Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

Massĭlĭenses

  • 1 Massilienses

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilienses

  • 2 tamen

        tamen adv.    [3 TA-].—After a concessive or conditional particle, notwithstanding, nevertheless, for all that, however, yet, still (beginning the clause or after its emphatic word): quamquam omnis virtus nos ad se adlicet, tamen iustitia id maxime efficit: etsi abest maturitas aetatis, tamen, etc.: tametsi miserum est, tamen, etc.: si Massilienses per delectos cives... reguntur, inest tamen in eā conditione similitudo quaedam servitutis: si nullus erit pulvis, tamen excute nullum, O.: cui (senatus auctoritati) cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta.—Opposed to an implied concession or inference, in spite of this, for all that, however, still, nevertheless: Retraham ad me illud argentum tamen, T.: expellitur ex oppido Gergoviā; non destitit tamen, Cs.: neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portūs Africae, L.: semper Aiax fortis, fortissimus tamen in furore: cur nolint, etiam si tacerent, satis dicunt. Verum non tacent. Tamen his invitissimis te offeres?: tamen a malitiā non discedis? in spite of all.—With sed or verum, in strong opposition, but yet, but nevertheless, but still: hi non sunt permolesti; sed tamen insident et urgent: debet; verum tamen non cogitur.—With si, if at least, if only: aliqua et mihi gratia ponto est; Si tamen in dio quondam concreta profundo Spuma fui, O.—After neque... nec, on the other hand, however: Cyri vitam legunt, praeclaram illam quidem, sed neque tam nostris rebus aptam nec tamen Scauri laudibus anteponendam.—Ne tamen, that by no means: veni igitur, quaeso, ne tamen semen urbanitatis unā cum re p. intereat. —With pron relat., who however, although he: L. Lucullus, qui tamen eis incommodis mederi fortasse potuisset... partem militum Glabrioni tradidit, although he might, etc.: fuit mirificus in Crasso pudor, qui tamen non obesset eius orationi, etc., and yet its effect was not, etc.—Strengthened by nihilo minus: si illud tenerent, se quoque id retenturum; nihilo minus tamen agi posse de compositione, Cs.
    * * *
    yet, nevertheless, still

    Latin-English dictionary > tamen

  • 3 confirmo

    con-firmo, āvi, ātum, 1, v. a., to make firm, establish, strengthen, confirm (class., esp. in prose).
    I.
    In gen. (prop. and trop.):

    stipites confirmare et stabilire,

    Caes. B. G. 7, 73:

    ali hōc vires nervosque confirmari putant,

    id. ib. 6, 21:

    dentis mobilis,

    Plin. 28, 11, 49, § 178; cf. Scrib. Comp. 57; 59 sq.:

    confirmare et densare defluentem capillum,

    Plin. 25, 11, 83, § 132:

    crus debile,

    Suet. Vesp. 7; cf. id. Aug. 80:

    maxime religando confirmant parietum soliditatem,

    Vitr. 2, 8, 7:

    castellum magnis munitionibus multisque tormentis, Auct. B. Alex. 21, 5: intestina,

    i. e. to heal, cure, Cels. 4, 19:

    cicatriculam,

    id. 2, 10 fin.: se, to recover physically, to grow well (corresp. with convalescere), Cic. Fam. 16, 1, 2; 16, 3, 1; 16, 4, 4; 16, 1, 1.— Transf., of the vine, Col. 4, 3, 4:

    valetudinem,

    Cic. Att. 10, 17, 2:

    pacem et amicitiam cum proximis civitatibus,

    Caes. B. G. 1, 3; cf.:

    confirmare societatem datā ac acceptā fide,

    Sall. C. 44, 3:

    opes factionis,

    id. ib. 32, 2; cf.:

    viris suas,

    Vell. 2, 44, 2:

    suam manum,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 24:

    se transmarinis auxiliis,

    Caes. B. C. 1, 29:

    conjurationem,

    Nep. Dion, 8, 3:

    regnum Persarum,

    id. Milt. 3, 5; so,

    regnum,

    Suet. Caes. 9:

    imperium,

    id. Vit. 9:

    decreta,

    to confirm, Nep. Phoc. 3, 2:

    acta Caesaris,

    Cic. Att. 16, 16, C, 12:

    acta alicujus in transmarinis provinciis,

    Vell. 2, 44, 2:

    beneficia edicto,

    Suet. Tit. 8:

    provinciam a Caesare datam,

    id. Aug. 10.—
    II.
    Esp.
    A.
    To confirm or strengthen courage, to instil courage into one, to encourage, inspirit, animate, embolden:

    animum meum,

    to take heart, take courage, Plaut. Aul. 2, 8, 1:

    animum sapientissimi hominis,

    Cic. Fam. 6, 6, 2; id. Quint. 24, 77:

    maximi animi hominem,

    id. ib. 4, 8, 1:

    animos ratione,

    Lucr. 1, 426:

    confirmare et excitare afflictos animos bonorum,

    Cic. Att. 1, 16, 8:

    animos Gallorum verbis,

    Caes. B. G. 1, 33; Sall. C. 46, 3:

    vacillantium gentium animos,

    Vell. 2, 120, 1:

    suos ad dimicandum animo,

    Caes. B. G. 5, 49:

    milites,

    id. ib. 5, 52:

    timentes,

    id. ib. 7, 7; cf.:

    diffidentem rebus suis,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23:

    territos,

    Sall. J. 38, 5:

    perterritos,

    Suet. Caes. 66; id. Aug. 43:

    Massilienses obsidione laborantes adventu suo,

    id. Ner. 2:

    animum suum ad virtutem,

    Auct. Her. 4, 22, 31 Klotz (al. conformavit):

    nepotem suum ad successionem imperii,

    Suet. Tib. 55 fin.:

    nunc erige te et confirma,

    take courage, Cic. Q. Fr. 1, 3, 5:

    cum ipse te confirmasses,

    hast acquired courage, id. Quint. 11, 39; cf.:

    confirmant ipsi se,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 1, 14 al.:

    eos multa pollicendo confirmat, uti Romam pergerent,

    Sall. J. 23, 2:

    alius alium confirmare, ne nomina darent,

    Liv. 2, 24, 2.— Aliquem alicui rei: gladiatores Lentulus libertati confirmat, encourages them to freedom, i. e. incites them to make themselves worthy of freedom, Caes. B. C. 1, 14, 4 dub. (Dinter and Kraner:

    spe libertatis).—With abstr. objects: reliqui temporis spem,

    Cic. Div. in Caecil. 22, 71:

    spem alicujus,

    Suet. Calig. 12:

    suspitionem,

    id. Tib. 52; cf.:

    sensus rectus et confirmatus,

    Cic. Fam. 1, 8, 2.—
    B.
    To confirm one in his disposition or feelings, in his fidelity (rare):

    insulas bene animatas,

    Nep. Cim. 2, 4:

    homines,

    Caes. B. C. 1, 15:

    Gallias,

    Vell. 2, 120.—
    C.
    To confirm, give full assurance of, a fact, corroborate an assertion, settle, fix, establish, to prove, demonstrate the truth of a thing, etc. (very freq.):

    confirmare nostra argumentis ac rationibus, deinde contraria refutare,

    Cic. de Or. 2, 19, 80;

    so opp. refutare,

    Quint. 5, prooem. § 2; 5, 13, 53; cf.

    opp. refellere,

    id. 3, 9, 6; 12, 1, 45;

    opp. diluere,

    id. 9, 2, 80:

    confirmare aut infirmare rem,

    Cic. Inv. 1, 30, 49:

    divinationem,

    id. Div. 1, 32, 71; cf. id. ib. 2, 32, 78:

    quorum omnium testimoniis de hac Dionis pecuniā confirmatum est,

    id. Verr. 2, 2, 8, § 23:

    crimen commenticium,

    id. Rosc. Am. 15, 42:

    haec istius vituperatio atque infamia confirmabatur eorum sermone, qui, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 38, § 101:

    perjurium,

    id. ib. 2, 4, 9, §

    19: iste locus est tibi etiam atque etiam confirmandus,

    id. Fin. 5, 32, 95:

    his rebus confirmatis,

    Caes. B. G. 6, 6 Kraner ad loc. —With acc. and inf., Lucr. 2, 185; cf. id. 2, [p. 415] 179; 5, 198.— Pass. impers., with ne:

    sanctissimo jurejurando confirmari oportere, ne tecto recipiatur, qui non, etc.,

    Caes. B. G. 7, 66 fin.:

    hoc idem visum esse ex superioribus castellis confirmaverunt,

    id. B. C. 3, 67; cf.:

    hoc ex ipsis caeli rationibus ausim Confirmare, nequaquam esse creatam, etc.,

    Lucr. 2, 179.—Hence,
    2.
    To assert, affirm, protest something as true or certain; constr. with acc., acc. and inf., or de:

    hoc cum mihi non modo confirmasset, sed etiam persuasisset,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    talem exsistere eloquentiam non potuisse confirmo,

    id. de Or. 2, 2, 6.—So with acc. and inf., Cic. Verr. 1, 17, 50; cf.:

    illud se polliceri et jurejurando confirmare, tutum iter per fines suos daturum,

    Caes. B. G. 5, 27:

    confirmare, fidem publicam per sese inviolatam fore,

    Sall. J. 33, 3:

    memini me audire te de glorioso et celeri reditu meo confirmare,

    Cic. Fam. 6, 6, 2.—So with de, Cic. Fam. 3, 10, 1; id. Arch. 7, 15.—Hence, confirmātus, a, um, P. a.
    A.
    (In acc. with II. A.) Encouraged, courageous, resolute:

    animus certus et confirmatus,

    Cic. Quint. 24, 77; so,

    sensus rectus et confirmatus,

    id. Fam. 1, 8, 2:

    confirmatiorem exercitum efficere,

    Caes. B. C. 3, 84.—
    B.
    (Acc. to II. C.) Asserted, affirmed:

    in quibus (litteris) erat confirmatius idem illud, etc.,

    Cic. Att. 10, 15, 1.—
    C.
    (Proved; hence,) Certain, credible:

    quod eo confirmatius erit, si, etc.,

    Cic. Inv. 2, 11, 35: fides confirmatissima, most fixed, Porph. ad Hor. S. 1, 5, 27.—
    * Adv.: confirmātē (in acc. with I.), firmly, Auct. Her. 4, 11, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > confirmo

  • 4 fundo

    1.
    fundo, fūdi, fūsum, 3, v. a. [root FUD; Gr. CHU, cheW-, in cheô, cheusô;

