 32, § 99:argentum,
Cic. Verr. 2, 4, 23, § 52:gemma,
Ov. M. 2, 856.— Absol.: pū-rum, i, n., a clear, bright, unclouded sky, Verg. G. 2, 364; Hor. C. 1, 34, 7.—Transf.1.In gen., plain, natural, naked, unadorned, unwrought, unmixed, unadulterated, unsophisticated: argentum, plain, i. e. unornamented, without figures chased upon it, Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49; 2, 4, 23, § 52; Plin. Ep. 3, 1, 9; Juv. 9, 141; cf.:2.coronarum aliae sunt purae, aliae caelatae,
Vitr. 7, 3; and:utrum lanx pura an caelata sit,
Dig. 6, 1, 6:vasa,
not pitched, Col. 12, 4, 4:locus,
not built upon, vacant, Varr. L. L. 5, § 38 Müll.; Liv. 24, 14; Dig. 13, 7, 43:humus,
Cic. Sen. 15, 59:solum,
Liv. 1, 44 fin.:ager,
Ov. F. 3, 582:campus,
Verg. A. 12, 771:purus ab arboribus campus,
Ov. M. 3, 709:hasta,
without an iron head, Prop. 4 (5), 3, 68:toga,
without purple stripes, Phaedr. 3, 10, 10:esse utramque sibi per se puramque necesse'st,
unmixed, Lucr. 1, 506.—Cleansing, purifying:II.idem ter socios pura circumtulit undā,
Verg. A. 6, 229:sulfur,
Tib. 1, 5, 11.—Trop.A.Pure, unspotted, spotless, chaste, undefiled, unpolluted, faultless, etc.:B.animus omni admixtione corporis liberatus, purus et integer,
Cic. Sen. 22, 80:castus animus purusque,
id. Div. 1, 53, 121:estne quisquam qui tibi purior esse videatur?
id. Rosc. Com. 6, 18:puriora et dilucidiora,
id. Tusc. 1, 20, 46: vita et pectore puro, Hor.S. 1,6, 64; id. Ep. 1, 2, 67: pectus purum et firmum, stainless, faultless, Enn. ap. Gell. 7, 17 (Trag. v. 340 Vahl.):familia,
that has solemnized the funeral rites, Cic. Leg. 2, 22, 57:gladium purum ab omni caede servare,
Sen. Ep. 24, 7:purae a civili sanguine manus,
id. Suas. 6, 2:purus sum a peccato,
Vulg. Prov. 20, 9:pectus purum ab omni sceleris contagione,
Lact. 5, 12, 2.—Of freedom from sensual passion:animam puram conservare,
Cic. Verr. 2, 3, 58, § 134:noctes, opp. spurcae,
Plaut. As. 4, 1, 62; id. Poen. 1, 2, 137; Tib. 1, 3, 26; Mart. 6, 66, 5; 9, 64:corpus,
Plin. Ep. 4, 11, 9.—With gen.:integer vitae scelerisque purus,
Hor. C. 1, 22, 1.—Of purity of style:oratio Catuli sic pura est, ut Latine loqui paene solus videatur,
Cic. de Or. 3, 8, 29; cf.: purum et candidum genus dicendi, id. Or. 16, 53:sermone puro atque dilucido,
Quint. 11, 1, 53:sermo quam purissimus,
id. 4, 2, 118:multo est tersior ac magis purus (Horatius),
id. 10, 1, 94:pura et illustris brevitas,
Cic. Brut. 75, 262:pura et incorrupta consuetudo dicendi,
id. ib. 75, 261:pressus sermo purusque,
Plin. Ep. 7, 9, 8.—In partic., in jurid. lang., unconditional, without exception, absolute; entire, complete:C.judicium purum,
Cic. Inv. 2, 20, 60:pura et directa libertas,
Dig. 40, 4, 59:causa,
ib. 46, 3, 5.—Clear, complete, over and above:D.quid possit ad dominos puri ac reliqui provenire,
clear gain, Cic. Verr. 2, 3, 86, § 200.—Relig. t. t., free from religious claims or consecration:E.purus autem locus dicitur, qui neque sacer neque sanctus est neque religiosus, sed ab omnibus huiusmodi nominibus vacare videtur,
Dig. 11, 7, 2, § 4; cf.ib. § 2: quae tandem est domus ab istā suspicione religionis tam vacua atque pura,
Cic. Har. Resp. 6, 11.—Not desecrated, undefiled.1. 2. 3.Free from mourning:A.dies,
Ov. F. 2, 558.— Adv., in two forms, pūrē and (ante-class. and poet.) pūrĭ-ter ( sup. ‡ purime, acc. to Paul. ex Fest. p. 252 Müll.), purely, clearly, without spot or mixture.Lit.(α).Form pure:(β).pure eluere vasa,
Plaut. Aul. 2, 3, 3; cf.: pure lautum=aquā purā lavatum, Paul. ex Fest. p. 248 Müll.:lavare,
Liv. 5, 22.—Form puriter:b.puriter transfundere aquam in alterum dolium,
Cato, R. R. 112:puriter lavit dentes,
Cat. 39, 14.—Comp., brightly, clearly:c.splendens Pario marmore purius,
Hor. C. 1, 19, 5:purius osculari,
Sen. Ben. 2, 12, 2.—Sup.:B. (α).quam mundissime purissimeque fiat,
Cato, R. R. 66.—Form pure:(β).si forte pure velle habere dixerit,
Plaut. As. 4, 1, 61:quiete et pure et eleganter acta aetas,
Cic. Sen. 5, 13:pure et caste deos venerari,
id. N. D. 1, 2, 3; Liv. 27, 37; cf.:radix caste pureque collecta,
Plin. 22, 10, 12, § 27.—Of style:pure et emendate loqui,
Cic. Opt. Gen. 2, 4:pure apparere,
clearly, obviously, Hor. S. 1, 2, 100:quid pure tranquillet,
perfectly, fully, id. Ep. 1, 18, 102.—Form puriter:b.si vitam puriter egi,
Cat. 76, 19.—Sup.:2.Scipio omnium aetatis suae purissime locutus,
Gell. 2, 20, 5:purissime atque illustrissime aliquid describere,
very distinctly, very clearly, id. 9, 13, 4.—In partic., jurid., unconditionally, simply, absolutely:aliquid legare,
Dig. 8, 2, 35:contrahi,
ib. 18, 2, 4; 39, 2, 22 fin.; 26, 2, 11; Gai. Inst. 1, 186. -
42 Sallustiane
I.C. Sallustius Crispus, the celebrated Roman historian, Tac. A. 3, 30; Quint. 2, 5, 19; 10, 1, 101.—Hence, Sallustĭānus ( Salust-), a, um, adj., of or like Sallust, Sallustian:II.illa brevitas,
Quint. 4, 2, 45; 10, 1, 32:lectio,
Gell. 18, 4, 1.— Subst.: Sallustĭānus, i, m., an imitator of Sallust, Sen. Ep. 114, 17:Sallustianum illud,
that expression of Sallust, Gell. 10, 26, 9.—Hence, adv.: Sallustĭā-nē, in the manner of Sallust, Prisc. 1022 P —A client of Cicero, Cic. Fam. 14, 4, 6; id. Div. 1, 28, 59; id. Att. 1, 3, 3; 11, 17, 1; id. Fam. 14, 11 al.—III.Crispus Sallustius, a grand-nephew of the historian, famed for his great wealth, Hor. C. 2, 2, 3; id. S. 1, 2, 48. The Sallustiani horti are named after him, Tac. A. 13, 47; Plin. 7, 16, 16, § 75; Inscr. Orell. 1369;IV.and, Sallustianum aes,
