Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

different+from

  • 61 divorsus

    dī-verto ( vorto), ti, sum, 3, v. n., to turn or go different ways, to part, separate, turn aside (in the verb. finit. rare; not in the class. per.).
    I.
    Lit.
    A.
    To turn out of the way; hence, of travellers, to stop, lodge, sojourn:

    qui divertebat in proximo,

    Amm. 14, 7, 15:

    in cenaculum,

    Vulg. 4 Reg. 4, 11:

    ad hominem peccatorem,

    to visit, id. Luc. 19, 7 al. —
    B.
    Of a married woman, to leave her husband:

    (uxor) sive diverterit, sive nupta est adhuc,

    Dig. 9, 2, 27, § 30; cf.

    so of divorce: si uxor a legato diverterit,

    ib. 5, 1, 42:

    nullis matrimoniis divertentibus,

    Gell. 4, 3. V. also divortium.—
    II.
    Trop., to deviate from each other, to differ:

    divortunt mores virgini longe ac lupae,

    Plaut. Ep. 3, 3, 22.—Hence, dīversus ( - vorsus), a, um, P. a., turned different ways.
    I.
    Set over against each other, opposite, contrary (freq. and class.; cf.: adversus, contrarius).
    A.
    Lit.:

    in diversum iter equi concitati,

    Liv. 1, 28:

    fenestrae,

    opposite each other, Prop. 1, 3, 31; cf.

    ripa,

    Sil. 1, 264 Drak.:

    iter a proposito diversum,

    Caes. B. C. 1, 69, 1; cf.:

    diverso ab ea regione itinere,

    id. ib. 3, 41, 4:

    diversis ab flumine regionibus,

    id. B. G. 6, 25, 3:

    diversam aciem constituit,

    id. B. C. 1, 40, 5:

    duo cinguli maxime inter se diversi, i. e. the two polar circles,

    Cic. Rep. 6, 20 (13):

    diversum ad mare dejectus,

    Tac. A. 2, 60; cf.:

    procurrentibus in diversa terris,

    id. Agr. 11:

    in diversum flectere,

    Plin. 11, 45, 101, § 248:

    binas per diversum coassationes substernere,

    cross-wise, Plin. 36, 25, 62, § 186.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., different, diverse, opposite, contrary, conflicting (cf.:

    varius, differens, discrepans, multiplex): monstrum ex contrariis diversisque inter se pugnantibus naturae studiis cupiditatibusque conflatum,

    Cic. Cael. 5 fin.; cf.:

    quis non diversa praesentibus contrariaque expectatis aut speret aut timeat?

    Vell. 2, 75, 2:

    pessuma ac divorsa inter se mala, luxuria atque avaritia,

    Sall. C. 5, 8; cf. Liv. 34, 4.—In the sup.:

    ne illi falsi sunt, qui diversissimas res pariter exspectant, ignaviae voluptatem et praemia virtutis,

    Sall. J. 85, 20:

    diversa sibi ambo consilia capiunt,

    Caes. B. C. 3, 30, 1:

    est huic diversum vitio vitium prope majus,

    Hor. Ep. 1, 18, 5; cf. Vell. 2, 80, 2:

    initio reges diversi pars ingenium, alii corpus exercebant,

    pursuing opposite courses, Sall. C. 2, 1:

    diversi imperatoribus (sc. Scipioni et Mummio) mores, diversa fuerunt studia,

    Vell. 1, 13, 3:

    dividere bona diversis,

    Hor. S. 1, 3, 114; cf. id. ib. 1, 1, 3; Vell. 2, 60 fin. et saep.—Of conflicting passions: Pentheum diripuisse aiunt Bacchas;

    nugas fuisse credo, prae quo pacto ego divorsus distrahor,

    Plaut. Merc. 2, 4, 2.— Comp.:

    divorsius,

    Lucr. 3, 803.—
    2.
    In partic. (like contrarius, II. 2.), inimically opposed, of hostile or opposite opinions, unfriendly, hostile:

    certa igitur cum illo, qui a te totus diversus est,

    Cic. Ac. 2, 32:

    regio ab se diversa,

    Liv. 32, 38:

    diversos iterum conjungere amantes,

    Prop. 1, 10, 15:

    acies,

    Tac. A. 13, 57; 14, 30:

    factio,

    Suet. Caes. 20; id. Tib. 3 fin.; cf.

    partes,

    id. Caes. 1:

    diversae partis advocatus,

    opposite, id. Gramm. 4:

    diversi ordiuntur, etc.,

    Tac. A. 2, 10:

    subsellia,

    of the opponents, Quint. 11, 3, 133; cf. Tac. Or. 34:

    minuere invidiam aut in diversum eam transferre,

    Quint. 11, 1, 64:

    defectio Tarentinorum utrum priore anno an hoc facta sit, in diversum auctores trahunt,

    are not agreed, Liv. 25, 11 fin.; cf.:

    nullo in diversum auctore,

    Tac. A. 12, 69:

    consistentis ex diverso patroni,

    on the opposite side, Quint. 4, 1, 42:

    ex diverso,

    id. 5, 11, 43; Tac. A. 13, 40; id. H. 4, 16 et saep.;

    also: e diverso,

    Plin. 4, 4, 5, § 9; Just. 30, 4, 6; the latter in Sueton, and the elder Pliny, i. q. contra, on the contrary:

    sunt qui putent, etc.... Alii e diverso, etc.,

    Suet. Caes. 86; cf. id. Aug. 27; id. Dom. 9; Plin. 2, 50, 51, § 135; 5, 9, 10, § 56 al.; cf. Sillig. ad Plin. 14, 2, 4, § 35; Gai. Inst. 2, 16.
    II.
    In different directions, apart, separate (so most freq. in all periods and kinds of writing).
    A.
    Lit.: dispennite hominem divorsum et distennite, spread out in opposite directions, i. e. his limbs, Plaut. Mil. 5, 14:

    diversae state,

    id. Truc. 4, 3, 14; cf.:

    diversi pugnabant,

    separately, Caes. B. C. 1, 58, 4; so,

    jam antea diversi audistis,

    Sall. C. 20, 5; and:

    sive juncti unum premant, sive id diversi gerant bellum,

    Liv. 10, 25:

    diversi dissipatique in omnes partes fugere,

    Caes. B. G. 2, 24, 4; cf.:

    ex diversa fuga in unum collecti,

    Liv. 42, 8:

    age diversos et disice corpora ponto,

    Verg. A. 1, 70:

    diversi consules discedunt,

    Liv. 10, 33, 10; 22, 56; Nep. Dat. 11, 3 al.; cf.:

    quo diversus abis?

    away, Verg. A. 5, 166; 11, 855:

    qui (portus) cum diversos inter se aditus habeant, in exitu conjunguntur et confluunt,

    Cic. Verr. 2, 4, 52 fin.; cf. id. Agr. 2, 32, 87; Liv. 40, 22:

    in locis disjunctissimis maximeque diversis,

    very widely separated, Cic. de Imp. Pomp. 4; so,

    loca,

    id. ib. 16; Caes. B. G. 2, 22, 1 et saep.—Cf. in the sup.:

    diversissimis locis subeundo ad moenia,

    Liv. 4, 22:

    itinera,

    Caes. B. G. 7, 16 fin.; id. B. C. 3, 67, 2:

    proelium,

    fought in different places, Hirt. B. G. 8, 19, 2 et saep.: sunt ea innumerabilia, quae a diversis emebantur, by various people, individuals (as an indefinite term for persons), Cic. Phil. 2, 37. — Poet., i. q. remotus, remote, far-distant:

    Aesar,

    i. e. flowing in another, remote country, Ov. M. 15, 23; cf. Verg. A. 3, 4; 11, 261; 12, 621;

    708: diverso terrarum distineri,

    distance apart, remoteness, Tac. A. 3, 59.—
    B.
    Trop.
    1.
    Different, unlike, dissimilar:

    varia et diversa genera et bellorum et hostium,

    Cic. de Imp. Pomp. 10 fin.; cf.:

    variae et diversae et diffusae disputationes,

    id. de Or. 3, 16, 61; 1, 61 fin.:

    diversa ac dissimilis pars,

    id. Inv. 1, 23, 33; cf.:

    diversa studia in dissimili ratione,

    id. Cat. 2, 5:

    flumina diversa locis,

    Verg. G. 4, 367; so Ov. M. 1, 40:

    oris habitu simili aut diverso,

    Quint. 9, 3, 34 al.:

    ut par ingenio, ita morum diversus,

    Tac. A. 14, 19:

    a proposita ratione diversum,

    Cic. Brut. 90; cf.:

    ab his longe diversae litterae,

    Sall. C. 34 fin.; Quint. 4, 1, 9; cf. also id. 2, 10, 7:

    huic diversa sententia eorum fuit,

    id. 3, 6, 32. —Cf. so with dat., Quint. 2, 3, 10; 3, 10, 3 et saep.—With gen.:

    diversa omnium, quae umquam accidere, civilium armorum facies,

    Tac. A. 1, 49:

    diversa in hac ac supradicta alite quaedam,

    Plin. 10, 12, 15, § 32:

    eruca diversae est, quam lactuca, naturae,

    id. 19, 8, 44, § 154.—
    2.
    Divided, fluctuating, hesitating, inconsistent:

    metu ac libidine divorsus agebatur,

    Sall. J. 25, 6:

    qui diversus animi modo numen pavescere, modo, etc.,

    Tac. H. 4, 84:

    diversi fremat inconstantia vulgi,

    Tib. 4, 1, 45.— Adv.: dī-verse or dīvorse (acc. to II.), different ways, hither and thither; in different directions (very rarely): corpora prostrata diverse jacebant, scattered, Auct. B. Afr. 40 fin.; so,

    pauci paulo divorsius conciderant,

    Sall. C. 61, 3:

    multifariam diverseque tendere,

    Suet. Galb. 19.—
    B.
    Trop. of the mind:

    curae meum animum divorse trahunt,

    Ter. And. 1, 5, 25:

    ab eodem de eadem re diverse dicitur,

    differently, Cic. Inv. 1, 50:

    diversissime adfici,

    very variously, Suet. Tib. 66:

    uti verbo ab alicujus sententia diverse,

    in a different meaning, Gell. 6, 17, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > divorsus

  • 62 amplissime

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med.
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplissime

  • 63 amplus

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med.
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplus

  • 64 volo

    1.
    vŏlo (2 d pers. sing. vis, orig. veis, Prisc. 9, 1, 6, p. 847 P.; 1 st pers. plur. volumus, but volimus, Plaut. Truc. 1, 2, 89 Speng.; 3 d pers. sing. volt, and 2 d pers. plur. voltis always in ante-class. writers;

    also volt,

    Cic. Verr. 2, 2, 17, § 42; 2, 5, 49, § 128; id. Sest. 42, 90; id. Phil. 8, 9, 26; id. Par. 5, 1, 34; id. Rep. 3, 33, 45:

    voltis,

    id. Verr. 2, 3, 53, § 122; 2, 3, 94, § 219; 2, 5, 5, § 11; 2, 3, 89, § 208; id. Clu. 30, 83; id. Rab. Perd. 12, 33; id. Sest. 30, 64; id. Par. 1, 2, 11 et saep. — Pres. subj. velim, but sometimes volim, Plaut. Merc. 1, 2, 44 Ritschl; cf. Prisc. 9, 1, 8, p. 848 P.;

    so volint,

    Plaut. Most. 1, 3, 65 Ritschl), velle, volui ( part. fut. voliturus, Serv. ad Verg. A. 5, 712; contr. forms, vin for visne, freq. in Plaut. and Ter., also Hor. S. 1, 9, 69; Pers. 6, 63:

    sis for si vis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 70; id. Merc. 4, 4, 37; id. Pers. 3, 3, 8; Ter. Eun. 2, 3, 20; id. Heaut. 1, 2, 38; Cic. Tusc. 2, 18, 42; id. Rosc. Am. 16, 48; id. Mil. 22, 60; Liv. 34, 32, 20:

    sultis for si voltis, only ante-class.,

    Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11), v. irreg. a. [Sanscr. var-; Gr. bol-, boulomai; cf. the strengthened root Wel- in eeldomai, elpomai; Germ. wollen; Engl. will], expressing any exercise of volition, and corresponding, in most cases, to the Germ. wollen; in Engl. mostly rendered, to wish, want, intend, purpose, propose, be willing, consent, mean, will, and, impersonally, it is my will, purpose, intention, plan, policy (syn.: cupio, opto; but volo properly implies a purpose).
    I.
    In gen.
    A.
    With object-infinitive.
    1.
    With pres. inf.
    a.
    To wish.
    (α).
    Exire ex urbe priusquam luciscat volo, Plaut. Am. 1, 3, 35:

    potare ego hodie tecum volo,

    id. Aul. 3, 6, 33:

    ego quoque volo esse liber: nequiquam volo,

    id. Trin. 2, 4, 39; so id. ib. 2, 4, 164:

    ait rem seriam agere velle mecum,

    Ter. Eun. 3, 3, 8:

    natus enim debet quicunque est velle manere In vita,

    Lucr. 5, 177:

    video te alte spectare et velle in caelum migrare,

    Cic. Tusc. 1, 34, 82:

    quid poetae? Nonne post mortem nobilitari volunt?

    id. ib. 1, 15, 34:

    si innocentes existimari volumus,

    id. Verr. 2, 2, 10, § 28:

    quoniam opinionis meae voluistis esse participes,

    id. de Or. 1, 37, 172:

    quod eas quoque nationes adire et regiones cognoscere volebat,

    Caes. B. G. 3, 7:

    si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    id. ib. 3, 8 fin.:

    dominari illi volunt, vos liberi esse,

    Sall. J. 31, 23:

    si haec relinquere voltis,

    id. C. 58, 15:

    priusquam liberi estis, dominari jam in adversarios vultis,

    Liv. 3, 53, 7:

    si quis vestrum suos invisere volt, commeatum do,

    id. 21, 21, 5:

    non enim vincere tantum noluit, sed vinci voluit,

    id. 2, 59, 2:

    suspitionem Caesar quibusdam reliquit, neque voluisse se diutius vivere, neque curasse,

    Suet. Caes. 85:

    Eutrapelus cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabat pretiosa,

    Hor. Ep. 1, 18, 31.—
    (β).
    Idiomatically: quid arbitramini Rheginos merere velle ut ab iis marmorea illa Venus auferatur? what do you think the Rhegini would take for, etc., Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135.—
    (γ).
    Transf., of things: fabula quae posci vult et spectata reponi, a comedy which wishes (i. e. is meant) to be in demand, etc., Hor. A. P. 190:

    neque enim aut hiare semper vocalibus aut destitui temporibus volunt sermo atque epistula,

    Quint. 9, 4, 20; cf. id. 8, prooem. 23.—
    b.
    Of the wishes of those that have a right to command, the gods, masters, parents, commanders, etc., I want, wish, will, am resolved, it is my will:

    in acdibus quid tibi meis erat negoti...? Volo scire,

    Plaut. Aul. 3, 2, 14; 3, 2, 17; 3, 2, 18; 3, 6, 27; id. Curc. 4, 3, 11; id. Ep. 3, 4, 74; id. Mil. 2, 3, 74; 3, 1, 17; id. Stich. 1, 2, 56; Ter. And. 1, 2, 9; 4, 2, 17:

    maxima voce clamat populus, neque se uni, nec paucis velle parere,

    Cic. Rep. 1, 35, 55:

    consuesse deos immortalis, quos pro scelere eorum ulcisci velint, etc.,

    Caes. B. G. 1, 13:

    hic experiri vim virtutemque volo,

    Liv. 23, 45, 9.—
    c.
    = in animo habere, to intend, purpose, mean, design:

    ac volui inicere tragulam in nostrum senem,

    Plaut. Ps. 1, 4, 14:

    eadem quae illis voluisti facere tu, faciunt tibi,

    id. Mil. 3, 1, 11; so id. Most. 2, 2, 5:

    puerumque clam voluit exstinguere,

    Ter. Hec. 5, 1, 23:

    necare candem voluit,

    Cic. Cael. 13, 31: quid enim ad illum qui te captare vult, utrum [p. 2005] tacentem te irretiat an loquentem? id. Ac. 2, 29, 94:

    hostis hostem occidere volui,

    Liv. 2, 12, 9; 7, 34, 11: volui interdiu eum... occidere; volui, cum ad cenam invitavi, veneno scilicet tollere;

    volui... ferro interficere (ironically),

    id. 40, 13, 2:

    tuum crimen erit, hospitem occidere voluisse,

    the intention to kill your guest-friend, Val. Max. 5, 1, 3 fin.; 6, 1, 8:

    non enim vult mori, sed invidiam filio facere,

    Quint. 9, 2, 85.—

    Pregn., opp. optare: non vult mori qui optat,

    Sen. Ep. 117, 24:

    sed eo die is, cui dare volueram (epistulam), non est profectus,

    Cic. Att. 9, 7, 1:

    cum de senectute vellem aliquid scribere,

    id. Sen. 1, 2:

    ego te volui castigare, tu mihi accussatrix ades,

    Plaut. As. 3, 1, 10:

    bonus volo jam ex hoc die esse,

    id. Pers. 4, 3, 10:

    ego jam a principio amici filiam, Ita ut aequom fuerat, volui uxorem ducere,

    Ter. Phorm. 4, 3, 46:

    at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt,

    it was their purpose, Cic. Sest. 28, 60:

    eum (tumulum) non tam capere sine certamine volebat, quam causam certaminis cum Minucio contrahere,

    his plan was, Liv. 22, 28, 4.—Of things:

    cum lex venditionibus occurrere voluit,

    when it was the purpose of the law, Dig. 46, 1, 46: sed quid ea drachuma facere vis? Ca. Restim volo Mihi emere... qui me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87: Ch. Revorsionem ad terram faciunt vesperi. Ni. Aurum hercle auferre voluere, id. Bacch. 2, 3, 63:

    si iis qui haec omnia flamma ac ferro delere voluerunt... bellum indixi, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 10, 24:

    (plebem) per caedem senatus vacuam rem publicam tradere Hannibali velle,

    Liv. 23, 2, 7:

    rem Nolanam in jus dicionemque dare voluerat Poeno,

    id. 23, 15, 9: qui (majores nostri) tanta cura Siculos tueri ac retinere voluerunt ut, etc., whose policy it was to protect, etc., Cic. Verr. 2, 3, 6, § 14:

    ut qui a principio mitis omnibus Italicis praeter Romanos videri vellet, etc.,

    Liv. 23, 15, 4: idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc., Cic. Verr. 2, 3, 92, § 215.—
    d.
    = studere, conari, to try, endeavor, attempt:

    quas (i. e. magnas res) qui impedire vult, is et infirmus est mobilisque natura, et, etc.,

    Cic. Lael. 20, 75:

    nam si quando id (exordium) primum invenire volui, nullum mihi occurrit, nisi aut exile, aut, etc.,

    id. Or. 2, 77, 315:

    de Antonio dico, numquam illum... nonnullorum de ipso suspitionem infitiando tollere voluisse,

    that he never attempted to remove, id. Sest. 3, 8; id. Div. 1, 18, 35:

    audes Fatidicum fallere velle deum?

    do you dare attempt? Ov. F. 2, 262.—
    e.
    To mean, of actions and expressions:

    hic respondere voluit, non lacessere,

    the latter meant to answer, not to provoke, Ter. Phorm. prol. 19:

    non te judices urbi sed carceri reservarunt, neque to retinere in civitate, sed exilio privare voluerunt,

    Cic. Att. 1, 16, 9.—So, volo dicere, I mean (lit. I intend to say):

    quid aliud volui dicere?

    Ter. Eun. 3, 2, 51:

    volo autem dicere, illud homini longe optimum esse quod ipsum sit optandum per se,

    Cic. Tusc. 2, 20, 46.—Often with the acc. illud or id, as a correction: Tr. Specta quam arcte dormiunt. Th. Dormiunt? Tr. Illut quidem ut conivent volui dicere, I mean how they nod, Plaut. Most. 3, 2, 145: Py. Quid? bracchium? Ar. Illud dicere volui femur, id. Mil. 1, 1, 27:

    adduxi volui dicere,

    id. Ps. 2, 4, 21; id. Am. 1, 1, 233; 1, 1, 235; id. Cas. 2, 6, 14; id. Mil. 3, 2, 7; id. Ps. 3, 2, 54; id. Rud. 2, 4, 9.—
    f.
    To be going to: haec argumenta ego aedificiis dixi; nunc etiam volo docere ut homines aedium esse similes arbitremini, now I am going to show how, etc., Plaut. Most. 1, 2, 37: quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare, I am going to worship here, etc., id. Curc. 4, 2, 41:

    nunc quod relicuom restat volo persolvere,

    id. Cist. 1, 3, 40:

    sustine hoc, Penicule, exuvias facere quas vovi volo,

    id. Men. 1, 3, 13:

    sinite me prospectare ne uspiam insidiae sint, consilium quod habere volumus,

    id. Mil. 3, 1, 3; id. As. 2, 2, 113; id. Cas. 4, 2, 3; id. Bacch. 1, 1, 61:

    si Prometheus, cum mortalibus ignem dividere vellet, ipse a vicinis carbunculos conrogaret, ridiculus videretur,

    Auct. Her. 4, 6, 9:

    ait se velle de illis HS. LXXX. cognoscere,

    Cic. Verr. 2, 2, 23, § 56:

    hinc se recipere cum vellent, rursus illi ex loco superiore nostros premebant,

    Caes. B. C. 1, 45. —
    g.
    To be about to, on the point of: quom mittere signum Volt, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 88 Vahl.):

    quotiens ire volo foras, retines me, rogitas quo ego eam,

    Plaut. Men. 1, 2, 5:

    quae sese in ignem inicere voluit, prohibui,

    Ter. And. 1, 1, 113:

    si scires aspidem latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam adsidere,

    Cic. Fin. 2, 18, 59; id. Div. 1, 52, 118:

    quod cum facere vellent, intervenit M. Manilius,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    qui cum opem ferre vellet, nuntiatum sibi esse aliam classem ad Aegates insulas stare,

    Liv. 22, 56, 7:

    at Libys obstantes dum vult obvertere remos, In spatium resilire manus breve vidit,

    Ov. M. 3, 676; 1, 635:

    P. Claudius cum proelium navale committere vellet,

    Val. Max. 1, 4, 3.—
    h.
    Will, and in oblique discourse and questions would, the auxiliaries of the future and potential: animum advortite: Comediai nomen dari vobis volo, I will give you, etc., Plaut. Cas. prol. 30:

    sed, nisi molestum est, nomen dare vobis volo comediai,

    id. Poen. prol. 50:

    vos ite intro. Interea ego ex hac statua verberea volo erogitare... quid sit factum,

    id. Capt. 5, 1, 30:

    i tu atque arcessi illam: ego intus quod facto est opus volo adcurare,

    id. Cas. 3, 3, 35; id. Cist. 1, 1, 113; id. Most. 1, 1, 63; id. Poen. 2, 44; id. Pers. 1, 3, 85; id. Rud. 1, 2, 33: cum vero (gemitus) nihil imminuat doloris, cur frustra turpes esse volumus? why will ( would) we be disgraceful to no purpose? Cic. Tusc. 2, 24, 57:

    illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaverat,

    id. ib. 1, 47, 112:

    ergo, si vere aestimare volumus, etc.,

    Val. Max. 7, 5, 6:

    si vere aestimare Macedonas, qui tunc erant, volumus,

    Curt. 4, 16, 33:

    ejus me compotem facere potestis, si meminisse vultis, etc.,

    Liv. 7, 40, 5:

    visne igitur, dum dies ista venit... interea tu ipse congredi mecum ut, etc....?

    id. 8, 7, 7:

    volo tibi Chrysippi quoque distinctionem indicare,

    Sen. Ep. 9, 14: vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? will you prefer, etc., Hor. S. 2, 6, 92; cf. velim and vellem, would, II. A. 2.—
    k.
    Sometimes volui = mihi placuit, I resolved, concluded (generally, in this meaning, followed by an infinitive clause, v. I. B. 4.):

    uti tamen tuo consilio volui,

    still I concluded to follow your advice, Cic. Att. 8, 3, 1.—
    1.
    To be willing, ready, to consent, like to do something: si sine bello velint rapta... tradere... se exercitum domum reducturum, if they were willing, would consent to, would deliver, etc., Plaut. Am. 1, 1, 52:

    is dare volt, is se aliquid posci,

    likes to give, id. As. 1, 3, 29:

    hoc dixit, si hoc de cella concederetur, velle Siculos senatui polliceri frumentum in cellam gratis,

    Cic. Verr. 2, 3, 87, § 200:

    ei laxiorem daturos, si venire ad causam dicendam vellet,

    Liv. 39, 17, 2; 5, 36, 4: nemo invenitur qui pecuniam suam dividere velit. Sen. Brev. Vit. 3, 1:

    plerique concessam sibi sub condicione vitam si militare adversus eum vellent, recusarunt,

    Suet. Caes. 68:

    dedere etiam se volebant, si toleranda viris imperarentur,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12.—So with negatives, to be not willing, not to suffer, not to like, not to allow, refuse:

    heri nemo voluit Sostratam intro admittere,

    Ter. Hec. 3, 1, 49:

    cum alter verum audire non vult,

    Cic. Lael. 26, 98: a proximis quisque minime anteiri vult, likes least to be surpassed, etc., Liv. 6, 34, 7:

    nihil ex his praeter... accipere voluit,

    refused to accept, Val. Max. 4, 3, 4.—
    m.
    To do something voluntarily or intentionally: volo facere = mea voluntate or sponte facio: si voluit accusare, pietati tribuo;

    si jussus est, necessitati,

    if he accused of his own free will, I ascribe it to his filial love, Cic. Cael. 1, 2:

    utrum statuas voluerint tibi statuere, an coacti sint,

    id. Verr. 2, 2, 65, § 157:

    de risu quinque sunt quae quaerantur... sitne oratoris risum velle permovere,

    on purpose, id. Or. 2, 58, 235:

    laedere numquam velimus,

    Quint. 6, 3, 28.—So, non velle with inf., to do something unwillingly, with reluctance:

    vivere noluit qui mori non vult,

    who dies with reluctance, Sen. Ep. 30, 10.—
    n.
    To be of opinion, think, mean, pretend (rare with inf.; usu. with acc. and inf.; v. B. 8.):

    haec tibi scripsi ut isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, te nihil esse cognosceres,

    in which you imagine you have some influence, Cic. Fam. 7, 27, 2:

    in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse vult, quod ita scribit, etc.,

    pretends, means to be, id. Verr. 2, 3, 14, § 35: sed idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nec studuit um quam, nec fuit, id. Brut. 56, 206:

    Pythago. ras, qui etiam ipse augur esse vellet,

    id. Div. 1, 3, 5.—
    o.
    To like, have no objection to, approve of (cf. E. 1. sq.):

    magis eum delectat qui se ait philosophari velle sed paucis: nam omnino haud placere,

    that he liked, had no objection to philosophizing, Cic. Rep. 1, 18, 30; v. also II. A.—
    2.
    With pres. inf. understood.
    a.
    Supplied from a preceding or subsequent clause.
    (α).
    To wish, it is his will, etc. (cf. 1. a. and b. supra):

    nunc bene vivo et fortunate atque ut volo, i. e. vivere,

    as I wish, Plaut. Mil. 3, 1, 111: quod diu vivendo multa quae non volt (i. e. videre) videt, Caecil. ap. Cic. Sen. 8, 25:

    proinde licet quotvis vivendo condere saecla,

    Lucr. 3, 1090:

    nec tantum proficiebam quantum volebam,

    Cic. Att. 1, 17, 1:

    tot autem rationes attulit, ut velle (i. e. persuadere) ceteris, sibi certe persuasisse videatur,

    id. Tusc. 1, 21, 49:

    sed liceret, si velint, in Ubiorum finibus considere,

    Caes. B. G. 4, 81:

    quo praesidio senatus libere quae vellet decernere auderet,

    id. B. C. 1, 2.—Of things:

    neque chorda sonum reddit quem vult manus et mens,

    Hor. A. P. 348.—
    (β).
    To choose, be pleased (freq.):

    tum mihi faciat quod volt magnus Juppiter,

    Plaut. Aul. 4, 10, 50:

    id repetundi copia est, quando velis,

    id. Trin. 5, 2, 7:

    habuit aurum quamdiu voluit,

    Cic. Cael. 13, 31:

    rapiebat et asportabat quantum a quoque volebat Apronius,

    id. Verr. 2, 3, 12, § 29:

    provincias quas vellet, quibus vellet, venderet?

    id. Sest. 39, 84:

    quotiens ille tibi potestatem facturus sit ut eligas utrum velis,

    id. Div. in Caecil. 14, 45:

    daret utrum vellet subclamatum est,

    Liv. 21, 18, 14:

    senatus consultum factum est ut plebes praeficeret quaestioni quem vellet,

    id. 4, 51, 2:

    saxi materiaeque caedendae unde quisque vellet jus factum,

    id. 5, 55, 3; cf. id. 2, 13, 9; 5, 46, 10; 6, 25, 5; 22, 10, 23; 23, 6, 2; 23, 15, 15; 23, 45, 10; 23, 47, 2;

    26, 21, 11: vicem suam conquestus, quod sibi soli non liceret amicis, quatenus vellet, irasci,

    Suet. Aug. 66:

    at tu quantum vis tolle,

    Hor. Ep. 1, 7, 16.—
    (γ).
    To intend, it is my purpose, etc. (v. 1. c. supra):

    sine me pervenire quo volo,

    let me come to my point, Ter. Eun. 1, 2, 44:

    scripsi igitur Aristotelio more, quemadmodum quidem volui, tres libros... de Oratore,

    as I intended, Cic. Fam. 1, 9, 23:

    ut meliore condicione quam qua ipse vult imitetur homines eos qui, etc.,

    id. Div. in Caecil. 8, 25:

    ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi fecerunt,

    Liv. 2, 45, 12. —
    (δ).
    To be willing, to consent, I will (v. 1. h. and l. supra): tu eum orato... St. Sane volo, yes, I will, Plaut. Cas. 2, 3, 57:

    jube me vinciri. Volo, dum istic itidem vinciatur,

    id. Capt. 3, 4, 75:

    patri dic velle (i. e. uxorem ducere),

    that you consent, are willing, Ter. And. 2, 3, 20 (cf.: si vis, II. A. 2, and sis, supra init.).—
    (ε).
    To do something voluntarily (v. 1. m. supra):

    tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amem,

    Ov. Am. 3, 11, 50.—
    b.
    With ellipsis of inf.
    (α).
    Volo, with a designation of place, = ire volo:

    nos in Formiano morabamur, quo citius audiremus: deinde Arpinum volebamus,

    I intended to go to Arpinum, Cic. Att. 9, 1, 3:

    volo mensi Quinctili in Graeciam,

    id. ib. 14, 7, 2:

    hactenus Vitellius voluerat (i. e. procedere),

    Tac. A. 12, 42 fin.
    (β).
    With other omissions, supplied from context: volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid (i. e. to dedicate some writing to him), Cic. Att. 13, 13, 2.—
    (γ).
    In mal. part., Plaut. Aul. 2, 4, 7; Ov. Am. 2, 4, 16; 2. 19, 2; Prop. 1, 13, 36.—
    3.
    With perfect infinitive active (rare).
    a.
    In negative imperative sentences dependent on ne velis, ne velit (in oblique discourse also ne vellet), where ne velis has the force of noli. The perfect infinitive emphatically represents the action as completed (ante-class. and poet.).
    (α).
    In ancient ordinances of the Senate and of the higher officers (not in laws proper): NEIQVIS EORVM BACANAL HABVISE VELET... BACAS VIR NEQVIS ADIESE VELET CEIVIS ROMANVS... NEVE PECVNIAM QVISQVAM EORVM COMOINEM HABVISE VELET... NEVE... QVIQVAM FECISE VELET. NEVE INTER SED CONIOVRASE, NEVE COMVOVISE NEVE CONSPONDISE, etc., S. C. de Bacch. 4-13 ap. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 172.—So, in quoting such ordinances: per totam Italiam edicta mitti ne quis qui Bacchis initiatus esset, coisse aut convenisse causa sacrorum velit. [p. 2006] neu quid talis rei divinae fecisse, Liv. 39, 14, 8:

    edixerunt ne quis quid fugae causa vendidisse neve emisse vellet,

    id. 39, 17, 3. —
    (β).
    In imitation of official edicts: (vilicus) ne quid emisse velit insciente domino, neu quid domino celasse velit, the overseer must not buy any thing, etc., Cato, R. R. 5, 4:

    interdico, ne extulisse extra aedis puerum usquam velis,

    Ter. Hec. 4, 1, 48:

    oscula praecipue nulla dedisse velis (= noli dare),

    Ov. Am. 1, 4, 38:

    ne quis humasse velit Ajacem, Atride, vetas? Cur?

    Hor. S. 2, 3, 187.—
    b.
    In affirmative sentences, implying command (in any mood or tense; mostly poet.): neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc., Liv. 24, 16, 11: quia pepercisse vobis volunt, committere vos cur pereatis non patiuntur, because they have decided to spare you, etc., id. 32, 21, 33:

    sunt delicta tamen quibus ignovisse velimus (= volumus),

    which should be pardoned, Hor. A. P. 347.—
    c.
    To represent the will as referring to a completed action.
    (α).
    In optative sentences with vellem or velim, v. II. B. 5. b. a, and II. C. 1. b.—
    (β).
    In other sentences ( poet. and post-class.): ex omnibus praediis ex quibus non hac mente recedimus ut omisisse possessionem velimus, with the will to abandon (omittere would denote the purpose to give up at some future time), Dig. 43, 16, 1, § 25; so,

    an erit qui velle recuset Os populi meruisse?

    Pers. 1, 41:

    qui me volet incurvasse querela,

    id. 1, 91.
    B.
    With acc. and inf.
    1.
    To wish (v. A. 1. a.).
    a.
    With a different subject: hoc volo scire te: Perditus sum miser, I wish you to know, etc., Plaut. Curc. 1, 2, 46:

    deos volo consilia vostra vobis recte vortere,

    id. Trin. 5, 2, 31:

    emere oportet quem tibi oboedire velis,

    id. Pers. 2, 4, 2:

    scin' quid nunc te facere volo?