    Lat. futis, futtilis, ec-futio, re-futo, etc.,

    Curt. Gr. Etym. p. 204 sq. ], to pour, pour out, shed.
    I.
    Lit., of fluids.
    1.
    In gen.:

    (natura terram) sucum venis cogebat fundere apertis Consimilem lactis, etc.,

    Lucr. 5, 812:

    sanguinem e patera,

    Cic. Div. 1, 23, 46:

    novum liquorem (i. e. vinum) de patera,

    Hor. C. 1, 31, 3:

    vina paterā in aras,

    Ov. M. 9, 160; cf.:

    vinum inter cornua,

    id. ib. 7, 594:

    vinum super aequora,

    id. ib. 11, 247:

    duo rite mero libans carchesia Baccho Fundit humi,

    Verg. A. 5, 78:

    laticem urnis,

    Ov. M. 3, 172:

    lacrimas,

    Verg. A. 3, 348: cf. Ov. M. [p. 793] 5, 540:

    fundit Anigros aquas,

    pours out, id. ib. 15, 282:

    parumne fusum est Latini sanguinis?

    shed, spilt, Hor. Epod. 7, 4:

    sanguine ob rem publicam fuso,

    Sall. H. Fr. 2, 96, 2 Dietsch:

    sanguinem de regno (i. e. propter regnum),

    Curt. 10, 5.—Mid.:

    memorandum, in septem lacus eum (Strymonem) fundi,

    discharges itself, Plin. 4, 10, 17, § 38:

    ingentibus procellis fusus imber,

    pouring, Liv. 6, 8, 7; 6, 32, 6; cf.:

    sanguis in corporibus fusus,

    Cic. de Or. 2, 77, 310.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of metals, to make by melting, to melt, cast, found:

    exolevit fundendi aeris pretiosi ratio,

    Plin. 34, 2, 3, § 5; cf. id. 34, 7, 18, § 46:

    caldarium (aes) funditur tantum, malleis fragile,

    id. 34, 8, 20, § 94:

    aere fuso,

    id. 34, 11, 24, § 107:

    vitrum,

    id. 34, 14, 42, § 148:

    glandes, Auct. B. Afr. 20, 3: Theodorus ipse se ex aere fudit,

    Plin. 34, 8, 19, § 83:

    ne statuam quidem inchoari, cum ejus membra fundentur,

    Quint. 2, 1, 12:

    fusis omnibus membris (statuae),

    id. 7 praef. §

    2: olim quaerere amabam, Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset,

    Hor. S. 2, 3, 22.—
    * b.
    In medic. lang.: aliquem, to cause one to have fluid stools, to relax the bowels (opp. comprimere): si compresserit aliquem morbus aut fuderit, Cels. praef. med.; cf. under P. a.—
    B.
    Transf.
    1.
    To wet, moisten, bathe with a liquid ( poet. and very rare):

    (ossa) niveo fundere lacte,

    Tib. 3, 2, 20:

    multo tempora funde mero,

    id. 1, 7, 50.—
    2.
    Of things non-fluid.
    a.
    In gen., to pour forth in abundance, to scatter, cast, hurl; to spread, extend, diffuse:

    desectam cum stramento segetem corbibus fudere in Tiberim,

    Liv. 2, 5, 3:

    picem reliquasque res, quibus ignis excitari potest, fundebant,

    Caes. B. G. 7, 24, 4:

    tela,

    Val. Fl. 3, 243:

    sagittam,

    Sil. 7, 647:

    (solis) radios per opaca domorum,

    Lucr. 2, 115:

    quas (maculas) incuria fudit,

    has scattered, Hor. A. P. 352:

    fundunt se carcere laeti Thraces equi,

    pour themselves forth, rush out, Val. Fl. 1, 611:

    se cuncta manus ratibus,

    id. 2, 662:

    littera fundens se in charta,

    Plin. 13, 12, 25, § 81:

    luna se fundebat per fenestras,

    Verg. A. 3, 152.—Mid.:

    ne (vitis) in omnes partes nimia fundatur,

    spread out, Cic. de Sen. 15, 52:

    homines fusi per agros ac dispersi,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    In partic.
    (α).
    With the accessory notion of production, to bring forth, bear or produce (in abundance):

    crescunt arbusta et fetus in tempore fundunt,

    Lucr. 1, 351; cf.:

    terra feta frugibus et vario leguminum genere, quae cum maxima largitate fundit,

    Cic. N. D. 2, 62, 156:

    flores aut fruges aut bacas,

    id. Tusc. 5, 13, 37:

    frugem,

    id. de Sen. 15, 51:

    plus materiae (vites),

    Plin. 17, 22, 35, § 192:

    cum centesimo Leontini campi fundunt,

    id. 18, 10, 21, § 95:

    facile illa (piscium ova) aqua et sustinentur et fetum fundunt,

    Cic. N. D. 2, 51, 129:

    (terra) animal prope certo tempore fudit Omne,

    Lucr. 5, 823; cf. ib. 917:

    fudit equum magno tellus percussa tridenti,

    Verg. G. 1, 13:

    Africa asinorum silvestrium multitudinem fundit,

    Plin. 8, 30, 46, § 108: quae te beluam ex utero, non hominem fudit, Cic. Pis. init.; Verg. A. 8, 139, v. Forbig. ad h. l.—
    (β).
    With the secondary notion of depth or downward direction, to throw or cast to the ground, to prostrate:

    (victi hostes) et de jugis, quae ceperant, funduntur,

    Liv. 9, 43, 20:

    nec prius absistit, quam septem ingentia victor Corpora (cervorum) fundat humi,

    Verg. A. 1, 193; cf. Ov. M. 13, 85; Sil. 4, 533:

    aliquem arcu,

    Val. Fl. 1, 446.—In middle force:

    fundi in alga,

    to lie down, Val. Fl. 1, 252.—Esp. freq. milit. t. t., overthrow, overcome, rout, vanquish an enemy:

    hostes nefarios prostravit, fudit, occidit,

    Cic. Phil. 14, 10, 27; cf.:

    exercitus caesus fususque,

    id. ib. 14, 1, 1:

    aliquos caedere, fundere atque fugare,

    Sall. J. 58, 3:

    Gaetulos,

    id. ib. 88, 3:

    classes fusae fugataeque,

    id. ib. 79, 4; cf.:

    si vi fudisset cecidissetque hostes,

    Liv. 35, 1, 8:

    hostes de jugis,

    id. 9, 43, 20:

    Gallos de delubris vestris,

    id. 6, 16, 2:

    eas omnes copias a se uno proelio fusas ac superatas esse,

    Caes. B. G. 1, 44, 8; cf.:

    Massilienses crebris eruptionibus fusi,

    id. B. C. 2, 22, 1:

    Latini ad Veserim fusi et fugati,

    Cic. Off. 3, 31, 112; Liv. 2, 6 fin.:

    quatuor exercitus Carthaginiensium fudi, fugavi, Hispania expuli,

    id. 28, 28, 9; cf. Drak. on 38, 53, 2;

    less freq. in a reversed order: alios arma sumentes fugant funduntque,

    Sall. J. 21, 2; Vell. 2, 46 fin.: omnibus hostium copiis fusis armisque exutis, Caes. B. G. 3, 6, 3:

    magnas copias hostium fudit,

    Cic. Mur. 9, 20:

    Sabinos equitatu fudit,

    id. Rep. 2, 20:

    Armeniorum copias,

    id. Arch. 9, 21:

    maximas copias parva manu,

    Sall. C. 7, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    Ingen., to pour out or forth, to spread out, extend, display:

    imago de corpore fusa,

    Lucr. 4, 53:

    animam moribundo corpore fudit,

    id. 3, 1033; cf. id. 3, 700:

    concidit ac multo vitam cum sanguine fudit,

    Verg. A. 2, 532:

    circuli (appellantur), quod mixta farina et caseo et aqua circuitum aequabiliter fundebant,

    poured out, spread out, Varr. L. L. 5, § 106:

    quem secutus Cicero hanc famam latius fudit,

    Quint. 11, 2, 14; cf. id. 10, 5, 11:

    cum vero causa ea inciderit, in qua vis eloquentiae possit expromi: tum se latius fundet orator,

    will display himself, Cic. Or. 36, 125:

    superstitio, fusa per gentes,

    id. Div. 2, 72 init.; cf. Quint. 11, 3, 84:

    neque se tanta in eo (Cicerone) fudisset ubertas,

    id. 12, 2, 23:

    fundet opes, Latiumque beabit divite lingua,

    riches of expression, Hor. Ep. 2, 2, 121. —Mid.:

    quamquam negant, nec virtutes nec vitia crescere: tamen utrumque eorum fundi quodammodo et quasi dilatari putant,

    to be diffused, Cic. Fin. 3, 15, 48; cf.:

    modo virtus latius funditur,

    Sen. Ep. 74, 27; and:

    semper ex eo, quod maximas partes continet latissimeque funditur, tota res appellatur,

    id. 5, 30, 92:

    saepe in amplificanda re funditur numerose et volubiliter oratio,

    id. Or. 62, 210.—
    B.
    In partic., of speech, to pour forth, utter:

    per quam (arteriam) vox principium a mente ducens percipitur et funditur,

    Cic. N. D. 2, 59, 149; cf.:

    e quibus elici vocem et fundi videmus,

    id. Tusc. 2, 24, 56:

    inanes sonos,

    id. ib. 5, 26, 73 (for which:

    inani voce sonare,

    id. Fin. 2, 15, 48):

    sonum,

    id. Ac. 2, 23, 74:

    verba poëtarum more (opp. ratione et arte distinguere),

    id. Fin. 4, 4, 10:

    versus hexametros aliosque variis modis atque numeris ex tempore,

    id. de Or. 3, 50, 194; cf.:

    grave plenumque carmen,

    id. Tusc. 1, 26, 64:

    tam bonos septenarios ad tibiam,

    id. ib. 1, 44, 107:

    physicorum oracula,

    id. N. D. 1, 26, 66:

    has ore loquelas,

    Verg. A. 5, 842:

    preces pectore ab imo,

    id. ib. 6, 55; so,

    preces,

    id. ib. 5, 234; Hor. Epod. 17, 53:

    mera mendacia,

    Plaut. Ps. 4, 1, 33:

    jam tu verba fundis hic, sapientia?

