-
61 ἄξιος
A counterbalancing, cf.ἄγω v1
: hence prop. weighing as much, of like value, worth as much as, c. gen.,βοὸς ἄ. Il.23.885
; νῦν δ' οὐδ' ἑνὸς ἄξιοί εἰμεν Ἕκτορος we are not—all together— worth one Hector, 8.234, cf. Hdt. 1.32, 7.21;πάντων Ζεὺς ἄξιον ἦμαρ ἔδωκεν Il.15.719
; so πολλοῦ ἄ. worth much, X.An.4.1.28, Pl.Smp. 185b, etc.;πλείονος ἄ. Id.Phdr. 235b
, etc.;πλείστου ἄ. Th.2.65
, Pl.Grg. 464d, etc.; παντός, τοῦ παντὸς ἄ., E.Fr. 275, Pl.Sph. 216c; παντὸς ἄ., c. inf., Ar.Av. 797; λόγου ἄ., = ἀξιόλογος, Hdt.1.133, Th.1.73, etc.; σπουδῆς, μνήμης ἄ., Plu.2.35a,172e:—opp. to these areοὐδενὸς ἄ. Thgn.456
;ἢ παντὸς ἢ τὸ παράπαν οὐδενός Pl.Phlb. 64d
; , etc.; , etc.; ; μείονος, ἐλάττονος ἄ., X. Vect.4.50, Cyr.2.2.14;πολλαπλασίου τιμήματος ἄ. κτήσεις Arist.Pol. 1306b12
; also εἰς ὀγδοήκοντα μνᾶς ἄ. worth up to a sum of.., D.27.10.2 c. dat. pers., σοὶ δ' ἄξιόν ἐστιν ἀμοιβῆς 'tis worth a return to thee, i.e. will bring thee a return, Od.1.318;πολέος δέ οἱ ἄξιος ἔσται Il.23.562
;βασιλεῖ ἂν πολλοῦ ἄξιοι γένοιντο X.An.2.1.14
.3 abs., worthy, goodly,ἄξια δῶρα Il.9.261
; ἄ. ὦνος a goodly price, Od.15.429; ὅθεν κέ τοι ἄξιον ἄλφοι it would bring thee a good price, 20.383;φέροντες ὅ τι ἕκαστος ἄξιον εἶχε X.Cyr.3.3.2
.b in [dialect] Att. in an exactly opposite sense, 'good value for the money', i.e. cheap, Ar.Eq. 672, 895: [comp] Comp., ib. 645;ὡς ἀξιώτατον πρίασθαι Lys.22.18
;ὡς ἄ. γεγόνασιν οἱ πυροὶ ἐν τῇ ἀγορᾷ Thphr.Char.3.3
, cf. X.Vect.4.6.4 deserved, meet, due, , X.Oec.12.19;χάρις Id.HG1.6.11
; ἄξια δράσας ἄξια πάσχων fit suffering for fit deeds, A.Ag. 1527, cf. E. Ion 735.5 of persons, οἱ ἑωυτοῦ ἄξιοι those of one's own rank, his peers, Hdt.1.107.6 sufficient for, c. gen.,ἄ. τοῦ πολέμου τὰ χρήματα D.14.27
.7 αἰδοῦς ἀξίαν.. τὴν προθυμίαν μᾶλλον ἢ θράσους more like modesty than rashness, Arist.Cael. 291b25.II after Hom., in moral relation, worthy, estimable, of persons and things, Hdt.7.224, etc.; οὐδὲν ἀξία nothing worth, A.Ch. 445;ἀξίαν κἀπ' ἀξίων Id.Eu. 435
; .2 worthy of, deserving, mostly c. gen. rei, ἄξιον φυγῆς, ἄξια στεναγμάτων, γέλωτος, Id.Med. 1124, Or. 1326, Heracl. 507;ἐγκωμίων τί ἀξιώτερον ἤ..; X.Ages.10.3
: c. gen. pers., ;ἄξιον τοῦ πατρός Isoc.9.80
;ἄξια τοῦ Μαραθῶνος διανοεῖσθαι Plu.Cim.5
.b c. gen. rei et dat. pers., ἡμῖν δ' Ἀχιλλεὺς ἄξιος τιμῆς is worthy of honour at our hands, E.Hec. 309;πολλῶν ἀγαθῶν ἄ. ὑμῖν Ar.Ach. 633
;ἄ. πλείστου Λακεδαιμονίοις Th. 4.81
;θανάτου τῇ πόλει X.Mem.1.1.1
, cf. 1.2.62;εἰμὶ δ' οὐ τούτων ὑμῖν ἄ. D.21.217
;χάριτος ἄ. τῇ πόλει Antipho 6.10
; laterτιμῆς ἄ. παρὰ πάντων Luc.Tox.3
.3 c. inf., Προθοήνορος ἀντὶ πεφάσθαι ἄ. worthy to be killed instead of him, Il.14.472, cf. Th.1.76;τίεσθαι δ' ἀξιώτατος A.Ag. 531
;ἄ. θρήνων τυχεῖν S.Aj. 924
; ἄξιοι δουλεύειν only fit to be slaves, Arist.Pol. 1254b36; alsoἄ. σέβειν E.Heracl. 315
(Elmsl.).b ἄξιός εἰμι, like δίκαιός εἰμι, I deserve to..,ἄξιός εἰμι πληγὰς λαβεῖν Ar.Ec. 324
;ἄξιός εἰμι ἀπολαῦσαι X.Cyr.5.4.19
: abs., the inf. being supplied, authorized to act, And.1.132; ἄ. γάρ, emphatically, Pl.Tht. 143e.c laterἄ. ἵνα Ev.Jo.1.27
.4 ἄξιόν [ἐστι] 'tis meet, fit, due,ἄξιον εἶναι τρεῖς ἑνὸς ἀντὶ πεφάσθαι Il.13.446
;ἄ. μνήμην ἔχειν Hdt.1.14
: later c. [tense] fut. inf.,ἄ. διαπορήσειν Did.
in D.9.15.b c. dat. pers. et inf., τῇ πόλει γὰρ ἄξιον ξυλλαβεῖν τὸν νο̄ρα 'tis meet for the city, is worth her while.., Ar.Ach. 205;τί σοι ζῆν ἄξιον; Id.Nu. 1074
, cf. Av. 548;ἄξιόν γε πᾶσιν ἐπολολύξαι Id.Eq. 616
; freq. in X. as ὡς οὐκ ἄξιον εἴη βασιλεῖ ἀφεῖναι κτλ. that it was not meet for him.., An.2.3.25.c the inf. is sts. omitted, ἄξιον γὰρ Ἑλλάδι 'tis meet in the eyes of Hellas [so to do], Ar.Ach.8; and sts. the dat., ἄξιόν ἐστι operae pretium est, it is worth while,ἐνθυμηθῆναι D.1.21
;γαμεῖν οὐκ ἄξιον E.Alc. 628
.III Adv. ἀξίως, c. gen.,ἐμάχοντο ἀξίως λόγου Hdt.6.112
;οὔτε ἑωυτοῦ ἀ. Id.3.125
; οὐκ ἀ. ἀπηγήσιος ibid.;τῆς ἀσικίας Th.3.39
; ἀ. τοῦ θεοῦ, τῆς θεᾶς, OGI331.9 (Pergam.), Inscr.Magn.33.30, cf. 1 Ep.Thess.2.12: abs., S.OT 133, etc.; κολάσετε ἀξίως as they deserve, Th.3.40. -
62 καιρός
καιρός, οῦ, ὁ (Hes.+; loanw. in rabb.)① a point of time or period of time, time, period, freq. with implication of being esp. fit for someth. and without emphasis on precise chronologyⓐ gener. (cp. Just., D. 32, 4 τὸν γὰρ καιρὸν [Da 7:26] ἑκατὸν ἔτη ἐξηγεῖσθε λέγεσθαι) κ. δεκτός a welcome time 2 Cor 6:2a (Is 49:8); cp. vs. 2b. καιροὶ χαλεποί difficult times 2 Ti 3:1. In ref. to times of crisis for the state λοιμικοῦ καιροῦ 1 Cl 55:1 (s. JFischer ad loc. note 322) καιροὶ καρποφόροι fruitful times or seasons (so Achmes 156, 15f: καρποφόρος is the καιρός in which the tree bears fruit, in contrast to late autumn, when there is no more) Ac 14:17 (OLagercrantz, ZNW 31, ’32, 86f proposes, on the basis of Mod. Gk., the mng., ‘weather’, but the pl. is against this mng.). καιροὶ ἐαρινοί 1 Cl 20:9.—ἔσται καιρὸς ὅτε there will come a time when 2 Ti 4:3; εἰς τίνα ἢ ποῖον κ. to what time or what sort of time (some, e.g. NRSV, interpret τίνα=the person, but cp. PTebt 25, 18 [117 B.C.] καὶ διὰ τίνος καὶ ἀπὸ ποίου ἐπιδείγματος; s. ποῖος 1aα, also ποτατός) 1 Pt 1:11. ἄχρι καιροῦ until (another) time, for a while Lk 4:13; Ac 13:11; ἐν καιρῷ ὀλίγῳ in a little time 1 Cl 23:4; ἐν παντὶ κ. at all times, always (Aristot. 117a, 35; Sir 26:4) Lk 21:36; Eph 6:18; Hm 5, 2, 3. κατὰ καιρόν from time to time, regularly (TestJob 36:4; Lucian, Hermot. 10; Plut., Mor. 984d) J 5:4 (s. 2 also); 1 Cl 24:2; GJs 3:3; πρὸς κ. for a limited time (perh. also for the present moment; cp. Strabo 6, 2, 3; Ps.-Plut., Fluv. 23; BGU 265, 20 [II A.D.]; 618, 19; 780, 14; Wsd 4:4; Philo, Post. Cai. 121; Jos., Bell. 6, 190; Tat. 13, 1) Lk 8:13; 1 Cor 7:5. πρὸς καιρὸν ὥρας (a combination of πρὸς κ. and πρὸς ὥραν [2 Cor 7:8; Gal 2:5; Phlm 15; J 5:35]) for a short time (cp. our ‘for a short space of time’) 1 Th 2:17.ⓑ a moment or period as especially appropriate the right, proper, favorable time ἐν καιρῷ at the right time (X., An. 3, 1, 39; Diod S 36, 7, 2; Appian, Bell. Civ. 3, 8 §29; SIG 1268 [Praecepta Delphica II, 6; III B.C.]) Mt 24:45; Lk 12:42 (cp. on both Ps 103:27, w. v.l.). καιρῷ (Thu. 4, 59, 3 v.l.; Diog. L. 1, 41) Lk 20:10 (v.l. ἐν κ.). τῷ καιρῷ Mk 12:2. ὁ καιρὸς ὁ ἐμός, ὁ καιρὸς ὁ ὑμέτερος the proper time for me (you) J 7:6, 8 (Eunap., Vi. Iambl. p. 459 Didot: the worker of miracles acts ὅταν καιρὸς ᾖ). νῦν κ. ταῦτα ὑμᾶς μαθεῖν οὐκ ἔστιν now is not the time for you to learn this AcPl Ha 1, 26 (Just., D. 8, 1 ἃ νῦν κ. οὐκ ἔστι λέγειν al.).—καιρὸν λαβεῖν find a favorable time, seize the opportunity (Lysias, C. Agor. 6; Cleanthes [III B.C.]: Stoic. I no. 573; Diod S 2, 6, 5; EpArist 248; Jos., Bell. 1, 527, Ant. 4, 10; cp. PTebt 332, 9). καιρὸν μεταλαβεῖν (s. μεταλαμβάνω 2) Ac 24:25. λαβεῖν κ. εὔθετον find a convenient opportunity Pol 13:1. κ. ἔχειν have opportunity (Thu. 1, 42, 3; Pla., Ep. 7, 324b; Plut., Lucull. 501 [16, 4]; PFlor 259, 3; 1 Macc 15:34; Jos., Ant. 16, 73; 335; Ath., R. 23 p. 77, 6; Did., Gen. 112, 10) Gal 6:10; Hb 11:15; 2 Cl 16:1; ISm 9:1; IRo 2:1. ὀλίγον καιρὸν ἔχειν Rv 12:12. ἐξαγοράζεσθαι τὸν κ. make the most of the opportunity Col 4:5; Eph 5:16 (s. ἐξαγοράζω 2). On Ro 12:11 v.l. s. δουλεύω 2aβ and b. κατὰ κ. Ro 5:6 is more naturally construed with ἀπέθανεν than with ἀσεβῶν (cp. κατὰ καιρὸν θεριζόμενος reaped in its proper time Job 5:26).—The concept of the appropriate time oft. blends with that of② a defined period for an event. definite, fixed time. Abs. καιροί festal seasons (Ex 23:14, 17; Lev 23:4.—So perh. also beside θυσίαι in the Ins de Sinuri ed. LRobert ’45 no. 42) Gal 4:10 (κ. w. ἡμέρα as Polyaenus 8, 23, 17). τὰς τῶν καιρῶν ἀλλαγὰς καταδιαιρεῖν … ἃ μὲν εἰς ἑορτάς, ἃς δὲ εἰς πένθη to set up periods of fasting and mourning in accord with changes in seasons Dg 4:5.—Not infreq. w. a gen., which indicates the reason why the time is set apart (Pla., Leg. 4, 709c χειμῶνος καιρός; Aesop, Fab. 258 P.=255 H-H./206 Ch. ἀπολογίας κ., also oft. LXX; Philo, Spec. Leg. 1, 191 κ. εὐφροσύνης; Jos., Ant. 18, 74; Tat. 36, 1 κατʼ ἐκεῖνον αὐτὸν … τὸν τοῦ πολέμου κ.; Hippol., Ref. 9, 30, 27 κ. τῆς παρουσίας; Did., Gen. 175, 2 κ. τοῦ ἐξελθεῖν εἰς τὴν γῆν) κ. θερισμοῦ time of harvest Mt 13:30 (JosAs 2:19). κ. τῶν καρπῶν time when the fruit is ripe 21:34; cp. vs. 41. κ. σύκων time when the figs are ripe Mk 11:13 (ParJer 5:31; cp. Horapollo 2, 92 ὁ κ. τῶν ἀμπέλων). κ. μετανοίας time for repentance 2 Cl 8:2. κ. πειρασμοῦ Lk 8:13b. ὁ κ. τῆς ἀναλύσεως the time of death 2 Ti 4:6. κ. ἐπισκοπῆς σου Lk 19:44. κ. διορθώσεως Hb 9:10. κ. ἡλικίας 11:11. κ. τῆς ἡγεμονίας Ποντίου Πιλάτου the time of the procuratorship of P. P. IMg 11. κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ μαρτυρίου at the time of martyrdom EpilMosq 2 (cp. Mel., HE 4, 26, 3 ᾧ Σάγαρις καιρῷ ἐμαρτύρησεν). ἐν τῷ ἑαυτοῦ καιρῷ (Num 9:7) 2 Th 2:6. ὁ κ. αὐτῶν the time set for the fulfillment of Gabriel’s words Lk 1:20; cp. Dg 11:5 (s. διαγγέλλω 2). ὁ κ. μου my time=the time of my death Mt 26:18. κ. τοῦ ἰαθῆναι time to be healed 2 Cl 9:7. κ. τοῦ ἄρξασθαι τὸ κρίμα 1 Pt 4:17; cp. the extraordinary ἦλθεν ὁ κ. τῶν νεκρῶν κριθῆναι καὶ δοῦναι = ἵνα κριθῶσιν οἱ νεκροὶ καὶ δῷς Rv 11:18.—Pl. (Num 9:3 κατὰ καιρούς; Tob 14:4 S πάντα συμβήσεται τοῖς καιροῖς αὐτῶν; Heraclit. Sto. 11 p. 18, 18=the periods of time between; Maximus Tyr. 1, 2f πολλοὶ κ.; TestNapht 7:1 δεῖ ταῦτα πληρωθῆναι κατὰ τοὺς καιροὺς αὐτῶν; Ar. 4, 2 κατὰ καιρούς) καιροὶ ἐθνῶν times of the Gentiles (in which they may inflict harm on God’s people or themselves be converted) Lk 21:24.—κατὰ καιρόν at the appropriate time (Arrian, Anab. 4, 5, 1; PSI 433, 4 [261 B.C.]; Just., A I, 19, 4; Mel., HE 4, 26, 3) J 5:4; 1 Cl 56:15 (Job 5:26). Also ἐν καιρῷ (Himerius, Or 13 [Ecl. 14], 3): ἐν καιρῷ αὐτοῦ B 11:6, 8 (Ps 1:3). καιρῷ ἰδίῳ in due time Gal 6:9. Pl. καιροῖς ἰδίοις at the right time 1 Ti 2:6; 6:15; Tit 1:3; cp. 1 Cl 20:4 (Just., D. 131, 4 πρὸ τῶν ἰδίων κ.).—κατὰ τὸν ἴδιον καιρόν vs. 10.—πεπλήρωται ὁ κ. the time (determined by God) is fulfilled Mk 1:15. Pl. (cp. Ps 103:19) ὁρίσας προστεταγμένους καιρούς he (God) has determined allotted times (MDibelius, SBHeidAk ’38/39, 2. Abh. p. 6f, ‘seasons’; cp. 1QM 10, 12–15; FMussner, Einige Parallelen [Qumran and Areopagus speech], BZ 1, ’57, 125–30) Ac 17:26; cp. κατὰ καιροὺς τεταγμένους 1 Cl 40:1; ὡρισμένοις καιροῖς καὶ ὥραις vs. 2; τοῖς προστεταγμένοις κ. vs. 4.③ a period characterized by some aspect of special crisis, timeⓐ gener.: the present (time) Ro 13:11; 12:11 v.l. ὁ καιρός (i.e. the crisis involving Christians) ἀπαιτεῖ σε the times call upon you IPol 2:3 (Diod S 17, 27, 2 ὑπὸ τῶν καιρῶν προεκλήθησαν=they were called out by the [critical circumstances of the] times). Also ὁ νῦν κ. (PSI 402, 7 [III B.C.] ἐν τῷ νῦν καιρῷ) Ro 3:26; 8:18; 11:5; 2 Cor 8:14; B 4:1. κ. ὁ νῦν τῆς ἀνομίας the present godless time 18:2 (s. also b below). ὁ κ. ὁ ἐνεστηκώς (Polyb. 1, 60, 9; Jos., Ant. 16, 162) Hb 9:9; ἐν ἐκείνῳ τῷ κ. at that time, then (Gen 21:22; Is 38:1; τῷ κ. ἐκείνῳ TestSol D 8, 2) Mt 11:25; 12:1; 14:1; cp. Eph 2:12. Also κατʼ ἐκεῖνον τὸν κ. (Jos., Ant. 1, 171, Vi. 49; GJs 10:2.—Diod S 2, 27, 1 and Vi. Aesopi G 81 P. κατʼ ἐκείνους τοὺς καιρούς=at that time. Cp. κατʼ ἐκεῖνο καιροῦ Hippol., Ref. 9, 12, 10.) Ac 12:1; 19:23. ἔτι κατὰ καιρὸν ὑπὲρ ἀσεβῶν for those who at that time were still godless Ro 5:6, though κατὰ κ. here prob.=at the right time, as in mng. 1b above (s. B-D-F §255, 3). τῷ τότε τῆς ἀδικίας καιρῷ … τὸν νῦν τῆς δικαιοσύνης Dg 9:1; cp. 9:2. Of the future κατὰ τ. καιρὸν τοῦτον at this time Ro 9:9 (Gen 18:10, 14). Cp. EpilMosq 2 in 2 above. ἐν αὐτῷ τῷ κ. just at that time (2 Esdr 5:3) Lk 13:1. W. attraction of the relative ἐν ᾧ κ. at that time, then Ac 7:20. κατὰ τὸν καιρὸν ὸ̔ν καὶ πέρυσι at the same time as in the year preceding Hv 2, 1, 1.ⓑ One of the chief terms relating to the endtime: ὁ καιρός the time of crisis, the last times (FBusch, Z. Verständnis d. synopt. Eschatol. Mk 13 neu untersucht ’38; GDelling, D. Zeitverständn. des NTs ’40; WMichaelis, D. Herr verzieht nicht d. Verheissung ’42; WKümmel, Verheissung. u. Erfüllung ’45,3 ’56; OCullmann, Christus u. d. Zeit ’46 [tr. FFilson, Christ and Time ’50, 39–45; 79; 121]) ὁ κ. ἤγγικεν Lk 21:8. ὁ κ. ἐγγύς Rv 1:3; 22:10. οὐκ οἴδατε πότε ὁ καιρός ἐστιν Mk 13:33. Cp. Ro 13:11 (s. 3a above) if it is to be interpreted as eschatological (cp. Plut., Mor. 549f). πρὸ καιροῦ before the endtime and the judgment Mt 8:29; 1 Cor 4:5. ἐν καιρῷ 1 Pt 5:6. Also ἐν καιρῷ ἐσχάτῳ 1:5; D 16:2. Pl. πλήρωμα τῶν καιρῶν Eph 1:10. ἐπηρώτων … περὶ τῶν καιρῶν, εἰ ἤδη συντέλειά ἐστιν Hv 3, 8, 9. τὰ σημεῖα τ. καιρῶν the signs of the (Messianic) times Mt 16:3. τοὺς καιροὺς καταμάνθανε learn to understand the times IPol 3:2 (s. WBauer, Hdb. Suppl. vol. ad loc.) The Messianic times described as καιροὶ ἀναψύξεως Ac 3:20.—ἔσχατοι καιροί (or ὕστεροι καιροί 1 Ti 4:1) come before the ἔσχατος κ. IEph 11:1 (cp. ἐπʼ ἐσχάτων κ. AcPl Ha 8, 26 [restoration is certain=Ox 1601, 40/BMM recto 34]); χρόνοι ἢ καιροί times and seasons (cp. Iren. 1, 17, 2 [Harv. I 168, 9] and καιρῶν κατὰ χρόνους ἀλλαγή Theoph. Ant. 1, 6 [p. 70, 1]; Artem. 4, 2 p. 203, 25f the χρόνος is divided into καιροὶ καὶ ὧραι), which must be completed before the final consummation Ac 1:7 (Straton of Lamps. in FWehrli, Die Schule des Aristoteles, V Fgm. 10, 32f κατὰ τοὺς καιροὺς καὶ τοὺς χρόνους; quoted in JBarr, Biblical Words for Time, ’62, 33; see also Diog. L. 5, 64); cp. 1 Th 5:1. συντέμνειν τοὺς καιρούς shorten the (last) times B 4:3. Sim. in sg. ὁ καιρὸς συνεσταλμένος ἐστίν 1 Cor 7:29.—The expr. καιρὸν καὶ καιροὺς κ. ἥμισυ καιροῦ also belongs to the eschatol. vocab.; it means the apocalyptic time of 1 + 2 + ½ = 3½ years, during which acc. to Da 12:7 (cp. 7:25) a tyrranical enemy of God and God’s people is to reign on earth Rv 12:14 (in imagery of a serpentine monster, δράκων)—ὁ κ. οὗτος the present age (cp. αἰών 2a) Mk 10:30; Lk 12:56; 18:30. Also ὁ νῦν κ. B 4:1. As ruled by the devil: ὁ ἄνομος κ. 4:9. καταργεῖν τὸν κ. τοῦ ἀνόμου destroy the age of the lawless one 15:5. The soul seeks και[ρο]ῦ χρόνου αἰ̣ῶ̣νος ἀνάπαυσιν ἐ̣[ν] σιγῇ peace in silence, at the time of the aeon crisis GMary 463, 1.—On Dg 12:9 s. the editions of vGebh.-Harnack and Bihlmeyer.—JMánek, NTS 6, ’59, 45–51; JBarr, Biblical Words for Time, ’62.—B. 954. Schmidt, Syn. II 54–72. DELG. M-M. EDNT. TW. Sv. -
63 κρίσις
κρίσις, εως, ἡ (s. κρίνω; Aeschyl., Hdt.+).① legal process of judgment, judging, judgmentⓐ of the activity of God or the Messiah as judge, esp. on the Last Day (Bacchylides 3, 26 of judgment by Zeus).α. ἡ δικαία κ. τοῦ θεοῦ God’s righteous judgment 2 Th 1:5. ἡ κρίσις ἡ ἐμὴ δικαία ἐστίν J 5:30 (cp. δικαία περὶ πάντων κ. Orig., C. Cels. 4, 9, 10). θεία κ. 2 Cl 20:4. κρίσιν ποιεῖν execute judgment, act as judge (Aristoph., Ran. 778; 785; X., Hell. 4, 2, 6; 8; Dt 10:18.—Likew. κ. ποιεῖσθαι: 1 Macc 6:22; Jos., Ant. 6, 34; Just., A I, 2, 3; D. 124, 1; Iren. 1, 10, 1 [Harv. I 91, 10]) J 5:27. τ. κρίσιν διδόναι τινί commit judgment or judging to someone vs. 22 (TestAbr A 13 p. 92, 10 [Stone p. 32]). ἡ ἡμέρα (τῆς) κρίσεως the Day of Judgment (Jdth 16:17; Is 34:8; Pr 6:34; PsSol 15:12; GrBar 1:7; ApcEsdr 2:27 p. 26, 21 Tdf. al.; ApcMos 12:26; Just.) Mt 10:15; 11:22, 24; 12:36; Mk 6:11 v.l.; 2 Pt 2:9; 3:7; 1J 4:17; 2 Cl 16:3; 17:6; B 19:10; 21:6.—ἡ κ. ἡ μέλλουσα the judgment to come 2 Cl 18:2; MPol 11:2. ἡ κ. ἡ ἐπερχομένη the approaching judgment Hv 3, 9, 5 (περὶ τῆς ἐσομένης κ. Orig., C. Cels. 1, 56, 7; cp. μετὰ τὴν ἀνάστασιν καὶ κ. Theoph. Ant. 2, 26 [p. 164, 1]). Denial of the Last Judgment Pol 7:1. κ. μεγάλης ἡμέρας the judgment of the Great Day Jd 6. ἡ ὥρα τῆς κ. αὐτοῦ the hour when (God) is to judge Rv 14:7. οὐκ ἀναστήσονται οἱ ἀσεβεῖς ἐν κ. the wicked will not rise in the judgment (or on the J. Day) B 11:7 (Ps 1:5); cp. Mt 12:41f; Lk 10:14; 11:31f. δικαιοσύνη κρίσεως ἀρχὴ καὶ τέλος righteousness (on the part of the judge) is the beginning and end of judging B 1:6. Divine judgment (cp. Iambl., Vi. Pyth. 8, 40 τῶν ἀθανάτων κ.; Hierocles 11, 441 and 442 al. θεία κρίσις) is also mentioned 1 Ti 5:24; Hb 9:27 (cp. Diog. L. 3, 79 after Plato: one must fulfill the δικαιοσύνη θεοῦ, ἵνα μὴ καὶ μετὰ τὸν θάνατον δίκας ὑπόσχοιεν οἱ κακοῦργοι=so that after death they might not as evil-doers be subject to penalties); 2 Pt 2:4, 9; 2 Cl 20:4; D 11:11.β. The word oft. means judgment that goes against a person, condemnation, and the sentence that follows (TestAbr A 14 p. 93, 24 [Stone p. 34]; ApcEsdr 1:24 p. 25, 19 Tdf.; SibOr 3, 670; Just., D. 56, 1; 60, 2 κ. τῶν Σοδόμων) GPt 7:25. δισσὴν ἕξουσιν τὴν κ. they will receive double punishment 2 Cl 10:5. ἡ κ. σου your judgment Rv 18:10. κἀκείνοις κ. ἐστίν judgment comes upon them, too ISm 6:1. φοβερά τις ἐκδοχὴ κρίσεως a fearful prospect of judgment Hb 10:27 (Iambl., Vi. Pyth. 30, 179 a reference to the κ. τῶν ψυχῶν serves to arouse φόβος τ. ἀδικίας). ἡ κ. αὐτοῦ ἤρθη his punishment was taken away Ac 8:33; 1 Cl 16:7 (both Is 53:8). ὑπὸ κρίσιν πίπτειν come under judgment Js 5:12; cp. 2:13ab. ἡ κ. τῆς γεέννης being punished in hell Mt 23:33 (gen. as Diod S 1, 82, 3 θανάτου κ.=punishment by death; πυρὸς κ. Hippol. Ref. 10, 34, 2; cp. 9, 10, 7). ἔνοχός ἐστιν αἰωνίου κ. liable for eternal punishment Mk 3:29 v.l. κ. κατά τινος upon, against someone (Aelian, VH 2, 6) ποιῆσαι κρίσιν κατὰ πάντων execute judgment upon all Jd 15 (En 1:9).—(Opp. ζωή) ἔχει ζωὴν αἰώνιον καὶ εἰς κ. οὐκ ἔρχεται J 5:24 (cp. Philip [=Demosth. 12, 16] εἰς κ. ἐλθεῖν; ApcSed 11:16 [134, 36 Ja.] τὸ σῶμα … ἀπέρχεται εἰς κρίσιν). ἀνάστασις ζωῆς … ἀνάστασις κρίσεως vs. 29. κρίσις τοῦ κόσμου τούτου judgment of (or upon) this world 12:31; cp. 16:8, interpreted as a judgment on the prince of this world 16:11 (cp. 12:31b; 1QM 1, 5; but s. also LLutkemeyer, CBQ 8, ’46, 225f ‘good judgment’, and BNoack, Satanas u. Soteria ’48, 79; also s. δικαιοσύνη 3a end).—Some interpreters see in 3:19 a double sense for κ., containing in addition to the senses ‘judgment’ and ‘condemnation’ the clear connotation of ‘separation, division’ (Hecataeus [320 B.C.]: 264 Fgm. 6, 1 Jac. [in Diod S 40, 3, 2 Dind. w. the ms. trad.] κρίσις τῶν κακῶν=‘separation fr. the evils’. A double sense as in J is found in Artem. 