-
61 cursus
ūs m. [ curro ]1) бег, езда, верховая езда (c. celer O, praeceps VP); полёт (c. aĕrius O); плавание (c. longarum navium Cs)aliquem cursu superare H (vincere Pl) — опередить кого-л. в беге2) состязание в беге, ристание, гонки (c. bigarum quadrigarumque Su)3) путь, маршрут, курс, рейс (maritimus C; rectus PJ)mihi c. est per eam provinciam C — мой путь лежит через эту провинцию4) путешествие, поездка ( in Africam VP)5) течение (aquae PJ; amnium fontiumque O)6) истечение, отделение ( sanguinis e naribus CC)7) движение (solis, lunae, siderum C etc.); прохождение (c. vocis per omnes sonos C); ход (rerum C; proeliorum T); направление ( animi C)8) (тж. vitae c. C etc. и c. vivendi C) жизненный путь ( transcurrere cursum suum C); карьера (c. honorum C) -
62 experimentum
experīmentum, ī n. [ experior ]1) проба, (законченный) опыт, практика (crescit audacia experimento PJ)minus valent praecepta, quam experimenta Q — (теоретические) указания менее важны, чем опытные данные2) наглядный довод, основанное на опытах доказательство (hoc maximum est e. C; dare experimenta virtutis VP)e. oculorum capere Pt — воочию убедиться -
63 fabula
I fābula, ae f. [ for ]1) молва, толки, пересуды, сплетниf. sine auctore sparsa Sen — неизвестно кем пущенный слухf. fieri H etc. (тж. in fabulis esse Su и f. jactari O) — стать (быть) предметом толковf. est Pt, AG — говорятquae haec est f.? Pl — в чём тут дело? (что это значит?)2) пустой звук, ничто, небытие (cinis et manes et f. fieri Pers)3) беседа, собеседование, разговор ( fabulae convivales T)lupus in fabulā погов. Ter, C — лёгок на помине4) рассказ, сказание, предание (inseritur hoc loco f. L)5) фабула, сюжет H6) драматическое произведение, пьеса (f. ad actum scaenarum composita Q)II fabula, ae f. [demin. к faba ]бобик Pl -
64 fio
fīo, factus sum, fierī [pass. к facio ]1) возникать, рождаться (nihil f. potest formosior C; fit, quod haud fuerat O)fiat Ter etc. — пусть будет (так), ладно2) делаться, изготовляться ( naves fiunt lĕvi materiā Cs)3) случаться, происходить, совершаться, бывать (fit clamor C, proelium L, commutatio rerum Nep)hoc fit, quod... Cato — это происходит оттого, что...ut (fere) fit (ut f. solet) C, QC etc. — как обыкновенно происходит (бывает)saepe fit (ut) C, CC etc. — часто бывает (что)f. non potest (quin или ut non) C — необходимо, чтобыobviam alicui f. C — идти кому-л. навстречуnon fit sine periclo facĭnus magnum Ter — великих дел, не сопряжённых с опасностями, не бываетquod tibi fieri non vis, altĕri ne feceris Sententia Judaeorum ap. Lampr — не делай другому того, чего ты не хотел бы, чтобы делали тебе4) становиться, делаться (si fortuna volet, fies de rhetore consul J)quid mihi (или de me) fiet? C — что станется со мной?si quid eo factum esset C — если бы с ним приключилось что-л.alicui melius est factum C — кому-л. стало лучшеquicquid est, comiter fiet a me Pl — всякий будет радушно принят мною5) быть назначаемым, избираться (aliquis fit consul, augur C etc.)6) быть уважаемым, цениться (ab aliquo magni, pluris, plurimi, tanti C etc.)7) мат. составлять, равняться (ter multiplicati quinquaginta fiunt centum quinquaginta Aug)8) быть приносимым в жертву (impers. fit diis L)fit aliquā re L — что-л. приносится в жертву. — см. тж. facio -
65 intellego
intel-lego, lēxī (арх. lēgī Lcr, Sl), lēctum, ere1) ощущать, воспринимать, подмечать, замечать (i. ignes O)2)а) познавать, узнавать (ex vultu alicujus aliquid i. Nep; hoc ex litteris tuis intellegendum est C); подразумевать (quem intellegimus sapientem? Sen; haec nobis pax intellegitur C); понимать ( linguam alicujus Pt)intellexti ( = intellexisti) Ter — ты понял, т. е. да, правильноres difficilis intellectu G — трудная для понимания вещь3) мыслить (animum sine corpore i. non posse C)4) знать толк, разбираться (i. aliquem Sen, Q, T etc.; i. in aliquā re C)homo intellegens C — знаток -
66 ipse