    Ter. Heaut. 3, 1, 85:

    si perpetuam vis esse adfinitatem hanc,

    id. Hec. 2, 2, 10:

    consul ille egit eas res quarum me participem esse voluit,

    Cic. Prov. Cons. 17, 41:

    vim volumus exstingui: jus valeat necesse est,

    id. Sest. 42, 92:

    nec mihi hunc errorem extorqueri volo,

    id. Sen. 23, 85:

    hoc te scire volui,

    id. Att. 7, 18, 4:

    harum causarum fuit justissima quod Germanos suis quoque rebus timere voluit,

    Caes. B. G. 4, 16:

    ut equites qui salvam esse rempublicam vellent ex equis desilirent,

    Liv. 4, 38, 2:

    si me vivere vis recteque videre valentem,

    Hor. Ep. 1, 7, 3:

    si vis me flere, dolendum est Primum ipsi tibi,

    id. A. P. 102.—With pass. inf. impers.:

    regnari tamen omnes volebant,

    that there should be a king, Liv. 1, 17, 3:

    mihi volo ignosci,

    I wish to be pardoned, Cic. Or. 1, 28, 130:

    volt sibi quisque credi,

    Liv. 22, 22, 14. —
    b.
    With the same subject.
    (α).
    With inf. act.:

    quae mihi est spes qua me vivere velim,

    what hope have I, that I should wish to live? Plaut. Rud. 1, 3, 33:

    volo me placere Philolachi,

    id. Most. 1, 3, 11; cf. id. Trin. 2, 2, 47; id. Rud. 2, 6, 1:

    judicem esse me, non doctorem volo,

    Cic. Or. 33, 117:

    vult, credo, se esse carum suis,

    id. Sen. 20, 73; so id. Off. 1, 31, 113; id. de Or. 1, 24, 112; 2, 23, 95. —
    (β).
    With inf. pass.:

    quod certiorem te vis fieri quo quisque in me animo sit,

    Cic. Att. 11, 13, 1; cf. id. Fam. 1, 9, 18:

    qui se ex his minus timidos existimari volebant,

    Caes. B. G. 1, 39; cf. id. B. C. 2, 29:

    religionis se causa... Bacchis initiari velle,

    Liv. 39, 10, 2:

    Agrippae se nepotem neque credi neque dici volebat,

    Suet. Calig. 22 fin.
    2.
    Of the will of superiors, gods, etc. (cf. A. 1. b. supra), I want, it is my will:

    me absente neminem volo intromitti,

    Plaut. Aul. 1, 3, 21:

    viros nostros quibus tu voluisti esse nos matres familias,

    id. Stich. 1, 2, 41; id. Most. 1, 4, 2; id. Rud. 4, 5, 9; id. Trin. 1, 2, 1:

    pater illum alterum (filium) secum omni tempore volebat esse,

    Cic. Rosc. Am. 15, 42:

    (deus) quinque reliquis motibus orbem esse voluit expertem,

    id. Univ. 10; cf. id. Sest. 69, 147; id. Verr. 2, 4, 25, § 57; 1, 5, 14:

    causa mittendi fuit quod iter per Alpes... patefieri volebat,

    Caes. B. G. 3, 1; cf. id. ib. 5, 9; id. B. C. 1, 4:

    quippe (senatus) foedum hominem a republica procul esse volebat,

    Sall. C. 19, 2:

    nec (di) patefieri (crimina) ut impunita essent, sed ut vindicarentur voluerunt,

    Liv. 39, 16, 11; cf. id. 1, 56, 3; 2, 28, 5; 25, 32, 6:

    senatus... Romano sanguini pudicitiam tutam esse voluit,

    Val. Max. 6, 1, 9; cf. id. 6, 9, 2.—So in the historians: quid fieri vellet (velit), after a verbum imperandi or declarandi, he gave his orders, explained his will:

    quid fieri velit praecipit,

    Caes. B. G. 5, 56:

    ibi quid fieri vellet imperabat,

    id. ib. 7, 16:

    quid fieri vellet ostendit,

    id. ib. 7, 27:

    quae fieri vellet edocuit,

    id. B. C. 3, 108; cf. id. B. G. 7, 45; id. B. C. 3, 78; 3, 89:

    quid fieri vellet edixit,

    Curt. 8, 10, 30; 4, 13, 24; Val. Max. 7, 4, 2.— Frequently majores voluerunt, it was the will of our ancestors, referring to ancient customs and institutions:

    sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,

    Cic. Balb. 24, 55: majores vestri ne vos quidem temere coire voluerunt, cf. id. ib. 17, 39; 23, 54; id. Agr. 2, 11, 26; id. Fl. 7, 15; id. Imp. Pomp. 13, 39; id. Div. 1, 45, 103; id. Font. 24, 30 (10, 20); id. Rosc. Am. 25, 70.—Of testamentary dispositions: cum Titius, heres meus, mortuus erit, volo hereditatem meam ad P. Mevium pertinere, Gai Inst. 2, 277. Except in the institution of the first heir: at illa (institutio) non est comprobata: Titum heredem esse volo, Gai Inst. 2, 117. —
    3.
    Of the intention of a writer, etc., to want, to mean, intend:

    Asinariam volt esse (nomen fabulae) si per vos licet,

    Plaut. As. prol. 12:

    Plautus hanc mihi gnatam esse voluit Inopiam,

    has wanted Poverty to be my daughter, made her my daughter, id. Trin. prol. 9:

    primumdum huic esse nomen Diphilus Cyrenas voluit,

    id. Rud. prol. 33:

    quae ipsi qui scripserunt voluerunt vulgo intellegi,

    meant to be understood by all, Cic. Or. 2, 14, 60:

    si non hoc intellegi volumus,

    id. Fat. 18, 41:

    quale intellegi vult Cicero cum dicit orationem suam coepisse canescere,

    Quint. 11, 1, 31; so id. 9, 4, 82; 9, 3, 9:

    quamquam illi (Prometheo) quoque ferreum anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, intellegi voluit,

    Plin. 33, 1, 4, § 8.—
    4.
    To resolve:

    Siculi... me defensorem calamitatum suarum... esse voluerunt,

    Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

    si a me causam hanc vos (judices) agi volueritis,

    if you resolve, id. ib. 8, 25:

    senatus te voluit mihi nummos, me tibi frumentum dare,

    id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    qua (statua) abjecta, basim tamen in foro manere voluerunt,

    id. ib. 2, 2, 66, §

    160: liberam debere esse Galliam quam (senatus) suis legibus uti voluisset,

    Caes. B. G. 1, 45:

    tu Macedonas tibi voluisti genua ponere, venerarique te ut deum,

    Curt. 8 (7), 13.— Hence,
    5.
    To order, command: erus meus tibi me salutem multam voluit dicere, has ordered me, etc., Plaut. Ps. 4, 2, 25:

    montem quem a Labieno occupari voluerit,

    which he had ordered to be occupied, Caes. B. G. 1, 22:

    ibi futuros esse Helvetios ubi eos Caesar... esse voluisset,

    id. ib. 1, 13 (for velitis jubeatis with inf.-clause, v. II. B. 5. d.).—
    6.
    To consent, allow (cf. A. 1. I.):

    obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis vires salubres vellent reipublicae esse,

    they prevailed upon them to permit the tribunitian power to be wholesome to the republic, Liv. 2, 44, 5:

    Hiero tutores... puero reliquit quos precatus est moriens ut juvenum suis potissimum vestigiis insistere vellent,

    id. 24, 4, 5:

    petere ut eum... publicae etiam curae ac velut tutelae vellent esse (i. e. senatus),

    id. 42, 19, 5:

    orare tribunos ut uno animo cum consulibus bellum ab urbe ac moenibus propulsari vellent,

    id. 3, 69, 5:

    quam superesse causam Romanis cur non... incolumis Syracusas esse velint?

    id. 25, 28, 8:

    si alter ex heredibus voluerit rem a legatario possideri, alter non, ei qui noluit interdictum competet,

    Dig. 43, 3, 1, § 15.—So negatively = not to let, not to suffer:

    cum P. Attio agebant ne sua pertinacia omnium fortunas perturbari vellet,

    Caes. B. C. 2, 36.—
    7.
    To be of opinion that something should be, to require, demand:

    voluisti enim in suo genere unumquemque... esse Roscium,

    Cic. Or. 1, 61, 258: eos exercitus quos contra se multos jam annos aluerint velle dimitti, he demanded the disbanding of, etc., Caes. B. C. 1, 85:

    (Cicero) vult esse auctoritatem in verbis,

    Quint. 8, 3, 43:

    vult esse Celsus aliquam et superiorem compositionem,

    id. 9, 4, 137:

    si tantum irasci vis sapientem quantum scelerum indignitas exigit,

    Sen. Ira, 2, 9, 4. —
    8.
    To be of opinion that something is or was, = censere, dicere, but implying that the opinion is erroneous or doubtful, usu. in the third pers., sometimes in the second.
    (α).
    To imagine, consider:

    est genus hominum qui esse se primos omnium rerum volunt, Nec sunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    semper auget adsentator id quod is cujus ad voluntatem dicitur vult esse magnum,

    Cic. Lael. 26, 98:

    si quis patricius, si quis—quod illi volunt invidiosius esse—Claudius diceret,

    Liv. 6, 40, 13.—
    (β).
    To be of opinion, to hold:

    vultis, opinor, nihil esse... in natura praeter ignem,

    Cic. N. D. 3, 14, 36:

    volunt illi omnes... eadem condicione nasci,

    id. Div. 2, 44, 93:

    vultis evenire omnia fato,

    id. ib. 2, 9, 24:

    alteri censent, etc., alteri volunt a rebus fatum omne relegari,

    id. Fat. 19, 45:

    vultis a dis immortalibus hominibus dispertiri somnia,

    id. N. D. 3, 39, 93; id. Tusc. 1, 10, 20; id. Fin. 3, 11, 36; id. Rep. 2, 26, 48:

    volunt quidam... iram in pectore moveri effervescente circa cor sanguine,

    Sen. Ira, 2, 19, 3.—
    (γ).
    To say, assert:

    si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis,

    as you say he is, Cic. Cael. 21, 53:

    sit sane tanta quanta tu illam esse vis,

    id. Or. 1, 55, 23:

    ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum animal procreatum esse voluerunt: quo nihil mihi videtur esse absurdius,

    id. Fin. 2, 13, 40; 2, 17, 55; 2, 42, 131; 2, 46, 142; id. Fat. 18, 41.—With perf. inf.:

    Rhodi ego non fui: me vult fuisse,

    Cic. Planc. 34, 84.—
    (δ).
    To pretend, with perf. inf., both subjects denoting the same person:

    unde homines dum se falso terrore coacti Effugisse volunt, etc.,

    Lucr. 3, 69 (cf. A. 1. n. supra).—
    (ε).
    To mean, with perf. inf.:

    utrum scientem vultis contra foedera fecisse, an inscientem?

    Cic. Balb. 5, 13.— With pres. inf.:

    quam primum istud, quod esse vis?

    what do you mean by as soon as possible? Sen. Ep. 117, 24.—
    (ζ).
    Rarely in the first pers., implying that the opinion is open to discussion:

    ut et mihi, quae ego vellem non esse oratoris, concederes,

    what according to my opinion is not the orator's province, Cic. Or. 1, 17, 74.—
    9.
    In partic.
    a.
    With things as subjects.
    (α).
    Things personified:

    ne res publica quidem haec pro se suscipi volet,

    would have such things done for it, Cic. Off. 1, 45, 159:

    cui tacere grave sit, quod homini facillimum voluerit esse natura,

    which nature willed should be easiest for man, Curt. 4, 6, 6: fortuna Q. Metellum... nasci in urbe terrarum principe voluit, fate ordained that, etc., Val. Max. 7, 1, 1: nihil rerum ipsa natura voluit magnum effici cito, it is the law of nature that, etc., Quint. 10, 3, 4:

    quid non ingenio voluit natura licere?

    what license did nature refuse to genius? Mart. 8, 68, 9:

    me sine, quem semper voluit fortuna jacere,

    Prop. 1, 6, 25:

    hanc me militiam fata subire volunt,

    id. 1, 6, 30.—
    (β).
    Of laws, to provide:

    duodecim tabulae nocturnum furem... interfici impune voluerunt,

    Cic. Mil. 3, 9:

    lex duodecim tabularum tignum aedibus junctum... solvi prohibuit, pretiumque ejus dari voluit,

    Dig. 46, 3, 98, § 8 fin. (cf. Cic. Div. in Caecil. 6, 21, b. a, infra).—
    b.
    With perf. pass. inf., to represent a state or result wished for.
    (α).
    The inf. being in full, with esse expressed: si umquam quemquam di immortales voluere esse auxilio adjutum, tum me et Calidorum servatum volunt, if it ever was the will of the gods that any one should be assisted, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 1: Corinthum patres vestri, totius Graeciae lumen, exstinctum esse voluerunt, it was their will that Corinth should be ( and remain) destroyed, Cic. Imp. Pomp. 5, 11:

    nostri... leges et jura tecta esse voluerunt,

    id. Or. 1, 59, 253:

    propter eam partem epistulae tuae per quam te et mores tuos purgatos et probatos esse voluisti,

    id. Att. 1, 17, 7; id. Fin. 4, 27, 76; id. de Or. 1, 51, 221:

    daturum se operam ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6: for velle redundant in this construction, v. II. A. 2. 3. infra.—With pass. inf. impers.:

    sociis maxime lex consultum esse vult,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21.—
    (β).
    With ellips. of esse (cf. Quint. 9, 3, 9): perdis me tuis dictis. Cu. Imo, servo et servatum volo, and mean that you should remain saved, Plaut. Curc. 2, 3, 56:

    aunt qui volum te conventam,

    who want to see you, id. Cist. 4, 2, 39:

    eidem homini, si quid recte cura tum velis, mandes,

    if you want to have anything done well, id. As. 1, 1, 106:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    id. Capt. prol. 53: id nunc res indicium haeo [p. 2007] facit, quo pacto factum volueris, this shows now why you wished this to be done, Ter. Hec. 4, 1, 31 (cf. Plaut. Stich. 4, 2, 33; id. Aul. 3, 5, 30, II. B. 1, b, and II. B. 3. b. infra): domestica cura te levatum volo, I wish to see you relieved, etc., Cic. Q. Fr. 3, 9, 3:

    nulla sedes quo concurrant qui rem publicam defensam velint,

    id. Att. 8, 3, 4:

    rex celatum voluerat (i. e. donum),

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64:

    Hannibal non Capuam neglectam, neque desertos volebat socios,

    Liv. 25, 20, 5; 2, 15, 2; 2, 44, 3; 3, 21, 4; 22, 7, 4;

    26, 31, 6: contemptum hominis quem destructum volebat,

    Quint. 8, 3, 21:

    si te non emptam vellet, emendus erat,

    Ov. Am. 1, 8, 34 (so with velle redundant, v. II. A. 1. d., and II. A. 3. infra).—Both subjects denoting the same person:

    velle Pompeium se Caesari purgatum,

    Caes. B. C. 1, 8.— Esp., with pass. inf. impers.: alicui consultum velle, to take care for or advocate somebody's interests:

    liberis consultum volumus propter ipsos,

    Cic. Fin. 3, 17, 57:

    obliviscere illum aliquando adversario tuo voluisse consultum,

    id. Att. 16, 16 C, 10:

    quibus tribuni plebis nunc consultum repente volunt,

    Liv. 5, 5, 3; so id. 25, 25, 17:

    quamquam senatus subventum voluit heredibus,

    Dig. 36, 1, 1, § 4; so with dep. part., used passively:

    volo amori ejus obsecutum,

    Plaut. As. 1, 1, 63.—
    c.
    With predic. adj., without copula.
    (α).
    The subjects being different (mostly aliquem salvum velle):

    si me vivum vis, pater, Ignosce,

    if you wish me to live, Ter. Heaut. 5, 5, 7:

    ille, si me alienus adfinem volet, Tacebit,

    id. Phorm. 4, 1, 16:

    ut tu illam salvam magis velis quam ego,

    id. Hec. 2, 2, 17; 3, 5, 14:

    quoniam ex tota provincia soli sunt qui te salvum velint,

    Cic. Verr. 2, 4, 67, § 150:

    irent secum extemplo qui rempublicam salvam vellent,

    Liv. 22, 53, 7.—
    (β).
    Both subjects denoting the same person (virtually = object infinitive):

    in occulto jacebis quom te maxime clarum voles (= clarus esse voles),

    when you will most wish to be famous, Plaut. Trin. 3, 2, 38:

    volo me patris mei similem,

    I wish to be like my father, id. As. 1, 1, 54: ut iste qui se vult dicacem et mehercule est, Appius, who means to be witty, etc., Cic. Or. 2, 60, 246:

    qui vero se populares volunt,

    who mean to be popular, id. Off. 2, 22, 78:

    ut integrum se salvumque velit,

    id. Fin. 2, 11, 33:

    ut (omne animal) se et salvum in suo genere incolumeque vellet,

    id. ib. 4, 8, 19. —
    d.
    With an inf.-clause understood.
    (α).
    Velle, to wish: utinam hinc abierit in malam crucem! Ad. Ita nos velle aequom est (ita = eum abire, etc.), Plaut. Poen. 4, 1, 5:

    stulta es, soror, magis quam volo (i.e. te esse),

    id. Pers. 4, 4, 78; id. Trin. 1, 2, 8; 2, 4, 175; id. Stich. 1, 1, 13; id. Ps. 1, 5, 55:

    senatum non quod sentiret, sed quod ego vellem decernere,

    Cic. Mil. 5, 12:

    neque enim facile est ut irascatur cui tu velis judex (= cui tu eum irasci velis),

    id. Or. 2, 45, 190; cf. id. Sest. 38, 82.—
    (β).
    Referring to the will of superiors, etc.:

    deos credo voluisse, nam ni vellent, non fieret,

    Plaut. Aul. 4, 10, 46: jamne abeo? St. Volo (sc. te abire), so I will, id. Cas. 2, 8, 57; cf. id. Mil. 4, 6, 12; id. Merc. 2, 3, 33.—
    (γ).
    To mean, intend (v. B. 3.):

    acutum etiam illud est cum ex alterius oratione aliud atque ille vult (sc. te excipere),

    Cic. Or. 2, 67, 273.—
    (δ).
    To require, demand (v B. 7.):

    veremur quidem vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,

    Liv. 39, 37, 17;

    and of things as subjects: cadentque vocabula, si volet usus (i. e. ea cadere),

    Hor. A. P. 71.—
    (ε).
    To be of opinion, will have (v. B. 8.):

    ergo ego, inimicus, si ita vultis, homini, amicus esse rei publicae debeo,

    Cic. Prov. Cons. 8, 19:

    nam illi regi tolerabili, aut, si voltis, etiam amabili, Cyro,

    id. Rep. 1, 28, 44; id. Fin. 2, 27, 89; 3, 4, 12; id. Cael. 21, 53; Liv. 21, 10, 7; Quint. 2, 17, 41.—
    (ζ).
    With ellips. of predic. inf. (v. A. 2. b.): cras de reliquiis nos volo (i. e. cenare), it is my intention that we dine, etc., Plaut. Stich. 3, 2, 40:

    volo Varronem (i. e. hos libros habere),

    Cic. Att. 13, 25, 3.
    C.
    With ut, ne, or ut ne.
    1.
    With ut.
    a.
    To wish:

    volo ut quod jubebo facias,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 65:

    quia enim id maxime volo ut illi istac confugiant,

    id. Most. 5, 1, 49:

    ut mihi aedes aliquas conducat volo,

    id. Merc. 3, 2, 17: hoc prius volo meam rem agere. Th. Quid id est? Ph. Ut mihi hanc despondeas, id. Curc. 5, 2, 71: quid vis, nisi ut maneat Phanium? Ter. Phorm. 2, 2, 8:

    velim ut tibi amicus sit,

    Cic. Att. 10, 16, 1:

    quare id quoque velim... ut sit qui utamur,

    id. ib. 11, 11, 2:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla... modestiae fructum aliquem percipere potuisset,

    id. Sull. 1, 1:

    equidem vellem uti pedes haberent (res tuae),

    id. Fam. 7, 33, 2:

    his ut sit digna puella volo,

    Mart. 11, 27, 14.—Both subjects denoting the same person: volueram, inquit, ut quam plurimum tecum essem, Brut. ap. Cic. Att. 13, 38, 1.—
    b.
    It is the will of, to want, ordain (v. B. 2.):

    at ego deos credo voluisse ut apud te me in nervo enicem,

    Plaut. Aul. 4, 10, 17: numquid me vis? Le. Ut valeas, id. Cist. 1, 1, 120: numquid vis? Ps. Dormitum ut abeas, id. Ps. 2, 2, 70:

    volo ut mihi respondeas,

    Cic. Vatin. 6, 14; 7, 17; 7, 18; 9, 21;

    12, 29: nuntia Romanis, caelestes ita velle ut mea Roma caput orbis terrarum sit,

    Liv. 1, 16, 7.—
    c.
    To intend, it is the purpose, aim, etc., the two subjects being the same:

    id quaerunt, volunt haec ut infecta faciant,

    Plaut. Cas. 4, 4, 9.—
    d.
    With other verbs:

    quod peto et volo parentes meos ut commonstres mihi,

    Ter. Heaut. 5, 4, 4:

    quasi vero aut populus Romanus hoc voluerit, aut senatus tibi hoc mandaverit ut... privares,

    Cic. Verr. 2, 3, 19, § 48;

    with opto,

    id. Imp. Pomp. 16, 48;

    with laboro,

    Liv. 42, 14, 3;

    with aequum censere,

    id. 39, 19, 7.—
    2.
    With ne:

    at ne videas velim,

    Plaut. Rud. 4, 4, 23:

    quid nunc vis? ut opperiare hos sex dies saltem modo, ne illam vendas, neu me perdas, etc.,

    id. Ps. 1, 3, 102:

    credibile est hoc voluisse legumlatorem, ne auxilia liberorum innocentibus deessent,

    intended, Quint. 7, 1, 56.—
    3.
    With ut ne: quid nunc tibi vis? Mi. Ut quae te cupit, eam ne spernas, Plaut. Mil. 4, 2, 60.
    D.
    With subjunct. of dependent verb (mostly ante-class.; class. and freq. with velim and vellem; but in Cic. mostly epistolary and colloquial).
    1.
    To wish:

    ergo animum advortas volo,

    Plaut. Capt. 2, 3, 23; 2, 3, 28; 2, 3, 70:

    volo amet me patrem,

    id. As. 1, 1, 63 dub.:

    hoc volo agatis,

    id. Cist. 1, 1, 83:

    ducas volo hodie uxorem,

    Ter. And. 2, 3, 14:

    quid vis faciam?

    Plaut. Merc. 1, 2, 49; Ter. Eun. 5, 8, 24; Plaut. Mil. 2, 3, 64; 2, 3, 65; 2, 6, 65; 3, 3, 3; id. Ps. 4, 1, 17; 4, 7, 19; id. Cas. 2, 3, 56; id. Capt. 1, 2, 12; id. Poen. 3, 2, 16; id. Pers. 2, 4, 23; id. Rud. 5, 2, 45; 5, 3, 58; id. Stich. 5, 2, 21; Ter. Heaut. 4, 6, 14:

    volo etiam exquiras quam diligentissime poteris quid Lentulus agat?

    Cic. Att. 8, 12, 6:

    Othonem vincas volo,

    id. ib. 13, 29, 2:

    eas litteras volo habeas,

    id. ib. 13, 32, 3:

    visne igitur videamus quidnam sit, etc.,

    id. Rep. 1, 10, 15: visne igitur descendatur ad Lirim? id. Fragm. ap. Macr. S. 6, 4:

    volo, inquis, sciat,

    Sen. Ben. 2, 10, 2.—
    2.
    To be of opinion that something should be, demand, require (v. B. 7.): volo enim se efferat in adulescentia fecunditas, I like to see, etc., Cic. Or. 2, 21, 88:

    volo hoc oratori contingat ut, etc.,

    id. Brut. 84, 290.—
    3.
    With subj.-clause understood:

    abi atque obsona, propera! sed lepide volo (i. e. obsones),

    Plaut. Cas. 2, 8, 55.
    E.
    With object nouns, etc.
    1.
    With acc. of a thing.
    a.
    With a noun, to want, wish for, like to have:

    voltisne olivas, aut pulmentum, aut capparim?

    Plaut. Curc. 1, 1, 90:

    animo male est: aquam velim,

    id. Am. 5, 1, 6:

    quia videt me suam amicitiam velle,

    id. Aul. 2, 3, 68; so,

    gratiam tuam,

    id. Curc. 2, 3, 52; 2, 3, 56:

    aquam,

    id. ib. 2, 3, 34:

    discidium,

    Ter. And. 4, 2, 14: nullam ego rem umquam in vita mea Volui quin tu in ea re mihi advorsatrix fueris, I never had any wish in my life, etc., id. Heaut. 5, 3, 5: (dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain, i. e. as a province, Cic. Att. 12, 7, 1:

    mihi frumento non opus est: nummos volo,

    I want the money, id. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    non poterat scilicet negare se velle pacem,

    id. Att. 15, 1 a, 3; cf. id. ib. 13, 32, 2 (v. II. C. 4. infra):

    si amplius obsidum (= plures obsides) vellet, dare pollicentur,

    Caes. B. G. 6, 9 fin.:

    pacem etiam qui vincere possunt, volunt,

    Liv. 7, 40, 18:

    ferunt (eum)... honestum finem voluisse,

    Tac. A. 6, 26:

    cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam,

    Flor. 1, 33 (2, 18), 12:

    mensae munera si voles secundae, Marcentes tibi porrigentur uvae,

    Mart. 5, 78, 11.—
    b.
    Neutr. adjj., denoting things, substantively used: utrum vis opta, dum licet. La. Neutrum volo, Plaut. Ps. 3, 6, 16:

    quorum isti neutrum volunt,

    acknowledge neither, Cic. Fat. 12, 28:

    voluimus quaedam, contendimus... Obtenta non sunt,

    we aspired to certain things, id. Balb. 27, 61:

    restat ut omnes unum velint,

    hold one opinion, id. Marcell. 10, 32:

    si plura velim,

    if I wished for more, Hor. C. 3, 16, 38:

    per quod probemus aliud legislatorem voluisse,

    that the law-giver intended something different, Quint. 7, 6, 8:

    ut putent, aliud quosdam dicere, aliud velle,

    that they say one thing and mean another, id. 9, 2, 85:

    utrum is qui scripsit... voluerit,

    which of the two was meant by the author, id. 7, 9, 15:

    ut nemo contra id quod vult dicit, ita potest melius aliquid velle quam dicit,

    mean better than he speaks, id. 9, 2, 89:

    quis enim pudor omnia velle?

    to desire every thing, Mart. 12, 94, 11.—
    c.
    With neutr. demonstr. expressed or understood, to want, intend, aim at, like, will:

    immo faenus: id primum volo,

    Plaut. Most. 3, 1, 64:

    proximum quod sit bono... id volo,

    id. Capt. 2, 2, 22:

    nisi ea quae tu vis volo,

    unless my purpose is the same as yours, id. Ep. 2, 2, 82:

    siquidem id sapere'st, velle te id quod non potest contingere,

    Ter. Heaut. 2, 3, 83:

    hoc (i. e. otium cum dignitate) qui volunt omnes optimates putantur,

    who aim at this, Cic. Sest. 45, 98:

    privatum oportet in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint,

    id. Off. 1, 34, 124:

    quid est sapientia? Semper idem velle atque idem nolle,

    Sen. Ep. 20, 5:

    pudebit eadem velle quae volueras puer,

    id. ib. 27, 2:

    nec volo quod cruciat, nec volo quod satiat,

    Mart. 1, 57, 4.—With demonstr. in place of inf.-clause:

    hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae (sc. poenas in me sumi),

    Verg. A. 2, 104:

    hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis (sc. verum esse, Herculem, etc.),

    Ov. H. 9, 7; Hor. S. 2, 3, 88.—
    d.
    With neutr. of interrog. pron.: quid nunc vis? Am. Sceleste, at etiam quid velim, id tu me rogas? what do you want now? Plaut. Am. 4, 2, 5:

    eloquere quid velis,

    id. Cas. 2, 4, 2: heus tu! Si. Quid vis? id. Ps. 4, 7, 21; so Ter. Eun. 2, 1, 11; cf. Hor. S. 2, 3, 152:

    sed plane quid velit nescio,

    what his intentions are, Cic. Att. 15, 1 a, 5; id. de Or. 2, 20, 84:

    mittunt etiam ad dominos qui quaerant quid velint,

    to ask for their orders, id. Tusc. 2, 17, 41:

    quid? Si haec... ipsius amici judicarunt? Quid amplius vultis?

    what more do you require, will you have? id. Verr. 2, 3, 65, § 152:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    spectatur quid voluerit scriptor,

    we find out the author's intention, Quint. 7, 10, 1.—Sometimes quid vult = quid sibi vult (v. 4. b.), to mean, signify:

    capram illam suspicor jam invenisse... quid voluerit,

    what it signified, Plaut. Merc. 2, 1, 30:

    sed tamen intellego quid velit,

    Cic. Fin. 2, 31, 101:

    quid autem volunt ea di immortales significantes quae sine interpretibus non possimus intellegere? etc.,

    id. Div. 2, 25, 54.—Of things as subjects:

    hunc ensem mittit tibi... Et jubet ex merito scire quid iste velit,

    Ov. H. 11, 96.—
    e.
    With rel. pron.:

    quod volui, ut volui, impetravi... a Philocomasio,

    Plaut. Mil. 4, 5, 1:

    ut quod frons velit oculi sciant,

    that the eyes know what the forehead wants, id. Aul. 4, 1, 13:

    illi quae volo concedere,

    to yield to him my wishes, id. Cas. 2, 3, 49:

    si illud quod volumus dicitur,

    what we like, id. Truc. 1, 2, 95:

    multa eveniunt homini quae volt, quae nevolt,

    id. Trin. 2, 2, 84; id. Ep. 2, 2, 4:

    quamquam (litterae tuae) semper aliquid adferunt quod velim,

    Cic. Att. 11, 11, 1:

    quae vellem quaeque sentirem dicendi,

    id. Marcell. 1, 1:

    uti ea quae vellent impetrarent,

    Caes. B. G. 1, 31:

    satis animi ad id quod tam diu vellent,

    to carry out what they had desired so long, Liv. 4, 54, 5:

    sed quod volebant non... expediebant,

    their purpose, id. 24, 23, 9. —Idiomatically: quod volo = quod demonstrare volo, what I intend to prove:

    illud quod volumus expressum est, ut vaticinari furor vera soleat,

    Cic. Div. 1, 31, 67:

    bis sumpsit quod voluit,

    he has twice begged the question, id. ib. 2, 52, 107.—With indef. relations:

    cornucopia ubi inest quidquid volo,

    whatever I wish for, Plaut. Ps. 2, 3, 5:

    Caesar de Bruto solitus est dicere: magni refert hic quid velit, sed quidquid volt, valde volt,

    whatever he wills he wills strongly, Cic. Att. 14, 1, 2.—
    f.
    With indef. pronn.
    (α).
    Si quid vis, if you want any thing: illo praesente mecum agito si quid voles, [p. 2008] Plaut. Most. 5, 1, 72: Py. Adeat si quid volt. Pa. Si quid vis, adi, mulier, id. Mil. 4, 2, 47:

    eumque Alexander cum rogaret, si quid vellet, ut diceret,

    id. Or. 2, 66, 266; Caes. B. G. 1, 7 fin.
    (β).
    Nisi quid vis, unless you wish to give some order, to make some remark, etc.:

    ego eo ad forum nisi quid vis,

    Plaut. As. 1, 1, 94:

    nunc de ratione videamus, nisi quid vis ad haec,

    Cic. Tusc. 2, 18, 42.—
    (γ).
    Numquid vis or ecquid vis? have you any orders to give? a formula used by inferiors before leaving their superiors; cf. Don. ad Ter. Ad. 2, 2, 39:

    visunt, quid agam, ecquid velim,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113:

    numquid vis aliud?

    Ter. Eun. 1, 2, 111; 1, 2, 106; id. Ad. 2, 2, 39; 3, 3, 78; id. Hec. 2, 2, 30:

    numquid vellem rogavit,

    Cic. Att. 6, 3, 6:

    frequentia rogantium num quid vellet,

    Liv. 6, 34, 7:

    rogavit num quid in Sardiniam vellet. Te puto saepe habere qui num quid Romam velis quaerant,

    Cic. Q. Fr. 2, 2, 1.—
    2.
    With acc. of the person: aliquem velle.
    (α).
    To want somebody, i. e. in order to see him, to speak with him (ante-class. and colloq.):

    Demenaetum volebam,

    I wanted, wished to see, Demenoetus, Plaut. As. 2, 3, 12:

    bona femina et malus masculus volunt te,

    id. Cist. 4, 2, 40:

    solus te solum volo,

    id. Capt. 3, 4, 70:

    quia non est intus quem ego volo,

    id. Mil. 4, 6, 40:

    hae oves volunt vos,

    id. Bacch. 5, 2, 24:

    quis me volt? Perii, pater est,

    Ter. And. 5, 3, 1:

    centuriones trium cohortium me velle postridie,

    Cic. Att. 10, 16, 4.—With paucis verbis or paucis, for a few words ( moments):

    volo te verbis pauculis,

    Plaut. Ep. 3, 4, 28:

    sed paucis verbis te volo, Palaestrio,

    id. Mil. 2, 4, 22:

    Sosia, Adesdum, paucis te volo,

    Ter. And. 1, 1, 2.—
    (β).
    To love, like somebody, to be fond of somebody (anteclass. and poet.):

    hanc volo (= amo),

    Plaut. As. 5, 1, 18:

    sine me amare unum Argyrippum... quem volo,

    id. ib. 3, 2, 38:

    quom quae te volt, eamdem tu vis,

    id. Mil. 4, 2, 80:

    aut quae (vitia) corpori' sunt ejus siquam petis ac vis,

    Lucr. 4, 1152:

    quam volui nota fit arte mea,

    Ov. Am. 1, 10, 60: nolo virum, facili redimit qui sanguine famam: hunc volo, laudari qui sine morte potest, I like the one who, etc., Mart. 1, 8, 6.—
    (γ).
    To wish to have:

    roga, velitne an non uxorem,

    whether he wishes to have his wife or not, Ter. Hec. 4, 1, 43:

    ut sapiens velit gerere rem publicam, atque... uxorem adjungere, et velle ex ea liberos (anacoluth.),

    Cic. Fin. 3, 20, 68.—

    With two accusatives: (narrato) illam te amare et velle uxorem,

    that you wish to have her as your wife, Ter. Heaut. 4, 3, 25; cf. id. Phorm. 1, 2, 65.—
    3.
    With two accusatives, of the person and the thing: aliquem aliquid velle, to want something of somebody (cf.: aliquem aliquid rogare; mostly ante-class.;

    not in Cic.): numquid me vis?

    Plaut. Cist. 1, 1, 120:

    face certiorem me quid meus vir me velit,

    id. Cas. 2, 6, 1:

    num quidpiam me vis aliud?

    id. Truc. 2, 4, 81:

    nunc verba in pauca conferam quid te velim,

    id. As. 1, 1, 74:

    narrabit ultro quid sese velis,

    id. Ps. 2, 4, 60:

    quid me voluisti?

    id. Mil. 4, 2, 35:

    numquid aliud me vis?

    Ter. Phorm. 1, 2, 101:

    quin tu uno verbo dic quid est quod me velis,

    id. And. 1, 1, 18; Plaut. Capt. 3, 4, 85; id. Cist. 2, 3, 49; id. As. 2, 3, 12; id. Merc. 5, 2, 27; id. Pers. 4, 6, 11; Ter. Heaut. 4, 8, 31; id. Phorm. 2, 4, 18; id. Eun. 2, 3, 47; id. Hec. 3, 4, 15:

    si quid ille se velit, illum ad se venire oportere,

    Caes. B. G. 1, 34:

    cum mirabundus quidnam (Taurea) sese vellet, resedisset Flaccus, Me quoque, inquit, etc.,

    Liv. 26, 15, 11; also, I want to speak with somebody (v. 2. a. a):

    paucis, Euclio, est quod te volo,

    Plaut. Aul. 2, 2, 22:

    est quod te volo secreto,

    id. Bacch. 5, 2, 33.—
    4.
    With acc. of thing and dat. of the person: aliquid alicui velle, to wish something to somebody (= cupio aliquid alicui; v. cupio;

    rare): quamquam vobis volo quae voltis, mulieres,

    Plaut. Rud. 4, 4, 1:

    si ex me illa liberos vellet sibi,

    Ter. Hec. 4, 4, 33:

    praesidium velle se senectuti suae,

    id. ib. 1, 2, 44:

    nihil est mali quod illa non initio filio voluerit, optaverit,

    Cic. Clu. 66, 188:

    rem Romanam huc provectam ut externis quoque gentibus quietem velit,

    Tac. A. 12, 11:

    cui ego omnia meritissimo volo et debeo,

    to whom I give and owe my best wishes, Quint. 9, 2, 35.—Esp., in the phrase quid vis (vult) with reflex. dat. of interest, lit. what do you want for yourself?
    a.
    Quid tibi vis = quid vis, the dat. being redundant (rare):

    quid aliud tibi vis?

    what else do you want? Ter. Heaut. 2, 3, 90.—With quisque:

    haud ita vitam agerent ut nunc plerumque videmus Quid sibi quisque velit nescire,

    be ignorant as to their own aims and purposes, Lucr. 3, 1058.—
    b.
    What do you mean? what do you drive at? what is your scope, object, drift (rare in post-Aug. writers; Don. ad Ter. Eun. prol. 45, declares it an archaism).
    (α).
    In 1 st pers. (rare):

    nunc quid processerim huc, et quid mihi voluerim dicam,

    and what I meant thereby, what was the purpose of my coming, Plaut. As. prol. 6:

    quid mihi volui? quid mihi nunc prodest bona voluntas?

    Sen. Ben. 4, 21, 6.—
    (β).
    In 2 d pers.:

    quid nunc tibi vis, mulier, memora,

    what is the drift of your talk? Plaut. Mil. 4, 2, 60: sed quid nunc tibi vis? what do you want to come at (i.e. by your preamble)? id. Poen. 1, 1, 24: quid tu tibi vis? Ego non tangam meam? what do you mean? i. e. what is your purpose? Ter. Eun. 4, 7, 28:

    quid tibi vis? quid cum illa rei tibi est?

    id. ib. 4, 7, 34:

    quid est quod sic gestis? quid sibi hic vestitus quaerit? Quid est quod laetus sis? quid tibi vis?

    what do you mean by all this? id. ib. 3, 5, 11:

    quid est, inepta? quid vis tibi? quid rides?

    id. ib. 5, 6, 6:

    quid vis tibi? Quid quaeris?

    id. Heaut. 1, 1, 9: Ph. Fabulae! Ch. Quid vis tibi? id. Phorm. 5, 8, 53:

    roganti ut se in Asiam praefectum duceret, Quid tibi vis, inquit, insane,

    Cic. Or. 2, 67, 269; so in 2 d pers. plur.:

    pro deum fidem, quid vobis vultis?

    Liv. 3, 67, 7.—
    (γ).
    In 3 d pers.:

    quid igitur sibi volt pater? cur simulat?

    Ter. And. 2, 3, 1:

    quid hic volt veterator sibi?

    id. ib. 2, 6, 26:

    proinde desinant aliquando me isdem inflare verbis: quid sibi iste vult?... Cur ornat eum a quo desertus est?

    Cic. Dom. 11, 29:

    quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret?

    Caes. B. G. 1, 44 med.:

    conicere in eum oculos, mirantes quid sibi vellet (i. e. by courting the plebeians),

    Liv. 3, 35, 5:

    qui quaererent quid sibi vellent qui armati Aventinum obsedissent,

    id. 3, 50, 15:

    quid sibi voluit providentia quae Aridaeum regno imposuit?

    Sen. Ben. 4, 31, 1: volt, non volt dare Galla mihi, nec dicere possum quod volt et non volt, quid sibi Galla velit, Mart: 3, 90, 2.—
    (δ).
    Transf. of things as subjects, what means, what signifies? quid volt sibi, Syre, haec oratio? Ter. Heaut. 4, 1, 2:

    ut pernoscatis quid sibi Eunuchus velit,

    id. Eun. prol. 45:

    quid ergo illae sibi statuae equestres inauratae volunt?

    Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150:

    quid haec sibi horum civium Romanorum dona voluerunt?

    id. ib. 2, 3, 80, §

    186: avaritia senilis quid sibi velit, non intellego,

    what is the meaning of the phrase, id. Sen. 18, 66:

    quid ergo illa sibi vult pars altera orationis qua Romanos a me cultos ait?

    Liv. 40, 12, 14:

    tacitae quid vult sibi noctis imago?