5, 5 κριτής=‘judge’ and ‘divider’). The ‘judgment’, which is operative here and now, is said to consist in the fact that people divide themselves into two groups, those who accept Christ and those who reject him (Hdb.; Bultmann). But it is also prob. that κ. in this vs. simply refers to the judicial process, which includes a statement of rationale or basis for the adverse verdict, here expressed in the clause ὅτι … τὰ ἔργα.—Pl. judgments, punishments (Diod S 1, 75, 2; Appian, Bell. Civ. 1, 96 §446 κρίσεις πικραί=severe punishments) ἀληθιναὶ καὶ δίκαιαι αἱ κρίσεις σου Rv 16:7; 19:2.—Bousset, Rel.3 257ff; LRuhl, De Mortuorum Judicio 1903; JBlank, Krisis (J), diss. Freiburg, ’64.α. of one human being toward another κ. δικαία B 20:2; D 5:2. κ. ἄδικος unjust judgment Pol 6:1; ἀπότομος ἐν κ. relentless in judgment ibid. τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνετε J 7:24 (κρίνω 2a). Cp. ἡ κ. ἡ ἐμὴ ἀληθινή ἐστιν 8:16.β. of archangel against the devil οὐκ ἐτόλμησεν κρίσιν ἐπενεγκεῖν βλασφημίας he did not presume to pronounce a reviling judgment Jd 9. Cp. the corresp. pass. in 2 Pt 2:11 ἄγγελοι οὐ φέρουσιν κατʼ αὐτῶν παρὰ κυρίου βλάσφημον κρίσιν angels do not pronounce a reviling judgment against them from the Lord.② a board of judges, court, specif. a local court (s. Schürer II 187f; Diod S 17, 80, 2; Aesop, Fab. 190 H.=459 P.; Theod. Prodr. 1, 402 H.) ἔνοχος ἔσται τῇ κ. he will have to answer to a (local) court Mt 5:21f.—RGuelich, ZNW 64, ’73, 44ff.③ administration of what is right and fair, right in the sense of justice/ righteousness (Michel 542, 6 [II B.C.] πίστιν ἔχοντα καὶ κρίσιν ὑγιῆ; OGI 383, 207 [I B.C.]; LXX; cp. מִשְׁפָּט) ἀφήκατε τὴν κρίσιν καὶ τὸ ἔλεος καὶ τὴν πίστιν Mt 23:23; cp. Lk 11:42. ἐκζητεῖν κ. seek out justice 1 Cl 8:4 (Is 1:17). κρίσιν τ. ἔθνεσιν ἀπαγγελεῖ he will proclaim justice for the gentiles Mt 12:18 (Is 42:1). ἕως ἃν ἐκβάλῃ εἰς νῖκος τ. κρίσιν until he leads justice to victory vs. 20 (cp. Is 42:3.—Other prob. renderings are legal action, trial, case [X., An. 1, 6, 5; Diod S 2, 42, 4 αἱ κρίσεις=legal suits, transactions; En 9:3 εἰσαγάγετε τὴν κρίσιν ἡμῶν πρὸς τὸν ὕψιστον], and, influenced by νῖκος, a [military] decision [Dionys. Hal. 9, 35; 2 Macc 14:18]). The rendering right, justice may also be valid for such passages as J 7:24; 12:31; 16:8, 11; Ac 8:33 [so NRSV] and perh. others.—GWetter, s.v. κρίμα 4b near end; HBraun, Gerichtsgedanke u. Rechtfertigungslehre b. Pls 1930; FFilson, St. Paul’s Conception of Recompense ’31.—For add. reff. to the theme of justice in antiquity s. PvanderHorst, The Sentences of Pseudo-Phocylides 78, 117–28.—DELG s.v. κρίνω. M-M. TW. -
64 παρά
παρά (Hom.+. On elision s. B-D-F §17; Rob. 208) prep. w. three cases (Kühner-G. §440; Schwyzer II 491–98; B-D-F §236–38; Rob. 612–16. Further lit. s.v. ἀνά, beg.; also HRau, De praepositionis παρά usu: GCurtius, Studien etc. III 1870).A. W. gen., which nearly always as in Hom., Hdt., Pla., X. et al. denotes a pers., and indicates that someth. proceeds fr. this pers. (Hs 2:3 is an exception):① marker of extension from the side of, from (the side of) w. local sense preserved, used w. verbs of coming, going, sending, originating, going out, etc. (TestAbr A 2 p. 78, 30 [Stone p. 4] παρὰ τοῦ μεγάλου βασιλέως ἀπεστάλην; Lucian, Demon. 13 ἀπιὼν παρʼ αὐτοῦ) ἐκπορεύεσθαι J 15:26b. ἐξέρχεσθαι 16:27; 17:8; Lk 2:1; 6:19. ἔρχεσθαι 8:49. παραγίνεσθαι Mk 14:43. πέμπειν τινὰ παρά τινος J 15:26a. πνεύματος ἁγίου … παρὰ τοῦ πατρὸς ἀποσταλέντος εἰς αὐτήν (=Μαρίαν) AcPlCor 2:5. εἶναι παρά τινος be from someone (cp. Job 21:2, 9) J 6:46; 7:29; 9:16, 33; 17:7.② marker of one who originates or directs, from (Appian, Bell. Civ. 4, 100 §420 παρὰ τ. θεῶν; TestJob 38:8 παρὰ θεοῦ) παρὰ κυρίου ἐγένετο αὕτη this was the Lord’s doing Mt 21:42; Mk 12:11 (both Ps 117:23). W. a double negative: οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τ. θεοῦ πᾶν ῥῆμα (s. ἀδυνατέω) Lk 1:37. τὰ λελαλημένα αὐτῇ παρὰ κυρίου what was said to her (by the angel) at the Lord’s command vs. 45. ἀπεσταλμένος παρὰ θεοῦ John the Baptist was not, like Jesus, sent out fr. the very presence of God, but one whose coming was brought about by God J 1:6 (cp. 2 Macc 11:17). παρʼ ἑαυτῆς φέρει καρπὸν καὶ παρὰ τῆς πτελέας it (i.e. the vine) bears fruit which comes both from itself and from the elm Hs 2:3. On 2 Pt 2:11 s. κρίσις 1bβ.③ marker of the point fr. which an action originates, fromⓐ after verbsα. of asking, demanding αἰτεῖν and αἰτεῖσθαι (cp. X., An. 1, 3, 16, Hell. 3, 1, 4; SIG 785, 9f; PFay 121, 12ff; Tob 4:19 BA al.; LXX; TestAbr A 9 p. 87, 2 [Stone p. 22]; TestJob 20:2; ParJer 7:14; Jos., Ant. 15, 92) Mt 20:20 v.l. (for ἀπʼ αὐτοῦ); J 4:9; Ac 3:2; 9:2; Js 1:5; 1J 5:15 v.l. (for ἀπʼ αὐτοῦ); 1 Cl 36:4 (Ps 2:8); Hm 9:2, 4; Dg 1. ζητεῖν (Tob 4:18; Sir 7:4; cp. 1 Macc 7:13) Mk 8:11; Lk 11:16; 12:48.β. of taking, accepting, receiving λαμβάνειν (class.; Appian, Mithrid. 88 §397; SIG 546 B, 23 [III B.C.]; Jdth 12:15; Sus 55 Theod.; 1 Macc 8:8; 11:34; 4 Macc 12:11; TestJob 11:5; JosAs 24:11; Just., A I, 39, 5 al.) Mk 12:2; Lk 6:34; J 5:34, 41, 44; 10:18; Ac 2:33; 3:5; 17:9; 20:24; 26:10 (Jos., Ant. 14, 167 λαβὼν ἐξουσίαν παρά σου [= τ. ἀρχιερέως]; 11, 169); Js 1:7; 2 Pt 1:17; 2J 4; Rv 2:28; Hs 1:8; 8, 3, 5; GJs 20, 2 codices. ἀπολαμβάνειν (SIG 150, 19f [restored text; IV B.C.]; 4 Macc 18:23) Hv 5:7. παραλαμβάνειν (Hdt. et al.; oft. ins; POxy 504, 14 al. in pap) Gal 1:12; 1 Th 2:13; 4:1; 2 Th 3:6. δέχεσθαι (Thu. 1, 20, 1 et al.; 1 Macc 15:20; TestJob 11:12; cp. διαδέχεσθαι Ath. 37, 1) Ac 22:5; Phil 4:18a. κομίζεσθαι (SIG 244 I, 5ff [IV B.C.]; Gen 38:20; 2 Macc 7:11; Ath. 12, 1) Eph 6:8. εὑρεῖν (SIG 537, 69; 1099, 28; cp. εὑρίσκω 3, end) 2 Ti 1:18. ἔχειν τι παρά τινος have received someth. fr. someone (1 Esdr 6:5) Ac 9:14; cp. Hv 3, 9, 8. γίνεταί μοί τι παρά τινος I receive someth. from someone (Att.) Mt 18:19. ἔσται μεθʼ ἡμῶν χάρις … παρὰ θεοῦ πατρὸς καὶ παρὰ Ἰησοῦ 2J 3 (cp. X., An. 7, 2, 25). οἱ πιστευθέντες παρὰ θεοῦ ἔργον those who were entrusted by God with a task 1 Cl 43:1 (cp. Polyb. 3, 69, 1; SIG 1207, 12f). παρὰ τοῦ κυρίου πλουτίζεσθαι receive one’s wealth fr. the Lord Hs 2:10.—Sim. in the case of a purchase the seller is introduced by παρά: buy fr. someone ἀγοράζειν (s. ἀγοράζω 1, end) Rv 3:18. ὠνεῖσθαι Ac 7:16. ἄρτον φαγεῖν παρά τινος receive support from someone 2 Th 3:8.γ. of learning, coming to know, hearing, asking ἀκούειν (s. ἀκούω 1bβ and 3) J 1:40; 6:45; 7:51; 8:26, 40; 15:15; Ac 10:22; 28:22; 2 Ti 1:13; 2:2; AcPlCor 1:6; ἀκριβοῦν Mt 2:7, 16. ἐξακριβάζεσθαι Hm 4, 2, 3. ἐπιγινώσκειν Ac 24:8. μανθάνειν (since Aeschyl., Ag. 858; Jos., C. Ap. 2, 176; Sir 8:8f; 2 Macc 7:2 v.l.; 3 Macc 1:1; Just., A I, 23, 1 and D. 78, 1 al.; Ath. 7, 2; 22, 8) 2 Ti 3:14. πυνθάνεσθαι (Hdt. 3, 68; X., Cyr. 1, 6, 23; Pla., Rep. 5, 476e; SIG 1169, 30; 2 Ch 32:31) Mt 2:4; J 4:52 (without παρά v.l.); B 13:2 (Gen 25:22).ⓑ w. adjectival function ὁ, ἡ, τὸ παρά τινος made, given, etc., by someoneα. w. a noun (funct. as a gen.: Pla., Symp. 197e ὁ παρά τινος λόγος ‘the expression made by someone’; X., Hell. 3, 1, 6 δῶρον παρὰ βασιλέως, Mem. 2, 2, 12 ἡ παρά τινος εὔνοια, Cyr. 5, 5, 13 τὸ παρʼ ἐμοῦ ἀδίκημα ‘the crime committed by me’; Polyb. 3, 69, 3 ἡ παρʼ αὐτοῦ σωτηρία; Polyaenus 3, 9, 28 ἡ παρὰ στρατηγοῦ ἀρετή; SIG 543, 27; Ex 4:20; 14:13; Philo, Plant. 14; Jos., Ant. 12, 400; Just., A I, 32, 8 and D. 92, 1 al.; Ath. 7, 1) ἡ παρʼ ἐμοῦ διαθήκη Ro 11:27 (Is 59:21).—Ac 26:12 v.l.; 22 v.l.β. w. subst. functionא. τὰ παρά τινος what someone gives, someone’s gifts (X., Mem. 3, 11, 13; Jos., Bell. 2, 124, Ant. 8, 175; Tat. 32, 1 τὰ παρὰ θεοῦ) Lk 10:7; Phil 4:18b. τὰ παρʼ αὐτῆς her property, what she had Mk 5:26 (cp. IPriene 111, 177). τὰ παρὰ ζώσης καὶ μενούσης (the help that I received) from a living, contemporary voice Papias (2:4).ב. οἱ παρά τινος someone’s envoys (οἱ παρὰ βασιλέω πρέσβει X., Hell. 1, 3, 9; oft. in ins.: see, e.g., OGI 5, 50 from Ptolemy; the full expression οἱ παρʼ ὑμῶν πρεσβείς OGI 8 VI, 108–9; Schwyzer II 498; B-D-F §237, 2) οἱ παρὰ τοῦ βασιλέως (1 Macc 2:15; 1 Esdr 1:15) 1 Cl 12:4.—The Koine also uses this expr. to denote others who are intimately connected w. someone, e.g. family, relatives (PGrenf II, 36, 9 [II B.C.]; POxy 805 [I B.C.]; 298, 37 [I A.D.]; CPR I, 179, 16; 187, 7; Sb 5238, 19 [I A.D.]; Sus 33; 1 Macc 13:52; Jos., Ant. 1, 193. Further exx. fr. pap in Mlt. 106f; Rossberg [s. ἀνά, beg.] 52) Mk 3:21 (s. CBruston/PFarel: RTQR 18, 1909, 82–93; AWabnitz, ibid. 221–25; SMonteil, ibid. 19, 1910, 317–25; JMoulton, Mk 3:21: ET 20, 1909, 476; GHartmann, Mk 3:20f: BZ 11, 1913, 248–79; FZorell, Zu Mk 3:20, 21: ZKT 37, 1913, 695–7; JBelser, Zu Mk 3:20f: TQ 98, 1916, 401–18; Rdm.2 141; 227.—S. also at ἐξίστημι 2a).B. w. dat., the case that exhibits close association① marker of nearness in space, at/by (the side of), beside, near, with, acc. to the standpoint fr. which the relationship is viewedⓐ near, besideα. w. things (Synes., Ep. 126 p. 262a; Kaibel 703, 1; POxy 120, 23; 2 Km 10:8; 11:9; Jos., Ant. 1, 196) εἱστήκεισαν παρὰ τῷ σταυρῷ J 19:25. κεῖσθαι παρὰ τῷ πύργῳ Hv 3, 5, 5.ⓑ in (someone’s) house, city, company, etc. (Demetr.: 722 Fgm. 1, 5 al. παρὰ Λάβαν)α. house: ἀριστᾶν Lk 11:37. καταλύειν 19:7 (Pla., Gorg. 447b; Demosth. 18, 82). μένειν (JosAs 20:8; Jos., Ant. 1, 298; 299) J 1:39; Ac 9:43; 18:3; 21:8. ξενίζεσθαι 10:6; 21:16 (ξενίζω 1). So prob. also ἕκαστος παρʼ ἑαυτῷ each one at home 1 Cor 16:2 (cp. Philo, Cher. 48 παρʼ ἑαυτοῖς, Leg. ad Gai. 271). ὸ̔ν ἀπέλιπον ἐν Τρῳάδι παρὰ Κάρπῳ 2 Ti 4:13.β. city: Rv 2:13. So prob. also ἦσαν παρʼ ἡμῖν ἑπτὰ ἀδελφοί Mt 22:25.—J 4:40; Col 4:16 (where the congregation at Laodicea is contrasted w. the one at Col.).γ. other uses: παρὰ Ἰουδαίοις among Judeans Mt 28:15. παρʼ αὐτοῖς ἐπιμεῖναι remain with them Ac 28:14; cp. 21:7. οἱ παρʼ ὑμῖν πρεσβύτεροι the elders among you 1 Cl 1:3.—παρὰ τῷ πατρί with (of spatial proximity) the Father Mt 6:1; J 8:38a; cp. 17:5 (Synes., Kingship 29 p. 31d: philosophy has her abode παρὰ τῷ θεῷ and if the world refuses to receive her when she descends to earth, μένει παρὰ τῷ πατρί). Of Jesus: παρʼ ὑμῖν μένων while I was with you (on earth) J 14:25. Of the Spirit: παρʼ ὑμῖν μένει vs. 17. Of the Father and Son in their relation to the faithful Christian: μονὴν παρʼ αὐτῷ ποιησόμεθα we will take up our abode with him vs. 23.δ. fig. παρά τινι before someone’s judgment seat (Demosth. 18, 13 εἰς κρίσιν καθιστάναι παρά τινι; Appian, Maced. 11 §8 παρʼ ὑμῖν ἐς κρίσιν) 2 Pt 2:11 v.l. Closely related is② marker of one whose viewpoint is relevant, in the sight or judgment of someone (Soph., Hdt.; PSI 435, 19 [258 B.C.] παρὰ τῷ βασιλεῖ) παρὰ τῷ θεῷ: δίκαιος παρὰ τῷ θεῷ righteous in the sight of God Ro 2:13 (cp. Job 9:2; Jos., Ant. 6, 205; Ath. 31, 2 εὐδοξοῦμεν … παρὰ τῷ θεῷ).—Cp. 1 Cor 3:19; Gal 3:11; 2 Th 1:6; Js 1:27; 1 Pt 2:4; 2 Pt 3:8. θυσία δεκτὴ παρὰ τῷ θεῷ Hs 5, 3, 8. ἔνδοξος παρὰ τῷ θεῷ m 2:6; Hs 5, 3, 3; 8, 10, 1; 9, 27, 3; 9, 28, 3; 9, 29, 3.—9, 7, 6.—Acc. to the judgment of humans (Jos., Ant. 7, 84; Just., A I, 20, 3) 8, 9, 1. τί ἄπιστον κρίνεται παρʼ ὑμῖν; Ac 26:8. ἵνα μὴ ἦτε παρʼ ἑαυτοῖς φρόνιμοι Ro 11:25; cp. 12:16 (s. Pr 3:7 μὴ ἴσθι φρόνιμος παρὰ σεαυτῷ).—‘In the judgment’ passes over into a simpler with (PsSol 9:5 παρὰ κυρίῳ; Jos. Himerius, Or. 8 [=23], 10 παρὰ θεοῖς=with the gods) εὑρεῖν χάριν παρά τινι find favor with someone (Ex 33:16; cp. Num 11:15) Lk 1:30; Hs 5, 2, 10. τοῦτο χάρις παρὰ θεῷ 1 Pt 2:20. χάριν ἔχειν (Ex 33:12) m 5, 1, 5. προέκοπτεν ἐν τῇ χάριτι παρὰ θεῷ καὶ ἀνθρώποις Lk 2:52. τί ταπεινοφροσύνη παρὰ θεῷ ἰσχύει, τί ἀγάπη ἁγνὴ παρά θεῷ δύναται how strong humility is before God, what pure love before God can do 1 Cl 21:8.③ marker of personal reference, at the side of, with almost equivalent to the dat. as such (Ps 75:13): δυνατόν or ἀδύνατον παρά τινι possible or impossible for someone (Gen 18:14; Just., A I, 33, 2; Ath., R. 9 p. 58, 6) Mt 19:26ab; Mk 10:27abc; Lk 1:37 v.l.; 18:27ab; 1 Cl 27:2.—AFridrichsen, SymbOsl 14, ’35, 44–46. Closely related in mng. is④ marker of connection of a quality or characteristic w. a pers., with (οὐκ) ἔστιν τι παρά τινι someth. is (not) with or in someone, someone has someth. (nothing) to do w. someth. (Demosth. 18, 277 εἰ ἔστι καὶ παρʼ ἐμοί τις ἐμπειρία; Gen 24:25; Job 12:13; Ps 129:4 παρὰ σοι ὁ ἱλασμός ἐστιν; Just., D. 82, 1 παρὰ … ἡμῖν … χαρίσματα) οὐκ ἔστιν προσωπολημψία παρὰ τ. θεῷ Ro 2:11 (TestJob 43, 13). Cp. 9:14; Eph 6:9; Js 1:17. Sim. Mt 8:10; 2 Cor 1:17.⑤ marker of a relationship w. a narrow focus, among, before παρʼ ἑαυτοῖς among themselves (Philo, Cher. 48) διαλογίζεσθαι Mt 21:25 v.l. (cp. Demosth. 10, 17 γιγνώσκειν παρʼ αὑτῷ; Epict., Ench. 48, 2).—In ἐν τούτῳ μενέτω παρὰ θεῷ 1 Cor 7:24, the mng. of παρὰ θεῷ is not certain: let the pers. remain in that position (the same one in which he was when called to salvation) before God; it is prob. meant to remind Christians of the One before whom they cannot even have the appearance of inferiority (ins: Mitt-Wilck, I/2, 4, 4 [13 B.C.] παρὰ τῷ κυρίῳ Ἑρμῇ=‘before, in the sight of’; Sb 7616 [II A.D.] τὸ προσκύνημά σου ποιῶ παρὰ τῷ κυρίῳ Σαράπι=‘before the Lord’ S.; 7661, 3 [c. 100 A.D.]; 7932, 7992, 6 [letter II/III A.D.]). Or perh. it simply means that no matter what the situation may be, one is to be focused on God.C. w. acc. of pers. or thing① marker of a position viewed as extended (w. no difference whether παρά answers the question ‘where?’ or ‘whither?’ See B-D-F §236, 1; Rob. 615).ⓐ by, along περιπατεῖν παρὰ τὴν θάλασσαν (Pla., Gorg. 511e. Cp. SIG 1182; Jos., Ant. 2, 81) Mt 4:18; cp. Mk 1:16.α. παρὰ (τὴν) θάλασσαν by the sea (or lake) , at the shore Mt 13:1; Mk 4:1; 5:21; Ac 10:6, 32; cp. Lk 5:1, 2. παρὰ τὴν ὁδόν by the side of the road (X., An. 1, 2, 13; Plut., Lysander 450 [29, 4] a tomb παρὰ τ. ὁδόν=beside the road) Mt 20:30; Mk 10:46; Lk 18:35 (but on the road is also poss. in these three places; s. d below).β. παρὰ τὴν θάλασσαν to (the side of) the sea (lake) Mt 15:29; Mk 2:13. παρὰ ποταμόν to the river Ac 16:13.ⓒ gener. near, at παρὰ τοὺς πόδας τινός at someone’s feet (sit, fall, place etc.; TestAbr A 17 p. 98, 16 [Stone p. 44]) Mt 15:30; Lk 7:38; 8:35, 41; 10:39 v.l.; 17:16; Ac 4:35, 37 v.l.; 5:2; 7:58; 22:3 (s. ET 30, 1919, 39f). παρὰ τὸν πὺργον beside the tower Hs 9, 4, 8; 9, 6, 5; 8; 9, 7, 1; 9, 11, 6.—παρὰ τὴν ἰτέαν 8, 1, 2 (cp. TestAbr A 6 p. 83, 10 [Stone p. 14] παρὰ τὴν δρῦν τὴν Μαμβρῆ).ⓓ on παρὰ τὴν ὁδόν on the road (w. motion implied; Aesop, Fab. 226 P.=420 H.: πεσὼν παρὰ τὴν ὁδόν; Phot., Bibl. 94 p. 74b on Iambl. Erot. [Hercher I p. 222, 22] πίπτουσι παρὰ τὴν ὁδόν) Mt 13:4, 19; Mk 4:4; Lk 8:5; on the road (w. no motion implied; Theophr., HP 6, 6, 10: the crocus likes to be trodden under foot, διὸ καὶ παρὰ τὰς ὁδοὺς κάλλιστος; Phot. p. 222, 29 H. [s. above]) Mk 4:15; Lk 8:12. Perh. also Mt 20:30; Mk 10:46; Lk 18:35 (s. bα above).—παρὰ τὸ χεῖλος τῆς θαλάσσης on the seashore Hb 11:12 (TestAbr A 1 p. 78, 1 [Stone p. 4]; ApcEsdr 3:10; ApcSed 8:9).② marker of extension in time, during, from … to (Lucian, Catapl. 24 παρὰ τ. βίον=during his life; POxy 472, 10; TestAbr A 20 p. 102, 26 [Stone p. 52] παρὰ μίαν ὥραν; Tat. 14, 2 παρʼ ὸ̔ν ἔζων χρόνον) παρʼ ἐνιαυτόν from year to year (Plut., Cleom. 15, 1; cp. ἐνιαυτός 1) B 10:7.③ marker of comparative advantage, in comparison to, more than, beyond ἁμαρτωλοί, ὀφειλέται π. πάντας Lk 13:2, 4 (PSI 317, 6 [95 A.D.] παρὰ πάντας; Jos., C. Ap. 2, 234 παρὰ τ. ἄλλους ἅπαντας; JosAs 10:6 παρὰ πάσας τὰς παρθένους; Just., A I, 20, 3 παρὰ πάντας ἀδίκως μισούμεθα). κρίνειν ἡμέραν παρʼ ἡμέραν (s. κρίνω 1) Ro 14:5. π. πᾶσαν τὴν γῆν B 11:9 (prophetic quot. of unknown orig.). π. πάντα τὰ πνεύματα more than all other spirits Hm 10, 1, 2. ἐλαττοῦν τινα π. τινα make someone inferior to someone Hb 2:7, 9 (s. ἐλαττόω 1 and cp. PGrenf I, 42, 12 [II B.C.] ἐλαττουμένων ἡμῶν παρὰ τοὺς δεῖνα). εἶδος ἐκλεῖπον π. τὸ εἶδος τῶν ἀνθρώπων (s. ἐκλείπω 4) 1 Cl 16:3.—After a comp. (Thu. 1, 23, 3; ApcEsdr 1:22; Tat. 2, 2) Lk 3:13; Hb 1:4; 3:3; 9:23; 11:4; 12:24; B 4:5 (cp. Da 7:7); Hv 3, 12, 1; Hs 9, 18, 2.—When a comparison is made, one member of it may receive so little attention as to pass fr. consideration entirely, so that ‘more than’ becomes instead of, rather than, to the exclusion of (Plut., Mor. 984c; PsSol 9:9; EpArist 134; Just., A I, 22, 2) λατρεύειν τῇ κτίσει παρὰ τὸν κτίσαντα serve the creation rather than the Creator Ro 1:25 (cp. EpArist 139: the Jews worship τὸν μόνον θεὸν παρʼ ὅλην τὴν κτίσιν). δεδικαιωμένος παρʼ ἐκεῖνον justified rather than the other Lk 18:14. ἔχρισέν σε … παρὰ τοὺς μετόχους (God) has anointed you and not your comrades Hb 1:9 (Ps 44:8). ὑπερφρονεῖν παρʼ ὸ̔ δεῖ φρονεῖν Ro 12:3 (Plut., Mor. 83f παρʼ ὸ̔ δεῖ). παρὰ καιρὸν ἡλικίας Hb 11:11 (Plut., Rom. 25, 6 παρʼ ἡλικίαν; cp. ἡλικία 2a).—παρὰ δύναμιν beyond their means (s. δύναμις 2) 2 Cor 8:3.—After ἄλλος (Pla., Lach. 178b, Leg. 3, 693b; X., Hell. 1, 5, 5; Demosth. 18, 235) another than 1 Cor 3:11.④ marker of degree that falls slightly short in comparison, except for, almost παρὰ μικρόν except for a little, almost (s. μικρός 1eγ) Hs 8, 1, 14. Likew. παρά τι (cp. Vett. Val. 228, 6) Lk 5:7 D; Hs 9, 19, 3.⑤ marker of causality, because of (cp. Pind., O. 2, 65 κενεὰν παρὰ δίαιταν ‘in the interest of’ or ‘for the sake of a scanty livelihood’, the scantiness here contrasting with the immense labor involved; Demosth. 4, 11; 9, 2; PRyl 243, 6; POxy 1420, 7) παρὰ τό w. acc. foll. because (SIG 495, 130; UPZ 7, 13 [163 B.C.] παρὰ τὸ Ἕλληνά με εἶναι.—Mayser II/1, 1926, 331; Gen 29:20; Ex 14:11) 1 Cl 39:5f (Job 4:20f). π. τοῦτο because of this (Kühner-G. I 513, 3; Synes., Ep. 44 p. 185a; 57 p. 192d) ITr 5:2; IRo 5:1 (quot. fr. 1 Cor 4:4, where Paul has ἐν τούτῳ). οὐ παρὰ τοῦτο οὐ (double neg. as a strengthened affirmative) not for that reason any the less 1 Cor 12:15f.⑥ marker of that which does not correspond to what is expected, against, contrary to (Hom., Alc. et al.; ins, pap, LXX; Just., Tat., Ath.—Schwyzer II 497) π. τὴν διδαχήν Ro 16:17. παρʼ ἐλπίδα against hope (s. ἐλπίς 1a) in wordplay w. ἐπʼ ἐλπίδι 4:18. παρὰ φύσιν (Thu. 6, 17, 1; Pla., Rep. 5, 466d; Tat. 22, 2; Ath. 26, 2, R. 6 p. 54, 13) 1:26; 11:24. παρὰ τὸν νόμον (Just., A II, 2, 4; Ath. 1, 3; cp. X., Mem. 1, 1, 18 παρὰ τοὺς νόμους; PMagd 16, 5 [222 B.C.] παρὰ τοὺς νόμους; Jos., C. Ap. 2, 233; Just., A I, 68, 10) Ac 18:13. παρʼ ὅ contrary to that which Gal 1:8f (Just., A I, 43, 8).⑦ marker of something that is less, less (Hdt. 9, 33; Plut., Caesar 722 [30, 5]; Jos., Ant. 4, 176; POxy 264, 4 [I A.D.]) τεσσεράκοντα παρὰ μίαν forty less one=thirty-nine (i.e. lashes) 2 Cor 11:24 (cp. Makkoth 3, 10 [tr. HDanby, The Mishnah ’33, 407]).—On παρʼ αὐτά ITr 11:1 s. παραυτά.—DELG. M-M. TW. -
