aliquid+ad+se+ipsum+c

firmus, a, um, adj. [Sanscr. dhar-, dharā-mi, hold, support; Gr. thra-, thrê-sasthai, to sit down, thrênus, thronos; cf.: frētus, frēnum], firm (in opp. to frail, destructible), steadfast, stable, strong, powerful (freq. and class.; esp. in the trop. sense; syn.: constans, stabilis, solidus).

Lit.:

nos fragili vastum ligno sulcavimus aequor: Quae tulit Aesoniden, firma carina fuit,

Ov. P. 1, 4, 35:

robora,

Verg. A. 2, 481:

arbor,

Ov. A. A. 2, 652:

vincula,

id. F. 1, 370:

janua,

i. e. shut fast, id. Am. 2, 12, 3; cf.

sera,

id. P. 1, 2, 24:

solum,

Curt. 5, 1:

firmioris testae murices,

Plin. 9, 33, 52, § 102: sunt et Amineae vites, firmissima vina. Verg. G. 2, 97:

firmo cibo pasta pecus,

strengthening, Varr. R. R. 2, 11, 2:

firmius est triticum quam milium: id ipsum quam hordeum: ex tritico firmissima siligo,

Cels. 2, 18:

effice ut valeas, et ut ad nos firmus ac valens quam primum venias,

Cic. Fam. 16, 8, 1 and 2; cf.:

mihi placebat, si firmior esses, etc.,

id. ib. 16, 5, 1:

nondum satis firmo corpore,

id. ib. 11, 27, 1:

hinc remiges firmissimi, illinc inopia affectissimi,

Vell. 2, 84, 2.—With dat.:

area firma templis sustinendis,

Liv. 2, 5, 4:

testa in structura oneri ferendo firma,

Vitr. 2, 8, 19:

adversis,

Tac. Agr. 35 fin.

Trop., firm in strength or durability, also in opinion, affection, etc., fast, constant, steadfast, immovable, powerful, strong, true, faithful:

quae enim domus tam stabilis, quae tam firma civitas est, quae non odiis et discidiis funditus possit everti?

Cic. Lael. 7, 23:

res publica firma atque robusta,

id. Rep. 2, 1 fin.; cf.:

civitas imprimis firma,

Caes. B. G. 5, 54, 2:

Trinobantes prope firmissima earum regionum civitas,

id. ib. 5, 20, 1; cf.

also: Mutina firmissima et splendidissima colonia,

Cic. Phil. 5, 9, 24:

tres potentissimi ac firmissimi populi,

id. ib. 1, 3 fin.; and:

evocatorum firma manus,

id. Fam. 15, 4, 3: Antonius ab equitatu firmus esse dicebatur, strong in cavalry, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15, 2.— With ad and acc.: satis firmus ad castra facienda, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 1:

Chrysippi consolatio ad veritatem firmissima est,

Cic. Tusc. 3, 33, 79:

exercitus satis firmus ad tantum bellum,

Liv. 23, 25, 6; cf.:

cohortes minime firmae ad dimicandum,

Caes. B. G. 7, 60, 2; Sall. H. 4, 62, 16.— With contra: Jugurtha nihil satis firmum contra Metellum putat, Sall. J. 80, 1.—With adversus:

firmus adversus militarem largitionem,

Tac. H. 2, 82:

firmior adversus fortuita,

id. ib. 4, 51:

adversus convicia malosque rumores,

Suet. Tib. 28.— Absol.:

cum neque magnas copias neque firmas haberet,

Nep. Eum. 3, 3; Caes. B. G. 1, 3, 8; Sall. J. 56, 2:

concordi populo nihil esse immutabilius, nihil firmius,

Cic. Rep. 1, 32:

praesidia firmissima,

id. Fin. 1, 10, 35:

fundamenta defensionis firmissima,

id. Cael. 2, 7:

firmior fortuna,

id. Rep. 1, 17:

constitutio Romuli,

id. ib. 2, 31 (ap. Non. 526, 10):

illud ratum, firmum, fixum fuisse vis,

Cic. Ac. 2, 46, 141:

officii praecepta firma, stabilia,

id. Off. 1, 2, 6; cf.:

opinio, firma et stabilis,

id. Brut. 30, 114:

firma et constans assensio,

id. Ac. 1, 11, 42:

ne in maximis quidem rebus quicquam adhuc inveni firmius,

id. Or. 71, 237:

spem firmissimam habere,

id. Fam. 6, 5, 4; cf.

, transf.: firmior candidatus,

i. e. who has stronger, greater hopes of being elected, id. Att. 1, 1, 2:

litterae,

i. e. containing news that may be relied upon, id. ib. 7, 25; cf. id. ib. 16, 5:

senatum sua sponte bene firmum firmiorem vestra auctoritate fecistis,

id. Phil. 6, 7, 18; cf.:

vir in suscepta causa firmissimus,

id. Mil. 33, 91:

accusator firmus verusque,

id. Div. in Caecil. 9, 29;

with this cf.: vir pro veritate firmissimus,

Plin. Ep. 2, 11, 19:

sunt fortasse in sententia firmiores,

id. Balb. 27, 61:

firmus in hoc,

Tib. 3, 2, 5:

non firmus rectum defendis et haeres,

Hor. S. 2, 7, 26:

firmus proposito,

Vell. 2, 63 fin.; so,

firmissimus irā,

Ov. M. 7, 457: firmo id constantique animo facias licet, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 2:

nunc opus pectore firmo,

Verg. A. 6, 261:

firmi amici sunt (opp.: amici collabascunt),

Plaut. Stich. 4, 1, 16:

firmi et stabiles et constantes (amici),

Cic. Lael. 17, 62:

ex infidelissimis sociis firmissimos reddere,

id. Fam. 15, 4, 14:

non brevis et suffragatoria, sed firma et perpetua amicitia,

Q. Cic. Petit. Cons. 7, 26:

firmissimae amicitiae,

Quint. 1, 2, 20:

fides firma nobis,

Plaut. Capt. 5, 1, 6.—

Poet. with inf.:

fundus nec vendibilis nec pascere firmus,

able, capable, Hor. Ep. 1, 17, 47. —Hence, adv., firmly, steadily, lastingly, powerfully; in two (equally common) forms: firme and firmĭter.

Form firme, Plaut. Mil. 4, 2, 24; id. Trin. 2, 2, 54:

insistere,

Suet. Calig. 26:

firme graviterque aliquid comprehendere,

Cic. Fin. 1, 21, 71; cf.:

satis firme aliquid concipere animo,

id. ib. 2, 2, 6:

continere multa,

Quint. 11, 2, 2:

sustinere assensus suos,

Cic. Fin. 3, 9, 31:

graviter et firme respondere,

Plin. Ep. 6, 13, 3.—

Form firmiter: firmiter hoc tuo sit pectore fixum, Lucil. ap. Non. 512, 20:

nisi suffulcis firmiter,

Plaut. Ep. 1, 1, 77:

insistere,

Caes. B. G. 4, 26, 1:

in suo gradu collocari,

Cic. Rep. 1, 45 fin.: stabilita matrimonia, Cic. Fragm. ap. Non. 512, 23 (Rep. 6, 2 ed. Mos.):

promisisse,

Plaut. Ps. 3, 2 111:

meminisse,

Gell. 13, 8, 2.—

Comp.:

firmius durare,

Plin. 35, 12, 46, § 165:

firmius coire,

Ov. H. 19, 67.—

Sup.:

asseverare,

Cic. Att. 10, 14 fin.:

pulvinus quam firmissime statuatur,

Vitr. 5, 12.

gĕnus, ĕris, n. [= genos, root GEN, gigno, gens], birth, descent, origin; and concr., a race, stock, etc. (cf.: familia, gens, stirps).

Lit.

In gen.: bono genere gnati, Cato ap. Gell. 10, 3, 17; cf.:

ii, qui nobili genere nati sunt,

Cic. Verr. 2, 5, 70, § 180:

amplissimo genere natus,

Caes. B. G. 4, 12, 4:

genere regio natus,

Cic. Rep. 1, 33:

C. Laelius, cum ei quidam malo genere natus diceret, indignum esse suis majoribus, at hercule, inquit, tu tuis dignus,

id. de Or. 2, 71, 286:

genere et nobilitate et pecunia sui municipii facile primus,

id. Rosc. Am. 6, 15:

esse genere divino,

id. Rep. 2, 2:

contempsisti L. Murenae genus, extulisti tuum,

id. Mur. 7, 15:

hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia,

id. Leg. 2, 1, 3; cf. id. Brut. 58, 212; id. Rep. 1, 18:

adulescens, cujus spei nihil praeter genus patricium deesset,

Liv. 6, 34, 11:

in famam generis ac familiae,

Quint. 3, 11, 12; 5, 10, 24:

genus Lentulorum,

id. 6, 3, 67:

Atys, genus unde Atii duxere Latini,

Verg. A. 5, 568:

fortuna non mutat genus,

Hor. Epod. 4, 6:

virginem plebei generis petiere juvenes, alter virgini genere par, alter, etc.,

Liv. 4, 9, 4:

qui sibi falsum nomen imposuerit, genus parentesve finxerit, etc.,

Plaut. Sent. 5, 25, 11.— Plur.:

summis gnati generibus,

Plaut. Most. 5, 2, 20.—

In partic., birth, for high or noble birth (mostly poet.):

cum certi propter divitias aut genus aut aliquas opes rem publicam tenent, est factio,

Cic. Rep. 3, 14: pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 394 Vahl.):

et genus et virtus, nisi cum re vilior alga est,

Hor. S. 2, 5, 8; cf.:

et genus et formam regina pecunia donat,

id. Ep. 1, 6, 37:

non, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas,

id. C. 4, 7, 23:

jactes et genus et nomen inutile,

id. ib. 1, 14, 13; cf.:

cui genus et quondam nomen natique fuissent,

Verg. A. 5, 621:

nunc jam nobis patribus vobisque plebei promiscuus consulatus patet, nec generis, ut ante, sed virtutis est praemium,

Liv. 7, 32, 14; cf. id. 4, 4, 7.

Transf.

Like gens and stirps, a descendant, offspring, child; and collect., descendants, posterity, race ( poet.): neve tu umquam in gremium extollas liberorum ex te genus, Enn. ap. Cic. Or. 46, 155 (Trag. v. 347 Vahl.):

credo equidem, genus esse deorum,

Verg. A. 4, 12:

Uraniae genus, Hymen,

i. e. her son, Cat. 61, 2:

audax Iapeti,

i. e. his son Prometheus, Hor. C. 1, 3, 27:

Jovis,

i. e. Perseus, Ov. M. 4, 609; cf. also Prop. 2, 2, 9; Hor. C. 2, 14, 18:

genus Adrasti,

i. e. Diomede, grandson of Adrastus, Ov. F. 6, 433;

so of a grandson,

id. M. 2, 743; cf.

nepotum,

Hor. C. 3, 17, 4:

Tantali genus,

id. ib. 2, 18, 37:

Danai,

id. ib. 2, 14, 18:

Messi clarum genus Osci,

id. S. 1, 5, 54:

ab alto Demissum genus Aenea,

i. e. Octavianus, as the adopted son of Julius Cœsar, id. ib. 2, 5, 63:

sive neglectum genus et nepotes Respicis auctor,

i. e. the Romans, id. C. 1, 2, 35; cf. ib. 3, 6, 18:

regium genus,

id. ib. 2, 4, 15. —

Of an assemblage of objects (persons, animals, plants, inanimate or abstract things) which are related or belong together in consequence of a resemblance in natural qualities; a race, stock, class, sort, species, kind (in this signif. most freq. in all periods and kinds of writing).

In gen.

Of living things: ne genus humanum temporis longinquitate occideret, propter hoc marem cum femina esse coniunctum, Cic. ap. Col. 12, 1 (Fragm. Cic. 1, 5 Baiter):

quod ex infinita societate generis humani ita contracta res est, etc.,

of the human race, Cic. Lael. 5, 20; cf. id. Rep. 1, 2 fin.:

o deorum quicquid in caelo regit Terras et humanum genus,

Hor. Epod. 5, 2;

for which: consulere generi hominum,

Cic. Rep. 3, 12; cf.:

cum omni hominum genere,

id. ib. 2, 26; Hor. Ep. 2, 1, 7:

solivagum genus,

Cic. Rep. 1, 25: potens vir cum inter sui corporis homines tum etiam ad plebem, quod haudquaquam inter id genus contemptor ejus habebatur, i. e. among the Plebeians, Liv. 6, 34, 5: Graium genus, the Grecian race, Enn. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 149 Vahl.):

virtus est propria Romani generis atque seminis,

Cic. Phil. 4, 5, 13; cf. id. Ac. 2, 27, 86:

Ubii, paulo quam sunt ejusdem generis et ceteris humaniores,

Caes. B. G. 4, 3, 3; cf.

also: impellit alios (Aeduos) iracundia et temeritas, quae maxime illi hominum generi est innata,

race of men, id. ib. 7, 42, 2; so, like gens, of nations, peoples, tribes: ferox, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess. s. v. insolens, p. 241 Lind. (Hist. 1, 14 Gerl.); Liv. 34, 7, 6:

implacidum (Genauni),

Hor. C. 4, 14, 10:

durum ac velox (Ligures),

Flor. 2, 3, 4:

omne in paludes diffugerat,

id. 3, 10, 14:

Graecorum,

Cic. Fl. 4, 9:

Numidarum,

Liv. 30, 12, 18:

genus omne nomenque Macedonum,

id. 13, 44, 6; Nep. Reg. 2:

Italici generis multi mortales,

Sall. J. 47, 1:

Illyriorum,

Liv. 27, 32, 4; 27, 48, 10; 42, 47 fin.:

Scytharum,

Just. 2, 3, 16; Tac. H. 2, 4; Suet. Ner. 37; Vell. 2, 118, 1.—In plur.:

conventus is, qui ex variis generibus constaret,

Caes. B. C. 2, 36, 1:

olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius... est genus hominum, qui se primos esse omnium rerum volunt,

class of men, profession, Ter. Eun. 2, 2, 15 and 17:

firmi et stabiles et constantes (amici), cujus generis est magna penuria,

Cic. Lael. 17, 62:

saepius genus ejus hominis (sc. procuratoris rei publicae) erit in reliqua nobis oratione tractandum,

id. Rep. 2, 29 fin.; cf.:

genus aliud tyrannorum,

id. ib. 1, 44:

judicum genus et forma,

id. Phil. 5, 5, 13:

istius generis asoti,

id. Fin. 2, 8, 23; cf.:

omnium ejus generis poëtarum haud dubie proximus,

Quint. 10, 1, 85:

liberrimum hominum,

id. 10, 12, 2, § 22:

irritabile vatum,

Hor. Ep. 2, 2, 102:

hoc omne (ambubajarum, etc.),

id. S. 1, 2, 2:

hominum virile, muliebre,

Cic. Inv. 1, 24, 35:

equidem fabulam et fictam rem ducebam esse, virorum omne genus in aliqua insula conjuratione muliebri ab stirpe sublatum esse,

Liv. 34, 2, 3:

cedat consulari generi praetorium,

Cic. Planc. 6, 15:

ad militare genus = ad milites,

Liv. 24, 32, 2:

alia militaris generis turba,

id. 44, 45, 13:

castellani, agreste genus,

id. 34, 27, 9 Weissenb. ad loc.— Sing. with plur. predicate:

Ministrantibus sibi omni genere turpium personarum,

Capitol. Ver. 4.—In plur.:

eorum hominum... genera sunt duo,

Caes. B. G. 6, 13, 1:

tria auditorum,

Quint. 3, 4, 6.— Repeated in the relative-clause:

duo genera semper in hac civitate fuerunt... quibus ex generibus,

Cic. Sest. 45, 96.—In the acc., of description (v. Roby's Gram. 2, p. 42 sq.):

quot et quod genus pastores habendi,

of what kind, Varr. R. R. 2, 10, 1:

quod genus ii sunt, etc.,

Auct. Her. 2, 30, 48; cf. in the foll.—

Of animals, plants, etc.: genus altivolantum, the race of birds, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 84 Vahl.); cf.: genu' pennis condecoratum, id. Fragm. ap. Varr. L. L. 5, § 59:

lanigerum, id. Fragm. ap. Paul. ex Fest. s. v. Cyprio, p. 59 Müll.: squamigerum,

Lucr. 1, 162; cf.

piscium,

Hor. C. 1, 2, 9:

silvestre,

Lucr. 5, 1411:

omne ferarum,

id. 5, 1338:

acre leonum,

id. 5, 862:

malefici generis plurima animalia,

Sall. J. 17, 6:

diversum confusa genus panthera camelo,

Hor. Ep. 2, 1, 195:

animantūm propagare genus,

to propagate the race, Lucr. 1, 195:

ad genus faciendum,

Just. 2, 9 fin.:

juxta genus suum,

Vulg. Gen. 1, 11 saep.— Plur.:

quae vero et quam varia genera bestiarum vel cicurum vel ferarum!