    Ov. M. 9, 473.—
    5.
    Bene or male alicui velle, to wish one well or ill, to like or dislike one (ante-class. and poet.): Ph. Bene volt tibi. St. Nequam est illud verbum bene volt, nisi qui bene facit, Plaut. Trin. 2, 4, 37 sq.:

    jam diu ego huic bene et hic mihi volumus,

    id. Ps. 1, 3, 4:

    ut tibi, dum vivam, bene velim plus quam mihi,

    id. Cas. 2, 8, 30:

    egone illi ut non bene vellem?

    id. Truc. 2, 4, 90; cf. id. ib. 2, 4, 95; id. Merc. 2, 1, 21; id. Ps. 4, 3, 7; id. Poen. 3, 3, 9:

    nisi quod tibi bene ex animo volo,

    Ter. Heaut. 5, 2, 6:

    quo tibi male volt maleque faciet,

    Plaut. Pers. 5, 2, 44:

    atque isti etiam parum male volo,

    id. Truc. 5, 7; cf. id. As. 5, 1, 13:

    utinam sic sient qui mihi male volunt,

    Ter. Eun. 4, 3, 13:

    non sibi male vult,

    he does not dislike himself, Petr. 38; so, melius or optime alicui velle, to like one better or best:

    nec est quisquam mihi aeque melius quoi vellem,

    Plaut. Capt. 3, 5, 42; id. Merc. 5, 2, 57:

    illi ego ex omnibus optime volo,

    id. Most. 1, 4, 24.—And bene velle = velle: bene volueris in precatione augurali Messalla augur ait, significare volueris, Fest. s. v. bene sponsis, p. 351.—
    6.
    With abl.: alicujus causa velle, to like one for his own sake, i. e. personally, a Ciceronian phrase, probably inst. of omnia alicujus causa velle; lit. to wish every thing (i.e. good) in somebody's behalf.
    (α).
    With omnia expressed: etsi mihi videor intellexisse cum tecum de re M. Annaeii locutus sum, te ipsius causa vehementer omnia velle, tamen, etc.... ut non dubitem quin magnus cumulus accedat commenda tionis meae, Cic. Fam. 13, 55, 1:

    repente coepit dicere, se omnia Verris causa velle,

    that he had the most friendly disposition towards Verres, id. Verr. 2, 2, 26, § 64:

    accedit eo quod Varro magnopere ejus causa vult omnia,

    id. Fam. 13, 22, 1.—
    (β).
    Without omnia:

    per eos qui nostra causa volunt, valentque apud illum,

    Cic. Att. 11, 8, 1:

    sed et Phameae causa volebam,

    id. ib. 13, 49, 1:

    etsi te ipsius Attici causa velle intellexeram,

    id. ib. 16, 16, A, 6:

    valde enim ejus causa volo,

    id. Fam. 16, 17, 2 fin.:

    illud non perficis quo minus tua causa velim,

    id. ib. 3, 7, 6;

    12, 7, 1: si me velle tua causa putas,

    id. ib. 7, 17, 2:

    regis causa si qui sunt qui velint,

    id. ib. 1, 1, 1:

    credo tua causa velle Lentulum,

    id. Q. Fr. 1, 4, 5; id. Div. in Caecil. 6, 21; cf. id. Imp. Pomp. (v. C. 1. b. supra), where the phrase has its literal meaning; cf. also: alicujus causa (omnia) cupere; v. cupio.—
    7.
    With acc. and subjunct. per ecthesin (ante-class.): nunc ego illum meum virum veniat velim (by mixture of constructions: meum virum velim; and:

    meus vir veniat velim),

    Plaut. Cas. 3, 2, 29:

    nunc ego Simonidem mi obviam veniat velim,

    id. Ps. 4, 5, 10:

    nimis hercle ego illum corvum ad me veniat velim,

    id. Aul. 4, 6, 4:

    saltem aliquem velim qui mihi ex his locis viam monstret,

    id. Rud. 1, 3, 35:

    patrem atque matrem viverent vellem tibi,

    id. Poen. 5, 2, 106; cf. id. Merc. 2, 1, 30 (v. E. 1. d. supra).
    F.
    Velle used absolutely, variously rendered to will, have a will, wish, consent, assent:

    quod vos, malum... me sic ludificamini? Nolo volo, volo nolo rursum,

    I nill I will, I will I nill again, Ter. Phorm. 5, 8, 57: novi ingenium mulierum: Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro, they will not where you will, etc., id. Eun. 4, 7, 43:

    quis est cui velle non liceat?

    who is not free to wish? Cic. Att. 7, 11. 2:

    in magnis et voluisse sat est,

    Prop. 2, 10 (3, 1), 6:

    tarde velle nolentis est,

    slow ness in consenting betrays the desire to refuse, Sen. Ben. 2, 5, 4:

    quae (animalia) nullam injuriam nobis faciunt, quia velle non possunt, id. Ira, 2, 26, 4: ejus est nolle qui potest velle,

    the power to assent implies the power to dissent, Dig. 50, 17, 3.—So velle substantively:

    sed ego hoc ipsum velle miserius duco quam in crucem tolli,

    that very wishing, Cic. Att. 7, 11, 2: inest enim velle in carendo, the word carere implies the notion of a wish, id. Tusc. 1, 36, 88:

    velle ac posse in aequo positum erat,

    his will and power were balanced, Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    velle tuum nolo, Didyme, nolle volo,

    Mart. 5, 83, 2:

    velle suum cuique est,

    each has his own likings, Pers. 5, 53.
    II.
    In partic.
    A.
    Redundant, when the will to do is identified with the act itself.
    1.
    In imperative sentences.
    a.
    In independent sentences introduced by noli velle, where noli has lost the idea of volition:

    nolite, judices, hunc velle maturius exstingui vulnere vestro quam suo fato,

    do not resolve, Cic. Cael. 32, 79:

    nolite igitur id velle quod fieri non potest,

    id. Phil. 7, 8, 25: qui timor bonis omnibus injectus sit... nolite a me commoneri velle, do not wish, expect, to be reminded by me, etc., id. Mur. 25, 50: nolite hunc illi acerbum nuntium velle perferri, let it not be your decision that, etc., id. Balb. 28, 64: cujus auspicia pro vobis experti nolite adversus vos velle experiri, do not desire, etc., Liv. 7, 40, 16:

    noli adversum eos me velle ducere, etc.,

    Nep. Att. 4, 2.—
    b.
    Ne velis or ne velit fecisse = ne feceris, or ne facito (v. I. A. 3. a. supra).—So ne velis with pres. inf.:

    neve, revertendi liber, abesse velis (= neve abfueris),

    Ov. H. 1, 80.—
    c.
    In affirmative imperative sentences (velim esse = esto;

    rare): tu tantum fida sorori Esse velis (= fida esto or sis),

    Ov. M. 2, 745; and in 3 d pers.:

    di procul a cunctis... Hujus notitiam gentis habere velint (= habeant),

    id. P. 1, 7, 8:

    credere modo qui discet velit (= credat qui discet),

    Quint. 8, prooem. 12. —
    d.
    In clauses dependent on verbs of commanding and wishing:

    aut quia significant divam praedicere ut armis Ac virtute velint patriam defendere terram (= ut defendant),

    Lucr. 2, 641: precor quaesoque ne ante oculos patris facere et pati omnia infanda velis (= facias et patiaris). Liv. 23, 9, 2:

    monentes ne experiri vellet imperium cujus vis, etc.,

    id. 2, 59, 4; 39, 13, 2:

    et mea... opto Vulnera qui fecit facta levare velit,

    Ov. Tr. 5, 2, 18: nos contra (oravimus) [p. 2009]... ne vertere secum Cuncta pater fatoque urguenti incumbere vellet, Verg. A. 2, 653. —With pass. perf. inf. (v. I. B. 9. b. b):

    legati Sullam orant ut filii innocentis fortunas conservatas velit (virtually = fortunas conservet),

    Cic. Rosc. Am. 9, 25:

    a te peto ut utilitatem sociorum per te quam maxime defensam et auctam velis (= defendas et augeas),

    id. Fam. 13, 9, 3.—So after utinam or ut:

    utinam illi qui prius eum viderint me apud eum velint adjutum tantum quantum ego vellem si quid possem (= utinam illi me adjuvent quantum ego adjuvarem, etc.),

    id. Att. 11, 7, 7:

    cautius ut saevo velles te credere Marti (= utinam te credidisses),

    Verg. A. 11, 153:

    edictum praemittit ad quam diem magistratus... sibi esse praesto Cordubae vellet (= sibi praesto essent),

    Caes. B. C. 1, 19 (cf. also I. B. 9. b. b, and I. B. 2. fin. supra).—
    2.
    In conditional clauses, si facere velim = si faciam, often rendered by the potential or future auxiliaries would or will:

    non tu scis, Bacchae bacchanti si velis advorsarier, ex insana insaniorem facies? (= si advorseris),

    Plaut. Am. 2, 2, 80:

    si meum Imperium exsequi voluisset, interemptam oportuit (= si executus esset),

    Ter. Heaut. 4, 1, 22:

    si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est (= si id confitear),

    if I would acknowledge, Cic. Verr. 2, 2, 18, § 45:

    si quis velit ita dicere... nihil dicat (= si quis dicat),

    id. Fat. 14, 32:

    dies deficiat si velim numerare, etc.,

    id. N. D. 3, 32, 81;

    so,

    id. Tusc. 5, 35, 102; id. Verr. 2, 2, 21, § 52:

    qua in sententia si constare voluissent, suam auctoritatem... recuperassent,

    id. Fam. 1, 9, 14; id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. Lael. 20, 75:

    conicere potestis, si recordari volueritis quanta, etc.,

    if you will remember, id. Verr. 2, 4, 58, § 129; so id. Or. 1, 44, 197; id. Brut. 1, 2, 5:

    quod si audire voletis externa, maximas res publicas ab adulescentibus labefactatas reperietis,

    id. Sen. 6, 20; so id. Or. 1, 60, 256; 2, 23, 95:

    ejus me compotem voti vos facere potestis, si meminisse vultis, non vos in Samnio, etc.,

    Liv. 7, 40, 5; 23, 13, 6; 23, 15, 4: cum olera Diogeni lavanti Aristippus dixisset: si Dionysium adulare velles, ista non esses;

    Imo, inquit, si tu ista esse velles, non adulares Dionysium,

    Val. Max. 4, 3, ext. 4:

    ut si his (legibus) perpetuo uti voluissent, sempiternum habituri fuerint imperium,

    id. 5, 3, ext. 3:

    quid enim si mirari velit, non in silvestribus dumis poma pendere,

    Sen. Ira, 2, 10, 6; cf. Curt. 5, 1, 1; 3, 5, 6; Ov. H. 17 (18), 43.—With perf. inf. pass.:

    nisi ea (opera) certi auctores monumentis suis testata esse voluissent,

    Val. Max. 3, 2, 24.—
    3.
    In declarative sentences.
    a.
    Volo in 1 st pers. with perf. pass. inf. or part. (volo oratum esse or oratum = oro; v. I. B. 9. b. a and b):

    vos omnes opere magno esse oratos volo benigne ut operam detis, etc.,

    Plaut. Cas. prol. 21:

    justam rem et facilem esse oratam a vobis volo,

    id. Am. prol. 33:

    illud tamen te esse admonitum volo, etc.,

    Cic. Cael. 3, 8:

    sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,

    Plaut. Capt. prol. 53:

    illud te, Tulli, monitum velim etc.,

    Liv. 1, 23, 8:

    quamobrem omnes eos oratos volo Ne, etc.,

    Ter. Heaut. prol. 26; so, factum volo = faciam: serva tibi sodalem, et mihi filium. Mne. Factum volo, I will, Plaut. Bacch. 3, 3, 91: pariter nunc opera me adjuves ac, etc. Nau. Factum volo, Ter. Phorm. 5, 3, 4; so Plaut. Pers. 2, 5, 10.—In 3 d pers.:

    esse salutatum vult te mea littera primum,

    Ov. P. 2, 7, 1.—
    b.
    With pres. inf.:

    propterea te vocari ad cenam volo (= voco te),

    Plaut. Capt. 1, 2, 72:

    sed nunc rogare hoc ego vicissim te volo: quid fuit, etc. (= nunc te rogo),

    id. Trin. 1, 2, 136.—
    c.
    With perf. act. inf.:

    pace tua dixisse velim (= pace tua dixerim),

    Ov. P. 3, 1, 9.—
    d.
    In other connections, when the will or purpose is made more prominent than the action:

    eorum alter, qui Antiochus vocatur, iter per Siciliam facere voluit (= fecit),

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 61:

    si suscipere eam (religionem) nolletis, tamen in eo qui violasset sancire vos velle oporteret (= sancire vos oporteret),

    id. ib. 2, 4, 51, §

    114: ut insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum adspicere vellet (= adspiceret),

    Liv. 9, 7, 11:

    talentis mille percussorem in me emere voluisti (= emisti),

    Curt. 3, 5, 6: quin etiam senatus gratias ei agentem quod redire voluisset ante portas eduxit (= quod redisset), Val. Max. 3, 4, 4:

    utri prius gratulemur, qui hoc dicere voluit, an cui audire contigit? (= qui hoc dixit),

    id. 4, 7, ext. 2:

    sic tua non paucae carpere facta volent (= carpent),

    Ov. P. 3, 1, 64.
    B.
    Velim, as potential subjunctive (mostly in 1 st pers. sing., as subjunctive of modest statement), = volo, I wish, I should like.
    1.
    With verb in the second person.
    a.
    With pres. subj., so most frequently in Cic.
    (α).
    As a modest imperative of the dependent verb: velim facias = fac, I wish you would do it, please do it:

    ego quae in rem tuam sint, ea velim facias,

    Ter. Phorm. 2, 4, 9:

    eas (litteras) in eundem fasciculum velim addas,

    Cic. Att. 12, 53:

    eum salvere jubeas velim,

    id. ib. 7, 7, 7:

    velim me facias certiorem, etc.,

    id. ib. 1, 19, 9:

    tu velim saepe ad nos scribas,

    id. ib. 1, 12, 4:

    velim mihi ignoscas,

    id. Fam. 13, 75, 1:

    tu velim animum a me parumper avertas,

    id. Lael. 1, 5; cf. id. Att. 1, 11, 3; 7, 3, 11; 8, 12, 5; id. Fam. 15, 3, 2 et saep.:

    haec pro causa mea dicta accipiatis velim,

    Liv. 42, 34, 13: velim, inquit, hoc mihi probes, Aug. ap. Suet. Aug. 51:

    Musa velim memores, etc.,

    Hor. S. 1, 5, 53.—
    (β).
    Expressing a wish without a command (v. vellem):

    vera dicas velim,

    I wish you told the truth, Plaut. Cas. 2, 3, 18:

    quam velim Bruto persuadeas ut Asturae sit,

    Cic. Att. 14, 15, 4:

    ipse velim poenas experiare meas,

    Ov. Tr. 3, 11, 74;

    so in asseverations: ita velim me promerentem ames, dum vivas, mi pater, ut... id mihi vehementer dolet,

    Ter. Ad. 4, 5, 47.—
    b.
    With infinitive clause.
    (α).
    With the force of a modest imperative:

    sed qui istuc credam ita esse, mihi dici velim (i. e. a te),

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    extremum illud est quod mihi abs te responderi velim,

    Cic. Vat. 17, 41 (may be a dependent subjunctive):

    itaque vos ego, milites, non eo solum animo.... pugnare velim, etc.,

    Liv. 21, 41, 10.—
    (β).
    As a mere wish:

    velim te arbitrari, frater, etc.,

    Plaut. Aul. 2, 1, 1:

    primum te arbitrari id quod res est velim,

    Ter. Eun. 5, 5, 9.—With perf. act.:

    hanc te quoque ad ceteras tuas eximias virtutes, Masinissa, adjecisse velim,

    Liv. 30, 14, 6.—With perf. pass., Liv. 1, 23, 8 (v. II. A. 3. a. supra).—
    c.
    With ut (rare):

    de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esse,

    Cic. Fam. 4, 14, 4. —
    d.
    With ne (rare), Plaut. Rud. 4, 4, 23 (v. I. C. 2. supra).—
    2.
    With dependent verb in the third person, expressing a wish.
    a.
    With pres. subj.:

    ita se defatigent velim Ut, etc.,

    Ter. Ad. 4, 1, 3:

    de Cicerone quae mihi scribis, jucunda mihi sunt: velim sint prospera,

    Cic. Att. 14, 11, 2:

    velim seu Himilco, seu Mago respondeat,

    Liv. 23, 12, 15:

    sint haec vera velim,

    Verg. Cir. 306:

    nulla me velim syllaba effugiat,

    Quint. 11, 2, 45.—With final clause:

    tu velim mihi ad urbem praesto sis, ut tuis consiliis utar,

    Cic. Att. 9, 16, 3; cf. id. ib. 11, 11, 2 (v. I. C. 2. supra).—With ellips. of pres. subj.:

    velim mehercule Asturae Brutus (i. e. sit),

    Cic. Att. 14, 11, 1.—
    b.
    With perf. subj. (a wish referring to the past):

    nimis velim improbissumo homini malas edentaverint,

    Plaut. Rud. 3, 2, 48.—
    c.
    With inf.-clause:

    ne ego nunc mihi modium mille esse argenti velim!

    Plaut. Stich. 4, 2, 9: di me perdant! Me. Quodcunque optes, velim tibi contingere, id. Cist. 2, 1, 30:

    velim eum tibi placere quam maxime,

    Cic. Brut. 71, 249: idque primum ita esse velim;

    deinde etiam, si non sit, mihi persuaderi tamen velim,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    quod faxitis, deos velim fortunare,

    Liv. 6, 41, 12.—With perf. pass. inf. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    edepol te hodie lapide percussum velim,

    Plaut. Stich. 4, 2, 33:

    moribus praefectum mulierum hunc factum velim,

    id. Aul. 3, 5, 30.—With inf.-clause understood:

    nimium plus quam velim nostrorum ingenia sunt mobilia,

    Liv. 2, 37, 4.—
    3.
    With verb in the first person.
    a.
    With inf. pres. (so most freq.):

    atque hoc velim probare omnibus, etc.,

    Cic. Prov. Cons. 20, 47:

    velim scire ecquid de te recordere,

    id. Tusc. 1, 6, 13:

    quare te, ut polliceris, videre plane velim,

    id. Att. 11, 9, 3:

    nec vero velim... a calce ad carceres revocari,

    id. Sen. 23, 83:

    sed multitudo ea quid animorum... habeat scire velim,

    Liv. 23, 12, 7:

    interrogare tamen velim, an Isocrates Attice dixerit,

    Quint. 12, 10, 22.—With perf. inf. act., Ov. P. 3, 1, 9 (v. II. A. 3. c.).—
    b.
    With acc. and inf.:

    quod velis, modo id velim me scire,

    Plaut. Cas. 2, 4, 8.—So with perf. pass. inf.:

    ego praeterquam quod nihil haustum ex vano velim, Fabium... potissimum auctorem habui,

    Liv. 22, 7, 4.—
    c.
    With subj. pres.:

    eo velim tam facili uti possim et tam bono in me quam Curione,

    Cic. Att. 10, 8, 10 B. and K. ex conj. Mull. (Lachm., Hoffm. posse; al. possem).—
    4.
    Velim in the principal sentence of conditional clauses, I would, I should be willing:

    aetatem velim servire, Libanum ut (= si) conveniam modo,

    Plaut. As. 2, 2, 8:

    velim, si fieri possit,

    id. Truc. 2, 4, 12:

    si quid tibi compendi facere possim, factum edepol velim (redundant),

    id. ib. 2, 4, 26:

    si possim, velim,

    id. Stich. 4, 2, 9:

    nec velim (imitari orationes Thucydidis) si possim,

    Cic. Brut. 83, 287:

    si liceat, nulli cognitus esse velim,

    Ov. Tr. 5, 12, 42.—
    5.
    The other persons of velim in potential use (rare).
    a.
    Velis.
    (α).
    Imperatively = cupito:

    quoniam non potest fieri quod vis, Id velis quod possit,

    Ter. And. 2, 1, 6:

    atque aliquos tamen esse velis tibi, alumna, penates,

    Verg. Cir. 331.—
    (β).
    Declaratively with indef. subj.: quom inopia'st, cupias; quando ejus copia'st, tum non velis, then you (i.e. people, they) do not want it, Plaut. Trin. 3, 2, 45.—
    (γ).
    Redundant, as a form of the imperative of the dependent verb, Ov. Am. 1, 4, 38 (v. I. A. 3. a. b); id. H. 1, 80 (v. II. A. 1. b.); id. M. 2, 746 (v. II. A. 1. c.).—
    b.
    Velit.
    (α).
    Modestly for vult:

    te super aetherias licentius auras Haud pater ille velit, etc.,

    Verg. A. 7, 558: nemo enim minui velit id in quo maximus fuit, would like that to be diminished in which, etc., Quint. 12, 11, 6; cf. Verg. A. 2, 104, and Ov. H. 9, 7 (v. I. E. 1. c. supra).— So, poet., instead of vellet with perf. inf.:

    ut fiat, quid non illa dedisse velit?

    Ov. Am. 2, 17, 30.—
    (β).
    = imperative of third person:

    arma velit, poscatque simul rapiatque juventus,

    Verg. A. 7, 340.—Redundantly, giving to the dependent verb the force of an imperative, Quint. 8, prooem. 12 (v. II. A. 1. c. supra; v. also I. A. 3. a. supra).—
    c.
    Velimus.
    (α).
    In the optative sense of velim:

    sed scire velimus quod tibi nomen siet,

    Plaut. Pers. 4, 6, 18.—
    (β).
    With imperative sense (= let us, we should, etc.), Quint. 6, 3, 28 (v. I. A. 2. d. supra).—
    d.
    Velitis = velim velitis (i. e. jubeatis, jubete):

    novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis ut omnia ante nos bella gesta sunt,

    Liv. 9, 8, 10.—So especially in velitis jubeatis, a formula in submitting a law to the votes of the people in the comitia centuriata or tributa, let it be resolved and ordered by you:

    rogatus in haec verba populus: velitis jubeatisne haec sic fieri, si respublica populi Romani Quiritium, etc.,

    Liv. 22, 10, 2:

    velitis jubeatis, Quirites... uti de ea re Ser. Sulpicius praetor urbanus ad senatum referat, etc.,

    id. 38, 54, 3.—And parodied by Cic.:

    velitis jubeatis ut quod Cicero versum fecerit,

    Cic. Pis. 29, 72.—So in oblique discourse, vellent juberent:

    rogationem promulgavit, vellent juberent Philippo... bellum indici,

    Liv. 31, 6, 1:

    vellent juberentne se regnare,

    id. 1, 46, 1; cf.

    in the resolution of the people: plebis sic jussit: quod senatus... censeat, id volumus jubemusque,

    id. 26, 33, 14.—
    e.
    Velint, optative and redundant, Cic. Att. 11, 7, 7 (v. II. A. 1. d.); Ov. P. 1, 7, 8 (v. II. A. 1. c.).
    C.
    Vellem, as potential subjunctive, I wish, should like, should have liked, representing the wish as contrary to fact, while velim refers to a wish which may be realized:

    de Menedemo vellem verum fuisset, de regina velim verum sit,

    Cic. Att. 15, 4, 4. It is not used with imperative force; cf.:

    quod scribis, putare te... vellem scriberes, cur ita putares... tu tamen velim scribas,

    Cic. Att. 11, 24, 5.—Often quam vellem, how I wish, i. e. I wish very much; and in the same sense: nimium vellem, v. infra.
    1.
    With verb in first person.
    a.
    With inf. pres., I wish, would like, referring to present or future actions:

    videre equidem vos vellem, cum huic aurum darem,

    Plaut. Poen. 3, 3, 68:

    vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus,

    Cic. Sen. 10, 32:

    vellem equidem vobis placere, Quirites, sed, etc.,

    Liv. 3, 68, 9:

    quam fieri vellem meus libellus!

    Mart. 8, 72, 9.—With cuperem and optarem:

    nunc ego Triptolemi cuperem conscendere currus... Nunc ego Medeae vellem frenare dracones... Nunc ego jactandas optarem sumere pennas, etc.,

    Ov. Tr. 3, 8, 1 sqq.— [p. 2010] Rarely, I should have liked:

    tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem!

    Ter. Eun. 3, 5, 49.—And in conditional sense:

    maerorem minui: dolorem nec potui, nec, si possem, vellem (i. e. minuere),

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    certe ego, si sineres, titulum tibi reddere vellem,

    Ov. Tr. 4, 5, 13:

    sic nec amari quidem vellem (i. e. if I were in his place),

    Sen. Ira, 1, 20, 4.—
    b.
    With perf. inf., I wish I had:

    abiit, vah! Rogasse vellem,

    I wish I had asked him, Ter. Heaut. 5, 2, 25:

    maxime vellem semper tecum fuisse,

    Cic. Att. 8, 11, D, 5:

    quam vellem petisse ab eo quod audio Philippum impetrasse,

    id. ib. 10, 4, 10:

    non equidem vellem, quoniam nocitura fuerunt, Pieridum sacris imposuisse manum,

    Ov. Tr. 4, 1, 27:

    ante equidem summa de re statuisse, Latini, Et vellem, et fuerat melius,

    Verg. A. 11, 303. —
    c.
    With inf.-clause, the predicate being a perf. part. (v. I. B. 9. b. b, supra):

    virum me natam vellem,

    would I had been born a man! Ter. Phorm. 5, 3, 9.—
    d.
    With subj. imperf. (rare):

    quam vellem, Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10, 15.—
    2.
    The subject of the dependent verb in the second person.
    a.
    With subj. imperf. (the regular construction):

    hodie igitur me videbit, ac vellem tum tu adesses,

    I wish you could be present, Cic. Att. 13, 7, 2:

    quam vellem de his etiam oratoribus tibi dicere luberet,

    I wish you would please, id. Brut. 71, 248.—
    b.
    With subj. pluperf., I wish you had:

    vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses,

    Cic. Fam. 12, 4, 1:

    quam vellem te ad Stoicos inclinavisses,

    id. Fin. 3, 3, 10:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    id. Att. 10, 6, 2:

    quam vellem Bruto studium tuum navare potuisses,

    id. ib. 15, 4, 5.—
    c.
    With ne and pluperf. subj.:

    tu vellem ne veritus esses ne parum libenter legerem tuas litteras,

    Cic. Fam. 7, 33, 2.—
    d.
    With ellipsis of verb: vera cantas, vana vellem (i. e. cantares). Plaut. Most. 3, 4, 41.—
    3.
    With verb in third person.
    a.
    With imperf. subj. (the regular construction):

    patrem atque matrem viverent vellem tibi (per ecthesin, v. I. E. b.),

    Plaut. Poen. 5, 2, 106:

    vellem adesset Antonius, modo sine advocatis,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    vellem nobis hoc idem vere dicere liceret,

    id. Off. 3, 1, 1:

    vellem adesse posset Panaetius,

    id. Tusc. 1, 33, 81:

    vellem hoc esset laborare,

    id. Or. 2, 71, 287.—
    b.
    With pluperf. subj.:

    vellem aliqui ex vobis robustioribus hunc male dicendi locum suscepissent,

    Cic. Cael. 3, 7:

    vellem dictum esset ab eodem etiam de Dione,

    id. ib. 10, 23; so id. ib. 31, 74; id. Brut. 44, 163:

    quam vellem Dareus aliquid ex hac indole hausisset!

    Curt. 3, 32 (12), 26.—
    c.
    With inf.-clause.
    (α).
    With inf. pres., I wish he were:

    quam non abesse ab hujus judicio L. Vulsionem vellem!

    Cic. Clu. 70, 198:

    nunc mihi... Vellem, Maeonide, pectus inesse tuum,

    Ov. F. 2, 120.—
    (β).
    With perf. inf. or part., I wish he had, had been:

    quam vellem Menedemum invitatum!

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    epistulas, quas quidem vellem mihi numquam redditas,

    Cic. Att. 11, 22, 1.—

    With ellipsis of predicate: illud quoque vellem antea (i. e. factum, or factum esse),

    Cic. Att. 11, 23, 3.—
    d.
    With ut, Cic. Sull. 1, 1; id. Fam. 7, 33, 2 (v. I. C. 1. a. supra).—
    4.
    With acc. of a neuter pronoun or of a noun:

    aliquando sentiam us nihil nobis nisi, id quod minime vellem, spiritum reliquum esse,

    Cic. Att. 9, 19, 2: tris eos libros maxime nunc vellem: apti essent ad id quod cogito, I would like to have (cf. I. E. 1. a.), id. ib. 13, 22, 2.—
    5.
    In the other persons of vellem (mostly poet.).
    a.
    Velles.
    (α).
    In optative sentences redundant, Verg. A. 11, 153 (v. II. A. 1. d.).—
    (β).
    Of an indefinite subject:

    velles eum (Senecam) suo ingenio dixisse, alieno judicio,

    Quint. 10, 1, 130.—
    b.
    Vellet.
    (α).
    In the potential sense of vellem: vellet abesse quidem;

    sed adest. Velletque videre, Non etiam sentire canum fera facta suorum,

    Ov. M. 3, 247.—
    (β).
    Conditionally:

    quis vellet tanti nuntius esse mali (i. e. if in this situation)?

    Ov. H. 12, 146.—
    c.
    Vellent.
    (α).
    In the potential sense of vellem:

    quam vellent aethere in alto Nunc of pauperiem et duros perferre labores!

    Verg. A. 6, 436.—
    (β).
    Conditionally: nec superi vellent hoc licuisse sibi, would wish, i. e. if in this situation, Mart. 4, 44, 8.
    D.
    Volam and voluero.
    1.
    In gen.: respiciendus erit sermo stipulationis, utrumne talis sit: quem voluero, an quem volam. Nam si talis fuerit quem voluero, cum semel elegerit, mutare voluntatem non poterit;

    si vero... quem volam, donec judicium dictet, mutandi potestatem habebit,

    Dig. 45, 1, 112.—
    2.
    Volam in principal sentences.
    (α).
    = Engl. future, I shall wish, etc.:

    et commeminisse hoc ego volam te,

    I shall require you to recollect this, Plaut. Curc. 4, 2, 7: cum omnia habueris, tunc habere et sapientiam voles? will you also wish to have wisdom when? etc., Sen. Ep. 17, 8.—
    (β).
    Denoting present probability: et scilicet jam me hoc voles patrem exorare, ut, etc., you doubtless wish me, etc., Ter. Heaut. 4, 3, 27.—
    3.
    In clauses dependent on predicates implying a future, generally rendered by an English present:

    quid si sors aliter quam voles evenerit?

    otherwise than as you wish, Plaut. Cas. 2, 5, 35:

    tum te, si voles, cum patriae quod debes solveris, satis diu vixisse dicito,

    then if you choose, if you will, Cic. Marcell. 9, 27:

    decedes cum voles,

    id. Att. 6, 3, 2:

    qui magis effugies eos qui volent fingere?

    those who are bent upon inventing, who will invent, falsehoods, id. ib. 8, 2, 2; cf. id. ib. 1, 1, 4; id. Verr. 2, 4, 25, § 55; id. Prov. Cons. 9, 24:

    quod voles gratum esse, rarum effice,

    Sen. Ben. 1, 14, 1; cf. id. Brev. Vit. 7, 9: si di volent, the gods permitting, August. ap. Suet. Calig. 8:

    invenies, vere si reperire voles,

    Ov. P. 3, 1, 34; cf. Hor. Ep. 1, 16, 78; Tib. 1, 4, 45.—So, voluero:

    quem (locum) si qui vitare voluerit, sex milium circuitu in oppidum pervenit,

    who wishes to avoid this spot, Caes. B. C. 2, 24.
    E.
    Si vis, parenthetically.
    1.
    If you please (cf. sis, supra init.):

    paulum opperirier, Si vis,

    Ter. Eun. 5, 2, 52:

    audi, si vis, nunc jam,

    id. Ad. 2, 1, 30:

    dic, si vis, de quo disputari velis,

    Cic. Tusc. 2, 5, 13.—
    2.
    If you wish, choose, insist upon it:

    hanc quoque jucunditatem, si vis, transfer in animum,

    Cic. Fin. 2, 4, 14:

    addam, si vis, animi, etc.,

    id. ib. 2, 27, 89:

    concedam hoc ipsum, si vis, etc.,

    id. Div. 2, 15, 34.
    F.
    Quam, with any person of the pres. indic. or subj., or imperf. subj. or future, = quamvis, in a concessive sense, virtually, however, however much.
    1.
    3 d pers. sing.:

    quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (= quamvis sit potens),

    however powerful she may be, Cic. Cael. 26, 63:

    C. Gracchus dixit, sibi in somnis Ti. fratrem visum esse dicere, quam vellet cunctaretur, tamen eodem sibi leto... esse pereundum,

    id. Div. 1, 26, 56:

    quam volet jocetur,

    id. N. D. 2, 17, 46.—
    2.
    1 st pers. plur.:

    quam volumus licet ipsi nos amemus, tamen, etc.,

    Cic. Har. Resp. 9, 19.—
    3.
    2 d pers. plur.: exspectate facinus quam vultis improbum, vincam tamen, etc., expect a crime, however wicked ( ever so wicked), etc., Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11;

    but: hac actione quam voletis multi dicent,

    as many as you choose, id. ib. 2, 2, 42, § 102.—
    4.
    3 d pers. plur.:

    quam volent illi cedant, tamen a re publica revocabuntur,

    Cic. Phil. 2, 44, 113:

    quam volent in conviviis faceti, dicaces, etc., sint, alia fori vis est, alia triclinii,

    id. Cael. 28, 67;

    but: et ceteri quam volent magnas pecunias capere possint,

    as much money as they choose, id. Verr. 2, 2, 58, § 142.
    G.
    Volo = malo, to prefer, with a comparative clause (rare):

    quodsi in ceteris quoque studiis a multis eligere homines commodissimum quodque, quam sese uni alicui certo vellent addicere, = si se eligere mallent quam se uni addicere,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    malae rei quam nullius duces esse volunt,

    Liv. 3, 68, 11:

    famaene credi velis quanta urbs a te capta sit, quam posteris quoque eam spectando esse?

    id. 25, 29, 6.
    H.
    With magis and maxime.
    1.
    Magis velle: ut tu illam salvam magis velles quam ego, you wish more than I, etc., Ter. Hec. 2, 2, 17.—
    2.
    With maxime, to wish above all, more than any thing or any one else, to be most agreeable to one, to like best, to prefer (among more than two alternatives):

    quia id maxime volo ut illi istoc confugiant,

    wish above all, Plaut. Most. 5, 1, 49; so id. Trin. 3, 2, 38:

    maxime vellem, judices, ut P. Sulla, etc.,

    Cic. Sull. 1, 1:

    caritate nos capiunt reges, consilio optimates, libertate populi, ut in comparando difficile ad eligendum sit, quid maxime velis,

    which you prefer, like best, id. Rep. 1, 35, 55; so, quemadmodum ego maxime vellem, id. Att. 13, 1, 1:

    tris eos libros maxime nunc vellem,

    above all others, id. ib. 13, 32, 2:

    alia excusanti juveni, alia recipienti futura, ita ut maxime vellet senatus responderi placuit,

    as it was most agreeable to him, Liv. 39, 47:

    si di tibi permisissent quo modo maxime velles experiri animum meum,

    in the manner most convenient to yourself, Curt. 3, 6, 12.
    K.
    In disjunctive co - ordination.
    1.
    With sive... sive:

    tu nunc, sive ego volo, seu nolo, sola me ut vivam facis,

    whether I choose or not, Plaut. Cist. 3, 14:

    itaque Campanos sive velint, sive nolint, quieturos,

    Liv. 8, 2, 13.—
    2.
    Without connectives.
    a.
    Vis tu... vis:

    congredi cum hoste liceat... vis tu mari, vis terra, vis acie, vis urbibus expugnandis experiri virtutem?