65 τίς
τίς, τί gen. τίνος, dat. τίνι, acc. τίνα, τί (Hom.+) interrogative pron. in direct, indirect and rhetorical questions (W-S. §25, 1ff; B-D-F §298f, al.; Rob. 735–40 al.)① an interrogative ref. to someone or someth., who? which (one)? what?ⓐ as subst.α. τίς;א. who? which one? τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν; Mt 3:7; Lk 3:7. τίς ἐστιν ὁ παίσας σε; Mt 26:68 (FNeirynck, ETL 63, 5–47; RBrown, The Death of the Messiah ’94, II 578–80). τίνος υἱός ἐστιν; whose son is he? 22:42b. τίνα λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; 16:13. Cp. Mk 11:28; 12:16; 16:3; Lk 9:9, 18; J 18:4, 7 (cp. Jos., Ant. 9, 56). τίς σοφὸς … ἐν ὑμῖν; Js 3:13. τίς οὖν ἐστιν; who, then, is she? Hs 2, 4, 1.—Esp. in questions to which the answer ‘nobody’ is expected Ac 8:33 (Is 53:8); Ro 7:24; 8:24, 33–35; 9:19b; 10:16 (Is 53:1); 11:34ab (Is 40:13ab); 1 Cor 9:7abc; 2 Cor 11:29ab. Likew. τίς … εἰ μή; who … except (for), but? Mk 2:7; Lk 5:21b; 1J 2:22; 5:5 (PsSol. 5:3, 11). Pl. ὑμεῖς δὲ τίνες ἐστέ; Ac 19:15. Cp. 2 Ti 3:14; Hb 3:16–18; Rv 7:13.—Foll. by partitive gen. (JosAs 6:7 [τίς … ἀνθρώπων;]; Ar. 9, 5; Tat. 2, 1) τίς τούτων τῶν τριῶν; Lk 10:36. τίνος ὑμῶν υἱός; 14:5. τίνι τῶν ἀγγέλων; Hb 1:5. τίνα τῶν προφητῶν; Ac 7:52. Cp. Mt 22:28; Mk 12:23; Hb 1:13 al. For the part. gen. τίς ἐξ ὑμῶν; etc. Mt 6:27; Lk 11:5; 14:28.—Mt 21:31. τίνα ἀπὸ τῶν δύο; Mt 27:21.ב. who? in the sense what sort of person? (=ποῖος; cp. Ex 3:11; Jdth 12:14; Jos., Ant. 6, 298; Ath. 12, 2) τίς ἐστιν οὗτος ὸ̔ς λαλεῖ βλασφημίας; Lk 5:21a. Cp. 19:3; J 8:53; Ac 11:17 (cp. 4 Km 8:13); Ro 14:4; 1 Cor 3:5ab v.l. (in both); Js 4:12. σὺ τίς εἶ; (just) who are you? what sort of person are you? (Menand., Epitr. 391 S. [215 Kö.]; Epict. 3, 1, 22; 23; Herm. Wr. 1, 2; Job 35:2; Tat. 6, 2 τίς ἤμην, οὐκ ἐγίνωσκον) J 1:19; 8:25; 21:12. τίς εἰμι ἐγὼ ὅτι who am I, that GJs 12:2 (Ex 3:11).ג. which of two? (=πότερος) Mt 27:17; Lk 22:27; J 9:2.ד. as a substitute for the rel. pron. (Callimachus 28 [=30], 2; Ptolemaeus Euergetes in Athen. 10, 438e τίνι ἡ τύχη δίδωσι, λαβέτω. Cp. BGU 665 III, 13 [I A.D.]; 822, 4 [III A.D.] εὗρον γεοργόν, τίς αὐτὰ ἑλκύσῃ; Gen 38:25; Lev 21:17; Dt 29:17; s. 1aβו below and s. Kühner-G. II 517f; OImmisch, Leipz. Studien z. klass. Philol. 10, 1887, 309ff; KBuresch, RhM n.s. 46, 1891, 231ff; Mlt. 21 n. 1; 93f; Rob. 737f; Dssm., LO 266, 5 [CIG 9552—LAE 313, 6]; Mayser II/1, 1926, 80) τίνα με ὑπονοεῖτε εἶναι οὐκ εἰμὶ ἐγώ Ac 13:25 v.l. So also Js 3:13, if it is to be punctuated τίς σοφὸς ἐν ὑμῖν, δειξάτω.β. τί;א. what? τί σοι δοκεῖ; Mt 17:25a; cp. 18:12; 21:28. τί ποιήσει; vs. 40. Cp. Mk 9:33; 10:3, 17; Lk 10:26; J 1:22b; 18:38; Ac 8:36; Ro 10:8; 1 Cor 4:7b al. τίνι; to what (thing)? Lk 13:18ab; 20.—W. prepositions: διὰ τί; why? for what reason? cp. διά B 2b. εἰς τί; why? for what purpose? εἰς 4f. ἐν τίνι; with what? through whom? Mt 5:13; 12:27; Mk 9:50; Lk 11:19; 14:34; Ac 4:9. πρὸς τί; why? (X., Cyr. 6, 3, 20; 8, 4, 21) J 13:28. χάριν τίνος; why? lit. ‘because of what thing?’ 1J 3:12 (cp. Just., A II, 12, 5; Tat. 34, 3).ב. what sort of thing? (=ποῖον) τί ἐστιν τοῦτο; what sort of thing is this? (Ps.-Lucian, Halc. 1 τίς ἡ φωνή; Ex 16:15) Mk 1:27. τί τὸ πλοῦτος what sort of wealth Col 1:27; cp. Eph 1:19; 3:18.ג. which of two? (=πότερον; Pla., Phlb. 52d) Mt 9:5; 23:19; Mk 2:9; Lk 5:23; 1 Cor 4:21; Phil 1:22.ד. τί as pred. can go w. a subject that is in the pl. (Pla., Tht. 155c τί ἐστι ταῦτα; [so also TestAbr A 12 p. 91, 16=Stone p. 30, and TestLevi 2:9 v.l.]; Lucian, Dial. Deor. 11, 1; Synes., Prov. 2, 2 p. 118b; Laud. Therap. 18 τί μοι ταῦτα; cp. TestAbr A 7 p. 83, 32 [Stone p. 14] τί τὰ ὁραθέντα; GrBar 2:7 τί εἰσιν οἱ ἄνθρωποι οὗτοι; what’s the meaning of these people? Jos., Vi. 296 τί γεγόνασιν;) or that is not neut. gender (B-D-F §299, 1; 2; Rob. 736; cp. X., Hell. 2, 3, 17 τί ἔσοιτο ἡ πολιτεία, Mem. 4, 2, 21; GrBar 6:13 τί ἐστιν ἡ φωνὴ αὕτη; ApcMos 5 τί ἐστιν πόνος καὶ νόσος;): τί ἐστι ἄνθρωπος; (Epict. 2, 5, 26; 2, 9, 2) Hb 2:6 (Ps 8:5). ταῦτα τί ἐστιν εἰς τοσούτους; J 6:9. ἐπυνθάνετο τί ἂν εἴη ταῦτα Lk 15:26. τί ἐσόμεθα 1J 3:2. τί ἄρα ὁ Πέτρος ἐγένετο what had become of Peter Ac 12:18. οὗτος δὲ τί (ἔσται); what about this man? J 21:21. This pass. forms a transition toה. elliptical expressions: τί οὐν; (X., Mem. 4, 2, 17; Teles p. 25, 13; Diod S 13, 26, 1; Ael. Aristid. 28, 17 K.=49 p. 496 D.; schol. on Pind., O. 12, 20c; Jos., Bell. 2, 364; Just., D. 3, 6; Ath. 15, 1.—1 Cor 14:15, 26 the expr. is given more fully τί οὖν ἐστιν; Ro 6:1; 7:7; 9:14, 30 τί οὖν ἐροῦμεν; 1 Cor 10:19 τί οὖν φημι;) J 1:21; Ro 3:9; 6:15 (Seneca, Ep. 47, 15 also introduces an absurd inference w. ‘quid ergo’); 11:7.—τί γάρ; what, then, is the situation? (Ps.-Pla., Erx. 1, 392b; Diod S 34 + 35 Fgm. 2, 38; Dio Chrys. 71 [21], 16; Lucian, Tyrannic. 13; Just., D. 1, 3) Ro 3:3; what does it matter? Phil 1:18. Also τί γάρ μοι (TestJob 23:8 τί γάρ μοι ἡ θρίξ) w. inf. foll. is it any business of mine? (Tat. 33, 2 τί γάρ μοι … λέγειν why should I take the time … to say something?—cp. without γάρ Epict. 2, 17, 14 καὶ τί μοι; 3, 22, 66 τί οὖν σοι; Maximus Tyr. 2, 10c) 1 Cor 5:12.—On τί πρὸς ἡμᾶς (πρός σε); s. πρός 3eγ. On τί ἐμοὶ καὶ σοί; s. ἐγώ, end; also Schwyzer II 143; Goodsp., Probs. 98–101; MSmith, JBL 64, ’45, 512f; JLilly, CBQ 8, ’46, 52–57. τί ἡμῖν καὶ σοί; has the same mng.: Mt 8:29; Mk 1:24a; Lk 4:34a (cp. Epict. 2, 19, 16; 2, 20, 11).—τί ὅτι;=τί γέγονεν ὅτι; (cp. J 14:22) what has happened that? why? (LXX; JosAs 16:5 τί ὅτι εἶπας … ;) Mk 2:16 v.l.; Lk 2:49; Ac 5:4, 9; Hs 9, 5, 2.—On ἵνα τί s. the entry ἱνατί.ו. as a substitute for the relative (SIG 543, 12; 705, 56; 736, 50; s. aαד above) οὐ τί ἐγὼ θέλω ἀλλὰ τί σύ Mk 14:36. Cp. 4:24; Lk 17:8; Ac 13:25. Pl. 1 Ti 1:7.—οὐκ ἔχουσιν τί φάγωσιν Mt 15:32; Mk 8:2 (cp. vs. 1) is prob. to be understood as an indirect question=‘they do not know what they are to eat’ (W-S. §24, 17b).γ. Two interrog. pronouns stand together without a conjunction (distributive; s. Kühner-G. II 521f; B-D-F §298, 5; Rob. 737) τίς τί ἄρῃ what each one should receive Mk 15:24. τίς τί διεπραγματεύσατο what each one gained in trading Lk 19:15 v.l. Cp. Hv 3, 8, 6; m 6, 1, 1 (s. also Ael. Aristid. 31 p. 598 D.: τί τίς ἂν λέγοι; Ps.-Clem., Hom. 2, 33).ⓑ as adj. (TestAbr A 15 p. 96, 15 [Stone p. 40] τί ῥῆμα γενήσεται; TestJob 47:1 τίς οὖν χρεία; ApcEsdr 5:26 p. 30, 30 Tdf. τίς ἄρα ἄνθρωπος; Just., A I, 53, 2 al.) τίνα what (sort of) μισθὸν ἔχετε; Mt 5:46. τίς βασιλεύς; Lk 14:31. Cp. 15:4, 8; J 2:18; 18:29; Ac 10:29; 1 Cor 15:2; 2 Cor 6:14–16 (five times). 1 Th 4:2 οἰδατε γὰρ τίνα παραγγελία for you know what instructions (we gave you). In Ac 7:49 τί replaces ποῖο (as read by D, after Is 66:1); cp. 1 Pt 1:11, where τί and the following ποῖο are contrasted. τί περισσόν; etc.: Mt 5:47; 19:16; 27:23.② interrogative expression of reason for, why? adv. τί (Hom., Pla., et al.; LXX; TestAbr A 8 p. 85, 23 [Stone p. 18]; B 7 p. 111, 4 [St. p. 70]; ApcEsdr 5:16 p. 30, 15 Tdf.; ApcSed 3:1; ApcMos 27; Just., A I, 20, 3; Tat. 10, 2; Ath. 17, 4) τί μεριμνᾶτε; why do you worry? Mt 6:28. Cp. 7:3; 19:17; Mk 2:7a, 8; 4:40; 11:3; Lk 2:48; 6:46; 19:33; 24:38a; J 7:19; 18:23; Ac 1:11; 14:15; 26:8; 1 Cor 4:7c; 10:30; Col 2:20. τί τοῦτο ἐποίησας; GJs 13:2; 15:3 (GrBar 1:2 τί ἐποίησας τοῦτο;). τί οὖν ὁ νόμος; why have the law, then=well then, what’s the use of the (Mosaic) law? Gal 3:19. τί καί; why, indeed? for what possible reason? 1 Cor 15:29b, 30. τί γινώσκω ποῦ ἐστιν ὁ υἱός μου; how should I know where my son is? GJs 23:1.③ exclamatory expression of extent or degree, how! adv. τί (transl. of Hebr. מָה; W-S. §21, 4; B-D-F §299, 4; Rob. 739; 1176; LXX [Ps 3:2; SSol 1:10; 7:7; 2 Km 6:20]; Basilius, Hexaëm. p. 8b MPG τί καλὴ ἡ τάξις [s. JTrunk, De Basilio Magno sermonis Attici imitatore: Wissensch. Beilage z. Jahresber. d. Gymn. Ehingen a. D. 1911, 36]) τί στενή Mt 7:14; τί θέλω Lk 12:49 (s. θέλω 1, end, and Black, Aramaic Approach3, ’67, 121–24).—M-M. EDNT. -
66 χάρις
χάρις, ιτος, ἡ (Hom.+) acc. quite predom. χάριν, but χάριτα Ac 24:27; 25:9 v.l.; Jd 4 and pl. χάριτας Ac 24:27 v.l.; 1 Cl 23:1 (Eur., Hel. 1378; Hdt. 6, 41; X., Hell. 3, 5, 16; ins, pap; Zech 4:7; 6:14; EpArist 272, pl. 230.—B-D-F §47, 3; W-S. §9, 7; Mayser 271f; Thackeray 150; Helbing 40f; Mlt-H. 132.—It seems that χάρις is not always clearly differentiated in mng. fr. χαρά; Apollodorus [II B.C.]: 244 Fgm. 90 Jac. says in the second book περὶ θεῶν: κληθῆναι δὲ αὐτὰς ἀπὸ μὲν τ. χαρᾶς Χάριτας• καὶ γὰρ πολλάκις … οἱ ποιηταὶ τ. χάριν χαρὰν καλοῦσιν ‘the [deities] Charites are so called from χαρά [joy], for poets freq. equate χάρις with χαρά’. Cp. the wordplay AcPl Ha 8, 7 χαρᾶς καὶ χάριτος the house was filled with gaiety and gratitude.).① a winning quality or attractiveness that invites a favorable reaction, graciousness, attractiveness, charm, winsomeness (Hom.+; Jos., Ant. 2, 231) of human form and appearance παῖς λίαν εὐειδής ἐν χάριτι an exceptionally fine-looking and winsome youth AcPl Ha 3, 13. Of speech (Demosth. 51, 9; Ps.-Demetr. [I A.D.], Eloc. §127; 133; 135 al.; Eccl 10:12; Sir 21:16; Jos., Ant. 18, 208) οἱ λόγοι τῆς χάριτος (gen. of quality) the gracious words Lk 4:22. ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι let your conversation always be winsome Col 4:6 (cp. Plut., Mor. 514f; s. also HAlmqvist, Plut. u. das NT ’46, 121f; Epict. 3, 22, 90). τὸ πρόσωπον αὐτοῦ χάριτος ἐπληροῦτο MPol 12:1 can also be placed here in case χάρις means nothing more than graciousness (s. 4 below); prob. also GJs 7:3 (s. 3b).② a beneficent disposition toward someone, favor, grace, gracious care/help, goodwill (almost a t.t. in the reciprocity-oriented world dominated by Hellenic influence [cp. e.g. OGI 669, 29] as well as by the Semitic sense of social obligation expressed in the term חֶסֶד [NGlueck, Das Wort ḥesed in alttestamentlichen Sprachgebrauche etc. 1927]. Of a different order and spirit is the subset of reciprocity known as Roman patronage, in which superiority of the donor over the client is clearly maintained)ⓐ act., that which one grants to another, the action of one who volunteers to do someth. not otherwise obligatory χάρις θεοῦ ἦν ἐπʼ αὐτό Lk 2:40. ἡ χάρις τοῦ θεοῦ (cp. τῇ τοῦ θεοῦ Κλαυδίου χάριτι OGI 669, 29) Ac 11:2 D; 14:26. τοῦ κυρίου 15:40.—Esp. of the beneficent intention of God (cp. χ. in reference to God: Apollon. Rhod. 3, 1005 σοὶ θεόθεν χάρις ἔσσεται; Dio Chrys. 80 [30], 40 χ. τῶν θεῶν; Ael. Aristid. 13 p. 320 D.; 53 p. 620; Sextus 436b; likew. in LXX, Philo, Joseph.; SibOr 4, 46=189; 5, 330; Ezk. Trag. 162 [Eus., PE 9, 29, 12].—χ. to denote beneficent dispensations of the emperor: OGI 669, 44 [I A.D.]; BGU 19 I, 21 [II A.D.] χάρ. τοῦ θεοῦ Αὐτοκράτορος; 1085 II, 4) and of Christ, who give (undeserved) gifts to people; God: δικαιούμενοι δωρεὰν τῇ αὐτοῦ χάριτι Ro 3:24. Cp. 5:15a, 20f; 6:1; 11:5 (ἐκλογή 1), 6abc; Gal 1:15 (διά A 3e); Eph 1:6f (KKuhn, NTS 7, ’61, 337 [reff. to Qumran lit.]); 2:5, 7, 8; cp. Pol 1:3; 2 Th 1:12; 2:16; 2 Ti 1:9; Tit 2:11 (ἡ χάρ. τοῦ θεοῦ σωτήριος; s. Dibelius, Hdb. exc. after Tit 2:14); 3:7; Hb 2:9 (χωρίς 2aα); 4:16a (DdeSilva, JBL 115, ’96, 100–103); 1 Cl 50:3; ISm 9:2; IPol 7:3. ἐν χάρ[ιτι θεοῦ] AcPl Ha 7, 23 (restoration uncertain). κατὰ χάριν as a favor, out of goodwill (cp. Pla., Leg. 740c; schol. on Soph., Oed. Col. 1751 p. 468 Papag.) Ro 4:4 (opp. κατὰ ὀφείλημα), 16.—The beneficence or favor of Christ: διὰ τῆς χάριτος τοῦ κυρίου Ἰησοῦ πιστεύομεν σωθῆναι Ac 15:11. Cp. Ro 5:15b; 2 Cor 8:9; 1 Ti 1:14; IPhld 8:1. On Ac 2:47 in this sense s. TAnderson, NTS 34, ’88, 604–10.ⓑ pass., that which one experiences fr. another (Arrian, Anab. Alex. 3, 26, 4) χάριν ἔχειν have favor 3J 4 v.l. πρός τινα with someone=win his respect Ac 2:47 (cp. 2a end; cp. Pind., O. 7, 89f χάριν καὶ ποτʼ ἀστῶν καὶ ποτὶ ξείνων grant him respect in the presence of his townfolk as well as strangers); παρά τινι (Appian, Bell. Civ. 2, 89 §376) Hm 10, 3, 1, cp. 5, 1, 5. εὑρεῖν χάριν παρά τινι (Philo, Leg. All. 3, 77, end) Lk 1:30; Hs 5, 2, 10; ἐνώπιόν τινος Ac 7:46; GJs 11:2 (JosAs 15:14). ἐν τοῖς μέλλουσι μετανοεῖν among those who are about to repent Hm 12, 3, 3. Ἰησοῦς προέκοπτεν χάριτι παρὰ θεῷ καὶ ἀνθρώποις Lk 2:52 (an indication of exceptional ἀρετή, cp. Pind. above). Cp. Ac 4:33; 7:10 (ἐναντίον Φαραώ); Hb 4:16b.—ποία ὑμῖν χάρις ἐστίν; what credit is that to you? Lk 6:32–34; s. D 1:3; 2 Cl 13:4. Cp. 1 Cor 9:16 v.l. In these passages the mng. comes close to reward (s. Wetter [5 below] 209ff w. reff.).—Also by metonymy that which brings someone (God’s) favor or wins a favorable response fr. God 1 Pt 2:19, 20.ⓒ In Christian epistolary lit. fr. the time of Paul χάρις is found w. the sense (divine) favor in fixed formulas at the beginning and end of letters (Zahn on Gal 1:3; vDobschütz on 1 Th 1:1; ELohmeyer, ZNW 26, 1927, 158ff; APujol, De Salutat. Apost. ‘Gratia vobis et pax’: Verb. Dom. 12, ’32, 38–40; 76–82; WFoerster, TW II ’34, 409ff; Goodsp., Probs. 141f. S. also the lit. s.v. χαίρω 2b). At the beginning of a letter χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη (sc. εἴη; New Docs 8, 127f) Ro 1:7; 1 Cor 1:3; 2 Cor 1:2; Gal 1:3; Eph 1:2; Phil 1:2; Col 1:2; 1 Th 1:1; 2 Th 1:2; Phlm 3; Rv 1:4; without ὑμῖν Tit 1:4. χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη πληθυνθείη 1 Pt 1:2; 2 Pt 1:2; 1 Cl ins. χάρις, ἔλεος, εἰρήνη 1 Ti 1:2; 2 Ti 1:2; 2J 3 (on the triplet cp. En 5:7 φῶς καὶ χάρις καὶ εἰρήνη).—At the end ἡ χάρις (τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ etc.) μεθʼ ὑμῶν (or μετὰ πάντων ὑμῶν etc.) Ro 16:20, 23 (24) v.l.; 1 Cor 16:23; 2 Cor 13:13; Gal 6:18; Eph 6:24; Phil 4:23; Col 4:18; 1 Th 5:28; 2 Th 3:18; 1 Ti 6:21; 2 Ti 4:22; Tit 3:15; Phlm 25; Hb 13:25; Rv 22:21; 1 Cl 65:2. ἔσται ἡ χάρις μετὰ πάντων τῶν φοβουμένων τὸν Κύριον GJs 25:2. ὁ κύριος τῆς δόξης καὶ πάσης χάριτος μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν B 21:9. χάρις ὑμῖν, ἔλεος, εἰρήνη, ὑπομονὴ διὰ παντός ISm 12:2. ἔρρωσθε ἐν χάριτι θεοῦ 13:2.③ practical application of goodwill, (a sign of) favor, gracious deed/gift, benefactionⓐ on the part of humans (X., Symp. 8, 36, Ages. 4, 3; Appian, Bell. Civ. 1, 49 §213; Dionys. Hal. 2, 15, 4) χάριν (-ιτα) καταθέσθαι τινί (κατατίθημι 2) Ac 24:27; 25:9. αἰτεῖσθαι χάριν 25:3 (in these passages from Ac χ. suggests [political] favor, someth. one does for another within a reciprocity system. Cp. Appian, Bell. Civ. 1, 108 §506 ἐς χάριν Σύλλα=as a favor to Sulla; ApcSed 8:1 οὐκ ἐποίησάς μοι χάριν=you did me no favor). ἵνα δευτέραν χάριν σχῆτε that you might have a second proof of my goodwill 2 Cor 1:15 (unless χάρις here means delight [so in poetry, Pind. et al., but also Pla., Isocr.; L-S-J-M s.v. χάρις IV; cp. also the quot. fr. Apollodorus at the beg. of the present entry, and the fact that χαρά is v.l. in 2 Cor 1:15]; in that case δευτέρα means double; but s. comm.). Of the collection for Jerusalem (cp. Appian, Bell. Civ. 3, 42 §173 χάριτας λαμβάνειν=receive gifts) 1 Cor 16:3; 2 Cor 8:4, 6f, 19 (DdeSilva, JBL 115, ’96, 101). Cp. B 21:7.—Eph 4:29 may suggest a demonstration of human favor (cp. Plut., Mor. 514e χάριν παρασκευάζοντες ἀλλήλοις), but a ref. to the means by which divine grace is mediated is not to be ruled out (s. b below).ⓑ on the part of God and Christ; the context will show whether the emphasis is upon the possession of divine favor as a source of blessings for the believer, or upon a store of favor that is dispensed, or a favored status (i.e. standing in God’s favor) that is brought about, or a gracious deed wrought by God in Christ, or a gracious work that grows fr. more to more (so in contrast to the old covenant Mel., P. 3, 16 al.). God is called ὁ θεὸς πάσης χάριτος 1 Pt 5:10, i.e. God, who is noted for any conceivable benefit or favor; cp. B 21:9.—χάριν διδόναι τινί show favor to someone (Anacr. 110 Diehl; Appian, Ital. 5 §10): τὸν δόντα αὐτῷ τὴν χάριν GJs 14:2. ταπεινοῖς δίδωσι χάριν (Pr 3:34) Js 4:6b; 1 Pt 5:5; 1 Cl 30:2; without a dat. Js 4:6a (Menand., Epitr. 231 S. [55 Kö.]). Perh. καὶ ἔβαλλε κύριος … χάριν ἐπʼ αὐτήν GJs 7:3 (but s. 1 above). The Logos is πλήρης χάριτος J 1:14. Those who belong to him receive of the fullness of his grace, χάριν ἀντὶ χάριτος vs. 16 (ἀντί 2). Cp. vs. 17. τὴν χάριν ταύτην ἐν ᾗ ἑστήκαμεν this favor (of God) we now enjoy Ro 5:2 (Goodsp.).—5:17; 1 Cor 1:4; 2 Cor 4:15 (divine beneficence in conversion); cp. Ac 11:23; 6:1; Gal 1:6 (by Christ’s gracious deed); 2:21; 5:4; Col 1:6; 2 Ti 2:1; Hb 12:15; 13:9; 1 Pt 1:10, 13; 3:7 (συνκληρονόμοι χάριτος ζωῆς fellow-heirs of the gift that spells life; s. ζωή 2bα); 5:12; 2 Pt 3:18; Jd 4; IPhld 11:1; ISm 6:2. Christians stand ὑπὸ χάριν under God’s gracious will as expressed in their release from legal constraint Ro 6:14f, or they come ὑπὸ τὸν ζυγὸν τῆς χάριτος αὐτοῦ 1 Cl 16:17 (ζυγός 1). The proclamation of salvation is the message of divine beneficence τὸ εὐαγγέλιον τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ Ac 20:24 or ὁ λόγος τῆς χάριτος αὐτοῦ (=τοῦ κυρίου) 14:3; 20:32. Even the gospel message can be called ἡ χάρις τοῦ θεοῦ 13:43; cp. 18:27; MPol 2:3. τὸ πνεῦμα τῆς χάριτος the Spirit from or through whom (God’s) favor is shown Hb 10:29 (AArgyle, Grace and the Covenant: ET 60, ’48/49, 26f).