a, um (gen. ipsīus, поэт. обычно ipsīus; dat. ipsi, редко ipso, ipsae; superl. ipsissĭmus)1) сам (лично) (ego ipse, vos ipsi, id ipsum C etc.)Caesar singulis legionibus legatos praefecit, i. a dexlro cornu proelium commisit Cs — во главе отдельных легионов Цезарь поставил легатов, а сам повёл бой с правого фланга2) он (сам), глава, хозяин (ср. в просторечии «сам»)incolumes ipsi evaserunt L — (корабль погиб, но) люди спаслись3) сам собой, сам по себе (i. per se C etc.; res ipsa se aperuit Nep; divitiae ipsae neminem beatum reddere possunt Sen)4) целый, полный5) самый, как раз, непосредственноnunc ipsum C, Q (hoc ipso tempore C, Sl etc.) — как раз (именно) теперьad ipsus mane H — вплоть до рассвета;— выраженияi. quoque, (et) i., atque i. C, L, Sen etc. — равным образом, точно так же, тоже, со своей стороныfrater meus Romae est, ego i. quoque propediem Romam proficiscar C — мой брат в Риме, (и) я тоже вскоре отправлюсь в Римnec (neque) i. C, L — также нет, -
67 libido
libīdo, inis f. [ libet ]1)а) желание, влечение, стремление(ex) libidĭne (ad libidĭnem) C, Sl etc. — по желанию (как захочется, по усмотрению)libidinem in aliquā re habere Sl — находить удовольствие в чём-л.l. alicujus rei C etc. — влечение к чему-л. (жажда чего-л.)l. sanguinis T — кровожадностьl. ulciscendi C — мстительностьl. lucri Capit — любостяжание, корыстолюбиеl. dominandi Sl — властолюбиеб) позыв (l. urinae AG)l. est Pl — хочется, угодно2)а) страсть, сладострастие, жажда наслаждений, похоть (libidĭne incensus C)б) распутство, разврат ( vinolentia ac libidines T)3) каприз, прихоть ( libidinem alicujus comprimĕre C)4) произвол (l. in jure dicundo C; libertatem in libidinem vertere Sl)hoc positum est in libidine alicujus C — это зависит от чьего-л. произвола (усмотрения)5) pl. эротические сценки ( in pocŭlis libidines celare PM) -
68 magis
I (superl. maxĭme, арх. maxume) adv. compar. [ magnus ]1) больше, более, в большей степени (m. ratione et consilio, quam virtute, vincere Cs; disertus m., quam sapiens C; quod est m. verisimile Cs)etiam m. C — ещё большеmulto m. C — гораздо большеeo (hoc, tanto) m. C, Cs etc. — тем болееneque eo m. Nep — и всё же (тем не менее) неsolĭto m. L — больше обыкновенногоm. magisque, тж. m. et m., m. ac или atque m., m. m. C, V, Ctl etc. — всё больше и большеin dies (или cottidie) m. Sl C — с каждым днём большеm. minusve PM или m. aut minus Q, Sen — более или менееnon m... quam — столь (так) же как и (non m. mihi, quam tibi C) или так же не... как и (tu non m. aegrotus es, quam ego C) или не столько... сколько (non legibus m., quam naturā C)m. velle Ter, VF — mallealii aliis m. L — наперерыв, наперебой, взапуски2) скорее, вернее (corpus magnum m., quam firmum L; non invideo, miror m. V); лучше, легче ( intellegere C)m. est, ut (quod)..., quam ut (quod) C, Cs etc. — нужно скорее..., чемquo m. inceptum peragat V — чтобы тем верней довершить ей (Дидоне) начатоеII magis, idis f. (греч.)чаша, миска, блюдо PM, Dig -
69 nisi
conj. [ ni + si ]1) если не (memoria minuitur, n. eam excrceas C)2) кроме, разве лишь (quis istud credat, n. stultus? C)non... n. (n... non) — только, лишь (n. victores in castra non revertemur Cs)n. quid necesse erit C — разве уж в случае (крайней) необходимостиn. paret, impĕrat H — если (чувство) не подчиняется, то оно повелеваетn. si (ut, quod, forte) Pl, C etc. — разве только, за исключением, пожалуйnihil aliud n. C — не что иное, какn. hoc mirum est C — разве что считать это чудом, т. е. что же удивительного в том, что...?n. vero si qui est, qui C — кроме, пожалуй, тех, кто -
70 notus
I 1. a, umpart. pf. к nosco2. adj.1) известный, знакомый (hoc mihi notum est C, Sen)aliquid notum habere C — знать что-л.aliquid notum facere alicui C — ставить кого-л. в известность о чём-л.n. animi in aliquem H — известный своим отношением к кому-л.sic n. Ulixes? V — так-то вы знаете Одиссея?2) обычный, привычный ( nota sedes columbarum H)3) известный, знаменитый ( scriptor H)4) близкий, дружелюбный ( voces V)5) общеизвестный, испытанный ( virtus Nep)6) пресловутый, пользующийся дурной славой (mulier C; latrones C)II Notus, ī m. (греч. ; лат. Auster)1) сильный южный ветер (с градом и ливнями) V, O etc.2) поэт. ветер ( tendunt vela noti V)3) буря (n. procellosus O) -