    Liv. 25, 6, 22.—
    b.
    Velim nolim.
    (α).
    Interrogatively, = utrum velim nec ne:

    velit nolit scire, difficile est,

    it is difficult to know whether he intends it or not, Cic. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    = seu velim seu nolim:

    ut mihi, velim nolim, sit certa quaedam tuenda sententia,

    whether I will or not, Cic. N. D. 1, 7, 17:

    velim nolim, in cognomine Scipionum haeream necesse est,

    Val. Max. 3, 7, 3:

    mors interim adest, cui velis nolis vacandum est,

    Sen. Brev. Vit. 8, 5:

    hunc ita fundatum necesse est, velit nolit, sequatur hilaritas continua,

    id. Vit. Beat. 4, 4:

    velint nolint, respondendum est... beate vivere bonum non esse,

    id. Ep. 117, 4:

    praeterea futuri principes, velint nolint, sciant, etc.,

    Plin. Pan. 20 fin. Part. and P. a.: vŏlens, entis.
    A.
    As a part. proper, retaining the meaning and construction of velle, with the force of a relative or adverbial clause.
    1.
    Agreeing with some member of the sentence ( poet. and in post-class. prose;

    rare): neque illum... multa volentem Dicere praeterea vidit (= qui multa voluit dicere),

    Verg. G. 4, 501; id. A. 2, 790:

    nec me vis ulla volentem Avertet (i. e. si adhaerere foederi volo),

    id. ib. 12, 203: decemviri, minuere volentes hujuscemodi violentiam... putaverunt, etc., intending ( who intended) to diminish such a violence, etc., Gell. 20, 1, 34:

    Milo, experiri etiamtunc volens, an ullae sibi reliquae vires adessent... rescindere quercum conatus est,

    id. 15, 16, 3:

    scio quosdam testatores, efficere volentes ne servi sui umquam ad libertatem venirent, etc., hactenus scribere solitos,

    Dig. 40, 4, 61:

    si te volentem ad prohibendum venire, deterruerit aliquis, etc.,

    ib. 43, 24, 1, § 10.—
    2.
    Abl. absol. (not ante-Aug.):

    ne cujus militis scripti nomen nisi ipso volente deleretur,

    except with his consent, Liv. 7, 41, 4; so,

    Teum ex medio cursu classem repente avertit, aut volentibus iis usurus commeatu parato hostibus, aut ipsos pro hostibus habiturus,

    with their consent, id. 37, 27, 3:

    ponuntque ferocia Poeni Corda, volente deo,

    since the god willed it, Verg. A. 1, 303: Thrasippo supplicium a se voluntaria morte exigere volente, while he was about to inflict punishment on himself, etc., Val. Max. 5, 1, ext. 2: scire volentibus immortalibus dis an Romana virtus imperium orbis mereretur, it being the will of the gods to know, etc., Flor. 1, 13, 3 (1, 7, 3): qui sciente aut volente eo ad quem res pertinet, possessionem nanciscitur, with the knowledge and consent of the person who, etc., Dig. 41, 2, 6. —
    B.
    As adj., willing, voluntary, and hence, favorably disposed (opp. invitus).
    1.
    Attributively.
    a.
    In the phrase cum dis volentibus, lit. with the willing or favoring gods, i. e. with the will, permission, or favor of the gods: dono ducite doque volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 208 Vahl.):

    sequere hac, mea gnata, me cum dis volentibus,

    Plaut. Pers. 3, 1, 4:

    cum dis volentibus quodque bene eveniat mando tibi Mani uti illaec suovetaurilia, etc.,

    Cato, R. R. 141 (142).— And without cum, abl. absol.:

    virtute ac dis volentibus magni estis et opulenti,

    Sall. J. 14, 19.—
    b.
    Volenti animo.
    (α).
    = cupide, eagerly:

    Romae plebes litteris quae de Metello ac Mario missae erant, volenti animo de ambobus acceperant,

    Sall. J. 73, 3. —
    (β).
    On purpose, intentionally:

    consilio hanc omnes animisque volentibus urbem Adferimur,

    Verg. A. 7, 216.—
    2.
    Predicatively.
    a.
    Agreeing with the subject-nom. or subject - acc.
    (α).
    Voluntarily, willingly, [p. 2011] gladly (class.):

    (hi) divini generis appellentur... vobisque jure et lege volentes pareant,

    Cic. Univ. 11 fin.:

    quas victi ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi volentes pendere,

    Sall. J. 76, 6:

    quia volentes in amicitiam non veniebant,

    Liv. 21, 39, 4:

    si volentes ac non coacti mansissent in amicitia,

    id. 24, 37, 7:

    quocunque loco seu volens seu invitus constitisti,

    id. 7, 40, 13:

    itaque se numquam volentem parte qua posset rerum consilio gerendarum cessurum,

    id. 22, 27, 9:

    (virtus), quidquid evenerit, feret, non patiens tantum, sed etiam volens,

    Sen. Vit. Beat. 15, 5:

    non est referre gratiam quod volens acceperis nolenti reddere,

    id. Ben. 4, 40, 4:

    volens vos Turnus adoro,

    Verg. A. 10, 677; 3, 457; 6, 146;

    12, 833: date vina volentes,

    id. ib. 8, 275: ipsa autem macie tenuant armenta volentes ( on purpose), id. G. 3, 129.—And referring to subjects denoting things: quos rami fructus, quos ipsa volentia rura Sponte tulere sua, carpsit ( spontaneously and willingly), Verg. G. 2, 500.—
    (β).
    Favorably; with propitius, favorably and kindly, referring to the gods:

    precantes Jovem ut volens propitius praebeat sacra arma pro patria,

    Liv. 24, 21, 10:

    precantibus ut volens propitiaque urbem Romanam iniret,

    id. 29, 14, 13:

    in ea arce (Victoriam) sacratam, volentem propitiamque, firmam ac stabilem fore populo Romano,

    id. 22, 37, 12; 1, 16, 3; 7, 26, 3; 24, 38, 8; Inscr. Orell. 2489 sq.—Parodied by Plautus:

    agite, bibite, festivae fores! fite mihi volentes propitiae,

    Plaut. Curc. 1, 1, 89.— Abl. absol.:

    omnia diis propitiis volentibusque ea faciemus,

    with the favor and help of the gods, Liv. 39, 16, 11 Weissenb. ad loc.:

    si (Jovem) invocem ut dexter ac volens assit,

    Quint. 4, prooem. 5.—
    b.
    Agreeing with other terms of the sentence (rare): volenti consuli causa in Pamphyliam devertendi oblata est, a welcome cause was offered to the consul, etc., Liv. 38, 15, 3:

    quod nobis volentibus facile continget,

    if we wish, Quint. 6, 2, 30:

    is Ariobarzanem volentibus Armeniis praefecit,

    to their satisfaction, Tac. A. 2, 4:

    gemis... hominem, Urse, tuum, cui dulce volenti servitium... erat,

    to whom his servitude was sweet, since he liked it, Stat. S. 2, 6, 15:

    me mea virtus, etc., fatis egere volentem,

    Verg. A. 8, 133:

    saepe ille volentem castigabat erum,

    administered kindly received rebukes, Stat. S. 2, 6, 50.—
    c.
    In the phrase aliquid mihi volenti est or putatur, etc., something is welcome, acceptable to me, pleases me (= volens habeo or accipio aliquid; cf. the Gr. Humin tauta boulomenois estin, and, mihi aliquid cupienti est; v. cupio;

    rare but class.): uti militibus exaequatus cum imperatore labos volentibus esset,

    that the equalization of labor was acceptable to the soldier, Sall. J. 100, 4:

    quia neque plebei militia volenti putabatur,

    id. ib. 84, 3 Dietsch:

    grande periculum maritumis civitatibus esse, et quibusdam volentibus novas res fore,

    that to some a change of the government would be welcome, Liv. 21, 50, 10:

    quibus bellum volentibus erat, probare exemplum,

    Tac. Agr. 18.— Impers. with subject - inf.: ceterisque remanere et in verba Vespasiani adigi volentibus fuit, to the rest it was acceptable to remain, etc., Tac. H. 3, 43.—With subject-inf. understood:

    si volentibus vobis erit, in medium profero quae... legisse memini,

    Macr. S. 7, 13, 11:

    si volentibus vobis erit, diem fabulis et epulis exigamus,

    id. ib. 1, 7; 2, 3 fin.; 6, 6 init.
    3.
    As subst. (mostly post-Aug.).
    a.
    vŏlens, entis, m., = is qui vult, in the different meanings, and often with the construction of the verb.
    (α).
    One who wishes:

    nunc cis Hiberum castra Romana esse, arcem tutam perfugiumque novas volentibus res,

    Liv. 22, 22, 11:

    consulere se volentibus vacuas aures accommodavit,

    Val. Max. 5, 8, 3:

    quid opus libertate si volentibus luxu perire non licet,

    id. 2, 9, 5:

    discere meliora volentibus promptum est,

    i. e. it depends on our own will to learn better things, Quint. 11, 11, 12:

    nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa volentibus discere appareat,

    to the students, id. 8, 4, 15:

    mori volentibus vis adhibita vivendi,

    Suet. Tib. 61.—
    (β).
    One who intends, is about:

    juris ignorantia non prodest acquirere volentibus,

    i. e. in the acquisition of property, Dig. 22, 6, 7:

    si quis volentem incipere uti frui prohibuit,

    one who is about to enter upon a usufruct, ib. 43, 16, 3, § 14. —
    (γ).
    One who is willing:

    non refert quid sit quod datur, nisi a volente volenti datur,

    unless it is both willingly given and received, Sen. Ben. 2, 18, 8:

    ducunt volentem fata, nolentem trahunt,

    those willing to follow, id. Ep. 107, 11.—
    (δ).
    One who consents:

    tutiusque rati volentibus quam coactis imperitare,

    to rule men with their consent, Sall. J. 102, 6:

    quippe rempublicam si a volentibus nequeat ab invitis jus expetituram,

    peaceably if they could, forcibly if they must, Liv. 3, 40, 4:

    si quis aliam rem pro alia volenti solverit,

    if one pays with the consent of the receiver, Dig. 46, 3, 46:

    nulla injuria est quae in volentem fiat,

    ib. 47, 10, 1, § 5.—
    (ε).
    One who does a thing voluntarily:

    pecuniam etiam a volentibus acceperant,

    the contributions of money were voluntary, Vell. 2, 62, 3:

    parce, puer, stimulis... (solis equi) Sponte sua properant. Labor est inhibere volentis (i. e. properare),

    Ov. M. 2, 128.—
    (ζ).
    Volens = bene volens: munificus nemo habebatur nisi pariter volens, unless he was just as kindly disposed, sc. as he was liberal, Sall. J. 103, 6.—Often referring to a previously mentioned noun:

    hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,

    and unite with him, since he wishes it, Verg. A. 5, 712; so may be taken Ov. M. 2, 128 (v. e).—
    b.
    In the neutr. plur. (volentia) rare, always with dat., things pleasing, acceptable:

    Pompeius multis suspitionibus volentia plebi facturus habebatur,

    that he would do what pleased the common people, Sall. H. 4, 31 Dietsch:

    haec atque talia plebi volentia fuere,

    Tac. A. 15, 36 Draeg. ad loc. al.:

    iique Muciano volentia rescripsere,

    id. H. 3, 52.—Hence, adv.: vŏlenter, willingly, App. M. 6, p. 178, 4.
    2.
    vŏlo, āvi, ātum ( part. gen. plur. volantūm, Verg. A. 6, 728; Lucr. 2, 1083), 1, v. n. [Sanscr. val-, to turn one's self, etc.; cf.: vŏlucer, vēlox, and vol- in velivolus], to fly.
    I.
    Lit.: ex alto... laeva volavit avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 95 Vahl.):

    aves,

    Lucr. 6, 742:

    accipitres,

    id. 4, 1010:

    corvi,

    id. 2, 822:

    altam supra volat ardea nubem,

    Verg. G. 1, 364:

    volat ille per aëra magnum Remigio alarum,

    id. A. 1, 300:

    columbae venere volantes,

    id. ib. 6, 191; Prop. 2, 30 (3, 28), 30; Juv. 8, 251:

    apes,

    Ov. A. A. 1, 96; cf. Plin. 10, 38, 54, § 112:

    volasse eum (Antonium), non iter fecisse diceres,

    Cic. Phil. 10, 5, 11.—Prov.:

    sine pennis volare haud facile est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 49.—
    2.
    P. a. as subst.: vŏlantes, ĭum, comm., the birds ( poet.), Lucr. 2, 1083; Verg. A. 6, 239; 6, 728.—
    II.
    Transf., to fly, i. e. to move swiftly like one flying, to fleet, speed, hasten along:

    i sane... vola curriculo,

    Plaut. Pers. 2, 2, 17; cf.:

    per summa levis volat aequora curru,

    Verg. A. 5, 819:

    medios volat ecce per hostes Vectus equo spumante Saces,

    id. ib. 12, 650:

    illa (Argo) volat,

    Ov. H. 6, 66:

    currus,

    Verg. G. 3, 181:

    axis,

    id. ib. 3, 107:

    nubes,

    Lucr. 5, 254:

    fulmina,

    id. 2, 213:

    tempestates,

    id. 6, 612:

    telum,

    id. 1, 971; cf. Sall. J. 60, 2; Verg. A. 9, 698; Liv. 26, 44, 7 al.:

    litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur,

    Cic. Att. 2, 19, 3:

    volat aetas,

    id. Tusc. 1, 31, 76:

    hora,

    Sen. Hippol. 1141:

    fama,

    Verg. A. 3, 121:

    et semel emissum volat irrevocabile verbum,

    Hor. Ep. 1, 18, 71.— Poet., with inf.:

    ast Erebi virgo ditem volat aethere Memphim Praecipere et Phariā venientem pellere terrā,

    Val. Fl. 4, 407.
    3.
    vŏlo, ōnis, m. [1. volo], a volunteer, first applied to the slaves who, after the battle at Cannæ, were enrolled upon their own expressed desire to serve (cf. Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1):

    volones dicti sunt milites, qui post Cannensem cladem usque ad octo milia, cum essent servi, voluntarie se ad militiam obtulere,

    Paul. Diac. p. 370:

    volones, quia sponte hoc voluerunt, appellati,

    Macr. S. 1, 11, 30:

    vetus miles tironi, liber voloni sese exaequari sineret,

    Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.

    Lewis & Short latin dictionary > volo

  • 65 aetas

    aetas, ātis, f. [contr. from the anteclass. aevitas from aevum, q. v.; Prisc. 595 P.; cf. Welsh oet] ( gen. plur. aetatum;

    but freq. also aetatium,

    Liv. 1, 43; 9, 17; 26, 9; cf. Oud. ad Suet. Aug. 31; Vell. 2, 89; Sen. Brev. Vit. 12, 2; Gell. 14, 1).
    I.
    The period of life, time of life, life, age (divided, acc. to Varr. ap. Censor. 14, into pueritia, from birth to the 15th year; adulescentia, from that time to the 30th; juventus, to the 45th; the age of the seniores, to the 60th; and, finally, senectus, from that time till death. Others make a different division, v. Flor. 1 prooem.; Isid. Orig. 11, 2; Gell. 10, 28; 15, 20):

    a primo tempore aetatis,

    Cic. Leg. 1, 4, 13:

    prima aetas,

    id. Off. 2, 13:

    ineuntis aetatis inscientia,

    id. ib. 1, 34;

    so 2, 13: flos aetatis,

    the bloom of life, id. Phil. 2, 2; Liv. 21; Suet. Caes. 49; so,

    bona aetas,

    Cic. Sen. 14; and poet. in the plur.:

    ambo florentes aetatibus,

    Verg. E. 7, 4: quamquam aetas senet, satis habeo tamen virium, ut te arā arceam, Pac. ap. Prisc. 1, 10; id. ap. Non. 159, 19:

    mala aetas,

    old age, Plaut. Men. 5, 2, 6; and absol.: aetas, aevitas = senectus, old age, SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT, Fragm. of the XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25: aetate ( through age) non quis obtuerier, Plaut. Most. 3, 2, 154; 1, 3, 130; id. Bacch. 3, 3, 5:

    sed ipse morbo atque aetate confectus,

    Sall. J. 9:

    graves aetate,

    Liv. 7, 39.—Sometimes also absol. = adulescentia, youth:

    fui ego illā aetate et feci illa omnia,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 4; id. Most. 5, 2, 27:

    damna, dedecora aetas ipsius pertulit,

    Cic. Verr. 2, 1, 12:

    tua autem aetas (of his son),

    id. Off. 2, 13:

    (mulier) non formā, non aetate, non opibus maritum invenerit,

    Tac. G. 19:

    expers belli propter aetatem,

    Suet. Aug. 8: aetas consularis, the legal age for the consulship, i. e. the 43d year, Cic. Phil. 5, 17:

    id aetatis jam sumus,

    we have now reached that time of life, id. Fam. 6, 20, 3.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., the lifetime of man, without reference to its different stages; life, Enn. ap. Gell. 18, 2, 16:

    aetas acta honeste et splendide,

    Cic. Tusc. 3, 25:

    gerere,

    id. Fam. 4, 5 al.:

    tempus aetatis,

    id. Sen. 19:

    aetatem consumere in studio aliquo,

    id. Off. 1, 1:

    conterere in litibus,

    id. Leg. 1, 20:

    degere omnem in tranquillitate,

    id. Fin. 2, 35; cf. id. Rosc. Am. 53 al.—In Ov. M. 12, 188, aetas = centum annos.—
    B.
    A space of time, an age, generation, time:

    heroicae aetates,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    haec aetas,

    id. ib. 1, 3, 5; id. Rep. 1, 1:

    alia,

    id. Lael. 27, 101 Beier:

    nostrā aetate,

    in our times, Quint. 1, 4, 20:

    cum primis aetatis suae comparabatur,

    Nep. Iphicr. 1; Vell. 1, 16:

    incuriosa suorum aetas,

    Tac. Agr. 1:

    omnia fert aetas,

    time, Verg. E. 9, 51; so Hor. C. 4, 9, 10:

    crastina aetas,

    the morrow, Stat. Th. 3, 562. — Of the four ages of the world ( the golden age, silver age, etc.), Ov. M. 1, 89 sq.; v. aureus, argenteus, etc.—
    C.
    Abstr. pro concreto, the time or period of life, for the man himself, the age, for the men living in it (mostly poet., and in prose after the Aug. per.; cf.

    saeculum): sibi inimicus magis quam aetati tuae, i. e. tibi,

    Plaut. Men. 4, 3, 1:

    vae aetati tuae,

    id. Capt. 4, 2, 105:

    quid nos dura refugimus Aetas?

    Hor. C. 1, 35, 34:

    impia,

    id. Epod. 16, 9:

    veniens,

    Ov. F. 6, 639:

    omnis aetas currere obviam,

    Liv. 27, 51:

    omnis sexus, omnis aetas,

    Tac. A. 13, 16:

    innoxiam liberorum aetatem miserarentur, i. e. innocentes liberos,

    id. H. 3, 68:

    sexum, aetatem, ordinem omnem,

    Suet. Calig. 4.—
    D.
    Also of things without life, e. g. of wine, its age: bibite Falernum hoc: annorum quadraginta est. Bene, inquit, aetatem fert, it keeps well, Cic. ap. Macr. S. 2, 2, 3; Plin. 23, 1, 20, § 33; 15, 2, 3, § 7.—So of buildings:

    aetates aedificiorum,

    Dig. 30, 58.—
    E.
    Aetatem, a dverb. (ante-class.).
    1.
    = semper, perpetuo, through the whole of life, during lifetime, continually:

    ut aetatem ambo nobis sint obnoxii,

    Plaut. As. 2, 2, 18:

    at tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem,

    id. Curc. 4, 3, 22:

    Quid, malum, me aetatem censes velle id adsimularier,

    Ter. Heaut. 4, 3, 38.—
    2.
    = diu, longo tempore, an age, a long time, a long while:

    an abiit jam a milite? Jamdudum aetatem,

    Ter. Eun. 4, 5, 8:

    quod solis vapor aetatem non posse videtur efficere,

    what the heat of the sun cannot perhaps effect for years, Lucr. 6, 236.—
    F.
    In aetate, adverb. (ante-class.).
    1.
    At times, sometimes, now and then, Plaut. Trin. 1, 1, 2.—
    2.
    At any time, always, ever, Plaut. Trin. 2, 4, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > aetas

  • 66 autem

    autem, conj. [v. aut init. ], on the other hand, but, yet, however, nevertheless; sometimes an emphasized and (it is never found at the beginning of a clause, but after one or more words; v. fin.; like at, it joins to a preceding thought a new one, either entirely antithetical or simply different; it differs from the restricting sed in like manner with at; v. at init., and cf.: [Popilius imperator tenebat provinciam;

    in cujus exercitu Catonis filius tiro militabat. Cum autem Popilio videretur unam dimittere legionem, Catonis quoque filium... dimisit. Sed cum amore pugnandi in exercitu permansisset, Cato ad Popilium scripsit, etc.],

    Cic. Off. 1, 11, 36 B. and K. (most freq. in philos. lang.; rare in the histt., being used by Caes. only 59 times, by Sall. 23, and by Tac. 31; and very rare in the poets).
    I.
    In joining an entirely antithetical thought, on the contrary, but = at quidem, at vero, se sê, esp. freq. with the pronouns ego, tu, ille, qui, etc.:

    Ait se obligāsse crus fractum Aesculapio, Apollini autem bracchium,

    Plaut. Men. 5, 3, 9:

    Nam injusta ab justis impetrari non decet, Justa autem ab injustis petere insipientiast,

    id. Am. prol. 35:

    ego hic cesso, quia ipse nihil scribo: lego autem libentissime,

    Cic. Fam. 16, 22; id. de Or. 1, 25, 115; Plaut. Men. 2, 1, 43: i sane cum illo, Phrygia;

    tu autem, Eleusium, Huc intro abi ad nos,

    id. Aul. 2, 5, 7; id. Capt. 2, 3, 4; id. Bacch. 4, 8, 58; id. Mil. 4, 4, 13; id. Ep. 5, 2, 7; Cic. Ac. 2, 19, 61:

    mihi ad enarrandum hoc argumentumst comitas, Si ad auscultandum vostra erit benignitas. Qui autem auscultare nolit, exsurgat foras,

    Plaut. Mil. 2, 1, 3; so id. Ep. 2, 2, 95; id. Capt. 3, 4, 24:

    Quid tu aïs, Gnatho? Numquid habes quod contemnas? Quid tu autem, Thraso?

    Ter. Eun. 3, 2, 22: e principio oriuntur omnia;

    ipsum autem nullā ex re aliā nasci potest,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54.—
    II.
    In joining a thought that is simply different.
    A.
    In gen., on the other hand, but, moreover.
    a.
    Absol., as the Gr. se:

    Vehit hic clitellas, vehit hic autem alter senex,

    Plaut. Most. 3, 2, 91:

    cum Speusippum, sororis filium, Plato philosophiae quasi heredem reliquisset, duo autem praestantissimos studio atque doctrinā, Xenocratem Chalcedonium et Aristotelem Stagiritem, etc.,

    Cic. Ac. 1, 4, 17; id. Off. 1, 5, 16:

    Alexandrum consultum, cui relinqueret regnum, voluisse optimum deligi, judicatum autem ab ipso optimum Perdiccam, cui anulum tradidisset,

    Curt. 10, 6, 16:

    Atque haec in moribus. De benevolentiā autem, quam etc.,

    Cic. Off. 1, 15, 46 sq.; 1, 23, 81: Sed poëtae quid quemque deceat ex personā judicabunt;

    nobis autem personam imposuit natura etc.,

    id. ib. 1, 28, 97; 1, 28, 98; 1, 43, 152: Quod semper movetur aeternum est;

    quod autem motum adfert alicui etc.,

    id. Tusc. 1, 23, 53; 1, 28, 68 sq.; 1, 30, 74; 1, 36, 87.—So sometimes when one conditional sentence is opposed to another, si—sin autem, in Gr. ei men— ei se:

    Nam si supremus ille dies non exstinctionem, sed commutationem adfert loci, quid optabilius? Sin autem etc.,

    Cic. Tusc. 1, 49, 117; 1, 49, 118 al.—In adducing an example of a rule:

    Et Demosthenes autem ad Aeschinem orationem in prooemio convertit, et M. Tullius etc.,

    Quint. 4, 1, 66 Spald.;

    also in passing from a particular to a general thought: Et sane plus habemus quam capimus. Insatiabilis autem avaritia est etc.,

    Curt. 8, 8, 12.—
    b.
    Preceded by quidem, as in Gr. men—se (perh. most freq. in Cicero's philosophical works, under the influence of Greek style): Et haec quidem hoc modo;

    nihil autem melius extremo,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    Sed nunc quidem valetudini tribuamus aliquid, cras autem etc.,

    id. ib. 1, 49, 119; id. Off. 1, 7, 24; and thus in Tac. several times, but only in Ann. and Or.: bene intellegit ceteros quidem iis niti... Marcellum autem et Crispum attulisse etc., Or. 8; 18 bis; 25; A. 3, 53; 3, 73;

    4, 28.—So often in transitions from one subject to another: Ac de inferendā quidem injuriā satis dictum est. Praetermittendae autem defensionis etc.,

    Cic. Off. 1, 8, 27 sq.; 1, 13, 41; 1, 45, 160.—So very often in Vulg. in direct reproduction of men—se: Ego quidem baptizo vos in aquā in paenitentiam; qui autem post me etc., Matt. 3, 11; 9, 37; 13, 23; 13, 32; 17, 11 sq.; 23, 28; 25, 33; 26, 24. —
    B.
    Esp.
    1.
    In any kind of transition:

    M. Antonius in eo libro, quem unum reliquit, disertos ait se vidisse multos, eloquentem omnino neminem. Vir autem acerrimo ingenio (sic enim fuit) multa etc.,

    Cic. Or. 5, 18:

    hic (pater) prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit: erat autem in puero summa suavitas oris,

    Nep. Att. 1, 2;

    also in questions: Quid autem magno opere Oppianicum metuebat, etc.,

    Cic. Clu. 60, 167. Freq. several times repeated:

    Expetuntur autem divitiae cum ad usus vitae necessarios, tum ad perfruendas voluptates: in quibus autem major est animus, in iis pecuniae cupiditas spectat ad opes, etc.,

    Cic. Off. 1, 8, 24 and 25; cf. Wopkens, Lectt. Tull. pp. 53 and 122: Orbis situm dicere adgredior... Dicam autem alias plura et exactius, Mel. prooem. 2.—
    2.
    In repeating a word from a previous clause, in continuing a train of thought:

    admoneri me satis est: admonebit autem nemo alius nisi rei publicae tempus,

    Cic. Pis. 38, 94: disces quam diu voles;

    tam diu autem velle debebis, quoad etc.,

    id. Off. 1, 1, 2:

    nunc quod agitur, agamus: agitur autem, liberine vivamus an mortem obeamus,

    id. Phil. 11, 10, 24. —So esp. in impassioned discourse, Plant. Mil. 3, 1, 84:

    humanum amare est, humanum autem ignoscere est,

    id. Merc. 2, 2, 48; id. Ps. 4, 8, 1:

    quot potiones mulsi! quot autem prandia!

    id. Stich. 1, 3, 68; id. Ep. 5, 2, 6:

    quā pulchritudine urbem, quibus autem opibus praeditam, servitute oppressam tenuit civitatem,

    Cic. Tusc. 5, 20, 57.—
    3.
    Like sed, vero, igitur, etc., in resuming a train of thought interrupted by a parenthesis:

    Omnino illud honestum, quod ex animo excelso magnificoque quaerimus, animi efficitur non corporis viribus: exercendum tamen corpus et ita adficiendum est, ut oboedire consilio rationique possit in exsequendis negotiis et in labore tolerando: honestum autem id, quod exquirimus, totum est positum in animi curā, etc.,

    Cic. Off. 1, 23, 79; 1, 43, 153.—
    4.
    In introducing a parenthetical clause itself: quae autem nos ut recta aut recte facta dicamus, si placet (illi autem appellant katorthômata) omnes numeros virtutis continent, Cic. Fin. 3, 7, 24:

    quod vitium effugere qui volet (omnes autem velle debent) adhibebit etc.,

    id. Off. 1, 6, 18; 1, 33, 120; id. Tusc. 1, 33, 80; 1, 36, 88:

    In primis foedera ac leges (erant autem eae duodecim tabuiae et quaedam regiae leges) conquiri etc.,

    Liv. 6, 1, 10; Curt. 4, 6, 2:

    ex hoc Quodcumque est (minus est autem quam rhetoris aera) Discipuli custos praemordet,

    Juv. 7, 217.—
    5.
    In enumerations, for the purpose of adding an important circumstance:

    magnus dicendi labor, magna res, magna dignitas, summa autem gratia,

    but, and indeed, Cic. Mur. 13, 29:

    animis omnes tenduntur insidiae... vel ab eā, quae penitus in omni sensu implicata insidet, imitatrix boni, voluptas, malorum autem mater omnium,

    yea, the parent of all evil, id. Leg. 1, 17, 47; id. N. D. 2, 22, 58:

    docet ratio mathematicorum, luna quantum absit a proxumā Mercurii stellā, multo autem longius a Veneris,

    id. Div. 2, 43, 91.—
    6.
    In the syllogism, to introduce the minor proposition (the assumptio or propositio minor; cf. atque, IV. 9., and atqui, II. D.), now, but; but now:

    Aut hoc, aut illud: hoc autem non, igitur illud. Itemque: aut hoc, aut illud: non autem hoc: illud igitur,

    Cic. Top. 14, 56:

    Si lucet, lucet: lucet autem, lucet igitur,

    id. Ac. 2, 30, 96:

    Si dicis te mentiri verumque dicis, mentiris: dicis autem te mentiri verumque dicis: mentiris igitur,

    id. ib.; id. Top. 2, 9; id. Tusc. 5, 16, 47.—
    7.
    Like the Gr. se or sê in adding an emphatic question (freq. in the comic poets), but, indeed.
    a.
    In gen.:

    Quem te autem deum nominem?

    Plaut. As. 3, 3, 126:

    Perii: quid hoc autemst mali?

    Ter. Eun. 5, 7, 5:

    Quī istuc? Quae res te sollicitat autem?

    id. Heaut. 2, 3, 10:

    Quae autem divina? Vigere, sapere, invenire, meminisse,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65: Quo modo autem moveri animus ad appetendum potest, si id, quod videtur, non percipitur? pôs sê, id. Ac. 2, 8, 25:

    Quo modo autem tibi placebit JOVEM LAPIDEM jurare, cum scias etc.,

    id. Fam. 7, 12, 2:

    Veni ad Caesarem: quis est autem Caesar?

    Flor. 3, 10, 11.—So in exclamations:

    Quantā delectatione autem adficerer, cum etc.,

    Cic. Tusc. 1, 41, 98.—
    b.
    In questions implying rebuke, reproach: Ba. Metuo credere. Ps. Credere autem? eho, etc., Plaut. Ps. 1, 3, 70: Th. Ego non tangam meam? Ch. Tuam autem, furcifer? yours do you say? yours indeed! Ter. Eun. 4, 7, 28.—
    c.
    In a question where a correction is made: Num quis testis Postumum appellavit? testis autem? ( witness did I say?) num accusator? Cic. Rab. Post. 5, 10:

    Alio me vocat numerosa gloria tua: alio autem? quasi vero etc.,

    Plin. Pan. 28:

    Quid tandem isti mali in tam tenerā insulā non fecissent? non fecissent autem? imo quid ante adventum meum non fecerunt?

    Cic. Att. 6, 2; 5, 13; 7, 1: Adimas etiam Hispanias? Et si inde cessero, in Africam transcendes. Transcendes autem dico? Liv. 21, 44, 7 Weissenb.—
    8.
    And in questions sed autem are sometimes both used, especially by the comic poets, but indeed, but now, like the Gr. alla—se Alla pou se boulei kathezomenoi anagnômen; Plat. Phaedr. 228 E.):

    Sed autem quid si hanc hinc apstulerit quispiam Sacram urnam Veneris?

    Plaut. Rud. 2, 5, 15;

    and separated: Sed quid haec hic autem tam diu ante aedīs stetit?

    id. Truc. 2, 3, 14:

    Attat Phaedriae Pater venit. Sed quid pertimui autem, belua?

    Ter. Phorm. 4, 2, 11: Sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo? * Verg. A. 2, 101.—Once ast autem: ast autem tenui [p. 212] quae candent lumine Phatnae, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 1170 P. (IV. 2, p. 555 Orell.).—
    9.
    With interjections:

    Heia autem inimicos!

    Plaut. Am. 3, 2, 20:

    Ecce autem litigium,

    but lo! id. Men. 5, 2, 34; so id. Curc. 1, 2, 41; id. Most. 2, 1, 35; id. Mil. 2, 2, 48; id. Most. 3, 1, 131; 3, 1, 146:

    Ecce autem alterum,

    Ter. Eun. 2, 3, 6 Ruhnk.:

    Ecce autem subitum divortium,

    Cic. Clu. 5, 14; so id. Verr. 2, 5, 34; id. Leg. 1, 2, 5; id. Rep. 1, 35, 55; id. Or. 9, 30:

    Ecce autem aliud minus dubium,

    Liv. 7, 35, 10:

    Eccere autem capite nutat,

    Plaut. Mil. 2, 2, 52; so id. Pers. 2, 4, 29:

    eccui autem non proditur [revertenti]?

    Cic. Mur. 33, 68.
    In good prose writers autem is usu.
    placed after the first word of a clause; but if several words, a subst. and prep., the verb esse with the predicate, a word with a negative, etc., together form one idea, then autem stands after the second or third word. But the poets, especially the comic poets, allow themselves greater liberty, and sometimes place this particle, without any necessity in the nature of the clause, in the third, fourth, or fifth place; but autem is never found in good writers at the beginning of a clause or sentence; cf. Quint. 1, 5, 39. See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 558-588.

    Lewis & Short latin dictionary > autem

  • 67 Muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > Muto

  • 68 muto

    1.
    mūto, āvi, ātum (arch. subj. mutassis, Plaut. Aul. 3, 6, 49; inf. pass. mutarier, id. Men. prol. 74), 1, v. a. and n. freq. [moveo].
    I.
    Prop., to move, to move away or from its place, to move to a place (rare):

    neque se luna quoquam mutat,

    does not move, does not budge, Plaut. Am. 1, 1, 117: illa tamen se Non habitu mutatve loco, does not quit her dress or her dwelling, Hor. S. 2, 7, 64:

    ne quis invitus civitate mutetur,

    be forced to leave, be driven from, Cic. Balb. 13, 30:

    hinc dum muter,

    if I can only get away from here, Ov. Tr. 5, 2, 73.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of change in the thing spoken of itself.
    1.
    In gen.
    a.
    Act., to alter, change a thing (freq. and class.; cf.

    vario): sententiam mutare numquam,

    Cic. Mur 29, 61: ego rogatus mutavi consilium meum. id. Fam. 4, 4, 4:

    consuetudinem dicendi,

    id. Brut. 91, 314:

    mentes vestras voluntatesque,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    cum testamentum mutare cuperet,

    id. Clu. 11, 31: propositum. Petr. 116:

    ne haec mutet fidem,

    Plaut. Mil. 4, 1, 36: nequeo exorare [p. 1181] ut me maneat et cum illo ut mutet fidem, Ter. Phorm. 3, 2, 28:

    tabulas,

    to alter one's will, Juv. 14, 55.— Absol.:

    natura nescia mutari,

    incapable of change, Juv. 13, 240. —With ob:

    mutatum jus ob unius feneratoris libidinem,

    Liv. 8, 28, 1:

    facilem mutatu gentem,

    Tac. A. 14, 23.—With ad:

    gubernatori ad incursus tempestatum... ratio mutanda est,

    Quint. 10, 7, 3:

    ad singulas paene distinctiones vultus mutandus est,

    id. 11, 3, 47.—With Gr. acc.:

    mutata suos flumina cursus,

    Verg. E. 8, 4:

    negat quicquam ex Latinā ratione mutandum,

    Quint. 1, 5, 89.—With cum:

    cum illo fidem,

    Ter. Phorm. 3, 2, 28 supra; more freq. cum aliquā re, to change with or under the influence of a thing:

    facies locorum cum ventis simul mutatur,

    Sall. J. 78, 3:

    qui cum fortunā non animum mutāsset,

    Vell. 2, 82, 2:

    quarum uvarum vini jucunditas cum regione mutatur,

    Col. 3, 2, 16; Ambros. in Abrah. 2, 10, 68.—With in and acc.:

    bona facile mutantur in pejus,

    Quint. 1, 1, 5.—With ex:

    nisi forte non ex Graeco mutantes, etc.,

    Quint. 3, 4, 14:

    ex feminis mutari in mares,

    Plin. 7, 4, 3, § 36. —With de:

    de uxore nihil mutat,

    Ter. And. 5, 4, 46.—With ab:

    quantum mutatus ab illo Hectore,

    Verg. A. 2, 274:

    longe mutatus ab illo Sampsone, qui, etc.,

    Ambros. Spir. Sanc. 2, prol. § 13.—Non mutat, with rel.-clause, it makes no difference: nec mutat confestim, an interjecto tempore, fidem suam adstrinxerunt, Pap. Dig. 46, 1, 52, § 2. —With abl. instrum. ( poet.):

    ut silvae foliis pronos mutantur in annos,

    Hor. A. P. 60.—
    b.
    Neutr., = mutari, to alter, change:

    quantum mores mutaverint argumentum,

    Liv. 39, 51, 10:

    postquam mutabat aestus,

    Tac. A. 2, 23; 12, 20:

    annona ex ante convectā copiā nihil mutavit,

    Liv. 5, 13, 1:

    mox in superbiam mutans,

    Tac. A. 12, 29:

    adeo animi mutaverant, ut clariorem inter Romanos deditio Postumium... faceret,

    Liv. 9, 12, 3:

    tantum mutāsse fortunam, ut, etc.,

    id. 29, 3, 10; 39, 51, 10.—
    (β).
    To differ, be different:

    pastiones hiberno ac verno tempore hoc mutant,

    Varr. R. R. 2, 2, 12:

    quantum mutare a Menandro Caecilius visus est,

    Gell. 2, 23, 7.—
    (γ).
    Of style, to vary:

    an ego... poetis, et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eādem contentione uterentur, crebroque mutarent? etc.,

    Cic. Or. 31, 109.—
    2.
    In partic.
    a.
    To change the color of, to color, dye (cf.:

    inficio, imbuo): aries jam suave rubenti Murice, jam croceo mutabit vellera luto,

    Verg. E. 4, 44:

    nec lanarum colores, quibus simplex ille candor mutatus est, elui possunt,

    Quint. 1, 1, 5.—
    b.
    To change for the better, make better, to improve: placet tibi factum, Micio? Mi.:

    non, si queam mutare,

    Ter. Ad. 4, 7, 19.—
    c.
    To change for the worse; pass., of wine, to spoil, turn, etc.:

    ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum,

    Hor. S. 2, 2, 58:

    melle mutatum (sc. balsamum),

    adulterated, Plin. 12, 25, 54, § 122.—
    B.
    Of change in its relation to other things, etc.
    1.
    In gen., to change one thing, etc., for another:

    mutatis ad celeritatem jumentis,

    Caes. B. C. 3, 11:

    vestimenta mutanti tunica ardere visa est,

    Suet. Tib. 14:

    calceos et vestimenta,

    Cic. Mil. 10, 28.—Esp. freq.: mutare vestem, to change one's dress: An. Muta vestem. Ch. Ubi mutem?... An. Eamus ad me. Ibi proximum'st ubi mutes, Ter. Eun. 3, 5, 61 sqq.:

    mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis,

    Liv. 22, 1, 3; Sen. Ep. 18, 2.—Esp., to put on the garb of mourning, of humility, etc.:

    pro me praesente senatus hominumque praeterea viginti millia vestem mutaverunt,

    Cic. post Red. ad Quir. 3, 8:

    non modo ut vestem mutaret, aut supplex prensaret homines, sed, etc.,

    Liv. 2, 61; 8, 37, 9; Cic. Sest. 11, 26; Hor. C. 1, 35, 23.—
    2.
    Esp.
    a.
    Mutata verba, i. e. figurative:

    mutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliquā consequenti,

    Cic. Or. 27, 92.—
    b.
    Of style, to vary, alter:

    reliquum est ut dicas de conversā oratione atque mutatā,

    Cic. Part. Or. 7, 23:

    genus eloquendi... mutatum,

    id. ib. 5, 16.—
    c.
    Of one's assertion or promise:

    quod dixi semel, hau mutabo,

    will not break my word, Plaut. Bacch. 5, 2, 90.—
    d.
    Of place, to change, shift, alter:

    locum ex loco mutans (sc. typhon) rapidā vertigine,

    Plin. 2, 48, 49, § 132; cf.: quod nec injussu populi mutari finibus posset, to be removed, Liv. 5, 46, 11:

    exsules sunt, etiam si solum non mutārunt,

    i. e. gone into exile, Cic. Par. 4, 31:

    jussa pars mutare Lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. Sec. 39.—
    C.
    Of common or reciprocal relations, to interchange, exchange.—With cum:

    cum amplificatione vectigalium nomen Hieronicae legis mutare,

    Cic. Verr. 2, 3, 8, § 19:

    ut vestem cum illo mutem,

    Ter. Eun. 3, 5, 24:

    ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,

    Liv. 21, 45, 6.—With pro:

    C. Hostilio pro Etruriā Tarentum mutaverant (sonatus) provinciam, pro Tarento Capuam mutaverunt,

    Liv. 27, 35, 14:

    non debere eum incerta pro certis mutare,

    Sall. J. 83, 1:

    mutatos pro Macedonibus Romanos dominos,

    Liv. 34, 49, 6.—With abl. of that for which the exchange, etc., is made:

    quid terras alio calentes Sole mutamus (patriā),

    Hor. C. 2, 16, 19:

    victoriae possessionem incertā pace mutāsse,

    Liv. 9, 12, 2; also with abl. of that given in exchange, etc.:

    victrice patriā victam mutari,

    id. 5, 30, 3.—So esp. of trading, etc., to exchange, barter, sell, etc.:

    coepit captivos conmercari Aleos, si quem reperire possit, qui mutet suum,

    Plaut. Capt. prol. 28; cf.:

    homines captivos conmercatur, si queat Aliquem invenire, suum qui mutet filium,

    id. ib. 1, 1, 33;

    1, 2, 68: hic mutat merces surgente a sole, etc.,

    Hor. S. 1, 4, 29:

    mutandi copia,

    Sall. J. 18, 5.—With abl.:

    uvam Furtivā mutat strigili,

    Hor. S. 2, 7, 109:

    suburbanis lactens porcus aere mutandus est,

    Col. 7, 9, 4:

    caetera reponantur, vel aere mutentur,

    id. 8, 5, 4:

    aere mutandi sunt (sc. apri),

    id. 9, 1, 7:

    quamvis Milesia magno Vellera mutentur,

    Verg. G. 3, 307; so with cum and pers. with whom the exchange is made:

    eaque mutare cum mercatoribus vino advecticio,

    Sall. J. 44, 5.—With inter:

    mutare res inter se instituerant,

    Sall. J. 18, 9.—
    D.
    To forsake, abandon, leave:

    mutare, derelinquere,

    Non. p. 351, 1:

    expertum jam principem anxii mutabant,

    Tac. H. 3, 44: mihi non persuadetur... mutem meos, Lucil. ap. Non. 351, 3: mutataque sidera pondus Quaesivere suum, i. e. forsaken or abandoned by the gods, Petr. poët. 124, 264.—Hence, mūtā-tus, a, um, P. a., changed, i. e. different, successive:

    quae (facies) mutatis inducitur atque fovetur Tot medicaminibus,

    Juv. 6, 472.
    2.
    mūto, ōnis, m., = membrum virile (rare and only poet.), Lucil. ap. Porphyr. ad Hor. S. 1, 2, 68; also id. ib. Orell. (K. and H. muttonis).
    3.
    Mūto, a Roman surname, Cic. Fragm. Or. pro Fundan. p. 445 Orell.