—Pl. benefits, favors (Diod S 3, 2, 4; 3, 73, 6; Sb 8139, 4 [ins of I B.C.] of Isis; Jos., C. Ap. 2, 190) 1 Cl 23:1.—Nelson Glueck, Das Wort ḥesed etc. 1927, but s. FAndersen, ‘Yahweh, the Kind and Sensitive God’: God Who is Rich in Mercy, ed. PO’Brien/DPeterson ’86.④ exceptional effect produced by generosity, favor. Of effects produced by divine beneficence which go beyond those associated with a specific Christian’s status (ins μεγάλαι χάριτες τοῦ θεου: FCumont, Syria 7, 1926, 347ff), in the congregations of Macedonia 2 Cor 8:1 and Corinth 9:14; cp. vs. 8; in Rome AcPl Ha 7, 8. The Christian confessor is in full possession of divine grace ISm 11:1. Paul knows that through the χάρις of God he has been called to be an apostle, and that he has been fitted out w. the powers and capabilities requisite for this office fr. the same source: Ro 1:5; 12:3; 15:15; 1 Cor 3:10; 15:10ab (for the subject matter cp. Polyb. 12, 12b, 3 αὐτὸν [Alex. the Great] ὑπὸ τοῦ δαιμονίου τετευχέναι τούτων ὧν ἔτυχεν=whatever he has received he has received from what is divine. [For this reason he does not deserve any divine honors.]); 2 Cor 12:9; Gal 2:9; Eph 3:2, 7f; Phil 1:7.—The χάρις of God manifests itself in various χαρίσματα: Ro 12:6; Eph 4:7; 1 Pt 4:10. This brings into view a number of passages in which χάρις is evidently to be understood in a very concrete sense. It is hardly to be differentiated fr. δύναμις (θεοῦ) or fr. γνῶσις or δόξα (q.v. 1b. On this subj. s. Wetter [5 below] p. 94ff; esp. 130ff; pap in the GLumbroso Festschr. 1925, 212ff: χάρις, δύναμις, πνεῦμα w. essentially the same mng.; PGM 4, 2438; 3165; Herm. Wr. 1, 32; Just., D. 87, 5 ἀπὸ χάριτος τῆς δυνάμεως τοῦ πνεύματος). οὐκ ἐν σοφίᾳ σαρκικῇ ἀλλʼ ἐν χάριτι θεοῦ 2 Cor 1:12. οὐκ ἐγὼ δὲ ἀλλὰ ἡ χάρις τοῦ θεοῦ σὺν ἐμοί 1 Cor 15:10c. αὐξάνετε ἐν χάριτι καὶ γνώσει τοῦ κυρίου 2 Pt 3:18; cp. 1 Cl 55:3; B 1:2 (τῆς δωρεᾶς πνευματικῆς χάρις). Stephen is said to be πλήρης χάριτος καὶ δυνάμεως Ac 6:8. Divine power fills the Christian confessor or martyr w. a radiant glow MPol 12:1 (but s. 1 above). As the typical quality of the age to come, contrasted w. the κόσμος D 10:6.⑤ response to generosity or beneficence, thanks, gratitude (a fundamental component in the Gr-Rom. reciprocity system; exx. fr. later times: Diod S 11, 71, 4 [χάριτες=proofs of gratitude]; Appian, Syr. 3, 12; 13. Cp. Wetter [below] p. 206f) χάριν ἔχειν τινί be grateful to someone (Eur., Hec. 767; X., An. 2, 5, 14; Pla., Phlb. 54d; Ath. 2, 1; PLips 104, 14 [I B.C.] χάριν σοι ἔχω) foll. by ὅτι (Epict. 3, 5, 10; Jos., C. Ap. 1, 270; 2, 49) Lk 17:9 (ERiggenbach, NKZ 34, 1923, 439–43); mostly of gratitude to God or Christ; χάρις in our lit. as a whole, in the sense gratitude, refers to appropriate respone to the Deity for benefits conferred (Hom., Pind., Thu. et al.; ins, pap, LXX; Jos., Ant. 7, 208) χάριν ἔχω τῷ θεῷ (POxy 113, 13 [II A.D.] χάριν ἔχω θεοῖς πᾶσιν.—Epict. 4, 7, 9) 2 Ti 1:3; foll. by ὅτι because 1 Ti 1:12 (Herm. Wr. 6, 4 κἀγὼ χάριν ἔχω τῷ θεῷ …, ὅτι; Jos., Ant. 4, 316); χάριν ἔχειν ἐπί τινι be grateful for someth. Phlm 7 v.l. (to humans). ἔχωμεν χάριν let us be thankful (to God) Hb 12:28 (the reason for it is given by the preceding ptc. παραλαμβάνοντες). Elliptically (B-D-F §128, 6; cp. Rob. 1201f) χάρις (ἔστω) τῷ θεῷ (X., Oec. 8, 16 πολλὴ χάρις τοῖς θεοῖς; Epict. 4, 4, 7 χάρις τῷ θεῳ; BGU 843, 6 [I/II A.D.] χάρις τοῖς θεοῖς al. in pap since III B.C..—Philo, Rer. Div. Her. 309) Ro 7:25; MPol 3:1. Foll. by ὅτι (X., An. 3, 3, 14 τοῖς θεοῖς χάρις ὅτι; PFay 124, 16 τοῖς θεοῖς ἐστιν χάρις ὅτι; Epict. 4, 5, 9) Ro 6:17. Foll. by ἐπί τινι for someth. (UPZ 108, 30 [99 B.C.]) 2 Cor 9:15. The reason for the thanks is given in the ptc. agreeing w. τῷ θεῷ 2:14; 8:16; 1 Cor 15:57 (cp. Jos., Ant. 6, 145; Philo, Somn. 2, 213). Thankfulness (Appian, Bell. Civ. 3, 15 §51 πρός τινα=toward someone) χάριτι in thankfulness 10:30. So prob. also ἐν τῇ χάριτι in a thankful spirit Col 3:16 (Dibelius, Hdb. ad loc.). πλησθῆναι χαρᾶς καὶ χάριτος AcPl Ha 8, 7. S. εὐχαριστέω, end. Also PSchubert, Form and Function of the Pauline Thanksgivings ’39.—OLoew, Χάρις, diss., Marburg 1908; GWetter, Charis 1913; AvHarnack, Sanftmut, Huld u. Demut in der alten Kirche: JKaftan Festschr. 1920, 113ff; NBonwetsch, Zur Geschichte des Begriffs Gnade in der alten Kirche: Harnack Festgabe 1921, 93–101; EBurton, Gal ICC 1921, 423f; WWhitley, The Doctrine of Grace ’32; JMoffatt, Grace in the NT ’31; RWinkler, D. Gnade im NT: ZST 10, ’33, 642–80; RHomann, D. Gnade in d. Syn. Ev.: ibid. 328–48; JWobbe, D. Charisgedanke b. Pls ’32; RBultmann, Theologie des NT ’48, 283–310 (Paul); HBoers, Ἀγάπη and Χάρις in Paul’s Thought: CBQ 59, ’97, 693–713; on 2 Cor 8: FDanker, Augsburg Comm. 2 Cor, 116–34; PRousselot, La Grâce d’après St. Jean et d’après St. Paul: SR 18, 1928, 87–108, Christent. u. Wissensch. 8, ’32, 402–30; JMontgomery, Hebrew Hesed and Gk. Charis: HTR 32, ’39, 97–102; Dodd 61f; TTorrance, The Doctrine of Grace in the Apost. Fathers, ’48; JRenié, Studia Anselmiana 27f, ’51, 340–50; CRSmith, The Bible Doctrine of Grace, ’56; EFlack, The Concept of Grace in Bibl. Thought: Bibl. Studies in Memory of HAlleman, ed. Myers, ’60, 137–54; DDoughty, NTS 19, ’73, 163–80.—B. 1166. DELG. M-M. EDNT. TW. Spicq. Sv. -
67 ἄξιος
ἄξιος, α, ον (ἄγω, eigtl. aufwiegend, an Gewicht gleich), 1) gleichgeltend, eben so viel werth, z. B. βοὸς ἄξιος, eben so viel werth als ein Rind, ein Rind werth, Il. 23, 885; οὐδ' ἑνὸς ἄξιοί εἰμεν Ἕκτορος, wir alle sind nicht einmal so viel werth, wie der eine Hektor, 8, 234; vgl. 15, 719 u. Her. 7, 21. 104; οὐδὲ ἰδιωτέων ἀνδρῶν ἀξίους ἡμέας ἐποίησας, du achtest uns nicht einmal Privatleuten gleich, 1, 32; σοὶ δ' ἄξιον ἔσται ἀμοιβῆς, es wird eines Gegengeschenks werth sein, eine Gabe von gleichem Werthe dir eintragen, Od. 1, 318. Aehnl. στολὴ πολλοῦ χρυσοῦ ἀξία Xen. Hell. 4, 1, 13; πολλῶν χρημάτων Plat. Theaet. 167 c; ἀρχὴ πεντήκοντα ταλάντων ἀξία Xen. An. 7, 7, 25. Dah. die Verbdgn πολλοῠ, πλέονος, πλείστου, ὀλιγου, οὐδενός, παντός, auch τοῦ παντὸς ἄξιος, von Menschen u. Sachen sehr häufig: viel u. s. w., wenig, alles, d. i. sehr werth. Auch ein dat. tritt dazu, πολέος οἱ ἄξιος ἔσται, wird für ihn von hohem Werthe sein, Il. 23, 562; ἡμῖν Ἀχιλλεὺς ἄξιος τιμῆς, uns ist Achilleus ehrenwerth, Eur. Hec. 309; πολλοῠ ἄξιοί ἐσμεν τῷ βασιλεῖ Xen. An. 2, 1, 16; ὁπόσου τοῖς φίλοις ἄξιος εἴη Mem. 2. 5, 1; πολλοῦ ἄξ. τῇ στρατιᾷ εἰς τὰ τοιαῦτα ἐγένετο An. 4, 1, 28, er hatte sich in solchen Fällen sehr verdient gemacht; τί σοι ζῆν ἄξιον, was liegt dir am Leben, Ar. Nub. 1057; ἄξιον τῇ πόλει συλλαβεῖν τὸν ἄνδρα Ach. 205, es verlohnt sich der Stadt, es liegt der Stadt daran. – 2) übh. werth, eine Sache verdienend, nicht bloß Gutes, ἐπαίνου, τιμῆς, auch Schlimmes, κακοῦ, ζημίας, ϑανάτου u. dgl. Bes. λόγου ἄξιος, der Rede, Erwähnung werth. Auch τιμῆς μᾶλλον ἢ ϑανάτου τῇ πόλει, er verdient Ehre vielmehr als den Tod von Seiten der Stadt; ἄξια τοῦ δείπνου ἐργάσασϑαι, sich das Mahl verdienen, Xen. Symp. 6. 10. Dah. auch allein, wie unser würdig, verdient, τιμή Xen. An. 1, 9, 29; δίκην ἀξίαν ἐπιϑεῖναι Oec. 12. 19; ἀξίαν χάριν ἀποδοῦναι Hell. 1, 6, 7; ἄξιος ὦνος, ein der Sache angemessener Preis, Od. 15. 429; vgl. ἄξια δῶρα, ἄποινα Il. 9, 261. 11, 131; οἱ ἄξιοι, die Würdigen, d. i. angesehenen Männer, Her. 7, 224; τὰ ἄξια, verdiente Belohnungen, Xen. Cyr. 5, 3. 1; ὅϑεν κέ τοι ἄξιον ἄλφοι Od. 20, 383, würde dir einen angemessenen Preis einbringen. – 3) οὐκ ἄξιόν ἐστι, a) es ist nicht der Mühe werth, κινδυνεῦσαι Plat. Phaed. 119 d; ἣν ἄξιον ϑεάσασϑαι Rep. I, 378 a; vgl. Xen. An. 6, 3, 13. – b) es schickt sich, es ist recht, mit dem dat., βασιλεῖ ἀφιέναι αὐτούς Xen. An. 2, 3, 25; vgl. Mem. 2, 1, 34 Hell. 6, 4, 22. – 4) daran schließt sich die Construction mit dem inf., wobei gew. eine Attraction eintritt. Man vgl. Προϑοήνορος ἀντὶ πεφάσϑαι ἄξιος, werth, an des Proth. Start getödtet zu sein, Il. 14, 472; vgl. 13, 446; ἄξιός εἰμι, ich verdiene, οὐδεὶς ἄξ. συμβληϑῆναί ἐστι, verdient verglichen zu werden, Her. 2, 10. 3, 125; ἄξ. ἐπαινεῖσϑαι Thuc. 1, 76; ἄξ. συμβαλέειν, werth, daß man ihn vergleiche, Her. 4, 42; ἄξ. ζημιῶσαι, werth, daß man ihn bestrafe, 9, 77; ἄξ. ϑαυμάσαι Thuc. 1, 138; ἄξ. σέβειν Eur. Alc. 1060 u. sonst; ἄξιος ϑρήνων τυχεῖν Soph. Ant. 932; ἄξιός εἰμι πληγὰς λαβεῖν Ar. Eccl. 324; τί εἴη ἄξιος παϑεῖν Xen. Hell. 2, 1, 22; ἄξιοί ἐσμεν ἀπολαῦσαί τι Cyr. 5, 4, 19; ἄξιοι βιοτεύειν ὥσπερ Τάνταλος Oec. 21, 12. Aehnl. τί δ' ἄξιόν μοι τῆςδε τυγχάνει φυγῆς; womit hab' ich dies Exil verdient? warum soll ich fliehen? Eur. Mad. 1124. – 5) würdig, angemessen, τῶν προγόνων Plat. ep. XII, 359 d; τῶν προγεγονότων ἔργων Pol. 1, 75; vgl. ἄξια τοῦ Μαραϑῶνος διανοεῖσϑαι, auf Thaten sinnen, die Marathons würdig sind, Plut. Cim. 6; ἄξιόν ἐστιν c. inf., es lohnt sich, ist billig, geziemt sich, oft Att.; worauf auch acc. c. inf. folgt, ἤδη καὶ οἰκίας σε τυχεῖν ἄξιον Xen. Cyr. 7, 5, 56. – 6) preiswürdig, bei den Kaufleuten, wohlfeil, nach den Atticisten attisch für εὕωνος, Ar. Equ. 643. 670 Vesp. 491; Lys. 22, 11. – Adv., ἀξίως ἔχειν Isocr. 4, 38.
-
68 θαλπωρη
ἥ досл. тепло, перен. утешение, утеха, отрадаοὐκ ἔτ΄ ἄλλη ἔσται θ., ἐπεὴ ἂν σύγε πότμον ἐπίσπῃς Hom. — не будет (мне) больше отрады, если ты погибнешь;
μᾶλλον θ. ἔσται Hom. — тем приятнее (мне) будет -
69 μή
μή (Hom.+) negative particle, ‘not’: ‘μή is the negative of will, wish, doubt. If οὐ denies the fact, μή denies the idea’ (Rob. 1167). For the Koine of the NT the usage is simplified to such a degree that οὐ is generally the neg. used w. the indicative, and μή is used w. the other moods (B-D-F §426; Rob. 1167).① marker of negation, notⓐ in negative clausesα. in conditional clauses after ἐάν Mt 5:20; 6:15; 10:13; 12:29; 18:3, 16, 35; 26:42; Mk 3:27; 7:3f; 10:30; 12:19; Lk 13:3, 5; J 3:2f, 5, 27 al. After ὸ̔ς ἄν (=ἐάν) Mt 10:14; 11:6; 19:9; Mk 6:11; 10:15; 11:23; Lk 8:18; 18:17. After ὅσοι ἄν Lk 9:5; Rv 13:15. After ὅστις ἄν Ac 3:23. After εἰ in a simple condition (B-D-F §428, 1) Lk 6:4; 1 Ti 6:3. After εἰ in a contrary to fact condition (B-D-F §428, 2; Rob. 1169) Mt 24:22; Mk 13:20; J 9:33; 15:22, 24; 18:30; 19:11; Ac 26:32; Ro 7:7. εἰ μή if not, except (that), εἰ δὲ μήγε otherwise with verb and elliptically (B-D-F §428, 3; 439, 1; Rob. 1024f; cp. POxy 1185, 30) Mt 5:13; 6:1; 9:17; 11:27; 12:4, 24 and very oft. (GHarder, 1 Cor 7:17: TLZ 79, ’54, 367–72).β. in purpose clauses ἵνα μή in order that…not Mt 5:29f; 7:1; 17:27; Mk 3:9; 4:12; Lk 8:10, 12; 16:28; J 3:20; 7:23; Ac 2:25 (Ps 15:8); 4:17; 24:4; Ro 11:25; 15:20 al. ὅπως μή in order that…not Mt 6:18; Lk 16:26; Ac 20:16; 1 Cor 1:29. μὴ ἵνα IRo 3:2. On the inf. w. neg. as periphrasis for purpose clauses s. below.γ. in result clauses ὥστε μή w. inf. foll. (cp. PHib 66, 5) so that not Mt 8:28; Mk 3:20; 1 Cor 1:7; 2 Cor 3:7; 1 Th 1:8; w. impv. foll. 1 Cor 4:5.δ. in interrog. clauses w. an element of doubt: δῶμεν ἢ μὴ δῶμεν; should we pay (them) or should we not? Mk 12:14.ε. in a few relative clauses (B-D-F §428, 4; Mlt. 171; 239f) διδάσκοντες ἃ μὴ δεῖ Tit 1:11 (cp. Lucian, Dial. Deor. 13, 1; PGM 4, 2653 ὸ̔ μὴ θέμις γενέσθαι; CPR I, 19, 17; 2 Macc 12:14; Sir 13:24). The literary language is the source of ᾧ μὴ πάρεστιν ταῦτα τυφλός ἐστιν 2 Pt 1:9, where the relat. clause has a hypothetical sense. ὅσα μὴ θέλετε Ac 15:29 D. Cp. Col 2:18 v.l. On ὸ̔ μὴ ὁμολογεῖ (v.l. ὸ̔ λύει) 1J 4:3 s. ARahlfs, TLZ 40, 1915, 525.ζ. in a causal clause contrary to the rule, which calls for οὐ: ὅτι μὴ πεπίστευκεν εἰς τὸ ὄνομα J 3:18 (cp. Epict. 4, 4, 8; Jos., C. Ap. 1, 217 διήμαρτον, ὅτι μὴ ταῖς ἱεραῖς ἡμῶν βίβλοις ἐνέτυχον; Ps.-Clem., Hom. 8, 4; 11, 8; 32; Ath. 14, 2 ὅτι μὴ κοινῶς ἐκείνοις θεοσεβοῦμεν; Dio Chrys. 31, 94; 110.—B-D-F §428, 5; Mlt. 171; 239; Mlt-Turner 284; Rahlfs, loc. cit.).ⓑ w. various moodsα. w. inf. (B-D-F §399, 3; 400, 4; 5; Mlt-Turner 285f)א. after verbs expressing a negative concept, usu. omitted in translation ἀντιλέγοντες ἀνάστασιν μὴ εἶναι Lk 20:27 (v.l. λέγοντες). ἀπαρνεῖσθαι 22:34. παραιτεῖσθαι Hb 12:19. ἐγκόπτειν τινά Gal 5:7. προσέχειν Mt 6:1. οὐ δύναμαι μὴ I can do nothing else than Ac 4:20.ב. gener., after verbs of saying, reporting, ordering, judging, etc.—in declarative clauses: after ἀποκρίνεσθαι Lk 20:7. λέγειν Mt 22:23; Mk 12:18; Lk 20:27 v.l.; Ac 23:8; AcPlCor 2:19. ὀμνύναι Hb 3:18. θέλειν Ro 13:3. χρηματίζεσθαι Lk 2:26.—In clauses denoting a summons or challenge: after λέγειν Mt 5:34, 39; Ac 21:4; Ro 2:22; 12:3. γράφειν 1 Cor 5:9, 11. κηρύσσειν Ro 2:21. παραγγέλλειν Ac 1:4; 4:18; 5:28, 40; 1 Cor 7:10f (w. acc.); 1 Ti 1:3; 6:17. αἰτεῖσθαι Eph 3:13. εὔχεσθαι 2 Cor 13:7 (w. acc.). χρηματίζεσθαι Mt 2:12. ἀξιοῦν Ac 15:38. βοᾶν 25:24.ג. after predicates that contain a judgment upon the thing expressed by the inf. (with or without the art.; cp. Just., D. 68, 8 ταῦτα τολμῶσι λέγειν μὴ οὕτως γεγράφθαι): καλόν (sc. ἐστιν) 1 Cor 7:1 (ApcEsdr 1, 6, 21); Gal 4:18; cp. Ro 14:21. ἄλογον Ac 25:27 (w. acc.). κρεῖττον ἦν 2 Pt 2:21. αἱρετώτερον ἦν αὐτοῖς τὸ μὴ γεννηθῆναι Hv 4, 2, 6. Cp. δεῖ Ac 27:21 (cp. use w. ἐχρῆν TestJob 37:6).ד. w. gen. of the subst. inf.: τοῦ μή that not (Lat. ne): after verbs of hindering κατέχειν Lk 4:42. παύειν 1 Pt 3:10 (Ps 33:14). καταπαύειν Ac 14:18. κωλύειν 10:47. κρατεῖσθαι Lk 24:16; cp. ἀνένδεκτόν ἐστιν τοῦ…μὴ ἐλθεῖν 17:1.—Also after other expressions: ὀφθαλμοὶ τοῦ μὴ βλέπειν, ὦτα τοῦ μὴ ἀκούειν eyes that should not see, ears that should not hear Ro 11:8, 10 (Ps 68:24). In place of a result clause: τοῦ μὴ εἶναι αὐτὴν μοιχαλίδα so that she commits no adultery, if... 7:3.ה. w. subst. inf. after prepositions: εἰς τὸ μή so that…not; to the end that…not Ac 7:19; 1 Cor 10:6; 2 Cor 4:4. W. acc. and inf. foll. 2 Th 2:2; 1 Pt 3:7.—διὰ τὸ μή because…not (PPetr II, 11, 1, 7 [III B.C.] τοῦτο δὲ γίνεται διὰ τὸ μὴ ἀθροῦν ἡμᾶς; 2 Macc 2:11; ApcMos 42 διὰ τὸ μὴ γινώσκειν; Just., D. 95, 1 διὰ τὸ μὴ πάντα φυλάξαι; Tat. 2, 1 διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι) Mt 13:5f; Mk 4:5f; Lk 8:6; Js 4:2 (w. acc.).—πρὸς τὸ μὴ in order that…not (Ptolem. Pap. aus Alexandria 4, 3 in Witkowski p. 51 πρὸς τὸ μὴ γίνεσθαι τῷ βασιλεῖ τὸ χρήσιμον; Esth 3:13d, e; Bar 1:19; 2:5) 2 Cor 3:13; 1 Th 2:9; 2 Th 3:8.ו. w. dat. of the subst. inf. τῷ μή because…not 2 Cor 2:13.ז. w. nom. or acc. of the subst. inf. (2 Esdr 6:8; s. B-D-F §399, 3; s. Rob. 1038) Ro 14:13; 2 Cor 2:1; 10:2; 1 Th 4:6.β. very oft. w. the ptc., in keeping w. the tendency of later Gk. to prefer μή to οὐ; exceptions in B-D-F §430; s. Rob. 1172.א. μή is regularly used to negative the ptc. used w. the article, when the ptc. has a hypothet. sense or refers to no particular person, and has a general mng. (Artem. 4, 22 p. 215, 14 οἱ μὴ νοσοῦντες; ParJer 6:24 ὁ δὲ μὴ ἀκούων; Just., A I, 4, 2 τοὺς μὴ ἐλεγχομένους): ὁ μὴ ὢν μετʼ ἐμοῦ every one who is not with me Mt 12:30ab; Lk 11:23ab; ὁ μὴ πιστεύων J 3:18. πᾶς ὁ μή... Mt 7:26; 1J 3:10ab; 2J 9. πάντες οἱ μή 2 Th 2:12. μακάριοι οἱ μή J 20:29; cp. Ro 14:22. τῶν τὴν ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι Mt 10:28b and oft.ב. w. the ptc. when it has conditional, causal, or concessive sense: πᾶν δένδρον μὴ ποιοῦν Mt 3:10; 7:19. Cp. 9:36; 13:19; Lk 11:24. θερίσομεν μὴ ἐκλυόμενοι we will reap, if we do not become weary (before the harvest) Gal 6:9. μὴ ὄντος νόμου when there is no law Ro 5:13. νόμον μὴ ἔχοντες although they have no law 2:14. μὴ ὢν αὐτὸς ὑπὸ νόμον though I am not under the law 1 Cor 9:20 (cp. TestAbr B 11 p. 115, 22 [Stone p. 78] μὴ ἰδὼν θάνατον). μὴ μεμαθηκώς without having learned (them) J 7:15 (cp. TestAbr B 2 p. 106, 1 [Stone p. 60] μὴ εἰδὼς τίς ἐστιν; TestJob 11:7 μὴ λαμβάνων…ἐνέχυρα; Just., A I, 5, 1 μὴ φροντίζοντες, D. 110, 2 μὴ συνιέντες). μὴ ἔχοντος δὲ αὐτοῦ ἀποδοῦναι but since he could not pay it back Mt 18:25. μὴ βουλόμενος since (God) did not wish to AcPlCor 2:12 (cp. TestAbrB 5 p. 109, 24f [Stone p. 66] μὴ θέλων…παρακοῦσαι).ג. when it is to be indicated that the statement has subjective validity (Just., D. 115, 3 ὡς μὴ γεγενημένου ἱερέως): ὡς μὴ λαβών as though you had not received 1 Cor 4:7. ὡς μὴ ἐρχομένου μου vs. 18.ד. but also very freq. where earlier Gk. would require οὐ (on developments s. Schwyzer II 595f; B-D-F §430, 3; Burton §485 [464 Z.]; cp. οὐ 2b; for μή here, cp. Just., A I, 3, 9, 3 ἄνδρες δεκαδύο…λαλεῖν μὴ δυνάμενοι; D. 85, 4 διὰ τοὺς μὴ…συνόντας ἡμῖν; Mel., P. 71, 518f): τὰ μὴ ὄντα what does not exist (in reality, not only in Paul’s opinion) Ro 4:17; 1 Cor 1:28 (Philo, Op. M. 81 τὸ τὰ μὴ ὄντα εἰς τὸ εἶναι παραγαγεῖν; Ath. 4:2 τὸ ὸ̓ν οὐ γίνεται ἀλλὰ τὸ μὴ ὄν); Hv 1, 1, 6. τὰ μὴ βλεπόμενα what is unseen 2 Cor 4:18ab. τὰ μὴ δέοντα 1 Ti 5:13. τὰ μὴ καθήκοντα (3 Macc 4:16) Ro 1:28. τὰ μὴ σαλευόμενα Hb 12:27. τὸν μὴ γνόντα ἁμαρτίαν 2 Cor 5:21. τυφλὸς μὴ βλέπων Ac 13:11. S. also μὴ ἀσθενήσας τῇ πίστει κατενόησεν Ro 4:19 where, as oft., the main idea is expressed by the ptc.ⓒ in a prohibitive sense in independent clauses, to express a negative wish or a warningα. w. subjunctive let us not, we should not: pres. subj. μὴ γινώμεθα κενόδοξοι Gal 5:26. μὴ ἐγκακῶμεν 6:9. μὴ καθεύδωμεν 1 Th 5:6; cp. 1 Cor 5:8. W. aor. subj. μὴ σχίσωμεν αὐτόν J 19:24.β. w. optative (B-D-F §427, 4; Rob. 1170) μὴ αὐτοῖς λογισθείη 2 Ti 4:16 (cp. Job 27:5). ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι Gal 6:14 (cp. 1 Macc 9:10; 13:5). Esp. in the formula μὴ γένοιτο (s. γίνομαι 4a) Lk 20:16; Ro 3:4, 31; 6:2, 15; 7:7, 13; 9:14; 11:1, 11; 1 Cor 6:15; Gal 2:17; 3:21.γ. w. pres. impv.א. to express a command that is generally valid (TestReub 2:10) μὴ γίνεσθε ὡς οἱ ὑποκριταί Mt 6:16; cp. vs. 19. μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν vs. 25; Lk 12:22.—Mt 7:1; 10:31; 19:6; Lk 6:30; 10:4, 7; 1 Cor 6:9; 7:5, 12f, 18; Eph 4:26 (Ps 4:5), 29 and oft.