    you waste, Ter. Ad. 5, 2, 7:

    opprobria rustica,

    Hor. Ep. 2, 1, 146:

    iras inanes,

    Val. Fl. 3, 697:

    vehemens et liquidus puroque simillimus amni Fundet opes,

    Hor. Ep. 2, 2, 121:

    preces,

    App. M. 11, p. 258, 4; Tac. A. 14, 30; Aug. in Psa. 25, 10 al.—Hence, fūsus, a, um, P. a., spread out, extended, broad, large, copious, diffuse.
    A.
    Lit.:

    (aër) tum fusus et extenuatus sublime fertur, tum autem concretus in nubes cogitur,

    Cic. N. D. 2, 39, 101: fusior alvus, i. e. more relaxed (opp. astrictior), Cels. 1, 3 med.:

    toga (opp. restricta),

    wide, full, Suet. Aug. 73:

    Gallorum fusa et candida corpora,

    full, plump, Liv. 38, 21, 9:

    campi in omnem partem,

    extended, Verg. A. 6, 440; cf.:

    non fusior ulli Terra fuit domino,

    a broader, larger kingdom, Luc. 4, 670.—
    B.
    Trop., copious, diffuse; flowing, free:

    genus sermonis non liquidum, non fusum ac profluens,

    Cic. de Or. 2, 38, 159; cf.:

    constricta an latius fusa narratio,

    Quint. 2, 13, 5:

    materia abundantior atque ultra quam oporteat fusa,

    id. 2, 4, 7:

    ut illud, quod ad omnem honestatem pertinet, decorum, quam late fusum sit, appareat,

    Cic. Off. 1, 28, 98; cf. Quint. 11, 1, 5:

    (vox) in egressionibus fusa et securae claritatis (opp. contracta),

    unrestrained, free, id. 11, 3, 64:

    periodus,

    id. 9, 4, 128:

    fusiores liberioresque numeri,

    id. 130:

    lingua Graeca prolixior fusiorque quam nostra,

    Gell. 2, 26, 7:

    in locis ac descriptionibus fusi ac fluentes,

    Quint. 9, 4, 138:

    plenior Aeschines et magis fusus,

    id. 10, 1, 77:

    dulcis et candidus et fusus Herodotus (opp. densus et brevis et semper instans sibi Thucydides),

    id. 10, 1, 73.— Sup. seems not to occur.— Adv.: fūse.
    * 1.
    (Acc. to A.) Spread out, extended:

    (manus) fusius paulo in diversum resolvitur,

    Quint. 11, 3, 97.—
    2.
    (Acc. to B.) Copiously, at length, diffusely:

    quae fuse olim disputabantur ac libere, ea nunc articulatim distincteque dicuntur,

    Cic. Leg. 1, 13, 36:

    multa dicere fuse lateque,

    id. Tusc. 4, 26, 57:

    fuse lateque dicendi facultas,

    id. Or. 32, 113:

    fuse et copiose augere et ornate aliquid (opp. brevia et acuta),

    id. Fin. 3, 7, 26.— Comp.:

    haec cum uberius disputantur et fusius (opp. brevius angustiusque concluduntur),

    Cic. N. D. 2, 7, 20:

    fusius et ornatius rem exponere,

    Quint. 4, 2, 128.— Sup. seems not to occur.
    2.
    fundo, āvi, ātum, 1, v. a. [fundus], to lay the bottom, keel, foundation of a thing, to found (syn.: condo, exstruo, etc.).
    I.
    Lit. (perh. only poet.):

    haec carina satis probe fundata et bene statuta est,

    i. e. is laid, Plaut. Mil. 3, 3, 44 (v. Ritschl ad h. l.);

    dum mea puppis erat validā fundata carinā,

    Ov. P. 4, 3, 5; id. H. 16, 111:

    Erycino in vertice sedes fundatur Veneri Idaliae,

    is founded, Verg. A. 5, 759: sedes saxo vetusto. id. ib. 8, 478:

    arces,

    id. ib. 4, 260.—
    B.
    Transf., in gen., to fasten, secure, make firm:

    dente tenaci Ancora fundabat naves,

    Verg. A. 6, 4:

    (genus humanum) Et majoribus et solidis magis ossibus intus Fundatum,

    Lucr. 5, 928; 4, 828.—
    II.
    Trop., to found, establish, fix, confirm (class., esp. in part. perf.; cf.:

    firmo, stabilio): illud vero maxime nostrum fundavit imperium et populi Romani nomen auxit, quod, etc.,

    Cic. Balb. 13, 31; cf.:

    quantis laboribus fundatum imperium,

    id. Cat. 4, 9, 19:

    qui (rei publicae status) bonorum omnium conjunctione et auctoritate consulatus mei fixus et fundatus videbatur,

    id. Att. 1, 16, 6:

    accurate non modo fundata verum etiam exstructa disciplina,

    id. Fin. 4, 1, 1; cf.:

    fundati a doctore,

    thoroughly instructed, Lact. 6, 21, 4:

    res publica praeclare fundata,

    Cic. Par. 1, 2, 10; cf.:

    qui legibus urbem Fundavit,

    Verg. A. 6, 810:

    in eorum agro sedes fundare Bastarnis,

    Liv. 40, 57, 5:

    libertatem, salutem, securitatem,

    Plin. Pan. 8, 1:

    jus civile,

    Dig. 1, 2, 2, § 39:

    vacuos Penates prole,

    Stat. S. 4, 7, 30; cf.:

    thalamos Tritonide nympha,

    i. e. to marry, Sil. 2, 65:

    partis et fundatis amicitiis,

    Q. Cic. Petit. Cons. 7, 25:

    fundatae atque optime constitutae opes,

    Cic. Rab. Post. 1, 1; cf.:

    nitidis fundata pecunia villis,

    well laid out, Hor. Ep. 1, 15, 46:

    nihil veritate fundatum,

    Cic. Fl. 11, 26; cf. Lucr. 5, 161.— Hence, fundātus, a, um, P. a., firm, fixed, grounded, durable (very rare).
    A.
    Lit.:

    quo fundatior erit ex arenato directura, etc.,

    Vitr. 7, 3 med.:

    si permanetis in fide fundati,

    Vulg. Col. 1, 23.—
    B.
    Trop.: deflevi subitas fundatissimae familiae ruinas, Auct. Or. pro Domo, 36, 96.

    Lewis & Short latin dictionary > fundo

  • 5 huc

    huc (old form hoc, like illoc, istoc, Plaut. Capt. 3, 1, 19; id. Truc. 2, 2, 27 et saep.; Ter. Eun. 3, 2, 48; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 5; Cic. Brut. 11, 10, 3; Nep. Phoc. 3, 3; Verg. A. 8, 423; Petr. 39; Inscr. Orell. 4394; 4471; 4814; cf. Serv. ad Verg. A. l. l.), adv., to this place, hither, = deuro.
    I.
    Lit.: imus huc, illuc hinc: cum illuc ventum est, ire illinc lubet, etc., Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 258 Vahl.):

    huc illinc venire,

    Ter. Ad. 4, 5, 39:

    jam huc adveniet miles,

    Plaut. Bacch. 2, 2, 44:

    pater huc me misit ad vos oratum meus,

    id. Am. prol. 20:

    quin huc ad vos venire propero?

    Cic. Rep. 6, 15:

    hinc profecti huc revertuntur,

    id. ib. 6, 13 fin.:

    huc raro in urbem commeat,

    Ter. Hec. 1, 2, 100:

    te huc foras seduxi,

    Plaut. Aul. 2, 1, 14:

    huc est intro latus lectus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 30:

    huc huc convenite,

    Petr. 23:

    huc mecum, Epidauria proles, huc, alti gaudens,

    Stat. S. 1, 4, 62:

    locus erat castrorum editus, huc magno cursu contenderunt,

    Caes. B. G. 3, 19, 1; cf. id. ib. 4, 21, 4:

    ubi arma esse sciam, huc veniam,

    Liv. 35, 19, 4:

    sic inde huc omnes currunt,

    Juv. 3, 308.—Pregn., with verbs expressing state or action after motion ( poet.):

    huc ades, o formose puer,

    Verg. E. 2, 45; 7, 9; 9, 39:

    huc ager ille malus dulcesque a fontibus undae ad plenum calcentur,

    id. G. 2, 243; Stat. Th. 4, 54; id. S. 1, 3, 72:

    sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

    Ter. Eun. 1, 2, 19; cf.:

    huc propius me vos ordine adite,

    Hor. S. 2, 3, 80; Tib. 1, 7, 49.—
    B.
    With gen.:

    mulier ex Andro commigravit huc viciniae,

    into this neighborhood, Ter. And. 1, 1, 43 Fleck., Umpfenbach (dub.; cf. Non. p. 499; Prisc. II. p. 187; Hand, Turs. III. p. 107; cf. II. B. infra).—
    C.
    Huc illuc, huc atque illuc, huc et illuc, etc.; also: huc et illo and huc et huc, hither and thither:

    ne cursem huc illuc via deterrima,

    Cic. Att. 9, 9, 2:

    velut salientes huc illuc,

    Quint. 10, 7, 6:

    dum huc illuc signa vertunt,

    Liv. 7, 34, 9:

    cum huc atque illuc signa transferrent,

    id. 5, 8, 8:

    huc atque illuc intuentem vagari,

    Cic. de Or. 1, 40, 184:

    tum huc, tum illuc volant alites,

    id. Div. 1, 53, 120; cf.:

    volucres huc et illuc passim vagantes,

    id. ib. 2, 38, 80; Cels. 2, 15:

    huc illucque,

    Plin. 37, 6, 22, § 83 (Jan., ex illo):

    huc illucve,

    Cels. 6, 6, 36; 7, 3 al.:

    ista sidera huc et illo diducet velocitas sua,

    Sen. Ben. 5, 6 med.:

    ut ora vertat huc et huc euntium Liberrima indignatio,

    Hor. Epod. 4, 9.—
    D.
    Huc usque, or in one word, hucusque, hitherto, thus far (very rare):

    hucusque Sesostris exercitum duxit,

    Plin. 6, 29, 34, § 174.—
    II.
    Transf., in non-local relations, hither, to this, to these, to this point, so far:

    ut haec multo ante meditere, huc te pares, haec cogites, ad haec te exerceas,

    Cic. Fam. 1, 7, 9:

    accedat huc suavitas quaedam oportet sermonis,

    Cic. Lael. 18, 66; so freq., huc accedit, etc.;

    v. accedo: Massilienses naves longas expediunt numero XVII. Multa huc minora navigia addunt,

    add to these, Caes. B. C. 1, 56, 1; so freq., adde huc;

    v. addo: legiones effecerat civium Romanorum IX., etc... Huc Dardanos, etc., adjecerat,

    id. ib. 3, 4 fin.:

    huc natas adice septem,

    Ov. M. 6, 182:

    huc pertinet nobile apud Graecos volumen Heraclidis,

    Plin. 7, 52, 53, § 175 et saep.—Hence, like eo, followed by ut with subj.:

    huc unius mulieris libidinem esse prolapsum, ut, etc.,

    Cic. Cael. 20, 47; cf.:

    rem huc deduxi, ut, etc.,

    id. Cat. 2, 2, 4:

    huc flexit, ut, etc.,

    Tac. A. 4, 41:

    rem Romanam huc satietate gloriae provectam, ut, etc.,

    id. ib. 12, 11:

    huc cecidisse Germanici exercitus gloriam, ut, etc.,

    id. H. 3, 13.—
    B.
    So, like eo, with gen.:

    huc arrogantiae venerat, ut, etc.,

    Tac. A. 3, 73:

    huc deductum necessitatis, ut, etc.,

    Val. Max. 8, 1 ext. 6; cf. above, I. B.—
    C.
    Huc et illuc:

    versare suam naturam et regere ad tempus atque huc et illuc torquere ac flectere,