71 oportet
uit, —, ēre impers.1) нужно, следует, надлежит, целесообразноesse (= ĕdere) oportet ut vivas, non vivere ut edas rhH. — нужно есть, чтобы жить, а не жить, чтобы естьnon solum oportet, sed etiam necesse est C — не только целесообразно, но и необходимоalio tempore atque oportuerit Cs — в другое, чем следовало, (в ненадлежащее) время2) должно быть, по-видимому, видноservum te esse oportet nequam Pl — ты, видно, негодный рабincendium oportet fiat Pt — (где-то,) надо думать, пожар -
72 persuadeo
per-suādeo, suāsī, suāsum, ēre1) убеждать, уверять, внушать (alicui de aliquā re или aliquid C, Cs-, etc.)mihi persuadetur C etc. — я убеждаюсьpersuasus sum, mihi persuasum (persuasissimum) est, mihi persuasi C etc., реже (mihi) persuasum habeo Cs, PJ etc. я — убеждён2) побуждать, склонять, уговаривать ( aliquem Pt)mihi persuasum est C или persuasus sum Just — я решил(ся) ( aliquid facere) -
73 placeo
cuī, citum, ēre1) нравиться (alicui C etc.); иметь успех, цениться (p. in tragoediis C; fabula placet Ter)p. sibi C, O, J, Sen, Pt — быть довольным собой, много мнить о себе, но тж. Pt много позволять себеvictrix causa diis placuit, sed victa Catoni Lcn — боги были на стороне победителей, Катон же — на стороне побеждённыхplacitus amor V — сердечное влечение, пламенная любовь2) impers.placet, bene facitis Pl — согласен, вы правыsi placet C — если (вам, тебе) угодноplacitum est, ut reverteretur Pompejus C — постановили, чтобы Помпей вернулсяminons pallium addicere placuit Pt — было решено продать плащ подешевле3) impers. placet кажется, представляется, существует мнениеplacet Carneădi, duo esse genera visorum C — Карнеад полагает (того мнения), что существует два рода явлений -
74 propono
prō-pōno, posuī, positum, ere1) ставить впереди, выставлять (vexillum Cs; signum pugnae L); вывешивать ( edictum Su)p. aliquid oculis (ante oculos или in conspectum) C — показывать что-л.p. aliquid Su (venale C) — выставить что-л. на продажу (объявить о продаже чего-л.)animo aliquid p. L — вообразить (представить себе) что-л.2) объявлятьp. aliquid populo (in publicum или in publico) C — объявить о чём-л. публично, обнародовать что-л.3) предлагать (remedia morbo Nep; p. alicui quaestionem Nep); обещать (p. militibus praemia C)4) pass. proponi предвидеться (summa difficultas proponĭtur C)5) подвергать (telis fortunae vita proposita C)6) грозить, угрожать (improbis poenam p. C)7) представлять, воображать ( animo vim fortunae L)p. sibi aliquem ad imitandum C — поставить кого-л. себе в примерsibi spem p. alicujus rei bAl — льстить себя надеждой на что-л.8) задумывать, затевать, предпринимать ( iter Cs)p. aliquid animo Cs — задумать что-л. (решиться на что-л.)mihi propositum est hoc facere C — я решил это сделатьnihil erat propositum ad scribendum C — писать было не о чёмomni huic sermoni propositum est, ut... C — смысл всей этой речи состоит в том, чтобы...9) излагать, рассказывать (p. rem gestam Cs; de aliquā re Cs)aliquid pro certo p. Cs — утверждать что-л.10) устанавливать, постановлять, принимать (propositum consilium C)11) называть, упоминать ( viros notissimos C) -
75 Conscientia mille testes
Совесть - тысяча свидетелей.Латинская поговорка.Квинтилиан, "Обучение оратора", V, 11, 41: Ea quoque, quae vulgo recepta sunt, hoc ipso, quod incertum auctorem habent, velut omnium fiunt, quale est: "Ubi amici, ibi opes" et "conscientia mille testes" et apud Ciceronem: "pares autem, ut est in vetere proverbio, cum paribus maxime congregantur": neque enim durassent haec in aeternum nisi vera omnibus viderentur. "Что говорится в народе, то, не имея определенного автора, становится как бы общим достоянием, например: "у кого друзья, у того богатство", и "совесть - тысяча свидетелей", и у Цицерона "равные, по старинной поговорке, более всего сходятся с равными".Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Conscientia mille testes