ב. to bring to an end a condition now existing (Aeschyl., Sept. 1036; Chariton 2, 7, 5 μὴ ὀργίζου=‘be angry no longer’; PHib 56, 7 [249 B.C.]; PAmh 37, 7; POxy 295, 5; Wsd 1:12 and elsewh. LXX; TestAbr B 9 p. 113, 20 [Stone p. 74]; JosAs 14:11; GrBar 7:6 and ApcMos 16 μὴ φοβοῦ; Just., D. 87, 1 μὴ…λοιπὸν ὑπολάμβανε; Mlt. 122ff) μὴ φοβεῖσθε do not be afraid (any longer) Mt 14:27; 17:7; Lk 2:10; cp. 1:13, 30. μὴ κλαῖε do not weep (any more) 7:13; cp. 23:28 (GrBar16:1) μὴ σκύλλου do not trouble yourself (any further) 7:6; cp. 8:49 v.l. (TestAbr B 2 p. 107, 2 [Stone p. 62] μὴ σκύλλε τὸ παιδάριον).—9:50; Mk 9:39; J 2:16; 6:43. μὴ γράφε do not write (any longer)=it must no longer stand written 19:21. μή μου ἅπτου do not cling to me any longer = let go of me 20:17. μὴ γίνου ἄπιστος vs. 27.—Ac 10:15; 20:10; Ro 11:18, 20; 1 Th 5:19; Js 2:1 and oft.δ. w. aor. impv. (Od. 16, 301; Lucian, Paras. μὴ δότε; 1 Km 17:32; TestJob 45:1 μὴ ἐπιλάθεσθε τοῦ κυρίου) μὴ ἐπιστρεψάτω Mt 24:18; Lk 17:31b. μὴ καταβάτω Mt 24:17; Mk 13:15; Lk 17:31a. μὴ γνώτω Mt 6:3.ε. w. aor. subj.א. almost always to prevent a forbidden action fr. beginning (Plut., Alex. 696 [54, 6] μὴ φιλήσῃς=‘don’t kiss’; PPetr II, 40a, 12 [III B.C.]; POxy 744, 11; BGU 380, 19; LXX; TestAbr A 2 p. 79, 8 [Stone p. 6] μὴ ἐνέγκωσιν ἵππους; 16 p. 97, 5 [Stone p. 42] μὴ ἐκφοβήσῃς αὐτόν; TestJob 39:11 μὴ κάμητε εἰκῇ; ParJer 3:5 μὴ ἀπολέσητε τὴν πόλιν; ApcEsdr 7:11 μὴ μνησθῇς; Just., D. 137, 1 μὴ κακόν τι εἴπητε.—This is the sense of μὴ θαυμάσῃς Herm. Wr. 11, 17; s. ב below) μὴ φοβηθῇς Mt 1:20; 10:26 (JosAs 23:15; cp. TestJob 17:6 μὴ φοβηθῆτε ὅλως). μὴ δόξητε 3:9; cp. 5:17. μὴ ἅψῃ Col 2:21. μὴ ἀποστραφῇς Mt 5:42. μὴ κτήσησθε 10:9 and oft. Also w. the third pers. of the aor. subj. μή τις αὐτὸν ἐξουθενήσῃ no one is to slight him 1 Cor 16:11. μή τίς με δόξῃ εἶναι 2 Cor 11:16. μή τις ὑμᾶς ἐξαπατήσῃ 2 Th 2:3. μὴ σκληρύνητε Hb 3:8, 15 (quot. fr. Ps 94:8) is hardly a pres. subj.; it is rather to be regarded as an aor.ב. only rarely to put an end to a condition already existing (the pres. impv. is regularly used for this; s. above 1 cγב) (TestAbr B 7 p. 111, 19 [Stone p. 70] μὴ κλαύσῃς weep no more) μὴ θαυμάσῃς you need no longer wonder J 3:7 (‘you needn’t be surprised’: s. Mlt. 124; 126; and s. א above).ζ. in abrupt expressions without a verb (ParJer 1:7 μὴ κύριέ μου): μὴ ἐν τῇ ἑορτῇ (we must) not (proceed against him) during the festival Mt 26:5; Mk 14:2. Cp. J 18:40. καὶ μὴ (ποιήσωμεν) Ro 3:8 (B-D-F §427, 4). μὴ ὀκνηροὶ (γίνεσθε) 12:11. Cp. 14:1; Gal 5:13; Eph 6:6 al. (B-D-F §481).ⓐ after verbs of fearing, etc. that…(not), lest B-D-F §370.α. w. pres. subj. (3 Macc 2:23) ἐπισκοποῦντες…μή τις ῥίζα…ἐνοχλῇ Hb 12:15β. w. aor. subj. (Pla., Apol. 1, 17a) φοβηθεὶς μὴ διασπασθῇ Ac 23:10. Also after a pres. 27:17 (cp. Tob 6:15). After βλέπειν in the mng. take care (PLond III, 964, 9 p. 212 [II/III A.D.] βλέπε μὴ ἐπιλάθῃ μηδέν) Mt 24:4; Mk 13:5; Lk 21:8; Ac 13:40; 1 Cor 10:12; Gal 5:15; Hb 12:25. σκοπῶν σεαυτὸν, μὴ καὶ σὺ πειρασθῇς Gal 6:1. στελλόμενοι τοῦτο, μή τις ἡμάς μωμήσηται 2 Cor 8:20. ὁρᾶν Mt 18:10; 1 Th 5:15. Elliptically, like an aposiopesis ὅρα μή take care! you must not do that! Rv 19:10; 22:9 (B-D-F §480, 5; Rob. 932; 1203).γ. w. fut. ind. instead of the subj. following (X., Cyr. 4, 1, 18 ὅρα μὴ πολλῶν ἑκάστῳ ἡμῶν χειρῶν δεήσει) βλέπετε μή τις ἔσται Col 2:8; cp. Hb 3:12ⓑ taking the place of a purpose clause=so that…not: w. aor. subj. Mk 13:36; Ac 27:42; 2 Cor 12:6.③ marker of expectation of a negative anwer to a question (B-D-F §427, 2; 4; 440; Rob. 1168; 1175; Mlt-Turner 283).ⓐ in direct questions (X. Eph. 398, 26 H.; Job 1:9; 8:11; TestAbr A 2 p. 79, 9f [Stone p. 6]; B 6 p. 110, 6 [Stone p. 68]; TestJob 15, 6; 27, 1; ApcSed 7:2; ApcMos 8:27) somewhat along the lines ‘it isn’t so, is it, that...?’, with expectation of a neg. answer; in tr. the negation can in fact be variously expressed in a form suggesting that an inappropriate answer would be met with complete dismay, e.g. μή τινος ὑστερήσατε; you didn’t lack anything, did you? Lk 22:35; μὴ λίθον ἐπιδώσει αὐτῷ; will one give the person a stone? Mt 7:9; sim. vs. 10; 9:15; Mk 2:19; Lk 5:34; 11:11 v.l.; 17:9; J 3:4; 4:12, 33; 6:67; 7:35, 51f; 21:5 (cp. μήτι); Ac 7:28 (Ex 2:14), 42 (Am 5:25); Ro 3:3, 5 (cp. Job 8:3); 9:14, 20 (Is 29:16); 1 Cor 1:13; 9:8f; 10:22 al. μὴ γάρ J 7:41; 1 Cor 11:22.—In cases like Ro 10:18f; 1 Cor 9:4f μή is an interrog. word and οὐ negatives the verb. The double negative causes one to expect an affirmative answer (B-D-F §427, 2; s. Rob. 1173f; Tetrast. Iamb. 17, 2 p. 266 μὴ οὐκ ἔστι χλόη;=‘there is grass, is there not?’).ⓑ in indirect questions whether…not Lk 11:35 (cp. Epict. 4, 5, 18a; Arrian, Anab. 4, 20, 2 μή τι βίαιον ξυνέβη=whether anything violent has happened [hopefully not]; Jos., Ant. 6, 115).④ marker of reinforced negation, in combination w. οὐ, μή has the effect of strengthening the negation (Kühner-G. II 221–23; Schwyzer II 317; Mlt. 187–92 [a thorough treatment of NT usage]; B-D-F §365; RLudwig: D. prophet. Wort 31 ’37, 272–79; JLee, NovT 27, ’85, 18–23; B-D-F §365.—Pla., Hdt. et al. [Kühner-G. loc. cit.]; SIG 1042, 16; POxy 119, 5, 14f; 903, 16; PGM 5, 279; 13, 321; LXX; TestAbr A 8 p. 85, 11 [Stone p. 46]; JosAs 20:3; GrBar 1:7; ApcEsdr 2:7; Just., D. 141, 2). οὐ μή is the most decisive way of negativing someth. in the future.ⓐ w. the subj.α. w. aor. subj. (TestAbr A 17 p. 99, 7 οὐ μὴ δυνηθῇς θεάσασθαι; JosAs 20:3; ParJer 2:5; 8:5; ApcSed 12:5; 13:6; Just., D. 141, 2; Ael. Aristid. 50, 107 K.=26 p. 533 D.: οὐ μὴ ἡμῶν καταφρονήσωσι; Diogenes, Ep. 38, 5; UPZ 62, 34; 79, 19) never, certainly not, etc. Mt 5:18, 20, 26; 24:2; Mk 13:2; Lk 1:15; 6:37ab; 10:19; J 8:52; 10:28; 11:26; 13:8; 1 Cor 8:13; Hb 8:12 (Jer 38:34); 13:5; 1 Pt 2:6 (Is 28:16); Rv 2:11; 3:12; 18:21–23 al.—Also in a rhetorical question, when an affirmative answer is expected οὐ μὴ ποιήσῃ τὴν ἐκδίκησιν; will he not vindicate? Lk 18:7. οὐ μὴ πίω αὐτό; shall I not drink it? J 18:11. τίς οὐ μὴ φοβηθῇ; who shall not fear? Rv 15:4.—In relative clauses Mt 16:28; Mk 9:1; Ac 13:41 (Hab 1:5); Ro 4:8 (Ps 31:2); cp. Lk 18:30.—In declarative and interrogative sentences after ὅτι Mt 24:34; Lk 22:16 (οὐκέτι οὐ μή v.l.); J 11:56; without ὅτι Mt 26:29; Lk 13:35.—Combined w. οὐδέ: οὐδʼ οὐ μὴ γένηται (Mitt-Wilck. I/2, 122, 4 [6 A.D.]) Mt 24:21 (B-D-F §431, 3).β. w. pres. subj. Hb 13:5 v.l. ἐγκαταλείπω (accepted by Tdf., whereas most edd. read ἐγκαταλίπω)ⓑ w. fut. ind. (En 98:12; 99:10; TestAbr A 8 p. 85, 11 [Stone p. 20] οὐ μή σοι ἀκολουθήσω; GrBar 1:7 οὐ μὴ προσθήσω; ApcEsdr 2:7 οὐ μὴ παύσομαι) οὐ μὴ ἔσται σοι τοῦτο Mt 16:22.—Hm 9:5; Hs 1:5; 4:7. Cp. Mt 15:6; 26:35; Lk 10:19 v.l.; 21:33; J 4:14; 6:35b; 10:5 (ἀκολουθήσωσιν v.l.); Hb 10:17. οὐκέτι οὐ μὴ εὑρήσουσιν Rv 18:14. οὐ γὰρ μὴ κληρονομήσει Gal 4:30 (Gen 21:10 v.l.); but the tradition wavers mostly betw. the fut. and aor. subj. (s. Mlt. and B-D-F loc. cit.).—DELG. M-M. EDNT. -
70 πρός
πρός, dor. u. poet. ποτί u. προτί (nur in wenigen Zusammensetzungen wird ι elidirt, s. oben ποτί), kretische Form durch Buchstabenumstellung war πορτί, Greg. Cor. p. 238; – zu, adverb., ohne Casus, noch dazu, oben drein, außerdem; am häufigsten πρὸς δέ, Hom. oft, wie ϑλάσσε δέ οἱ κοτύλην, πρὸς δ' ἄμφω ῥῆξε τένοντε, Il. 5, 307; ἅπερ τελεῖται, πρὸς δ' ἃ βούλομαι λέγω, Aesch. Prom. 931; Her. 1, 71. 2, 119. 3, 135. 5, 20 u. sonst (auch in attischer Prosa nicht selten); πρὸς γάρ, 3, 91; καὶ πρὸς πιέζει χρημάτων ἀχηνία, Aesch. Ch. 299; ὄλωλα καὶ πρός γ' ἐξελαύνομαι χϑονός, Eur. Med. 704, vgl. Or. 621 Hel. 962; καὶ πρὸς οὐκ αἰτοῠμαι οὐδέν, Ar. Equ. 576; κἄγωγε πρός, Ran. 416, vgl. Plut. 1001; καὶ πρός, Her. 6, 125 u. oft bei den Attikern; πρὸς δὲ καί, Thuc. 3, 58, Xen. Hell. 6, 7, 3 Cyr. 6, 4, 8, πρὸς δ' ἔτι, Her. 3, 74; Xen. An. 3, 2, 2; πρὸς δὲ καί, Plat. Prot. 321 d; καὶ πρός γε, Rep. I, 328 a. Soph. 234 a; καὶ ἐλεεινόν γε πρός, Gorg. 469 b; vgl, noch Pors. Eur. Phoen. 629, Reisig comm. crit. Soph. O. C. 809 p. 308. Vgl. auch προςέτι.
Als Präposition mit dem gen., dat. u. accus.
I. Mit dem gen., von her, den Gegenstand bezeichnend, von dessen Seite her Etwas kommt, oder von dem Etwas ausgeht; – 1) örtlich, die Richtung oder Bewegung von einem Orte her bezeichnend, ἀλώμενος ἵκετ' ἐμὸν δῶ, ἠὲ πρὸς ἠοίων ἢ ἑσπερίων ἀνϑρώπων, Od. 8, 29; auch bei Verbis der Ruhe, so daß aber bei der Ortsbestimmung immer an ein Ausgehen von derselben zu denken ist, wie Thuc. 3, 21 sagt τὸ τεῖχος εἶχε δύο τοὺς περιβόλους πρός τε Πλαταιέων καὶ εἴ τις ἔξωϑεν ἀπ' Ἀϑηνῶν ἐπίοι, von Platää her; 4, 31 verbindet er ἔκ τε τοῠ πελάγους καὶ πρὸς τοῠ λιμένος. So schon Hom., πρὸς μὲν ἁλὸς Κᾶρες, πρὸς Θύμβρης δ' ἔλαχον Λύκιοι, Il. 10, 428; νῆσοι πρὸς Ἤλιδος, in der Nähe von Elis, wenn man von Elis kommt, Od. 21, 347; am häufigsten bei Bestimmungen der Himmelsgegenden, von Norden, von Westen her, wo uns geläufiger ist »gegen Norden« zu sagen, αἱ μὲν (ϑύραι) πρὸς Βορέαο καταιβαταὶ ἀνϑρώποισιν, αἱ δ' αὖ πρὸς Νότου εἰσὶ ϑεώτεραι, Od. 13, 110. 111, πρὸς δύνοντος ἡλίου, Aesch. Suppl. 252; πρὸς νότου ἀνέμου, Her. 3, 101. 102; πρὸς μεσαμβρίης Ἀραβίη ἐστί, ib. 107; sogar χωρίον πρὸς τοῠ Τμώλου τετραμμένον, 1, 84; τὰ πρὸς νότου, Plat. Critia. 112 c; τὰ ὑποζύγια ἔχοντες πρὸς τοῠ ποταμοῠ, auf der Seite des Flusses, Xen. An. 2, 2, 4, vgl. 4, 3, 26. So sagt auch Soph. ἐμπολᾶτε τὸν πρὸς Σάρδεων ἤλεκτρον, Ant. 1024, der von Sardes herkommt. Da aber auch die Griechen so πρός c. accus. brauchten, die Richtung wohin bezeichnend, so verbindet Her. τὸν μὲν πρὸς βορέω ἑστεῶτα, τὸν δὲ πρὸς νότον, 2, 121, vgl. 4, 17. 122. In Stellen, wie Il. 15, 669, φόως γένετ' ἀμφοτέρωϑεν, ἠμὲν πρὸς νηῶν, u. 22, 198, αὐτὸς δὲ ποτὶ πτόλιος πέτετ' αἰετός, übersetzt man hinwärts, aber in der ersten Stelle wird schon durch ἀμφοτέρωϑεν die Auffassung »von den Schiffen her« angedeutet. Einfach durch an kann es öfters übersetzt werden, εἰσὶ οὗτοι οἱ χῶροι πρὸς ϑαλάσσης, Her. 2, 154, vgl. 5, 15. 8, 120; Πελλήνη πρὸς Σικυῶνος, 1, 145; auch φυλακαὶ κατέστασαν πρὸς Αἰϑιόπων Ἀραβίων, 2, 30, sie standen von der Seite. der Araber her, d. h. vor, gegenüber, also eigtl. von feindlicher Seite her. – Daher 2) von Personen, – a) auf Jemandes Seite stehen, d. h. von seiner Partei sein, für Einen sein, πρὸς τῶν κρατούντων δ' ἐσμέν, οἱ δ' ἡσσωμένων, Aesch. Spt. 498; ἐπειδὴ Ζεὺς πρὸς ἡμῶν ἐστιν, für uns ist, Eur. Rhes. 320. auch πρὸς τῶν ἐχόντων, Φοῖβε, τὸν νόμον τίϑης, d. i. zu Gunsten der Reichen, Alc. 58; πρός τινος λέγειν, Ar. Vesp. 647; Κροῖσος ἐλπίσας πρὸς ἑωυτοῠ τὸν χρησμὸν εἶναι, daß das Orakel für ihn sei, Her. 1, 75; τὸ ἐν στενῷ ναυμαχέειν πρὸς ἡμέων ἐστί, 8, 60, 2, ist zu unserm Vortheil; dah. γενέσϑαι πρός τινος, Einem beitreten, 7, 22, ἀπ οστάντες ἀπ' ἐκείνου καὶ γενόμενοι πρὸς σέο, 1, 124; ὅ ἐστι πρὸς τῶν ἠδικηκότων μᾶλλον, Thuc. 3, 38; Καλλίας μοι δοκεῖ μάλα πρὸς Πρωταγόρου εἶναι, Plat. Prot. 336 d; daher πρὸς λόγου εἶναι, zum Zwecke dienlich sein, Gorg. 459 c; πρὸς ἐμοῦ δικαίως τὴν ψῆφον ἔϑεσϑε, zu meinen Gunsten, Dem. 39, 40; κἂν μέν τι ᾖ πρὸς τῶν ἐχϑρῶν κατὰ τῆς πόλεως ἐν τοῖς ὅρκοις, 17, 18, Folgde, vgl. οὐ κατ' αὐτοῠ, πρὸς αὐτοῠ δὲ νομίσας εἶναι τὰ συμβαίνοντα, Pol. 3, 104, 2; – τὰ πρὸς σφῷν, so viel wie das Eurige, Soph. O. R. 668. – b) von Einem ausgehend, zunächst von Einem erlangen, erhalten, vernehmen; ἔχειν τιμὴν πρὸς Διός, Od. 11, 302, Ehre von Seiten des Zeus erlangen, haben, die Zeus gewährt; ὡς ἄν μοι τιμὴν μεγάλην καὶ κῠδος ἄρηαι πρὸς πάντων Δαναῶν, Il. 16, 84, vgl. 22, 514; wie ἄρνυσϑαί τι πρός τινος, 1, 160; εἰ γὰρ τύχοιεν ὧν φρονοῠσι πρὸς ϑεῶν, wenn sie von den Göttern erlangen, die Götter ihnen gewähren, Aesch. Spt. 532; ähnlich ὅπη μέλλει τις οἴσεσϑαι δάκρυ πρὸς τῶν, κλυόντων, Prom. 642; τὰς ἡδονὰς πρὸς σοῠ λαβοῠσα ἐκτησάμην, Soph. El. 1295, vgl. Tr. 330; ἵνα κακόν τι πρὸς ϑεῶν ἢ πρὸς ἀνϑρώπων λάβοι, Her. 2, 139, vgl. 152; ἀκούειν τι πρός τινος, von Einem, aus seinem Munde hören, Il. 6, 525, Her. 7, 153; μανϑάνειν πρός τινος, Soph. Phil. 959 O. C. 13, ὅπως πρὸς σοῠ τι κερδἀναιμι, Tr. 190. – c) dann bei solchen Verbis, die einen leidenden Zustand, eine Einwirkung eines Andern andeuten, bes. bei πάσχω, οἷα πρὸς ϑεῶν πάσχω ϑεός, Aesch. Prom. 92; Ch. 413 Eum. 100, Soph. Phil. 1343; Her. 1, 73. 3, 65. 74; κακῶς κλύουσα πρὸς σέϑεν, Soph. El. 514, durch deine Veranlassung in schlimmem Rufe stehen; oft ϑανεῖν πρός τινος, Aesch. Eum. 597, Soph. O. R. 592 u. öfter, Eur. Or. 1632; πρὸς ἀλλήλοιν ϑανεῖν, Einer durch den Andern umkommen, Valck. Phoen. 1275. Auffallend braucht Soph. sogar zwei Präpositionen, πρὸς τῶν ϑανόντων μηδενὸς ϑανεῖν ὕπο, Trach. 1150. so auch ὤλετο πρὸς χειρὸς ἕϑεν, Aezeh. Suppl. 64, Soph. Ant. 51; ποίας ὄλλυμαι πρὸς αἰτίας, aus welchem Grunde, durch welche Schuld, Eur. Andr. 1126; vgl. Soph. O. R. 1236, – πρὸς ὧν ἐκπίπτει κράτους, Aesch. Prom. 950. 998; Soph. Ant. 675 u. A. – Dader auch geradezu bei Passivis statt ὑπό, bei Tragg., πρὸς τοῦ τύραννα σκῆπτρα συληϑήσεται; αὐτὸς πρὸς αὑτοῠ κενοφρόνων βουλευμάτων, Aesch. Prom. 762, von wem wird der Raub ausgehen? πρὸς ἄτης ϑηραϑεῖσαι, 1074; πρὸς ἀνδρὸς δ' ἀνὴρ ὑπὸ δορὶ καίνεται, Spt. 329; πρὸς φίλου ἔφϑισο, 954, u. oft; τῶν ἐμῶν τητώμενος πρὸς τοῠ κακίστου, Soph. Phil. 384; γελώμενος πρὸς σοῠ, 1012; πρὸς ὑμῶν λειφϑήσομαι, 1060, πρὸς τοῠ διδαχϑείς, O. R. 359: so διδάσκεσϑαι πρός τινος Il. 11, 831, von Einem belehrt werden, wie μανϑάνω, u. sonst; woran sich auch reiht αὐτὴ πρὸς αὑτῆς τέϑνηκε, Tr. 1122; αὐτὸς πρὸς αὑτοῠ, sc. αἱμάσσεται, Ant. 1162. Aber πρὸς ἀνδρὸς ἢ τέκνων φοβουμένη, Soph. Tr. 149, ist = in Ansehung; – πρὸς ἀνδρὸς ἠδικημένη, Eur. Med. 26; nicht selten λέγεσϑαι πρός τινος, von Einem erwähnt werden, Her. 3, 115; οὐ λέγεται πρὸς οὐδαμῶν, 4, 47; τετιμῆσϑαι, ἀτιμάζεσϑαι, περιϋβρίζεσϑαι πρός τινος, geehrt oder beschimpft werden von Einem, 2, 75. 5, 20. 1, 61. 2, 152; auch λόγου οὐδενὸς γιγνόμεϑα πρὸς Περσέων, 1, 221; τὸ ποιεύμενον πρὸς Λακεδαιμονίων, das von den Lacedämoniern Gethane, 7, 209; u. daher auch ἐλείπετο ἀϑάνατον μνήμην πρὸς Ἑλλησποντίων, 4, 144, wo wir übersetzen »ein Andenken bei den Hellespontiern hinterlassen«, eigentlich das von den Hell. ausgehende Andenken. – Auch bei subst. u. adj. findet sich diese Vrbdg, ἔρημος πρὸς φίλων, verlassen von Seiten der Freunde, Soph. Ant. 910; βαρείαις πρὸς ϑεῶν δυςπραξίαις, 746, die von Seiten der Götter verhängt sind; δόλος πρὸς κασιγνήτου, Eur. Phoen. 365; ἔπαινος πρὸς ἀνϑρώπων τε καὶ ϑεῶν, Lob von Seiten der Menschen und Götter, Plat. Legg. II, 663 a; γνώμη ἐπίφϑ ονος πρὸς τῶν πλεύνων, die von der Mehrzahl ungünstig betrachtet, gehaßt wird, Her. 7, 139. Vgl. noch τίς πρὸς ἀνδρὸς μὴ βλέποντος ἄρκεσις, Soph. O. C. 73; οὐδ' οἶδα τέρψιν οὐδ' ἐπ ίψογον φάτιν ἄλλου πρὸς ἀνδρός, Aesch. Ag. 598. – d) dah. auf Jemandes Veranlassung, Geheiß, Befehl, nach Jemandes Auftrag, πρὸς Διός, προς ϑεῶν, von Zeus' wegen, nach der Götter Willen; Il. 1, 239 οἵ τε ϑέμιστας πρὸς Διὸς εἰρύαται, u. πρὸς Τρώων, auf der Troer Geheiß. 6, 57, πρὸς ἄλλης ἱστὸν ὑφαίνοις, auf einer Fremden Geheiß, 6, 456; οὔκουν τάδ' ἔσται πρὸς ϑεῶν, Aesch. Spt. 199; Suppl. 992; – πρὸς Διός εἰσι ξεῖνοί τε πτωχοί τε, die Fremden stehen unter Zeus' Schutz, Od. 6, 207. 14, 57. – Hiermit kann man zusammenstellen ὅτι δικαιότατον καὶ πρὸς ϑεῶν καὶ πρὸς ἀνϑρώπων, was das Gerechteste bei ihnen ist, von Seiten der Götter als das Gerechteste angesehen wird, Xen. An. 1, 6, 6; ὃς πρὸς ϑεῶν ἀσεβής, 2, 5, 20; vgl. δρᾶν οὐδὲν ἄδικον οὔτε πρὸς ϑεῶν οὔτε πρὸς ἀνϑρώπων, nach dem Urtheile der Götter und Menschen, Thuc. 1, 71. – e) im eigentlichen Sinne, von Einem herstammend, πρὸς πατρός, πρὸς μητρός, von des Vaters, der Mutter Seite, πάππος ὁ πρὸς πατρὸς ἢ μητρός, Plat. Legg. IX, 856 d; Ἀϑηναῖον ὄντα καὶ τὰ πρὸς πατρὸς καὶ τὰ πρὸς μητρός, Dem. 57, 17, u. öfter bei den Rednern; dah. οἱ πρὸς αἵματος, die Blutsverwandten, Soph. El. 1297. – Vgl. noch, wo es mehr umschreibend ist, δύο μὲν τὰ πρὸς ἡμῶν ἀνϑρώπεια, δύο δ' αὖ τὰ πρὸς ϑεῶν ϑεῖα, Plat. Soph. 266 a. – 3) Bei Beschwörungen, bei, μάρτυροι πρὸς ϑεῶν, πρὸς ἀνϑρώπων, Zeugen bei den Göttern, den Menschen, Il. 1, 339; ἐπιορκεῖν πρὸς δαίμονος, bei einer Gottheit falsch schwören, 19, 188; bes. wird es bei betheuernden Bitten u. Beschwörungen zu dem Gegenstande gesetzt, bei welchem man Einen beschwört, bei, um willen, wobei die Götter, od. was sonst beschworen wird, als die, von deren Seite der Eid bewacht wird, anzusehen sind, πρός τ' ἀλόχου καὶ πατρός, Od. 11, 67. 13, 324; μὴ πρὸς ἀραίου Διὸς ἔλϑῃς, μὴ πρὸς ξενίας ἀνοίξῃς, Soph. Phil. 1167 O. C. 517; u. häufig πρὸς ϑεῶν, Ar. u. sonst; πρὸς τῆς δεξιᾶς, τῶν κρεῶν, Thesm. 936 Pax 374; der gen. ist zu ergänzen bei Soph. Phil. 469, πρός τ' εἴ τί σοι κατ' οἶκόν ἐστι προςφιλές, vgl. O. C. 250, u. wird häufig von der Präposition durch σέ und andere Wörter getrennt, πρὸς νύν σε πατρός τε μητρὸς ἱκέτης ἱκνοῠμαι, Phil. 466; πρὸς νῦν σε κρηνῶν, O. C. 1335; u. mit Auslassung des Verbums, μὴ πρός σε γούνων, μὴ πρός σε ϑεῶν, um der Götter willen nicht, vgl. Valck. Eur. Phoen. 1659, Pors. Eur. Med. 325, Jacobs A. P. p. 359. – 4) Uebtr. wird es auch zur Bezeichnung des Angemessenen, Gebührenden, Geziemenden gebraucht, τὸ γὰρ δολῶσαι πρὸς γυναικὸς ἦν σαφῶς, Aesch. Ag. 1619, es war etwas von der Frau Ausgehendes, was von dem Charakter der Frau herrührt, ihr angemessen ist, von Frauenart, vgl. πρὸς δυςσεβείας ἦν ἐμοὶ τόδ' ἐν φρεσίν, Ch. 693; οὐ πρὸς σοφοῠ ἰατροῠ ϑρηνεῖν, Soph. Ai. 579, vgl. 312, es ist nicht des weisen Arztes Art, der weise Arzt muß nicht; σοφοῠ πρὸς ἀνδρός, Ar. Thesm. 177 Ran. 541; πρὸς ἀνδρὸς οὐδὲν ὑγιές ἐστιν εἰργασμένου, Plut. 355; u. in Prosa, οὐ πρὸς τοῠ ἅπαντος ἀνδρός, ἀλλὰ πρὸς ψυχῆς τε ἀγαϑῆς καὶ ῥώμης ἀνδρηΐης, nicht nach der Art, nicht Sache eines jeden Mannes, sondern eines wackern Gemüthes und männlicher Kraft, Her. 7, 153; οὔτε Περσικὰ ἦν τὰ ποιεύμενα, οὔτε πρὸς τῶν ἐξ Ἀσίης οὐδαμῶν, noch in der Art irgend welcher Asiaten, 5, 12; πρὸς σοῠ ἐστι, es kommt dir zu, gebührt dir, ziemt dir, vgl. Valck. Schol. Eur. Phoen. 1686; πρὸς δίκης, dem Rechte gemäß, = δικαίως, Soph. O. R. 1014 El. 1203; οὐκ ἦν πρὸς τοῠ Κύρου τρόπου, es lag nicht in seinem Charakter, Xen. An. 1, 2, 11; ἄτοπα λέγεις καὶ οὐδαμῶς πρὸς σοῦ, Mem. 2, 3, 15; – πρὸς ὀνείδους, ἀτιμίας, αἰσχύνης u. dgl. ποιεῖσϑαι, λαβεῖν τι, Etwas als Schimpf annehmen, ansehen, Plut. Cic. 13 Flamin. 7 u. sonst, s. Lob. Phryn. 10; S. Emp. adv. math. 7, 12 vrbdt διὰ τὸ ἀνωφελὲς καὶ πρὸς κακοῠ τοῖς φιλοσοφοῠσιν ὑπάρχειν.