    Cic. Cael. 6, 13:

    huc et illuc rapit,

    id. Off. 1, 28, 101:

    verses te huc atque illuc necesse est,

    id. Fin. 5, 28, 86; cf.:

    dum in dubio est animus, paulo momento huc vel illuc impellitur,

    Ter. And. 1, 5, 31.—
    D.
    Huc usque or hucusque, to such an extent, to such a point or pitch (cf. Krebs, Antibarb. p. 530 sq.):

    mirum esset profecto, hucusque profectam credulitatem antiquorum,

    Plin. 26, 4, 9, § 20:

    exercitum duxit,

    id. 6, 29, 34, § 174:

    simulatio hucusque procedit ut, etc.,

    Quint. 5, 13, 22.—
    E.
    With the demonstr. ce, and the interrog [p. 869] part. ne, hucine? hitherto? to this? so far? hucine tandem omnia reciderunt, ut civis Romanus virgis caederetur? Cic. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    hucine. Micipsa pater, beneficia tua evasere,

    Sall. J. 14, 9.—And with gen.:

    hucine rerum Venimus?

    Pers. 3, 15. —
    F.
    To this end, for this purpose (postclass.):

    rubrum quoque emplastrum, quod Ephesium vocatur, huc aptum est,

    Cels. 5, 19, 21.

    Lewis & Short latin dictionary > huc

  • 6 inquilinus

    1.
    inquĭlīnus, a, m. and f. [incolinus, colo], an inhabitant of a place which is not his own, a sojourner, tenant, lodger (cf. incola).
    I.
    Lit.
    A.
    Padi, Plin. 21, 12, 43, § 73:

    Massilienses, qui nunc inquilini videantur, quandoque dominos regionum futuros,

    Just. 43, 4:

    fabrum inquilinum et ferrarium vicinum,

    Sen. Ep. 56, 4:

    te inquilino (non enim domino) personabat omnia,

    Cic. Phil. 2, 41, 105:

    inquilini privatarum aedium atque insularum,

    Suet. Ner. 44.—
    B.
    An inmate or lodger: inquilinus, qui eundem colit focum, Paul. ex Fest. p. 107 Müll.:

    vicinus alicui vel inquilinus,

    Mart. 1, 86, 12:

    quidam erant perpetui carcerum inquilini,

    Amm. 30, 5, 6.—
    II.
    Trop.: in quarum locum subierunt inquilinae, impietas, perfidia, impudicitia, Varr. ap. Non. 403, 28:

    quos ego non discipulos philosophorum, sed inquilinos voco,

    Sen. Ep. 108:

    anima inquilina carnis,

    Tert. Res. Carn. 46 fin.
    2.
    inquĭlīnus, a, um, adj., of foreign birth:

    civis urbis Romae,

    Sall. C. 31, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > inquilinus

  • 7 Massilia

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilia

  • 8 Massilianus

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilianus

  • 9 Massiliensis

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massiliensis

  • 10 Massilioticus

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilioticus

  • 11 Massilitani

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilitani

  • 12 Massilitanum

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilitanum

  • 13 Massilitanus

    Massĭlĭa, ae, f., = Massalia, a celebrated seaport town in Gallia Narbonensis, a colony from Phocæa, and a seat of Greek civilization, now Marseilles, Plin. 3, 4, 5, § 35; cf. Caes. B. C. 2, 1; Cic. Off. 2, 8, 28; id. Fl. 26, 63; id. Font. 1, 3; Sil. 15, 169; Luc. 4, 257 et saep.—Hence,
    A.
    Massĭlĭānus, a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    vinum,

    Mart. 13, 123 in lemm.—
    B.
    Massĭlĭensis, e, adj., of or belonging to Massilia, Massilian:

    mores,

    i. e. Sybaritic, luxurious, Plaut. Cas. 5, 4, 1.—In plur. subst.: Massĭlĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Massilia, Massilians, Cic. Rep. 1, 27, 43; id. Phil. 2, 37, 94; Caes. B. C. 1, 34 et saep.;

    transf. for Massilia,

    Plaut. Men. 2, 1, 10.—
    C.
    Massĭlĭōtĭcus or Massălĭōtĭcus (acc. to the Gr. Massaliôtikos), a, um, adj., of or belonging to Massilia, Massiliotic:

    ostium Rhodani,

    Plin. 3, 4, 5, § 33; Mart. Cap. 6, § 635.—
    D.
    Massī̆lītānus, a, um, adj., Massilitan; in tmesi: Massili portabant juvenes ad litora tanas, Enn. ap. Donat. p. 1777 P. (Ann. v. 605 Vahl.).— Subst.: Massī̆lītāni, ōrum, m., the Massilians, Vitr. 10, 22, 11.—
    2.
    Massĭlĭtānum, i, n., wine of Massilia, Mart. 13, 123 in lemm.

    Lewis & Short latin dictionary > Massilitanus

  • 14 pestilentia

    pestĭlentĭa, ae, f. [pestilens], an infectious or contagious disease, a plague, pest, pestilence.
    I.
    Lit. (class.):

    Massilienses gravi pestilentiā conflictati,

    Caes. B. C. 2, 22; Cic. Off. 2, 5, 16:

    pestilentia gravis incidit in urbem,

    Liv. 27, 23:

    pestilentiae contagia prohibere,

    Plin. 23, 8, 80, § 157; Cels. 1, 10; 2, 1; 3, 7 init.
    B.
    Transf., an unwholesome atmosphere, weather, or region (class.):

    agrorum genus propter pestilentiam vastum atque desertum,

    Cic. Agr. 2, 26, 70:

    pestilentiae signa (opp. signa salubritatis),

    id. Div. 1, 5, 7:

    pestilentiae possessores,

    id. Agr. 1, 5, 15.—
    II.
    Trop., a plague, pest, pestilence ( poet. and in postclass. prose):

    oratio plena veneni et pestilentiae,

    Cat. 44, 11:

    cathedra pestilentiae,

    the seat of the scornful, Vulg. Psa. 1, 1.— In plur.:

    animorum labes et pestilentiae,

    Gell. 1, 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > pestilentia

  • 15 rectum

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rectum

  • 16 regens

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > regens

  • 17 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 18 sei

    (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
    I.
    Prop.
    a.
    With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
    (α).
    Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    si vis, dabo tibi testes,

    Cic. Rep. 1, 37, 58:

    si voltis,

    id. ib. 1, 28, 44:

    si placet,

    id. ib. 2, 44, 71;

    1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

    id. ib. 1, 9, 14:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    id. ib. 1, 18, 30:

    si populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23:

    si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

    id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

    quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

    id. Cat. 1, 3, 6:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

    id. Rep. 3, 18, 28:

    Si quaerimus, cur, etc.,

    id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

    magnifica quidem res, si modo est ulla,

    Cic. Div. 1, 1, 1:

    deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

    id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

    si quisquam est facilis, hic est,

    id. Att. 14, 1, 2:

    si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

    SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

    Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

    id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

    id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

    dicito, si quid vis, non nocebo,

    Plaut. Am. 1, 1, 235:

    si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

    id. Fam. 7, 23, 3:

    si aliquid dandum est voluptati,

    id. Sen. 13, 44;

    four times repeated,

    id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

    noli mirari, si hoc non impetras,

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

    id. 8, 7, 14.—

    With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

    Cic. Fat. 12, 28:

    nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

    id. Phil. 13, 6, 19:

    si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

    Quint. 5, 10, 73:

    nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

    Sen. Ben. 5, 5, 1.—
    (β).
    Imperf.:

    ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

    Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

    si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

    id. Sest. 1.—
    (γ).
    Perf.:

    SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

    Cic. Rep. 1, 23, 37:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

    id. ib. 2, 10, 18:

    quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

    id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

    si ita sensit, ut loquitur,

    id. ib. 3, 21, 32;

    1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

    id. ib. 2, 12, 24:

    si modo in philosophiā aliquid profecimus,

    id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

    si quid sceleste fecit,

    Plaut. As. 2, 2, 27:

    si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

    Cic. Clu. 2, 6:

    si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

    id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

    minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

    Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

    quid mirum, si haec invitus amisi?

    Tac. A. 12, 37:

    miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

    Sen. Contr. 2, 13, 1:

    minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

    Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

    Cic. Brut. 2, 7:

    si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

    id. Fam. 5, 16, 6:

    si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

    id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

    non, si tibi ante profuit, semper proderit,

    Cic. Phil. 8, 4, 12:

    non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

    id. de Or. 2, 40, 170:

    neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

    id. Deiot. 4, 12:

    nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

    Quint. 5, 10, 82.—
    (δ).
    Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    nec mirum, eos si orationes turbaverant,

    Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

    si hoc ita fato datum erat, ut,

    Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

    plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

    whenever, Cic. Sest. 49, 105:

    si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

    Caes. B. C. 2, 6:

    si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

    id. B. G. 3, 12.—
    (ε).
    Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

    alte spectare si voles, etc.,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    si jam eminebit foras,

    id. ib. 6, 26, 29:

    si me audietis,

    id. ib. 1, 19, 32:

    si mutuas non potero certum est sumam fenore,

    Plaut. As. 1, 3, 95:

    id persequar, si potero, subtilius,

    Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

    nihil (offendet) si modo opus exstabit,

    id. ib. 5, 3, 5:

    si quid te volam, ubi eris?

    Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
    (ζ).
    Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

    si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

    Cic. Rep. 2, 1, 3:

    tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

    id. ib. 1, 40, 62:

    expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

    id. ib. 1, 35, 55;

    1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

    id. Lael. 4, 16:

    accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

    id. Rep. 1, 46, 70; so,

    si potuero,

    id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

    si potuerit,

    id. Off. 3, 23, 89:

    si modo id exprimere Latine potuero,

    id. Rep. 1, 43, 66:

    si modo interpretari potuero,

    id. Leg. 2, 18, 45:

    si ne ei caput exoculassitis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

    Cic. de Or. 3, 12, 47.—
    b.
    With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
    (α).
    Pres.:

    si habeat aurum,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

    abire hinc nullo pacto possim, si velim,

    id. ib. 2, 2, 2; so,

    si velim,

    Cic. Rep. 3, 10, 17:

    cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

    id. ib. 1, 5, 9:

    si singulos numeremus,

    id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

    si Scipionis desiderio me moveri negem,

    id. Lael. 3, 10:

    si ad verba rem deflectere velimus,

    id. Caecin. 18, 51:

    si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

    id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

    O si angulus ille accedat, qui, etc.,

    Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    Verg. A. 8, 560;

    also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

    would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

    si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

    id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
    (β).
    Imperf.:

    qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

    Cic. Rep. 1, 34, 52:

    quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

    id. ib. 2, 22, 39:

    si ullum probarem simplex rei publicae genus,

    id. ib. 2, 23, 43:

    quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

    id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

    O si solitae quicquam virtutis adesset,

    Verg. A. 11, 415;

    and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

    id. ib. 5, 398.—
    (γ).
    Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

    perii, si me aspexerit!

    Plaut. Am. 1, 1, 164:

    victus sum, si dixeris,

    id. ib. 1, 1, 272:

    Romani si casu intervenerint,

    Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
    (δ).
    Pluperf.:

    si aliter accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

    id. Lael. 7, 25:

    mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

    id. Rep. 1, 41, 64:

    si id fecisses,

    id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

    si quis in caelum ascendisset, etc.,

    id. Lael. 23, 88:

    si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

    id. Phil. 13, 1, 2.—
    c.
    Ellipt.
    (α).
    With pron. indef:

    istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

    id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
    (β).
    In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

    plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

    Cic. Rep. 3, 4, 7:

    educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

    id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

    utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

    id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

    hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

    si aliud nihil,

    id. 2, 43.—
    (γ).
    With forte:

    intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

    perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

    vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

    id. de Or. 3, 12, 47.—
    2.
    With quod, and if, but if, if however, if:

    quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

    Cic. Or. 16, 51:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

    id. Brut. 2, 7:

    quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

    quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

    id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
    B.
    In partic.
    1.
    In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

    apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

    Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

    si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

    id. Off. 2, 9, 31:

    unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

    Caes. B. G. 3, 5:

    illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

    Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
    2.
    In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

    dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

    Liv. 3, 46:

    adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

    id. 30, 23; 35, 18.—
    3.
    Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

    Caes. B. G. 7, 29:

    errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

    Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
    4.
    In syllogistic reasonings:

    si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

    id. Fat. 6, 12.—
    5.
    = etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

    quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

    Cic. Sen. 11, 38; cf.:

    quae si causa non esset, tamen, etc.,

    id. Mur. 4, 8; and:

    quae si dubia essent, tamen, etc.,

    Sall. J. 85, 48.—
    II.
    Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

    ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

    jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

    Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

    fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

    Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

    primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

    Liv. 29, 25; 39, 50:

    id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

    id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

    jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

    Plaut. Poen. prol. 12:

    hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

    Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

    Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

    id. ib. 3, 75:

    non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

    Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

    statui expectandum esse si quid certius adferretur,

    id. Fam. 15, 1, 2:

    Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

    Liv. 39, 50:

    expertique simul, si tela artusque sequantur,

    Val. Fl. 5, 562:

    Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

    Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

    temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

    Liv. 1, 57.—
    B.
    With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

    L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

    to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

    circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

    id. ib. 6, 37:

    fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

    id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

    pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

    Liv. 1, 7:

    saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

    Verg. A. 9, 512:

    ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

    Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

    milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

    id. 27, 28, 5:

    alii offerunt se, si quo usus operae sit,

    id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

    Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

    Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

    consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

    id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

    is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

    id. 5, 8:

    ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

    id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
    B.
    Si... si, for sive... sive, whether... or:

    si deus si dea es,

    Cato, R. R. 139; cf.:

    hostiam si deo, si deae immolabant,

    Gell. 2, 28, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > sei

  • 19 si

    (orig. and ante-class. form seī), conj. [from a pronominal stem = Gr. he; Sanscr. sva-, self; cf. Corss. Ausspr. 1, 778; Curt. Gr. Etym. 396], a conditional particle, if.
    I.
    Prop.
    a.
    With indic.; so in gen., in conditions which are assumed to be true, with the verb in pres. or perf.; less freq. in imperf or pluperf.; and in conditions which may probably become true, with the verb in fut. or fut. perf. (Madv. Gram. § 332; Zumpt, Gram. § 517).
    (α).
    Pres.: SI IN IVS VOCAT, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25, and ap. Porphyr. Hor. S. 1, 9, 65: SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT... SI NOLET, etc., id. ap. Gell. l. l.: spero, si speres quicquam prodesse potis sunt, Enn. ap. Fest. p. 333 Müll. (Ann. v. 410 Vahl.):

    si vis, dabo tibi testes,

    Cic. Rep. 1, 37, 58:

    si voltis,

    id. ib. 1, 28, 44:

    si placet,

    id. ib. 2, 44, 71;

    1, 21, 34: si tuo commodo fleri potest,

    id. ib. 1, 9, 14:

    si studia Graecorum vos tanto opere delectant,

    id. ib. 1, 18, 30:

    si populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23:

    si Massilienses per delectos cives summā justitiā reguntur, inest tamen, etc.,

    id. ib. 1, 27, 43; cf. id. Off. 3, 8, 35:

    quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si nec privata domus continere voces conjurationis tuae potest? si illustrantur, si erumpunt omnia?

    id. Cat. 1, 3, 6:

    si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit,

    id. Rep. 3, 18, 28:

    Si quaerimus, cur, etc.,

    id. Brut. 95, 325. —Strengthened by modo:

    magnifica quidem res, si modo est ulla,

    Cic. Div. 1, 1, 1:

    deliget populus, si modo salvus esse vult, optimum quemque,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    quae (virtus) est una, si modo est, maxime munifica,

    id. ib. 3, 8, 12; id. Tusc. 2, 4, 33; id. de Or. 2, 43, 182:

    si quisquam est facilis, hic est,

    id. Att. 14, 1, 2:

    si ulla res est, quam tibi me petente faciendam putes, haec ea sit,

    id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 11:

    SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Leg. Mos. et Rom. 16, 4: quae (libertas), si aequa non est, ne libertas quidem est,

    Cic. Rep. 1, 31, 47; 1, 32, 49:

    id si minus intellegitur, ex dissensionibus percipi potest,

    id. Lael. 7, 23: BACANALIA SEI QVA SVNT, EXSTRAD QVAM SEI QVID IBEI SACRI EST... FACIATIS VTEI DISMOTA SIENT, S. C. de Bacch. fin.:

    dicito, si quid vis, non nocebo,

    Plaut. Am. 1, 1, 235:

    si qui sunt, qui philosophorum auctoritate moveantur,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    si quid generis istiusmodi me delectat, pictura delectat,

    id. Fam. 7, 23, 3:

    si aliquid dandum est voluptati,

    id. Sen. 13, 44;

    four times repeated,

    id. ib. 11, 38.—So esp. after mirum est or miror, as expressing reality (= quod or cum; cf. Gr. ei):

    noli mirari, si hoc non impetras,

    Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:

    ecquid mirum est, si tam ab amico animo pacem petit? Curt 4, 11, 4: miraris, si superbiam tuam ferre non possumus?

    id. 8, 7, 14.—

    With a negative conclusion, to denote that, although the condition is true, or is conceded, a certain inference does not follow: nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas, etc.,

    Cic. Fat. 12, 28:

    nec. si non obstatur, propterea etiam permittitur,

    id. Phil. 13, 6, 19:

    si veniam meretur qui inprudens nocuit, non meretur praemium qui inprudens profuit,

    Quint. 5, 10, 73:

    nec ideo ignis minus urere potest, si in materiam incidit inviolabilem flammis,

    Sen. Ben. 5, 5, 1.—
    (β).
    Imperf.:

    ea si erant, magnas habebas omnibus, dis gratias,

    Plaut. As. 1, 2, 17; Cic. Rep. 1, 27, 43:

    si quis antea mirabatur, quid esset, quod, etc.,

    id. Sest. 1.—
    (γ).
    Perf.:

    SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Fragm. XII. Tab. ap. Fest. s. v. talio, p. 363 Müll.: si animum contulisti in istam rationem, etc.,

    Cic. Rep. 1, 23, 37:

    si Roma condita est secundo anno Olympiadis septimae, etc.,

    id. ib. 2, 10, 18:

    quos (tyrannos) si boni oppresserunt, recreatur civitas: sin audaces, fit illa factio,

    id. ib. 1, 44, 68; cf. id. ib. 1, 42, 65:

    si ita sensit, ut loquitur,

    id. ib. 3, 21, 32;

    1, 27, 43: si modo hoc in Lycurgi potestate potuit esse,

    id. ib. 2, 12, 24:

    si modo in philosophiā aliquid profecimus,

    id. Off. 3, 8, 37: si quis eorum [p. 1689] (servorum) sub centone crepuit, nullum mihi vitium facit, Cato ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 sq. Müll.:

    si quid sceleste fecit,

    Plaut. As. 2, 2, 27:

    si quam opinionem jam vestris mentibus comprehendistis, etc.,

    Cic. Clu. 2, 6:

    si quando regi justo vim populus attulit regnove eum spoliavit, etc.,

    id. Rep. 1, 42, 65; cf. id. ib. 1, 38, 59; id. Lael. 7, 24.—After mirum est or miror, to express a reality (cf. a, supra):

    minime mirum, si ista res adhuc nostrā linguā inlustrata non est,

    Cic. de Or. 2, 13, 55; id. Deiot. 4, 12:

    quid mirum, si haec invitus amisi?