    Lewis & Short latin dictionary > muto

  • 69 solutum

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solutum

  • 70 solvo

    solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:

    soluisse,

    Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
    I.
    To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    Outwardly, to release.
    a.
    From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:

    solvite istas,

    i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:

    solvite istum,

    id. Mil. 5, 32:

    numquam, nisi me orassis, solves,

    id. Ep. 5, 2, 62:

    jube solvi (eum),

    Ter. And. 5, 4, 52:

    ad palum adligati repente soluti sunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:

    ut vincti solvantur,

    id. ib. 2, 5, 6, §

    12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,

    id. Tusc. 1, 31, 75:

    ita nexi soluti (sunt),

    Liv. 8, 28, 9:

    solvite me, pueri,

    Verg. E. 6, 24:

    fore ut brevi solveretur,

    Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:

    canis solutus catena,

    Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:

    solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),

    Stat. Th. 5, 15:

    terrae quem (florem) ferunt solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10.—
    b.
    From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:

    solverat sol equos,

    unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:

    et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,

    Ov. Tr. 5, 2, 2:

    et jacet in gremio charta soluta meo,

    id. H. 11, 4:

    praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,

    Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:

    soluta toga,

    Quint. 11, 3, 147:

    vela solvere,

    Verg. A. 4, 574.—
    c.
    From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:

    Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,

    Prop. 2, 1, 69:

    fraxinus solvitur,

    from the ground, Stat. Th. 9, 498:

    ceciditque soluta pinus,

    id. ib. 9, 409; cf.:

    pinus radice soluta, deficit,

    id. S. 5, 1, 152:

    solutis radicibus arbusta procumbunt,

    Sen. Q. N. 3, 27, 5:

    accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,

    detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;

    but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,

    Ov. M. 15, 696; 8, 102:

    querno solvunt de stipite funem,

    id. F. 4, 333:

    fune soluto Currit in immensum carina,

    id. Am. 2, 11, 23:

    curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),

    Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:

    imber caelesti nube solutus,

    Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:

    cum solis radii absumant,

    Plin. 2, 9, 6, § 45:

    solutum a latere pugionem,

    detached from his side, Suet. Vit. 15.—
    d.
    Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
    (α).
    With acc. alone:

    eisce confectis navem solvimus,

    Plaut. Merc. 1, 1, 91:

    navim cupimus solvere,

    id. Mil. 4, 7, 17:

    naves solvit,

    Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;

    3, 102: primis tenebris solvit navem,

    Liv. 45, 6:

    postero die solvere naves (jussi),

    id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:

    classem solvere,

    Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
    (β).
    With ab and abl.:

    navis a terra solverunt,

    Caes. B. C. 3, 101:

    quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,

    Liv. 31, 7 med.:

    solvunt a litore puppes,

    Luc. 2, 649.—
    (γ).
    With ex and abl.:

    nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,

    Plaut. Am. 1, 1, 259:

    interea e portu nostra navis solvitur,

    id. Bacch. 2, 3, 54.—
    (δ).
    With abl.:

    complures mercatores Alexandria solvisse,

    Cic. Off. 3, 12, 50:

    portu solventibus,

    id. Mur. 2, 4.—
    (ε).
    Absol. (sc. navem or naves):

    tertia fere vigilia solvit,

    Caes. B. G. 4, 23:

    nos eo die cenati solvimus,

    Cic. Fam. 16, 9, 2:

    altero die quam a Brundusio solvit,

    Liv. 31, 14 init.:

    qui inde solverant,

    Val. Max. 1, 7, 3:

    solvi mare languido,

    Sen. Ep. 53, 1:

    fortasse etiam ventis minantibus solves,

    id. Ben. 2, 35, 5:

    non eadem est his et illis causa solvendi,

    making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
    (ζ).
    With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):

    naves XVIII. ex superiore portu solverunt,

    Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
    (η).
    Poet. usages:

    de litore puppis solvit iter,

    clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:

    nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,

    Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
    e.
    Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):

    tempore eo quo menstrua solvit,

    Lucr. 6, 706:

    cruor solvitur,

    Stat. Th. 9, 530:

    lacrimas solvere,

    id. Achill. 2, 256:

    solutis lacrimis,

    Claud. Ruf. 2, 258; so,

    partus solvere,

    to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
    2.
    To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
    a.
    In gen.:

    omne colligatum solvi potest,

    Cic. Fin. 11.—
    b.
    Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):

    solvere naves et rursus conjungere,

    Curt. 8, 10, 3:

    solvere quassatae parcite membra ratis,

    Ov. Tr. 1, 2, 2:

    dubitavit an solveret pontem,

    Curt. 4, 16, 8:

    solvere pontem,

    Tac. A. 1, 69:

    si pons solutus sit,

    Dig. 2, 11, 2, § 7:

    solutus pons tempestatibus,

    Just. 2, 13, 9:

    currum (solis) solutum,

    Manil. 1, 740.—
    c.
    Of woven stuff:

    solvens texta,

    Prop. 2, 9, 6.—
    d.
    Of mountains:

    utrimque montes solvit (Hercules),

    Sen. Herc. Fur. 237:

    tridente Neptunus montem solvit,

    id. Agam. 553.—
    e.
    Of the neck:

    soluta cervix silicis impulsu,

    broken, Sen. Troad. 1119.—
    f.
    Of a comet:

    momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,

    Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
    g.
    Of the hair, to loosen, untie, let fall:

    solve capillos,

    Ov. Am. 3, 9, 3:

    crinem,

    id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:

    comas casside,

    Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
    h.
    Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;

    post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,

    Sen. Q. N. 6, 10, 2:

    ubi montis latus nova ventis solvit hiems,

    Stat. Th. 7, 745. —
    3.
    To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
    (α).
    Of a change into air or gas:

    calor mobiliter solvens, differt primordia vini,

    dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:

    nam materiai copia ferretur per inane soluta,

    id. 1, 1018; so id. 1, 1103:

    ita fatus in aera rursus solvitur,

    Stat. Th. 5, 285;

    nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,

    Ov. M. 15, 845.—
    (β).
    Into a liquid, to melt:

    saepe terra in tabem solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 15, 7:

    terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,

    id. ib. 3, 29, 4:

    nullum tellus se solvit in amnem,

    Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:

    ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,

    Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,

    nivem solvere,

    id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:

    rigor auri solvitur aestu,

    Lucr. 1, 493:

    ferrum calidi solvant camini,

    Manil. 4, 250:

    cerae igne solutae,

    Ov. A. A. 2, 47:

    Iris cum vino triduo non solvitur,

    Plin. 21, 20, 83, § 142:

    (herba) quinto die solvitur,

    id. 26, 14, 88, § 148.—
    (γ).
    Of putrefaction:

    (vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,

    Verg. G. 4, 302.—
    (δ).
    Of change in general:

    inque novas abiit massa soluta domos,

    Ov. F. 1, 108:

    repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),

    Sen. Ben. 6, 22.—
    (ε).
    Of expansion by heat:

    (uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,

    Ov. A. A. 2, 317.—
    (ζ).
    Hence, solvere, absol., to rarefy:

    gravitas aeris solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
    (η).
    Solvi in, to pass into, become:

    in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,

    Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:

    donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,

    disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:

    postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),

    Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
    4.
    To consume, to destroy, dissolve:

    solvere orbes,

    Manil. 1, 497:

    ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),

    Lucr. 3, 287:

    (Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,

    Liv. 39, 40, 11:

    si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,

    Sen. Q. N. 7, 2, 2:

    (turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,

    id. ib. 7, 9, 4:

    tabes solvit corpora,

    Luc. 6, 18; 7, 809:

    nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),

    id. 3, 506:

    ne tegat functos humus, ne solvat ignis,

    Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:

    solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,

    Sen. Ep. 22, 3:

    hanc mihi solvite vitam,

    Prop. 2, 9, 39.—
    B.
    Trop.
    1.
    To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
    a.
    From the body, etc.:

    teque isto corpore solvo,

    Verg. A. 4, 703:

    soluta corpore anima,

    Quint. 5, 14, 13:

    qui solutas vinculis animas recipit,

    Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:

    vocem solvere,

    to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:

    suspiria solvit,

    Stat. Th. 11, 604:

    solvat turba jocos,

    Sen. Med. 114:

    solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),

    Hor. S. 1, 4, 83:

    Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,

    unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
    b.
    Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:

    linguam (Juno) ad jurgia solvit,

    Ov. M. 3, 261:

    lingua devincta nec in motus varios soluta,

    Sen. Ira, 1, 3, 7:

    ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,

    id. Const. 11, 3:

    (fama) innumeras solvit in praeconia linguas,

    Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:

    magna difficili solventem bracchia motu,

    Stat. Achill. 1, 604; cf.

    of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,

    unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    c.
    From obligations and debts:

    solvit me debito,

    Sen. Ben. 6, 4, 1:

    an nos debito solverit,

    id. Ep. 81, 3:

    ut religione civitas solvatur,

    Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:

    te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),

    Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:

    hoc si impetro, solvo vos jurejurando,

    Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:

    sacramento solvi,

    Tac. A. 16, 13:

    cum quis propter delictum sacramento solvitur,

    Dig. 49, 16, 13:

    militia solvere,

    Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:

    ut Ilienses publico munere solverentur,

    Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:

    ut manere solveretur,

    that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
    d.
    From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):

    si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,

    be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:

    atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,

    id. ib. 4, 9:

    sit capitis damno Roma soluta mei,

    Ov. F. 6, 452:

    ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,

    id. ib. 2, 40:

    Helenen ego crimine solvo,

    id. A. A. 2, 371:

    quid crimine solvis Germanum?

    Stat. Th. 11, 379:

    solutam caede Gradivus manum restituit armis,

    Sen. Herc. Fur. 1342. —
    e.
    From feelings, etc.:

    quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,

    Cic. Rep. 1, 18, 30:

    cum ego vos solvi curis ceteris,

    Ter. Hec. 2, 1, 33:

    senatus cura belli solutus,

    Plin. 22, 3, 4, § 7:

    pectus linquunt cura solutum,

    Lucr. 2, 45:

    his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    soluti metu,

    Liv. 41, 14 init.; 27, 51:

    solvent formidine terras,

    Verg. E. 4, 14:

    solve metu patriam,

    Prop. 4 (5), 6, 41:

    metu belli Scythas solvit,

    Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:

    haec est Vita solutorum misera ambitione,

    Hor. S. 1, 6, 129:

    soluti a cupiditatibus,

    Cic. Agr. 1, 9, 27:

    his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,

    id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:

    longo luctu,

    Verg. A. 2, 26:

    tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),

    Sen. Hippol. 450:

    solvite tantis animum monstris, solvite, superi,

    id. Herc. Fur. 1063:

    Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?

    Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:

    solvit animis miracula (for animos miraculis),

    the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:

    rabie tigrim,

    Manil. 5, 707.— Absol.:

    ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),

    Sen. Ep. 95, 38:

    calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?

    i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:

    solvite animos,

    Manil. 4, 12.—With in:

    vix haec in munera solvo animum,

    i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
    f.
    From sleep, very rare:

    ego somno solutus sum,

    awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
    g.
    From labor, business, etc.:

    volucres videmus... solutas opere volitare,

    Cic. Or. 2, 6, 23:

    solutus onere regio, regni bonis fruor,

    Sen. Oedip. 685.— Poet.:

    Romulus excubias decrevit in otia solvi,

    to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
    h.
    From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):

    frontem solvere disce,

    Mart. 14, 183:

    saltem ora trucesque solve genas,

    Stat. Th. 11, 373:

    solvit feros tunc ipse rictus,

    Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:

    solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,

    be cleared, Hor. Epod. 13, 5:

    vultum risu solvit,

    relieves, Val. Max. 4, 3, 5:

    risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,

    Quint. 6, 3, 1; so,

    solvere judicem,

    unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:

    solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),

    Mart. 9, 28 (29), 4:

    ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,

    Hor. S. 2, 6, 83:

    cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?

    Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:

    solventur risu tabulae,

    i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:

    quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,

    Quint. 5, 10, 67.—
    k.
    From any cause of restraint.
    (α).
    To release from siege:

    Bassanitas obsidione solvere,

    Liv. 44, 30:

    patriam obsidione solvere,

    Val. Max. 3, 2, 2. —
    (β).
    From moral restraints:

    hic palam cupiditates suas solvit,

    gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
    l.
    From laws and rules: legibus solvere.
    (α).
    To exempt from laws, i. e. by privilege:

    Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,

    Cic. Phil. 11, 5, 11:

    cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,

    id. ib. 2, 13, 31:

    ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,

    id. Agr. 2, 36, 99:

    Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),

    id. Att. 1, 16, 13:

    solvatne legibus Scipionem,

    Auct. Her. 3, 2, 2:

    petente Flacco ut legibus solverentur,

    Liv. 31, 50, 8:

    Scipio legibus solutus est,

    id. Epit. 56:

    Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,

    Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:

    ut munere vigintiviratus solveretur,

    Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:

    (aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,

    Sen. Q. N. 3, 28, 6:

    solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,

    id. Brev. Vit. 15, 5:

    nec leti lege solutas,

    Lucr. 3, 687:

    nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),

    Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:

    et is per aes et libram heredes testamenti solveret,

    Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
    (β).
    Legibus solutus, not subject to, released from:

    reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,

    i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:

    soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,

    id. ib. 7, 18.—Of other laws:

    solutus Legibus insanis,

    Hor. S. 2, 6, 68:

    quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,

    Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
    2.
    To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
    (α).
    Of troops, ranks, etc.:

    ubi ordines procursando solvissent,

    Liv. 42, 65, 8:

    incomposito agmine, solutis ordinibus,

    Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:

    agmina Diductis solvere choris,

    Verg. A. 5, 581:

    solvit maniplos,

    Juv. 8, 154:

    solvuntur laudata cohors,

    Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:

    commissas acies ego possum solvere,

    Prop. 4 (5), 4, 59.—
    (β).
    Of banquets, assemblies, etc.:

    convivio soluto,

    Liv. 40, 14 fin.:

    convivium solvit,

    Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:

    Quid cessas convivia solvere?

    Ov. F. 6, 675:

    coetuque soluto Discedunt,

    id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
    (γ).
    Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:

    (discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,

    Quint. 1, 9, 2:

    quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,

    id. 9, 4, 14:

    ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,

    id. 1, 8, 13:

    non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,

    Hor. S. 1, 4, 60.—
    3.
    Implying a change for the worse.
    a.
    To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):

    Hannibalem hiberna solverunt,

    Sen. Ep. 51, 5:

    usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,

    Sen. Brev. Vit. 12, 6:

    infantiam statim deliciis solvimus,

    Quint. 1, 2, 6:

    solutus luxu,

    id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:

    soluti in luxum,

    Tac. H. 2, 99:

    in lasciviam,

    id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:

    si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,

    Quint. 9, 4, 49.—
    b.
    To make torpid by removing sensation.
    (α).
    To relax, benumb the limbs or body;

    as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,

    Lucr. 6, 798:

    ima Solvuntur latera,

    Verg. G. 3, 523:

    solvi debilitate corporis,

    paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:

    ut soluto labitur moriens gradu,

    Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:

    illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:

    segnitia (oratoris) solvit animos,

    wearies, Quint. 11, 3, 52:

    mentes solvere,

    to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
    (β).
    By frost ( poet.):

    solvuntur illi frigore membra,

    Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
    (γ).
    By sleep ( poet. for sopio):

    homines volucresque ferasque Solverat alta quies,

    Ov. M. 7, 186:

    corpora somnus Solverat,

    id. ib. 10, 369:

    molli languore solutus,

    id. ib. 11, 648;

    11, 612: altoque sopore solutum,

    id. ib. 8, 817:

    somno vinoque solutos,

    id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:

    ut membra solvit sopor,

    id. ib. 12, 867:

    non solvit pectora somnus,

    Sen. Agam. 76.—With in:

    solvitur in somnos,

    Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:

    aequor longa ventorum pace solutum,

    lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
    (δ).
    By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):

    ipse deus, simulatque volam, me solvet,

    Hor. Ep. 1, 16, 78:

    corporibus quae senectus solvit,

    Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):

    (corpus) quam nullo negotio solvitur,

    Sen. Q. N. 3, 27, 2:

    alius inter cenandum solutus est,

    id. Ep. 66, 43:

    ubicumque arietaveris, solveris,

    id. Cons. Marc. 11, 3:

    me fata maturo exitu facilique solvant,

    Sen. Troad. 605:

    solvi inedia,

    Petr. 111:

    sic morte quasi somno soluta est,

    Flor. 2, 21, 11.—Hence,
    4.
    Of logical dissolution, to refute:

    non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,

    how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:

    argumentum solvere,

    Quint. 2, 17, 34:

    solutum scies quod nobis opponitur,

    Sen. Const. 12, 3.—
    b.
    To disperse, dispel, as of a cloud:

    deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,

    Sen. Ben. 4, 4, 2.
    II.
    To loose, remove, cancel that which binds any thing.
    A.
    In a corporeal sense.
    1.
    In gen., to loose (weaker than rumpo;

    post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,

    Quint. 2, 12, 1:

    qua convulsa tota operis colligatio solveretur,

    Val. Max. 8, 14, 6:

    supera compage soluta,

    Stat. Th. 8, 31.—
    2.
    To remove a fetter, bridle, etc.:

    nullo solvente catenas,

    Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:

    solvere frenum,

    Phaedr. 1, 2, 3:

    loris solutis,

    Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:

    qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,

    Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:

    gelu solvitur,

    it thaws, Tac. H. 1, 79:

    solvitur acris hiems,

    Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:

    facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,

    Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:

    Aeacides a corpore bracchia solvit,

    looses his hold, Ov. M. 11, 246:

    indigno non solvit bracchia collo,

    Stat. Th. 5, 217:

    digitis solutis abjecit jaculum,

    id. ib. 8, 585.—
    3.
    To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:

    solve vidulum ergo,

    Plaut. Rud. 4, 4, 98:

    eam solve cistulam,

    id. Am. 2, 2, 151:

    solve zonam,

    untie, id. Truc. 5, 62:

    solvisse jugalem ceston fertur,

    Stat. Th. 5, 62:

    animai nodos a corpore solvit,

    Lucr. 2, 950:

    nihil interest quomodo (nodi) solvantur,

    Curt. 3, 1, 18:

    quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?

    Sen. Ben. 5, 12, 2:

    solvere nodum,

    Stat. Th. 11, 646:

    laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,

    Sen. Tranq. 10, 1:

    vix solvi duros a pectore nexus,

    Ov. M. 9, 58:

    fasciam solve,

    Sen. Ep. 80, 10:

    solutis fasciis,

    Curt. 7, 6, 5:

    solvi fasciculum,

    Cic. Att. 11, 9, 2:

    crinales vittas,

    Verg. A. 7, 403:

    Parmenion vinculum epistulae solvens,

    Curt. 7, 2, 25:

    equum empturus solvi jubes stratum,

    Sen. Ep. 80, 9:

    redimicula solvite collo,

    Ov. F. 4, 135:

    corollas de fronte,

    Prop. 1, 3, 21:

    solvere portas,

    Stat. Th. 3, 492:

    munimina valli,

    id. ib. 12, 10:

    ille pharetram Solvit,

    Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:

    solutis ac patefactis venis,

    Sen. Q. N. 3, 15, 5:

    venam cultello solvere,

    Col. 6, 14; cf.

    also: lychnis alvum solvit,

    looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:

    ventrem,

    Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:

    stomachus solutus = venter solutus,

    loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
    B.
    Trop., to slacken or remove a bond.
    1.
    Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
    a.
    Of the mouth, etc., to open:

    talibus ora solvit verbis,

    Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:

    ternis ululatibus ora Solvit,

    Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:

    vix ora solvi patitur etiamnum timor,

    Sen. Herc. Oet. 725; so,

    os promptius ac solutius,

    Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:

    hic ora solvit Ditis invisi domus,

    Sen. Herc. Fur. 664.—
    b.
    To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:

    si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,

    Gai. Inst. 3, 160:

    cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,

    id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:

    morte solvetur compromissum,

    Dig. 4, 8, 27:

    soluto matrimonio,

    ib. 24, 3, 2:

    solutum conjugium,

    Juv. 9, 79:

    qui... conjugalia solvit,

    Sen. Med. 144:

    nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,

    Ov. M. 11, 743:

    (sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,

    cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
    c.
    To efface guilt or wrong:

    magnis injuria poenis Solvitur,

    Ov. F. 5, 304:

    solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,

    id. ib. 2, 44:

    culpa soluta mea est,

    id. Tr. 4, 4, 10:

    neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),

    Ter. Ad. 2, 1, 10.—
    d.
    Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;

    less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,

    Cic. Mil. 31, 85:

    capite poenas solvit,

    Sall. J. 69, 4:

    meritas poenas solventem,

    Curt. 6, 3, 14:

    poenarum solvendi tempus,

    Lucr. 5, 1224:

    nunc solvo poenas,

    Sen. Phoen. 172:

    hac manu poenas tibi solvam,

    id. Hippol. 1177.—
    e.
    To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:

    atque animi curas e pectore solvat,

    Lucr. 4, 908:

    curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,

    Hor. Epod. 9, 38:

    patrimonii cura solvatur,

    Sen. Q. N. 3, praef. §

    2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,

    Val. Max. 4, 3, 14:

    solvite corde metum,

    Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:

    solve metus animo,

    Stat. Th. 2, 356:

    solvi pericula et metus narrant,

    Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:

    hoc uno solvitur ira modo,

    id. A. A. 2, 460:

    solvitque pudorem,

    Verg. A. 4, 55.—
    f.
    Of sleep:

    quasi clamore solutus Sit sopor,

    Ov. M. 3, 6, 30:

    nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,

    Luc. 6, 768; cf.:

    lassitudinem solvere,

    Plin. 37, 10, 54, § 143. —
    g.
    Of any checks and barriers to motion, to remove.
    (α).
    To raise a siege:

    solutam cernebat obsidionem,

    Liv. 36, 10, 14:

    soluta obsidione,

    id. 36, 31, 7:

    ad Locrorum solvendam obsidionem,

    id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
    (β).
    Of passions, etc., to remove restraint:

    cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,

    Liv. 36, 7, 13.—
    (γ).
    To overthrow, subvert a higher authority, etc.:

    quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,

    Sall. J. 39, 5:

    imperia solvit qui tacet, jussus loqui,

    Sen. Oedip. 525:

    sonipedes imperia solvunt,

    id. Hippol. 1084; cf.:

    sanctitas fori ludis solvitur,

    Quint. 11, 3, 58.—
    h.
    Of laws and customs, to abolish, violate:

    solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),

    Curt. 10, 2, 5:

    solutae a se legis monitus,

    Val. Max. 6, 5, ext. 4:

    cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,

    Liv. 8, 4, 7:

    (Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,

    id. 1, 49, 7:

    oportebat istum morem solvi,

    Curt. 8, 8, 18.—
    2.
    Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
    a.
    To subvert discipline:

    disciplinam militarem solvisti,

    Liv. 8, 7, 16:

    luxuria solutam disciplinam militarem esse,

    id. 40, 1, 4:

    quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,

    Front. Strat. 2, 12, 2.—
    b.
    Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:

    nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,

    Sall. J. 41, 6:

    patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,

    Val. Max. 2, 6, 1:

    vires solvere,

    Quint. 9, 4, 7:

    vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,

    Quint. 11, 3, 133.—
    c.
    Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:

    segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,

    Hor. C. 3, 21, 22;

    similarly: solvit (ille deus) amicos,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:

    hoc firmos solvit amores,

    Ov. A. A. 2, 385:

    amores cantibus et herbis solvere,

    Tib. 1, 2, 60.—
    d.
    Of sickness and hunger, to end, remove:

    vitex dicitur febres solvere,

    Plin. 24, 9, 38, § 60:

    solvit jejunia granis,

    Ov. F. 4, 607:

    quoniam jejunia virgo Solverat,

    id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,

    famem,

    Sen. Thyest. 64.—
    e.
    To delay:

    hi classis moras hac morte solvi rentur,

    Sen. Troad. 1131.—
    f.
    Of darkness, to dispel:

    lux solverat umbras,

    Stat. Th. 10, 390.—
    g.
    Of war, strife, etc., to compose, settle:

    aut solve bellum, mater, aut prima excipe,

    Sen. Phoen. 406:

    electus formae certamina solvere pastor,

    Stat. Achill. 2, 337:

    jurgia solvere,

    Manil. 3, 115:

    contradictiones solvere,

    Quint. 7, 1, 38.—
    h.
    Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:

    quia quaestionem solvere non posset,

    Val. Max. 9, 12, ext. 3:

    aenigmata,

    Quint. 8, 6, 53:

    omnes solvere posse quaestiones,

    Suet. Gram. 11:

    haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,

    Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:

    unum tantum hoc solvendum est,

    that one question, id. ib. 1, 7, 3:

    puta nunc me istuc non posse solvere,

    id. Ep. 48, 6:

    carmina non intellecta Solverat,

    Ov. M. 7, 760:

    triste carmen alitis solvi ferae,

    Sen. Oedip. 102:

    nodos juris,

    Juv. 8, 50:

    proponere aliquid quod solvat quaestionem,

    Quint. 5, 10, 96:

    plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,

    id. 1, 10, 49:

    quo solvitur quaestio supra tractata,

    id. 3, 7, 3:

    ambiguitatem or amphiboliam,

    id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
    3.
    In partic., of obligations, to fulfil.
    a.
    To pay.
    (α).
    Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:

    quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,

    Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:

    inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),

    Liv. 6, 14, 5:

    quas res dari, fieri, solvi oportuit,

    id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:

    pro vectura rem solvit?

    paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:

    ubi nugivendis res soluta'st omnibus,

    id. Aul. 3, 5, 51:

    tibi res soluta est recte,

    id. Curc. 4, 3, 21:

    ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,

    id. ib. 5, 2, 20:

    rem solvo omnibus quibus dehibeo,

    id. ib. 5, 3, 45:

    dum te strenuas, res erit soluta,

    id. Ps. 2, 2, 35:

    res soluta'st, Gripe, ego habeo,

    id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);

    semel si captae sunt, rem solvont aucupi,

    they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:

    si tergo res solvonda'st,

    by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:

    habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,

    id. Curc. 3, 9:

    tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,

    id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
    (β).
    Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:

    cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,

    Cic. Fl. 18, 43:

    ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,

    id. ib. 20, 46:

    misimus qui pro vectura solveret,

    id. Att. 1, 3, 2:

    qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,

    Sen. Ben. 4, 40, 5:

    ut creditori solvat,

    Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:

    si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,

    it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:

    numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,

    to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:

    fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,

    id. ib. 2, 24, 84:

    cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,

    Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:

    non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,

    Sen. Ben. 6, 27, 1.—
    (γ).
    With acc. of the debt, to discharge, to pay:

    postquam Fundanio debitum solutum esset,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:

    hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,

    settled, id. Att. 16, 6, 3:

    solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,

    id. Fl. 23, 54:

    ex qua (pensione) major pars est ei soluta,

    id. Att. 16, 2, 1:

    solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,

    Val. Max. 6, 2, 11:

    aes alienum solvere,

    Sen. Ep. 36, 5:

    quae jactatio est, solvisse quod debebas?

    id. Ben. 4, 17, 1; so,

    debitum solvere,

    id. ib. 6, 30, 2:

    ne pecunias creditas solverent,

    Cic. Pis. 35, 86:

    ut creditae pecuniae solvantur,

    Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:

    ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,

    Liv. 6, 15, 5:

    ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,

    Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:

    cum patriae quod debes solveris,

    Cic. Marcell. 9, 27:

    debet vero, solvitque praeclare,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    aliter beneficium, aliter creditum solvitur,

    Sen. Ben. 2, 34, 1:

    qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,

    id. ib. 2, 22 fin.
    (δ).
    By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:

    emi: pecuniam solvi,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:

    pro frumento nihil solvit,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: legatis pecuniam pro frumento solvit,

    Liv. 44, 16:

    hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,

    Nep. Milt. 7, 6:

    nisi pecuniam solvisset,

    id. Cim. 1, 1:

    condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,

    Liv. 30, 37 med.:

    pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,

    id. 36, 3, 1:

    pretium servorum ex aerario solutum est dominis,

    id. 32, 26, 14:

    pretium pro libris domino esse solvendum,

    id. 40, 39 fin.:

    meritam mercedem,

    id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:

    quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,

    Cic. Phil. 14, 14, 38:

    stipendium,

    Liv. 28, 32, 1:

    dotem mulieri,

    Dig. 24, 3, 2:

    litem aestimatam,

    the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:

    arbitria funeris,

    the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:

    solvere dodrantem,

    to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:

    dona puer solvit,

    paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,

    munera,

    id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:

    et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,

    Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:

    si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,

    Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:

    si (actor) solutus fuisset,

    Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
    (ε).
    Esp., in certain phrases, to pay:

    aliquid praesens solvere,

    to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,

    aliquid de praesentibus solvere,

    Sen. Ep. 97, 16:

    solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,

    Vell. 2, 25:

    quas solvere grates sufficiam?

    Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;

    nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,

    Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:

    unum haec epistula in debitum solvet,

    id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):

    Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,

    Cic. Att. 7, 18, 4:

    homines dicere, se a me solvere,

    id. ib. 5, 21, 11:

    (summa) erat solvenda de meo,

    Plin. Ep. 2, 4, 2:

    operas solvere alicui,

    to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:

    stipulatio quae appellatur judicatum solvi,

    Gai. Inst. 4, 90:

    iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,

    Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;

    2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,

    a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.

    in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,

    Liv. 31, 13:

    nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,

    Dig. 50, 17, 105:

    qui modo solvendo sint,

    Gai. Inst. 1, 3, 121:

    si solvendo sint,

    Paul. Sent. 1, 20, 1:

    nec interest, solvendo sit, necne,

    Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:

    solvendo non erat,

    Cic. Att. 13, 10, 3:

    cum solvendo civitates non essent,

    id. Fam. 3, 8, 2:

    tu nec solvendo eras, nec, etc.,

    id. Phil. 2, 2, 4:

    ne videatur non fuisse solvendo,

    id. Off. 2, 22, 79;

    and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,

    Sen. Oedip. 941; cf.:

    *non esse ad solvendum (i. e. able to pay),

    Vitr. 10, 6 fin.
    b.
    To fulfil the duty of burial.
    (α).
    Justa solvere; with dat. of the person:

    qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,

    who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:

    justis defunctorum corporibus solutis,

    Curt. 3, 12, 15:

    proinde corpori quam primum justa solvamus,

    id. 10, 6, 7:

    ut justa soluta Remo,

    Ov. F. 5, 452:

    nunc justa nato solve,

    Sen. Hippol. 1245.—
    (β).
    Exsequias, inferias or suprema solvere:

    exsequiis rite solutis,

    Verg. A. 7, 5:

    cruor sancto solvit inferias viro,

    Sen. Hippol. 1198:

    solvere suprema militibus,

    Tac. A. 1, 61.—
    c.
    Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
    (α).
    Alone:

    vota ea quae numquam solveret nuncupavit,

    Cic. Phil. 3, 4, 11:

    quod si factum esset, votum rite solvi non posse,

    Liv. 31, 9 fin.:

    liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,

    id. 40, 44, 8:

    placatis diis votis rite solvendis,

    id. 36, 37 fin.:

    petiit ut votum sibi solvere liceret,

    id. 45, 44:

    animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,

    Sen. Ep. 73, 5:

    vota pro incolumitate solvebantur,

    Tac. A. 2, 69:

    vota pater solvit,

    Ov. M. 9, 707:

    ne votum solvat,

    Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:

    voti debita solvere,

    Ov. F. 5, 596; cf.

    the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),

    Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:

    V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),

    ib. 2022 et saep.:

    sacra solvere (=votum solvere),

    Manil. 1, 427.—
    (β).
    With dat.:

    ait sese Veneri velle votum solvere,

    Plaut. Rud. prol. 60:

    vota Jovi solvo,

    Ov. M. 7, 652; 8, 153:

    sunt vota soluta deae,

    id. F. 6, 248:

    dis vota solvis,

    Sen. Ben. 5, 19, 4:

    libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),

    Just. 18, 5, 4.—
    d.
    Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:

    fidem obligatam liberare,

    Suet. Claud. 9):

    illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,

    Flor. 1, 1, 12;

    similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),

    Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
    e.
    Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):

    perinde quasi promissum solvens,

    Val. Max. 9, 6, 1:

    solvitur quod cuique promissum est,

    Sen. Cons. Marc. 20 fin.;

    similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,

    what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
    A.
    Lit.
    1.
    (Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:

    tibi moram facis quom ego solutus sto,

    id. Ep. 5, 2, 25:

    reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,

    id. Truc. 4, 3, 63:

    cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?