Cic. N. D. 2, 39, 99:

piscium genera,

Quint. 5, 10, 21.—In the acc., of description:

porticus avibus omne genus oppletae,

Varr. R. R. 3, 5, 11:

pascuntur omne genus objecto frumento,

id. ib. 3, 6:

boves et id genus pecua,

App. M. 2, p. 115, 4; id. Flor. p. 37. —

Of inanim. and abstr. things, kind, sort, description, class, order, character:

genus ullum materiaï,

Lucr. 2, 304:

cum is (sol) quoque efficiat, ut omnia floreant et in suo quaeque genere pubescant,

Cic. N. D. 2, 15, 41:

naves omni genere armorum ornatissimae,

Caes. B. G. 3, 14, 2:

cibi genus,

id. ib. 4, 1, 9:

cum omni genere commeatus,

Liv. 30, 36, 2:

frugum,

id. 38, 15, 9:

hoc sphaerae genus,

Cic. Rep. 1, 14:

hoc triplex rerum publicarum genus,

id. ib. 2, 23:

regale civitatis,

id. ib.; cf.:

totum regiae civitatis,

id. ib. 2, 29:

novum imperii,

id. ib. 2, 32:

ipsum istud genus orationis exspecto,

id. ib. 1, 24 fin.; cf.: dulce orationis, id. Or. 13, 42:

qua re esset hoc bellum genere ipso necessarium,

id. de Imp. Pomp. 10, 27; cf.:

genus hoc erat pugnae, quo, etc.,

Caes. B. G. 1, 48, 4:

potestas annua (consulum) genere ipso ac jure regia,

Cic. Rep. 2, 32:

genus vitae... genus aetatis,

id. Off. 1, 32, 117:

optimum emendandi,

Quint. 10, 4, 2:

dicendi,

Cic. Off. 1, 1, 3; Quint. 8, 3, 56; 12, 10, 69:

simplex rectumque loquendi,

id. 9, 3, 3:

omnis generis tormenta,

Liv. 32, 16, 10:

praeda ingens omnis generis,

id. 27, 5, 9; so,

omnis generis, with tela,

id. 38, 26, 4;

with naves,

id. 34, 8, 5;

with eloquentia,

id. 39, 40, 7, etc.—Repeated in the relative-clause:

erat haec (ratio) ex eodem genere, quod ego maxime genus ex sociorum litteris reperire cupiebam,

Cic. Verr. 2, 2, 74, § 183.—In plur.:

Caesar haec genera munitionis instituit,

Caes. B. G. 7, 72, 1:

disserere de generibus et de rationibus civitatum,

Cic. Rep. 2, 11; cf. id. ib. 1, 26;

28: genera juris institutorum, morum consuetudinumque describere,

id. ib. 3, 10:

genera furandi,

id. Verr. 2, 2, 7, § 18.—In the acc., of description: omne, hoc, id, quod genus, for omnis, ejus, hujus, cujus generis, of every, of this, of which kind:

sub urbe hortum omne genus, coronamenta omne genus,

Cato, R. R. 8, 2; Varr. R. R. 1, 29, 1:

omne genus simulacra feruntur,

Lucr. 4, 735:

si hoc genus rebus non proficitur,

Varr. R. R. 2, 1, 23; id. L. L. 9, § 110 Müll.; Lucr. 6, 917 and Hor. S. 2, 6, 44:

in id genus verbis,

Varr. L. L. 10, § 79; 8, 7, 108, § 17:

in id genus libris,

Gell. 3, 8, 1:

scis me ante orationes aut aliquid id genus solitum scribere,

Cic. Att. 13, 12, 3:

vitanda sunt illa, quae propinqua videntur: quod genus, fidentiae contrarium est diffidentia, etc.,

for example, id. Inv. 2, 54, 165; so ib. 2, 52, 157; 2, 54, 162; 2, 57, 172; Lucr. 4, 271; 6, 1058:

lege jus est id quod populi jussu sanctum est, quod genus: ut in jus eas cum voceris,

Auct. Her. 2, 13, 19; cf.

ib. sqq.— In gen.: i. q. res or aliquid: ut in omni genere hujus populi (Graeci) consuetudinem videretur imitatus,

in all respects, in everything, Cic. Rep. 2, 20; cf.:

innumerabiles res sunt, in quibus te quotidie in omni genere desiderem,

id. Q. Fr. 2, 2 fin.:

incredibile est, quam me in omni genere delectarit,

id. Att. 16, 5, 2:

medici assiduitas et tota domus in omni genere diligens,

id. ib. 12, 33, 2;

7, 1, 2: qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur,

in any respect whatever, id. de Or. 2, 4, 17:

qua de re et de hoc genere toto pauca cognosce,

id. Q. Fr. 1, 2, 2, § 4.—Adverb.: in genus, in general, generally:

sermones in genus communes,

Gell. 4, 1 fin. —

In partic.

In philos. lang., opp. partes, and comprising them within itself, a general term, logical genus:

genus est id, quod sui similes communione quadam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,

Cic. de Or. 1, 42, 189; cf.: genus est, quod plures partes amplectitur, ut animal;

pars est, quae subest generi, ut equus. Sed saepe eadem res alii genus, alii pars est: nam homo animalis pars est, Thebani aut Trojani genus,

id. de Inv. 1, 22, 32: genus est, quod partes aliquas amplectitur, ut cupiditas;

pars est, quae subest generi, ut cupiditati amor, avaritia,

id. ib. 1, 28, 42; cf.

also: genus est notio ad plures differentias pertinens,

id. Top. 7, 31:

nec vero sine philosophorum disciplina genus et speciem cujusque rei cernere neque eam definiendo explicare nec tribuere in partes possumus, etc.,

id. Or. 4, 16; cf. ib. 33, 117:

formae dicendi specie dispares, genere laudabiles,

id. de Or. 3, 9, 34:

perturbationes sunt genere quatuor, partibus plures,

id. Tusc. 3, 11, 24; cf. ib. 5, 25, 71:

et conjuncta quaeremus, et genera et partes generibus subjectas, et similitudines, etc.,

id. de Or. 2, 39, 166;

opp. species and pars,

Varr. R. R. 3, 3, 3.—

In gram., gender: transversi sunt (ordines) qui ab recto casu obliqui declinantur, ut albus, albi, albo;

directi sunt, qui ab recto casu in rectos declinantur, ut albus, alba, album. Transversorum ordinum partes appellantur casus, directorum genera: utrisque inter se implicatis forma,

Varr. L. L. 10, § 22 Müll.:

quod ad verborum temporalium rationem attinet, cum partes sint quatuor: temporum, personarum, generum, divisionum, etc.,

ib. 9, § 95:

in nominibus tria genera,

Quint. 1, 4, 23:

barbarismum fieri per numeros aut genera,

id. 1, 5, [p. 811] 16;

9, 3, 6: in verbis quoque quis est adeo imperitus, ut ignoret genera et qualitates, etc.,

id. 1, 4, 27.

gĕnus, ūs, v. genu.

gestĭo, ōnis, f. [gero].

A managing, doing, performing (perh. only in the foll. passages;

syn.: actio, administratio): in gestione autem negotii, etc.,

Cic. Inv. 1, 26, 38; cf. id. ib. 2, 12, 39.—

A behaving, acting in any manner, Dig. 11, 7, 14, § 8.

gestĭo, īvi, or ĭi, ītum, 4 (archaic imperf. gestibat, Gell. 15, 2, 1:

gestibant,

Plaut. As. 2, 2, 49), v. n. [2. gestus, I.], to use passionate gestures, to throw one's self about (espec. for joy), to be transported, to exult, to be joyful, cheerful (cf.: exsilio, exsulto): gestit, qui subitā felicitate exhilaratus nimio corporis motu praeter consuetudinem exsultat, Paul. ex Fest. p. 96 Müll.; cf. Serv. Verg. G. 1, 387 (freq. and class.).

Lit.; constr. with abl. or absol.

With abl.:

quorum alter laetitiā gestiat, alter dolore crucietur,

Cic. Fin. 2, 4, 14; cf.:

voluptate nimiā gestire,

id. Off. 1, 29, 102:

inani laetitia exsultans et temere gestiens,

id. Tusc. 5, 6, 16:

Veliterni coloni gestientes otio,

Liv. 6, 36, 1:

cur non gestiret taurus equae contrectatione, equus vaccae,

Cic. N. D. 1, 27, 77; Col. 8, 15, 4:

secundis rebus,

Liv. 45, 19, 7.—

Absol.:

quid est, quod sic gestis?

Ter. Eun. 3, 5, 10; cf. ib. 7:

hac (eloquentiā) deducimus perterritos a timore, hac gestientes comprimimus,

Cic. N. D. 2, 59, 148:

tum gestit aper, cum sese Martia tigris Abstulit,

Val. Fl. 3, 634:

cum laetitia, ut adepta jam aliquid concupitum, efferatur et gestiat,

Cic. Tusc. 4, 6, 12; cf. id. ib. § 13.—

Trop., in speaking, to enlarge at will, to digress:

quapropter historiae nonnumquam ubertas in aliqua exercendi stili parte ponenda, et dialogorum libertate gestiendum,

Quint. 10, 5, 15.—

Transf., to desire eagerly or passionately, to long for; constr. usually with inf., rarely with abl. or absol.

With inf.:

roga, obsecro hercle, gestio promittere,

Plaut. Ps. 1, 1, 114; 4, 6, 11:

machaera, quae gestit stragem facere,

id. Mil. 1, 1, 8:

moecho abdomen adimere,

id. ib. 5, 1, 5:

gestio scire ista omnia,

Cic. Att. 4, 11, 1:

Antonius senatum delere gestit,

id. Phil. 6, 14:

nihil erat, quod Zeno mutare gestiret,

id. Fin. 4, 4, 8:

transfuga divitum Partes linquere gestio,

Hor. C. 3, 16, 24:

fuge, quo descendere gestis,

id. Ep. 1, 20, 5:

quod gestiat animus aliquid agere in re publica,

Cic. Att. 2, 7, 4.—With pass. inf.:

equidem illam moveri gestio,

Plaut. As. 4, 1, 43:

ipsum gestio dari mihi in conspectum,

Ter. Phorm. 2, 1, 30; Plin. Pan. 39, 2; Gell. 16, 13, 4.—

With abl.:

(cygnos) nunc currere in undas, Et studio incassum videas gestire lavandi,

Verg. G. 1, 387.—

Absol.: gestiunt pugni mihi. my fists itch to be at you, Plaut. Am. 1, 1, 167:

dudum scapulae gestibant mihi,

i. e. were longing for the whip, id. As. 2, 2, 49:

inridere ne videare et gestire admodum,

id. Most. 3, 2, 126. [p. 814]

hŏnestus, a um, adj. [honos, honor, qs. furnished or clothed with honor], full of honor, honorable.

Regarded with honor, enjoying respect or consideration, honored, distinguished, honorable, respectable, noble, = honoratus:

qui me honore honestiorem fecit,

Plaut. Capt. 2, 3, 32: cum honos sit praemium virtutis judicio studioque civium delatum ad aliquem;

qui eum sententiis, qui suffragiis adeptus est, is mihi et honestus et honoratus videtur, etc.,

Cic. Brut. 81, 281:

satis honestam honoratamque imaginem fore,

Liv. 36, 40, 9: magnus atque honestus, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 3, 4; cf.:

salvi et honesti,

id. ib. 11, 2, 2:

honestus homo et nobilis,

Cic. Mur. 36, 75:

cum honesto aliquo homine,

id. Fam. 16, 9, 4:

amplae et honestae familiae,

illustrious and honorable families, id. Mur. 7, 15; cf.: homines honestis parentibus ac majoribus nati, id. Fragm. ap. Quint. 11, 1, 85:

bonis parentibus atque honesto loco natus,

id. Tusc. 5, 20, 58:

cum Sabinas honesto ortas loco virgines rapi jussit,

id. Rep. 2, 7:

loco natus honesto,

Caes. B. G. 5, 45, 2:

Polla, Nursiae honesto genere orta,

Suet. Vesp. 1:

equite Romano in primis honesto et ornato,

distinguished, eminent, Cic. Fam. 13, 14, 1; 13, 31, 1:

eques Romanus,

id. ib. 13, 62; cf.:

erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris,

Caes. B. C. 1, 51, 3:

publicani, homines honestissimi atque ornatissimi,

Cic. de Imp. Pomp. 7, 17:

homo honestissimus,

Caes. B. G. 1, 53, 6:

milites honestissimi sui generis,

id. B. C. 1, 20, 1:

virginis honestae vaticinatione,

Suet. Galb. 9 et saep.:

quia deus auctor culpae honestior erat,

Liv. 1, 4, 2:

tam grave, tam firmum, tam honestum municipium,

Cic. Fam. 13, 4, 2:

honestissimus conventus,

Quint. 1, 2, 9:

ut honestiore judicio conflictere?

more honorable, Cic. Quint. 13, 44:

dies honestissimus nobis,

id. Fam. 1, 2, 2:

atque erit illa mihi mortis honesta dies,

Prop. 3 (4), 21, 34:

honesta paupertas,

Vell. 129, 3:

omnium honestarum rerum egens,

not able to live suitably to his rank, Sall. J. 14, 17: honestis manibus omnia laetius proveniunt, i. e. of generals (cf. shortly before:

ipsorum tunc manibus imperatorum colebantur agri),

Plin. 18, 3, 4, § 19.—As substt.

hŏnestĭōres, um, m., men of noble birth:

qui hominem castraverit... sive is servus sive liber sit, capite punitur: honestiores publicatis bonis in insulam deportantur,

Paul. Sent. 5, 23, 13; 1, 21, 4 sq.;

opp. humiliores,

id. ib. 5, 25, 1 sq.; Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 2, 2; 8, 4, 2.—

hŏnestum, i, n., honorable conduct, morality, virtue:

nec honesto quicquam honestius,

Cic. Fin. 4, 7, 25:

rigidi servator honesti (Cato),

Luc. 2, 389.