-
76 Digito monstrāri
тж. Monstrāri digitoКогда на тебя указывают пальцем.Персий, "Сатиры", I, 28:Át pulchrúm (e)st digitó monstrár(i) et dícier: híc est. "Ведь прекрасно, когда на тебя указывают пальцем и говорят: вот он".ср. Гораций, "Оды", IV, 3, 21-24 (обращение к Музе):Tótum múneris hóc tuí (e)st,Rómanáe fidicén lyrae:Quód spir(o) ét placeó, sí placeó, tuúmst.Только тебе я обязан тем, что на меня встречные показывают пальцем ["Показывать на кого-нибудь пальцем" могло быть у римлян так же, как у нас, и выражением резкого осуждения. Например, у Овидия ("Любовные элегии", III, 6, 77) соблазненная Марсом весталка Илия говорит: Quid moror et digitis designor adultera vulgi? "Зачем я еще терплю, что на меня как на прелюбодейку показывают пальцами в народе?" - авт. ] как на римского поэта. Если я дышу, если я нравлюсь, то это твой дар".Она [ Мария Башкирцева ] с неумолимой жаждой добивалась того, чтобы на нее указывали пальцами и говорили: "вот она": digito monstrari et dicier: haec est. (У. Э. Гладстон, Мария Башкирцева.)Мало кого посвятил я в свою тайну: мало кто знал о том, что я сочиняю повести, и, надо полагать, повести эти едва ли увидят свет при жизни их автора. Но если бы даже их напечатали, я не стал бы стремиться к известности, digito monstrari. (Вальтер Скотт, Ламмермурская невеста.)Мы стремимся покинуть Скарборо вследствие чрезмерной чувствительности нашего сквайра, которому нетерпима мысль быть praetereuntium digito monstratus. (Тобайас Смоллетт, Путешествие Хамфри Клинкера.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Digito monstrāri
-
77 agere
1) гнать, вести, ехать, animalia (1. 235. D. 50, 16), jumentum, vehiculum (1. 1 pr. 7 D. 8, 3);ire agere (1. 9. D. 8, 1. 1. 2 § 5. 1. 4 § 1. D. 45, 1);
jus eundi et agendi (1. 2 § 21. D. 43, 8);
2) вести, проводить, ag. custodiam sine vinculis (1. 8. D. 48, 3);agere navem, ratem (1. 1. pr. D. 43, 14), aguam (1. 1. § 5. D. 43, 21), radioes, пускать корни (1. 7 § 2. 13. D. 41, 1).
ag. annum (1. 74. § 1. D. 36, 1. 1. 15 § 6. D. 48, 5);
3) быть где, жить, проживать, оставаться, in provincia (1. 62 pr. D. 18, 1), apud hostes (1. 44. § 7. D. 41, 3), ип fuga (1. 50 § 1. D. 41, 2), in militia (1. 24 § 1. D. 49, 1), circa latus Principum. (1. 30 pr. D. 27, 1), in magistratu, potestate (1. 8 D. 48, 2), in patria potest. (1. 6 C. 4, 28), in furore (1. 8 D. 1, 6), in reatu (1. 25. D. 48, 19). 4) действовать, именно с целью установить, изменить или прекратить какое-нибудь юридическое отношение;ag. diem supremum anni (1. 1. D. 40, 1).
actum, такое действие лица (1. 19. D. 50, 16);
agi fierique (1. 1 § 1. D. 3, 4);
acta, facta gestaque (1. 2 § 1. D. 42, 7);
actum contractumve (1. 2 § 1. D. 4, 5); (1. 5. D. 50, 17);
sub curatore agere (1. 77. § 14. D. 31);
contractum agere, заключать договор (1. 4 § 2. D. 40, 1); особ. обозн. действительную волю лица, совершающего акт, цель юридического действия, potius id, quod actum, quam id, quod dictum sit, sequendum est (1. 6 § 1. D. 18, 1);
servandum, quod actum est (1. 2 § 1. D. 18, 4);
aliud simulatur, aliud agitur (1. 1 § 2. D. 4, 3);
guod agitur in contrahendo (1. 3. D. 12, 1);
actum inter contrahentes (1. 38 pr. D. 17, 1);
hoc agitur, agi videtur in stipulationibus etc. (1. 2 § 1. D. 18, 4. 1, 1 § 4. D. 46, 5);
5) действовать, pro libero, servo (1. 10. D. 40, 12), ut civis (1. 32. D. 49, 14). 6) поступать с кем, clementer ag. cum aliquo (1. 14 § 1. D. 4, 2). 7) сделать, исполнить (1. 15. § 2. D. 48, 5);quid actum sit s. quid acti sit, что именно стороны имели в виду при совершении юридического акта (1. 27. D. 34, 5. 1. 41 pr. D. 45, 1).