    Cic. Deiot. 7, 22:

    nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,

    unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:

    duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,

    Liv. 27, 51:

    eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,

    id. 24, 45, 10:

    non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,

    Val. Max. 6, 2, 3.—
    2.
    (Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;

    postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,

    Sen. Ep. 90, 21;

    ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,

    Col. 2, 9:

    soluta et facilis terra,

    id. 3, 14;

    solum solutum vel spissum,

    id. 2, 2 init.;

    seri vult raphanus terra soluta, umida,

    Plin. 19, 5, 26, § 83:

    hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,

    id. 18, 7, 18, § 79:

    solutiores ripae,

    Front. Aquaed. 15.—Of plants:

    mas spissior, femina solutior,

    Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:

    dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,

    Sen. Ep. 90, 20.—
    3.
    (Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:

    turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,

    Sen. Q. N. 7, 9, 3:

    aer agitatus a sole calefactusque solutior est,

    id. ib. 1, 2, 10:

    debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,

    id. ib. 1, 2, 11.—
    B.
    Trop.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:

    (orator) solutus in explicandis sententiis,

    Cic. Or. 47, 173:

    verbis solutus satis,

    id. ib. 47, 174:

    solutissimus in dicendo,

    id. ib. 48, 180.—
    2.
    Exempt, free from duties, obligations, etc.:

    quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?

    Cic. Planc. 30, 72:

    soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,

    unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:

    si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,

    Sen. Ben. 2, 18, 5;

    non ut gratus, sed ut solutus sim,

    id. ib. 4, 21, 3;

    solutus omni fenore,

    Hor. Epod. 2, 4;

    nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,

    Liv. 8, 32, 5:

    Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
    3.
    Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:

    quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,

    Dig. 21, 1, 17, § 17:

    apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,

    i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:

    maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,

    Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
    4.
    Free from cares, undistracted:

    animo soluto liberoque,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    sed paulo solutiore tamen animo,

    id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
    5.
    At leisure, free from labor, business, etc.:

    te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,

    Cic. Fam. 13, 63, 2:

    quo mea ratio facilior et solutior esse possit,

    id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:

    Genium Curabis Cum famulis operum solutis,

    Hor. C. 3, 17, 16.—
    6.
    Unbound, relaxed, merry, jovial:

    quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,

    Cic. Dom. 39, 104:

    an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?

    Sen. Ep. 23, 4:

    vultus,

    Stat. Th. 5, 355:

    (mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,

    unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
    7.
    Free from the rule of others, uncontrolled, independent:

    cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,

    Cic. Att. 2, 18, 1:

    ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,

    Liv. 29, 1 fin.:

    Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,

    Val. Max. 7, 2, 6:

    incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,

    Tac. A. 2, 4:

    quorum (militum) libertas solutior erat,

    Just. 13, 2, 2.—Of animals:

    rectore solutos (solis) equos,

    Stat. Th. 1, 219.—
    8.
    Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:

    nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,

    Cic. Tusc. 1, 27, 66;

    cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,

    id. Div. 1, 2, 4:

    judicio senatus soluto et libero,

    id. Phil. 5, 15, 41:

    sum enim ad dignitatem in re publica solutus,

    id. Att. 1, 13, 2:

    libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,

    id. Fin. 1, 10, 33:

    si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,

    id. Fam. 1, 9, 21:

    liberi enim ad causas solutique veniebant,

    uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
    9.
    Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:

    amores soluti et liberi,

    Cic. Rep. 4, 4, 4:

    licentia,

    id. ib. 4, 4, 4:

    populi quamvis soluti ecfrenatique sint,

    id. ib. 1, 34, 53:

    quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,

    id. Mil. 13, 34:

    quominus conspectus, eo solutior erat,

    Liv. 27, 31 fin.:

    adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,

    id. 2, 1, 2:

    solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,

    a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:

    spectandi solutissimum morem corrigere,

    Suet. Aug. 44:

    mores soluti,

    licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
    10.
    Regardless of rules, careless, loose:

    orator tam solutus et mollis in gestu,

    Cic. Brut. 62, 225:

    dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,

    Tac. A. 16, 18.—
    11.
    Esp., of style, etc., free from rules of composition.
    (α).
    Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:

    est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,

    Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
    (β).
    More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);

    in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,

    Cic. Or. 52, 174:

    mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,

    id. ib. 19, 64; 71, 234;

    68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,

    Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;

    de oratione soluta duos, de poetica unum,

    id. L. L. 6, 11 fin.:

    ut in soluta oratione, sic in poemateis,

    id. ib. 7, 1:

    primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,

    Cic. Brut. 8, 32:

    Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,

    id. Or. 57, 192:

    et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,

    id. ib. 64, 215:

    a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,

    id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
    (γ).
    Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:

    ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,

    Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:

    nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,

    id. Brut. 79, 274:

    orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,

    id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
    (δ).
    Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:

    soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,

    Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:

    solutiora componere,

    id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
    12.
    Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):

    sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,

    Quint. 11, 3, 146.—
    13.
    Undisciplined, disorderly:

    omnia soluta apud hostes esse,

    Liv. 8, 30, 3:

    nihil temeritate solutum,

    Tac. A. 13, 40:

    apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,

    Just. 34, 2, 2.—
    14.
    Lax, remiss, weak:

    mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,

    Cic. Cat. 2, 12, 27:

    Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,

    Tac. Or. 18:

    soluti ac fluentes,

    Quint. 1, 2, 8.—Hence:

    solutum genus orationis,

    a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:

    quanto longius abscederent, eo solutiore cura,

    laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
    C.
    (Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:

    aliquid in solutum dare,

    to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:

    qui voluntatem bonam in solutum accipit,

    Sen. Ben. 7, 16, 4:

    qui rem in solutum accipit,

    Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;

    in solutum imputare,

    to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:

    pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,

    Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:

    pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,

    Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
    1.
    Thinly:

    corpora diffusa solute,

    Lucr. 4, 53.—
    2.
    Of speech, fluently:

    non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,

    Cic. Brut. 29, 110:

    ita facile soluteque volvebat sententias,

    id. ib. 81, 280:

    quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,

    Tac. A. 4, 31.—
    3.
    Irregularly, loosely:

    a fabris neglegentius solutiusque composita,

    Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
    4.
    Freely, without restraint:

    generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,

    i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
    5.
    Of style, without connection, loosely:

    enuntiare,

    Quint. 11, 2, 47.—
    6.
    Of manners and discipline, disorderly, negligently:

    praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),

    Liv. 39, 1, 4:

    in stationibus solute ac neglegenter agentes,

    id. 23, 37, 6.—
    7.
    Weakly, tamely, without vigor:

    quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,

    Cic. Brut. 80, 277.—
    8.
    Of morals, loosely, without restraint:

    ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,

    Tac. A. 13, 47.

    Lewis & Short latin dictionary > solvo

  • 71 B

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > B

  • 72 b

    B, b, indecl. n., designates, in the Latin alphabet, the soft, labial sound as in English, unlike the Gr. beta (B, b), which approached the Engl. v in sound; v. Corss. Ausspr. I. p. 124 sqq. At the beginning of words it represents an original dv or gv, and elsewhere an original gv, p, v, or bh ( v); v. Corss. Ausspr. I. pp. 134, 161. It corresponds regularly with Gr. b, but freq. also with p, and, in the middle of words, with ph; cf. brevis, brachus; ab, apo; carbasus, karpasos; ambo, amphi, amphô; nubes, nephos, etc.; v. Roby, Gram. I. p. 26; Kühner, Gram. § 34, 6. In Latin, as in all kindred languages, it was used in forming words to express the cry of different animals, as balare, barrire, baubari, blacterare, boare, bombitare, bubere, bubulare; children beginning to talk called their drink bua; so, balbus denoted the stammering sound, bambalio the stuttering, blatire and blaterare the babbling, blaesus the lisping, blandus the caressing. At the beginning of words b is found with no consonants except l and r (for bdellium, instead of which Marc. Emp. also wrote bdella, is a foreign word); but in the middle of words it is connected with other liquid and feeble consonants. Before hard consonants b is found only in compounds with ob and sub, the only prepositions, besides ab, which end in a labial sound; and these freq. rejected the labial, even when they are separated by the insertion of s, as abspello and absporto pass into aspello and asporto; or the place of the labial is supplied by u, as in aufero and aufugio (cf. ab init. and au); before f and p it is assimilated, as suffero, suppono; before m assimilated or not, as summergo or submergo; before c sometimes assimilated, as succedo, succingo, sometimes taking the form sus (as if from subs; cf. abs), as suscenseo; and sometimes su before s followed by a consonant, as suspicor. When b belonged to the root of a word it seems to have been retained, as plebs from plebis, urbs from urbis, etc.; so in Arabs, chalybs ( = Araps, chalups), the Gr. ps was represented by bs; as also in absis, absinthi-um, etc. But in scripsi from scribo, nupsi from nubo, etc., b was changed to p, though some grammarians still wrote bs in these words; cf. Prisc. pp. 556, 557 P.; Vel. Long. pp. 2224, 2261 ib. Of the liquids, l and r stand either before or after b, but m only before it, with the exception of abmatertera, parallel with the equally anomalous abpatruus (cf. ab init. and fin.), and n only after it; hence con and in before b always become com and im; as inversely b before n is sometimes changed to m, as Samnium for Sabinium and scamnum for scabnum, whence the dim. scabellum. B is so readily joined with u that not only acubus, arcubus, etc., were written for acibus, arcibus, etc., but also contubernium was formed from taberna, and bubile was used for bovile, as also in dubius ( = doios, duo) a b was inserted. B could be doubled, as appears not only from the foreign words abbas and sabbatum, but also from obba and gibba, and the compounds with ob and sub. B is reduplicated in bibo (cf the Gr. piô), as the shortness of the first syllable in the preterit bĭbi, compared with dēdi and stĕti or sti/ti, shows; although later bibo was treated as a primitive, and the supine bibitum formed from it. Sometimes before b an m was inserted, e. g. in cumbo for cubo kuptô, lambo for laptô, nimbus for nephos; inversely, also, it was rejected in sabucus for sambucus and labdacismus for lambdacismus. As in the middle, so at the beginning of words, b might take the place of another labial, e. g. buxis for pyxis, balaena for phalaina, carbatina for carpatina, publicus from poplicus, ambo for amphô; as even Enn. wrote Burrus and Bruges for Pyrrhus and Phryges; Naev., Balantium for Palatium (v. the latter words, and cf. Fest. p. 26).—In a later age, but not often before A.D. 300, intercourse with the Greeks caused the pronunciation of the b and v to be so similar that Adamantius Martyrius in Cassiod. pp. 2295-2310 P., drew up a separate catalogue of words which might be written with either b or v. So, Petronius has berbex for verbex, and in inscrr., but not often before A. D. 300, such errors as bixit for vixit, abe for ave, ababus for abavus, etc. (as inversely vene, devitum, acervus, vasis instead of bene, debitum, acerbus, basis), are found; Flabio, Jubentius, for Flavio, Juventius, are rare cases from the second century after Christ.—The interchange between labials, palatals, and linguals (as glans for balanos, bilis for fel or cholê) is rare at the beginning of words, but more freq. in the middle; cf. tabeo, têkô, and Sanscr. tak, terebra and teretron, uber and outhar; besides which the change of tribus Sucusana into Suburana (Varr. L. L. 5, § 48 Müll.; Quint. 1, 7, 29) deserves consideration. This interchange is most freq. in terminations used in forming words, as ber, cer, ter; brum or bulum, crum or culum, trum, bundus and cundus; bilis and tilis, etc.—Finally, the interchange of b with du at the beginning of words deserves special mention, as duonus for bonus, Bellona for Duellona, bellum for duellum, bellicus for duellicus, etc., and bis from duis.—As an abbreviation, B usually designates bonus or bene. Thus, B. D. = Bona Dea, Inscr. Orell. 1524; 2427; 2822:

    B. M. = bene merenti,

    ib. 99; 114; 506:

    B. M. P. = bene merenti posuit,

    ib. 255:

    B. D. S. M. = bene de se meritae,

    ib. 2437:

    B. V. V. = bene vale valeque,

    ib. 4816:

    B. M. = bonae memoriae,

    ib. 1136; 3385:

    B. M. = bonā mente,

    ib. 5033;

    sometimes it stands for beneficiarius, and BB. beneficiarii,

    ib. 3489; 3868; 3486 al.

    Lewis & Short latin dictionary > b

  • 73 aliunde

    ălĭunde, adv. [2. alius-unde].
    I.
    From another place, person, or thing, from a different place, person, or thing, allothen (most freq. in Cic.):

    sive aliunde ipsi porro (nomen) traxere,

    from some other place, Lucr. 3, 133; so id. 5, 522; 6, 1020:

    eum assumpto aliunde uti bono,

    Cic. de Or. 2, 10, 39: ascendit aliunde (Gr. allachothen), Vulg. Joan. 10, 1. —
    II.
    Esp.
    A.
    With verbs which are regularly constr with ab or ex, like pendere, mutuari, sumere, stare, etc.:

    non aliunde pendere,

    Cic. Fam. 5, 13, 2; id. Or. 24, 80:

    aliunde mutuati sumus,

    id. Att. 11, 13:

    audire aliunde,

    id. Lig. 1, 1:

    aliunde dicendi copiam petere,

    id. de Or. 2, 9, 38; Cat. 61, 149; Plin. 33, 8, 40, § 118:

    nec aliunde magis sues crassescunt,

    id. 13, 18, 32, § 110:

    Radice (thyi) nihil crispius nec aliunde pretiosiora opera,

    id. 13, 16, 30, § 102:

    adeo ut totum opus non aliunde constet,

    of nothing else, id. 30, 1, 2, § 5.—
    B.
    Repeated: aliun, de... aliunde, from one place, etc.,.. from another:

    qui aliunde stet semper, aliunde sentiat,

    i. e. to be on one side and take part with the other, Liv. 24, 45:

    Sardonyches e ternis glutinantur gemmis aliunde nigro, aliunde candido, aliunde minio, etc.,

    Plin. 37, 12, 75, § 197.—
    C.
    With the kindred words alius, alio, aliter, etc.:

    aliis aliunde est periculum,

    danger threatens one from one source, another from another, Ter. Phorm. 2, 2, 19:

    qui alii aliunde coibant, Liv 44, 12, 3: aliunde enim alio transfugiunt,

    from one place to another, Sen. Brev. Vit. 16, 2:

    aliunde alio commigratio est,

    id. Cons. ad Helv. 6, 6:

    aliunde alio transiliens,

    from one subject to another, id. Ep. 64, 1.—
    D.
    With quam:

    nec fere aliunde (invehitur ad nos) quam ex Hispaniā,

    from any place except, Plin. 33, 8, 40, § 118:

    sideri assidue aliunde quam pridie exorienti,

    id. 2, 97, 99, § 213:

    cum populatio morum atque luxuria non aliunde major quam e concharum genere proveniat,

    id. 9, 34, 53, § 104.—With a somewhat changed expression in Cic.:

    itaque aliunde mihi quaerendum est, ut et esse deos et quales sint di, discere possim, quam quales tu eos esse vis, for quam a te,

    Cic. N. D. 3, 25, 64.

    Lewis & Short latin dictionary > aliunde

  • 74 cado

    cădo, cĕcĭdi, cāsum, 3 ( part. pres. gen. plur. cadentūm, Verg. A. 10, 674; 12, 410), v. n. [cf. Sanscr. çad-, to fall away].
    I.
    Lit.
    A.
    In an extended sense, to be driven or carried by one ' s weight from a higher to a lower point, to fall down, be precipitated, sink down, go down, sink, fall (so mostly poet.; in prose, in place of it, the compounds decĭdo, occĭdo, excĭdo, etc.; cf. also ruo, labor;

    opp. surgo, sto): tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 25: (aves) praecipites cadunt in terram aut in aquam, fall headlong to the earth or into the water, Lucr. 6, 745; cf. id. 6, 828;

    imitated by Verg.: (apes) praecipites cadunt,

    Verg. G. 4, 80:

    nimbus, Ut picis e caelo demissum flumen, in undas Sic cadit, etc.,

    Lucr. 6, 258:

    cadit in terras vis flammea,

    id. 2, 215; so with in, id. 2, 209; 4, 1282; 6, 1006; 6, 1125; Prop. 4 (5), 4, 64:

    in patrios pedes,

    Ov. F. 2, 832.—With a different meaning:

    omnes plerumque cadunt in vulnus,

    in the direction of, towards their wound, Lucr. 4, 1049; cf.:

    prolapsa in vulnus moribunda cecidit,

    Liv. 1, 58, 11:

    cadit in vultus,

    Ov. M. 5, 292:

    in pectus,

    id. ib. 4, 579.—Less freq. with ad:

    ad terras,

    Plin. 2, 97, 99, § 216:

    ad terram,

    Quint. 5, 10, 84.—The place from which is designated by ab, ex, de:

    a summo cadere,

    Plaut. Mil. 4, 4, 15:

    a mento cadit manus,

    Ov. F. 3, 20:

    aves ab alto,

    Plin. 10, 38, 54, § 112:

    ut cadat (avis) e regione loci,

    Lucr. 6, 824:

    ex arbore,

    Plin. 17, 20, 34, § 148; Dig. 50, 16, 30, § 4; 18, 1, 80, § 2:

    cecidisse de equo dicitur,

    Cic. Clu. 62, 175:

    cadere de equo,

    Plaut. Mil. 3, 1, 125 (for which Cæsar, Nepos, and Pliny employ decidere):

    de manibus arma cecidissent,

    Cic. Phil. 14, 7, 21; cf.:

    de manibus civium delapsa arma ipsa ceciderunt,

    id. Off. 1, 22, 77:

    cadunt altis de montibus umbrae,

    Verg. E. 1, 84:

    de caelo,

    Lucr. 5, 791; Ov. M. 2, 322:

    de matre (i. e. nasci),

    Claud. in Rufin. 1, 92.—With per:

    per inane profundum,

    Lucr. 2, 222:

    per aquas,

    id. 2, 230:

    per salebras altaque saxa,

    Mart. 11, 91; cf.:

    imbre per indignas usque cadente genas,

    Ov. Tr. 1, 3, 18.—With the adverb altius: altius atque cadant summotis nubibus imbres, and poured forth from a greater height, etc., Verg. E. 6, 38.—And absol.:

    folia nunc cadunt,

    Plaut. Men. 2, 3, 24; Ter. Ad. 1, 1, 12; Lucr. 6, 297:

    ut pluere in multis regionibus et cadere imbres,

    id. 6, 415:

    cadens nix,

    id. 3, 21; 3, 402:

    velut si prolapsus cecidisset,

    Liv. 1, 56, 12: quaeque ita concus [p. 259] sa est, ut jam casura putetur, Ov. P. 2, 3, 59:

    cadentem Sustinuisse,

    id. M. 8, 148:

    saepius, of epileptics,

    Plin. Val. 12, 58:

    casuri, si leviter excutiantur, flosculi,

    Quint. 12, 10, 73.—
    2.
    Esp.
    a.
    Of heavenly bodies, to decline, set (opp. orior), Ov. F. 1, 295:

    oceani finem juxta solemque cadentem,

    Verg. A. 4, 480; 8, 59; Tac. G. 45:

    soli subjecta cadenti arva,

    Avien. Descr. Orb. 273; cf. Tac. Agr. 12:

    quā (nocte) tristis Orion cadit,

    Hor. Epod. 10, 10:

    Arcturus cadens,

    id. C. 3, 1, 27.—
    b.
    To separate from something by falling, to fall off or away, fall out, to drop off, be shed, etc.:

    nam tum dentes mihi cadebant primulum,

    Plaut. Men. 5, 9, 57:

    dentes cadere imperat aetas,

    Lucr. 5, 671; Sen. Ep. 12, 3; 83, 3:

    pueri qui primus ceciderit dens,

    Plin. 28, 4, 9, § 41:

    barba,

    Verg. E. 1, 29:

    quam multa in silvis autumni frigore primo Lapsa cadunt folia,

    id. A. 6, 310; cf. Cat. 11, 22; Hor. A. P. 61:

    lanigeris gregibus Sponte suā lanae cadunt,

    Ov. M. 7, 541:

    saetae,

    id. ib. 14, 303:

    quadrupedibus pilum cadere,

    Plin. 11, 39, 94, § 231:

    poma,

    Ov. M. 7, 586:

    cecidere manu quas legerat, herbae,

    id. ib. 14, 350:

    elapsae manibus cecidere tabellae,

    id. ib. 9, 571:

    et colus et fusus digitis cecidere remissis,

    id. ib. 4, 229.—
    c.
    Of a stream, to fall, empty itself:

    amnis Aretho cadit in sinum maris,

    Liv. 38, 4, 3; 38, 13, 6; 44, 31, 4:

    flumina in pontum cadent,

    Sen. Med. 406:

    flumina in Hebrum cadentia,

    Plin. 4, 11, 18, § 50:

    tandem in alterum amnem cadit,

    Curt. 6, 4, 6.—
    d.
    Of dice, to be thrown or cast; to turn up:

    illud, quod cecidit forte,

    Ter. Ad. 4, 7, 23 sq.; Liv. 2, 12, 16.—
    e.
    Alicui (alicujus) ad pedes, to fall at one ' s feet in supplication, etc. (post-class. for abicio, proicio), Sen. Contr. 1, 1, 19; Eutr. 4, 7; Aug. Serm. 143, 4; Vulg. Joan. 11, 32 al.—
    f.
    Super collum allcujus, to embrace (late Lat.), Vulg. Luc. 15, 20.—
    B.
    In a more restricted sense.
    1.
    To fall, to fall down, drop, fall to, be precipitated, etc.; to sink down, to sink, settle (the usual class. signif. in prose and poetry):

    cadere in plano,

    Ov. Tr. 3, 4, 17 sq.:

    deorsum,

    Plaut. Rud. 1, 2, 89:

    uspiam,

    Ter. Ad. 1, 1, 12:

    Brutus, velut si prolapsus cecidisset,

    Liv. 1, 56, 12; cf. id. 5, 21, 16; 1, 58, 12:

    dum timent, ne aliquando cadant, semper jacent,

    Quint. 8, 5, 32:

    sinistrā manu sinum ad ima crura deduxit (Caesar), quo honestius caderet,

    Suet. Caes. 82:

    cadere supinus,

    id. Aug. 43 fin.:

    in pectus pronus,

    Ov. M. 4, 579:

    cadunt toti montes,

    Lucr. 6, 546:

    radicitus exturbata (pinus) prona cadit,

    Cat. 64, 109:

    concussae cadunt urbes,

    Lucr. 5, 1236:

    casura moenia Troum,

    Ov. M. 13, 375; id. H. 13, 71:

    multaque praeterea ceciderunt moenia magnis motibus in terris,

    Lucr. 6, 588: languescunt omnia membra;

    bracchia palpebraeque cadunt,

    their arms and eyelids fall, id. 4, 953; 3, 596; so,

    ceciderunt artus,

    id. 3, 453:

    sed tibi tamen oculi, voltus, verba cecidissent,

    Cic. Dom. 52, 133; cf.:

    oculos vigiliā fatigatos cadentesque in opere detineo,

    Sen. Ep. 8, 1:

    patriae cecidere manus,

    Verg. A. 6, 33:

    cur facunda parum decoro Inter verba cadit lingua silentio?

    Hor. C. 4, 1, 36:

    cecidere illis animique manusque,

    Ov. M. 7, 347; Val. Fl. 1, 300; cf. II. F. infra.—
    2.
    In a pregn. signif. (as in most langg., to fall in battle, to die), to fall so as to be unable to rise, to fall dead, to fall, die (opp. vivere), Prop. 2 (3), 28, 42 (usu. of those who die in battle;

    hence most freq. in the histt.): hostes crebri cadunt,

    Plaut. Am. 1, 1, 79 sq.:

    aut in acie cadendum fuit aut in aliquas insidias incidendum,

    Cic. Fam. 7, 3, 3; Curt. 4, 1, 28; Ov. M. 7, 142:

    ut cum dignitate potius cadamus quam cum ignominiā serviamus,

    Cic. Phil. 3, 14, 35:

    pauci de nostris cadunt,

    Caes. B. G. 1, 15; id. B. C. 3, 53:

    optimus quisque cadere aut sauciari,

    Sall. J. 92, 8; so id. C. 60, 6; id. J. 54, 10; Nep. Paus. 1, 2; id. Thras. 2, 7; id. Dat. 1, 2; 6, 1; 8, 3; Liv. 10, 35, 15 and 19; 21, 7, 10; 23, 21, 7; 29, 14, 8; Tac. G. 33; Hor. Ep. 1, 12, 27; Ov. M. 7, 142:

    per acies,

    Tac. A. 1, 2:

    pro patriā,

    Quint. 2, 15, 29:

    ante diem,

    Verg. A. 4, 620:

    bipenni,

    Ov. M. 12, 611:

    ense,

    Val. Fl. 1, 812.—Not in battle:

    inque pio cadit officio,

    Ov. M. 6, 250.—With abl. of means or instrument:

    suoque Marte (i. e. suā manu) cadunt,

    Ov. M. 3, 123; cf. Tac. A. 3, 42 fin.:

    suā manu cecidit,

    fell by his own hand, id. ib. 15, 71:

    exitu voluntario,

    id. H. 1, 40:

    muliebri fraude cadere,

    id. A. 2, 71: cecidere justā Morte Centauri, cecidit tremendae Flamma Chimaerae, Hor. C. 4, 2, 14 sq.:

    manu femineā,

    Sen. Herc. Oet. 1179:

    femineo Marte,

    Ov. M. 12, 610.—With abl. of agent with ab:

    torqueor, infesto ne vir ab hoste cadat,

    should be slain by, Ov. H. 9, 36; so id. M. 5, 192; Suet. Oth. 5:

    a centurione volneribus adversis tamquam in pugnā,

    Tac. A. 16, 9.—And without ab:

    barbarae postquam cecidere turmae Thessalo victore,

    Hor. C. 2, 4, 9; imitated by Claudian, IV. Cons. Hon. 89; Grat. Cyn. 315.—
    b.
    Of victims, to be slain or offered, to be sacrificed, to fall ( poet.):

    multa tibi ante aras nostrā cadet hostia dextrā,

    Verg. A. 1, 334:

    si tener pleno cadit haedus anno,

    Hor. C. 3, 18, 5; Tib. 1, 1, 23; 4, 1, 15; Ov. M. 7, 162; 13, 615; id. F. 4, 653.—
    3.
    In mal. part., = succumbo, to yield to, Plaut. Pers. 4, 4, 104; Tib. 4, 10, 2; Sen. Contr. 1, 3, 7.—
    4.
    Matre cadens, just born ( poet.), Val. Fl. 1, 355; cf. of the custom of laying the new-born child at the father's feet: tellure cadens. Stat. S. 1, 2, 209; 5, 5, 69.
    II.
    Trop.
    A.
    To come or fall under, to fall, to be subject or exposed to something (more rare than its compound incidere, but class.); constr. usually with sub or in, sometimes with ad:

    sub sensus cadere nostros,

    i. e. to be perceived by the senses, Lucr. 1, 448:

    sub sensum,

    Cic. Inv. 1, 30, 48: in cernendi sensum. id. Tim. 3:

    sub oculos,

    id. Or. 3, 9:

    in conspectum,

    to become visible, id. Tusc. 1, 22, 50:

    sub aurium mensuram,

    id. Or. 20, 67:

    sponte suā (genus humanum) cecidit sub leges artaque jura,

    subjected itself to law and the force of right, Lucr. 5, 1146; so id. 3, 848:

    ad servitia,

    Liv. 1, 40, 3:

    utrorum ad regna,

    Lucr. 3, 836; so,

    sub imperium dicionemque Romanorum,

    Cic. Font. 5, 12 (1, 2):

    in potestatem unius,

    id. Att. 8, 3, 2:

    in cogitationem,

    to suggest itself to the thoughts, id. N. D. 1, 9, 21:

    in hominum disceptationem,

    id. de Or. 2, 2, 5:

    in deliberationem,

    id. Off. 1, 3, 9:

    in offensionem alicujus,

    id. N. D. 1, 30, 85:

    in morbum,

    id. Tusc. 1, 32, 79:

    in suspitionem alicujus,

    Nep. Paus. 2, 6:

    in calumniam,

    Quint. 9, 4, 57:

    abrupte cadere in narrationem,

    id. 4, 1, 79:

    in peccatum,

    Aug. in Psa. 65, 13.—
    B.
    In gen.: in or sub aliquem or aliquid, to belong to any object, to be in accordance with, agree with, refer to, be suitable to, to fit, suit, become (so esp. freq. in philos. and rhet. lang.):

    non cadit in hos mores, non in hunc pudorem, non in hanc vitam, non in hunc hominem ista suspitio,

    Cic. Sull. 27, 75:

    cadit ergo in bonum virum mentiri, emolumenti sui causā?

    id. Off. 3, 20, 81; so id. Cael. 29, 69; id. Har. Resp. 26, 56:

    haec Academica... in personas non cadebant,

    id. Att. 13, 19, 5:

    qui pedes in orationem non cadere quī possunt?

    id. Or. 56, 188:

    neque in unam formam cadunt omnia,

    id. ib. 11, 37; 57, 191; 27, 95; id. de Or. 3, 47, 182; Quint. 3, 7, 6; 4, 2, 37; 4, 2, 93; 6, prooem. § 5; 7, 2, 30 and 31; Plin. 35, 10, 36, § 82:

    heu, cadit in quemquam tantum scelus?

    Verg. E. 9, 17; Cic. Or. 27, 95; 11, 37; Quint. 3, 5, 16; 3, 6, 91; 5, 10, 30; 6, 3, 52; 7, 2, 31; 9, 1, 7;

    9, 3, 92: hoc quoque in rerum naturam cadit, ut, etc.,

    id. 2, 17, 32:

    in iis rebus, quae sub eandem rationem cadunt,

    Cic. Inv. 1, 30, 47; Quint. 8, 3, 56.—
    C.
    To fall upon a definite time (rare):

    considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus,

    Cic. Fam. 15, 14, 4:

    in id saeculum Romuli cecidit aetas, cum, etc.,

    id. Rep. 2, 10, 18.—Hence, in mercantile lang., of payments, to fall due: in eam diem cadere ( were due) nummos, qui a Quinto debentur, Cic. Att. 15, 20, 4.—
    D.
    (Acc. to I. 1. e.) Alicui, to fall to one (as by lot), fall to one ' s lot, happen to one, befall; and absol. (for accidere), to happen, come to pass, occur, result, turn out, fall out (esp. in an unexpected manner; cf. accido; very freq. in prose and poetry).
    1.
    Alicui:

    nihil ipsis jure incommodi cadere possit,

    Cic. Quint. 16, 51:

    hoc cecidit mihi peropportune, quod, etc.,

    id. de Or. 2, 4, 15; id. Att. 3, 1:

    insperanti mihi, cecidit, ut, etc.,

    id. de Or. 1, 21, 96; id. Att. 8, 3, 6; id. Mil. 30, 81:

    mihi omnia semper honesta et jucunda ceciderunt,

    id. Q. Fr. 1, 3, 1:

    sunt, quibus ad portas cecidit custodia sorti,

    Verg. G. 4, 165:

    haec aliis maledicta cadant,

    Tib. 1, 6, 85:

    neu tibi pro vano verba benigna cadunt,

    Prop. 1, 10, 24:

    ut illis... voluptas cadat dura inter saepe pericla,

    Hor. S. 1, 2, 40: verba cadentia, uttered at random, id. Ep. 1, 18, 12.—
    2.
    Ab sol., Afran. ap. Charis. p. 195 P.;

    Cic. Leg.2, 13, 33: verebar quorsum id casurum esset,

    how it would turn out, id. Att. 3, 24:

    aliorsum vota ceciderunt,

    Flor. 2, 4, 5:

    cum aliter res cecidisset ac putasses,

    had turned out differently from what was expected, Cic. Fam. 5, 19, 1:

    sane ita cadebat ut vellem,

    id. Att. 3, 7, 1; id. Div. 2, 52, 107; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3; Cic. Verr. 1, 2, 5; Caes. B. C. 3, 73, Nep. Milt. 2, 5 Dähne:

    cum, quae tum maxime acciderant, casura praemonens, a furioso incepto eos deterreret,

    Liv. 36, 34, 3; 22, 40, 3; 35, 13, 9; 38, 46, 6; Plin. Pan. 31, 1; Tac. A. 2, 80; 6, 8; Suet. Tib. 14 al.; Verg. A. 2, 709:

    ut omnia fortiter fiant, feliciter cadant,

    Sen. Suas. 2, p. 14:

    multa. fortuito in melius casura,

    Tac. A. 2, 77.—With adj.:

    si non omnia caderent secunda,

    Caes. B. C. 3, 73:

    vota cadunt, i.e. rata sunt,

    are fulfilled, realized, Tib. 2, 2, 17 (diff. from Prop. 1, 17, 4; v. under F.).—
    3.
    With in and acc.: nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit (cf. metaballei), Cic. Rep. 1, 44, 68.—Esp.: in (ad) irritum or cassum, to be frustrated, fail, be or remain fruitless:

    omnia in cassum cadunt,

    Plaut. Poen. 1, 2, 147; Lucr. 2, 1166:

    ad irritum cadens spes,

    Liv. 2, 6, 1; so Tac. H. 3, 26:

    in irritum,

    id. A. 15, 39; cf. with irritus, adj.:

    ut irrita promissa ejus caderent,

    Liv. 2, 31, 5:

    haud irritae cecidere minae,

    id. 6, 35, 10.—
    E.
    To fall, to become less (in strength, power, worth, etc.), to decrease, diminish, lessen:

    cadunt vires,

    Lucr. 5, 410:

    mercenarii milites pretia militiae casura in pace aegre ferebant,

    Liv. 34, 36, 7.—More freq. in an extended signif. (acc. to I. B. 2.),
    F. 1.
    In gen.: pellis item cecidit, vestis contempta ferina. declined in value, Lucr. 5, 1417:

    turpius est enim privatim cadere (i. e. fortunis everti) quam publice,

    Cic. Att. 16, 15, 6; so id. Fam. 6, 10, 2:

    atque ea quidem tua laus pariter cum re publicā cecidit,

    id. Off. 2, 13, 45:

    tanta civitas, si cadet,

    id. Har. Resp. 20, 42:

    huc cecidisse Germanici exercitus gloriam, ut, etc.,

    Tac. H. 3, 13:

    non tibi ingredienti fines ira cecidit?

    Liv. 2, 40, 7; Pers. 5, 91:

    amicitia nec debilitari animos aut cadere patitur,

    Cic. Lael. 7, 23:

    animus,

    to fail, Liv. 1, 11, 3; Ov. M. 11, 537; cf. id. ib. 7, 347:

    non debemus ita cadere animis, etc.,

    to lose courage, be disheartened, Cic. Fam. 6, 1, 4:

    tam graviter,

    id. Off. 1, 21, 73; cf. Sen. Ep. 8, 3.—Esp., to fail in speaking:

    magnus orator est... minimeque in lubrico versabitur, et si semel constiterit numquam cadet,

    Cic. Or. 28, 98:

    alte enim cadere non potest,

    id. ib. —So in the lang. of the jurists, causā or formulā, to lose one ' s cause or suit:

    causā cadere,

    Cic. Inv. 2, 19, 57; so id. de Or. 1, 36, 166 sq.; id. Fam. 7, 14, 1; Quint. 7, 3, 17; Luc. 2, 554; Suet. Calig. 39:

    formulā cadere,

    Sen. Ep. 48, 10; Quint. 3, 6, 69.—With in:

    ita quemquam cadere in judicio, ut, etc.,

    Cic. Mur. 28, 58.—Also absol.:

    cadere,

    Tac. H. 4, 6; and:

    criminibus repetundarum,

    id. ib. 1, 77:

    conjurationis crimine,

    id. A. 6, 14:

    ut cecidit Fortuna Phrygum,

    Ov. M. 13, 435:

    omniaque ingrato litore vota cadunt, i. e. irrita sunt,

    remain unfulfilled, unaccomplished, Prop. 1, 17, 4 (diff. from Tib. 2, 2, 17; v. above, D. 2.); cf.:

    at mea nocturno verba cadunt zephyro,

    Prop. 1, 16, 34:

    multa renascentur, quae jam cecidere, cadentque Quae nunc sunt in honore vocabula,

    to fall into disuse, grow out of date, Hor. A. P. 70 —Hence of theatrical representations, to fall through, to fail, be condemned (opp. stare, to win applause;

    the fig. derived from combatants): securus cadat an recto stet fabula talo,

    Hor. Ep. 2, 1, 176.— Impers.. periculum est, ne cadatur, Aug. Don. Persev. 1.—
    2.
    Esp. of the wind (opp. surgo), to abate, subside, die away, etc.:

    cadit Eurus et umida surgunt Nubila,

    Ov. M. 8, 2:

    ventus premente nebulā cecidit,

    Liv. 29, 27, 10:

    cadente jam Euro,

    id. 25, 27, 11:

    venti vis omnis cecidit,

    id. 26, 39, 8:

    ubi primum aquilones ceciderunt,

    id. 36, 43, 11; cf.:

    sic cunctus pelagi cecidit fragor,

    Verg. A. 1, 154:

    ventosi ceciderunt murmuris aurae,

    id. E. 9, 58; id. G. 1, 354 Serv. and Wagn.—
    G.
    Rhet. and gram. t. t. of words, syllables, clauses, etc., to be terminated, end, close:

    verba melius in syllabas longiores cadunt,

    Cic. Or. 57, 194; 67, 223: qua (littera [p. 260] sc. m) nullum Graece verbum cadit, Quint. 12, 10, 31:

    plerique censent cadere tantum numerose oportere terminarique sententiam,

    Cic. Or. 59, 199; so id. Brut. 8, 34:

    apto cadens oratio,

    Quint. 9, 4, 32:

    numerus opportune cadens,

    id. 9, 4, 27:

    ultima syllaba in gravem vel duas graves cadit semper,

    id. 12, 10, 33 Spald.: similiter cadentia = omoioptôta, the ending of words with the same cases or verbal forms, diff. from similiter desinentia = omoioteleuta, similar endings of any kind, Cic. de Or. 3, 54, 206; id. Or. 34, 135; Auct. Her. 4, 20, 28; Quint. 9, 4, 42; cf. id. 9, 4, 18; 9, 3, 78; 9, 3, 79; 1, 7, 23; Aquil. Rom. Figur. §§ 25 and 26.