    Tac. A. 12, 37:

    miraris, si eo tempore matrona dicere potuit, escende?

    Sen. Contr. 2, 13, 1:

    minime est mirandum, si vita ejus fuit secura,

    Nep. Cim. 4, 4.—Very often followed by certe, profecto, etc., to express a conclusion, as certain as the unquestionable assumption:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum, cum, etc., tum profecto fuit,

    Cic. Brut. 2, 7:

    si quisquam fuit umquam remotus ab inani laude, ego profecto is sum,

    id. Fam. 15, 4, 13:

    etenim si nulla fuit umquam tam imbecillo mulier animo, quae, etc., certe nos, etc.,

    id. Fam. 5, 16, 6:

    si umquam in dicendo fuimus aliquid, tum profecto, etc.,

    id. Att. 4, 2, 2; id. Mil. 2, 4; 7, 19.—Esp. with a negative conclusion (v. a fin. supra, and cf. quia, etsi):

    non, si tibi ante profuit, semper proderit,

    Cic. Phil. 8, 4, 12:

    non, si Opimium defendisti, idcirco te isti bonum civem putabunt,

    id. de Or. 2, 40, 170:

    neque enim, si tuae res gestae ceterorum laudibus obscuritatem attulerunt, idcirco Pompeii memoriam amisimus,

    id. Deiot. 4, 12:

    nec, si capitis dolorem facit, inutilis hominibus sol est,

    Quint. 5, 10, 82.—
    (δ).
    Pluperf.: si improbum Cresphontem existimaveras, etc., Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    nec mirum, eos si orationes turbaverant,

    Liv. 32, 20, 2 (Trag. v. 156 Vahl.):

    si hoc ita fato datum erat, ut,

    Liv. 30, 30, 3.—So esp. in indef. clauses of repeated action:

    plausum si quis eorum aliquando acceperat, ne quid peccasset pertimescebat,

    whenever, Cic. Sest. 49, 105:

    si quando nostri navem religaverant, hostes succurrebant,

    Caes. B. C. 2, 6:

    si quando suis fortunis forte desperare coeperant,

    id. B. G. 3, 12.—
    (ε).
    Fut.: SI VOLET SVO VIVITO... SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.: si voles advortere animum, comiter monstrabitur, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll. (Trag. v. 386 Vahl.); and:

    alte spectare si voles, etc.,

    Cic. Rep. 6, 23, 25:

    si jam eminebit foras,

    id. ib. 6, 26, 29:

    si me audietis,

    id. ib. 1, 19, 32:

    si mutuas non potero certum est sumam fenore,

    Plaut. As. 1, 3, 95:

    id persequar, si potero, subtilius,

    Cic. Rep. 2, 23, 42; cf. in the foll. z:

    nihil (offendet) si modo opus exstabit,

    id. ib. 5, 3, 5:

    si quid te volam, ubi eris?

    Plaut. As. 1, 1, 96: si quod aliud oikeion reperies, Cic. Att. 1, 10, 3.—
    (ζ).
    Fut. perf.: si te hic offendero, moriere, Enn. ap. Cic. Att. 7, 26, 1 (Trag. v. 301 Vahl.):

    si nostram rem publicam vobis et nascentem et crescentem ostendero,

    Cic. Rep. 2, 1, 3:

    tum magis assentiere, si ad majora pervenero,

    id. ib. 1, 40, 62:

    expediri quae restant vix poterunt, si hoc incohatum reliqueris,

    id. ib. 1, 35, 55;

    1, 24, 38: pergratum mihi feceris, si de amicitiā disputaris,

    id. Lael. 4, 16:

    accommodabo ad eam (rem publicam), si potuero, omnem illam orationem, etc.... quod si tenere et consequi potuero, etc.,

    id. Rep. 1, 46, 70; so,

    si potuero,

    id. ib. 2, 30, 53; id. Brut. 5, 21:

    si potuerit,

    id. Off. 3, 23, 89:

    si modo id exprimere Latine potuero,

    id. Rep. 1, 43, 66:

    si modo interpretari potuero,

    id. Leg. 2, 18, 45:

    si ne ei caput exoculassitis,

    Plaut. Rud. 3, 4, 26: si quid vos per laborem recte feceritis... Sed si quā per voluptatem nequiter feceritis, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4:

    de iis te, si qui me forte locus admonuerit, commonebo,

    Cic. de Or. 3, 12, 47.—
    b.
    With subj.; so in gen. of conditions assumed in statement, but implied not to be actual; the verb in pres. (rarely perf.) implies that the condition is still possible; in the imperf. and pluperf., that it is known to be unreal (Madv. Gram. § 347 sqq.; Zumpt, Gram. § 524).
    (α).
    Pres.:

    si habeat aurum,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12:

    abire hinc nullo pacto possim, si velim,

    id. ib. 2, 2, 2; so,

    si velim,

    Cic. Rep. 3, 10, 17:

    cum ipsi auxilium ferre, si cupiant, non queant,

    id. ib. 1, 5, 9:

    si singulos numeremus,

    id. ib. 3, 4, 7: si jus suum populi teneant, id. ib. 1, 32, 48:

    si Scipionis desiderio me moveri negem,

    id. Lael. 3, 10:

    si ad verba rem deflectere velimus,

    id. Caecin. 18, 51:

    si quis varias gentes despicere possit, videat primum, etc.,

    id. Rep. 3, 9, 14.—In expressing a wish ( poet. for utinam), usu. with O:

    O si angulus ille accedat, qui, etc.,

    Hor. S. 2, 6, 8; 2, 6, 10:

    O mihi praeteritos referat si Juppiter annos,

    Verg. A. 8, 560;

    also alone: si nunc se nobis ille aureus arbore ramus Ostendat nemore in tanto!

    would that, yet if, if however, id. ib. 6, 187:

    si quā fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris,

    id. ib. 6, 882; cf. b, infra.—
    (β).
    Imperf.:

    qui si unus omnia consequi posset, nihil opus esset pluribus, etc.,

    Cic. Rep. 1, 34, 52:

    quae descriptio si esset ignota vobis, explicaretur a me,

    id. ib. 2, 22, 39:

    si ullum probarem simplex rei publicae genus,

    id. ib. 2, 23, 43:

    quod non fecissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur,

    id. Lael. 4, 13; cf. id. Verr. 2, 5, 51, § 133; v. Zumpt, Gram. § 525: SEI QVES ESENT, QVEI SIBEI DEICERENT, S. C. de Bacch (twice). —Also with O, expressing a wish ( poet.):

    O si solitae quicquam virtutis adesset,

    Verg. A. 11, 415;

    and without O: si mihi, quae quondam fuerat... si nunc foret illa juventus,

    id. ib. 5, 398.—
    (γ).
    Perf.: SI INIVRIAM FAXIT ALTERI, VIGINTI QVINQVE AERIS POENAE SVNTO, Fragm. XII. Tabularum ap. Gell. 20, 1, 12: si jam data sit frux, Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 412 Vahl.):

    perii, si me aspexerit!

    Plaut. Am. 1, 1, 164:

    victus sum, si dixeris,

    id. ib. 1, 1, 272:

    Romani si casu intervenerint,

    Caes. B. G. 7, 20, Cic. Rep. 3, 5, 8.—
    (δ).
    Pluperf.:

    si aliter accidisset,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    tum magis id diceres, si nuper in hortis Scipionis affuisses,

    id. Lael. 7, 25:

    mansisset eadem voluntas in eorum posteris, si regum similitudo permansisset,

    id. Rep. 1, 41, 64:

    si id fecisses,

    id. Phil. 2, 2, 3; 2, 15, 38; 2, 36, 90:

    si quis in caelum ascendisset, etc.,

    id. Lael. 23, 88:

    si aliquid de summā gravitate Pompeius remisisset,

    id. Phil. 13, 1, 2.—
    c.
    Ellipt.
    (α).
    With pron. indef:

    istae artes, si modo aliquid, valent, ut acuant ingenia,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    aut nemo, aut, si quisquam, ille sapiens fuit,

    id. Lael. 2, 9; id. Or. 29, 103.—
    (β).
    In a negation, usu. si minus, si contra (= sin minus, sin aliter):

    plures haec tulit una civitas, si minus sapientes, at certe summā laude dignos,

    Cic. Rep. 3, 4, 7:

    educ tecum omnes tuos: si minus, quam plurimos,

    id. Cat. 1, 5, 10; id. de Or. 2, 16, 68, in this sense less freq. si non:

    utrum cetera nomina digesta habes an non? Si non... si etiam,

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    si haec civitas est, civem esse me: si non, exsulem esse, etc.,

    id. Fam. 7, 3, 5; Plaut. Rud. 4, 3, 104 sq.; id. Ps. 3, 2, 87; id. Poen. 5, 2, 24; Hor. Ep. 1, 1, 66; 1, 6, 68; Liv. 28, 29, 4:

    hic venit in judicium, si nihil aliud, saltem ut, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152; so, si nihil aliud, Liv 22, 29; 30, 35; 45, 37 fin., Curt. 4, 6, 28:

    si aliud nihil,

    id. 2, 43.—
    (γ).
    With forte:

    intelleges esse nihil a me nisi orationis acerbitatem et, si forte, raro litterarum missarum indiligentiam reprehensam,

    perhaps, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; cf.:

    vereor, ne nihil sim tui, nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si forte, motum,

    id. de Or. 3, 12, 47.—
    2.
    With quod, and if, but if, if however, if:

    quod si in philosophiā tantum interest... quid tandem in causis existimandum est?