gained from his mines, Plin. 34, 2, 2, § 3. —Cn. Sallustius, a friend of Cicero, Cic. Fam. 14, 11; id. Att. 11, 11, 2. -
43 Sallustius
I.C. Sallustius Crispus, the celebrated Roman historian, Tac. A. 3, 30; Quint. 2, 5, 19; 10, 1, 101.—Hence, Sallustĭānus ( Salust-), a, um, adj., of or like Sallust, Sallustian:II.illa brevitas,
Quint. 4, 2, 45; 10, 1, 32:lectio,
Gell. 18, 4, 1.— Subst.: Sallustĭānus, i, m., an imitator of Sallust, Sen. Ep. 114, 17:Sallustianum illud,
that expression of Sallust, Gell. 10, 26, 9.—Hence, adv.: Sallustĭā-nē, in the manner of Sallust, Prisc. 1022 P —A client of Cicero, Cic. Fam. 14, 4, 6; id. Div. 1, 28, 59; id. Att. 1, 3, 3; 11, 17, 1; id. Fam. 14, 11 al.—III.Crispus Sallustius, a grand-nephew of the historian, famed for his great wealth, Hor. C. 2, 2, 3; id. S. 1, 2, 48. The Sallustiani horti are named after him, Tac. A. 13, 47; Plin. 7, 16, 16, § 75; Inscr. Orell. 1369;IV.and, Sallustianum aes,
gained from his mines, Plin. 34, 2, 2, § 3. —Cn. Sallustius, a friend of Cicero, Cic. Fam. 14, 11; id. Att. 11, 11, 2. -
44 Salustianus
I.C. Sallustius Crispus, the celebrated Roman historian, Tac. A. 3, 30; Quint. 2, 5, 19; 10, 1, 101.—Hence, Sallustĭānus ( Salust-), a, um, adj., of or like Sallust, Sallustian:II.illa brevitas,
Quint. 4, 2, 45; 10, 1, 32:lectio,
Gell. 18, 4, 1.— Subst.: Sallustĭānus, i, m., an imitator of Sallust, Sen. Ep. 114, 17:Sallustianum illud,
that expression of Sallust, Gell. 10, 26, 9.—Hence, adv.: Sallustĭā-nē, in the manner of Sallust, Prisc. 1022 P —A client of Cicero, Cic. Fam. 14, 4, 6; id. Div. 1, 28, 59; id. Att. 1, 3, 3; 11, 17, 1; id. Fam. 14, 11 al.—III.Crispus Sallustius, a grand-nephew of the historian, famed for his great wealth, Hor. C. 2, 2, 3; id. S. 1, 2, 48. The Sallustiani horti are named after him, Tac. A. 13, 47; Plin. 7, 16, 16, § 75; Inscr. Orell. 1369;IV.and, Sallustianum aes,
gained from his mines, Plin. 34, 2, 2, § 3. —Cn. Sallustius, a friend of Cicero, Cic. Fam. 14, 11; id. Att. 11, 11, 2. -
45 subcingo
suc-cingo ( subc-), nxi, nctum, 3, v. a., to gird below or from below, to tuck up, gird, gird about, girdle (mostly poet. and in postAug. prose; cf. subligo).I.Lit.:II.crure tenus medio tunicas,
Juv. 6, 455:astricti succingant ilia ventres,
Grat. Cyn. 271; cf.:Virginem et Leonem Anguis intortus succingit,
Vitr. 9, 5 (7), 1:illa (Scylla) feris atram canibus succingitur alvum,
Ov. M. 13, 732; cf. Lucr. 5, 892; Tib. 3, 4, 89:eāpse sic succincta,
tucked up, Plaut. Rud. 2, 3, 80:amicus,
Mart. 2, 46, 7:popa,
Prop. 4 (5), 3, 62:cursor,
Mart. 12, 24, 7:anus,
Ov. M. 8, 661:Diana,
id. ib. 3, 156; cf.:vestem ritu succincta Dianae,
id. ib. 10, 536; 9, 89.— Poet.:succincta comas pinus,
with its bare trunk, Ov. M. 10, 103; 15, 603: quis illaec est, quae lugubri Succincta est stolā, girt about, Enn. ap. Non. 198, 2 (Trag. v. 134 Vahl.): succincti gladiis mediā regione cracentes, girt about, armed, id. ap. Fest. s. v. cracentes, p. 53 (Ann. v. 497 ib.):gladio succinctus,
Auct. Her. 4, 52, 65:succinctam pharetrā,
Verg. A. 1, 323:pallā succincta cruenta,
id. ib. 6, 555; cf.amictu,
id. ib. 12,401: succincti corda machaeris, Enn. ap. Serv. Verg. A. 9, 678 (Ann. v. 392 ib.): pugione succinctus, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 16, 33:cultro succinctus,
Liv. 7, 5, 3:ferro,
id. 40, 9, 12; 40, 7, 7.—Transf., to surround, furnish, provide, equip, fit out with any thing (syn.:A. B.saepio, circumdo): quod multo se pluribus et majoribus canibus succinxerat,
Cic. Verr. 2, 5, 56, § 146:frustra se terrore succinxerit,
Plin. Pan. 49, 3:his animum succinge bonis,
Petr. 5 fin.:succinctam latrantibus inguina monstris,
Verg. E. 6, 75:Scylla rapax canibus succincta Molossis,
id. Cul. 330:virgineam canibus succincta figuram,
Tib. 3, 4, 89:Carthago succincta portubus,
Cic. Agr. 2, 32, 87:succinctus armis legionibusque,
Liv. 21, 10, 4:maximarum gentium viribus,
Just. 6, 1, 2:totius ferme Orientis viribus,
id. 35, 1, 9:horum scientiā debet esse succinctus,
Quint. 12, 5, 1:patriā papyro,
Juv. 4, 24.—Hence, succinctus, a, um, P. a. (very rare and post-Aug.).Contracted, short, concise, succinct ( poet. and post-Aug.; cf.:brevis, circumscriptus): libelli,
Mart. 2, 1, 3:arbores succinctiores,
Plin. 16, 10, 17, § 39:succinctior brevitas,
Aug. Ep. 157 med.—Adv.: suc-cinctē, briefly, concisely, succinctly (late Lat.; cf.:breviter, strictim): docere,
Amm. 28, 1, 2.— Comp.:fari,
Sid. Ep. 1, 9:dimicare,
Amm. 20, 11, 20. -
46 succingo
suc-cingo ( subc-), nxi, nctum, 3, v. a., to gird below or from below, to tuck up, gird, gird about, girdle (mostly poet. and in postAug. prose; cf. subligo).I.Lit.:II.crure tenus medio tunicas,
Juv. 6, 455:astricti succingant ilia ventres,
Grat. Cyn. 271; cf.:Virginem et Leonem Anguis intortus succingit,
Vitr. 9, 5 (7), 1:illa (Scylla) feris atram canibus succingitur alvum,
Ov. M. 13, 732; cf. Lucr. 5, 892; Tib. 3, 4, 89:eāpse sic succincta,
tucked up, Plaut. Rud. 2, 3, 80:amicus,
Mart. 2, 46, 7:popa,
Prop. 4 (5), 3, 62:cursor,
Mart. 12, 24, 7:anus,
Ov. M. 8, 661:Diana,
id. ib. 3, 156; cf.:vestem ritu succincta Dianae,
id. ib. 10, 536; 9, 89.— Poet.:succincta comas pinus,