Bringing or deserving of honor, honorable, respectable, creditable, worthy, virtuous, decent, proper, becoming.

In gen.:

ut (civium vita) opibus firma, copiis locuples, gloria ampla, virtute honesta sit,

Cic. Att. 8, 11, 1:

in convivio moderato atque honesto,

id. Mur. 6, 13:

aequa et honesta postulatio,

id. Rosc. Am. 2, 7:

honestum ac probabile nomen,

id. Caecin. 25, 71; cf.:

ut honesta praescriptione rem turpissimam tegerent,

Caes. B. C. 3, 32, 4:

causas abeundi quaerat honestas,

Lucr. 4, 1181:

certatio,

Cic. Lael. 9, 32:

honestam rem actionemve aut non suscipere aut, etc.,

id. ib. 13, 47:

res, causa (opp. turpis),

Auct. Her. 1, 3, 5; cf.:

honesta res dividitur in rectum et laudabile,

id. 3, 2, 3:

hominum honestissimorum testimoniis non credere,

Cic. Verr. 2, 1, 49, § 128; id. Rosc. Am. 6, 16:

homines honestissimi,

id. ib. 17, 49:

quod omnium sit votum parentum, ut honestiores quam sint ipsi, liberos habeant,

Quint. 1, 1, 82:

soror,

virtuous, chaste, Hor. S. 2, 3, 58:

vita honestissima,

Cic. Rosc. Am. 17, 48; so in sup.:

labor,

Quint. 12, 7, 10:

praecepta,

id. 12, 2, 27:

testimonia,

id. 5, 11, 37:

vitae instituta sic distant, ut Cretes et Aetoli latrocinari honestum putent,

Cic. Rep. 3, 9:

honestum quibusdam rapto vivere,

Quint. 3, 7, 24:

honestius est de amicorum pecunia laborare quam de sua,

Cic. Fam. 13, 14, 2:

ut neque rectum neque honestum sit, nec fieri possit, ut, etc.,

id. Lael. 21, 76:

honestum et rectum,

id. ib. 22, 82:

honestum id intellegimus, quod tale est, ut, detracta omni utilitate, sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit jure laudari,

id. Fin. 2, 14, 45; cf. id. Inv. 2, 53, 159; id. Leg. 1, 18, 48:

si maritus uxorem suam in adulterio deprehensam occidit... non inique aliquid ejus honestissimo calori permittitur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 4, 10, 1: mores honestos tradere,

Juv. 6, 239.—As subst.: hŏnestum, i, n., honesty, integrity, virtue (cf.:

honor, virtus, etc.): quandoquidem honestum aut ipsa virtus est aut res gesta virtute,

id. Fin. 5, 23, 66; cf.:

sive honestum solum bonum est, ut Stoicis placet, sive quod honestum est, id ita summum bonum est, ut, etc.,

id. Off. 3, 3, 13; 1, 4, 14:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

id. ib. 1, 5, 14:

omnis honesti justique disciplina,

Quint. 12, 2, 1:

honesti praesens imago,

id. 12, 1, 28:

quo (honesto) detracto quid poterit beatum intellegi?

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

de honesto ac bono,

Quint. 2, 2, 5:

honesta ac turpia,

Cic. Leg. 1, 16, 44; 1, 17, 46:

honestis similia sunt quaedam non honesta,

id. Ac. 2, 16, 50:

in eodem pectore nullum est honestorum turpiumque consortium,

Quint. 12, 1, 4:

de honestis, justis, utilibus quaestiones,

id. 3, 6, 41.—Prov.:

honesta mors turpi vita potior,

Tac. Agr. 33:

imponit finem sapiens et rebus honestis,

Juv. 6, 444:

honestus rumor alterum est patrimonium,

Pub. Syr. 217 Rib.—

In partic., of personal appearance, noble, fine, handsome, beautiful (mostly poet.):

ille erat honesta facie et liberali,

Ter. Eun. 4, 4, 15; 2, 1, 24; cf.: ita me di ament, honestus est. id. ib. 3, 2, 21:

erat forma praeter ceteras honesta,

id. And. 1, 1, 96:

facies,

Suet. Tib. 68:

caput,

Verg. A. 10, 133; id. G. 2, 392:

asini,

Varr. R. R. 2, 6, 2:

(equi),

Verg. G. 3, 81:

ager honestior,

Varr. R. R. 1, 4, 2:

tunc ora rigantur honestis Imbribus (i. e. lacrimis),

Stat. Th. 2, 234.—As subst.: hŏnestum, i, n., beauty:

nec, si quid honesti est, jactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet, = si quid pulchri habent,

Hor. S. 1, 2, 84.—Hence, adv.: hŏ-nestē.

(Acc. to I.) Honorably, nobly (very rare):

honeste natus,

of noble birth, Suet. Aug. 43.—Far more freq. and class.,

(Acc. to II.) Decently, becomingly, properly, creditably, virtuously:

neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

Plaut. Merc. 2, 3, 69; id. Rud. 2, 3, 77:

sic volo Te ferre (aquam) honeste, ut ego fero,

id. ib. 2, 5, 7:

unde Mundior exiret vix libertinus honeste,

Hor. S. 2, 7, 12:

ut videamur vestiti esse honeste,

Varr. L. L. 8, § 31 Müll.:

(Lucretia) tum quoque jam moriens, ne non procumbat honeste, Respicit,

Ov. F. 2, 833:

(Caesar) sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet,

Suet. Caes. 82; Lucil. ap. Non. 427, 26:

valde se honeste gerunt,

Cic. Att. 6, 1, 13:

honestius hic, quam Q. Pompeius,

id. Off. 3, 30, 109:

quae in nostris rebus non satis honeste, in amicorum fiunt honestissime,

id. Lael. 16, 57:

aliquid recte honesteque dicere,

id. Rep. 1, 2:

beate et honeste vivere,

id. ib. 4, 3:

honeste vivere (opp. turpiter),

Quint. 5, 10, 24:

facere ac dicere (opp. turpiter),

id. 11, 1, 14; 10, 5, 13:

tam jejuna fames, cum possit honestius tremere, etc.,

Juv. 5, 10. iste quidem veteres inter ponetur honeste, fairly, properly, Hor. Ep. 2, 1, 43:

fastigium nunc honeste vergit in tectum inferioris porticus,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, 14.

hŏnestus, a um, adj. [honos, honor, qs. furnished or clothed with honor], full of honor, honorable.

Regarded with honor, enjoying respect or consideration, honored, distinguished, honorable, respectable, noble, = honoratus:

qui me honore honestiorem fecit,

Plaut. Capt. 2, 3, 32: cum honos sit praemium virtutis judicio studioque civium delatum ad aliquem;

qui eum sententiis, qui suffragiis adeptus est, is mihi et honestus et honoratus videtur, etc.,

Cic. Brut. 81, 281:

satis honestam honoratamque imaginem fore,

Liv. 36, 40, 9: magnus atque honestus, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 3, 4; cf.:

salvi et honesti,

id. ib. 11, 2, 2:

honestus homo et nobilis,

Cic. Mur. 36, 75:

cum honesto aliquo homine,

id. Fam. 16, 9, 4:

amplae et honestae familiae,

illustrious and honorable families, id. Mur. 7, 15; cf.: homines honestis parentibus ac majoribus nati, id. Fragm. ap. Quint. 11, 1, 85:

bonis parentibus atque honesto loco natus,

id. Tusc. 5, 20, 58:

cum Sabinas honesto ortas loco virgines rapi jussit,

id. Rep. 2, 7:

loco natus honesto,

Caes. B. G. 5, 45, 2:

Polla, Nursiae honesto genere orta,

Suet. Vesp. 1:

equite Romano in primis honesto et ornato,

distinguished, eminent, Cic. Fam. 13, 14, 1; 13, 31, 1:

eques Romanus,

id. ib. 13, 62; cf.:

erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris,

Caes. B. C. 1, 51, 3:

publicani, homines honestissimi atque ornatissimi,

Cic. de Imp. Pomp. 7, 17:

homo honestissimus,

Caes. B. G. 1, 53, 6:

milites honestissimi sui generis,

id. B. C. 1, 20, 1:

virginis honestae vaticinatione,

Suet. Galb. 9 et saep.:

quia deus auctor culpae honestior erat,

Liv. 1, 4, 2:

tam grave, tam firmum, tam honestum municipium,

Cic. Fam. 13, 4, 2:

honestissimus conventus,

Quint. 1, 2, 9:

ut honestiore judicio conflictere?

more honorable, Cic. Quint. 13, 44:

dies honestissimus nobis,

id. Fam. 1, 2, 2:

atque erit illa mihi mortis honesta dies,

Prop. 3 (4), 21, 34:

honesta paupertas,

Vell. 129, 3:

omnium honestarum rerum egens,

not able to live suitably to his rank, Sall. J. 14, 17: honestis manibus omnia laetius proveniunt, i. e. of generals (cf. shortly before:

ipsorum tunc manibus imperatorum colebantur agri),

Plin. 18, 3, 4, § 19.—As substt.

hŏnestĭōres, um, m., men of noble birth:

qui hominem castraverit... sive is servus sive liber sit, capite punitur: honestiores publicatis bonis in insulam deportantur,

Paul. Sent. 5, 23, 13; 1, 21, 4 sq.;

opp. humiliores,

id. ib. 5, 25, 1 sq.; Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 2, 2; 8, 4, 2.—

hŏnestum, i, n., honorable conduct, morality, virtue:

nec honesto quicquam honestius,

Cic. Fin. 4, 7, 25:

rigidi servator honesti (Cato),

Luc. 2, 389.

Bringing or deserving of honor, honorable, respectable, creditable, worthy, virtuous, decent, proper, becoming.

In gen.:

ut (civium vita) opibus firma, copiis locuples, gloria ampla, virtute honesta sit,

Cic. Att. 8, 11, 1:

in convivio moderato atque honesto,

id. Mur. 6, 13:

aequa et honesta postulatio,

id. Rosc. Am. 2, 7:

honestum ac probabile nomen,

id. Caecin. 25, 71; cf.:

ut honesta praescriptione rem turpissimam tegerent,

Caes. B. C. 3, 32, 4:

causas abeundi quaerat honestas,

Lucr. 4, 1181:

certatio,

Cic. Lael. 9, 32:

honestam rem actionemve aut non suscipere aut, etc.,

id. ib. 13, 47:

res, causa (opp. turpis),

Auct. Her. 1, 3, 5; cf.:

honesta res dividitur in rectum et laudabile,

id. 3, 2, 3:

hominum honestissimorum testimoniis non credere,

Cic. Verr. 2, 1, 49, § 128; id. Rosc. Am. 6, 16:

homines honestissimi,

id. ib. 17, 49:

quod omnium sit votum parentum, ut honestiores quam sint ipsi, liberos habeant,

Quint. 1, 1, 82:

soror,

virtuous, chaste, Hor. S. 2, 3, 58:

vita honestissima,

Cic. Rosc. Am. 17, 48; so in sup.:

labor,

Quint. 12, 7, 10:

praecepta,

id. 12, 2, 27:

testimonia,

id. 5, 11, 37:

vitae instituta sic distant, ut Cretes et Aetoli latrocinari honestum putent,

Cic. Rep. 3, 9:

honestum quibusdam rapto vivere,

Quint. 3, 7, 24:

honestius est de amicorum pecunia laborare quam de sua,

Cic. Fam. 13, 14, 2:

ut neque rectum neque honestum sit, nec fieri possit, ut, etc.,

id. Lael. 21, 76:

honestum et rectum,

id. ib. 22, 82:

honestum id intellegimus, quod tale est, ut, detracta omni utilitate, sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit jure laudari,

id. Fin. 2, 14, 45; cf. id. Inv. 2, 53, 159; id. Leg. 1, 18, 48:

si maritus uxorem suam in adulterio deprehensam occidit... non inique aliquid ejus honestissimo calori permittitur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 4, 10, 1: mores honestos tradere,

Juv. 6, 239.—As subst.: hŏnestum, i, n., honesty, integrity, virtue (cf.:

honor, virtus, etc.): quandoquidem honestum aut ipsa virtus est aut res gesta virtute,

id. Fin. 5, 23, 66; cf.:

sive honestum solum bonum est, ut Stoicis placet, sive quod honestum est, id ita summum bonum est, ut, etc.,

id. Off. 3, 3, 13; 1, 4, 14:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

id. ib. 1, 5, 14:

omnis honesti justique disciplina,

Quint. 12, 2, 1:

honesti praesens imago,

id. 12, 1, 28:

quo (honesto) detracto quid poterit beatum intellegi?

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

de honesto ac bono,

Quint. 2, 2, 5:

honesta ac turpia,

Cic. Leg. 1, 16, 44; 1, 17, 46:

honestis similia sunt quaedam non honesta,

id. Ac. 2, 16, 50:

in eodem pectore nullum est honestorum turpiumque consortium,

Quint. 12, 1, 4:

de honestis, justis, utilibus quaestiones,

id. 3, 6, 41.—Prov.:

honesta mors turpi vita potior,

Tac. Agr. 33:

imponit finem sapiens et rebus honestis,

Juv. 6, 444:

honestus rumor alterum est patrimonium,

Pub. Syr. 217 Rib.—

In partic., of personal appearance, noble, fine, handsome, beautiful (mostly poet.):

ille erat honesta facie et liberali,

Ter. Eun. 4, 4, 15; 2, 1, 24; cf.: ita me di ament, honestus est. id. ib. 3, 2, 21:

erat forma praeter ceteras honesta,

id. And. 1, 1, 96:

facies,

Suet. Tib. 68:

caput,

Verg. A. 10, 133; id. G. 2, 392:

asini,

Varr. R. R. 2, 6, 2:

(equi),

Verg. G. 3, 81:

ager honestior,

Varr. R. R. 1, 4, 2:

tunc ora rigantur honestis Imbribus (i. e. lacrimis),

Stat. Th. 2, 234.—As subst.: hŏnestum, i, n., beauty:

nec, si quid honesti est, jactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet, = si quid pulchri habent,

Hor. S. 1, 2, 84.—Hence, adv.: hŏ-nestē.