II. Mit dem dat. bezeichnet es den Gegenstand, an dessen Seite, bei dem Etwas ist, oder zu dem Etwas hinzukommt; – 1) örtlich, bei, an, neben; mit Verbis der Ruhe, oder mit dem Nebenbegriff der Bewegung nach einem Orte hin, aber immer mit dem Gedanken einer darauf folgenden Ruhe an dem Orte verbunden; βάλλειν ποτὶ γαίῃ, ποτὶ πέτρῃ, gegen die Erde, an den Felsen werfen, so daß es daran liegen od. hangen bleibt, Il. 1, 245. 22, 64 Od. 5, 415. 7, 279. 11, 423; χεῖρας ποτὶ γούνασι μητρὸς βάλλειν, die Arme gegen die Kniee der Mutter flehend ausstrecken, 6, 310, vgl. 3, 298. 5, 401; λαβεῖν προτὶ οἷ, an sich raffen, an sich nehmen, Il. 20, 418; ἑλεῖν προτὶ οἷ, an sich ziehen, 21, 507 Od. 24, 347; πρὸς ἀλλήλῃσιν ἔχεσϑαι, sich fest an einander halten, an einander hangen, 5, 329. 433; πασσάλευε πρὸς πέτραις, Aesch. Prom. 56, vgl. 4. 15; πρὸς ἡλίου ναίουσι πηγαῖς, 810; πρὸς βωμῷ σφαγείς, Eum. 295; πρὸς πύλαις πεπτωκέναι, Spt. 444; auch φόβος γὰρ ἤδη πρὸς πύλαις κομπάζεται, 482; νεὼς καμούσης ποντίῳ πρὸς κύματι, gegen die Wogen, 192; πρὸς πέδῳ κεῖται, Soph. O. R. 181; ὡς ὁ Λάϊος κατασφαγείη πρὸς τριπλαῖς ἁμαξιτοῖς, O. R. 730, πρὸς σοὶ κατασταϑέντες, O. C. 1270; πρὸς οὔρεσι, Her. 3, 111; τὸ πρὸς ποσί, Soph. O. R. 130; γήρως ἐσχάτοις πρὸς τέρμασιν, Eur. Andr. 1082; πρὸς αὐτῷ γ' εἰμὶ τῷ δεινῷ λέγειν, Soph. O. R. 1169; – πρὸς τοῖς ὤμοις εἶναι, an den Schultern sein, daran passen, Xen. Cyr. 1, 6, 31. – Daher auch vor, πρὸς τοῖς ϑεσμοϑέταις ἔλεγε, Dem. 20, 98; πρὸς διαιτητῇ φεύγειν, 22, 18, vor dem Schiedsrichter verklagt sein; ὅσα ἐν τῷ δήμῳ γέγονεν ἢ πρὸς τοῖς κριταῖς ἐν τῷ ϑεάτρῳ, 21, 18. – Dah. 2) von Beschäftigungen, bei denen man verweilt, πρός τινι γίγνεσϑαι, sich angelegentlich mit Etwas beschäftigen, eifrig dabei sein, πρὸς τῷ ϑείῳ γιγνόμενοι, Plat. Phaedr. 249 d; τῷ πρὸς τοῖς οὖσι τὴν διάνοιαν ἔχοντι, Rep. VI, 500 b; vgl. πρὸς τούτοις προςέχῃς, Ar. Nubb. 1008; γίγνεσϑαι πρὸς τοῖς πράγμασι, Dem. 8, 11; πρὸς τῷ σκοπεῖν, 18, 176; Folgde, wie Pol. πρὸς τῷ ναυμαχεῖν ὄντες, 1, 50, 1. 5, 79, 1; S. Emp. adv. log. 2, 192 sagt vom Feuer πρὸς μὲν κηρῷ τήκει, πρὸς δὲ πηλῷ πήσσει, πρὸς δὲ ξύλῳ καίει. – 3) Selten von der Zeit, πρὸς ἑσπέρᾳ, am Abend, Ar. Vesp. 1123. – 4) wie πρὸς τοῖς πεζοῖς γενέσϑαι, Xen. Cyr. 1, 4, 23, »zu den Fußsoldaten gekommen sein« bedeutet, so wird oft durch πρός ein Hinzukommen zu etwas Vorhandenem ausgedrückt, außer, πρὸς τοῖςδε μέντοι πῠρ ἐγώ σφιν ὤπασα, Aesch. Prom. 252, außerdem noch gab ich ihnen das Feuer; ἄασάν μ' ἕταροί τε κακοὶ πρὸς τοῖσί τε ὕπνος, und außer ihnen noch, Cd. 10, 68; vgl. Aesch. πρὸς τοῖς παροῠσι δ' ἄλλα προςλαβεῖν ϑέλεις, Prom. 321; τί πρὸς τούτοισιν ἄλλο; Pers. 233; μῶν πάρεστε πρὸς κακοῖσι πέμποντες κακόν, Soph. Phil. 1250; πρὸς ἐκείνοισιν τί φής, O. R. 1233; oft πρὸς τούτοις, außerdem, überdies, Her. 1, 32. 3, 65. 9, 110; auch πρὸς τούτῳ, 1, 41; ἡγοῠνται τὸν τοιοῠτον πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ πανοῠργον εἶναι, Plat. Prot. 317 b; ψυχὴ ἂν εἴη πρὸς τῷ ἀϑάνατος εἶναι καὶ ἀνώλεϑρος, Phaed. 106 c; πρὸς τοῖς αὑτοῠ καὶ τὰ τῶν ἄλλων προςαναλίσκειν, Dem. 40, 58. – So auch bei Zahlen, τρίτος γε γένναν πρὸς δέκ' ἄλλαισιν γοναῖς, Aesch. Prom. 776; ἡ πρώτη πρὸς τοῖς εἴκοσιν, die einundzwanzigste, Ath. VI, 261 a; ἔτη τρία πρὸς τοῖς τριάκοντα, dreiunddreißig, D. Sic. 1, 58.
III. Mit dem accus. bezeichnet es den Gegenstand, nach dessen Seite hin, auf den zu Etwas gerichtet ist, nach, auf – zu, hin, gen; – 1) örtlich; Hom. u. Folgde; auch von den Himmelsgegenden, πρὸς Ἡῶ τ' Ἠέλιόν τε, πρὸς ζόφον, Il. 12, 239 Od. 9, 26. 13, 240; u. so in Prosa gew. πρὸς ἠῶ, μεσημβρίαν, ἑσπέραν, ἄρκτον, gegen Morgen, Mittag, Abend, Mitternacht; doch auch πρὸς ἠῶ τε καὶ ἡλίου ἀνατολάς, πρὸς ἠῶ τε καὶ ἥλιον ἀνίσχοντα, Her. 1, 201. 4, 40; vgl. Aesch. ἡλίου πρὸς ἀνατολὰς στρέψασα σαυτήν, Prom. 709; Ag. 1153; πρὸς βορῆν τε καὶ νότον, Her. 2, 140 (vgl. auch I, 1); κλαίειν πρὸς οὐρανόν, die Stimme gen Himmel erheben, zum Himmel schreien, Il. 8, 364; ἀκτὴ τῆς Σικελίης πρὸς Τυρσηνίην τετραμμένη, dahin gerichtet, d. i. gegenüber, Her. 6, 22. – Bes. bei Verbis der Bewegung, sowohl die bloße Richtung, als das zu erreichende Ziel ausdrückend; ποῖ ποτ' ἤγαγές με; πρὸς ποίαν στέγην; Aesch. Ag. 1057; πλεῖς ὡς πρὸς οἶκον, nach Hause hin, Soph. Phil. 58, u. so τοῠ πρὸς Ἴλιον στόλου, 247; u. ähnlich ἀφικόμενος πρὸς τὴν Τεγεᾶτιν, Thuc. 5, 65, bis an das Gebiet von Tegea hin; διασωϑῆναι βουλόμεϑα πρὸς τὴν Ἑλλάδα, Xen. An. 5, 4, 5, nach Hellas hin, worin freilich schon die Erreichung des Ziels mit ausgedrückt ist; vgl. πρὸς ἤπειρον σεσῶσϑαι τήνδε, Aesch. Pers. 723; πρὶν ἂν πρὸς Καύκασον μόλῃς, ehe du dahin gekommen sein wirst, Prom. 721; ἔςτ' ἂν ἐξίκῃ πρὸς Γοργόνεια πεδία, 795; πρὸς οἶκον οὐκέϑ' ἵκετο, Soph. O. R. 115, wie ἐλπίς τις αὐτὸν πρὸς δόμους ἥξειν πάλιν, Aesch. Ag. 665; auch übtr., πρὸς τέλος γόων ἀφίκοντο, Soph. O. C. 1617; πεσεῖν πρὸς οὖδας, Eur. Hec. 405. In Prosa überall, auch διεκρίϑησαν πρός τε Ἀϑηναίους καὶ Λακεδαιμονίους οἱ Ἕλληνες, Thuc. 1, 18, sie traten ihnen bei. – Bes. im feindlichen Sinne, wider, gegen, πρὸς Τρῶας μάχεσϑαι, gegen die Troer kämpfen, Il. 17, 471; πρὸς κρείσσονας ἀντιφερίζειν, Hes. O. 212; πρὸς κόλπον, πρὸς στῆϑος βάλλειν, gegen die Brust werfen, treffen, Hom. oft, ἐλαύνειν πρός τι, Il. 4, 108. 6, 467. 15, 250; auch φέρεσϑαι πρός τι, darauf losfahren, dagegen anstürmen, πρὸς κέντρα κῶλον ἐκτενεῖς, μὴ λάκτιζε, Aesch. Prom. 323 Ag. 1607; ξὺν δὲ γενοῠ πρὸς ἐχϑρούς, Ch. 453; auch τὰ παϑήματα κεῖνα πρὸς αὐτὸν ἐπέβη, das Leiden brach auf ihn ein, Soph. Phil. 193, wie ἦ σε λανϑάνει πρὸς τοὺς φίλους στείχοντα τῶν ἐχϑρῶν κακά, Ant. 10; πρὸς δαίμονα, gegen die Gottheit, gegen den Willen des Gottes, dem Gotte zum Trotz, Il. 17, 98. 104; μάχη Μήδων πρὸς Ἀϑηναίους, Thuc. 1, 18, u. sonst in Prosa, wie ἰέναι πρὸς τοὺς πολεμίους, Xen. An. 2, 6, 10, διαφέρεσϑαι, στασιάζειν πρός τινα, 5, 9, 29. 7, 6, 15; ἡ πρὸς αὐτὸν ἐπιβουλή, 1, 1, 8; διαγωνίζεσϑαι πρὸς τοὺς πολεμίους, Cyr. 1, 6, 26; ταῠτα πάντα πρὸς τὸν Πίττακον εἴρηται, ist gegen den Pittakus gesprochen, Plat. Prot. 345 c; κινδύνους ὅσους ἐκινδύνευσα πρός τε χειμῶνας καὶ πρὸς πολεμίους, Dem. 50, 21. – Daher in den Aufschriften gerichtlicher Anklagereden, in Privatklagen, wie das lat. adversus, Wolf Dem. Lpt. p. CLII; anders κατά, w. m. s. – Selten auch bei Verbis der Ruhe, wo immer an die vorhergegangene Bewegung zu denken ist, σκόλοπες γὰρ ἐν αὐτῇ ὀξέες ἑστᾶσιν, ποτὶ δ' αὐτοὺς τεῖχος Ἀχαιῶν, Il. 12, 64, gegen sie ist die Mauer errichtet, ἔοικα ϑρηνεῖν ζῶσα πρὸς τύμβον μάτην, Aezeh. Ch. 913, vgl. 891; vgl. τὰ πολλὰ πατρὸς πρὸς τάφον κτερίσματα, die auf das Grab gebracht werden, Soph. El. 919; πρὸς δεξιὰν αὐτοῠ στάς, nachdem er auf die rechte Seite getreten, Eur. Or. 474; vgl. πρὸς ἑσπέρους τόπους ἕστηκε, Aesch. Prom. 348; ἑστῶσα πρὸς τὸν ἥλιον, Ar. Eccl. 64; Vesp. 804, so auch in Prosa, πρὸς τὰ ἱερὰ παρεῖναι, Xen. Cyr. 3, 3, 84 u. öfter. – 2) Eine Richtung liegt auch in λέγειν πρός τινα, zu Einem sprechen, nicht in feindlichem Sinne, gegen; so bei εἰπεῖν, ἐννέπειν, φάσϑαι, μυϑήσασϑαι; sehr geläufig bei Hom.; ἀγορεύειν πρὸς ἀλλήλους, zu einander sprechen; auch ὀμόσαι πρός τινα, Einem schwören, einem Anwesenden einen Schwur leisten, Od. 14, 331. 19, 288. So Tragg. u. in Prosa : πρὸς εἰδότας λέγω, Aesch. Ag. 1375; πρὸς φρονοῠντας ἐννέπεις, Suppl. 201; τί λέγεις πρὸς ἄνδρ' ὑπόπταν; Soph. Phil. 136; τί δῆτα λέξομεν πρὸς τόνδ' ἔπος; O. R. 1419; auch bei ἀπαγγέλλειν, Aesch. Ch. 265, wie ἀγγέλλειν πρός τινα, Xen. An. 1, 7, 13 u. sonst; ἐπιδείκνυσϑαι πρὸς ἅπαντας, Plat. Phaedr. 232 a. – Auch von andern freundlichen Beziehungen; σπονδὰς ποιεῖσϑαι πρός τινα, Thuc. 4, 15; φιλοτιμεῖσϑαι, Plat. Phaedr. 234 a; πρὸς ὑμᾶς εὐσεβὴς πέλω, gegen euch, Aesch. Suppl. 335; σοὶ δ' ὁμιλία πρὸς τόνδε πιστή, Soph. Phil. 71; πρός τινα ἔχειν τὴν γνώμην, Xen. An. 2, 5, 29, φρονεῖν τὰ πρὸς σέ, 7, 7, 30; τὰ Κύρου οὕτως ἔχει πρὸς ἡμᾶς, ὥςπερ τὰ ἡμέτερα πρὸς ἐκεῖνον, 1, 3, 9, das Verhältniß des Kyros zu uns ist dasselbe wie; dah. οὐδὲν ἐμοὶ πρὸς ἐκείνους, ich stehe in keinem Verhältniß zu ihnen, ich habe mit ihnen Nichts zu schaffen, Isocr. 4, 12. – Dieselbe Verbindung liegt auch dem γράφεσϑαι πρὸς τοὺς ϑεσμοϑέτας, Dem. 21, 47, zu Grunde, » vor oder bei den Thesmotheten anklagen, belangen«; πρὸς διαιτητὴν ἐξῆν αὐτῷ λαχεῖν, 22, 28; τὰς δίκας εἶναι περὶ τούτων πρὸς τοὺς ἄρχοντας, 43, 71, im Gesetz, es war der officielle Ausdruck für diesen Fall; ähnlich ist auch μαρτυρῆσαι πρὸς τοὺς δικαστάς, Plut. Arist. 25. – Daher πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς διαλογισώμεϑα, wir wollen bei uns selbst überlegen, Plat. Soph. 231 c, wie Aesch. τά τ' ἄλλα πρὸς πόλιν τε καὶ ϑεοὺς βου λευσόμεσϑα, Ag. 818, wo es freilich auch allgemeiner genommen werden kann: was sich auf die Stadt bezieht. – 3) Von der Zeit, gegen, ποτὶ ἕσπερα, gegen Abend, Od. 17, 191; πρὸς ὄρϑρον, Ar. Lys. 1089; πρὸς ἕω, Eccl. 312; πρὸς ἑσπέραν, Plat. Polit. 328 a; πρὸς ἡμέραν, gegen Tagesanbruch, Xen. An. 4, 5, 21; Plat. Conv. 223 c. – Auch dei Zahlen, gegen, ungefähr, πρὸς ἑβδομήκοντα, Pol. 16, 7, 5; bes. Sp., vgl. Lob. Phryn. p. 410. – 4) Uebertr. von der Richtung oder Beziehung, die ein Gegenstand auf den andern hat, in Beziehung, in Hinsicht, in Rücksicht auf Etwas; – a) sehen auf Etwas, πρὸς πρᾶγμ' ὁρώσας, Aesch. Suppl. 706; πρὸς ἔπος κλύειν, auf das Wort hören, Ch. 408; φιλεῖ γὰρ πρὸς τὰ χρηστὰ πᾶς ὁρᾶν, Soph. El. 960; πρός σ' ἀποσκοποῠσα, O. R. 746, vgl. O. C. 280; μὴ ϑαυμάζω πρὸς τὸ λιπαρές, in Rücksicht auf, d. i. über Etwas sich wundern, 1121; auch εἰ φοβεῖ πρὸς τοῠτο, Tr. 1201; ἀϑυμεῖν πρός τι, Xen. An. 7, 1, 9; eben so ὁ πρὸς Λακεδαιμονίους φόβος, die auf die Lacedämonier bezügliche Furcht, Dem. 16, 10; οὐδὲν γὰρ ἡγοῠμαι τούτων εἶναι πρὸς ἐμέ, 18, 60; οὐδὲν αὐτῷ πρὸς τὴν πόλιν ἐστίν, 21, 44, wie πρὸς τὸν δῆμον το ύτων οὐδέν ἐστι, Nichts von dem hat auf das Volk Bezug, geht das Volk an, Pol. 6, 13, 7; οὐ νομίζω τοῠτο εἶναι πρὸς ἐμέ, 24, 10, 11; vgl. Isocr. 4, 12; u. so in dem sprichwörtlichen οὐδὲν πρὸς Διόνυσον. – Daher b) sehr gewöhnlich πρὸς ταῠτα, in Beziehung darauf, was das anbetrifft, πρὸς ταῠτα νῠν ϑαρσῶν καϑήσϑω, Aesch. Prom. 917; πρὸς ταῦτα μίμνε, Suppl. 515; oft Soph. u. in Prosa, wie Her. 5, 9; πρὸς τὰ πυνϑάνομαι κατεργάσασϑαι Τηλίνην ἔργον τοσοῦτον, was das anbetrifft, daß ich höre, daß Telines so etwas Großes gethan hat, 7, 153, was auch übersetzt werden kann »dem zu Folge, was ich vernehme«; πρὸς ταῠτα βουλεύεσϑαι, ἀποκρίνασϑαι, hierauf, hierüber berathschlagen, antworten, Xen. An. 1, 3, 19. 5, 7, 8, u. so bes. häufig in Umschreibungen, εὐσεβεῖν τὰ πρὸς ϑεούς, in Beziehung auf die Götter, in Rücksicht auf das Verhältniß gegen die Götter, in seinen Pflichten gegen die Götter fromm sein, Soph. Phil. 1427; κακοὺς ὄντας πρὸς αἰχμήν, O. C. 1291; τὰ πρὸς τοὺς ϑεοὺς εὐσεβῶς, Dem. 3, 26; τὰ πρὸς πόλιν πῶς ἔχεις, Eur. Or. 427; τὰ πρὸς τὸν πόλεμον, Alles, was sich auf den Krieg bezieht, Xen. An. 4, 3, 10; u. so gradezu für Adverbia, z. B. πρὸς βίαν = βιαίως, mit Gewalt, wider Willen, Aesch. Eum. 5 u. oft bei Folgdn, πρὸς βίαν τινός, invito aliquo, πρὸς ἀνάγκην, mit Zwang, nothgedrungen, Aesch. Pers. 561 u. A.; πρὸς ἀλκήν, Aesch. Suppl. 812; πρὸς καιρόν, zur rechten Zeit, Soph. Phil. 1263 Ai. 38; πρὸς ἡδονήν, mit Vergnügen, gern; πρὸς ἰσχύος κράτος, Phil. 594; πρὸς ὀργήν, El. 361; πρὸς φύσιν, Tr. 307; πρὸς χάριν, Ant. 30 (vgl. auch 6); πρὸς ἰϑύ, grade darauf los, Il. 14, 403; πρὸς τὸ καρτερόν = καρτερῶς, πρὸς τὸ βίαιον = βιαίως, Jac. Ach. Tat. p. 695; πρὸς τὰ μέγιστα, auf's Aeußerste, im höchsten Grade, Her. 8, 20, πρὸς πάντα, in Allem, Xen. Cyr. 3, 3, 20; πρὸς ἐμὴν χεῖρα, mir zur Hand, d. i. in Bereitschaft, um sogleich Gebrauch davon zu machen, Herm. Soph. Phil. 148. – 5) Diese Beziehung oder dies Verhältniß wird besonders in Vergleichungen hervorgehoben, wo πρός bedeutet im Vergleich mit, gegen etwas Anderes gehalten, λῆρός ἐστι τἄλλα πρὸς Κινησίαν, ist Posse, dummes Zeug, im Vergleich mit Kinesias, Ar. Lys. 860, wie Xen. An. 7, 7, 41; κοῖός τις δοκέοι ἀνὴρ εἶναι πρὸς τὸν πατέρα, Her. 3, 34, gegen den Vater gehalten, mit ihm verglichen; ἄπιστον τὸ πλῆϑος λέγεται ἀπολέσϑαι ὡς πρὸς τὸ μέγεϑος τῆς πόλεως, im Vergleich mit der Größe der Stadt, Thuc. 3, 113; ὁ ἔλεγχος οὐδενὸς ἄξιός ἐστι πρὸς τὴν ἀλήϑειαν, Plat. Gorg. 471 e; οὕτως ὀλιγωροῠσι τοῠ δοκεῖν ἐπιεικεῖς εἶναι καὶ παντελῶς τἄλλα πάρεργα πρὸς τὸ λαμβάνειν νομίζουσι, sie halten Alles im Vergleich mit dem Gewinn für Nebendinge, Dem. 51, 17; vgl. μηδενὸς ἄλλου φροντίζοντες πρὸς τὸ μὴ δοῠναι, 54, 42, Folgde, ἐν χρόνοις παμμήκεσι πρὸς τὴν ἡμετέραν ζωήν, Arist. Meteorl. 1. 14; συμβάλλειν πρός τι, womit vergleichen; οὐδὲν ὡς πρὸς Τίμωνα, Luc. Tim. 42. Vgl. noch ἔργα λόγου μέζω πρὸς πᾶσαν χώρην, im Vergleich mit jedem Lande, gegen jedes Land gehalten, Her. 2, 35; u. so auch Ἀϑηναῖοι πρὸς τοὺς ἄλλους συμμάχους παρεχόμενοι νῆας ὀγδώκοντα καὶ ἑκατόν, 8, 44, wie 3, 94, mit allen andern Bundesgenossen verglichen, worin zugleich liegt »vor allen andern«; vgl. noch Dem. Lpt. 31; auch sonst bei comparat., οἱ φαυλότεροι τῶν ἀνϑρώπων πρὸς τοὺς ξυνετωτέρους ἄμεινον οἰκοῠσι τὰς πόλεις, Thuc. 3, 37; πρὸς γὰρ ἀνϑρώπους ἡμᾶς πένητας καὶ ἀδυνάτους ἔχων ἀναλίσκειν τῶν ἀλλοτρίων πολὺ περίεστιν, Dem. 44, 28; u. so bei κρίνω, πρὸς τὰ παρ' ήμῖν κάλλη κρίνεσϑαι οὐδ' ὁπωςτιοῠν ἄξια, mit den Schönheiten bei euch zu vergleichen, darnach zu beurtheilen, Plat. Phaed. 110 a; πρὸς το τελευταῖον ἐκβὰν ἕκαστον τῶν προυπαρξάντων ὡς τὰ πολλὰ κρίνεται, Dem. 1, 1. – Woran sich die Bedeutung gemäß, nach reiht, τόλμησόν ποτε πρὸς τὰς παρούσας πημονὰς ὀρϑῶς φρονεῖν, Aesch. Prom. 1002, d. i. wie es das gegenwärtige Leiden erfordert, πρὸς ὧν τὴν ὄψιν τὸν γάμον τοῠτον ἔσπευσα, dem Gesicht zufolge, Her. 1. 38, wie πρὸς ταύτην τὴν φήμην, 3, 153, πρὸς τοῦτο τὸ κήρυγμα, zufolge dieses Heroldrufes, 3, 52; πρὸς τὴν παροῠσαν ἀῤῥωστίαν, der gegenwärtigen Schwäche entsprechend, wie diese es mit sich brachte, Thuc. 7, 47. ἐβουλεύοντο πρὸς τὴν παροῠσαν συμφοράν, u. πρὸς τὸ παρόν, den gegenwärtigen Umständen entsprechend, nach den gegenwärtigen Umständen; vgl. noch πρὸς τὰς τύχας γὰρ τὰς φρένας κεκτήμεϑα, Eur. Hipp. 708; πρὸς τὴν ἀξίαν, nach Gebühr, Xen. Cyr. 8, 4, 29; ὁρῶ γὰρ ἅπαντας πρὸς τὴν παροῠσαν δύναμιν καὶ τῶν δικαίων ἀξιούμενοι, Dem. 15, 28; εἴ τι δεῖ τεκμαίρεσϑαι πρὸς τὸν ἄλλον αὐτοῠ τρόπον καὶ τὴν ἀναίδειαν, 27, 22; πρὸς τὰ ἔργα τάττειν τὰς τιμάς, nach den Thaten, nach dem Verdienst die Ehren ertheilen; πρὸς τὰ πάτρια ἔϑη ζῆν, S. Emp. pyrrh. 1, 17. – Auch ἔπαινον ϑαυμάσιον ἔχοντες πρὸς ὠφέλειαν, in Folge des Nutzens, d. i. wegen des Nutzens, Plat. Conv. 177 b; πρὸς ταῠτα, darum, Apol. 30 b (vgl. 7). – 6) in Begleitung von, zu, πρὸς αὐλόν, zur Flöte, unter Flötenbegleitung, Eur. Alc. 347, Archil. frg. 26; πρὸς αὐλὸν ὀρχεῖσϑαι, Xen. An. 5, 9, 5; u. Sp.; auch πρὸς τὴν σελήνην, beim Mondlicht. – 7) Wie Hes. vrbdt αἰδώς τοι πρὸς ἀνολβίην, ϑάρσος δὲ πρὸς ὄλβον., O. 317. so wird oft durch πρός τι der Zweck angedeutet, um dessen willen man Etwas thut, die Anwendung, die man von Etwas macht, zu, ὅπως γένοισϑε πρὸς χρέος τόδε, Aesch. Spt. 20; πρὸς τί μενοῠμεν πράσσειν; Soph. Phil. 825; ὡς πρὸς τί χρείας; O. R. 1174; u. oft πρὸς τί; weswegen? wozu? z. B. πρὸς τί τοῠτο τοὔπος ἱστορεῖς; 1144; πρὸς οὐδέν, zu Nichts, Ai. 1018; u. wo die ursprüngliche Bedeutung der Richtung noch mehr hervortritt, πρὸς ἄριστον καταλύειν, Xen. An. 1, 10, 19, πόροι πρὸς τὸ πολεμεῖν, 2, 5, 20, πρὸς ταῠτα, deswegen, dazu, daher, Her. 5, 9. 88. 7, 163 u. sonst, wie in attischer Prosa. Eben so auch πρὸς ἡδονήν, zum Vergnügen, zur Luft, Aesch. Prom. 492 Ag. 278; οὐ πρὸς ἡδονὴν λέγω τάδε, Soph. El. 909; u. oft in Prosa, wie ἅπαντα πρὸς ἡδονὴν ζητεῖν, Dem. 1, 15; λέγειν πρὸς τὸ βέλτιστον, zum Besten reden, Plat. Alc. I, 105 d; πρὸς χάριν δημηγορεῖν, Dem. 3, 3, wie πρὸς χάριν ὁμιλεῖν τινι, Isocr. 2, 4. Mehr umschreibend οὐ τὰ πρὸς διαλύσεις πράττειν, ἀλλὰ πρὸς τὸν πόλεμον, Pol. 5, 29, 4, u. ä. öfter. – 8) τεύχεα ἀμείβειν πρός τινα, Il. 6, 235, ist eigtl. = die Rüstung an Einen vertauschen, so daß sie von Einem auf den Andern übergeht; aber es wird auch verbunden ἡδονὰς πρὸς ἡδονάς, λύπας πρὸς λύπας καταλλάττεσϑαι καὶ μείζω πρὸς ἐλάττω ὥςπερ νομίσματα, Plat. Phaed. 69 a, für das gewöhnliche τί τινος, Luft gegen Luft eintauschen; πρὸς ἅλας ἠγορασμένος, Men. b. Zenob. 2, 12.