with its bare trunk, Ov. M. 10, 103; 15, 603: quis illaec est, quae lugubri Succincta est stolā, girt about, Enn. ap. Non. 198, 2 (Trag. v. 134 Vahl.): succincti gladiis mediā regione cracentes, girt about, armed, id. ap. Fest. s. v. cracentes, p. 53 (Ann. v. 497 ib.):gladio succinctus,
Auct. Her. 4, 52, 65:succinctam pharetrā,
Verg. A. 1, 323:pallā succincta cruenta,
id. ib. 6, 555; cf.amictu,
id. ib. 12,401: succincti corda machaeris, Enn. ap. Serv. Verg. A. 9, 678 (Ann. v. 392 ib.): pugione succinctus, Anton. ap. Cic. Phil. 13, 16, 33:cultro succinctus,
Liv. 7, 5, 3:ferro,
id. 40, 9, 12; 40, 7, 7.—Transf., to surround, furnish, provide, equip, fit out with any thing (syn.:A. B.saepio, circumdo): quod multo se pluribus et majoribus canibus succinxerat,
Cic. Verr. 2, 5, 56, § 146:frustra se terrore succinxerit,
Plin. Pan. 49, 3:his animum succinge bonis,
Petr. 5 fin.:succinctam latrantibus inguina monstris,
Verg. E. 6, 75:Scylla rapax canibus succincta Molossis,
id. Cul. 330:virgineam canibus succincta figuram,
Tib. 3, 4, 89:Carthago succincta portubus,
Cic. Agr. 2, 32, 87:succinctus armis legionibusque,
Liv. 21, 10, 4:maximarum gentium viribus,
Just. 6, 1, 2:totius ferme Orientis viribus,
id. 35, 1, 9:horum scientiā debet esse succinctus,
Quint. 12, 5, 1:patriā papyro,
Juv. 4, 24.—Hence, succinctus, a, um, P. a. (very rare and post-Aug.).Contracted, short, concise, succinct ( poet. and post-Aug.; cf.:brevis, circumscriptus): libelli,
Mart. 2, 1, 3:arbores succinctiores,
Plin. 16, 10, 17, § 39:succinctior brevitas,
Aug. Ep. 157 med.—Adv.: suc-cinctē, briefly, concisely, succinctly (late Lat.; cf.:breviter, strictim): docere,
Amm. 28, 1, 2.— Comp.:fari,
Sid. Ep. 1, 9:dimicare,
Amm. 20, 11, 20. -
47 summa
summa, ae, f. (sc. res; old gen. summai, Lucr. 1, 984; 6, 679) [summus, v. superus].I.Lit., that which is highest in any thing, the top, summit, surface (postAug. and very rare):II.testudines evectae in summā pelagi,
Plin. 9, 10, 12, § 35 (cf. summus, I. s. v. superus).—Transf., that which is most important or prominent in any thing, the main thing, chief point, principal matter; the sum, height, substance, summit, completion, perfectionA.In gen.:B.leges a me edentur non perfectae... sed ipsae summae rerum atque sententiae,
the main points, chief particulars, Cic. Leg. 2, 7, 18:cujus rei satis erit summam dixisse,
id. Inv. 1, 20, 28:ex hac infinitā licentiā haec summa cogitur, ut, etc.,
id. Rep. 1, 43, 67:lectis rerum summis,
Liv. 40, 29, 11:haec summa est, hic nostri nuntius esto,
Verg. A. 4, 237:summa est, si curaveris, ut, etc.,
Cic. Fam. 13, 75, 2:in hoc summa judicii causaque tota consistit,
id. Quint. 9, 32:eam ignominiam ad summam universi belli pertinere ratus,
to the issue of the whole war, Liv. 32, 17, 3; cf.:haec belli summa nefandi,
Verg. A. 12, 572:solus summam habet hic apud nos,
the first place, pre-eminence, Plaut. Truc. 4, 2, 15:qui vobis summam ordinis consiliique concedunt,
Cic. Cat. 4, 7, 15:summam alicui rei dare,
perfection, culmination, Quint. 3, 2, 1: 5, 10, 72; 11, 2, 41; 12, 1, 20: remittendo de summā quisque juris. strict or extreme right, Liv. 4, 43, 11.—In partic.1.Of a reckoning of numbers, the amount, the sum, sum total, including each of the single items, as if counted: quid, tu, inquam, soles, cum rationem a dispensatore accipis, si aera singula probasti, summam, quae ex his confecta sit, non probare? Cic. Fragm. ap. Non. 193, 11:2.addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fiat,
id. Off. 1, 18, 59: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem milia, Plaut. Mil. 1, 1, 46:equitum magno numero ex omni populi summa separato,
Cic. Rep. 2, 22, 39:subducamus summam,
id. Att. 5, 21, 11:summam facere,
id. Verr. 2, 2, 53, § 131.—Of money, a sum, amount.(α).With pecuniae:(β).pecuniae summam quantam imperaverit, parum convenit,
Liv. 30, 16, 12:pecuniae etiam par prope summa fuit,
id. 33, 23, 9:summa pecuniae signatae fuit talentūm duo milia et sexcenta,
Curt. 3, 13, 16:accessit ad hanc pecuniae summam sex milia talantum,
id. 5, 6, 10:pecuniae summa homines movit,
Liv. 22, 61, 1; 38, 11, 8; 40, 46, 16; 42, 62, 14; cf.:census equestrem Summam nummorum,
Hor. A. P. 384:ob parvam pecuniae summam erogatam,
Val. Max. 4, 8, 1.—Without pecuniae:3.de summā nihil decedet,
Ter. Ad. 5, 3, 30:hac summā redempti,
Liv. 32, 17, 2; 22, 61, 2:Marcellus decem pondo auri et argenti ad summam sestertii decies in aerarium rettulit,
id. 45, 4, 1:quācumque summā tradet luxuriae domum,
Phaedr. 4, 4, 44;creditor totius summae,
Quint. 5, 10, 117:actor summarum,
Suet. Dom. 11.—Without reference to a count, the sum, the whole:4.de summā mali detrahere,
Cic. Tusc. 3, 23, 55:summa cogitationum mearum omnium,
id. Fam. 1, 9, 10:meorum maerorum atque amorum summam edictavi tibi,
Plaut. Rud. 1, 2, 2:ergo ex hac infinita licentiā haec summa cogitur,
Cic. Rep. 1, 43, 67:proposita vitae ejus velut summa,
Suet. Aug. 9:vitae summa brevis spem nos vetat incohare longam,
Hor. C. 1, 4, 15: summarum summa est aeterna, the sum of all sums, the sum of all things, i. e. the universe, Lucr. 5, 361; so,summa summarum,
Plaut. Truc. 1, 1, 4; Sen. Ep. 40, 13; and: summa summaï, Lucr 6, 679. —Adverb.(α).Ad summam, on the whole, generally, in short, in a word:(β).ille affirmabat... ad summam: non posse istaec sic abire,
Cic. Att. 14, 1, 1; so,ad summam,