(Acc. to I.) Honorably, nobly (very rare):

honeste natus,

of noble birth, Suet. Aug. 43.—Far more freq. and class.,

(Acc. to II.) Decently, becomingly, properly, creditably, virtuously:

neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

Plaut. Merc. 2, 3, 69; id. Rud. 2, 3, 77:

sic volo Te ferre (aquam) honeste, ut ego fero,

id. ib. 2, 5, 7:

unde Mundior exiret vix libertinus honeste,

Hor. S. 2, 7, 12:

ut videamur vestiti esse honeste,

Varr. L. L. 8, § 31 Müll.:

(Lucretia) tum quoque jam moriens, ne non procumbat honeste, Respicit,

Ov. F. 2, 833:

(Caesar) sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet,

Suet. Caes. 82; Lucil. ap. Non. 427, 26:

valde se honeste gerunt,

Cic. Att. 6, 1, 13:

honestius hic, quam Q. Pompeius,

id. Off. 3, 30, 109:

quae in nostris rebus non satis honeste, in amicorum fiunt honestissime,

id. Lael. 16, 57:

aliquid recte honesteque dicere,

id. Rep. 1, 2:

beate et honeste vivere,

id. ib. 4, 3:

honeste vivere (opp. turpiter),

Quint. 5, 10, 24:

facere ac dicere (opp. turpiter),

id. 11, 1, 14; 10, 5, 13:

tam jejuna fames, cum possit honestius tremere, etc.,

Juv. 5, 10. iste quidem veteres inter ponetur honeste, fairly, properly, Hor. Ep. 2, 1, 43:

fastigium nunc honeste vergit in tectum inferioris porticus,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, 14.

hŏnestus, a um, adj. [honos, honor, qs. furnished or clothed with honor], full of honor, honorable.

Regarded with honor, enjoying respect or consideration, honored, distinguished, honorable, respectable, noble, = honoratus:

qui me honore honestiorem fecit,

Plaut. Capt. 2, 3, 32: cum honos sit praemium virtutis judicio studioque civium delatum ad aliquem;

qui eum sententiis, qui suffragiis adeptus est, is mihi et honestus et honoratus videtur, etc.,

Cic. Brut. 81, 281:

satis honestam honoratamque imaginem fore,

Liv. 36, 40, 9: magnus atque honestus, Brut. et Cass. ap. Cic. Fam. 11, 3, 4; cf.:

salvi et honesti,

id. ib. 11, 2, 2:

honestus homo et nobilis,

Cic. Mur. 36, 75:

cum honesto aliquo homine,

id. Fam. 16, 9, 4:

amplae et honestae familiae,

illustrious and honorable families, id. Mur. 7, 15; cf.: homines honestis parentibus ac majoribus nati, id. Fragm. ap. Quint. 11, 1, 85:

bonis parentibus atque honesto loco natus,

id. Tusc. 5, 20, 58:

cum Sabinas honesto ortas loco virgines rapi jussit,

id. Rep. 2, 7:

loco natus honesto,

Caes. B. G. 5, 45, 2:

Polla, Nursiae honesto genere orta,

Suet. Vesp. 1:

equite Romano in primis honesto et ornato,

distinguished, eminent, Cic. Fam. 13, 14, 1; 13, 31, 1:

eques Romanus,

id. ib. 13, 62; cf.:

erant complures honesti adulescentes, senatorum filii et ordinis equestris,

Caes. B. C. 1, 51, 3:

publicani, homines honestissimi atque ornatissimi,

Cic. de Imp. Pomp. 7, 17:

homo honestissimus,

Caes. B. G. 1, 53, 6:

milites honestissimi sui generis,

id. B. C. 1, 20, 1:

virginis honestae vaticinatione,

Suet. Galb. 9 et saep.:

quia deus auctor culpae honestior erat,

Liv. 1, 4, 2:

tam grave, tam firmum, tam honestum municipium,

Cic. Fam. 13, 4, 2:

honestissimus conventus,

Quint. 1, 2, 9:

ut honestiore judicio conflictere?

more honorable, Cic. Quint. 13, 44:

dies honestissimus nobis,

id. Fam. 1, 2, 2:

atque erit illa mihi mortis honesta dies,

Prop. 3 (4), 21, 34:

honesta paupertas,

Vell. 129, 3:

omnium honestarum rerum egens,

not able to live suitably to his rank, Sall. J. 14, 17: honestis manibus omnia laetius proveniunt, i. e. of generals (cf. shortly before:

ipsorum tunc manibus imperatorum colebantur agri),

Plin. 18, 3, 4, § 19.—As substt.

hŏnestĭōres, um, m., men of noble birth:

qui hominem castraverit... sive is servus sive liber sit, capite punitur: honestiores publicatis bonis in insulam deportantur,

Paul. Sent. 5, 23, 13; 1, 21, 4 sq.;

opp. humiliores,

id. ib. 5, 25, 1 sq.; Mos. et Rom. Leg. Coll. 1, 2, 2; 8, 4, 2.—

hŏnestum, i, n., honorable conduct, morality, virtue:

nec honesto quicquam honestius,

Cic. Fin. 4, 7, 25:

rigidi servator honesti (Cato),

Luc. 2, 389.

Bringing or deserving of honor, honorable, respectable, creditable, worthy, virtuous, decent, proper, becoming.

In gen.:

ut (civium vita) opibus firma, copiis locuples, gloria ampla, virtute honesta sit,

Cic. Att. 8, 11, 1:

in convivio moderato atque honesto,

id. Mur. 6, 13:

aequa et honesta postulatio,

id. Rosc. Am. 2, 7:

honestum ac probabile nomen,

id. Caecin. 25, 71; cf.:

ut honesta praescriptione rem turpissimam tegerent,

Caes. B. C. 3, 32, 4:

causas abeundi quaerat honestas,

Lucr. 4, 1181:

certatio,

Cic. Lael. 9, 32:

honestam rem actionemve aut non suscipere aut, etc.,

id. ib. 13, 47:

res, causa (opp. turpis),

Auct. Her. 1, 3, 5; cf.:

honesta res dividitur in rectum et laudabile,

id. 3, 2, 3:

hominum honestissimorum testimoniis non credere,

Cic. Verr. 2, 1, 49, § 128; id. Rosc. Am. 6, 16:

homines honestissimi,

id. ib. 17, 49:

quod omnium sit votum parentum, ut honestiores quam sint ipsi, liberos habeant,

Quint. 1, 1, 82:

soror,

virtuous, chaste, Hor. S. 2, 3, 58:

vita honestissima,

Cic. Rosc. Am. 17, 48; so in sup.:

labor,

Quint. 12, 7, 10:

praecepta,

id. 12, 2, 27:

testimonia,

id. 5, 11, 37:

vitae instituta sic distant, ut Cretes et Aetoli latrocinari honestum putent,

Cic. Rep. 3, 9:

honestum quibusdam rapto vivere,

Quint. 3, 7, 24:

honestius est de amicorum pecunia laborare quam de sua,

Cic. Fam. 13, 14, 2:

ut neque rectum neque honestum sit, nec fieri possit, ut, etc.,

id. Lael. 21, 76:

honestum et rectum,

id. ib. 22, 82:

honestum id intellegimus, quod tale est, ut, detracta omni utilitate, sine ullis praemiis fructibusve per se ipsum possit jure laudari,

id. Fin. 2, 14, 45; cf. id. Inv. 2, 53, 159; id. Leg. 1, 18, 48:

si maritus uxorem suam in adulterio deprehensam occidit... non inique aliquid ejus honestissimo calori permittitur, Mos. et Rom. Leg. Coll. 4, 10, 1: mores honestos tradere,

Juv. 6, 239.—As subst.: hŏnestum, i, n., honesty, integrity, virtue (cf.:

honor, virtus, etc.): quandoquidem honestum aut ipsa virtus est aut res gesta virtute,

id. Fin. 5, 23, 66; cf.:

sive honestum solum bonum est, ut Stoicis placet, sive quod honestum est, id ita summum bonum est, ut, etc.,

id. Off. 3, 3, 13; 1, 4, 14:

formam quidem ipsam et tamquam faciem honesti vides,

id. ib. 1, 5, 14:

omnis honesti justique disciplina,

Quint. 12, 2, 1:

honesti praesens imago,

id. 12, 1, 28:

quo (honesto) detracto quid poterit beatum intellegi?

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

de honesto ac bono,

Quint. 2, 2, 5:

honesta ac turpia,

Cic. Leg. 1, 16, 44; 1, 17, 46:

honestis similia sunt quaedam non honesta,

id. Ac. 2, 16, 50:

in eodem pectore nullum est honestorum turpiumque consortium,

Quint. 12, 1, 4:

de honestis, justis, utilibus quaestiones,

id. 3, 6, 41.—Prov.:

honesta mors turpi vita potior,

Tac. Agr. 33:

imponit finem sapiens et rebus honestis,

Juv. 6, 444:

honestus rumor alterum est patrimonium,

Pub. Syr. 217 Rib.—

In partic., of personal appearance, noble, fine, handsome, beautiful (mostly poet.):

ille erat honesta facie et liberali,

Ter. Eun. 4, 4, 15; 2, 1, 24; cf.: ita me di ament, honestus est. id. ib. 3, 2, 21:

erat forma praeter ceteras honesta,

id. And. 1, 1, 96:

facies,

Suet. Tib. 68:

caput,

Verg. A. 10, 133; id. G. 2, 392:

asini,

Varr. R. R. 2, 6, 2:

(equi),

Verg. G. 3, 81:

ager honestior,

Varr. R. R. 1, 4, 2:

tunc ora rigantur honestis Imbribus (i. e. lacrimis),

Stat. Th. 2, 234.—As subst.: hŏnestum, i, n., beauty:

nec, si quid honesti est, jactat habetque palam, quaerit, quo turpia celet, = si quid pulchri habent,

Hor. S. 1, 2, 84.—Hence, adv.: hŏ-nestē.

(Acc. to I.) Honorably, nobly (very rare):

honeste natus,

of noble birth, Suet. Aug. 43.—Far more freq. and class.,

(Acc. to II.) Decently, becomingly, properly, creditably, virtuously:

neque illa matrem satis honeste tuam sequi poterit comes,

Plaut. Merc. 2, 3, 69; id. Rud. 2, 3, 77:

sic volo Te ferre (aquam) honeste, ut ego fero,

id. ib. 2, 5, 7:

unde Mundior exiret vix libertinus honeste,

Hor. S. 2, 7, 12:

ut videamur vestiti esse honeste,

Varr. L. L. 8, § 31 Müll.:

(Lucretia) tum quoque jam moriens, ne non procumbat honeste, Respicit,

Ov. F. 2, 833:

(Caesar) sinum ad ima crura deduxit, quo honestius caderet,

Suet. Caes. 82; Lucil. ap. Non. 427, 26:

valde se honeste gerunt,

Cic. Att. 6, 1, 13:

honestius hic, quam Q. Pompeius,

id. Off. 3, 30, 109:

quae in nostris rebus non satis honeste, in amicorum fiunt honestissime,

id. Lael. 16, 57:

aliquid recte honesteque dicere,

id. Rep. 1, 2:

beate et honeste vivere,

id. ib. 4, 3:

honeste vivere (opp. turpiter),

Quint. 5, 10, 24:

facere ac dicere (opp. turpiter),

id. 11, 1, 14; 10, 5, 13:

tam jejuna fames, cum possit honestius tremere, etc.,

Juv. 5, 10. iste quidem veteres inter ponetur honeste, fairly, properly, Hor. Ep. 2, 1, 43:

fastigium nunc honeste vergit in tectum inferioris porticus,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, 14.

mŏnĕo, ŭi, ĭtum, 2 ( inf. pres. pass. monerier, Plaut. Capt. 2, 3, 36; perf. subj. moneris pro monueris, Pac. ap. Non. 507, 24 sq.; cf. Trag. Rel. p. 66 Rib.; likewise: di monerint meliora, Pac. ap. Non. l. l. p. 74 Rib.), v. a. [causative from the root men; whence memini, q. v., mens, mentio; lit. to cause to think].

Lit., to remind, put in mind of, bring to one's recollection; to admonish, advise, warn, instruct, teach (syn.: hortor, suadeo, doceo): bene mones; tute ipse cunctas, Enn. ap. Non. 469, 25 (Com. v. 3 Vahl.):

ea (auctoritas) adhibeatur ad monendum non modo aperte, sed etiam acriter,

Cic. Lael. 13, 44:

melius nos Zenonis praecepta monent,

Juv. 15, 107.—

Aliquem de re:

oro, ut Terentiam moneatis de testamento,

Cic. Att. 11, 16, 5; id. Q. Fr. 2, 3, 6.—

Aliquem aliquid:

Fabius ea me ex tuis mandatis monuit,

Cic. Fam. 3, 3, 1:

id ipsum, quod me mones,

id. Att. 14, 19, 1:

sed eos hoc moneo, desinant furere,

id. Cat. 2, 9, 20:

vos quo pauca monerem advocavi,

Sall. C. 58, 3; id. H. 2, 96, 8.— Hence also in pass., moneri aliquid:

ut moneatur semper servos homo officium suam,

Plaut. Stich. 1, 2, 1:

nec ea, quae ab eā (naturā) monemur, audimus,

Cic. Lael. 24, 88; cf. infra. x.—

Aliquem alicujus rei (post-Aug., and only in Tac.; cf.:

admoneo, commonefacio): Caecina milites temporis ac necessitatis monet,

Tac. A. 1, 67 Nipperd. ad loc.:

Plancinam Augusta monuit Agrippinam insectandi,

id. ib. 2, 43.—

With ut, ne, or the simple subj.:

monere te atque hortari, ut in rem publicam incumberes,

Cic. Fam. 10, 1, 2:

monet ut suspiciones vitet,

Caes. B. G. 1, 20: moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, manus Cic. Verr. 1, 12, 36:

moneo obtestorque ut, etc.,

Sall. J. 10, 3; 49, 2; id. H. 4, 61, 23:

vos, ne amittatis, etc.,

id. J. 31, 25:

Macedonas monebat, ne multitudine hostium... moverentur,

Just. 11, 13:

quamquam edicto monuisset ne quis quietem ejus interrumperet,

Tac. A. 4, 67 init. —

With an object- or rel.-clause:

(Caesar) monuit ejus diei victoriam in earum cohortium virtute constare,

Caes. B. C. 3, 89, 4:

moneret rationem frumenti esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34:

Cerealis propinquos monebat fortunam belli mutare, etc.,

Tac. H. 5, 24:

Arminius colligi suos et propinquare silvis monitos vertit,

id. A. 1, 63:

ultro struebantur qui monerent perfugere ad Germaniae exercitus,

id. ib. 4, 67 fin.:

Radamistum obpugnationem celerare,

id. ib. 12, 46; 13, 37; 16, 11; id. H. 4, 33:

si te unum illud monuerimus, artem sine assiduitate dicendi non multum juvare,

Auct. Her. 1, 1, 1:

moneo, quid facto opus sit,

Ter. Ad. 3, 4, 65:

res monet cavere, consultare,

Sall. C. 52, 3:

alio properare tempus monet,

id. J. 19, 2.— Pass.:

cum Nicanorem insidiari Piraeo a Dercillo moneretur,

Nep. Phoc. 2, 4.—

Of inanim. and abstr. subjects:

res ipsa monebat tempus esse,

Cic. Att. 10, 8, 1:

(sol) caecos instare tumultus Saepe monet,

Verg. G. 1, 464:

immortalia ne speres, monet annus,

Hor. C. 4, 7, 7:

natura monet festinare,

Plin. 18, 25, 60, § 227:

ut monet ira,

Sall. H. 2, 41, 8:

ratio ipsa monet amicitias comparare,

Cic. Fin. 1, 20, 66.—

Transf. (mostly poet. and in post-Aug. prose).