8) заботиться, хлопотать, обращать внимание на (1. 1 pr. D. 4, 7. 1. 1 § 1. D. 27, 2. 1. 1 § 10. D. 39, 1). 9) управлять, исполнять, вести, rempublicam (1. 35. § 8. D. 4, 6), tutelam (1. 37 § 2. D. 26, 7), rationes (1. 40 § 3. D. 40, 7), libellos (l. 12. D. 20, 5), mensuram agri (1. 2. D. 11, 6), curas (1. 2. C. 12, 23), causam, вести спор, судиться (1. 5 § 1. D. 5, 3. 1. 14. D. 22, 3. 1. 14 pr. 1. 20 § 1. D. 49, 1), litem (1. 31 § 2. D. 3, 5), judicium (1. 20. § 4. 1. 40. 55. D. 10, 2), appellationem (1. 13. C. 2, 13). 10) вчинять, предъявлять иск (1. 1 § 2. 1. 46. § 1. D. 3, 3. 1. 21. D. 22, 3. 1. 1. D. 44, 1. I. 42. D. 50, 17);nihil agere (1. 6 § 6. D. 3, 5. 1. 15 pr. D. 8, 1. 1. 3. § 3. 34. D. 8, 3. 1. 2. D. 13, 7. 1. 1. 7. pr. D. 18, 5. 1. 34 pr. D. 20, 1. 1. 9 pr. 1. 11. § 9. 1. 49. D. 24, 1. l. 13 § 1. 1. 25 § 14. D. 29, 2. 1. 24 pr. D. 36, 2. 1. 1 § 12. 31. D. 44, 7. 1. 76. D. 46, 3).
agens, истец (1. 12 § 1. D. 2, 11. 1. 8. D. 3, 4. 1. 14 § 9. D. 4, 2);
agere, jus sibi esse (1. 62. § 2. D. 21, 2);
11) обвинять кого в, crimen expil. heredit. ag. apud Praef. urb. (1. 3 D. 47, 19). - 12) poenitentiam agere, раскаиваться, жалеть о чем (1. 41. D. 4, 4. - отказаться от реституции); (1. 25. § 14. D. 29, 2. 1. 3 § 10 D. 47, 12). - 13) предъявлять отвод (exceptio) (1. 1. D. 44, 1).ag. in personam, вчинять личный иск (1. 16 § 3. D. 20, 1), per condictionem (1. 15 § 2. D. 12, 6), actione, actionibus (1. 11 pr. D. 2, 1. 1. 23 D. 19, 5).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > agere
-
78 disponere
1) расставлять, размещать (1. 1 § 12 D. 1, 12. 1. l. D. 1, 15). 2) определять, quatenus diximus - sic hoc disponendum est (1. 14 § 10 D. 4, 2);recte Sabinus disposuit, ut diceret (1. 35 § 3 D. 28, 5); постановлять, constitutio, per quam Imperator disposuit (1. 1 pr. C. 7, 7); (1. 4 pr. C. 6. 28);
a testatore dispositum est (1. 114 § 14 D. 30);
disp. libertates (1. 26 C. 6, 23);
disp. bona, распоряжаться (§ 3 J. 3, 10), familiam (1. 7 D. 33, 5).