Zuweilen folgt auf πρός ein enklitisches Pronomen, πρός με, vgl. Ar. Plut. 1055 u. Buttm. Ausf. gr. Gramm. II p. 413.
Seinem Casus nachgestellt scheint πρός nie zu sein.
In der Zusammensetzung bedeutet es: 1) Bewegung oder Richtung auf Etwas zu, an, zu, gegen, hinwärts, προςέρχομαι, προςάγω u. ä. – 2) ein Hinzukommen, Häufung, Vermehrung, dazu, obendrein, überdies, προςαδικέω, προςαιτέω. – 3) ein Daran-, Daneben-, Dabeisein, an, bei, neben, sich damit beschäftigen, πρόςειμι u. ä. – 4) angemessen, προςϑύμιος.
-
71 πολύς
πολύς, πολλή, πολύ, gen. πολλοῦ, πολλῆς, πολλοῦ u. s. w.; attisch sind von der Form πολύς nur nom. u. acc. sing. masc. u. neutr., πολύς, πολύν, πολύ; in der epischen Sprache hat sich aber daneben noch erhalten: gen. πολέος, Il. 4, 244 u. öfter; plur. πολέες, 2, 417 u. oft, auch zsgz. πολεῖς, 11, 708; πολέων, 15, 680 u. sonst; dat. πολέσι, 4, 388, wie Pind. Ol. 13, 44, u. öfter, auch πολέσσι, Il. 13, 452. 17, 236. 308, u. πολέεσσι, 12, 399 u. öfter, wie Hes. O. 1191 acc. πολέας, Il. 4, 230 u. öfter, 1, 559 zweisylbig zu lesen, wo Einige πολεῖς schreiben, wie Pind. P. 4, 56; πολέα, Aesch. Ag. 705, der auch πολεῖ als dat. sing. hat, Spt. 726; u. so πολέων, πολέσι, im Chor, Eur. Hel. 1332 I. T. 1263; Hom. hat auch die poetische Form πουλύς, πουλύν, selbst als fem. πουλὺν ἐφ' ὑγρήν, Il. 10, 27 Od. 4, 709; u. wie die Ionier, Pind. u. a. D., πολλός, πολλόν, nom. u. acc. (s. Beispiele unten); πολύς selten bei Her., wie πολύν, 3, 57. 6, 125, πολύ, 2, 106. 3, 38, πολέας, 2, 107; – 1) viel; zunächst – a) von der Menge, za h treich, häufig, im Ggstz von ὀλίγος, wie ἐξ ὀλίγων u. ἐκ πολλῶν einander entgegstzt sind Hes. Th. 447; λαός, Il. 9, 22 u. oft; ῥεῖ πολὺς ὅδε λεώς, Aesch. Spt. 80; στρατιά, Pers. 25; ὄχλος, Soph. Trach. 424; ὃμιλος, Od. 8, 109; πολλοὶ ἑταῖροι, ἱππῆες, λαοί, ἄνδρες, Il. 2, 417. 4, 143 u. sonst; μῠϑοι, Od. 11, 379; μοῦνος ἐὼν πο λέσι, 20, 30; πολέεσσιν ὀχήσατο κύμασιν, 5, 54; πολλὸν πλῆϑος, Her. 1, 141; ἔϑνος, 4, 22; auch πολλὸς ὑπὸ παντὸς ἀνδρὸς αἰνεόμενος, ein oft gelobter, 1, 98; πολλὸς λέγων, λισσόμενος, der oft spricht, fleht, 7, 158. 9, 91; πολλὸν ἦν τοῠτο τὸ ἔπος, 2, 2. Es wird so auch mit dem gen. partit. vrbdn, πολλοὶ Τρώων, ein großer Theil der Troer, = πολλοὶ Τρῶες, Il. 18, 271 u. sonst; auch im sing., πολλὸν σαρκός, πολλὸν βίης, = πολλὴ σάρξ, βία, Od. 19, 450. 21, 185; πολὺ γάρ τι κακῶν ὑπερεκτήσω, Soph. El. 210; eben so häufig bei den Attikern richtet sich πολύς in dieser Vrbdg nach dem Genus des folgenden subst., ὁ πολὺς τοῠ χρόνου, πολλὴ τῆς γῆς, πολλὴ τῆς στρατιᾶς, vgl. Brunck Ar. Ach. 350 Hemsterh. zu Luc. Tim. 9; auch bei Her. 1, 24 u. sonst (vgl. auch unter 3). – b) von räumlicher Ausdehnung, gr oß; ὀστεόφιν ϑίς, Od. 12, 45; πεδίον, Il. 4, 244 u. öfter; ἄγχι μάλα, οὐδέ τι πολλὴ χώρη μεσσηγύς, 23, 520; πολλὸς γάρ τις ἔκειτο, lang hingestreckt, 7, 156, vgl. 11, 307 Od. 22, 384; πολλὴ ὁδός, ein langer Weg; πολὺν διὰ πόντον, Hes. O. 637; wenn aber Her. 4, 109 vrbdt λίμνη μεγάλη τε καὶ πολλή, so bezeichnet er damit die reiche Wasserfülle; πολὺ πέλαγος, Soph. Phil. 631; Ar. u. Folgde; χῶρος πολλός, Her. 4, 39; χώρα, Xen. An. 2, 4, 21; ὁδός, 6, 1, 16 u. öfter; πορεία, Plat. Rep. X, 614 e. – c) von der Zeit, lang; χρόνος, Il. 2, 243 u. oft, Aesch. Ag. 607 u. sonst, eine der geläufigsten Verbindungen, οὐ πολὺν χρόνον, nicht lange, Soph. Phil. 348 u. sonst; u. sehr gewöhnlich in Prosa, z. B. Plat. Rep. II, 376 e; Xen. An. 1, 9, 25. 5, 2, 17 u. Folgende; dah. ἐκ πολλοῠ, seit langer Zeit, Pol. 10, 4, 2 u. A.; u. eben so πολλοῠ γὰρ αὐτοὺς οὐχ ἑώρακα χρόνου, Ar. Plut. 98; – διὰ πολλοῦ, in, nach langer Zeit, Luc. Necyom. 15. – d) allgemeiner, von intensiver Fülle, Kraft u. Nachdruck, groß, gewaltig, mächtig; ὀρυμαγδός, Il. 2, 810 u. oft; κέλαδος, 18, 530; ὑμέναιος, lauttönender Hochzeitsreigen, 493, wie ὕμνος Pind. N. 6, 34; βοή, Soph. Ant. 1237; πόνος, Il. 6, 525; νιφετός, ὑετός, starkes Schneegestöber, heftiger Regen, ὄμβρος, Hes. O. 679; ὕπνος, tiefer, fester Schlaf, Od. 15, 394; ἱδρώς, Il. 16, 110 u. oft; χειμών, Od. 4, 566; πῠρ, 20, 25; ὄλβος, Pind. P. 5, 13; Aesch. Pers. 247 (χρυσός, Eur. Hec. 10), wie πλοῦτος, Pind. N. 1, 31; εἰράνα, P. 9, 22; αἰδώς, Aesch. Ag. 922; πολλὴ ἀνάγκη, Soph. El. 301 u. oft; ungewöhnlich von einzelnen Personen, μέγας καὶ πολλός groß u. gewaltig, mächtig, Her. 7, 14; πολλὴ ἐλπίς, viele, starke Hoffnung, πολλὴ σιγή, tiefes Schweigen, πολλὴ ἀμέλεια, große Nachlässigkeit, Her. 1, 30. 75; πολλὸς λόγος, ein weit verbreitetes Gerede; auch οὔνομα πολλόν, 3, 137; οὐκ ἂν πολὺς ἐπιδείξειε μῠϑος, Plat. Legg. VI, 761 c; πολὺν λόγον ποιεῖσϑαι περί τινος, viel über Etwas sprechen, Phaedr. 270 a u. oft; aber ib. 253 e steht πολύς, εἰκῆ συμπεφορημένος dem ὀρϑὸς καὶ διηρϑρωμένος entgegen; πολλὴ σπουδή, großer Eifer, ib. 248 e; ἀλογία, Phaed. 67 e; πτόησις, Conv. 206 d; πολλῆς ἂν εὐηϑείας γέμοι, Phaedr. 275 c; τὸ τῆς πολλῆς καὶ παντοδαπῆς ἀγνοίας πάϑος, Soph. 228 e, vgl. ταύτης πολλῆς οὔσης καὶ παντοίας μάχης Phil. 15 d; πολλὴν καὶ τὴν μεγίστην ἴσχειν ἔχϑραν καὶ στάσιν, Polit. 308 b; πολὺ ἔργον προςτάττεις, eine große Arbeit, Parm. 136 d; σπάνις, Xen. An. 7, 2, 15; φόβος, 1, 2, 18; πολλὴν ποιησάμενος τὴν ἐπιμέλειαν, Pol. 5, 48, 16; ὀδυρμός, Matth. 2, 18. – Bes. ist hier noch der Gebrauch, der sich an den unter a) erwähnten des Her. anreiht, zu merken, πολὺς ἦν ἐν τῇ φιλοσοφίᾳ, er lebte ganz in der Philosophie, vergleiche πλείων und πλεῖστος. So besonders bei Sp., πολὺς ἦν πρὸς ταῖς παρασκευαῖς, Pol. 5, 49, 7, πολὺς ἦν συναϑροίζων τὰς ναῠς, 16, 6, 4; Plut. – Aber πολὺς ὁ Φίλιππος ἔσται ist = er wird mächtig sein, Aesch. 1, 166; πολὺς γάρ, πολὺς καὶ τολμηρός ἐστιν ἄνϑρωπος, Dem. 40, 53, er ist ein gewaltiger, gefährlicher Mensch; vgl. πολὺς ἦν ἐν τῇ Ἑλλάδι, πολὺς δὲ καὶ τοῖς παρὰ τῆς Κρήτης ἰοῠσιν, Strab. 10, 4, 10. – Πολύς τις, manch einer, πολύ τι, mancherlei, besonders Attiker. – e) auch vom Werthe od. von der Schätzung einer Sache, vielwerth, vollständig πολέος ἄξιος, Od. 8, 405 Il. 23, 562, wie bei den Attikern πολλοῠ ἄξιος, aber oft auch ohne ἄξιος, πολλοῠ ἐστιν, es ist viel werth, theuer, wobei man τιμήματος zu ergänzen pflegt; u. so in der bekannten Vrbdg περὶ πολλοῠ ποιεῖσϑαι, hochschätzen, hohen Werth darauf legen; auch πολύ ἐστί τι, es hat viel Werth, kommt viel darauf an, es gehört Viel dazu. – 2) Sehr gewöhnlich tritt πολύς anders als bei uns im Griechischen als vollständiges Prädikat für sich auf und wird daher, wenn noch ein anderes adj. dazutritt, durch καί mit diesem verbunden, πολέες τε καὶ ἐσϑλοί, Il. 6, 452 Od. 6, 284 u. sonst, wo wir einfacher sagen »viele Wackere«, die Griechen aber »Viele und auch Wackere«; so πολλὰ καὶ ἐσϑλά, 2, 312; πολέες τε καὶ ἄλκιμοι, Il. 21, 586; παλαιά τε πολλά τε, Od. 2, 188 u. sonst; πολλαὶ καὶ ἄλλαι, Hes. Th. 363; πολύν γε καὶ καλὸν φϑεῖραι στρατόν, Aesch. Pers. 420; πολλὰ παλαίσματα καὶ γυιοβαρῆ, Ag. 63; u. die andern Tragg., Ar. u. in Prosa überall; auch bei subst., πολλοὶ καὶ καλοὶ χιτῶνες, viel schöne Kleider; πολλὴ καὶ ἄφϑονος, Xen. An. 5, 6, 25; πολλά τε καὶ δεινά, 5, 5, 8; πολλὰ καὶ ἀνόσια γέγονε, Plat. Rep. III, 416 e; πολλῶν καὶ μακαρίων μετείληφε, Polit. 269 e; πολλὰ καὶ ἀγαϑά, Xen. An. 4, 6, 27. 6, 2, 8; doch wird auch in dieser Vrbdg ἀγαϑά als Substantivum behandelt und πολλά μοι ἀγαϑὰ γένοιτο gesagt, 5, 6, 4, wie πολλὰ ὁρῶντες ἀγαϑά, 3, 1, 22, und τὰς μὲν γυναῖκας πόλλ' ἀγαϑὰ λέγων, σὲ δὲ πολλὰ κακά, Ar. Eccl. 435. – Auch in umgekehrter Stellung, πονηροὶ καὶ πολλοί, Ar. Lys. 253; vgl. Lob. peralipp. p. 60. – 3) Mit dem Artikel, οἱ πολλοί, die Vielen, die Menge, der große Hause, die Mehrzahl, auch als Substantiv, die Meisten, weil darin der Begriff der absoluten Vielheit liegt, vgl. Valck. diatr. 217 b u. Schäfer melet. p. 3, 65. Bei Hom. so auch ohne Artikel, Il. 2, 483. 21, 524. 22, 28; ὡς οἱ πολλοὶ λέγουσιν, Plat. Rep. II, 379 c; πρὸς τὰς τῶν πολλῶν δόξας, Polit. 306 a, u. oft; Xen. An. 3, 1, 10 u. sonst; τοῖς μὲν πολλοῖς τῶν Ἑλλήνων οὐκ ἤρεσκεν, 2, 4, 2; daher οἱ πολλοί die gemeinen Soldaten im Ggstz des Heerführers, Pol. 1, 33, 4, das Volk im Ggstz des Senats, 1, 11, 1 u. oft; – auch τὸ πολύ, der größere Theil, die Mehrzahl, Xen. An. 1, 7, 20; u. c. gen., τὸ πολὺ τοῠ Ἑλληνικοῠ οὕτω ἐπείσϑη, 1, 4, 13, wie Her. τῆς στρατιῆς ἀπάγων τὸ πολλόν, 8, 100; τῶν Ἀργείων τὸ πολὺ ἐσώϑη, Thuc. 5, 73; τῆς δυνάμεως τῆς πολλῆς ἐστερήϑησαν, des größten Theils, 1, 24; ἐς τὴν βασιλέως γῆν τὴν πολλήν, 2, 48, wie περιπλεῦσαι Ἀραβίαν τὴν πολλήν, Arr. An. 7, 1, 1; vgl. noch τῶν ὅπλων τὸ πολύ, Plat. Polit. 288 b; τὸ πολὺ μέρος, der größere Theil, Pol. 3, 92, 11; τὸ πολὺ τῆς ἀποσκευῆς, 5, 5, 14; τὸ πολὺ τῆς βίας, 3, 43, 3; aber ohne Artikel ist πολὺ τοῦ στρατεύματος nur ein großer Theil, Xen. An. 4, 1, 11; – τὸ πολλόν, die große Menge, das Volk, Her. 1, 136; τὰ πολλά, das Meiste, Od. 2, 58. 17, 537; Hes. O. 37, u. oft im Att., nicht selten an die Bdtg πάντα hinanstreifend. – 4) Das neutr. πολύ, ion. πολλόν, auch der plur. πολλά werden häufig adverbial gebraucht; viel, sehr, Hom. u. Folgde überall; verstärkt μάλα πολλά, Hom., sowohl von der Menge, Anzahl, als der Größe u. innern Kraft, auch die mehrmalige Wiederholung derselben Handlung ausdrückend, vielmals, oft, häufig, Il. 2, 798. 6, 2. 17, 430. 23, 116 Cd. 1, 1. 13, 29. 20, 218; Hes. O. 324; u. so kann man auch die Vrbdgn μάλα πολλὰ κελεύων, μάλα πόλλ' ἐπέτελλε, λισσομένη μάλα πολλά, εὐχόμενος μάλα πολλά u. dgl. eben so gut von oft wiederholtem, als von dringendem, heftigem Befehlen und Bitten verstehen; übrigens ist in den meisten hom. Stellen πολλά noch sehr leicht als wirklicher Objectsaccusativ zu dem dabeistehenden Verbum zu ziehen, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχϑη ist etwa = πολλὰ πλανήματα ἐπλάγχϑη, u. diese Erklärung ist auch bei den folgenden Schriftstellern überall als die ursprüngliche Auffassungsweise festzuhalten, wenngleich die Uebersetzung sich oft mit dem einfachen Adverbium sehr begnügen muß, wie πολλὰ κάμπτονται, πολλὰ ζημιοῠνται, Plat. Theaet. 173 a Legg. XI, 916 d, mit vielfachen Krümmungen, mit vielen Strafen; vgl. noch πόλλ' ἀεκαζομένη, Il. 6, 458, ὅς τοι πόλλ' ὄφελος ἐγένετο, in vielen Fällen, 17, 152, πολλὸν ἀάσϑη, 10, 113; vom Raume, groß, weit, Her. 1, 104. 6, 82; ὄπιϑεν οὐ πολλόν, Pind. Ol. 11, 37; von der Zeit, la nge, Her. 4, 126. 6, 129; καταδαρϑεῖν πάνυ πολύ, Plat. Conv. 223 b; bei weitem, um Vieles, gar sehr, Her. 1, 126. 140. 6, 158; so auch πολλοῠ, gar sehr, Ar. Nubb. 912; πολλοῠ πολύς, πολλή, viel zu viel, Equ. 829 Nubb. 1057. – Bes. häufig steht πολύ beim compar. u. superl., viel, sehr, πολὺ κέρδιον, γλύκιον, Il. 17, 414. 18, 109, u. oft πολὺ μᾶλλον, viel mehr, πολλὸν ἀμείνων, weit, viel besser, 6, 479 u. oft; πολὺ μείζων, Aesch, Ag. 1155; πολὺ δεύτερος, Soph. O. C. 1230; πολλὸν ἐχϑίων ἔσει, Ant. 86; u. in Prosa: πολὺ μείζων κίνδυνος, Plat. Prot. 314 a; πολὺ ἐν πλείονι ἀπορίᾳ εἰμί, Crat. 413 c, u. oft, wie Xen. An. 1, 5, 2 u. oft; er setzt gern zwischen πολύ u. den compar. ein od. mehrere Wörter, Bornem. Conv. 1, 4, vgl. πολὺ σὺν φρονήματι μείζονι, An. 3, 1, 22. 3, 2, 30; u. ähnl. Thuc. 6, 86, πολὺ δὲ ἐπὶ ἀληϑεστέραν γε σωτηρίαν; doch wird auch eben so πολλῷ μᾶλλον ὧδε ἔχει verbunden, Plat. Phaed. 80 e; πολλῷ μεῖζον, Polit. 274 e; Soph. O. R. 1159; Her. 1, 134; Xen. An. 2, 5, 32. 4, 5, 36; – πολλὸν ἄριστος Ἀχαιῶν, bei weitem der Beste, Il. 1, 91; πολὺ φίλτατος, 4, 51; πολὺ πλεῖσται φάλαγγες, 15, 448; u. oft πολὺ πρῶτος; u. eben so in Prosa: Her. 5, 92, 3. 8, 42; πολὺ μεγίστη, Plat. Conv. 209 c; πολὺ κράτιστόν ἐστι, Phaedr. 228 c; Xen. An. 4, 2, 14 u. sonst; auch πολλῷ πρῶτος, Soph. Ant. 1327. – Aehnlich bei vergleichenden adv. u. solchen Verbis, die eine Vergleichung ausdrücken, πολὺ πρίν, Hom. oft, πολὺ πρό, Il. 4, 373, πολύ κε φϑαίη, 13, 815; u. so bei προβαίνω, προτρέχω, προμάχομαι, 6, 125. 11, 217; u. ähnlich auch ἡμῖν πολὺ βούλεται ἢ Δαναοῖσιν νίκην, 17, 331, vgl. Od. 17, 404, wo in βούλομαι der Begriff des Lieberwollens liegt. – Eben so bei διαφέρειν, ἀποστατεῖν u. ä. – Seltener tritt es bei den Attikern auch zum Positiv, um die Bdtg des Adjectivs zu verstärken, οἱ πολύ oder πολλὰ δυςτυχεῖς, die in Vielem, die sehr Unglücklichen, Valck. Phoen. 624. – Ἐπὶπολύ, weit, z. B. ἄνειν, Plat. Crat. 415 a; ἐπὶ πολλόν, weit entfernt, Her. 2, 32; gew. ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, meistentheils, gewöhnlich, in den allermeisten Dingen, zumeist, 1, 203. 2, 35. 5, 67, auch in einem Worte geschrieben; Plat. Polit. 294 e Rep. II, 377 b; Ggstz von καϑ' ἓν ἕκαστον, Isocr. 4, 154; vgl. noch τὰ μὲν ἐπ' ὀλίγον, τὰ δ' ἐπὶ πολλά, Plat. Soph. 254 b; ὡς τὰ πολλά, meistentheils, Dem. 1, 11, wie ὡς τὸ πολύ, Luc. Hermot. 28; so auch das einfache τὰ πολλά, z. B. Plat. καὶ γὰρ τὰ πολλὰ Πρωταγόρας ἔνδον διατρίβει, Prot. 311 a; Phaed. 59 d; οἷα δὴ τὰ πολλὰ ἀεὶ μετ' ἐμοῠ ξένοι τινὲς ἕπονται, wie gewöhnlich folgen mir immer, Menex. 235 b; – παρὰ πολύ, um vieles, beim compar. od. superl., Pol. 4, 21, 5; – ἐπὶ πολλῷ, z. B. ῥᾳϑυμεῖν, um einen theuern Preis, seine Trägheit theuer büßen müssen, Dem. 1, 15, wo man aus dem Zusammenhange leicht τόκῳ ergänzen kann; vgl. ἐπὶ πολλῷ γεγενῆσϑαι, ib. 8, 53, u. δέδοικα, μὴ λελήϑαμεν ὥςπερ οἱ δανειζόμενοι ἐπὶ πολλῷ ἄγοτες, 19, 96. – Ueber die häufigen Zusammenstellungen wie πολλοὶ πολλάκις, πολλοὶ πολλαχῆ, f. Lob. paralipp. p. 56. – Den compar. u. superl. πλέων, πλείων u. πλεῖστος s. oben bes. angeführt. – [Υ ist überall kurz, die epischen Formen πολέων, πολέας sind Il. 16, 635. 1, 559. 2, 4 Od. 3, 262 u. πολλέων immer zweisylbig zu lesen.]