Without the accessory notion of reminding or admonishing, in gen., to teach, instruct, tell, inform, point out; also, to announce, predict, foretell:

tu vatem, tu diva, mone,

instruct thy bard, Verg. A. 7, 42:

velut divinitus mente monitā,

Liv. 26, 19:

hoc moneas precor,

Ov. F. 4, 247:

amici somnio monitus,

Suet. Aug. 91:

reddebant parvuli, quae monebantur,

what they were taught, Plin. Pan. 26:

vates Helenus cum multa horrenda moneret,

announced, foretold, Verg. A. 3, 712; cf.:

ante sinistra cavā monuisset ab ilice cornix, etc.,

id. E. 9, 15:

quid augurales alites vel cantus monerent,

Amm. 28, 1:

recte monemur, causas non utique ab ultimo esse repetendas,

Quint. 5, 10, 83.—

To punish, chastise (only in Tacitus):

puerili verbere moneri,

Tac. A. 5, 9.

nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].

nĭhil, nothing:

nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

Cic. Off. 1, 42, 151:

de re publicā nihil loquebantur,

id. Q. Fr. 3, 8, 4.—

Nihil agere, to accomplish nothing:

nil agis,

Plaut. Trin. 4, 2, 134:

nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

Cic. Tusc. 2, 25, 61:

nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—

Of persons:

victor, quo nihil erat moderatius,

Cic. Fam. 4, 4, 2:

ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

id. ib. 14, 3, 5:

nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—

Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—

Nihil non, everything:

nihil non ad rationem dirigebat,

Cic. Brut. 37, 140:

nihil non arroget armis,

Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—

Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

Cic. Fam. 12, 2, 2:

non nihil me consolatur, cum recordor,

id. ib. 4, 14, 2:

haud nihil,

Ter. Eun. 4, 2, 13:

haud nihil ambigam,

I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—

Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

Cic. de Or. 1, 30, 134:

Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

Liv. 41, 20, 7:

si nihil aliud,

if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—

With gen.:

nihil mali,

Cic. Att. 8, 4, 2:

nihil novi,

id. Fam. 2, 14, 1:

nihil humanarum rerum,

id. Red. Quir. 5, 1:

nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

nihil exspectatione vestrā dignum dico,

Cic. de Or. 1, 31, 137.—

Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

Ter. Ad. 3, 3, 40:

amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

Cic. Lael. 27, 100:

si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

id. Rosc. Am. 37, 108:

ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

id. Imp. Pomp. 22, 64:

nihil tibi deest praeter voluntatem,

nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

id. ib. 2, 16:

qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

Liv. 3, 19, 6:

si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

id. 30, 35, 8:

illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

nihil aliud quam prendere prohibito,

Liv. 2, 29, 4:

is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

id. 2, 32, 8:

nihil aliud quam in populationibus res fuit,

id. 2, 49, 9 al. —

Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

nihil moror, quominus decemviratu abeam,

Liv. 3, 54:

nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

Cels. 3, 27, 4.—

Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

Plaut. Merc. 2, 2, 46:

nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

Cic. Fam. 9, 26, 4:

sed ego nunc nil est, cur me morer,

Plaut. Poen. 4, 2, 102:

nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

Cic. Fam. 6, 20, 1:

nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

id. Clu. 26, 70.—

Nihil est, ut, there is nothing that:

nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

Cic. Off. 1, 37, 133.—

Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

Juv. 3, 84.—

Nihil ad me (sc. pertinet):

recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

nihil ad Persium,

Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

id. Deiot. 8, 24.—

Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

Cic. Off. 3, 20, 81:

an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

id. Font. 11, 23.—

Nihil dum, nothing as yet:

quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—

Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

tecum nihil rei nobis Demipho est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—

Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

aliquem nihil putare,

to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

accepimus eum nihil hominis esse,

a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—

Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

Cat. 68, 131.—

Adverb.

Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

me nihil poenitet,

Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

conjecturā nihil opus est,

Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

beneficio isto legis nihil utitur,

Cic. Agr. 2, 23, 61:

de fratre nihil ego te accusavi,

id. Fam. 14, 1, 4:

Thebani nihil moti sunt,

Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

nihil miror,

Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—

To no purpose, in vain:

herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

Plaut. Mil. 4, 2, 16.—

For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —

nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

Cic. Div. 2, 16, 37:

ut de nihilo quippiam fiat,

id. Fat. 9, 18:

interire in nihilum,

id. Ac. 1, 7, 27:

venire ad nihilum,

id. Fam. 11, 12, 1:

ad nihilum recidere,

id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

aliquid pro nihilo putare,

id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—

Nihili, of no value, worthless:

quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

unde is nihili? ubi fuisti?

Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

homo nihili factus,

unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—

De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

Liv. 34, 61; 30, 29.—

Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

nihilo minus,

id. Men. 5, 5, 49:

Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

nihilo benevolentior,

Cic. Fam. 3, 12, 4:

nihilo major,

id. ib. 6, 3, 4:

nihilo tamen setius,

Caes. B. G. 5, 4 and 7:

nihil segnius,

Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.

In gen.:

minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—

With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

Cic. Fam. 10, 2, 2:

nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

Sen. Ep. 66, 44:

si nihil fiet, nihilominus, etc.,

Cato, R. R. 39, 2.—

Strengthened by tamen:

nihilominus ego hoc faciam tamen,

Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—

Nihilo aliter, no otherwise:

ego isti nihilo sum aliter ac fui,

Ter. Phorm. 3, 2, 45.—

Transf., adverb., for non, not, by no means:

nihilum metuenda timere,

Hor. S. 2, 3, 53. —

nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

nil sanguinis,

no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

nil sui,

nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

such a trifle, Pers. 1, 122.—

Transf. as adv., not at all, by no means:

nil opus est verbis,

Lucr. 5, 263:

ut nil umor abundet,

id. 5, 265; 1, 266:

nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

Hor. C. 1, 14, 14.—

nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

ad nilum revorti,

Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

864: nil igitur fieri de nilo posse,

id. 1, 205; 266.

nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].

nĭhil, nothing:

nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

Cic. Off. 1, 42, 151:

de re publicā nihil loquebantur,

id. Q. Fr. 3, 8, 4.—

Nihil agere, to accomplish nothing:

nil agis,

Plaut. Trin. 4, 2, 134:

nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

Cic. Tusc. 2, 25, 61:

nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—

Of persons:

victor, quo nihil erat moderatius,

Cic. Fam. 4, 4, 2:

ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

id. ib. 14, 3, 5:

nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—

Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—

Nihil non, everything:

nihil non ad rationem dirigebat,

Cic. Brut. 37, 140:

nihil non arroget armis,

Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—

Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

Cic. Fam. 12, 2, 2:

non nihil me consolatur, cum recordor,

id. ib. 4, 14, 2:

haud nihil,

Ter. Eun. 4, 2, 13:

haud nihil ambigam,

I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—

Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

Cic. de Or. 1, 30, 134:

Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

Liv. 41, 20, 7:

si nihil aliud,

if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—

With gen.:

nihil mali,

Cic. Att. 8, 4, 2:

nihil novi,

id. Fam. 2, 14, 1:

nihil humanarum rerum,

id. Red. Quir. 5, 1:

nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

nihil exspectatione vestrā dignum dico,

Cic. de Or. 1, 31, 137.—

Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

Ter. Ad. 3, 3, 40:

amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

Cic. Lael. 27, 100:

si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

id. Rosc. Am. 37, 108:

ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

id. Imp. Pomp. 22, 64:

nihil tibi deest praeter voluntatem,

nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

id. ib. 2, 16:

qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

Liv. 3, 19, 6:

si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

id. 30, 35, 8:

illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

nihil aliud quam prendere prohibito,

Liv. 2, 29, 4:

is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

id. 2, 32, 8:

nihil aliud quam in populationibus res fuit,

id. 2, 49, 9 al. —

Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

nihil moror, quominus decemviratu abeam,

Liv. 3, 54:

nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

Cels. 3, 27, 4.—

Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

Plaut. Merc. 2, 2, 46:

nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

Cic. Fam. 9, 26, 4:

sed ego nunc nil est, cur me morer,

Plaut. Poen. 4, 2, 102:

nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

Cic. Fam. 6, 20, 1:

nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

id. Clu. 26, 70.—

Nihil est, ut, there is nothing that:

nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

Cic. Off. 1, 37, 133.—

Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

Juv. 3, 84.—

Nihil ad me (sc. pertinet):

recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

nihil ad Persium,

Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

id. Deiot. 8, 24.—

Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

Cic. Off. 3, 20, 81:

an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

id. Font. 11, 23.—

Nihil dum, nothing as yet:

quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—

Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

tecum nihil rei nobis Demipho est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—

Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

aliquem nihil putare,

to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

accepimus eum nihil hominis esse,

a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—

Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

Cat. 68, 131.—

Adverb.

Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

me nihil poenitet,

Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

conjecturā nihil opus est,

Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

beneficio isto legis nihil utitur,

Cic. Agr. 2, 23, 61:

de fratre nihil ego te accusavi,

id. Fam. 14, 1, 4:

Thebani nihil moti sunt,

Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

nihil miror,

Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—

To no purpose, in vain:

herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

Plaut. Mil. 4, 2, 16.—

For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —

nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

Cic. Div. 2, 16, 37:

ut de nihilo quippiam fiat,

id. Fat. 9, 18:

interire in nihilum,

id. Ac. 1, 7, 27:

venire ad nihilum,

id. Fam. 11, 12, 1:

ad nihilum recidere,

id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

aliquid pro nihilo putare,

id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—

Nihili, of no value, worthless:

quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

unde is nihili? ubi fuisti?

Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

homo nihili factus,

unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—

De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

Liv. 34, 61; 30, 29.—

Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

nihilo minus,

id. Men. 5, 5, 49:

Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

nihilo benevolentior,

Cic. Fam. 3, 12, 4:

nihilo major,

id. ib. 6, 3, 4:

nihilo tamen setius,

Caes. B. G. 5, 4 and 7:

nihil segnius,

Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.

In gen.:

minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—

With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

Cic. Fam. 10, 2, 2:

nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

Sen. Ep. 66, 44:

si nihil fiet, nihilominus, etc.,

Cato, R. R. 39, 2.—

Strengthened by tamen:

nihilominus ego hoc faciam tamen,

Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—

Nihilo aliter, no otherwise:

ego isti nihilo sum aliter ac fui,

Ter. Phorm. 3, 2, 45.—

Transf., adverb., for non, not, by no means:

nihilum metuenda timere,

Hor. S. 2, 3, 53. —

nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

nil sanguinis,

no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

nil sui,

nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

such a trifle, Pers. 1, 122.—

Transf. as adv., not at all, by no means:

nil opus est verbis,

Lucr. 5, 263:

ut nil umor abundet,

id. 5, 265; 1, 266:

nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

Hor. C. 1, 14, 14.—

nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

ad nilum revorti,

Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

864: nil igitur fieri de nilo posse,

id. 1, 205; 266.

pecco, āvi, ātum, 1, v. n. and a. [often referred to Sanscr. pāpa, pāpaka, wicked; but better to root pik-, to be angry; cf.: piget, pigeo, and Fick, Vergl. Wört. 632], to miss or mistake any thing; to do amiss, to transgress, to commit a fault, to offend, sin:

peccare est tamquam transilire lineas,

Cic. Par. 3, 1, 20:

alius magis alio vel peccat vel recte facit,

id. Fin. 3, 14, 48; id. Or. 47, 157:

peccare largiter,

to make a great mistake, Plaut. Most. 2, 2, 8; id. Ep. 3, 4, 53.—With acc.:

si unam peccavisses syllabam,

Plaut. Bacch. 3, 3, 29: aliquid, to offend in any respect:

plura in aliquā re,

Ter. Ad. 1, 2, 44:

Empedocles multa alia peccat,

Cic. N. D. 1, 12, 29:

eadem fere,

id. ib. 1, 12, 31:

talia peccandi jam mihi finis erit,

Ov. P. 3, 7, 10.—With in and acc.:

si quid in te peccavi... in me ipsum peccavi vehementius,

Cic. Att. 3, 15, 4:

in rem publicam,

id. ib. 7, 1, 3 (al. in re publicā).—With erga aliquem, Plaut. Aul. 4, 10, 62.— In aliquo or in aliquā re:

quod in eo (Valerio) peccandi Germanis causa non esset,

Caes. B. G. 1, 47:

in servo necando semel peccatur,

Cic. Par. 3, 2, 25:

in hoc eodem peccat Hieronymus,

id. Fin. 2, 10, 32:

non modo in vitā sed saepissime et in poëmatis et in oratione peccatur,

id. Or. 21, 70.—With abl. alone:

et pecuniā et mollibus consultis,

Tac. A. 1, 40:

libidine,

Juv. 6, 135.—With dat. of person (late Lat.):

Domino,

Vulg. Deut. 1, 41; id. 2 Reg. 12, 13.— De aliquă re, Caecil. ap. Gell. 2, 23, 13.—

In partic., of sexual sin:

quid inter-Est in matronā, ancillā, peccesve togatā?

Hor. S. 1, 2, 63; Ov. H. 16, 295; Mart. 1, 35, 2.—

Transf., of animals and inanim. things, to fail, miscarry:

ne Peccet (equus) ad extremum ridendus,

Hor. Ep. 1, 1, 9:

unus de toto peccaverat orbe comarum Anulus,

Mart. 2, 66, 1:

si senseris vina peccatura,

Pall. 11, 14.—Hence, peccans, antis, P. a., sinful, full of sin:

unus dies bene actus peccanti immortalitati anteponendus,

Cic. Tusc. 5, 2, 5.— Comp.:

peccantius,

more faulty, worse, Cael. Aur. Acut. 3, 8, 88.—

As subst.: peccans, antis, comm., an offender, sinner: non prodest latere peccantibus. Sen. Ep. 97, 13:

peccantium poena,

id. ib. 97, 14:

ad officium peccantes redire cogeret,

Nep. Ages. 5, 3.— Adv.: peccanter, wrongly, incorrectly, falsely, Cael. Aur. Acut. 2, 9, 40:

definire aliquid,

id. ib. 3, 1, 5.

prĕtĭum, ii, n. [Sanscr. root par-, pana (for parna), wager, loan; Gr. pi-praskô, to sell; priamai, to buy; cf. pornos], that for or by which any thing is bought or sold (class.).