Латинско-русский словарь к источникам римского права > disponere
-
79 ius
1) право, a) в объективном смысле б) обнимает собой правила и нормы, определяющие порядок совместной жизни людей - это, так сказать, norma agendi, Rechtsordnung, Gesetz, Ge und Verbot): iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere (1. 10 § 1 D. 1, 1. 1. 40 D. 1, 3. 1. 2 D. 1, 4. 1. 32 pr. D. 1, 3. 1. 6 § 1 D. 1, 1. cf. § 3. 9 J. 1, 2);ius naturale, gentium, civile;
ius legitimum, solenne - honorarium, praetorium;
ius publicum - privatum;
iuris auctoritas (см. s. 3.), ratio (см.), forma (см. 1. e.);
observatio et lex iuris (1. 14 pr. D. 29, 7);
iuris ignorantia, error (см.), dubitatio (1. 85 § 2 D. 50, 17. 1. 2 § 43. D. 1, 2. 1. 2 § 11 eod. 1. 9 D. 1, 3);
quid iuris sit? (1. 11 D. 18, 6. 1. 7 § 2 D. 20, 5. 1. 18 pr. D. 24, 1. 1. 30 D. 26, 2);
id iuris est (1. 5 D. 13, 7);
hoc s. eo iure utimur (1. 4 D. 2, 15. 1. 7 D. 28, 2. 1. 4 pr. D. 28, 6. 1. 152 pr. D. 50, 17);
iure (non) valere (1. 54 D. 12, 6. 1. 31 pr. D. 39, 5. 1. 8 § 2 D. 29, 7. 1. 31 D. 28, 2. 1. 1 D. 5, 3. 1. 2 § 1 D. 29, 3. 1. 12 § 1 D. 37, 4. 1. 1 D. 28, 3. 1. 5 pr. 1. 24 D. 34, 9. 1. 6 pr. D. 48, 10. 1. 25 pr. 1. 38 D. 1, 7. 1. 3 § 1 D. 26, 2. 1. 39 § 2 D. 26, 7);
iure quaesiti liberi прот. vulgo quaes. (1. 18 D. 38, 2); (l. 34 § 1 D. 23, 2. 1. 100 D. 50, 17. 1. 127 § 5 D. 45, 1);
iure vindicare (1. 56 D. 26, 7. 1. 34 § 1 D. 4, 4. 1. 30 D. 42, 5);
iure solutione liberari (1. 88 D. 46, 3. 1. 60 D. 46, 1);
ipso iure (см. ipse s. c. 1. 19 D. 49, 1. 1. 1 pr. D. 47, 10. cf. 1. 3 D. 1, 1. 1. 5 § 1 D. 9, 2. 1. 1 pr. 1. 20 § 11 D. 39, 1);
iure licito - per iniuriam (1. 3 § 1 D. 4, 2); в) правило, положение, источник права, lege vel quo alio iuri agere etc. (1. 3 D. 1, 14. 1. 131 § 1 D. 5, 16. 1. 5 pr. D. 22, 3. 1. 45 pr. D. 23, 2. 1. 82 D. 50, 17. 1. 52 § 3 D. 2, 14);
ius S Cti inducere (1. 3 § 2 D. 38, 4);
iura condere, reddere, interpretari (§ 8 J. 1, 2. 1. 2. 10. 13. D. 1, 2. 1. 2 § 8 eod.);
scripta iura (1. 35 D. 1, 3. 1. 1 D. 12, 1. 1. 2 D. 29, 1);
vetustatis iura (1. 4 § 2 C. 6, 38); г) право в силу судебного решения, ius facit pronunciatio (1. 50 § 1 D. 30);
ius fieri ex sententia iudicis (1. 17 § 1 D. 5, 2);
si perlusorio iudicio actum sit - an ius faciat iudex? (1. 14 pr. D. 49, 1); д) особ. обоз. ius правило гражд. права против. преторскому праву (Gai. II. 32); отсюда ipso iure, уже по гражд. праву (см. ipse s. 3); (1. 60 D. 41, 1. 1. 1 pr. D. 7, 4. 1. 1 § 1 D. 2, 12). С другой стороны, под ius понимают также преторское право (ius honorarium, praetorium) и ius dicere, statuere, reddere относятся к постановлениям и решениям сановников, которые имели судебную власть (1. 1 D. 2, 1. 1. 10 eod. 1. 14 eod. 1. 18 eod. 1. 20 eod. 1. 1 § 1 D. 2, 3. 1. 2 § 13 D. 1, 2. 1. 26 D. 39, 3. 1. 7 § 2 D. 1, 16. 1. 26 § 4 D. 4, 6. 1, 25 C. 2, 13. 1. 2 § 1 D. 16, 1. 1. 16 D. 1, 18);
ius dicere de capite civis rom. (1. 2 § 23 D. 1, 2);