id. ib. 7, 7, 7; id. Off. 1, 42, 149; id. Fam. 14, 14, 2; Hor. Ep. 1, 1, 106, Juv. 3, 79.—In summā, in all:(γ).Drusus erat de praevaricatione a tribunis aerariis absolutus, in summā quattuor sententiis,
Cic. Q. Fr. 2, 16, 3; Plin. Ep. 1, 22, 6; 2, 11, 25:in omni summā,
Cic. Q. Fr. 3, 5, 5 —In summā, at last, finally (post-Aug.):C.diu colluctatus est: in summā victus occumbit,
Just. 13, 8, 8; 22, 1, 8; 37, 1, 8.—Transf., the whole (opp. a part):2.magnam res diligentiam requirebat, non in summā exercitus tuenda, sed in singulis militibus conservandis,
Caes. B. G. 6, 34; cf.:summa exercitus salva,
the main body of the army, id. B. C. 1, 67:solet quaedam esse partium brevitas, quae longam tamen efficit summam,
Quint. 4, 2, 41:quaedam partibus blandiuntur, sed in summam non consentiunt,
id. 4, 2, 90.—That which relates to the whole, as opp. to a part; with gen., the general, supreme:(Remi dicebant) ad hunc (regem) totius belli summam omnium voluntate deferri,
the command in chief, Caes. B. G. 2, 4:neque de summā belli suum judicium sed imperatoris esse,
id. ib. 1, 41:cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,
authority over all affairs, the supreme power, Cic. Rep. 1, 26, 42:is, qui summam rerum administrabat,
id. Rosc. Am. 32, 91:ad te summa solum, Phormio, rerum redit,
Ter. Phorm. 2, 2, 3:ad summam rerum consulere,
for the general interest, Caes. B. C. 3, 51:ad discrimen summa rerum adducta,
to a general engagement, Liv. 10, 27:discrimen summae rerum,
id. 10, 14:quos penes summam consilii voluit esse, cum imperii summam rex teneret,
the sole command, Cic. Rep. 2, 28, 51; cf.:qui vobis summam ordinis consiliique concedunt,
id. Cat. 4, 7, 15:imperii,
Caes. B. G. 2, 23; id. B. C. 3, 5:quod penes eos (Bituriges), si id oppidum retinuissent, summam victoriae constare intellegebant,
the whole credit of the victory, id. B. G. 7, 21; so, victoriae, id. B. C. 1, 82.— Poet.:summa ducum, Atri des,
Ov. Am. 1, 9, 37. -
48 transvolo
I.Lit.:II. A.perdices non transvolant Boeotiae fines in Atticā,
Plin. 10, 29, 41, § 78:Pontum (grues),
id. 10, 23, 30, § 60. —Lit.(α).Act.: Alpes, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 4:(β).Oceanum (manus Macedonum),
Auct. Her. 4, 22, 31:delphini vela navium transvolant,
Plin. 9, 8, 7, § 20:transvolat vox auras,
flies through, Lucr. 4, 559; cf. id. 4, 602.— Poet.: importunus (Cupido) transvolat aridas Quercus (i. e. vetulas). Hor. C. 4, 13, 9.—Neutr.:B.foraminibus liquidus quia transvolat ignis,
Lucr. 6, 349: eques transvolat inde in partem alteram, Liv. 3, 63, 2: Nilus insulas dierum quinque cursu non breviore transvolat, flows by or past, Plin. 5, 9, 10, § 53:vultur relicto Tityo,
Sen. Hippol. 1233:(arma) Travolaverunt ad hostes,
Plaut. Ep. 1. 1, 33 (for transfugerunt, id. ib. 1, 1, 28).—Trop.:illa Sallustiana brevitas... audientem transvolat,
flies past, Quint. 4, 2, 45:cogitatio animum subito transvolans,
flitting through, Plin. 7, 12, 10, § 52:transvolat in medio posita et fugientia captat,
passes over, neglects, Hor. S. 1, 2, 108. -
49 tueor
tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:I.tuĕris,
Plaut. Trin. 3, 2, 82:tuimur,
Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;6, 934: tuamur,
id. 4, 361:tuantur,
id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,
Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:(β).e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,
Lucr. 4, 312:ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,
id. 4, 434:caeli templa,
id. 6, 1228 al.:tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,
Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:talia dicentem jam dudum aversa tuetur,
id. ib. 4, 362:transversa tuentibus hircis,
id. E. 3, 8:acerba tuens,
looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:torva,
id. ib. 6, 467.—With object-clause:II.quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,
Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:► 1.curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12:ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,
id. Verr. 2, 4, 63, 140:omnia,
id. N. D. 2, 23, 60:mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,
id. Tusc. 1, 1, 2:societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,
id. Fin. 5, 23, 65:concordiam,
id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:dignitatem,
id. Tusc. 2, 21, 48:L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,
id. Brut. 20, 80:personam in re publicā,
id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,
Cic. Rab. Post. 15, 41:aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,
to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:Bassum ut incustoditum nimis et incautum,
id. Ep. 6, 29, 10:libertatem,
Tac. A. 3, 27; 14, 60:se, vitam corpusque tueri,
to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,
id. Deiot. 8, 22:se ac suos tueri,
Liv. 5, 4, 5:sex legiones (re suā),
Cic. Par. 6, 1, 45:armentum paleis,
Col. 6, 3, 3:se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,
to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:tuemini castra et defendite diligenter,
Caes. B. C. 3, 94:suos fines,
id. B. G. 4, 8:portus,
id. ib. 5, 8:oppidum unius legionis praesidio,
id. B. C. 2, 23:oram maritimam,
id. ib. 3, 34:impedimenta,
to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:fines suos ab excursionibus et latrociniis,