    Lewis & Short latin dictionary > cado

  • 75 hinc

    hinc, adv. [for hince, locative form from hic], from this place. hence.
    I.
    In space: Imus huc: illuc hinc: cum illuc ventum est, ire illinc lubet, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 258 Vahl.):

    abiit hinc in exercitum,

    Plaut. Am. prol. 125:

    In ea via, quae est hinc in Indiam,

    Cic. Fin. 3, 14, 45:

    qui hinc Roma veneramus,

    id. Agr. 2, 34, 94; cf.:

    hinc a nobis profecti,

    id. Tusc. 1, 13, 29: Ex Sicilia testes erant ii, qui, etc.... et hinc homines maxime illustres, etc., id. Verr. 2, 1, 6, § 17:

    hinc Athenis civis eam emit Atticus,

    Plaut. Ep. 4, 2, 32:

    at enim ille hinc amat meretricem ex proxumo,

    id. Men. 5, 2, 39:

    illam hinc civem esse aiunt,

    Ter. And. 5, 1, 14; id. Eun. 5, 5, 10; out of this world, Aug. Conf. 6, 11.—Esp., in a book or writing, jam hinc, from this point onward:

    majora jam hinc bella dicentur,

    Liv. 7, 29, 1:

    liberi jam hinc populi Romani res gestas peragam,

    id. 2, 1, 1; 8, 7, 7; 40, 35, 14.—
    B.
    Transf.
    1.
    I. q. ab or ex hac parte, from this side, on this side, here:

    imperator utrimque hinc et illinc Jovi vota suscipere,

    Plaut. Am. 1, 1, 74: ex hac parte pudor pugnat, illinc petulantia; hinc pudicitia, illinc stuprum;

    hinc fides, illinc fraudatio, etc.,

    Cic. Cat. 2, 11, 25:

    pudor est, qui suadeat illinc: hinc dissuadet amor,

    Ov. M. 1, 619:

    cum speculorum levitas hinc illinc altitudinem assumpsit,

    Cic. Univ. 14:

    multis hinc atque illinc vulneribus acceptis,

    on each side, Liv. 32, 10, 12.—So too: hinc... hinc, on this side... on that side, here... there:

    hinc patres, hinc viros orantes,

    Liv. 1, 13, 2; cf.:

    Cassandrea hinc Toronaico, hinc Macedonico saepta mari,

    id. 44, 11, 2; 21, 8, 8: hinc atque hinc vastae rupes geminique minantur In caelum scopuli, i. e. on each side, enthen kai enthen, Verg. A. 1, 162:

    multi impetus hinc atque illinc facti,

    Liv. 3, 5, 1:

    duos corvos hinc et inde infestantes,

    from different directions, Suet. Aug. 96; so,

    hinc et inde,

    id. Caes. 39:

    hinc inde hortantium,

    id. Ner. 27; so,

    hinc inde,

    id. ib. 49; id. Tib. 21:

    hinc inde jacta,

    Plin. Ep. 9, 13, 8; 9, 33, 1.—
    2.
    With reference to the origin or cause of any thing (v. ab and ex), from this source, from this cause, hence; on this account:

    hinc quodcumque in solum venit, ut dicitur, effingis atque efficis,

    Cic. N. D. 1, 23, 65:

    videret hinc (i. e. ex auro) dona fortium fieri,

    Plin. 33, 12, 54, § 153:

    hinc sicae, hinc venena, hinc falsa testamenta nascuntur: hinc furta, hinc opum nimiarum potentiae non ferendae,

    Cic. Off. 3, 8, 36; id. Fl. 23, 54; id. Rosc. Am. 31, 87:

    plurima hinc orta vitia,

    Quint. 8, 6, 74; cf. id. 2, 2, 5:

    ut posset hinc esse metus,

    id. ib. 6 praef. § 10;

    7, 6, 1: hinc enim accidit dubitatio,

    Quint. 1, 1, 32:

    hinc illae lacrimae!

    Ter. And. 1, 1, 99; imitated by Cic. Cael. 25, 61; Hor. Ep. 1, 19, 41; cf.

    ellipt.: hinc illae sollicitationes servorum: hinc illae quaestiones,

    Cic. Clu. 67, 191: Verg. A. 2, 97: sed eccum Syrum ire video! hinc scibo jam, ubi siet (acc. to scire ex aliquo;

    v. scio),

    from him, this person, Ter. Ad. 3, 3, 7:

    hinc canere incipiam,

    Verg. G. 1, 5; Plin. 9, 62, 88, § 186; cf.:

    jam hinc igitur ad rationem sermonis conjuncti transeamus,

    Quint. 8, 3, 40; so,

    jam hinc,

    id. 3, 1, 1; 2, 11, 1; 10, 3, 4:

    hinc jam,

    id. 2, 4, 1; 8 praef. §

    13: atque hinc,

    id. 3, 1, 15.—
    II.
    In time.
    A.
    From this time, after this, hereupon (post-Aug.):

    puerum in specu septem et quinquaginta dormisse annis: hinc pari numero dierum senio ingruente, etc.,

    Plin. 7, 52, 53, § 175; cf. Tac. Agr. 14; Val. Fl. 3, 672:

    circumdata hinc regi specie honoris valida manus,

    Tac. A. 2, 67.—
    B.
    For abhinc, ago, since (very rare):

    me nemo magis respiciet, ubi iste huc venerit, Quam si hinc ducentos annos fuerim mortuus,

    Plaut. Truc. 2, 3, 19:

    septimo hinc anno,

    Plin. 34, 3, 4, § 43.

    Lewis & Short latin dictionary > hinc

  • 76 tum

    tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring to a time previously specified.
    1.
    To a definite past time.
    (α).
    To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:

    is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,

    Enn. Ann. v. 308 Vahl.:

    quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,

    Cic. Rep. 2, 9, 16:

    cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,

    id. de Or. 3, 34, 138:

    erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,

    id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:

    vastae tum in his locis solitudines erant,

    Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;

    44, 9, 4: ut tum erant tempora,

    Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;

    39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,

    Nep. Thras. 2, 4.—
    (β).
    Referring to a point of time, then, at that time:

    insigneita fere tum milia militum octo Duxit,

    Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;

    ardere censui aedis: ita tum confulgebant,

    Plaut. Am. 5, 1, 15:

    jam duo restabant fata tum,

    id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;

    5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,

    Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:

    scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,

    id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:

    hi tum in Asia rhetorum principes,

    id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:

    hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,

    Caes. B. C. 3, 112:

    eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,

    Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;

    2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,

    id. 8, 3, 9:

    Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,

    id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;

    1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,

    Vell. 1, 8, 3:

    tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,

    id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:

    non timido, non ignavo cessare tum licuit,

    Curt. 3, 11, 5:

    Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,

    Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:

    quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,

    Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—
    (γ).
    Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:

    quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,

    Cic. Clu. 20, 55:

    cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,

    id. ib. 27, 75:

    Caere, opulento tum oppido,

    Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:

    praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,

    Tac. H. 4, 9.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;

    nunc is factu's qui tum non eras,

    Plaut. Trin. 4, 2, 138:

    tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?

    Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:

    quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:

    tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,

    id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—
    (ε).
    Opposed to another time specified:

    itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,

    id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:

    sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;

    21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,

    Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—
    (ζ).
    In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;

    ut tum accidit,

    Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:

    foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,

    Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—
    (η).
    Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:

    quis tum non ingemuit?

    Cic. Vatin. 13, 31:

    ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,

    id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;

    nunc agendum est subtilius,

    id. Fin. 4, 27, 74:

    itaque tum Stajenus condemnatus est,

    i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:

    M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,

    Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:

    sed tum supplicia dis... decernuntur,

    Tac. A. 3, 64; 3, 72:

    Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,

    Ov. M. 14, 474.—

    With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,

    Cic. Clu. 13, 39:

    emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,

    id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;

    so repeated seven times,

    id. Rep. 1, 40, 62.—
    (θ).
    Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):

    atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,

    Cic. Clu. 20, 56:

    itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,

    id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—
    2.
    In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:

    quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?

    if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:

    (dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,

    id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:

    moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,

    id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:

    tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),

    Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:

    qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,

    Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:

    deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),

    Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;

    4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,

    Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;

    fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,

    Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:

    ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,

    Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;

    tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,

    id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;

    tum ego te primus hortarer, etc.,

    Plin. Ep. 4, 15, 8.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    To a definite time before mentioned:

    ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,

    i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:

    jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,

    Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:

    tum meae... Vocis accedet bona pars,

    Hor. C. 4, 2, 45.—
    (β).
    With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:

    quom videbis, tum scies,

    id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;

    Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,

    id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:

    confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:

    agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,

    Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—
    B.
    Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (only of an immediate sequence;

    otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,

    Enn. Ann. 179:

    dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,

    Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);

    tum renascentes eis sexto anno impleri,

    Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:

    dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,

    id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:

    hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;

    5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,

    Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;

    3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,

    Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—
    (β).
    In partic., foll. by an abl. absol.:

    tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,

    Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:

    tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,

    Tac. A. 12, 15; 12, 16:

    tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,

    Nep. Epam. 9, 4.—
    (γ).
    Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:

    at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,

    Lucr. 5, 399:

    madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,

    Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;

    7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,

    Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—
    2.
    Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.
    (α).
    Succession of time proper:

    ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,

    Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;

    postremum, etc.,

    Liv. 2, 39, 4:

    primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,

    id. 9, 6, 1:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;

    23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,

    Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—
    (β).
    So in partic.: tum (also hic, et;

    not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,

    Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:

    tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,

    Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:

    tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,

    id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—
    (γ).
    Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:

    qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,

    Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—
    C.
    Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.
    1.
    Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;

    rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,

    Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:

    magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,

    Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:

    altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,

    Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;

    duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,

    Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):

    quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?

    Ter. Phorm. 2, 2, 14:

    faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,

    Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—
    2.
    Tum as correlative of a preceding tum.
    (α).
    With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;

    tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,

    Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—
    (β).
    Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):

    tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,

    Plaut. Truc. 1, 1, 17:

    tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,

    Cic. Ac. 2, 43, 134:

    mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,

    id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:

    (alvus) tum restringitur, tum relaxatur,

    id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:

    dictator tum appellare tum adhortari milites,

    Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:

    plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,

    Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;

    so three times,

    id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;

    four times,

    id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;

    five times,

    id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;

    six times,

    id. ib. 1, 53, 120;

    seven times,

    Quint. 9, 4, 133;

    nine times,

    Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):

    Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,

    at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—
    (γ).
    Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):

    ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,

    Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    tum... tum... aliquando,

    id. Div. 2, 2, 6:

    tum... tum... aut... aut,

    id. Or. 61, 204:

    modo... tum autem,

    id. N. D. 2, 40, 142:

    nunc... nunc... tum... tum,

    Flor. 1, 17, 5.—
    (δ).
    Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):

    Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,

    Vell. 2, 68, 3:

    Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,

    Val. Max. 9, 1, 8:

    Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,

    id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;

    and with etiam,

    Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—
    3.
    As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.
    a.
    Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):

    quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,

    Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:

    quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,

    Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:

    quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,

    Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:

    cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,

    id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:

    haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,

    Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—
    b.
    Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):

    nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—
    c.
    Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:

    visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,

    Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:

    movit patres conscriptos cum causa tum auctor,

    Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init.
    d.
    With a common predicate after both co-ordinate terms:

    quom virum tum uxorem, di vos perdant,

    Plaut. Men. 4, 2, 103:

    luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,

    Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:

    concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,

    Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:

    quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —
    e.
    Tum, in this construction, is freq. strengthened,
    (α).
    By vero:

    cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,

    in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—
    (β).
    By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:

    cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,

    Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:

    cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,

    Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—
    (γ).
    By praecipue, especially, chiefly, above all:

    cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,

    Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:

    fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,

    Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—
    (δ).
    By inprimis, chiefly, principally:

    cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,

    Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—
    (ε).
    By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—
    (ζ).
    By certe, especially, at least, assuredly:

    at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,

    Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—
    (η).
    By nimirum, assuredly, undoubtedly:

    cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,

    Cic. Am. 7, 23. —
    (θ).
    By etiam, besides, as well:

    cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,

    Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:

    quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,

    id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:

    cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,

    id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—
    (ι).
    By quoque, also, besides, as well:

    cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,

    Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—
    (κ).
    By et, also, besides, too:

    cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,

    Just. 19, 1, 7.—
    (λ).
    By praeterea, moreover, besides:

    dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,

    Cic. Verr. 1, 18, 56.
    II.
    Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).
    A.
    With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tum as antecedent of cum:

    jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?

    Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:

    qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,

    Cic. Tusc. 2, 8, 20:

    bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,

    id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:

    tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,

    Liv. 45, 3, 7:

    tum cum Vipereos sparsi... dentes,

    Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:

    cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,

    Ter. And. 5, 1, 20.—
    b.
    Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).
    (α).
    Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:

    cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,

    Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —
    (β).
    Tum = deinde, usu. after a pluperf.:

    id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:

    cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,

    Liv. 5, 22, 3.—
    2.
    Referring to definite present time:

    quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;

    etiam tum vivit quom esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:

    nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,

    Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;

    4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,

    Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:

    eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,

    Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—
    b.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    As coincident:

    quom amamus, tum perimus,

    Plaut. Truc. 1, 2, 94:

    ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):

    cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,

    Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:

    nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,

    Plaut. Am. 1, 1, 45:

    quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —
    (β).
    As subsequent:

    ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,

    Plaut. Most. 1, 2, 47:

    eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,

    Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    Tum as antecedent of cum:

    quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,

    Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:

    non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,

    Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    quom videbis, tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:

    de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,

    Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—
    B.
    With temporal clause, introduced by ubi.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33:

    tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?

    Plaut. Trin. 3, 3, 52.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Referring to definite past time (tum always = deinde):

    ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:

    ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,

    Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,

    Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:

    ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,

    Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—
    (γ).
    Referring to future time:

    otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,

    Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:

    ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,

    Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:

    ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,

    Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—
    C.
    With a temporal clause introduced by postquam.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,

    Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—
    2.
    Tum introducing the apodosis (always = deinde).
    (α).
    Referring to definite past time:

    posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):

    postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,

    Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—
    (β).
    Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—
    D.
    With a temporal clause introduced by ut.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,

    Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of definite past time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46:

    sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,

    Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—
    (β).
    Referring to future time:

    neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. de Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),

    Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—
    E.
    With a temporal clause introduced by quando.
    1.
    Tum as antecedent of the clause.
    (α).
    Of definite past time:

    auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,

    Cic. Agr. 2, 16, 41.—
    (β).
    Of future time:

    at scire tum memento quando id quod voles habebis,

    Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:

    utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,

    Cic. Off. 2, 21, 75.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of indefinite time (quando = whenever):

    quando esurio tum crepant (intestina),

    Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:

    quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,

    Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—
    (β).
    Of future time:

    at tu, quando habebis, tum dato,

    Plaut. Men. 3, 3, 23:

    quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,

    Gell. 6 (7), 17, 4.—
    F.
    In the apodosis after simul ac:

    an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?

    Lucr. 6, 402.—
    G.
    With a temporal clause introduced by dum.
    1.
    Tum as antecedent:

    sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,

    Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—
    2.
    Tum introducing the apodosis:

    dum habeat, tum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23:

    dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,

    Verg. A. 9, 540.—
    H.
    As antecedent of quamdiu:

    qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—
    K.
    Denoting a logical consequence after quando and cum:

    quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 35:

    cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—
    L.
    After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—
    M.
    With conditional clauses.
    1.
    With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).
    (α).
    Tum as antecedent of clause:

    tum pol ego interii, homo si ille abiit,

    Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:

    si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,

    Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,

    Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:

    quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,

    Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:

    si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,

    Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—

    Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,

    Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—
    2.
    With a condition contrary to fact.
    (α).
    Tum, antecedent of clause:

    tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,

    Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    tum id audirem si tibi soli viveres,

    id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si quidem me amaret, tum istuc prodesset,

    Ter. Eun. 3, 1, 56:

    quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,

    Cic. Off. 1, 44, 158. —
    N.
    After an abl. absol.
    1.
    With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.
    (α).
    Referring to definite past time:

    ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,

    Cic. Mur. 16, 34:

    sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,

    Sall. C. 61, 1:

    ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,

    Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,

    Cic. Or. 2, 77, 315.—
    (γ).
    Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):

    ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,

    Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—
    2.
    With pres. participles (post-class.):

    tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,

    Just. 12, 15, 6.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:

    jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,

    Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:

    quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,

    Lucr. 5, 1169; 5, 1037:

    ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,

    Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:

    jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,

    Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;

    24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,

    Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—
    2.
    Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.
    a.
    Tum demum.
    (α).
    In gen.:

    adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,

    Lucr. 3, 58:

    tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,

    Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:

    nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,

    Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—
    (β).
    In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:

    imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,

    Plaut. Poen. 1, 1, 60:

    tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,

    Cic. N. D. 1, 6, 13:

    cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,

    Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—
    (γ).
    Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—
    b.
    Tum denique.
    (α).
    In gen.:

    tum denique tauros in gregem redigo,

    Varr. R. R. 2, 5:

    injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—
    (β).
    Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):

    tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 33:

    quo cum venerimus, tum denique vivemus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,

    tum denique si,

    id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:

    indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,

    Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—
    3.
    Tum primum (rarely primo), then for the first time:

    tum genus humanum primum mollescere coepit,

    Lucr. 5, 1014:

    ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,

    Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:

    ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,

    Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —
    4.
    With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.
    a.
    Deinde tum (very rare):

    primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,

    Varr. L. L. 6, 6, 62.—
    b.
    Tum deinde.
    (α).
    = tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:

    nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,

    Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:

    emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,

    Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:

    quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,

    Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —
    (β).
    = an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;

    tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,

    Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—
    c.
    With hic:

    hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:

    hic ego tum ad respondendum surrexi,

    id. Clu. 18, 51; 27, 73:

    hic tum injectus est hominibus scrupulus,

    id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—
    d.
    Tum postea:

    tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,

    Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—
    5.
    With interim:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,

    Cic. Clu. 64, 179.—
    B.
    With particles of emphasis.
    1.
    Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.
    (α).
    In gen.:

    discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,

    Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:

    semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,

    id. Clu. 18, 51:

    tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,

    Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,

    Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:

    deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,

    Cic. Agr. 1, 2, 5.—
    (β).
    As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:

    quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,

    Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:

    tum vero... si,

    Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:

    quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,

    Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—
    2.
    Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,

    actum quidem,

    id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:

    et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,

    Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;

    7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,

    Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:

    Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,

    Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—
    3.
    Ne tum quidem, not even then:

    num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,

    Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

    ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,

    Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:

    ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,

    Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—
    4.
    Tum maxime (sometimes tum cummaxime).
    (α).
    Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:

    quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,

    Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—
    (β).
    Just then, just at that moment (not ante-Aug.):

    regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,

    Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:

    per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,

    id. 40, 32, 1; so,

    tum cummaxime,

    id. 43, 7, 8:

    corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,

    Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:

    et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,

    Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—
    (γ).
    Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—
    5.
    Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):

    C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,

    Front. Strat. 2, 1, 16.—
    6.
    Etiam tum.
    (α).
    Even then:

    etiam tum vivit cum esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28:

    totum se Servilio etiam tum tradidit,

    even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:

    etiam tum cum verisimile erit,

    id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—
    (β).
    Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—

    And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,

    not yet long, Ov. H. 8, 79.—
    7.
    Tum etiam.
    (α).
    Followed by si or cum, even if, even when:

    atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,

    Ter. Ad. 5, 3, 65:

    qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,

    Cic. Tusc. 1, 19, 45.—
    (β).
    Then also, then too, besides:

    tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—
    8.
    Tum quoque.
    (α).
    Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;

    nam tum quoque lumen Exsilit,

    Lucr. 6, 162:

    tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,

    Cic. Prov. Cons. 11, 28:

    tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,

    Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—
    (β).
    Even then, = etiam tum (rare):

    et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,

    Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—
    (γ).
    In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:

    quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,

    Liv. 42, 62, 7. —
    (δ).
    = sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;

    9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,

    Just. 2, 9, 18.—
    9.
    Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:

    nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,

    id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:

    tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,

    id. Div. 1, 52, 118:

    ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,

    id. Or. 1, 27, 123.—
    C.
    Tum with co-ordinating particles.
    1.
    Tum autem.
    (α).
    = praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;

    tum autem sunt alii qui te volturium vocant,

    Plaut. Trin. 1, 2, 64:

    oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,

    id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:

    tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,

    Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—
    (β).
    = tum... tum:

    visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?

    Cic. Leg. 1, 5, 15.—
    (γ).
    = eo tempore, with autem as connective:

    tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,

    Plaut. Cist. 1, 3, 25:

    tum autem ex omnibus montibus nives proluit,

    Caes. B. C. 1, 48.—
    (δ).
    But in this instance:

    uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,

    Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—
    2.
    For tum etiam, v. B. 7. b.—
    3.
    Tum praeterea:

    nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,

    Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—
    4.
    Tum porro:

    tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,

    Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—
    D.
    Quid tum?
    1.
    In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:

    quid tum postea?

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—
    2.
    In imitation of a dialogue:

    at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?

    Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—
    3.
    As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—
    E.
    Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:

    tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,

    Just. 31, 2, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > tum

  • 77 as

    as, assis, m. (nom. assis, Don. ad Ter. Phorm. 1, 1, 9, and Schol. ad Pers. 2, 59; old form assārĭus, ii, m.; and in the gen. plur. assariūm, Varr. L. L. 8, § 71 Müll.; Charis. p. 58 P.) [heis, Dor. ais, Tarent. as, Hinter].
    I.
    In gen., unity, a unit; as a standard for different coins, weight, measure, etc. (in Vitr. 3, 1, p. 61 Rode, perfectus numerus, the perfect number, fundamental number), acc. to the duodecimal system, divided into 12 parts, or uncias, with the following particular designations: uncia = 1s./12 duodecima (sc. pars) sextans = 2/12 = 1s./6 sexta quadrans = 3/12 = 1s./4 quarta, also teruncius or triuncis triens = 4/12 = 1s./3 tertia or quincunx = 5s./12 sextans cum quadrante semissis s. semis = 6/12 = 1s./2 dimidia septunx = 7s./12 quadrans cum triente bessis s. bes = 8/12 = 2/3, for beis s. binae partes assis. dodrans = 9/12 = 3s./4 terni quadrantes dextans s. decunx = 10/12 = 5s./6 quini sextantes deunx = 11s./12 undecim unciaeThe uncia was again divided into smaller parts: semuncia = 1/2 uncia = 1/24 assis. duella = 1/3 uncia = 1/36 assis. sicilicus (-um) = 1/4 uncia = 1/48 assis. sextula = 1/6 uncia = 1/72 assis. drachma = 1/8 uncia = 1/96 assis. hemisecla = 1/12 uncia = 1/144 assis. scripulum = 1/24 uncia = 1/288 assis.The multiples of the as received the following designations: dupondius = 2 asses. tripondius s. tressis = 3 asses. (quadressis) = 4 asses. quinquessis = 5 asses. sexis (only in the connection decussissexis in Vitr. 1. c.) = 6 asses. septissis = 7 asses. octussis = 8 asses. nonussis (novissis?) = 9 asses. decussis = 10 asses. bicessis = 20 asses. tricessis = 30 asses, and so on to centussis = 100 asses. (Cf. Varr. L. L. 5, § 169 sq. Müll.)
    II.
    Esp.
    A.
    1.. As a copper coin, the as was, acc. to the ancient custom of weighing money, originally a pound (asses librales or aes grave), of the value of about 8 8 d. /89, or 16 2/3 cents, and was uncoined (aes rude) until Servius Tullius stamped it with the figures of animals (hence pecunia, from pecus); cf. Varr. R. R. 2, 1, 9; Plin. 33, 3, 13, § 42 sqq. In the first Punic war, on account of the scarcity of money, the as was reduced to a sixth part of its original weight, i. e. two ounces; hence asses sextantarii (of the value of about 1 103 d. /297, or 2.8 cents), and the state gained five sixths. In the second Punic war, and the dictatorship of Fabius, the as was again reduced one half, to one ounce; hence asses unciales, about equal to 200 d. /297, or 1.4 cents. Finally, the Lex Papiria (A.U.C. 563, B.C. 191) reduced the as to half an ounce; hence asses semiunciales = 100 d. /297, or 7.9 1/3 mills, which continued as a standard even under the emperors. In all these reductions, however, the names of coins remained, independent of the weight of the as: uncia, sextans, quadrans, etc.; cf. Grotef. Gr. II. p. 253 sq.—From the small value of the as after the last reduction, the following phrases arose: quod non opus est, asse carum est, Cato ap. Sen. Ep. 94:

    Quod (sc. pondus auri) si comminuas, vilem redigatur ad assem,

    Hor. S. 1, 1, 43:

    viatica ad assem Perdiderat,

    to the last farthing, id. Ep. 2, 2, 27:

    ad assem impendium reddere,

    Plin. Ep. 1, 15:

    rumores Omnes unius aestimemus assis,

    Cat. 5, 3:

    Non assis facis?

    id. 42, 13.—Hence,
    2.
    The proverbs,
    a.
    Assem habeas, assem valeas, your worth is estimated by your possessions, Petr. 77, 6:

    crumena plena assium,

    Gell. 20, 1.—
    b.
    Assem elephanto dare, to give something (as a petition, and the like) with trembling to a superior (a metaphor derived from trained elephants, which, after playing their parts, were accustomed to take pay for themselves, which was given them with fear by the multitude; cf. Plin. 8, 5, 5, § 14), Augustus ap. Quint. 6, 3, 59, and Macr. S. 2, 4; Varr. ap. Non. p. 531, 10 sq.—
    B.
    In inheritances and other money matters, where a division was made, the as, with its parts, was used to designate the portions. Thus haeres ex asse, sole heir; haeres ex semisse, he who receives one half of the inheritance; haeres ex dodrante, he who receives three fourths; and so, haeres ex besse, triente, quadrante, sextante, etc.;

    ex semiunciā, ex sextulā, ex duabus sextulis, etc.,

    Dig. 28, 5, 50; 34, 9, 2; Suet. Caes. 83; Cic. Caecin. 6 et saep.:

    Nerva constituit, ut tu ex triente socius esses, ego ex besse,

    Dig. 17, 2, 76:

    bessem fundi emere ab aliquo,

    ib. 26, 21, 2, § 39:

    quadrans et semissis fundi,

    ib. 6, 1, 8 al.;

    hence, in assem, in asse, or ex asse,

    in all, entirely, completely, Dig. 36, 45:

    vendere fundum in assem,

    ib. 20, 6, 9; so Col. 3, 3, 8 and 9:

    in asse,

    id. 2, 12, 7:

    sic in asse flunt octo menses et dies decem,

    id. 2, 12, 7:

    ex asse aut ex parte possidere,

    Dig. 2, 8, 15; Sid. Ep. 2, 1; 6, 12; 8, 6 al.—
    C.
    As a measure of extent.
    a.
    An acre, acc. to the same divisions as above, from scripulum to the as, Col. 5, 1, 9 sq.:

    proscindere semissem, iterare assem,

    Plin. 18, 19, 49, § 178.—
    b.
    A foot, Col. 5, 3.—
    D.
    Of weight, a pound, acc. to the same division; cf.

    Fann. Pond. 41: In haec solide sexta face assis eat,

    Ov. Med. Fac. 60.← Mathematicians (v. Vitr. l. c.) called the number 6 perfectus numerus (since 1 + 2 + 3 = 6), and formed, accordingly, the following terminology: 1 = sextans, as a dice-number. unio. 2 = triens.......... binio. 3 = semissis.......... ternio. 4 = bessis (dimoiros)..... quaternio. 5 = quintarius....... quinio. 6 = perfectus numerus.... senio. 7 = ephektos, sex adjecto asse = 6 + 1. 8 = adtertiarius, sex adjectā tertiā = 6 + 2 (epitritos). 9 = sesquialter, sex adjectā dimidiā = 6 + 3 (hêmiolios). 10 = bes alter, sex duabus partibus additis = 6 + 4 (epidimoiros). 11 = adquintarius, sex quinque partibus additis = 6 + 5 (epipentamoiros). 12 = duplio (diplasiôn).

    Lewis & Short latin dictionary > as

  • 78 sisto

    sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

    for steterant,

    Verg. A. 3, 110;

    steterint,

    id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.
    I.
    Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).
    A.
    Causative, with acc.
    1.
    To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

    O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

    Verg. G. 2, 489:

    tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

    id. A. 3, 117 (classis stat;

    v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

    Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

    jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

    plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

    disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

    Stat. Th. 7, 393:

    (equum ligneum) sacratā sistimus arā,

    Verg. A. 2, 245:

    aeternis potius me pruinis siste,

    Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

    victima Sistitur ante aras,

    Ov. M. 15, 132:

    quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

    Verg. A. 8, 85:

    post haec Sistitur crater,

    Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

    cohortes expeditas super caput hostium sistit,

    Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —
    2.
    To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

    terrā sistēre petitā,

    id. ib. 3, 635:

    (vos) facili jam tramite sistam,

    Verg. A. 6, 676:

    ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

    to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

    hic siste patrem,

    Sen. Phoen. 121:

    Annam huc siste sororem,

    Verg. A. 4, 634.—
    3.
    To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

    aciem in litore sistit,

    Verg. A. 10, 309; cf.:

    sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

    Tac. H. 3, 21.—
    4.
    Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

    des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

    Cic. Att. 3, 25:

    te vegetum nobis in Graeciā sistas,

    id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

    hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

    Verg. A. 11, 853.—
    5.
    With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

    supra, 4.): ego vos salvos sistam,

    I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

    omnia salva sistentur tibi,

    all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

    rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

    will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

    neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

    that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

    cum te reducem aetas prospera sistet,

    Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

    tutum patrio te limine sistam,

    will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

    praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

    Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

    Pelasgis siste levem campum,

    Stat. Th. 8, 328:

    modo se isdem in terris victorem sisterent,

    Tac. A. 2, 14:

    operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

    give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—
    b.
    Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

    tempora quod sistant propriis parentia signis,

    id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—
    B.
    As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

    constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

    will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

    ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

    id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

    ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

    to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

    neque posse in terrā sistere terram,

    nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

    at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

    id. 4, 415:

    incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

    to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

    quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

    Ov. M. 1, 307. —
    C.
    As jurid. term.
    1.
    In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

    cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

    Gai. 4, 184:

    fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

    that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

    testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

    id. ib. 6, 25:

    quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

    Liv. 3, 45, 3:

    interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

    Gell. 7, 1, 10:

    si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

    Dig. 2, 11, 11:

    si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

    ib. 2, 9, 5:

    sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

    ib. 2, 9, 6:

    cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

    ib. 2, 6, 4:

    si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

    ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—
    2.
    Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

    vadimonium sistit,

    Cic. Quint. 8, 30:

    ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

    Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—
    D.
    Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

    ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

    Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

    tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

    produce, App. M. 9, p. 227, 14:

    nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 73:

    vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

    Cic. Off. 3, 10, 45. —
    E.
    Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

    sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

    Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

    apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

    the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—
    F.
    Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

    mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

    Tac. A. 15, 72:

    cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

    id. ib. 4 37:

    at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

    id. ib. 15, 18:

    monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

    id. H. 4, 53:

    sistere monumenta,

    Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.
    II.
    Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.
    A.
    Causative (rare;

    perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

    Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

    v. sto),

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

    Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—
    B.
    Neutr., to stand firm, to last, = stare:

    nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

    Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—
    2.
    Neutr., to stand firm, to resist:

    nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

    Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

    donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

    Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.
    III.
    Sistere = to stand still, and to cause to stand still.
    A.
    Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).
    a.
    To stand still:

    solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

    Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

    sistunt amnes,

    Verg. G. 1, 479:

    incurrit, errat, sistit,

    Sen. Herc. Oet. 248.—
    b.
    To remain, stop:

    Siste! Quo praeceps ruis?

    Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

    vis tu quidem istum intra locum sistere?

    will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—
    c.
    Trop., to stop, not to go any farther:

    depunge, ubi sistam,

    Pers. 6, 79:

    nec in Hectore tracto sistere,

    to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—
    d.
    To cease (dub.):

    hactenus sistat nefas' pius est,

    if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—
    B.
    Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).
    1.
    To arrest, stop, check an advancing motion.
    a.
    With gradum:

    plano sistit uterque gradum,

    arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

    siste properantem gradum,

    Sen. Herc. Fur. 772:

    repente sistunt gradum,

    Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—
    b.
    With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

    fugam foedam siste,

    Liv. 1, 12, 5:

    si periculo suo fugam sistere posset,

    id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—
    c.
    Of vehicles, horses, etc.:

    esseda siste,

    Prop. 2, 1, 76:

    equos,

    Verg. A. 12, 355:

    quadrijugos,

    Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—
    d.
    With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

    exercitus iter sistit,

    Tac. H. 3, 50.—
    e.
    With bellum, to halt (cf. infra, D.):

    Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

    Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—
    f.
    Of living objects, in gen.
    (α).
    To arrest their course, make them halt:

    aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

    Tac. H. 2, 23:

    festinantia sistens Fata,

    staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

    non prius se ab effuso cursu sistunt,

    Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

    aliquem cuspide,

    Sil. 1, 382; 1, 163; so,

    cervum vulnere sistere,

    id. 2, 78.—
    (β).
    To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

    ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

    Liv. 1, 37, 3:

    ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

    id. 10, 14, 18:

    nec sisti vis hostium poterat,

    Curt. 5, 3, 11:

    nec sisti poterant scandentes,

    Tac. H. 3, 71; 5, 21. —
    g.
    Trop., to stop the advance of prices:

    pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

    Tac. A. 3, 52.—
    2. a.
    Of water:

    sistere aquam fluviis,

    Verg. A. 4, 489:

    amnis, siste parumper aquas,

    Ov. Am. 3, 6, 2:

    quae concita flumina sistunt,

    id. M. 7, 154:

    sistito infestum mare,

    calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    b.
    Of blood and secretions:

    (ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

    Tac. A. 15, 54:

    sanguinem,

    Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

    haemorrhoidum abundantiam,

    id. 27, 4, 5, § 19:

    fluctiones,

    id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

    nomas,

    id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

    mensis,

    id. 23, 6, 60, § 112:

    vomitiones,

    id. 20, 20, 81, § 213:

    alvum bubus,

    id. 18, 16, 42, § 143:

    alvum,

    stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

    ventrem,

    id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—
    3.
    To arrest the motion of life, make rigid:

    ille oculos sistit,

    Stat. Th. 2, 539.—
    4.
    To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

    querelas,

    Ov. M. 7, 711:

    fletus,

    id. ib. 14, 835:

    lacrimas,

    id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

    minas,

    id. Tr. 1, 2, 60:

    opus,

    id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

    labores,

    id. ib. 5, 490:

    furorem,

    Stat. Th. 5, 663:

    furialem impetum,

    Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

    pace tamen sisti bellum placet,

    Ov. M. 14, 803:

    antequam summa dies spectacula sistat,

    id. F. 4, 387:

    sitim sistere,

    to allay, id. P. 3, 1, 18:

    nec primo in limine sistit conatus scelerum,

    suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

    ruinas,

    to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

    ventum,

    to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

    (motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

    Plin. 2, 82, 84, § 198.—
    5.
    Sistere with intra = to confine, keep within:

    transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

    Tac. H. 2, 11:

    dum populatio lucem intra sisteretur,

    provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —
    C.
    Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).
    1.
    Without a subject, res or a noun of general import being understood:

    quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

    it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

    totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

    Liv. 2, 29, 8:

    si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

    the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

    si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

    id. 3, 9, 8:

    vixque concordiā sisti videbatur,

    that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

    qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

    these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

    qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

    Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—
    2.
    Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

    supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

    Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.
    A.
    Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

    esp., a peregrinus (= hostis),

    Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

    Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

    i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—
    B.
    In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

    status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

    Liv. 39, 13, 8:

    stato loco statisque diebus,

    id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

    stato lustri die,

    Sen. Troad. 781:

    status sacrificii dies,

    Flor. 1, 3, 16:

    statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

    Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

    stato tempore,

    Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

    stata tempora (partus),

    Stat. Achill. 2, 673:

    adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

    Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

    stata quinquennia,

    Stat. S. 5, 3, 113:

    stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

    Fest. p. 264 Lind.:

    proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

    Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

    solemne et statum sacrificium (al. statutum),

    id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

    stata sacra,

    Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

    stata foedera,

    id. ib. 11, 380:

    status flatus,

    Sen. Ben. 4, 28:

    stati cursus siderum,

    Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—
    C.
    Moderate, average, normal:

    inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

    Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

    Lewis & Short latin dictionary > sisto

  • 79 alter

    alter, tĕra, tĕrum, adj. (the measure of the gen. sing. āltĕrĭŭs as paeon primus is supported in good Latin only by examples from dactylic verse (but see alterĭus in trochaic measure, Plaut. Capt. 2, 2, 56), in which īpsĭŭs, īllĭŭs, īstĭŭs, ūnĭŭs, etc., are used as dactyls; on the contr., the regular measure āltĕrīŭs, as ditrochaeus, is sufficiently confirmed by the foll. verses of Enn., Ter., and Ter. Maur.: mox cum alterīus abligurias bona, Enn. ap. Donat. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. 29 Vahl.):

    alterīus sua comparent commoda? ah!