dies, quibus ius Praetor reddit (1. 1 D. 44, 3. 1. 11 D. 1, 1. 1. 1 § 1 D. 2, 2);
iniquum ius adversus aliq. impetrare (1. 3 pr. eod.); е) наука права: ius est ars boni et aequi (1. 1 pr. D. 1, 1. 1. 1 cit. 1. 1 D. 1, 22. 1. 9 § 4 D. 48, 19. 1. 4 D. 50, 13);
b) в субъективном смысле - есть свободная воля человека, способность свободного действия (facultas agendi, Befugniss, Berechtigung): nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse haberet (1. 54. cf. 1. 160 § 2 D. 50, 17);
nullus videtur dolo (s. vim) facere, qui suo iure utitur (1. 55. 155 § 1 eod. 1. 175 § 1 eod.);
ius suum conservare (1. 41 D. 1; 3);
nihil iuris habere (1. 49 D. 5, 3. 1. 15 D. 40, 4. 1. 15 § 33 D. 39, 2. 1. 181 D. 50, 16. 1. 21 § 1 D. 20, 4. 1. 78 § 4 D. 31. 1. 30 pr. D. 39, 2. 1. 13 § 1. 1. 19 pr. eod. 1. 25 D. 8, 6. cf. 1. 1 § 19 D. 43, 20);
ius in rem habere (1. 20 D. 32. 1. 1 pr. B. 13, 3);
iuris velut possessor (1. 18 § 1 D. 5, 3);
iura praediorum = servitutes (1. 1 § 1 D. 1, 8. 1. 2. 6 D. 8, 2. 1. 3 D. 8, 6. 1. 11 § 3 D. 20, 1. 1. 86 D. 50, 16. 1, 23 eod.);
viam aut aliquod ius fundi emere (1. 20 D. 8, 1);
ius crediti, debiti (1. 12 § 2. 1. 13 D. 4, 2. 1. 21 § 1 D. 29, 5);
us hereditarium (см.);
ius testandi, testamenti faciendi (1. 6 pr. D. 28, 1. 1. 13 § 2 D. 36, 1);
ius donandi, vendendi, concedendi (1. 163 D. 50, 17. 1. 32 D. 23, 2. 1. 4 D. 40, 10. 1. 14 D. 1, 7);
sui iuris persecutio (1. 46 D. 2, 14);
iuris experiundi causa vocare (1. 1 D. 2, 14); обоз. тк. совокупность всех имущественных прав известного лица: succedere, successio in ius demortui, in omne s. universum ius (1. 13 § 1 D. 21, 3. 1. 37 D. 29, 2. 1. 3 pr. D. 37, 1. 1. 11 D. 44, 3. 1. 24 D. 50, 16. 1. 128 § 1 D. 50, 17. 1. 9 § 12 D. 28, 5. § 11 J. 2, 20);
c) = potestas, quaedam personae sui iuris sunt;
quaedam alieno iuri subiectae (pr. J. 1, 8. 1. 1 pr. D. 1, 6. 1. 3 § 3 D. 24, 1. 1. 5 § 6 D. 26, 8. 1. 7 pr. D. 4, 5. 1. 14 § 3 D. 36, 2. 1. 50 pr. § 4 D. 32. 1. 38 pr. D. 38, 2);
proprii i. constitutus (1. 15 C. 5, 3);
d) = status напр. emancipari a patre adoptivo, atque ita pristinum ius recuperare (1. 33 cf. 1. 18 D. 1, 7);
2) = iudicium, суд (как место) (1. 11 D. 1, 1. 1. 4 § 1 D. 11, 1); напр. in ius vocare (tit. D. 2, 4 7);e) = conditio s. 1, causa s. 5.напр. ius actoris deterius facere, прот. in eadem causa sistere (1. 1 § 1 D. 2, 9. 1. 126 D. 50, 16. 1. 15 D. 13, 7. 1. 29 § 2 D. 20, 1. 1. 8 D. 33, 10. 1. 12 § 42 D. 33, 7): f) отношение (1. 12 D. 1, 1. 1. 23 D. 1, 7).
produci (1. 5 § 2 D. 2, 7. 1. 23 § 4 D. 28, 5);
ad quem de ea re ius s. in iure aditum erit (1. 6 D. 2, 12. 1. 2 § 1 D. 16, 1);
in iure sisti (1. 4 pr. D. 2, 4. 1. 1 § 2. 8 D. 3, 1. tit. D. 11, 1);
respondere (1. 26 § 3. 1. 27 § 1 D. 9, 4);
confiteri (1. 1 § 7 D. 38, 5. 1. 29 § 1 D. 39, 5. 1. 56 D. 42, 1);
pecuniam offerre (1. 56 § 1 D. 17, 1);
3) = iudicium, судебное рассмотрение дела, dies, in quibus debent iura differri (1. 7 C. 3, 12)in iure cedere, cessio (см. cedere s. 3. 1. 9 D. 42, 3).