Cic. Deiot. 8, 22:domum a furibus,
Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,
Cic. Prov. Cons. 5, 11:liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,
id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:tueri se adversus Romanos,
Liv. 25, 11, 7:nostra adversus vim atque injuriam,
id. 7, 31, 3:adversus Philippum tueri Athenas,
id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:arcem adversus tres cohortes tueri,
Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,
Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,
Sall. J. 74, 3.Act. form tŭĕo, ēre:2.censores vectigalia tuento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,
Inscr. Orell. 4788.—tŭĕor, ēri, in pass. signif.:A.majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,
Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,
Dig. 27, 10, 7:voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,
ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).Lit.(α).Absol.:(β).nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,
Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:cum victis nihil tutum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28:nec se satis tutum fore arbitratur,
Hirt. B. G. 8, 27; cf.:me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,
Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:tutus bos rura perambulat,
Hor. C. 4, 5, 17:quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?
Cic. Imp. Pomp. 11, 31:mare tutum praestare,
id. Fl. 13, 31:sic existimabat tutissimam fore Galliam,
Hirt. B. G. 8, 54:nemus,
Hor. C. 1, 17, 5:via fugae,
Cic. Caecin. 15, 44; cf.:commodior ac tutior receptus,
Caes. B. C. 1, 46:perfugium,
Cic. Rep. 1, 4, 8:tutum iter et patens,
Hor. C. 3, 16, 7:tutissima custodia,
Liv. 31, 23, 9:praesidio nostro pasci genus esseque tutum,
Lucr. 5, 874:vitam consistere tutam,
id. 6, 11:tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,
Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:tutior at quanto merx est in classe secundā!
id. S. 1, 2, 47:non est tua tuta voluntas,
not without danger, Ov. M. 2, 53:in audaces non est audacia tuta,
id. ib. 10, 544:externā vi non tutus modo rex, sed invictus,
Curt. 6, 7, 1:vel tutioris audentiae est,
Quint. 12, prooem. §4: cogitatio tutior,
id. 10, 7, 19:fuit brevitas illa tutissima,
id. 10, 1, 39:regnum et diadema tutum Deferens uni,
i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:(pars ratium) tuta fugae,
Luc. 9, 346.—With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:(γ).ab insidiis,
Hor. S. 2, 6, 117:a periculo,
Caes. B. G. 7, 14:ab hoste,
Ov. H. 11, 44:ab hospite,
id. M. 1, 144:a conjuge,
id. ib. 8, 316:a ferro,
id. ib. 13, 498:a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,
Phaedr. 1, 31, 9.—With ad and acc.:(δ).turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,
Caes. B. C. 3, 39:ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,
Liv. 25, 38, 14:testudinem tutam ad omnes ictus video esse,
id. 36, 32, 6.—With adversus:(ε).adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,
Cels. 5, 23, 3:quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,
Curt. 7, 9, 2:loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,
Sen. Ira, 2, 12, 1:per quem tutior adversus casus steti,
Val. Max. 4, 7, ext. 2:quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,
Just. 10, 1, 7.—With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—b.Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:2.si dicere palam parum tutum est,
Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:o nullis tutum credere blanditiis,
Prop. 1, 15, 42:tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,
Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,
id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:B.tuta et parvula laudo,
Hor. Ep. 1, 15, 42:trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,
Ov. M. 10, 714:in tuto ut collocetur,
Ter. Heaut. 4, 3, 11:esse in tuto,
id. ib. 4, 3, 30:ut sitis in tuto,
Cic. Fam. 12, 2, 3:in tutum eduxi manipulares meos,
Plaut. Most. 5, 1, 7:in tutum receptus est,
Liv. 2, 19, 6.—Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;a.syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,
Hor. A. P. 28:tutus et intra Spem veniae cautus,
id. ib. 266:non nisi vicinas tutus ararit aquas,
Ov. Tr. 3, 12, 36:id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,
Liv. 22, 38, 13:celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,
id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.Posit.(α).Form tute (very rare):(β).crede huic tute,
Plaut. Trin. 1, 2, 102:eum tute vivere, qui honeste vivat,
Auct. Her. 3, 5, 9:tute cauteque agere,
id. ib. 3, 7, 13.—Form tuto (class. in prose and poetry):b.pervenire,
Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:dimicare,
Caes. B. G. 3, 24:tuto et libere decernere,
id. B. C. 1, 2:ut tuto sim,
in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,
Caes. B. G. 7, 36. —Comp.:c.ut in vadis consisterent tutius,
Caes. B. G. 3, 13:tutius et facilius receptus daretur,
id. B. C. 2, 30:tutius ac facilius id tractatur,
Quint. 5, 5, 1:usitatis tutius utimur,
id. 1, 5, 71:ut ubivis tutius quam in meo regno essem,
Sall. J. 14, 11.—Sup.(α).Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—(β).Form tutissimo:quaerere, ubi tutissimo essem,
Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:tutissimo infunduntur oboli quattuor,
Plin. 20, 3, 8, § 14. -
50 tutum
tŭĕor, tuĭtus, 2 ( perf. only post-Aug., Quint. 5, 13, 35; Plin. Ep. 6, 29, 10; collat. form tūtus, in the part., rare, Sall. J. 74, 3; Front. Strat. 2, 12, 13; but constantly in the P. a.; inf. parag. tuerier, Plaut. Rud. 1, 4, 35; collat. form acc. to the 3d conj. tŭor, Cat. 20, 5; Stat. Th. 3, 151:I.tuĕris,
Plaut. Trin. 3, 2, 82:tuimur,
Lucr. 1, 300; 4, 224; 4, 449;6, 934: tuamur,
id. 4, 361:tuantur,
id. 4, 1004; imper. tuĕre, id. 5, 318), v. dep. a. [etym. dub.], orig., to see, to look or gaze upon, to watch, view; hence, pregn., to see or look to, to defend, protect, etc.: tueri duo significat; unum ab aspectu, unde est Ennii illud: tueor te senex? pro Juppiter! (Trag. v. 225 Vahl.);alterum a curando ac tutela, ut cum dicimus bellum tueor et tueri villam,
Varr. L. L. 7, § 12 Müll. sq.—Accordingly,To look at, gaze at, behold, watch, view, regard, consider, examine, etc. (only poet.; syn.: specto, adspicio, intueor): quam te post multis tueor tempestatibus, Pac. ap. Non. 407, 32; 414, 3:(β).e tenebris, quae sunt in luce, tuemur,
Lucr. 4, 312:ubi nil aliud nisi aquam caelumque tuentur,
id. 4, 434:caeli templa,
id. 6, 1228 al.:tuendo Terribiles oculos, vultum, etc.,
Verg. A. 8, 265; cf. id. ib. 1, 713:talia dicentem jam dudum aversa tuetur,
id. ib. 4, 362:transversa tuentibus hircis,
id. E. 3, 8:acerba tuens,
looking fiercely, Lucr. 5, 33; cf. Verg. A. 9, 794:torva,
id. ib. 6, 467.—With object-clause:II.quod multa in terris fieri caeloque tuentur (homines), etc.,
Lucr. 1, 152; 6, 50; 6, 1163.—Pregn., to look to, care for, keep up, uphold, maintain, support, guard, preserve, defend, protect, etc. (the predom. class. signif. of the word; cf.:► 1.curo, conservo, tutor, protego, defendo): videte, ne... vobis turpissimum sit, id, quod accepistis, tueri et conservare non posse,
Cic. Imp. Pomp. 5, 12:ut quisque eis rebus tuendis conservandisque praefuerat,
id. Verr. 2, 4, 63, 140:omnia,
id. N. D. 2, 23, 60:mores et instituta vitae resque domesticas ac familiares,
id. Tusc. 1, 1, 2:societatem conjunctionis humanae munifice et aeque,
id. Fin. 5, 23, 65:concordiam,
id. Att. 1, 17, 10: rem et gratiam et auctoritatem suam, id. Fam. 13, 49, 1:dignitatem,
id. Tusc. 2, 21, 48:L. Paulus personam principis civis facile dicendo tuebatur,
id. Brut. 20, 80:personam in re publicā,
id. Phil. 8, 10, 29; cf.: tuum munus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 11, 1:tueri et sustinere simulacrum pristinae dignitatis,
Cic. Rab. Post. 15, 41:aedem Castoris P. Junius habuit tuendam,
to keep in good order, id. Verr. 2, 1, 50, § 130; cf. Plin. Pan. 51, 1:Bassum ut incustoditum nimis et incautum,
id. Ep. 6, 29, 10:libertatem,
Tac. A. 3, 27; 14, 60:se, vitam corpusque tueri,
to keep, preserve, Cic. Off. 1, 4, 11:antea majores copias alere poterat, nunc exiguas vix tueri potest,
id. Deiot. 8, 22:se ac suos tueri,
Liv. 5, 4, 5:sex legiones (re suā),
Cic. Par. 6, 1, 45:armentum paleis,
Col. 6, 3, 3:se ceteris armis prudentiae tueri atque defendere,
to guard, protect, Cic. de Or. 1, 38, 172; cf.:tuemini castra et defendite diligenter,
Caes. B. C. 3, 94:suos fines,
id. B. G. 4, 8:portus,
id. ib. 5, 8:oppidum unius legionis praesidio,
id. B. C. 2, 23:oram maritimam,
id. ib. 3, 34:impedimenta,
to cover, protect, Hirt. B. G. 8, 2.—With ab and abl.:fines suos ab excursionibus et latrociniis,
Cic. Deiot. 8, 22:domum a furibus,
Phaedr. 3, 7, 10: mare ab hostibus, Auct. B. Afr. 8, 2.—With contra:quos non parsimoniā tueri potuit contra illius audaciam,
Cic. Prov. Cons. 5, 11:liberūm nostrorum pueritiam contra inprobitatem magistratuum,
id. Verr. 2, 1, 58, § 153; Quint. 5, 13, 35; Plin. 20, 14, 54, § 152; Tac. A. 6, 47 (41).—With adversus:tueri se adversus Romanos,
Liv. 25, 11, 7:nostra adversus vim atque injuriam,
id. 7, 31, 3:adversus Philippum tueri Athenas,
id. 31, 9, 3; 42, 46, 9; 42, 23, 6:arcem adversus tres cohortes tueri,
Tac. H. 3, 78; Just. 17, 3, 22; 43, 3, 4.—In part. perf.:Verres fortiter et industrie tuitus contra piratas Siciliam dicitur,
Quint. 5, 13, 35 (al. tutatus):Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam arma tuta sunt,
Sall. J. 74, 3.Act. form tŭĕo, ēre:2.censores vectigalia tuento,
Cic. Leg. 3, 3, 7:ROGO PER SVPEROS, QVI ESTIS, OSSA MEA TVEATIS,
Inscr. Orell. 4788.—tŭĕor, ēri, in pass. signif.:A.majores nostri in pace a rusticis Romanis alebantur et in bello ab his tuebantur,
Varr. R. R. 3, 1, 4; Lucr. 4, 361:consilio et operā curatoris tueri debet non solum patrimonium, sed et corpus et salus furiosi,
Dig. 27, 10, 7:voluntas testatoris ex bono et aequo tuebitur,
ib. 28, 3, 17.—Hence, tūtus, a, um, P. a. (prop. well seen to or guarded; hence), safe, secure, out of danger (cf. securus, free from fear).Lit.(α).Absol.:(β).nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta... contra tuam cupiditatem,
Cic. Verr. 2, 5, 15, § 39:cum victis nihil tutum arbitrarentur,
Caes. B. G. 2, 28:nec se satis tutum fore arbitratur,
Hirt. B. G. 8, 27; cf.:me biremis praesidio scaphae Tutum per Aegaeos tumultus Aura feret,
Hor. C. 3, 29, 63; Ov. M. 8, 368:tutus bos rura perambulat,
Hor. C. 4, 5, 17:quis locus tam firmum habuit praesidium, ut tutus esset?