    Ter. And. 4, 1, 4:

    nec alter[imacracute]us indigéns opís veni,

    Ter. Maur. p. 2432 P.;

    and sescupló vel una víncet alter[imacracute]us singulum,

    id. ib. p. 2412 ib.; Prisc. p. 695 ib.; alterius is also commonly used as the gen. of alius, as alīus is little used (v. h. v. fin.).— Dat. sing. f.:

    alterae,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45; Ter. Heaut. 2, 3, 30; Caes. B. G. 5, 27; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10) [a comp. form of al-ius; cf. Sanscr. antara = alius; Goth. anthar; Lith. antras = secundus; Germ. ander; Gr. heteros; Engl. either, other; also Sanscr. itara = alius], the other of two, one of two, the other, ho heteros.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    nam huic alterae patria quae sit, profecto nescio,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45:

    necesse est enim sit alterum de duobus,

    Cic. Tusc. 1, 41, 97:

    altera ex duabus legionibus,

    Caes. B. C. 2, 20: mihi cum viris ambobus est amicitia;

    cum altero vero magnus usus,

    Cic. Clu. 42, 117:

    alter consulum,

    Liv. 40, 59:

    alter ex censoribus,

    id. 40, 52:

    in alterā parte fluminis legatum reliquit,

    on the other side, Caes. B. G. 2, 5; id. B. C. 3, 54:

    si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram,

    Vulg. Matt. 5, 39; 28, 1.—Hence: alter ambove, one or both; commonly in the abbreviation:

    A. A. S. E. V. = alter ambove si eis videretur: utique C. Pansa, A. Hirtius consules alter ambove S. E. V. rationem agri habeant,

    Cic. Phil. 5 fin. Wernsd.; cf. id. ib. 8, 11; 9, 7 fin.; 14, 14 fin.; cf.

    Brison. Form. pp. 218 and 219: absente consulum altero ambobusve,

    Liv. 30, 23: ambo alterve, S. C. ap. Front. Aquaed. 100 fin.
    B.
    Esp.
    1.
    a.. In distributive clauses: alter... alter, the one... the other (cf. alius, II. A.): ho heteros... ho heteros:

    Si duobus praefurniis coques, lacunā nihil opus erit. Cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito, in altero ignis erit,

    Cato, R. R. 38, 9:

    alteram ille amat sororem, ego alteram,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 68; id. Am. 1, 2, 19; 1, 2, 20; Ter. Ad. 1, 2, 50:

    quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit,

    Cic. Planc. 35; so id. Rosc. Am. 6, 16: namque alterā ex parte Bellovaci instabant;

    alteram Camulogenus tenebat,

    Caes. B. G. 7, 59 Herz.:

    conjunxit alteram (cortinam) alteri,

    Vulg. Exod. 36, 10; 36, 22; ib. Joan. 13, 14; ib. Rom. 12, 5.—
    b.
    In same sense, unus... alter, one... the other, as in later Gr. heis men... heteros de: vitis insitio una est per ver, altera est cum uva floret;

    ea optima est,

    Cato, R. R. 41, 1: Phorm. Una injuria est tecum. Chrem. Lege agito ergo. Phorm. Altera est tecum, Ter. Phorm. 5, 8, 90: uni epistolae respondi;

    venio ad alteram,

    Cic. Fam. 2, 17, 6:

    nomen uni Ada, et nomen alteri Sella,

    Vulg. Gen. 4, 19; ib. Matt. 6, 24:

    Erant duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium,

    Nep. Phoc. 3, 1; Liv. 31, 21:

    consules coepere duo creari, ut si unus malus esse voluisset, alter eum coërceret,

    Eutr. 1, 8:

    Duo homines ascenderunt in templum, unus pharisaeus et alter publicanus,

    Vulg. Luc. 18, 10 al. —
    c.
    Sometimes a subst., or hic, ille, etc., stands in the place of the second alter:

    Epaminondas... Leonidas: quorum alter, etc... Leonidas autem, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Vell. 2, 71, 3:

    alter gladiator habetur, hic autem, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    quorum alteri Capitoni cognomen est, iste, qui adest, magnus vocatur,

    id. ib.:

    alterum corporis aegritudo, illum, etc.,

    Flor. 4, 7.—Sometimes
    (α).
    one alter is entirely omitted (cf. alius, II. A.; heteros, L. and S. I. 2.):

    duae turmae haesere: altera metu dedita hosti, pertinacior (sc. altera), etc.,

    Liv. 29, 33:

    hujus lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; or
    (β).
    the form changed:

    dialecticam adjungunt et physicam, alteram quod habeat rationem.... Physicae quoque etc.,

    Cic. Fin. 3, 21, 72, and 3, 22, 73. —Sometimes a further distributive word is added:

    alter adulescens decessit, alter senex, aliquis praeter hos infans,

    Sen. Ep. 66, 39:

    alter in vincula ducitur, alter insperatae praeficitur potestati, alius etc.,

    Amm. 14, 11.—
    d.
    In plur.: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos;

    alteri nulli sunt, alteros non attinget,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    alteri dimicant, alteri victorem timent,

    id. Fam. 6, 3: binas a te accepi litteras; quarum alteris mihi gratulabare... alteris dicebas etc., in one of which,... in the other, id. ib. 4, 14:

    quorum alteri adjuvabant, alteri etc.,

    Caes. B. G. 7, 17: duplices similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. ad Her. 3, 20. —
    e.
    The second alter in a different case:

    alter alterius ova frangit,

    Cic. N. D. 2, 49:

    uterque numerus plenus, alter alterā de causā habetur,

    Macr. Somn. Scip. 2:

    qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant,

    Liv. 5, 11:

    alteri alteros aliquantum attriverant,

    Sall. J. 79, 4; so id. ib. 42, 4;

    53, 7 al. —Also with alteruter: ne alteruter alterum praeoccuparet,

    Nep. Dion. 4, 1.—With unus:

    quom inter nos sorderemus unus alteri,

    Plaut. Truc. 2, 4, 30:

    dicunt unus ad alterum,

    Vulg. Ez. 33, 30:

    ne unus adversus alterum infletur pro alio,

    ib. 1 Cor. 4, 6.—With uterque:

    uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    Cic. Off. 1, 1, 4:

    utrique alteris freti finitimos sub imperium suum coëgere,

    Sall. J. 18, 12.—With nemo, nullus, neuter:

    ut nemo sit alteri similis,

    Quint. 2, 9, 2:

    cum tot saeculis nulla referta sit causa, quae esset tota alteri similis,

    id. 7, prooem. 4:

    neutrum eorum contra alterum juvare,

    Caes. B. C. 1, 1, 3:

    ut neutra alteri officiat,

    Quint. 1, 1, 3.—After two substt., the first alter generally refers to the first subst., and the second to the second:

    Philippum rebus gestis superatum a filio, facilitate video superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus,

    Cic. Off. 1, 26; cf. Plaut. Am. 1, 2, 21; Brem. ad Suet. Claud. 20.—Sometimes the order is reversed: contra nos (summa gratia et eloquentia) raciunt in hoc tempore;

    quarum alteram (i. e. eloquentiam) vereor, alteram (i. e. gratiam) metuo,

    Cic. Quinct. 1; so id. Off. 3, 18; 1, 12; cf. Spald. ad Quint. 9, 2, 6.—
    2.
    As a numeral = secundus, the second, the next, o heteros:

    primo die, alter dies, tertius dies, deinde reliquis diebus etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 7:

    proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus non intermittebas etc.,

    id. Phil. 1, 13 Wernsd.:

    quadriennio post alterum consulatum,

    id. Sen. 9:

    die altero,

    Vulg. Jos. 10, 32: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert (= mensā secundā), Hor. C. 4, 5, 31.—So, alterā die, the next day, têi allêi hêmerai, têi heterai:

    se alterā die ad conloquium venturum,

    Caes. B. C. 3, 19; Vulg. Gen. 19, 34; ib. Matt. 27, 62:

    die altero,

    ib. Num. 11, 32; ib. Jos. 5, 11 al.—So in comparative sense:

    alterā die quam a Brindisio solvit, in Macedoniam trajecit,

    Liv. 31, 14; Suet. Vit. 3:

    intermittere diem alterum quemque oportet,

    every other day, Cels. 3, 23; 3, 13; 4, 12:

    Olea non continuis annis, sed fere altero quoque fructum adfert,

    Col. R. R. 5, 8.—With prepp.:

    qui (Ptolemaeus) tum regnabat alter post Alexandream conditam,

    next after, Cic. Off. 2, 23, 82; so, fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the second or next after him, Verg. E. 5, 49:

    alter ab undecimo jam tum me ceperat annus,

    id. ib. 8, 39.—Hence,
    b.
    Also with tens, hundreds, etc.:

    accepi tuas litteras, quas mihi Cornificius altero vicesimo die reddidit,

    on the twenty-second day, Cic. Fam. 12, 25 Manut.:

    anno trecentesimo altero quam condita Roma erat,

    in the three hundred and second year, Liv. 3, 33:

    vicesima et altera laedit,

    Manil. 4, 466.—
    c.
    So of a number collectively:

    remissarios pedum XII., alteros pedum X.,

    a second ten, Cato, R. R. 19, 2:

    ad Brutum hos libros alteros quinque mittemus,

    Cic. Tusc. 5, 41, 121:

    basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum,

    Cat. 5, 7.—So with the numeral understood: aurea mala decem misi;

    cras altera (sc. decem) mittam,

    a second ten, Verg. E. 3, 71.—Hence,
    d.
    Unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.
    (α).
    For two (as in Gr. heis kai heteros):

    unus et alter dies intercesserat,

    Cic. Clu. 26:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    id. Att. 14, 18:

    et sub eā versus unus et alter erunt,

    Ov. H. 15, 182; so Suet. Tib. 63; id. Calig. 56; id. Claud. 12 (cf. id. Gram. 24: unum vel alterum, vel, cum plurimos, tres aut quattuor admittere).—
    (β).
    More freq. of an indef. number, one and another; and: unusalterve, one or two:

    Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1, 50:

    mora si quem tibi item unum alterumve diem abstulerit,

    Cic. Fam. 3, 9; so id. Clu. 13, 38; 13, 26:

    versus paulo concinnior unus et alter,

    Hor. Ep. 2, 1, 74; so id. S. 1, 6, 102; 2, 5, 24; id. A. P. 15:

    ex illis unus et alter ait,

    Ov. F. 2, 394; id. Am. 2, 5, 22; Petr. 108; Plin. Pan. 45 Schwarz; cf. id. ib. 52, 2; Suet. Caes. 20; id. Galb. 14 al.:

    paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea,

    Tac. G. 6.—
    e.
    Alterum tantum, as much more or again, twice as much (cf. Gr. heteron tosouton or hetera tosauta):

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam potius quam sinam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81; so id. Bacch. 5, 2, 65:

    altero tanto aut sesqui major,

    Cic. Or. 56, 188:

    altero tanto longior,

    Nep. Eum. 8, 5; so Dig. 28, 2, 13:

    numero tantum alterum adjecit,

    Liv. 1, 36; so id. 10, 46; Auct. B. Hisp. 30; Dig. 49, 14, 3 al.—
    f.
    Alteri totidem, as many more:

    de alteris totidem scribere incipiamus,

    Varr. L. L. 8, 24 Müll. —
    g.
    To mark the similarity of one object to another in qualities, etc., a second, another (as in English, a second father, my second self, and the like). So,
    (α).
    With a proper name, used as an appellative (cf. alius, II. G.):

    Verres, alter Orcus,

    Cic. Verr. 2, 4, 50:

    alterum se Verrem putabat,

    id. ib. 5, 33 fin.:

    Hamilcar, Mars alter,

    Liv. 21, 10.—
    (β).
    With a com. noun:

    me sicut alterum parentem observat,

    Cic. Fam. 5, 8:

    altera patria,

    Flor. 2, 6, 42 al. —
    (γ).
    Alter ego, a second self, of very intimate friends (in the class. per. perh. only in Cic. Ep.; cf. ho hetairos, heteros egô, Clem. Al. 450):

    vide quam mihi persuaserim te me esse alterum,

    Cic. Fam. 7, 5:

    me alterum se fore dixit,

    id. Att. 4, 1:

    quoniam alterum me reliquissem,

    id. Fam. 2, 15; Aus. praef. 2, 15.—
    (δ).
    Alter idem, a second self, like heteroi hautoi, Arist. Eth. M. 8, 12, 3 (on account of the singularity of the expression, introduced by tamquam):

    amicus est tamquam alter idem,

    Cic. Lael. 21, 82.—
    3.
    The one of two, either of two, without a more precise designation, for alteruter:

    non uterque sed alter,

    Cic. Ac. 2, 43, 132:

    fortasse utrumque, alterum certe,

    id. Att. 11, 18:

    melius peribimus quam sine alteris vestrūm vivemus,

    Liv. 1, 13:

    nec rogarem, ut mea de vobis altera amica foret,

    Ov. A. A. 3, 520:

    ex duobus, quorum alterum petis, etc.,

    Plin. Ep. 1, 7, 3:

    ex duobus (quorum necesse est alterum verum), etc.,

    Quint. 5, 10, 69:

    ac si necesse est in alteram errare partem, maluerim etc.,

    id. 10, 1, 26; 1, 4, 24; 9, 3, 6 al.—Once also with a negative, neither of two: hos, tamquam medios, [p. 98] nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv. 40, 20, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Another of a class = alius (as opp. to one's self, to another); subst., another, a neighbor, a fellow-creature, ho pelas (so sometimes heteros, Xen. Cyr. 2, 3, 17); cf. Ochsn. Eclog. 90 and 458 (alter designates the similarity of two objects; alius a difference in the objects contrasted): SI. INIVRIAM. FAXIT. ALTERI., Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1:

    qui alterum incusat probri, eum ipsum se intueri oportet,

    Plaut. Truc. 1, 2, 58; id. Am. prol. 84: mox dum alterius abligurias bona, quid censes dominis esse animi? Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 3: qui alteris exitium paret, etc., Att. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39:

    qui nihil alterius causā facit et metitur suis commodis omnia,

    Cic. Leg. 1, 14:

    ut aeque quisque altero delectetur ac se ipso,

    id. Off. 1, 17, 56; 1, 2, 4:

    scientem in errorem alterum inducere,

    id. ib. 3, 13, 55 et saep.:

    cave ne portus occupet alter,

    Hor. Ep. 1, 6, 32 Schmid.:

    nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter,

    id. S. 1, 1, 40; 1, 5, 33:

    canis parturiens cum rogāsset alteram, ut etc.,

    Phaedr. 1, 19:

    nec patientem sessoris alterius (equum) primus ascendit,

    Suet. Caes. 61; id. Tib. 58:

    in quo judicas alterum, te ipsum condemnas,

    Vulg. Rom. 2, 1:

    nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius,

    ib. 1 Cor. 10, 24;

    14, 17: sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero,

    ib. Gal. 6, 4 al. —Hence, alter with a neg., or neg. question and comp., as an emphatic expression (mostly ante-class.; cf.

    alius, II. H.): scelestiorem nullum illuxere alterum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 22:

    scelestiorem in terrā nullam esse alteram,

    id. Cist. 4, 1, 8:

    qui me alter audacior est homo?

    id. Am. 1, 1, 1; id. Ep. 1, 1, 24.—
    B.
    The other, the opposite:

    alterius factionis principes,

    the leaders of the opposite party, Nep. Pelop. 1, 4 (cf. id. ib. 1, 2:

    adversariae factioni): studiosiorem partis alterius,

    Suet. Tib. 11. —
    C.
    In gen., different:

    quotiens te speculo videris alterum,

    Hor. C. 4, 10, 6: abeuntes post carnem alteram (Gr. heteros, q. v. L. and S. III.), Vulg. Jud. 7.—
    D.
    In the lang. of augury, euphem. for infaustus, unfavorable, unpropitious, Fest. p. 6 (v. L. and S. Gr. Lex. s. v. heteros, III. 2.).
    The gen.
    alterius commonly serves as gen. of alius instead of alīus, Cic. Fam. 15, 1, 1; id. Att. 1, 5, 1; 1, 20, 2; Caes. B. G. 1, 36, 1; Sall. C. 52, 8; Liv. 21, 13, 3; 22, 14, 4; 26, 8, 2; 28, 37, 6 al.; Col. 8, 17, 2; 11, 2, 87; 12, 22, 2; Sen. Ep. 72, 10; 102, 3; id. Ben. 4, 3, 1; id. Ot. Sap. 4, 1; id. Brev. Vit. 16, 2; id. Q. N. 2, 34, 1 al.; Quint. 7, 9, 8; 8, 3, 73 al.; Tac. A. 15, 25; id. H. 2, 90; Plin. Ep. 10, 114, 2; Suet. Caes. 61; id. Tib. 58 al.; Gell. 2, 28 al.—It also stands as correlative to alius:

    alius inter cenandum solutus est, alterius continuata mors somno est,

    Sen. Ep. 66, 39:

    cum inventum sit ex veris (gemmis) generis alterius in aliud falsas traducere,

    Plin. 37, 12, 75, § 197; Plin. Pan. 2, 6 (Neue, Formenl. II. p. 216).
    altĕras, adv.
    [alter], for alias, acc. to Paul. ex. Fest. p. 27 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > alter

  • 80 alteras

    alter, tĕra, tĕrum, adj. (the measure of the gen. sing. āltĕrĭŭs as paeon primus is supported in good Latin only by examples from dactylic verse (but see alterĭus in trochaic measure, Plaut. Capt. 2, 2, 56), in which īpsĭŭs, īllĭŭs, īstĭŭs, ūnĭŭs, etc., are used as dactyls; on the contr., the regular measure āltĕrīŭs, as ditrochaeus, is sufficiently confirmed by the foll. verses of Enn., Ter., and Ter. Maur.: mox cum alterīus abligurias bona, Enn. ap. Donat. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. 29 Vahl.):

    alterīus sua comparent commoda? ah!

    Ter. And. 4, 1, 4:

    nec alter[imacracute]us indigéns opís veni,

    Ter. Maur. p. 2432 P.;

    and sescupló vel una víncet alter[imacracute]us singulum,

    id. ib. p. 2412 ib.; Prisc. p. 695 ib.; alterius is also commonly used as the gen. of alius, as alīus is little used (v. h. v. fin.).— Dat. sing. f.:

    alterae,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45; Ter. Heaut. 2, 3, 30; Caes. B. G. 5, 27; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10) [a comp. form of al-ius; cf. Sanscr. antara = alius; Goth. anthar; Lith. antras = secundus; Germ. ander; Gr. heteros; Engl. either, other; also Sanscr. itara = alius], the other of two, one of two, the other, ho heteros.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    nam huic alterae patria quae sit, profecto nescio,

    Plaut. Rud. 3, 4, 45:

    necesse est enim sit alterum de duobus,

    Cic. Tusc. 1, 41, 97:

    altera ex duabus legionibus,

    Caes. B. C. 2, 20: mihi cum viris ambobus est amicitia;

    cum altero vero magnus usus,

    Cic. Clu. 42, 117:

    alter consulum,

    Liv. 40, 59:

    alter ex censoribus,

    id. 40, 52:

    in alterā parte fluminis legatum reliquit,

    on the other side, Caes. B. G. 2, 5; id. B. C. 3, 54:

    si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram,

    Vulg. Matt. 5, 39; 28, 1.—Hence: alter ambove, one or both; commonly in the abbreviation:

    A. A. S. E. V. = alter ambove si eis videretur: utique C. Pansa, A. Hirtius consules alter ambove S. E. V. rationem agri habeant,

    Cic. Phil. 5 fin. Wernsd.; cf. id. ib. 8, 11; 9, 7 fin.; 14, 14 fin.; cf.

    Brison. Form. pp. 218 and 219: absente consulum altero ambobusve,

    Liv. 30, 23: ambo alterve, S. C. ap. Front. Aquaed. 100 fin.
    B.
    Esp.
    1.
    a.. In distributive clauses: alter... alter, the one... the other (cf. alius, II. A.): ho heteros... ho heteros:

    Si duobus praefurniis coques, lacunā nihil opus erit. Cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito, in altero ignis erit,

    Cato, R. R. 38, 9:

    alteram ille amat sororem, ego alteram,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 68; id. Am. 1, 2, 19; 1, 2, 20; Ter. Ad. 1, 2, 50:

    quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit,

    Cic. Planc. 35; so id. Rosc. Am. 6, 16: namque alterā ex parte Bellovaci instabant;

    alteram Camulogenus tenebat,

    Caes. B. G. 7, 59 Herz.:

    conjunxit alteram (cortinam) alteri,

    Vulg. Exod. 36, 10; 36, 22; ib. Joan. 13, 14; ib. Rom. 12, 5.—
    b.
    In same sense, unus... alter, one... the other, as in later Gr. heis men... heteros de: vitis insitio una est per ver, altera est cum uva floret;

    ea optima est,

    Cato, R. R. 41, 1: Phorm. Una injuria est tecum. Chrem. Lege agito ergo. Phorm. Altera est tecum, Ter. Phorm. 5, 8, 90: uni epistolae respondi;

    venio ad alteram,

    Cic. Fam. 2, 17, 6:

    nomen uni Ada, et nomen alteri Sella,

    Vulg. Gen. 4, 19; ib. Matt. 6, 24:

    Erant duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium,

    Nep. Phoc. 3, 1; Liv. 31, 21:

    consules coepere duo creari, ut si unus malus esse voluisset, alter eum coërceret,

    Eutr. 1, 8:

    Duo homines ascenderunt in templum, unus pharisaeus et alter publicanus,

    Vulg. Luc. 18, 10 al. —
    c.
    Sometimes a subst., or hic, ille, etc., stands in the place of the second alter:

    Epaminondas... Leonidas: quorum alter, etc... Leonidas autem, etc.,

    Cic. Fin. 2, 30, 97; so Vell. 2, 71, 3:

    alter gladiator habetur, hic autem, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    quorum alteri Capitoni cognomen est, iste, qui adest, magnus vocatur,

    id. ib.:

    alterum corporis aegritudo, illum, etc.,

    Flor. 4, 7.—Sometimes
    (α).
    one alter is entirely omitted (cf. alius, II. A.; heteros, L. and S. I. 2.):

    duae turmae haesere: altera metu dedita hosti, pertinacior (sc. altera), etc.,

    Liv. 29, 33:

    hujus lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,

    Caes. B. G. 5, 13; or
    (β).
    the form changed:

    dialecticam adjungunt et physicam, alteram quod habeat rationem.... Physicae quoque etc.,

    Cic. Fin. 3, 21, 72, and 3, 22, 73. —Sometimes a further distributive word is added:

    alter adulescens decessit, alter senex, aliquis praeter hos infans,

    Sen. Ep. 66, 39:

    alter in vincula ducitur, alter insperatae praeficitur potestati, alius etc.,

    Amm. 14, 11.—
    d.
    In plur.: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos;

    alteri nulli sunt, alteros non attinget,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    alteri dimicant, alteri victorem timent,

    id. Fam. 6, 3: binas a te accepi litteras; quarum alteris mihi gratulabare... alteris dicebas etc., in one of which,... in the other, id. ib. 4, 14:

    quorum alteri adjuvabant, alteri etc.,

    Caes. B. G. 7, 17: duplices similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. ad Her. 3, 20. —
    e.
    The second alter in a different case:

    alter alterius ova frangit,

    Cic. N. D. 2, 49:

    uterque numerus plenus, alter alterā de causā habetur,

    Macr. Somn. Scip. 2:

    qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant,

    Liv. 5, 11:

    alteri alteros aliquantum attriverant,

    Sall. J. 79, 4; so id. ib. 42, 4;

    53, 7 al. —Also with alteruter: ne alteruter alterum praeoccuparet,

    Nep. Dion. 4, 1.—With unus:

    quom inter nos sorderemus unus alteri,

    Plaut. Truc. 2, 4, 30:

    dicunt unus ad alterum,

    Vulg. Ez. 33, 30:

    ne unus adversus alterum infletur pro alio,

    ib. 1 Cor. 4, 6.—With uterque:

    uterque suo studio delectatus contempsit alterum,

    Cic. Off. 1, 1, 4:

    utrique alteris freti finitimos sub imperium suum coëgere,

    Sall. J. 18, 12.—With nemo, nullus, neuter:

    ut nemo sit alteri similis,

    Quint. 2, 9, 2:

    cum tot saeculis nulla referta sit causa, quae esset tota alteri similis,

    id. 7, prooem. 4:

    neutrum eorum contra alterum juvare,

    Caes. B. C. 1, 1, 3:

    ut neutra alteri officiat,

    Quint. 1, 1, 3.—After two substt., the first alter generally refers to the first subst., and the second to the second:

    Philippum rebus gestis superatum a filio, facilitate video superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus,

    Cic. Off. 1, 26; cf. Plaut. Am. 1, 2, 21; Brem. ad Suet. Claud. 20.—Sometimes the order is reversed: contra nos (summa gratia et eloquentia) raciunt in hoc tempore;

    quarum alteram (i. e. eloquentiam) vereor, alteram (i. e. gratiam) metuo,

    Cic. Quinct. 1; so id. Off. 3, 18; 1, 12; cf. Spald. ad Quint. 9, 2, 6.—
    2.
    As a numeral = secundus, the second, the next, o heteros:

    primo die, alter dies, tertius dies, deinde reliquis diebus etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 7:

    proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus non intermittebas etc.,

    id. Phil. 1, 13 Wernsd.:

    quadriennio post alterum consulatum,

    id. Sen. 9:

    die altero,

    Vulg. Jos. 10, 32: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert (= mensā secundā), Hor. C. 4, 5, 31.—So, alterā die, the next day, têi allêi hêmerai, têi heterai:

    se alterā die ad conloquium venturum,

    Caes. B. C. 3, 19; Vulg. Gen. 19, 34; ib. Matt. 27, 62:

    die altero,

    ib. Num. 11, 32; ib. Jos. 5, 11 al.—So in comparative sense:

    alterā die quam a Brindisio solvit, in Macedoniam trajecit,

    Liv. 31, 14; Suet. Vit. 3:

    intermittere diem alterum quemque oportet,

    every other day, Cels. 3, 23; 3, 13; 4, 12:

    Olea non continuis annis, sed fere altero quoque fructum adfert,

    Col. R. R. 5, 8.—With prepp.:

    qui (Ptolemaeus) tum regnabat alter post Alexandream conditam,

    next after, Cic. Off. 2, 23, 82; so, fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the second or next after him, Verg. E. 5, 49:

    alter ab undecimo jam tum me ceperat annus,

    id. ib. 8, 39.—Hence,
    b.
    Also with tens, hundreds, etc.:

    accepi tuas litteras, quas mihi Cornificius altero vicesimo die reddidit,

    on the twenty-second day, Cic. Fam. 12, 25 Manut.:

    anno trecentesimo altero quam condita Roma erat,

    in the three hundred and second year, Liv. 3, 33:

    vicesima et altera laedit,

    Manil. 4, 466.—
    c.
    So of a number collectively:

    remissarios pedum XII., alteros pedum X.,

    a second ten, Cato, R. R. 19, 2:

    ad Brutum hos libros alteros quinque mittemus,

    Cic. Tusc. 5, 41, 121:

    basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum,

    Cat. 5, 7.—So with the numeral understood: aurea mala decem misi;

    cras altera (sc. decem) mittam,

    a second ten, Verg. E. 3, 71.—Hence,
    d.
    Unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.
    (α).
    For two (as in Gr. heis kai heteros):

    unus et alter dies intercesserat,

    Cic. Clu. 26:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    id. Att. 14, 18:

    et sub eā versus unus et alter erunt,

    Ov. H. 15, 182; so Suet. Tib. 63; id. Calig. 56; id. Claud. 12 (cf. id. Gram. 24: unum vel alterum, vel, cum plurimos, tres aut quattuor admittere).—
    (β).
    More freq. of an indef. number, one and another; and: unusalterve, one or two:

    Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1, 50:

    mora si quem tibi item unum alterumve diem abstulerit,

    Cic. Fam. 3, 9; so id. Clu. 13, 38; 13, 26:

    versus paulo concinnior unus et alter,

    Hor. Ep. 2, 1, 74; so id. S. 1, 6, 102; 2, 5, 24; id. A. P. 15:

    ex illis unus et alter ait,

    Ov. F. 2, 394; id. Am. 2, 5, 22; Petr. 108; Plin. Pan. 45 Schwarz; cf. id. ib. 52, 2; Suet. Caes. 20; id. Galb. 14 al.:

    paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea,

    Tac. G. 6.—
    e.
    Alterum tantum, as much more or again, twice as much (cf. Gr. heteron tosouton or hetera tosauta):

    etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam potius quam sinam, etc.,

    Plaut. Ep. 3, 4, 81; so id. Bacch. 5, 2, 65:

    altero tanto aut sesqui major,

    Cic. Or. 56, 188:

    altero tanto longior,

    Nep. Eum. 8, 5; so Dig. 28, 2, 13:

    numero tantum alterum adjecit,

    Liv. 1, 36; so id. 10, 46; Auct. B. Hisp. 30; Dig. 49, 14, 3 al.—
    f.
    Alteri totidem, as many more:

    de alteris totidem scribere incipiamus,

    Varr. L. L. 8, 24 Müll. —
    g.
    To mark the similarity of one object to another in qualities, etc., a second, another (as in English, a second father, my second self, and the like). So,
    (α).
    With a proper name, used as an appellative (cf. alius, II. G.):

    Verres, alter Orcus,

    Cic. Verr. 2, 4, 50:

    alterum se Verrem putabat,

    id. ib. 5, 33 fin.:

    Hamilcar, Mars alter,

    Liv. 21, 10.—
    (β).
    With a com. noun:

    me sicut alterum parentem observat,

    Cic. Fam. 5, 8:

    altera patria,

    Flor. 2, 6, 42 al. —
    (γ).
    Alter ego, a second self, of very intimate friends (in the class. per. perh. only in Cic. Ep.; cf. ho hetairos, heteros egô, Clem. Al. 450):

    vide quam mihi persuaserim te me esse alterum,

    Cic. Fam. 7, 5:

    me alterum se fore dixit,

    id. Att. 4, 1:

    quoniam alterum me reliquissem,

    id. Fam. 2, 15; Aus. praef. 2, 15.—
    (δ).
    Alter idem, a second self, like heteroi hautoi, Arist. Eth. M. 8, 12, 3 (on account of the singularity of the expression, introduced by tamquam):

    amicus est tamquam alter idem,

    Cic. Lael. 21, 82.—
    3.
    The one of two, either of two, without a more precise designation, for alteruter:

    non uterque sed alter,

    Cic. Ac. 2, 43, 132:

    fortasse utrumque, alterum certe,

    id. Att. 11, 18:

    melius peribimus quam sine alteris vestrūm vivemus,

    Liv. 1, 13:

    nec rogarem, ut mea de vobis altera amica foret,

    Ov. A. A. 3, 520:

    ex duobus, quorum alterum petis, etc.,

    Plin. Ep. 1, 7, 3:

    ex duobus (quorum necesse est alterum verum), etc.,

    Quint. 5, 10, 69:

    ac si necesse est in alteram errare partem, maluerim etc.,

    id. 10, 1, 26; 1, 4, 24; 9, 3, 6 al.—Once also with a negative, neither of two: hos, tamquam medios, [p. 98] nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv. 40, 20, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Another of a class = alius (as opp. to one's self, to another); subst., another, a neighbor, a fellow-creature, ho pelas (so sometimes heteros, Xen. Cyr. 2, 3, 17); cf. Ochsn. Eclog. 90 and 458 (alter designates the similarity of two objects; alius a difference in the objects contrasted): SI. INIVRIAM. FAXIT. ALTERI., Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1:

    qui alterum incusat probri, eum ipsum se intueri oportet,

    Plaut. Truc. 1, 2, 58; id. Am. prol. 84: mox dum alterius abligurias bona, quid censes dominis esse animi? Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25:

    ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,

    Ter. And. 4, 1, 3: qui alteris exitium paret, etc., Att. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39:

    qui nihil alterius causā facit et metitur suis commodis omnia,

    Cic. Leg. 1, 14:

    ut aeque quisque altero delectetur ac se ipso,

    id. Off. 1, 17, 56; 1, 2, 4:

    scientem in errorem alterum inducere,

    id. ib. 3, 13, 55 et saep.:

    cave ne portus occupet alter,

    Hor. Ep. 1, 6, 32 Schmid.:

    nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter,

    id. S. 1, 1, 40; 1, 5, 33:

    canis parturiens cum rogāsset alteram, ut etc.,

    Phaedr. 1, 19:

    nec patientem sessoris alterius (equum) primus ascendit,

    Suet. Caes. 61; id. Tib. 58:

    in quo judicas alterum, te ipsum condemnas,

    Vulg. Rom. 2, 1:

    nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius,

    ib. 1 Cor. 10, 24;

    14, 17: sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero,

    ib. Gal. 6, 4 al. —Hence, alter with a neg., or neg. question and comp., as an emphatic expression (mostly ante-class.; cf.

    alius, II. H.): scelestiorem nullum illuxere alterum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 22:

    scelestiorem in terrā nullam esse alteram,

    id. Cist. 4, 1, 8:

    qui me alter audacior est homo?

    id. Am. 1, 1, 1; id. Ep. 1, 1, 24.—
    B.
    The other, the opposite:

    alterius factionis principes,

    the leaders of the opposite party, Nep. Pelop. 1, 4 (cf. id. ib. 1, 2:

    adversariae factioni): studiosiorem partis alterius,

    Suet. Tib. 11. —
    C.
    In gen., different:

    quotiens te speculo videris alterum,

    Hor. C. 4, 10, 6: abeuntes post carnem alteram (Gr. heteros, q. v. L. and S. III.), Vulg. Jud. 7.—
    D.
    In the lang. of augury, euphem. for infaustus, unfavorable, unpropitious, Fest. p. 6 (v. L. and S. Gr. Lex. s. v. heteros, III. 2.).
    The gen.
    alterius commonly serves as gen. of alius instead of alīus, Cic. Fam. 15, 1, 1; id. Att. 1, 5, 1; 1, 20, 2; Caes. B. G. 1, 36, 1; Sall. C. 52, 8; Liv. 21, 13, 3; 22, 14, 4; 26, 8, 2; 28, 37, 6 al.; Col. 8, 17, 2; 11, 2, 87; 12, 22, 2; Sen. Ep. 72, 10; 102, 3; id. Ben. 4, 3, 1; id. Ot. Sap. 4, 1; id. Brev. Vit. 16, 2; id. Q. N. 2, 34, 1 al.; Quint. 7, 9, 8; 8, 3, 73 al.; Tac. A. 15, 25; id. H. 2, 90; Plin. Ep. 10, 114, 2; Suet. Caes. 61; id. Tib. 58 al.; Gell. 2, 28 al.—It also stands as correlative to alius:

    alius inter cenandum solutus est, alterius continuata mors somno est,

    Sen. Ep. 66, 39:

    cum inventum sit ex veris (gemmis) generis alterius in aliud falsas traducere,

    Plin. 37, 12, 75, § 197; Plin. Pan. 2, 6 (Neue, Formenl. II. p. 216).
    altĕras, adv.
    [alter], for alias, acc. to Paul. ex. Fest. p. 27 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > alteras

См. также в других словарях:

  • different from —  , to, than.  Among the more tenacious beliefs among many writers and editors is that different may be followed only by from. In fact, the belief has no real basis. Different from is, to be sure, the usual form in most sentences and the only… …   Bryson’s dictionary for writers and editors

  • different from — See different from, different than, different to …   Dictionary of problem words and expressions

  • Different from You and Me — (§175) DVD cover with frame shot of Klaus Teichmann and Boris Winkler watching wrestlers Directed by Veit Harlan …   Wikipedia

  • Different from the Others — Directed by Richard Oswald Produced by Richard Oswald Written by Richard Oswald Magnus Hirschfeld …   Wikipedia

  • different from / different than —    Different from is the standard usage when comparing two things: Suzie s sweater is different from Mary s. Don t say, Different than something else …   Confused words

  • different from / different than —    Different from is the standard usage when comparing two things: Suzie s sweater is different from Mary s. Don t say, Different than something else …   Confused words

  • different from, different than, different to — The first two of these expressions are widely used, but different from is preferred by careful, educated writers and speakers: This specimen is different from (not than) that. Unfortunately, but correctly, different from often leads to extra… …   Dictionary of problem words and expressions

  • different from, to, than —    Among the more tenacious beliefs among many writers and editors is that different may be followed only by from. At least since 1906, when the Fowler brothers raised the issue in The Kings English, authorities have pointed out that there is no… …   Dictionary of troublesome word

  • different — 1. Fowler wrote in 1926 that insistence ‘that different can only be followed by from and not by to is a superstition’. It is in fact a 20c superstition that refuses to go away, despite copious evidence for the use of to and than dating back to… …   Modern English usage

  • From the beginnings to Avicenna — Jean Jolivet INTRODUCTION Arabic philosophy began at the turn of the second and third centuries of the Hegira, roughly the ninth and tenth centuries AD. The place and the time are important. It was in 133/750 that the ‘Abbāssid dynasty came to… …   History of philosophy

  • from — [ weak frəm, strong fram ] preposition *** 1. ) given, sent, or provided by someone used for stating who gives or sends you something or provides you with something: You ll have to borrow the money from someone else. She wanted an apology from… …   Usage of the words and phrases in modern English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»