    Cic. Or. 16, 51:

    quod si fuit in re publicā tempus ullum... tum profecto fuit,

    id. Brut. 2, 7:

    quod si exemeris ex rerum naturā benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare poterit,

    id. Lael. 7, 23; id. Rep. 3, 4, 7:

    quod si non hic tantus fructus ostenderetur et si ex his studiis delectatio sola peteretur: tamen, etc.,

    id. Arch. 7, 16; id. Cat. 2, 5, 10; id. Rosc. Com. 18, 54.—
    B.
    In partic.
    1.
    In subject or object-clauses, si with subj. sometimes takes the place of an inf.:

    apud Graecos opprobrio fuit adulescentibus, si amatores non haberent,

    Cic. Rep. 4, 3, 3: summa gloria constat ex tribus his;

    si diligit multitudo, si fidem habet, etc.,

    id. Off. 2, 9, 31:

    unam esse spem salutis docent, si eruptione factā extremum auxilium experirentur,

    Caes. B. G. 3, 5:

    illud ignoscere aequum erit, si... ne tuam quidem gloriam praeponam, etc.,

    Liv. 28, 41, 1; Nep. Ages. 4, 3: infinitum est, si singulos velim persequi. Sen. Q. N. 5, 17, 5; id. Tranq. 16, 2 (cf. si after mirum est, I. a. fin. supra).—
    2.
    In subst. clauses, to denote a doubtful assumption or future event (cf. quod):

    dixerunt, in eo verti puellae salutem, si postero die vindex injuriae ad tempus praesto esset,

    Liv. 3, 46:

    adjecerunt, Scipionem in eo positam habuisse spem pacis, si Hannibal et Mago ex Italiā non revocarentur,

    id. 30, 23; 35, 18.—
    3.
    Si with a relative takes the place of a relative clause, to express a class the existence or extent of which is doubtful: mortem proposuit, non eis solum qui illam rem gesserunt, sed eis etiam si qui non moleste tulerunt, i. e. if such there were, whether few or many, Cic. Phil. 13, 18, 39; id. Verr. 2, 1, 4, § 9:

    dixit errare, si qui in bello omnis secundos rerum proventus expectent,

    Caes. B. G. 7, 29:

    errat, si quis existimat facilem rem esse donare,

    Sen. Vit. Beat. 24, 1; Cic. Off. 2, 13, 44; Liv. 42, 31.—
    4.
    In syllogistic reasonings:

    si oportet velle sapere, dare operam philosophiae convenit. Oportet autem velle sapere, etc.,

    Cic. Inv. 1, 36, 65:

    si enim est verum, quod ita conectitur: si quis oriente Caniculā natus est, in mari non morietur, illud quoque verum est: si Fabius oriente Canicula natus est, Fabius in mari non morietur,

    id. Fat. 6, 12.—
    5.
    = etiamsi, with foll. tamen, even if, although, albeit (class.):

    quae si exsequi nequirem, tamen, etc.,

    Cic. Sen. 11, 38; cf.:

    quae si causa non esset, tamen, etc.,

    id. Mur. 4, 8; and:

    quae si dubia essent, tamen, etc.,

    Sall. J. 85, 48.—
    II.
    Transf., in dependent clauses expressing an interrogation or doubt, it is nearly = num, but forms a looser connection, if, whether, if perchance (class., but very rare in Cic.):

    ibo et visam huc ad eum, si forte est domi,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 4; Ter. Eun. 3, 4, 7; id. Heaut. 1, 1, 118; cf. id. Phorm. 3, 3, 20:

    jam sciam, si quid titubatum est, ubi reliquias videro,

    Plaut. Men. 1, 2, 33; cf. id. Merc. 1, 2, 44:

    fatis incerta feror, si Juppiter unam Esse velit urbem,

    Verg. A. 4, 110; Plaut. Mil. 4, 8, 52:

    primum ab iis quaesivit, si aquam hominibus in totidem dies, quot frumentum imposuissent,

    Liv. 29, 25; 39, 50:

    id modo quaeritur, si (lex) majori parti et in summam prodest,

    id. 34, 3; cf. id. 40, 49 fin.:

    jam dudum exspecto, si tuom officium scias,

    Plaut. Poen. prol. 12:

    hanc (paludem) si nostri transirent, hostes exspectabant,

    Caes. B. G. 2, 9; id. B. C. 2, 34; cf.:

    Pompeius eadem spectans, si itinere impeditos deprehendere posset,

    id. ib. 3, 75:

    non recusavit quo minus vel extremo spiritu, si quam opem rei publicae ferre posset, experiretur,

    Cic. Phil. 9, 1, 2; cf. id. de Or. 2, 85, 398:

    statui expectandum esse si quid certius adferretur,

    id. Fam. 15, 1, 2:

    Philopoemen quaesivit si Lycortas incolumis evasisset,

    Liv. 39, 50:

    expertique simul, si tela artusque sequantur,

    Val. Fl. 5, 562:

    Helvetii nonnumquam interdiu, saepius noctu, si perrumpere possent, conati,

    Caes. B. G. 1, 8 fin.; cf.:

    temptata res est, si primo impetu capi Ardea posset,

    Liv. 1, 57.—
    B.
    With ellipsis of a verb or clause on which the condition depends (cf. I. c. supra): ei rei suam operam dat, si possiet illam invenire ( to see) whether he can, Plaut. Cist. 1, 3, 37:

    L. Minucium cum omni equitatu praemittit, si quid celeritate itineris proficere possit,

    to see, to try, Caes. B. G. 6, 29 fin.:

    circumfunduntur hostes, si quem aditum reperire possent,

    id. ib. 6, 37:

    fame et inopiā adductos clam ex castris exisse, si quid frumenti in agris reperire possent,

    id. ib. 7, 20, 10; cf. id. ib. 7, 55 fin.; 7, 89 fin.; id. B. C. 3, 8 fin.; 3, 56:

    pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

    Liv. 1, 7:

    saxa volvebant, si quā Possent tectam aciem perrumpere,

    Verg. A. 9, 512:

    ad Gonnum castra movet, si potiri oppido posset,

    Liv. 42, 67, 6: haud aspernatus Tullius, tamen, si vana adferantur, in aciem educit ( that he might be ready) if, etc., id. 1, 23, 6:

    milites in praesidio erant, si quo operā eorum opus esset,

    id. 27, 28, 5:

    alii offerunt se, si quo usus operae sit,

    id. 26, 9, 9: ille postea, si comitia sua non fierent, urbi minari, i. e. ( that he would attack it) if, etc., Cic. Att. 4, 3, 3:

    Carthaginiensibus in Hasdrubale ita, si is movisset Syphacem, spes omnis erat,

    Liv. 29, 35, 9; 5, 8, 9:

    consul aedem Fortunae vovit, si eo die hostis fudisset,

    id. 29, 36, 8: erat Athenis reo damnato, si fraus capitalis non esset, quasi [p. 1690] poenae aestimatio, Cic. de Or. 1, 54, 232: quattuor legiones Cornelio, si qui ex Etruriā novi motus nuntiarentur, relictae, to meet the case, that, to be ready, if, etc., Liv. 6, 22:

    is in armis tenuit militem, si opus foret auxilio,

    id. 5, 8:

    ut patricios indignatio, si cum his gerendus esset honos, deterreret,

    id. 4, 6, 10; 1, 40, 2; 24, 36.—
    B.
    Si... si, for sive... sive, whether... or:

    si deus si dea es,

    Cato, R. R. 139; cf.:

    hostiam si deo, si deae immolabant,

    Gell. 2, 28, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > si

  • 20 supero

    sŭpĕro, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [id.].
    I.
    Neutr., to go over, to rise above, overtop, surmount.
    A.
    Lit. (very rare; syn. transcendo): maximo saltu superabit gravidus armatis equus, surmounted, leaped the wall, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 97 Vahl.):

    sol superabat ex mari,

    Plaut. Stich. 2, 2, 41:

    ripis superat mihi atque abundat pectus laetitia meum,

    id. ib. 2, 1, 6:

    jugo superans,

    passing over the summit, Verg. A. 11, 514:

    superat agger ad auras,

    Stat. Th. 4, 458:

    (angues) superant capite et cervicibus altis,

    Verg. A. 2, 219. —
    B.
    Trop. (freq. and class.).
    1.
    To have the upper hand or superiority, to be superior, to overcome, surpass (syn. vinco):

    denique nostra superat manus,

    Plaut. Am. 1, 1, 80:

    quā (sc. virtute) nostri milites facile superabant,

    Caes. B. G. 3, 14; 1, 40:

    numero militum,

    Liv. 29, 30, 8; cf.:

    numero hostis, virtute Romanus superat,

    id. 9, 32, 7:

    tantum superantibus malis,

    id. 3, 16, 4:

    sorte,

    id. 38, 36, 10:

    victor, superans animis,

    Verg. A. 5, 473:

    hostes equitatu superare,

    Nep. Ages. 3, 6:

    unde salo superant venti,

    Prop. 3, 5 (4, 4), 29:

    superat sententia Sabini,

    Caes. B. G. 5, 31:

    si superaverit morbus,

    Plin. Ep. 7, 1, 3.—
    2.
    To exceed, be in excess, be superfluous; to be abundant, to abound (syn. supersum):

    in quo et deesse aliquam partem et superare mendosum est,

    Cic. de Or. 2, 19, 83:

    pecunia superabat? at egebas,

    id. Or. 67, 224:

    uter igitur est divitior? cui deest an cui superat?

    id. Par. 6, 3, 49:

    quis tolerare potest, illis divitias superare, nobis rem familiarem etiam ad necessaria deesse?

    Sall. C. 20, 11:

    cui quamquam virtus, gloria... superabant,

    id. J. 64, 1:

    quae Jugurthae fesso superaverant,

    had been too much for, id. ib. 70, 2:

    de eo quod ipsis superat,

    Cic. Fin. 5, 15, 42:

    Quinto delegabo, si quid aeri meo alieno superabit et emptionibus,

    id. Att. 13, 46, 3:

    superabat umor in arvis,

    Lucr. 5, 804:

    superante multitudine,

    Liv. 3, 5:

    cum otium superat,

    id. 3, 17:

    num tibi superat superbia?

    Plaut. Am. 2, 2, 86:

    gentis superant tibi laudes,

    Tib. 4, 1, 28:

    dum superat gregibus juventas,

    Verg. G. 3, 63:

    si superant fetus,

    id. ib. 1, 189: quam facile tunc sit omnia impedire et quam hoc Caesari superet, non te fallit, perh. how exceedingly easy it would have been, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 5, 3 dub.—
    3.
    To be left over, to remain, survive (syn. supersum):

    quae superaverint animalia capta, immolant,

    Caes. B. G. 6, 17:

    quod superaret pecuniae,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195: quae arma superabunt, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 12, A, § 4; Plaut. Truc. 5, 49:

    nihil ex raptis commeatibus superabat,

    Liv. 22, 40, 8:

    pepulerunt jam paucos superantes,

    id. 22, 49, 5:

    si de quincunce remota est Uncia, quid superat?