Lit., money spent for any thing:

nil pretio parsit, filio dum parceret,

Plaut. Capt. prol. 32:

femina... urbem Exiguam pretio posuit,

for money has founded a small city, Verg. A. 4, 211:

vectigalia parvo pretio redempta habere,

for little money, cheaply, Caes. B. G. 1, 18:

pretio mercari ordinem senatorium,

to purchase, to gain with money, Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122:

permutare pretio noluit, aliāve merce,

Plin. 9, 55, 81, § 171.—

In gen., money, wealth, etc. ( poet.), Ov. P. 2, 8, 6:

in pretio pretium nunc est,

id. F. 1, 217:

converso in pretium deo,

i. e. into a shower of gold, Hor. C. 3, 16, 8.—

Transf., worth, value, price.

In gen.: nec mi aurum posco nec mi pretium dederitis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 200 Vahl.):

pretium statuere merci,

to set, fix, Plaut. Mil. 3, 1, 133:

pretium certum constituere,

Cic. Att. 12, 33, 1:

enumerare,

id. Rosc. Am. 46, 133:

pacisci pro re aliquā,

to agree upon, settle, id. Off. 3, 29, 107:

exsolvere,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

quibus hic pretiis porci veneunt?

at what prices are they sold here? id. ib. 2, 2, 15:

vendere aliquid pretio suo,

id. Pers. 4, 4, 30; id. Ps. 1, 2, 36:

parare sibi pretio aliquid,

id. Merc. 2, 3, 7:

multi extulerunt eorum pretia,

Varr. R. R. 3, 6, 6:

jacent pretia praediorum,

are low, down, fallen, Cic. Rosc. Com. 12, 33.—

Esp.

In phrases: magni, parvi pretii esse, to be high or low in price, of much or little worth, of great or of small value:

nullus est tam parvi pretii, quin,

Plaut. Aul. 4, 10, 60:

ne tu habes servum graphicum, et quantivis pretii!

id. Ep. 3, 3, 29:

agrum majoris pretii nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

noli spectare, quanti homo sit: parvi enim pretii est, qui jam nihil est,

Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

de illis potissimum jactura fit, quia pretii minimi sunt,

Sall. Or. ad Caes. 2, 9: pretium habere, to have a value, to be worth something:

vendat oleum, si pretium habeat,

Cato, R. R. 2, 7:

annona porro pretium nisi in calamitate fructuum non habet,

Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227; but also: pretium habere, to have a price, be for sale:

quis ignorat quin id longe sit liberalibus disciplinis dignissimum, non vendere operam: cum pleraque hoc ipso possint videri vilia, quod pretium habent,

Quint. 12, 7, 8; hence: pretium non habere, to have no price, be above price (late Lat.):

nihil esse pretiosius, immo eum pretium non habere testatur,

Aug. Serm. 36, 8: in pretio esse, to be of worth, value, or estimation, to be in repute:

tum coquus in pretio esse (coeptus),

Liv. 39, 6, 9:

nec in pretio fertilis hortus erat,

Ov. F. 5, 316; Plin. 33, 1, 6, § 22: in pretio habere, to regard as of value:

in magno pretio habere,

Sen. Ep. 75, 11:

aurum et argentum in pretio habent,

Tac. G. 5;

for which cf.: pudebat libertatis majus esse apud feminas quam apud viros pretium,

Curt. 8, 2, 28: pretium facere, to fix or set a price or value; of a seller: indica, fac pretium. Do. Tua merx est;

tua indicatio est,

Plaut. Pers. 4, 4, 37;

of a purchaser: quis faceret pretium, nisi qui sua perdere vellet Omnia?

Mart. 1, 86, 7; Dig. 10, 3, 19.—

Wages, reward (mostly poet.):

pro pretio facio ut opera appareat,

Plaut. Ps. 3, 2, 59:

operam Epidici nunc me emere pretio pretioso velim,

id. Ep. 1, 2, 17:

reddere alicui pro benefactis,

id. Capt. 5, 1, 20:

palmae pretium victoribus,

Verg. A. 5, 111.—

Trop., worth, value:

quales ex hac die experiundo cognovit, perinde operae eorum pretium faceret,

would estimate their services, Liv. 27, 17:

sive aliquod morum Est pretium,

Ov. Tr. 1, 9, 43: corticis etiam ad medicamenta pretium est, Plin, 12, 25, 54, § 118; 12, 19, 43, § 95.—

Transf., pay, hire, wages, reward, price (cf.: stipendium, merces).

In a good sense: majores seorsum atque diversum pretium paravere bonis atque strenuis, decurionatus... aliosque honores, Cato ap. Fest. s. v. optionatus, p. 201 Müll.; so,

= praemium (opp. poena), ita et pretium recte facti triumphum haberet L. Paulus pro egregie bello gesto,

Liv. 45, 37, 5:

ut pretium honoremque debito beneficio addat,

id. 45, 14, 1:

cum pro cujusque merito consul pretia poenasque exsolvisset,

id. 26, 40, 15 Weissenb. ad loc.:

satis ampla pretia,

prizes, id. 21, 43, 6:

virtutum pretium,

Sen. Clem. 1, 1, 1.— Plur.: tam longā valetudine conflictabatur, ut haec tanta pretia vivendi mortis rationibus vincerentur, rewards of living, i. e. motives for living, Plin. Ep. 1, 12, 4.—Esp. in phrase pretium curae, and more freq. pretium operae, a reward for trouble:

mihi visum est pretium curae, ipsum, senatus consultum quaerere,

seemed to me worth the trouble, worth while, Plin. Ep. 8, 6, 2:

est pretium curae cognoscere, etc.,

Juv. 6, 474: facturusne operae pretium sim, etc.,... nec satis scio, what will pay for the trouble, Liv. praef.:

operae pretium habent libertatem, civitatemque,

id. 25, 6; 21, 43: audire est operae pretium, etc., Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.); so Liv. 3, 26, 7: reddere opis pretium pro factis, Enn. ap. Sen. Ep. 108 (Epigr. v. 6 Vahl.):

quo in genere est operae pretium diligentiam majorum recordari,

it is worth while, Cic. Agr. 2, 27, 73:

captā urbe, operae pretium fore,

Sall. J. 81, 2;

so without operae (post-Aug.): Germanico pretium fuit convertere agmen,

thought it of importance, Tac. A. 1, 57:

ni pretium foret Pisonis sententias noscere,

were it not worth while, were it not of importance, id. ib. 2, 35:

posse eum, si operae pretium faciat, principem popularium esse,

if he does any thing worth while, any thing of importance, Liv. 25, 30: duos servos ad hostes transfugisse et operae pretium fecisse, have done valuable service, Quadrig. ap. Sen. Ben. 3, 23:

scriptor minime utilis, cujus libro adtingere nullum pretium operae sit,

Gell. 12, 2, 1; so,

operis pretium est,

Sil. 16, 45.—

In a bad sense (i. q. poena), reward, punishment, like the Gr. timê, misthos ( poet.): si malos imitabor, tum pretium pro noxā dabis, Liv. And. ap. Non. 365, 27:

verbera, compedes, molae... haec pretia sunt ignaviae,

Plaut. Men. 5, 6, 10:

ego pretium ob stultitiam fero,

Ter. And. 3, 5, 4:

et peccare nefas, aut pretium est mori,

Hor. C. 3, 24, 24:

ille crucem pretium sceleris tulit, hic diadema,

Juv. 13, 105.—Of bribery:

adduci pretio ad hominem condemnandum,

Cic. Caecil. 10, 29:

pretio judicem corrumpere,

id. ib. 25, 72:

nec prece, nec pretio a rectā viā deduci,

Auct. Her. 3, 3, 4.

prō (archaic collat. form, posi in posimerium; cf. pono, from posino; cf. Gr. poti and pot with pros), adv. and prep. [root in Sanscr. prep. pra-, before, as in prathamas, first; Gr. pro; cf.: proteros, prôtos, etc.; Lat.: prae, prior, priscus, etc.; perh. old abl. form, of which prae is the loc. ], before, in front of; and, transf., for, with the idea of protection, substitution, or proportion.

Adv., found only in the transf. comp. signif. (v. infra, II. B. 3.) in connection with quam and ut: pro quam and pro ut (the latter usually written in one word, prout), like prae quam and prae ut.

Pro quam, in proportion as, just as:

nec satis est, pro quam largos exaestuat aestus,

Lucr. 2, 1137. —

Pro ut or prout, according as, in proportion, accordingly, proportionably as, just as, as (class.):

compararat argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis,

Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83:

tuas litteras, prout res postulat, exspecto,

id. Att. 11, 6 fin.:

id, prout cujusque ingenium erat, interpretabantur,

Liv. 38, 50:

prout locus iniquus aequusve his aut illis, prout animus pugnantium est, prout numerus, varia pugnae fortuna est,

id. 38, 40 fin. —With a corresp. ita:

ejusque rationem ita haberi, prout haberi lege liceret,

Cic. Phil. 5, 17, 46:

prout sedes ipsa est, ita varia genera morborum sunt,

Cels. 4, 4, 5:

prout nives satiaverint, ita Nilum increscere,

Plin. 5, 9, 10, § 51.—

Prep. with abl. (late Lat. with acc.:

PRO SALVTEM SVAM,

Inscr. Grut. 4, 12; 46, 9; Inscr. Orell. 2360), before, in front of.

Lit., of place:

sedens pro aede Castoris,

Cic. Phil. 3, 11, 27:

praesidia, quae pro templis cernitis,

id. Mil. 1, 2:

ii qui pro portis castrorum in statione erant,

Caes. B. G. 4, 32:

pro castris copias habere,

id. ib. 7, 66:

pro castris dimicare,

id. ib. 5, 16:

pro oppido,

id. ib. 7, 71:

pro opere consistere,

Sall. J. 92, 9:

castra pro moenibus locata,

Liv. 2, 53; 4, 17:

pro muro,

id. 30, 10:

pro castris explicare aciem,

id. 6, 23:

pro vallo,

Plin. 2, 37, 37, § 101; Vell. 2, 19, 1.—With verbs of motion:

Caesar pro castris suas copias produxit,

before the camp, Caes. B. G. 1, 48:

hasce tabulas hic ibidem pro pedibus tuis obicito,

before your feet, App. Mag. p. 337, 36; id. M. 4, p. 155, 2.—

In partic., with the accessory idea of presence on the front part, on the edge or brink of a place, on or in the front of, often to be translated by a simple on or in:

pro censu classis iuniorum, Serv. Tullius cum dixit, accipi debet in censu, ut ait M. Varro, sicuti pro aede Castoris, pro tribunali, pro testimonio,

Fest. p. 246 Müll.; cf.: pro significat in, ut pro rostris, pro aede, pro tribunali, Paul. ex Fest. p. 228 Müll.; and:

pro sententia ac si dicatur in sententiā, ut pro rostris id est in rostris,

id. p. 226 Müll.: hac re pro suggestu pronunciata, qs. standing on the front part of the tribune, or, as we would say, on the tribune, Caes. B. G. 6, 3: pro tribunali cum aliquid ageretur, was transacted before or at my tribunal, Cic. Fam. 3, 8, 21; so,

pro tribunali,

id. Pis. 5, 11; id. Sest. 15, 34: pro contione, before the assembled army; and, in gen., before the assembly:

laudatus pro contione Jugurtha,

Sall. J. 8, 2; cf. Curt. 9, 1, 1:

pro contione laudibus legati militumque tollere animos,

Liv. 7, 7:

fortes viros pro contione donantis,

Curt. 10, 5, 10:

pro contione litteras recitare,

id. 4, 10, 16; Liv. 38, 23 fin.:

pro contione palam utrumque temptavit,

Suet. Vesp. 7; Tac. A. 3, 9; Front. Strat. 1, 11, 3: [p. 1448] 4, 5, 11; cf.:

pro comitio,

Suet. Aug. 43:

uti pro consilio imperatum erat,

in the council, Sall. J. 29, 6; cf.:

supplicatio in triduum pro collegio decemvirūm imperata fuit,

Liv. 38, 36:

pontifices pro collegio decrevisse,

Gell. 11, 3, 2:

pro collegio pronuntiare,

Liv. 4, 26, 9:

suas simultates pro magistratu exercere,

id. 39, 5:

pro munimentis castelli manipulos explicat,

before, on the fortifications, Tac. A. 2, 80; 12, 33: stabat pro litore diversa acies, in front of or upon the shore, id. ib. 14, 30:

legionem pro ripā componere,

id. ib. 12, 29:

velamenta et infulas pro muris ostentant,

in front of, from the walls, Tac. H. 3, 31; so,

pro muris,

id. A. 2, 81:

ad hoc mulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae locus praebebat, certatim mittere,

standing on the edge of the roofs, from the roofs, Sall. J. 67, 1 Kritz.—

Transf.

To signify a standing before or in front of, for defence or protection; hence an acting for, in behalf of, in favor of, for the benefit of, on the side of (opp. contra, adversum):

veri inveniendi causā contra omnia dici oportere et pro omnibus,

Cic. Ac. 2, 18, 60; cf.:

hoc non modo non pro me, sed contra me est potius,

id. de Or. 3, 20, 75:

partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

id. Clu. 32, 88:

difficillimum videtur quod dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus,

Sen. Prov. 3, 2:

haec cum contra legem proque lege dicta essent,

Liv. 34, 8: pro Romano populo armis certare, Enn. ap. Non. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.); cf.: pro vostrā vitā morti occumbant, id. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 62 (Trag. v. 176 Vahl.): quae ego pro re publica fecissem, Cato ap. Front. p. 149:

nihil ab eo praetermissum est, quod aut pro re publicā conquerendum fuit, aut pro eā disputandum,

Cic. Sest. 2, 3:

omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum,

id. de Or. 2, 49, 201:

convenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patriā,

id. Tusc. 4, 19, 43:

dulce et decorum est pro patriā mori,

Hor. C. 3, 2, 13; cf. id. ib. 3, 19, 2:

pro sollicitis non tacitus reis,

id. ib. 4, 1, 14:

spondere levi pro paupere,

id. A. P. 423:

urbes, quae viris aut loco pro hostibus et advorsum se opportunissumae erant,

Sall. J. 88, 4:

nec aliud adversus validissimas gentes pro nobis utilius, quam, etc.,

Tac. Agr. 12:

et locus pro vobis et nox erit, Liv 9, 24, 8: et loca sua et genus pugnae pro hoste fuere,

id. 39, 30, 3:

pro Corbulone aetas, patrius mos... erant: contra, etc.,

Tac. A. 3, 31; id. H. 4, 78; Curt. 4, 14, 16.—

With the notion of replacement or substitution, in the place of, instead of, for.