Cic. Imp. Pomp. 11, 31:mare tutum praestare,
id. Fl. 13, 31:sic existimabat tutissimam fore Galliam,
Hirt. B. G. 8, 54:nemus,
Hor. C. 1, 17, 5:via fugae,
Cic. Caecin. 15, 44; cf.:commodior ac tutior receptus,
Caes. B. C. 1, 46:perfugium,
Cic. Rep. 1, 4, 8:tutum iter et patens,
Hor. C. 3, 16, 7:tutissima custodia,
Liv. 31, 23, 9:praesidio nostro pasci genus esseque tutum,
Lucr. 5, 874:vitam consistere tutam,
id. 6, 11:tutiorem et opulentiorem vitam hominum reddere,
Cic. Rep. 1, 2, 3: est et fideli tuta silentio Merces, secure, sure (diff. from certa, definite, certain), Hor. C. 3, 2, 25:tutior at quanto merx est in classe secundā!
id. S. 1, 2, 47:non est tua tuta voluntas,
not without danger, Ov. M. 2, 53:in audaces non est audacia tuta,
id. ib. 10, 544:externā vi non tutus modo rex, sed invictus,
Curt. 6, 7, 1:vel tutioris audentiae est,
Quint. 12, prooem. §4: cogitatio tutior,
id. 10, 7, 19:fuit brevitas illa tutissima,
id. 10, 1, 39:regnum et diadema tutum Deferens uni,
i. e. that cannot be taken away, Hor. C. 2, 2, 21: male tutae mentis Orestes, i. e. unsound, = male sanae, id. S. 2, 3, 137: quicquid habes, age, Depone tutis auribus, qs. carefully guarded, i. e. safe, faithful, id. C. 1, 27, 18 (cf. the opp.: auris rimosa, id. S. 2, 6, 46).— Poet., with gen.:(pars ratium) tuta fugae,
Luc. 9, 346.—With ab and abl.: tutus ab insidiis inimici, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2:(γ).ab insidiis,
Hor. S. 2, 6, 117:a periculo,
Caes. B. G. 7, 14:ab hoste,
Ov. H. 11, 44:ab hospite,
id. M. 1, 144:a conjuge,
id. ib. 8, 316:a ferro,
id. ib. 13, 498:a bello, id. H. (15) 16, 344: ab omni injuriā,
Phaedr. 1, 31, 9.—With ad and acc.:(δ).turrim tuendam ad omnis repentinos casus tradidit,
Caes. B. C. 3, 39:ad id, quod ne timeatur fortuna facit, minime tuti sunt homines,
Liv. 25, 38, 14:testudinem tutam ad omnes ictus video esse,
id. 36, 32, 6.—With adversus:(ε).adversus venenorum pericula tutum corpus suum reddere,
Cels. 5, 23, 3:quo tutiores essent adversus ictus sagittarum,
Curt. 7, 9, 2:loci beneficio adversus intemperiem anni tutus est,
Sen. Ira, 2, 12, 1:per quem tutior adversus casus steti,
Val. Max. 4, 7, ext. 2:quorum praesidio tutus adversus hostes esse debuerat,
Just. 10, 1, 7.—With abl.: incendio fere tuta est Alexandria, Auct. B. Alex. 1, 3.—b.Tutum est, with a subj. -clause, it is prudent or safe, it is the part of a prudent man:2.si dicere palam parum tutum est,
Quint. 9, 2, 66; 8, 3, 47; 10, 3, 33:o nullis tutum credere blanditiis,
Prop. 1, 15, 42:tutius esse arbitrabantur, obsessis viis, commeatu intercluso sine ullo vulnere victoriā potiri,
Caes. B. G. 3, 24; Quint. 7, 1, 36; 11, 2, 48:nobis tutissimum est, auctores plurimos sequi,
id. 3, 4, 11; 3, 6, 63.—As subst.: tūtum, i, n., a place of safety, a shelter, safety, security: Tr. Circumspice dum, numquis est, Sermonem nostrum qui aucupet. Th. Tutum probe est, Plaut. Most. 2, 2, 42:B.tuta et parvula laudo,
Hor. Ep. 1, 15, 42:trepidum et tuta petentem Trux aper insequitur,
Ov. M. 10, 714:in tuto ut collocetur,
Ter. Heaut. 4, 3, 11:esse in tuto,
id. ib. 4, 3, 30:ut sitis in tuto,
Cic. Fam. 12, 2, 3:in tutum eduxi manipulares meos,
Plaut. Most. 5, 1, 7:in tutum receptus est,
Liv. 2, 19, 6.—Transf., watchful, careful, cautious, prudent (rare and not ante-Aug.;a.syn.: cautus, prudens): serpit humi tutus nimium timidusque procellae,
Hor. A. P. 28:tutus et intra Spem veniae cautus,
id. ib. 266:non nisi vicinas tutus ararit aquas,
Ov. Tr. 3, 12, 36:id suā sponte, apparebat, tuta celeribus consiliis praepositurum,
Liv. 22, 38, 13:celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus,
id. 9, 32, 3.—Hence, adv. in two forms, tūtē and tūtō, safely, securely, in safety, without danger.Posit.(α).Form tute (very rare):(β).crede huic tute,
Plaut. Trin. 1, 2, 102:eum tute vivere, qui honeste vivat,
Auct. Her. 3, 5, 9:tute cauteque agere,
id. ib. 3, 7, 13.—Form tuto (class. in prose and poetry):b.pervenire,
Plaut. Mil. 2, 2, 70; Lucr. 1, 179:dimicare,
Caes. B. G. 3, 24:tuto et libere decernere,
id. B. C. 1, 2:ut tuto sim,
in security, Cic. Fam. 14, 3, 3:ut tuto ab repentino hostium incursu etiam singuli commeare possent,
Caes. B. G. 7, 36. —Comp.:c.ut in vadis consisterent tutius,
Caes. B. G. 3, 13:tutius et facilius receptus daretur,
id. B. C. 2, 30:tutius ac facilius id tractatur,
Quint. 5, 5, 1:usitatis tutius utimur,
id. 1, 5, 71:ut ubivis tutius quam in meo regno essem,
Sall. J. 14, 11.—Sup.(α).Form tutissime: nam te hic tutissime puto fore, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—(β).Form tutissimo:quaerere, ubi tutissimo essem,