-
80 absum
ab-sum, āfuī (abfuī), (āfutūrūs), abesse1) не быть, не находиться (где-л.), отсутствовать (ab или ex urbe C; ab domo Pl, L; domo et foro C)poena metusque aberant O — (в золотом веке) не существовало ни наказаний, ни страха (перед ними)aliquem absentem rodere H — бранить кого-л. за глазаplurimum a. Nep — часто отлучатьсяabsit invidia verbo погов. L — не сочтите за обиду, не взыщите на слове или (никому) не в обиду будь сказано2) не участвовать, держаться в стороне, не заниматься (bello Cs; publicis consiliis L; a periculis Sl)abest luctamen remo V — грести нетрудноnon facile est a. ab injuria temporis C — нелегко уберечься от бурного воздействия непогоды3) недоставать, не хватать (hoc unum illi afuit C; abest quod avemus Lcr)a. alicui (ab aliquo) C — не помогать кому-л.longe iis fraternum nomen populi Romani afuturum (esse) Cs — (Ариовист заявил, что в таком случае) звание братьев римского народа им нисколько не поможетmultum abest Pythagorae statuam esse Ap — совсем непохоже, чтобы это была статуя Пифагора4)а) тж. перен. отстоять, быть далеко, находиться на (большом) расстоянии ( a naturā ferarum C)a. ab urbe mille passus C — находиться в тысяче шагов от городаa. a cuitu atque humanitate provinciae Cs — быть удалённым от культурной жизни и образованности (Галльской) провинцииid enimvero hinc nunc abest Ter — это дело дальнее (т. е. теперь об этом нечего и думать)a. a culpa C — не быть виновнымa. a reprehensione alicujus rei C — не заслуживать упрёка в чём-л.a. a consilio fugiendi C — быть далёким от мысли о бегствеб) безл.istos tantum abest ut ornem, ut effici non possit, quia eos oderim C — я настолько далёк от того, чтобы их восхвалять, что (напротив) не в состоянии их не ненавидетьpaulum (haud multum) afuit, quin hostes vincerentur Cs — неприятели едва не были побеждены5) не быть свойственным, не подходить, быть чуждымquod certe abest a tua virtute Brutus ap. C — что, конечно, несовместимо с твоей доблестьюnihil a me abest longius crudelitate C — нет свойства более мне чуждого, чем жестокость
См. также в других словарях:
Hoc est — (lat., abbrev. h. e.), so v.w. das ist … Pierer's Universal-Lexikon
Hŏc est — (lat., abgekürzt h. e.), das ist, das heißt … Meyers Großes Konversations-Lexikon
hoc est — [hoɔ ] <lat. > (veraltet) das ist; Abk.: h. e … Das große Fremdwörterbuch
hoc est — hoc ẹst 〈Abk.: h. e.〉 das ist, das heißt [lat.] * * * học ẹst [lateinisch], Abkürzung h. e., veraltet für: das ist, das heißt. * * * học ẹst [lat.] (bildungsspr. veraltet): das ist; Abk.: h. e … Universal-Lexikon
hoc est — học ẹst 〈Abk.: h. e.〉 das ist, das heißt [Etym.: lat.] … Lexikalische Deutsches Wörterbuch
Lexicon hoc est Dictionarium ex sermone latino in hispaniensem — El Lexicon hoc est Dictionarium ex sermone latino in hispaniensem, más conocido como Diccionario latino español es un diccionario bilingüe latín español obra del humanista español Elio Antonio de Nebrija publicado en Salamanca en 1492. El… … Wikipedia Español
Hoc est Christum cognoscere, beneficiis eius cogni — (лат. чтобы познать Христа, необходимо познать Его блага) формулировка, данная Филиппом Меланхтоном (1497 1560) для указания на личностный характер Христа как Господа и Спасителя … Вестминстерский словарь теологических терминов
Hoc anno — Hoc anno, lat., in diesem Jahre; hoc est, das heißt; h. habet, er hat es, es ist mit ihm aus; h. loco, an diesem Orte; h. sensu, in diesem Sinne; h. tempore, dermalen … Herders Conversations-Lexikon
scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem — /sayriy liyjiyz non hok est varba iyeram taniriy sed vim aek powtasteytam/ To know the laws is not to observe their mere words, but their force and power [that is, the essential meaning in which their efficacy resides] … Black's law dictionary
hoc — HOC. s. m. (L H s aspire.) Sorte de jeu de cartes. Joüer au hoc. On dit fig. Cela m est hoc, pour dire, Cela m est assuré … Dictionnaire de l'Académie française
HOC age — apud Rom. cum Cos. auspicaretur, ac immolaret, clarâ voce a Praecone acclamabatur, ut adstantes officii admonerentur, teste Plutarch. in Numa. Quam proin Cassius Chaerea, coniuratorum in Caium Caes. Princeps, suis resleram dedit, quasi victimam… … Hofmann J. Lexicon universale