In gen.: numquam ego argentum pro vino congiario... disdidi, Cato ap. Front. p. 149:

ego ibo pro te, si tibi non libet,

Plaut. Most. 5, 2, 10:

ego pro te molam,

Ter. And. 1, 2, 29; Cic. Leg. 2, 5, 13:

mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud... ut cum minutum dicimus animum pro parvo, etc.,

id. Or. 27, 92 sq.; cf.:

libenter etiam copulando verba jungebant, ut sodes pro si audes, sis pro si vis... ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe et exin pro deinde et exinde dicimus,

id. ib. 45, 154:

pro vitulā statuis dulcem Aulide natam, Hor S. 2, 3, 199: pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,

id. ib. 1, 3, 61; cf. Suet. Caes. 70:

pro ope ferendā sociis pergit ipse ire, etc.,

Liv. 23, 28, 11 Weissenb. ad loc.; Zumpt, Gram. § 667; cf.:

pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent, suas terras, etc.,

Liv. 22, 1, 2.—

Esp. freq. in connection with the title of any officer, to denote his substitute' pro consule, pro praetore, pro quaestore, pro magistro, etc. (afterwards joined into one word, as proconsul, propraetor, proquaestor, promagister, etc.), proconsul, proprœtor, proquœstor, vice-director:

cum pro consule in Ciliciam proficiscens Athenas venissem,

Cic. de Or. 1, 18, 82; cf.:

cum L. Philippus pro consulibus eum se mittere dixit, non pro consule,

instead of the consuls, not as proconsul, id. Phil. 11, 8, 18:

nec pro praetore, Caesarem (vocat),

id. ib. 13, 10, 22; Liv. 35, 1. cum Alexandriae pro quaestore essem, Cic. Ac. 2, 4, 11' cf.:

litteris Q. Caepionis Bruti pro consule... Q. Hortensii pro consule opera, etc.,

id. Phil. 10, 11, 26: P. Terentius operas in portu et scripturā Asiae pro magistro dedit, id. Att. 11, 10, 1; cf. id. Verr. 2, 2, 70, § 169; id. Fam. 13, 65, 1; see also the words proconsul, promagister, propraetor, proquaestor, etc.—

So of price, penalty, etc., in exchange, in return for:

tres minas pro istis duobus dedi,

Plaut. Most. 3, 2, 138; id. Aul. 3, 3, 8:

pro hujus peccatis ego supplicium sufferam,

Ter. And. 5, 3, 17:

dimidium ejus quod pactus esset, pro carmine daturum,

Cic. de Or. 2, 86, 351:

pro vitā hominis nisi hominis vita reddatur, non posse deorum inmortalium numen placari,

Caes. B. G. 6, 16:

id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum,

Liv. 7, 19, 3:

vos, pro paternis sceleribus, poenas date,

Sen. Med. 925; Lact. 2, 7, 21:

pro crimine poenas,

Ov. Ib. 621.—

Pro is also frequently used to denote the viewing, judging, considering, representing of a thing as something, for, the same as, just as, as:

pro sano loqueris, quom me appellas nomine,

Plaut. Men. 2, 2, 24:

sese ducit pro adulescentulo,

id. Stich. 3, 1, 65; id. Cist. 1, 3, 24:

hunc Eduxi a parvulo, habui, amavi pro meo,

as my own, Ter. Ad. 1, 1, 23:

Cato ille noster qui mihi unus est pro centum milibus,

whose voice I regard as equal to that of thousands, Cic. Att. 2, 5, 1:

Siciliam nobis non pro penariā cellā, sed pro aerario fuisse,

id. Verr. 2, 2, 2, § 5:

P. Sestio pro occiso relictus est,

id. Sest. 38, 81; Caes. B. G. 3, 109:

cum pro damnato mortuoque esset,

as good as condemned and dead, Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:

summa ratio, quae sapientibus pro necessitate est,

Plin. Ep. 1, 12, 3:

negotia pro solatiis accipiens,

Tac. A. 4, 13:

consuli pro hostibus esse,

Liv. 43, 5, 4:

adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

as a boaster, Liv. 39, 49: quoniam de adventu Caesaris pro certo habebamus, to consider as certain, Mat. ap. Cic. Att. 9, 15, 6 et saep.; v. certus.—

Esp. in certain phrases: pro eo, for the same thing, as just the same:

ut si a Caesare, quod speramus, impetrarimus, tuo beneficio nos id consecutos esse judicemus: sin minus, pro eo tantum id habeamus, cum a te data sit opera, ut impetraremus,

Cic. Fam. 13, 7, 5.—With the particles of comparison: atque ( ac), ac si, quasi, just the same as, even as, as though: pro eo ac debui, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

pro eo ac si concessum sit,

Cic. Inv. 1, 32, 54:

pro eo est atque si adhibitus non esset,

Dig. 28, 1, 22:

pro eo erit quasi ne legatum quidem sit,

ib. 30, 1, 38: pro eo quod, for the reason that, because:

pro eo quod ejus nomen erat magnā apud omnes gloriā,

Cic. de Or. 2, 18, 75: pro eo quod pluribus verbis vos quam volui fatigavi, veniam a vobis petitam velim, Liv 38, 49 fin. —

On account of, for the sake of:

dolor pro patriā,

Cic. Fin. 1, 7, 24:

tumultus pro recuperandā re publicā,

id. Brut. 90, 311 dub. (B. and K. omit pro):

dedit pro corpore nummos, i. e. to rescue his person,

Hor. S. 1, 2, 43:

aliquem amare pro ejus eximiā suavitate,

Cic. de Or 1, 55, 234:

pro quibus meritis quanto opere dilectus sit,

Suet. Aug. 57:

cum pro incolumitate principis vota susceperunt,

Tac. A. 4, 17:

pro bono (= bene),

Sall. J. 22, 4.—

Pro is used in its most general sense in stating the relation between two objects or actions, in proportion, in comparison with, according to or as, conformably to, by virtue of, for, etc.:

meus pater nunc pro hujus verbis recte et sapienter facit,

according to his story, Plaut. Am. 1, 1, 133:

tu pro oratione nec vir nec mulier mihi's,

id. Rud. 4, 4, 71: pro viribus tacere ac fabulari, according to one's ability, Enn. ap. Non. 475, 4 (Trag. v. 181 Vahl.):

facere certum'st pro copiā ac sapientiā,

Plaut. Merc. 3, 1, 8:

agere pro viribus,

Cic. Sen. 9, 27:

aliquem pro dignitate laudare,

id. Rosc. Am. 12, 33:

proelium atrocius quam pro numero pugnantium fuit,

Liv. 21, 29: pro imperio, by virtue of his office or authority:

quia pro imperio palam interfici non poterat,

Liv. 1, 51, 2; hence, imperatively, dictatorially, summarily:

nec illum ipsum submovere pro imperio posse more majorum,

id. 2, 56, 12 ' hem! satis pro imperio, quisquis es, Ter. Phorm. 1, 4, 18:

pro tuā prudentiā,

Cic. Fam. 4, 10, 2; 11, 12, 2:

cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

id. Verr. 2, 1, 27, § 69:

quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

id. Fam. 15, 15, 3: pro virili parte, according to one's ability, id. Sest. 66, 138; Liv. praef. 2; Ov. Tr. 5, 11, 23. —Esp. freq.: pro ratā parte and pro ratā, in proportion, proportionably; v. ratus:

pro se quisque,

each according to his ability, each one for himself, Cic. Off. 3, 14, 58; Caes. B. G. 2, 25; Verg. A. 12, 552 et saep.:

pro tempore et pro re,

according to time and circumstances, Caes. B. G. 5, 8:

pro facultatibus,

Nep. Epam. 3, 5.—Pro eo, quantum, or ut, in proportion to, as, according to, according as:

eāque pro eo, quantum in quoque sit ponderis, esse aestimanda,

Cic. Fin. 4, 21, 58:

equidem pro eo, quanti te facio, quicquid feceris, approbabo,

id. Fam. 3, 3, 2: tamen pro eo ut temporis difficultas tulit, etc., L. Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.

pro-): prōdeo, prŏfiteor; and even in words borrowed from the Greek, as prōlogus.—Its signification has reference either to place, before, forwards; or to protection, for; procedo, procurro, profanus; procuro, propugno, prosum, protego.

prō (less correctly prōh), interj., an exclamation of wonder or lamentation, O! Ah! Alas! (class.).

With nom.:

proh! bonae frugi hominem te jam pridem esse arbitror,

Plaut. Cas. 2, 4, 4: pro Juppiter! Enn. ap. Varr L. L. 7, § 12 Müll. (Trag. v 225 Vahl.); Ter. And. 4, 3, 17; id. Eun. 3, 5, 2; id. Ad. 1, 2, 31; cf.:

pro supreme Juppiter,

id. ib. 2, 1, 42:

pro Juppiter, Hominis stultitiam!

id. ib. 3, 3, 12:

pro di immortales,

id. ib. 3, 4, 1; cf.: pro, dii immortales: Cic. Imp. Pomp. 12, 33:

pro curia inversique mores!

Hor. C. 3, 5, 7:

pro scelus,

Mart. 2, 46, 8.—

Parenthet.:

pro, quanta potentia regni Est, Venus alma, tui,

Ov. M. 13, 758:

et mea, pro! nullo pondere verba cadunt,

id. H. 3, 98:

tantum, pro! degeneramus a patribus,

Liv. 22, 14, 6; Curt. 4, 16, 10.—

With acc.: pro divom fidem! Enn. ap. Don. ad. Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. v. 30 Vahl.); Ter. Ad. 4, 7, 28; cf.:

pro deum atque hominum fidem!

id. And. 1, 5, 2; 11; id. Heaut. 1, 1, 9; Cic. Tusc. 5, 16, 48;

instead of which, ellipt.: pro deum immortalium!

Ter. Phorm. 2, 3, 4:

pro deum atque hominum,

id. Hec. 2, 1, 1:

pro fidem deum! facinus foedum,

id. Eun. 5, 4, 21.—

With gen.: pro malae tractationis! Tert. Poen. fin.

prōnus, a, um (archaic form of fem. pronis, Varr. ap. Non. 494 fin.), adj. [like Gr. pranês = prênês, from root pra-, pro; cf. prae).

Lit., turned forward, bent or inclined, leaning or hanging forward, stooping, bending down (class.; opp. supinus; cf. cernuus).

Of living beings:

puerum imponere equo pronum in ventrem,

Varr. R. R. 2, 7, 13:

pronus pendens in verbera,

leaning forward to strike, Verg. A. 10, 586:

ipsum Pronum sterne solo,

id. ib. 11, 485:

pronus magister Volvitur in caput,

id. ib. 1, 115:

pecora, quae natura prona finxit,

Sall. C. 1, 1; Ov. M. 8, 379.— Poet., of those running swiftly, Ov. M. 10, 652:

leporem pronum catulo sectare sagaci,

flying swiftly, id. R. Am. 201.—

Of things, bending forward or downward, going or inclined downward:

ilex paulum modo prona, dein flexa,

Sall. J. 93, 4:

prona ac fastigiata tigna,

Caes. B. G. 4, 17:

pronae atque vergentes ampullae,

Plin. Ep. 4, 30, 6:

demissus inde pronusque pulvinus,

id. ib. 5, 6, 16:

(urbs) prona in paludes,

sinking down, Liv. 4, 59:

crateres,

overturned, Stat. Th. 5, 255:

motus corporis,

Cic. Div. 1, 53, 120:

cubitus,

Plin. 28, 4, 14, § 54:

prona via,

steep, Ov. M. 2, 67:

amnis,

Verg. G. 1, 203:

rivi,

Hor. C. 1, 29, 11:

currus,

Ov. M. 5, 424. — Absol.:

nihil habent proni et supera semper petunt,

Cic. Tusc. 1, 18, 42:

per pronum ire,

downwards, Sen. Ep. 123, 14:

per prona voluti,

Sil. 15, 235.—

In partic.

Of the heavenly bodies, of time, etc., setting, sinking, declining ( poet.):

pronus Orion,

Hor. C. 3, 27, 18:

sidera,

Prop. 1, 16, 23:

Titan,

Ov. M. 11, 257:

dies,

Stat. Th. 2, 41:

menses (=celeriter praetereuntes),

Hor. C. 4, 6, 39:

anni,

id. A. P. 60.—

Of localities, turned, looking, or lying towards (postAug.).

With dat.:

loca Aquiloni prona,

Col. 3, 2, 6:

aedificii solum pronius orienti,

situated more to the east, id. 1, 5, 8.—

With ad:

campo patente et ad solem prono,

Col. 2, 9, 3.—

Trop., inclined, disposed, prone to any thing (class.); usu. constr. with ad, in aliquid, or dat.; poet. also with gen.

In gen.

With ad:

rei publicae genus inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

Cic. Rep. 2, 26, 47:

anxitudo prona ad luctum,

id. ib. 2, 41, 68 (from Non. 72, 31):

boves ad domandum proni,

Varr. R. R. 1, 2:

pronus ad omne nefas,

Luc. 6, 147:

pronus ad cujusque necem,

Suet. Vit. 14:

ad poëticam,

id. Ner. 50:

ad simultates,

Plin. Pan. 84.— Sup.: ad indulgentias pronissimus, Capit. Anton. 10, 8.—

With in and acc.:

in obsequium plus aequo pronus,

Hor. Ep. 1, 18, 10:

in libidines,

Suet. Caes. 50:

saeculum in omnia mala,

Flor. 4, 12.—Prov.:

prona est timori semper in pejus fides,

Sen. Herc. Fur. 316. —

With dat.:

pronus deterioribus,

Tac. Agr. 41 fin.—Comp.:

aures offensioni proniores,

Tac. A. 4, 29 fin. —

With gen. ( poet.):

ruendi In ferrum mens prona viris,

Luc. 1, 461.— Comp.:

unus audendi pronior,

Claud. Ruf. 2, 400.—

In partic.

Inclined to favor, favorable to any thing (post-Aug.).

With dat.:

si modo prona bonis invicti Caesaris assint Numina,

Stat. S. 4, 8, 61.— Comp.:

cohors Cn. Dolabellae pronior,

Suet. Galb. 12.—

With in and acc.:

prona in eum aula Neronis,

Tac. H. 1, 13.— Comp.:

ut quis misericordiā in Germanicum pronior,

Tac. A. 2, 73:

in verum nepotem,

Suet. Cat. 19.—

Absol.:

prona sententia,

Val. Fl. 8, 340:

pronis auribus accipere aliquid,

Tac. H. 1, 1; Luc. 5, 501.— Comp.:

quos pronior fortuna comitatur,

Vell. 2, 69, 6.—

Easy, without difficulty (mostly post - Aug.):

omnia virtuti suae prona esse,

Sall. J. 114, 2:

omnia prona victoribus,

Tac. Agr. 33:

pronum ad honores iter,

Plin. Ep. 8, 10, 3:

via ad regnum,

Just. 1, 5, 9: pronum est, it is easy:

agere memoratu digna pronum erat,

Tac. Agr. 1:

invitos praebere deos,

Luc. 6, 606:

facile et pronum est agere,

Juv. 9, 43.— Comp.:

id pronius ad fidem est,

is easier to believe, Liv. 21, 28.—Hence, adv.: prōnē, downwards, pronely (post-class.).