Cic. Att. 8, 1, 2; cf. Charis. p. 173 P.:tutissimo infunduntur oboli quattuor,
Plin. 20, 3, 8, § 14. -
51 velox
vēlox, ōcis, adj. [akin to volare; cf. veles], swift, quick, fleet, rapid, speedy (class.; syn.: celer, pernix, praepes).I.Lit.:II.juvenes,
Liv. 26, 4, 4:pedites velocissimi ac fortissimi,
Caes. B. G. 1, 48:velocissimus quisque,
Quint. 2, 3, 7:Breuni,
Hor. C. 4, 14, 11:cervi,
Verg. A. 5, 253:catuli,
id. G. 3, 405:Pristis,
id. A. 5, 116:pes,
Ov. M. 1, 551:flamma,
Lucr. 6, 688:jaculum,
Verg. G. 2, 530:procella,
Hor. C. 3, 27, 63:arbores,
rapidly growing, Plin. 17, 13, 20, § 95:toxicum,
quickly working, Hor. Epod. 17, 61; so,genus herbae ad mortem, etiam opio velocius,
Plin. 21, 31, 105, § 180:horae,
Ov. M. 2, 118:anni,
Mart. 8, 8, 1:navigatio,
Quint. 12, 2, 24:celeritas,
Plin. 10, 24, 35, § 73:Victoria,
Hor. Ep. 1, 18, 64:moenia (thermae),
quickly built, Mart. Spect. 2, 7.— Poet., for the adv.:ille velox... Desilit in latices,
Ov. M. 4, 352; Hor. C. 4, 12, 22; Luc. 9, 829.—With inf.:nec jam hic absistere velox,
Stat. Th. 6, 797.—With ad and acc.:piger ad poenas princeps, ad praemia velox,
Ov. P. 1, 2, 123.—Trop.:nihil est animo velocius,
Cic. Tusc. 1, 19, 43:ingenio veloci ac mobili,
Quint. 6, 4, 8:natura humani ingenii agilis ac velox,
id. 1, 12, 2:velox ingenio,
Tac. Agr. 13:animus,
Hor. Ep. 1, 12, 13:acutior atque velocior in urbanitate brevitas,
Quint. 6, 3, 45; cf.:decurrere materiam stilo quam velocissimo,
id. 10, 3, 17:velocior (in conjectando),
Phaedr. 3, 3, 1.— Adv.: vēlōcĭter, swiftly, quickly, speedily, Ov. M. 4, 509; 11, 586; Quint. 1, 1, 28; 2, 4, 28; 8, 3, 81; Plin. 16, 44, 90, § 241.— Comp., Cic. Rep. 6, 26, 29. — Sup., Cic. Univ. 9; Caes. B. G. 5, 35; Suet. Tit. 3.
См. также в других словарях:
brevitas — (s.f.) Riduzione del discorso all essenziale, attraverso la soppressione di alcune sue parti ( figura per detractionem), per risultare maggiormente efficace ed incisivo, come è particolarmente visibile in alcune tipologie di enunciati: motti … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
imperatoria brevitas — (loc.s.f.) Con questa locuzione si intende la brevitas come espressione di comando. In azioni belliche essa è motivata dalla fretta che caratterizza la situazione comunicativa. In altre situazioni viene intesa come vigorosa forma espressiva.… … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
laconica brevitas — (loc.s.f.) Qualità propria del parlare conciso, breve e concettoso, caratteristico degli spartani. laconicità, laconismo, brevitas, imperatoria brevitas … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
concisa brevitas — (loc.s.f.) percursio … Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani
brevità — {{hw}}{{brevità}}{{/hw}}s. f. Caratteristica di ciò che è breve | (est.) Concisione … Enciclopedia di italiano
brévité — [ brevite ] n. f. • 1819; a. fr. « brièveté »; lat. brevitas ♦ Phonét. Caractère de la syllabe ou voyelle brève. ● brévité nom féminin (latin brevitas) Caractère d un phonème bref. ● brévité (synonymes) nom féminin (latin brevitas) … Encyclopédie Universelle
Kurz — 1. Allzu kurz taugt kein Schurz. Lat.: Brevis esse laborat, obscurus fit. (Binder II, 66.) – Brevia non semper levia, sed sapiens breviter dicere multa potest. (Seybold, 60.) 2. Je kürzer je besser (lieber). – Gryphius, 50. Frz.: Le plus brief… … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
Саллюстий историк — (вернее, Саллустий, Gaius Sallustius Crispus) заменитый римский историк, род. в 86 г. до Р. Х. в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провел в Риме свою очень разгульную молодость. В 59 г. С. получил звание квестора, а в… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Саллюстий, историк — (вернее, Саллустий, Gaius Sallustius Crispus) заменитый римский историк, род. в 86 г. до Р. Хр. в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провел в Риме свою очень разгульную молодость. В 59 г. С. получил звание квестора, а в… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Саллюстий — Гай Саллюстий Крисп (86‒35 до н. э.) (вернее, Саллустий, лат. Gaius Sallustius Crispus) римский историк, родился в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провёл в Риме свою очень разгульную молодость. Содержание 1 Биография… … Википедия
Саллуст — Гай Саллюстий Крисп (86‒35 до н. э.) (вернее, Саллустий, лат. Gaius Sallustius Crispus) римский историк, родился в сабинском городе Амитерне; происходил из плебейской фамилии; провёл в Риме свою очень разгульную молодость. Содержание 1 Биография… … Википедия