    Hor. A. P. 328:

    sex superant versus,

    Prop. 4 (5), 2, 57:

    pars quae sola mei superabit corporis, ossa,

    Tib. 3, 2, 17; Plaut. Truc. prol. 20:

    superet modo Mantua nobis,

    Verg. E. 9, 27: uter eorum vitā superarit, whichever survives, Caes. B. G. 6, 19:

    quae superaverint animalia,

    id. ib. 6, 17:

    quid puer Ascanius? superatne et vescitur aurā?

    Verg. A. 3, 339:

    captae superavimus urbi,

    id. ib. 2, 643; Liv. 29, 7, 7:

    quid igitur superat, quod purgemus?

    id. 45, 24, 1.—
    II.
    Act., to go or pass over, rise above; to mount, ascend; to surmount, overtop.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.: in altisono Caeli clipeo temo superat Stellas, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 73 Müll. (Vahl. Enn. p. 119, om. stellas):

    tempestas summas ripas fluminis superavit,

    Caes. B. C. 1, 48:

    ventosum aequor,

    Ov. Ib. 591:

    fluvium,

    Luc. 4, 150:

    mare,

    Sen. Oet. 128:

    pedibus salsas lacunas,

    Lucr. 3, 1031:

    munitiones,

    Liv. 5, 8, 10:

    quas (Alpes) nullā dum viā superatas,

    id. 5, 34, 6; 21, 26, 4; 21, 30, 5; 21, 38, 1;

    23, 45, 3: Tauro monte superato,

    id. 35, 13, 4:

    montes,

    Verg. G. 3, 270:

    Alpes cursu,

    Luc. 1, 183:

    immensa montium juga,

    Plin. Pan. 81, 1:

    Caucasum,

    Curt. 7, 3, 22:

    hoc jugum,

    Verg. A. 6, 676:

    fossas,

    id. ib. 9, 314:

    summi fastigia tecti Ascensu,

    id. ib. 2, 303; cf.:

    caprae gravido superant vix ubere limen,

    id. G. 3, 317:

    retia saltu (vulpes),

    Ov. M. 7, 767:

    tantum itineris,

    to traverse, pass over, Tac. Agr. 33: regionem castrorum, to go past or beyond, Caes. B. C. 1, 69; cf. Cic. Tusc. 1, 19, 43:

    insidias circa ipsum iter locatas,

    Liv. 2, 50, 6:

    collocatur in eo turris tabulatorum quae superaret fontis fastigium,

    but so as to overtop, command, Hirt. B. G. 8, 41:

    superat (Parnassus) cacumine nubes,

    Ov. M. 1, 317.—
    2.
    In partic.
    a.
    Naut. t. t., to sail by or past a place, a promontory, etc.; to double or weather a point, etc.; promontorium, Lucil. ap. Serv. Verg. A. 1, 244; Auct. B. Afr. 62, 3; Liv. 26, 26, 1; 30, 25, 6; 31, 23, 3; Tac. A. 15, 46 et saep.:

    Euboeam,

    Nep. Them. 3, 3:

    cursu Isthmon,

    Ov. Tr. 1, 11, 5:

    intima Regna Liburnorum et fontem Timavi,

    Verg. A. 1, 244 Serv.— Poet., transf.: musarum scopulos, Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 223 Vahl.).—
    b.
    To rise above, exceed in height:

    ut alibi umbilico tenus aqua esset, alibi genua vix superaret,

    Liv. 36, 45, 9; cf.: posterior partes superat mensura priores, i. e. exceeds in size, Ov. M. 15, 378.—
    B.
    Trop., to surpass, excel, exceed, outdo, outstrip in any quality, in value, etc.
    1.
    In gen.:

    non potest quaestus consistere, si eum sumptus superat,

    Plaut. Poen. 1, 2, 74:

    ne sumptus fructum superet,

    Varr. R. R. 1, 53:

    qui omnes homines supero atque antideo cruciabilitatibus animi,

    Plaut. Cist. 2, 1, 3:

    virtute, laude, dignitate,

    Cic. Planc. 2, 6 sq.:

    aut ingenio aut fortunā aut dignitate superari,

    id. Lael. 3, 11:

    omnes homines constantiā et gravitate,

    id. Fam. 1, 9, 16:

    doctrinā Graecia nos et omni litterarum genere superabat,

    id. Tusc. 1, 1, 3:

    auctoritatis pondere et utilitatis ubertate,

    id. de Or. 1, 44, 195; Hirt. B. G. 8, prooem. §

    4: aliquem nobilitate,

    Ov. P. 3, 2, 56:

    Phoebum superare canendo,

    Verg. E. 5, 9:

    omnes scelere,

    Liv. 29, 8:

    aliquem dignitate vitae,

    Nep. Alcib. 11, 2:

    aliquem ingenio, id. Dion, 4, 1: duritiā ferrum,

    Ov. H. 2, 137:

    vel cursu superare canem vel viribus aprum,

    Hor. Ep. 1, 18, 51:

    omnes in ceteris artibus,

    Nep. Epam. 2, 2:

    summam spem civium incredibili virtute,

    Cic. Lael. 3, 11:

    non dubitabam, quin hanc epistulam multi nuntii, fama denique esset ipsa tua celeritate superatura,

    will outstrip, id. Q. Fr. 1, 1, 1.—
    2.
    In partic., in milit. lang., to overcome, subdue, conquer, vanquish (syn. debello):

    victis hostibus, quos nemo posse superari ratu'st,

    Plaut. Am. 2, 2, 24:

    armatos ac victores,

    Caes. B. G. 1, 40:

    maximas nationes,

    id. ib. 3, 28;

    2, 24: quos integros superavissent,

    id. B. C. 2, 5:

    bello superatos esse Arvernos et Rutenos a Q. Fabio Maximo,

    id. B. G. 1, 45:

    si Helvetios superaverint Romani,

    id. ib. 1, 17:

    Massilienses bis proelio navali superati,

    id. B. C. 2, 22:

    clam ferro incautum superat,

    Verg. A. 1, 350:

    bello superatus,

    Ov. M. 12, 364:

    Asiam bello,

    Nep. Ages. 4, 3:

    tota insula in unā urbe superata est,

    Flor. 2, 6.—
    b.
    Transf., in gen.: quem (C. Curium) nemo ferro potuit superare nec auro, Enn. ap. Cic. Rep. 3, 3, 6 (Ann. v. 220 Vahl.):

    in quo (genere officii) etiam si multi mecum contendent, omnes facile superabo,

    Cic. Fam. 5, 8, 4:

    si erum videt superare amorem,

    Plaut. Aul. 4, 1, 7:

    hanc (orationem) assidua ac diligens scriptura superabit,

    Cic. de Or. 1, 33, 150: si meam spem vis improborum fefellerit atque superaverit, id. Cat. 4, 11, 23:

    injurias fortunae facile veterum philosophorum praeceptis superabat,

    id. Fin. 4, 7, 17:

    pareatur necessitati, quam ne dii quidem superant,

    which even the gods are not above, not superior to, Liv. 9, 4, 16:

    casus omnes,

    Verg. A. 11, 244:

    superanda omnis fortuna ferendo est,

    id. ib. 5, 710:

    labores,

    id. ib. 3, 368:

    difficultates omnes,

    Vell. 2, 120, 4:

    cum incedendi nimietate jam superarer,

    Amm. 19, 8, 6.—Hence, sŭpĕrans, antis, P. a.
    * A.
    Rising high, prominent, high, lofty:

    mons superantissimus,

    Sol. 2 med.
    * B.
    Prevailing, predominant:

    superantior ignis,

    Lucr. 5, 394.

    Lewis & Short latin dictionary > supero

См. также в других словарях:

  • Massilĭenses — (lat.), soviel wie Semipelagianer (s. d.), nach ihrem Hauptsitz Massilia …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • MASSILIENSES — qui et Semipelagiani, vide ibi …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MASSILIA — Graecis Μασσαλία, de qua Florus l. 4. Epitom. Rerum Rom. c. 2. Massilia, inquit Graecula civitas: non pro mollitie nominis, et vallum rumpere. et incendere machinas ausa, et congredi navibus: five quod μάσσειν mollire significat, sive quod… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Cornelius Jansen — (auch Jansenius genannt; * 28. Oktober 1585 in Acquoi bei Leerdam; † 6. Mai 1638) war ein bekannter niederländischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Lehre 3 Werke …   Deutsch Wikipedia

  • RHODANUS — Gallis, le Rosne accolis vero nascentis fluminis lo Ros, fluv. maximus Europae, post Danubium primo, dein Rhenum; in Gallia Narbonensi, ex Adula monte e regione Rheni oriens, ac per Sedunos in Occasum fluens, in Lemannum lacum ingrediens, et ad… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VENENUM — an quod cito per venas eat; an quasi belenum, ex βέλεμνον, seu βελένιον telum, quod tela olim venenô inficere (unde Toxici notio) consueverint? dictum: Sicut periculum et contagium, olim non, uti nunc dicitur, pro malo tantum dictum est, A.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • 1640 — Portal Geschichte | Portal Biografien | Aktuelle Ereignisse | Jahreskalender ◄ | 16. Jahrhundert | 17. Jahrhundert | 18. Jahrhundert | ► ◄ | 1610er | 1620er | 1630er | 1640er | 1650er | 1660er | 1670er | ► ◄◄ | ◄ | 1636 | 1637 | 1638 | 16 …   Deutsch Wikipedia

  • In eminenti — Die Päpstliche Bulle In eminenti von Papst Urban VIII. wurde am 6. März 1642 veröffentlicht. Mit ihr wandte sich der Papst gegen die Ausweitung des Jansenismus und zensierte das bedeutende Werk „Augustinus, sive doctrina Sti. Augustini de humanae …   Deutsch Wikipedia

  • Jansenius — Cornelius Jansen (auch Jansenius genannt * 28. Oktober 1585 in Acquoi bei Leerdam; † 6. Mai 1638) war ein berühmter niederländischer Theologe. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Lehre 3 Literatur 4 …   Deutsch Wikipedia

  • ЯНСЕНИЙ — (Jansen, Jansenius), Корнелий Отто (3.XI.1585 6.V.1638) голландский богослов католик; проф. Лувенского колледжа, с 1636 епископ в Ипре. Я. автор ряда сочинений, направленных против учения и морали иезуитов. Осн. труд Я. Августин, или Учение св.… …   Советская историческая энциклопедия

  • Augustinus — L Augustinus est un ouvrage théologique écrit par Cornelius Jansen, également connu sous son nom latin de Jansenius. L ouvrage, dont le titre complet est « Augustinus seu doctrina Sancti Augustini de humanæ naturæ sanitate, ægritudine,… …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»