Lit., Paul. Petr. Vit. S. Mart. 4, 546.—

Trop., readily, willingly; comp. pronius, Amm. 30, 8, 10.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.

Transf., of that which remains after a part just mentioned, the remaining, the other; and, in the sing., the remainder, the rest of a thing (diff. from ceteri, q. v.).

Plur.:

murus cum Romuli tum etiam reliquorum regum sapientiā definitus,

Cic. Rep. 2, 6, 11; cf. id. ib. 2, 11, 22:

decemviros... reliquos magistratus,

id. ib. 2, 31, 54; cf.:

Servilius consul reliquique magistratus,

Caes. B. C. 3, 21:

sol dux et princeps et moderator luminum reliquorum,

Cic. Rep. 6, 17, 17; cf. id. ib. 6, 9, 9; 6, 20, 22; id. Planc. 1, 3:

ipsum regale genus civitatis haud scio an reliquis simplicibus longe anteponendum,

id. Rep. 2, 23, 43:

res capitales et reliquas omnes judicabant iidem,

id. ib. 3, 35, 48; cf. id. ib. 6, 17, 17; id. Leg. 3, 7, 16:

ad eam sententiam, cum reliquis causis, haec quoque ratio eos deduxit,

Caes. B. G. 2, 10:

oppida, vicos, reliqua privata aedificia incendunt,

id. ib. 1, 5:

octo cohortes in fronte constituit, reliquarum signa in subsidio collocat,

Sall. C. 59, 2.—As subst.:

princeps ille (Plato) aream sibi sumpsit, in quā, etc.... Reliqui disseruerunt, etc.,

the others, the rest, Cic. Rep. 2, 11, 21; 1, 4, 7:

in quā (causā) et ipse sentiat et reliqui omnes me, etc.,

id. Att. 16, 15, 1:

aurum perinde aspernantur (Scythae) ac reliqui mortales appetunt,

Just. 2, 2, 7:

deinceps Jovem atque Junonem, reliquos, quos, etc.,

Cic. Univ. 11; cf.

thus, without a copula, Brutorum, C. Cassii, Cn. Domitii, C. Trebonii, reliquorum,

and so forth, id. Phil. 2, 12, 30; cf.:

Africanus, cum patria illo modo loquens. reliquaque praeclare,

id. Fin. 2, 32, 106, Quint. 9, 4, 124:

si placet, in hunc diem hactenus. Reliqua (satis enim multa restant) differamus in crastinum,

Cic. Rep. 2, 44, 71:

audi reliqua,

Plaut. As. 4, 1, 46:

age, ambula, ibique reliqua alia fabulabimur,

id. Poen. 3, 4, 8:

reliqua vaticinationis brevi esse confecta,

Cic. Div. 1, 32, 68:

aderat janitor carceris et carnifex praetoris, reliqua,

and the like, and so forth, and so on, Quint. 9, 4, 124;

but post-class.: et reliqua,

Vop. Firm. 5 fin. —

Sing.:

corpore relicuo pugnam caedesque petessit,

Lucr. 3, 648 Lachm.:

equitum magno numero ex omni populi summa separato, reliquum populum distribuit in quinque classes, etc.,

Cic. Rep. 2, 22, 39:

scribit Labieno... cum legione ad fines Nerviorum veniat, reliquam partem exercitūs non putat exspectandam,

Caes. B. G. 5, 46 fin.; 1, 18:

neque de frumento reliquoque commeatu satis esse provisum,

id. ib. 3, 3:

militibus quoque equis exceptis reliquam praedam concessimus,

Cic. Att. 5, 20, 5:

jampridem cupio Alexandream reliquamque Aegyptum visere,

id. ib. 2, 5, 1; cf. id. Lael. 2, 6; id. Rep. 2, 38, 64.— As subst.:

paene oblitus sum, reliquom dicere,

Plaut. Poen. prol. 118; Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103:

reliquum temporis cum magnā trepidatione vigilavit,

Suet. Ner. 34:

haec quidem hactenus: quod reliquum est, cottidie tabellarios habebis,

as for the rest, as for what remains, Cic. Att. 16, 15, 3; so,

quod reliquum est,

id. Fam. 13, 72, 2; id. Planc. 10, 11; Ter. Ad. 3, 2, 48; cf.:

de reliquo quid tibi ego dicam?

Cic. Att. 16, 13, c, 2; id. Fam. 6, 20, 3; id. de Or. 1, 22, 100.

rĕlĭquus (sometimes written rĕlĭcuus, rell-, -qus, v. Lachm. ad Lucr. p. 305; Freund ad Cic. Mil. p. 31-34. Rēlĭcŭus as a quadrisyl., Lucr. 1, 560 Munro ad loc.; 4, 976), a, um, adj. [relinquo, I.], that is left or remains, that is left behind, remaining, = relictus (freq. and a good prose word; not found in Cat., Tib., Verg., or Hor.).

With dat.:

hoc mihi unum ex plurimis miseriis reliquom fuerat malum,

Ter. Hec. 4, 1, 55:

ut spes nulla reliqua in te siet tibi,

id. Eun. 2, 2, 9:

potes mulo isto, quem tibi reliquum dicis esse, Romam pervehi,

Cic. Fam. 9, 18, 4:

quod erant oppida mihi etiam complura reliqua,

id. Verr. 2, 2, 27, § 65:

quae deprecatio est igitur ei reliqua, qui, etc.,

id. ib. 2, 4, 50, §

120: quibus lubido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat,

Sall. C. 28, 4:

reliqua alia optio,

Quint. 7, 7, 8.—

Without a dat., Cato ap. Prisc. p. 696 P.: ne a stirpe genus nostrum interiret et uti aliqua propago generis nostri reliqua esset (just before, restare), C. Gracch. ap. Schol. Cic. Sull. 9, p. 365 Orell.; cf.:

neu causa ulla restet reliqua, Quin, etc.,

Ter. Hec. 4, 2, 11:

ex quā (familiā) reliquus est M. Titurnius Rufus,

Cic. Fam. 13, 39; cf. id. Clu. 7, 22:

reliquos hos esse non ex bello... sed ex tuo scelere,

id. Verr. 2, 3, 54, § 124; and:

moriar, si praeter te quemquam reliquum habeo, in quo, etc.,

id. Fam. 9, 15, 2; and with this cf. Sall. H. Fragm. 1, 15 (p. 216 Gerl.):

qui lucus in Graeciā totā tam sanctus fuit, in quo ullum simulacrum, ullum ornamentum reliquum sit?

Cic. Prov. Cons. 4, 7:

si qua reliqua spes est, quae sociorum animos consolari possit,

id. Div. in Caecil. 5, 18. — Esp., subst.: rĕlĭquum ( - quom), i, n., that is left, a remainder, residue, rest:

numquam ab amatore suo postulat id, quod datum est, Sed reliquom dat operam, ne sit reliquum,

Plaut. Truc. prol. 15:

quod ad vos, spectatores, reliquum relinquitur, More majorum date plausum, id. Cist. grex 5: ut pernoscatis, ecquid spei sit relicuom,

Ter. And. prol. 25; cf. id. Eun. 5, 5 (6), 26:

addendo deducendoque videre, quae reliqui summa fuit,

Cic. Off. 1, 18, 59:

quid reliqui'st, quin habeat quae quidem in homine dicuntur bona,

Ter. Heaut. 1, 2, 19:

quid enim est huic reliqui, quod, etc.,

Cic. Sull. 31, 89:

cum reliqui nihil sit omnino, quod pertinet ad nos,

id. Fin. 2, 31, 101:

quid reliqui habemus praeter,

Sall. C. 20, 13:

nec, quod ab hoste crudelius pati possent, reliqui quicquam fuit,

Liv. 32, 13.— With gen. (syn. reliquiae): illud breve vitae reliquum nec avide adpetendum senibus sit, Cic. Sen. 20, 72:

Agrigentum, quod belli reliquum erat,

i. e. where alone the war was afterwards carried on, Liv. 26, 40; cf., in plur.:

reliqua belli perfecta,

id. 9, 16; and Tac. H. 4, 2:

ubi reliquum vitae degere tuto posset,

Liv. 39, 13:

reliquum dici,

id. 2, 25, 2; 3, 15, 8; 3, 52, 5:

corporis reliqua,

Aur. Vict. Caes. 21 fin. (but in Plaut. Merc. 3, 2, 4, the correct read. is:

reliquom vitae spatium, v. Ritschl ad h. l.).— So in late Lat. persaep.: reliqua verborum,

Vulg. 3 Reg. 11, 41:

urbis,

id. 1 Par. 11, 8.—

Partic. constructions.

Reliquum est, ut, or with inf., it remains, that (syn.:

relinquitur, restat, superest): reliquum est, ut officiis certemus inter nos,

Cic. Fam. 7, 31, 1; id. Att. 7, 13, 4; id. Fl. 14, 32; Nep. Att. 21, 5; Quint. 5, 7, 19; cf.:

reliquum est, ubi nunc est res publica, ibi simus,

Cic. Fam. 9, 9, 3 (where B. and K. supply ut, ex conj.); so,

reliquum est, tuam profectionem amore prosequar,

id. ib. 15, 21, 5.—With inf.:

nunc hortari modo reliquum est et ire,

Sall. H. Fragm. 3,22 (p. 232 Gerl.).—

Reliquum (aliquem, aliquid) or aliquid reliqui facere, a periphrase for relinquere, and in the twofold signification of that word.

To leave behind, leave remaining:

ut arent, quibus aratrum saltem aliquod satelles istius Apronius relicum fecit,

Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

quos belli calamitas reliquos fecerat,

id. ib. 2, 3, 53, §

126: haec addita cura vix mihi vitam reliquam fecit,

id. Att. 3, 8, 2:

si quos fortuna fecisset reliquos,

Hirt. B. G. 8, 24 fin.; cf.:

quos reliquos fortuna ex nocturnā caede ac fugā fecerat,

Liv. 9, 24; Curt. 6, 9, 27:

duarum mihi civitatum reliquos feci agros,

i. e. have left to be considered, Cic. Verr. 2, 3, 44, § 104.— Subst.: rĕlĭquum, i, n., a remnant, remainder (cf. 1, b fin. supra):

quod reliquum vitae viriumque fames fecerat, id, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 34, § 89:

quod fortuna in malis reliqui fecit, id, etc.,

id. Sull. 32, 89.—

Esp. negatively: te nullum munus officii cuiquam reliquum fecisse,

have left behind you, Cic. Fam. 3, 13, 1:

quibus nihil non modo de fructu, sed ne de bonis quidem suis reliqui fecit,

id. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hi milites nihil reliqui victis fecere,

Sall. C. 11, 7 Kritz; cf.: captā urbe nihil fit reliqui victis, id ib. 52, 4:

quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerant,

id. ib. 28, 4; cf. Liv. 7, 35:

ne hoc quidem sibi reliqui facit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 1, § 2.—

To leave undone, to omit, neglect (rare and perh. only in the historians;

also only negatively): nihil ad celeritatem sibi reliqui fecerunt,

omitted nothing, made every exertion, Caes. B. G. 2, 26 fin.:

prorsus ab utrisque nihil reliquum fieri,

Sall. J. 76, 4:

me nihil reliqui fecisse, quod, etc.,

Nep. Att. 21, 5:

nihil reliqui faciunt, quominus, etc.,

Tac. A. 1, 21 fin. —

In partic.

Of time, that is left or remains, future, subsequent:

spe reliquae tranquillitatis,

Cic. Sest. 34, 73:

reliquae vitae dignitas,

id. Fam. 10, 3, 2:

reliqua et sperata gloria,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: in reliquum tempus vectigalibus prospexi, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:

reliquum in tempus,

id. Agr. 1, 4, 13; Caes. B. G. 1, 20 fin.; 3, 16 fin.; cf.

so, reliquum tempus (opp. praesenti bello),

Nep. Them, 2, 1.—In the neutr. absol.:

numquam ecastor ullo die risi adaeque, neque hoc, quod reliquom est (sc. vitae), plus risuram opinor,

in all my life, to the end of my days, Plaut. Cas. 5, 1, 4.—Hence, in reliquum, adverb., for the future, in future, henceforward, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 7, 2; Sall. J. 42, 4; Liv. 23, 20; 25, 32; 36, 10 fin. al.—

In mercantile lang., of debts, remaining, outstanding, in arrear:

reliquom, quod ex eo quod debitum reliquom,

Varr. L. L. 5, § 175 Müll.:

nunc quod reliquom restat, volo persolvere,

Plaut. Cist. 1, 3, 40:

quod dedi datum non vellem, quod reliquom est non dabo,

id. ib. 2, 1, 30:

rationes putare argentariam... quid venierit, quid exactum siet, quid reliquum siet,

Cato, R. R. 2, 5:

erat ei de ratiunculā Jampridem apud me reliquom pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

ut pecuniam reliquam Buthrotii ad diem solverent,

Cic. Att. 16, 16, A, § 4 (Cod. Faerni: pecuniae reliquum).—As subst.: rĕlĭqua, ōrum, n. (less freq. rĕlĭquum, i, n.), the remainder of a debt, balance, arrears: reliqua mea Camillus scribit se accepisse, Cic. Att. 6, 1, 19; cf.:

maxime me angit ratio reliquorum meorum,

id. ib. 16, 3, 5:

cum tanta reliqua sint,

id. ib. 16, 15, 4;

15, 15, 3: dum reliqua colonorum minuit ad tempus, vires in posterum exhausit, quarum defectione rursus reliqua creverunt,

Plin. Ep. 3, 19, 6; 9, 37, 2: Sticho reliqua habente, holding a balance, i. e. being in arrears, Dig. 35, 1, 81; so,

reliqua trahere,

ib. 26, 7, 46:

computare,

ib. 40, 7, 34:

in adaerandis reliquorum debitis (= reliquiis debitorum),

Amm. 31, 14, 2; 16, 5, 15.— In sing.:

nisi forte fidejussores minus idonei sunt et in reliquum non exsolutae quantitatis accesserint,

Dig. 49, 14, 45 fin.; Symm. Ep. 10, 47.—Hence, by a lusus verbb., of a narration in arrears, the rest, remainder:

accipite reliquom, alieno uti nil moror,

Plaut. Capt. prol. 16; cf.

also the passage cited above,

id. Cist. 1, 3, 40.