-
72 τελέω
τελέω, ep. τελείω, fut. τελέσω, ep. τελέσσω, att. τελῶ, Plat. Prot. 311 b, vgl. Il. 8, 415, u. so auch τελεύμενα bei Her. 3, 134 zu nehmen; pass. τετέλεσμαι u. s. w.; – 1) vollenden, vollbringen, vollführen, ins Werk richten, in Erfüllung gehen lassen, was man versprochen hat, das Gebet, den Wunsch u. dgl.; πύματον δρόμον τέλεον ἵπποι, Il. 23, 373. 768, wie Soph. El. 716; ἀέϑλους, Od. 3, 262; Hes. Th. 951. 994; ἦμαρ, Od. 5, 390. 9, 76; τελέωμεν μῦϑον, 4, 776, das Wort od. Versprechen erfüllen, wie πάντα γὰρ ἤδη τοι τελέω, τὰ πάροιϑεν ὑπέστην, Il. 23, 20; vgl. 21, 457; Od. 4, 699 u. öfter; ὑπόσχεσιν, 10, 483; ἔπος, Il. 14, 44. 23, 543 Od. 20, 236; νόον, Einem seinen Wunsch erfüllen, Il. 23, 149; τινί τι, Einem Etwas gewähren, verleihen, 9, 157. 23, 559 Od. 22, 51; auch τελέσαι κότον, χόλον, den Groll, Zorn ausführen, sättigen, befriedigen, Il. 1, 82. 4, 178; ὅρκια τελεῖν, = ὅρκον τελευτᾶν, den Schwur gültig machen, in Kraft treten lassen, 7, 69; ἐέλδωρ, Hes. Sc. 36; c. inf., οὐδ' ἐτέλεσσε φέρων δόμεναι τεκέεσσιν, Il. 12, 222, er führte es nicht aus, es seinen Jungen zu bringen; übh. bewirken, bereiten, ἀγαϑόν, Od. 2, 34; γῆρας ἄρειον, 23, 286; κακόν τινι, Il. 18, 389; λυγρά, Od. 18, 134, κακὰ κήδεα, Il. 18, 9. Eben so pass. vollendet, erfüllt werden, in Erfüllung gehen, geschehen; ἤματα μακρὰ τελέσϑη, Od. 10, 470. 19, 153; Hes. Th. 59; τὰ δἢ νῦν πάντα τελεῖται, Il. 2, 330 u. oft; ἅ ῥ' οὐ τελέεσϑαι ἔμελλον, 2, 36, was nicht in Erfüllung gehen sollte; ὦ γέρον, οὔπω τοῠτο ἔπος τελέεσϑαι ὀΐω, Od. 3, 226, wie ὧδε γὰρ ἡμέτερόν γε νόον τελέεσϑαι ὀΐω, 22, 215; ἦ μέγα ἔργον ὑπερφιάλως τετέλεσται Τηλεμάχῳ, ὁδὸς ἥδε, er hat ein großes Werk ausgeführt; oft in der Vrbdg ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται; im masc. nur Il. 1, 388 H. h. Ven. 26; τελεύμενόν ἐστι, Her. 1, 206; αὐτίκ' ἔπειϑ' ἅμα μῦϑος ἔην, τετέλεστο δὲ ἔργον, Il. 19, 242, gesagt, gethan; χρησϑὲν τέλεσσεν, Pind. Ol. 2, 40, erfüllte die Weissagung; τελεῖ κούφαν κτίσιν, 13, 83; πεπρωμέναν τελέσει ἀρετάν, N. 4, 43; ἐτέλεσσεν βασιλεῦσιν ὕμνον, P. 2, 13; πρὶν τελέσσαι σὺν Εἰλειϑυίᾳ, 3, 9, d. i. ehe sie geboren; νεκρῶν τελεσϑέντων, Ol. 6, 15; δεσπότου τελουμένου, da der Herr getödtet worden, Aesch. Ch. 862, wie es später mit u. ohne βίον »das Leben beschließen«, »sterben« heißt. – In allen diesen Beziehungen auch bei den Tragg.: ψευδηγορεῖν γὰρ οὐκ ἐπίσταται στόμα τὸ Δῖον, ἀλλὰ πᾶν ἔπος τελεῖ, Aesch. Prom. 1035; τὰς ἐμὰς εὐχὰς τέλει, Ag. 947; τελέσαι τὰς κατάρας, Spt. 706; ἔξεστι γάρ μοι μὴ λέγειν ἃ μὴ τελῶ, Eum. 859; βίον, τελευτὴν βίου, Soph. Trach. 79; ὡς τελεσϑῆναι χρεὼν τὰ μαντεῖα, 173; ausführen, τοὔργον, El. 1391; ὑμῖν δὲ ταῦτα πάντ' ἐπισκήπτω τελεῖν, O. R. 252, vgl. Tr. 285; ἐπαίνο υ τεύξεται, ἐὰν μόνον τὸ ταχϑὲν εὖ τολμᾷ τελεῖν, Ai. 524; ἱερά (s. τέλος u. τελετή), Eur. Bacch. 485; πάντα ἤδη τετέλεσται βασιλεῠσι, Alc. 130; τὰ δοκηϑέντ' οὐκ ἐτελέσϑη, Med. 1417; u. in Prosa, τὰ προςτάγματα τελεῖν, Plat. Legg. XI, 926 a, u. öfter, wie Folgde überall. – 2) eine bestimmte Abgabe, einen Tribut erlegen, bezahlen, zollen; ϑέμιστας, Il. 9, 156. 298; darbringen, geben, δῶρα, δωτίνην, 9, 598 Od. 11, 352; gew. aber mit der Nebenbdtg, daß man zu der Gabe verpflichtet ist; in Athen von allen Abgaben an den Staat, Zöllen u. dgl., τελεῖν τὸ ἱππικόν, τὸ ϑητικόν ( Dem. 43, 54), τὸ ξενικόν ( Dem. 57, 34), die Abgabe des ϑής, ξένος entrichten, s. Böckh's Ath. Staatshaush. II p. 36; μισϑόν, Ar. Ran. 173, wie Plat. Prot. 311 c; ὃν φόρον τελοῠσιν οἱ Λακεδαιμόνιοι τοῖς βασιλεῦσι, Alc. I, 123 a; μετοίκιον, Legg. VIII, 850 b; ὃς τετέλεκε χρήματα σοφισταῖς πλείω ἤ, Apol. 20 a; ἐνοίκιον, Plut. Sull. 1; übh. ausgeben, aufwenden, εἰς τὸ δεῖπνον τετρακόσια τάλαντα τετελεσμένα, Her. 7, 118; πολλὰ εἴς τι, Xen. Cyr. 8, 1, 13. – Pass. sich bezahlen lassen, Dem. prooem. 55. – Weil in Athen die sämmtlichen Bürger nach ihrem Vermögen in Klassen getheilt waren und danach ihre Steuern u. Abgaben entrichteten, hieß τελεῖν εἰς ἱππάδα oder εἰς ἱππέας, zur Ritterschaft steuern, so viel wie dem Vermögen nach zum Ritterstande gehören u. danach die Abgaben entrichten; oft bei Sp., wie Plut.; auch τελεῖν τὴν ἱππάδα, Sol. 18; vgl. Isae. 7, 39. – Dah. allgemein, τελεῖν εἴς τι, εἰς τάξιν τινά, wozu gehören, zu einer Klasse gezählt werden, ἐς Βοιωτοὺς τελέειν, zu den Böotern gehören, Her. 6, 108; u. dah. ist auch die ungewöhnl. Vrbdg zu erkl. κοῖός τις δοκέοι ἀνὴρ εἶναι πρὸς τὸν πατέρα τελέσαι Κῠρον, 3, 34, um ihn mit seinem Vater Kyros zu vergleichen; ὕστερος γὰρ ἀστὸς εἰς ἀστοὺς τελῶ, Soph. O. R. 222; τί δὴ τόδ' εἰς γυναῖκας ἐξ ἀνδρὸς τελῶ, Eur. Bacch. 820; πρὶν εἰς ἄνδρας δυνατὸς εἶναι τελεῖν, Plat. Legg. XI, 923 e, Sp.; Plut. sagt auch τοὺς ἐν συγκλήτῳ τελοῠντας, Romul. 13. – 3) weihen, einweihen, bes. in die Mysterien, wahrscheinlich nicht etwa diese als das Höchste, od. dem Menschen die wahre Vollendung Gebende betrachtet, sondern von 2: zu den Eingeweihten rechnen (vgl. τέλος); Διονύσῳ Βακχείῳ τελεσϑῆναι, Her. 4, 79; Ar. Ran. 257 Nubb. 259; Plat. Euthyd. 277 d; τελούμενος μεγάλοισι τέλεσι, Rep. VIII, 560 e, u. sonst; Dem. u. A.; τετελεσμένος ϑεῷ, einem Gotte geweiht, Xen. Conv. 1, 10; auch übertr., τετελεσμένος σωφροσύνῃ, Oec. 21, 12; dah. auch wozu ernennen, erwählen, τελεσϑῆναι ἐκαστος στρατηγὸς σπουδάζων, Dem. 13, 19. – 4) intr., wie τελευτάω, in Erfüllung gehen, τάχ' εἰσόμεσϑα τἀπίσημ' ὅπη τελεῖ, Aesch. Spt. 641; Ch. 1017 Pers. 221; τελοῦσ' ἀραί, Soph. El. 1409. – Auch τελεῖν εἰς πόλιν, γῆν, nach einem Orte hingelangen, wobei man ὁδόν oder πλοῦν u. dgl. ergänzen kann, eigtl. den Weg nach einem Orte vollenden, Eur. Suppl. 1142; ἐς Φάρσαλον ἐτέλεσε, Thuc. 4, 78, vgl. 2, 97; ἐπὶ τὸ τέρμα, Luc. Tim. 20, vgl. Tex. 52. S. Schäf. melet. p. 94 u. ἀνύω.
-
73 δηρόν
δηρόν, lange Zeit hindurch, lange; dorisch δᾱρόν, Ahrens Dial. Dor. n. 139: eigentlich der als Adverbium gebrauchte Accusativ von δηρός, ά, όν. Bei Homer findet sich δηρόν oft. Das Wort ist verwandt mit δήν, δηϑά und dem Latein. diu; hinter dem Δ hatte es ursprünglich ein Digamma; es kommt von der Wurzel ΔιF- (Curtius Grundz. d. Griech. Etymol. 1, 201). bedeutete ursprünglich (seiner Accusativ-Form gemäß) »den Tag hindurch« und ist abgeo schlissen aus ΔΙFΗΡΌΝ, ΔFΗΡΌΝ. Bei Homer zeigt sich das Digamma an zwei Stellen, indem vor δηρόν im Verse eine kurze Solbe metrisch lang gebraucht wird, Iliad. 9, 415 ἐπῑ δηρόν und Odyss. 1, 203 ἔτῑ δηρόν. Doch ist zu beachten, daß in beiden Srellen die betreffende Kürze in der Arsis steht; das Digamma wurde also offenbar nur noch schwach gohört und mußte durch die Kraft der Arsis gestützt werden. In den Liedern, zu welchen die beiden genannten Stellen gehören, kommt δηρόν sonst nicht vor. Aber in einer überwiegenden Anzahl von Stellen anderer Lieder erscheint δηρόν zweifellos ohne Digamma, indem eine kurze Sylbe im Verse vor δηρόν metrisch kurz gebraucht wird: Odyss. 2, 285. 8, 150 Iliad. 21, 391 οὐκέτι δηρόν; Iliad. 2, 435 μηδ' ἔτι δηρόν; 5, 885 ἦ τέ κε δηρόν; 5, 895 μάν σ' ἔτι δηρόν; 17, 41 μὰν ἔτι δηρόν. Von diesen sieben Stellen, in denen das Digamma des Wortes δηρόν verschwunden ist, gehören zwei, nämlich Odyss. 2, 285 und Iliad. 2, 435, grade zu Liedern, welche unter die ältesten und alterthümlichsten im ganzen Homer gerechnet werden müssen uud namentlich entschieden älter sind, als das 1. Buch der Odyssee und das 9. Buch der Ilias, in denen die beiden vorhin genannten Stellen vorkommen, welche das Digamma in δηρόν haben. Diese merkwürdige Thatsache, daß in den ältesten Liedern das Digamma von δηρόν verschwunden ist, in jüngeren aber wieder erscheint, eine Thatsache, von der Curtius Grundz. d. Griech. Etymol. 2, 145 offenbar eben so wenig etwas gewußt hat, wie Buttmann Ausf, Gramm. 2. Ausg. 1 S. 44, zeigt recht deutlich, wie sehr man fehl gehn könne bei den berühmten auf metrische Digamma-Betrachtung und ähnliche Dinge gestützten Schlüssen über die Abfassungszeit der einzelnen Theile des Homer. Vgl. über diese falsche Methode der Vertheilung des Homer auf » aetates« Sengebusch Recension von Giseke »die allmähliche Entstehung der Gesänge der Ilias« in Jahns Jahrb. f. Phil. u. Päd. 1854 Bd. 69 Heft 3 S. 241 – 258. Eine lange Sylbe steht im Verse vor δηρόν Iliad. 2, 298. 13, 151. 14, 206. 305. 16, 852. 18, 125. 248. 19, 46. 20, 43. 24, 131 Odyss. 4, 109. 6, 220. 250. 8, 33. 10, 260. Den Vers beginnt δηρόν Iliad. 5, 120. 285. 10. 371. 12, 300. 14, 484. 18, 133. 19, 64. 20, 422 Odyss. 5, 396. 16, 171. 18, 146. 19, 802. 21, 112. 24, 395. – Mit einer Negation verbunden ist δηρόν wie das negirte δήν aufzufassen, s. s. v. δήν; so z. B. Odyss. 1, 203 οὔ τοι ἔτι δηρόν γε φίλης ἀπὸ πατρίδος αἴης ἔσσεται = jetzt wird er heimkehren. – Die vorhin betrachtete Stelle Iliad. 9, 415 ist auch dadurch merkwürdig, daß in ihr ἐπὶ δηρόν dieselbe Bedeutung hat wie sonst das einfache δηρόν ohne Präposition, ὤλετό μοι κλέος ἐσϑλόν. ἐἀὶ δηρὸν δέ μοι αἰὸν | ἔσσεται, οὐδέ κέ μ' ὦκα τέλος ϑανάτοιο κιχείη; wenn nicht etwa Tmesis anzunehmen, ἐπὶ – ἔσσεται = ἐπέσσεται; Aristarch erklärte nach Scholl. Aristonic. den Vers 416 ἔσσεται – κιχείη für unächt, und nach Scholl. Didym. fehlte er in der Ausgabe des Zenodot ganz; aber dann muß ἔσται hinzugedacht werden, wie auch Aristonicus ausdrücklich sagt. – Sehr interessant sind die beiden einander gleich lautenden Stellen Iliad. 14, 206. 305, von denen die letztere dem Aristarch, nach Scholl. Aristonic., und schon dem Zenodot, nach Scholl. Didym., für unächt galt. In diesen Stellen ist δηρόν so mit χρόνον verbunden, daß es auf den ersten Blick scheinen könnte, als liege ein adjectivisches δηρόν vor, δηρὸν χρόνον Accusativ von δηρὸς χρόνος: ἤδη γὰρ δηρὸν χρόνον ἀλλήλων ἀπέχονται εὐνῆς καὶ φιλότητος. Aristarch aber nahm auch hier, und gewiß mit Recht, δηρόν als Adverbium = »lange Zeit«, und das folgende χρόνον dann für sich ganz in derselben Bedeutung = »lange Zeit«, also Homerische Parallelie, zweimal hinter einander dasselbe mit verschiedenen Worten gesagt; Scholl. Aristonic. Iliad. 14, 206 (ἡ διπλῆ,) ὅτι παραλλήλως δηρόν καὶ χρόνον. Ein anderes Schol. (V.) zu derselben Stelle erinnert an Iliad. 2, 298, wo man ebenfalls im ersten Augenblicke versucht sein könnte, δηρόν für ein wirkliches Nomen zu halten: αἰσχρόν τοι δηρόν τε μένειν κενεόν τε νέεσϑαι. – Die Diple Aristarchs bei Iliad. 14, 206 ist gegen Sophokles und Euripides gerichtet, wovon Friedländer in seiner Ausgabe des Aristonicus Nichts sagt. Nämlich än jenen beiden Stellen des 14. Buchs der Ilias hielt Sophokles δηρὸν χρόνον für den Accusatio von δηρὸς χρόνος; denn er sagt, unzweifelhaft die Homerischen Stellen vor Augen habend, Ajac. 414 πολὺν πολύν με δαρόν τε δὴ κατείχετ' ἀμφὶ Τροίαν χρόνον. Noch weiter gieng Euripides, indem er wirklich den Nominativ δηρὸς χρόνος gebrauchte, Herc. fur. 702 χρόνος γὰρ ἤδη δαρὸς ἐξ ὅτου πέπλοις κοσμεῖσϑε σῶμα; auch hier zeigt die Verbindung mit χρόνος, daß Euripides die Homerischen Stellen des 14. Buchs der Ilias vor Augen hatte. Vorsichtiger ahmte Aeschvius dem Homer nach, Suppl. 516 ἀλλ' οὔτι δαρὸν χρόνον ἐρημώσει πατήρ. Eben so vorsichtig war der Dichter des Homerischen Hymnus auf Demeter, vs. 283 δηρὸν δ' ἄφϑογγος γένετο χρόνον. Auf dieselbe Art verfuhr Euripides Iph. Taur. 1339 ἐπεὶ δὲ δαρὸν ἦμεν ἥμενοι χρόνον; Orest. 55 δαρὸν ἐκ Τροίας χρόνον ἄλαισι πλαγχϑείς; Iph. Aul. 680 μέλλουσα δαρὸν πατρὸς ἀποικήσειν χρόνον; Heraclid. 69 ὦ τὰς Ἀϑήνας δαρὸν οἰκοῠντες χρόνον; besonders interessant ist Bacch. 889 κρυπτεύουσι δὲ ποικίλως δαρὸν χρόνου πόδα καὶ ϑηρῶσιν τὸν ἄσεπτον. – Die Homerische Stelle Iliad. 9, 415 ἐπὶ δηρὸν δέ μοι αἰών abmte Musäus nach, vs. 290 οὐδ' ἐπὶ δηρὸν ἀλλήλων ἀπόναντο πολυπλάγκτων ὑμε ναίων. Vor Musäus liebte Apoll. Rhod. dies Homerische ἐπὶ δηρόν, s. Argonaut. 1, 615. 870. 1072. 2, 517. 757. 3, 950. 1049. Derselbe Apoll. Rh. sagt etwas kühner Argon. 2, 449. 3, 956 οὐ μετὰ δηρόν. – Homer. hymn. Apoll. 59 lückenhaft κνίσση δέ τοι ἄσπετος αίεὶ..... δηρόν, ἄναξ, εἰ βόσκοις, ϑεοί κέ σ' ἔχωσιν; hymn. Mercur. 21 οὐκέτι δηρὸν ἔκειτο μένων ἱερῷ ἐνὶ λίκνῳ; vs. 126 verderbt ὡς ἔτι νῠν τάμετ' ἅσσα πολυχρόνιοι πεφύασιν, δηρὸν δὴ μετὰ ταῦτα καὶ ἄκριτον; hymn. Vener. 105 αὐτὰρ ἔμ' αὐτὸν δηρὸν ἐυ ζώειν καὶ ὁρᾶν φάος ἠελίοιο; vs. 261 δηρὸν μὲν ζώουσι; Hes. Th. 629 δηρὸν γὰρ μάρναντο, πόνον ϑυμαλγέ' ἔχοντες, vs. 646 μάλα δηρὸν μαρνάμεϑ' ἤματα πάντα; Pindar. N. 9, 30 μοὶραν δ' εὔνομον αἰτέω σε δαρὸν παισὶν Αἰτναίων ὀπάζειν; Aesch. Prom. 648 τί παρϑενεύει δαρόν; vs. 940 δαρὸν γὰρ οὐκ ἄρξει ϑεοῖς; Soph. Trach. 65 πατρὸς οὕτω δαρὸν ἐξενωμένου; El. 1065 δαρὸν οὐκ ἀπόνητοι; Euripid. Hecub. 184 ἐξαύδα, μὴ κρύψῃς δαρόν; Andromach. 118 ὦ γύναι, ἃ Θέτιδος δάπεδον καὶ ἀνάκτορα ϑάσσεις δαρόν, οὐδὲ λείπεις. Die Form mit dem Η, δηρόν, kommt bei den Tragikern nicht vor.
-
74 μά
μά, Betheuerungswort, einen Schwur einleitend mit dem accus. der Gottheit od. der Sache, bei der man schwört; – 1) bejahend, – a) mit ναί od. νή, wie Il. 1, 234, ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον, wahrlich bei diesem Scepter! ναὶ μὰ γὰρ ὅρκον, Pind. N. 11, 24; ναὶ μὰ Δία, Ar. Ach. 88 Equ. 280; ναὶ μὰ τὸν Δία, Plat. Rep. III, 407 b u. Folgde, doch nicht eben häufig. – b) ohne den Zusatz, wo sich die Bejahung aus dem Zusammenhang ergiebt, μὰ τὴν τέλειον τῆς ἐμῆς παιδὸς Δίκην, Aesch. Ag. 1407, u. häufiger μὰ Δία, so wahr Zeus! beim Zeus! – Häufiger 2) verneinend; – a) mit dabeistehendem οὐ, οὐ μὰ γὰρ Ἀπόλλωνα, οὐ μὰ Ζῆνα, nein, beim Zeus! Il. 1, 86. 23, 43 Od. 20, 339; οὐ μὰ τὴν δέσποιναν Ἄρτεμιν, Soph. El. 616; οὔτοι μὰ τοὺς ϑεούς, Ar. Equ. 235; οὐ μὰ τὼ ϑεώ, Thesm. 718; οὐδέ γε μὰ Δία, Plat. Gorg. 456 d; οὐ μέντοι μὰ Δία, Rep. IV, 426 b; οὐ μὰ τὸν Δία οὔκουν, Theaet. 142 d u. öfter. – b) oder die Negation folgt, μὰ τὸν Ἀπόλλω, οὐκ, Ar. Thesm. 269; μὰ Δία – οὐκέτι ἔχω σοι λέγειν, Plat. Prot. 312 e; μὰ ϑεοὺς – οὐδέν, Conv. 219 c; μὰ Δία – μὴ σύ γε, Rep. I, 345 b; vgl. Eur. μὰ τοὺς παρ' Ἅιδην νερτέρους ἀλάστορας, οὔτοι ποτ' ἔσται τοῦτο, bei den Unterirdischen, nimmer wird das geschehen, Med. 1055. – c) in Antworten, in Bezug auf die in der Frage liegende Negation, οὐκ αὖ μ' ἐάσεις; – μὰ Δί' ἐπεὶ κἀγὼ πονηρός εἰμι, Ar. Equ. 336; u. mit folgdm ἀλλά, z. B. δύο δραχμὰς μισϑὸν τελεῖς; – μὰ Δί' ἀλλ' ἔλαττον, nein beim Zeus! sondern weniger, Ran. 753. 779. 1053; Xen. Mem. 3, 13, 3, u. öfter bei Plat., vgl. οὐ μὰ τὸν Δί', ἀλλ' οὐκέτ' οἶδα ἔγωγε ὅτι ἔλεγον Rep. I, 334 b. – Der Name des Gegenstandes, bei dem man schwört, wird auch fortgelassen, bes. in der attischen Umgangssprache, μὰ τὸν, ἐγὼ μὲν οὐδ' ἂν – ἐπιϑόμην Ar. Ran. 1370; Plat. Gorg. 489 e; vgl. Schäfer Greg. p. 150 ff. u. Mein. Men. p. 131.
-
75 οὗτος
οὗτος, αὕτη, τοῦτο (für ΤΟΥΤΟΣ, ΤΑΥΤΗ, von welchen Formen auch die andern Casus genommen werden, nur nom. plur. masc. u. fem. lautet noch οὗτοι, αὗται, vgl. ὁ, ἡ, τό), demonstrat. zu ΠΟΣ, bestimmter hinweisend als ὁ; – 1) dieser, diese, dieses, Hom. u. Folgde; mit Hinweisung auf einen Relativsatz, οὐχ ἑκὰς οὗτος ἀνήρ, ὃς λαὸν ἤγειρα, Od. 2, 40. 6, 201. 7, 48 u. sonst; Hes. O. 291; πάντες οὗτοι, οὓς ὁρᾶτε, βάρβαροι, Xen. An. 1, 5, 16; ὅλην ταύτην, ἣν λέγεις, κοινωνίαν, Plat. Rep. V, 449 e; auch ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάϑες, Od. 14, 362; oft dem Relativum nachgstzt, s. 2 c; – ohne dieses, bald stärker, bald schwächer hinzeigend, sowohl substantivisch allein stehend, οὗτος δέ μοι φίλος μέγιστος Soph. Phil. 581, öfter bei den Tragg., wie in Prosa, als auch adjectivisch, wo dann das dabeistehende Substantivum regelmäßig den Artikel bei sich hat, entweder οὗτος ὁ σοφός, Soph. O. R. 568, oder umgestellt, ὁ μάντις οὗτος, 562; τούτου τἀνδρός, Tr. 350; τοῦ λόγου τούτου, O. R. 520; ἡ σεμνὴ αὕτη καὶ ϑαυμαστὴ ἡ τῆς τραγῳδίας ποίησις, Plat. Gorg. 502 b; ἀναδήσω καὶ τὴν τούτου ταυτηνὶ τὴν ϑαυμαστὴν κεφαλήν, Conv. 213 e. – Wenn der Artikel fehlt, so ist das Substantivum als Prädicat zu betrachten, ταύτην, ἔφη, γνώμην ἔχω ἔγωγε, eigtl. dies habe ich als meine Ansicht, dies ist meine Ansicht, Xen. An. 2, 2, 12; ἔνεστι γάρ πως τοῦτο τῇ τυραννίδι νόσημα, eigtl. dies als eine Krankheit; τούτῳ γὰρ Ἄρης βόσκεται φόνῳ βροτῶν, Aesch. Spt. 226, wo das subst. als eine Erklärung hinzugesetzt ist, daran, nämlich am Morde; αὕτη γὰρ ἦν σοι πρόφασις, Soph. Phil. 1022, u. öfter, wo also οὗτος ebenfalls substantivisch gebraucht ist, obwohl an manchen Stellen der Dichter der Artikel, wie auch in anderen Vrbdgn bloß ausgelassen scheint. – Eben so ist es aufzufassen, wo es ausdrücklich auf Etwas hinzeigt und im Deutschen mit heda! du da! übersetzt werden kann, οὗτος, τί ποιεῖς; Aesch. Suppl. 889; οὗτος, σὲ προςμολεῖν καλῶ, Soph. Ai. 71, vgl. 1026; οὗτος σύ, πῶς δεῦρ' ἦλϑες; O. R. 532; O. C. 1632; Ἱπποκράτης οὗτος, μή τι νεώτερον ἀγγέλλεις; Plat. Prot. 310 h; auch mit dem Artikel, ὁ Φαληρεὺς οὗτος Ἀπολλόδωρος, οὐ περιμενεῖς; Conv., u. A. Daher es oft geradezu mit »hier«, »da« übersetzt werden kann, τίς δ' οὗτος κατὰ νῆας ἔρχεαι οἶος; Il. 10, 82, wer bist du, der da allein geht? οὗτος, ἔφη, ὄπισϑεν προςέρχεται, da kommt er her, Plat. Rep. I, u. A.; ὅπου 'στίν; αὑτηί, da! Ar. Nubb. 214. – In solchen Vrbdgn steht das Hauptwort ohne Artikel, πολλὰ δὲ ὁρῶ ταῦτα πρόβατα, ich sehe da viel Schaafe, Xen. An. 3, 5, 9; οὐ γὰρ ὁρῶμεν, εἰ μὴ ὀλίγους τούτους ἀνϑρώπους, 4, 7, 5; οὗτος ἀνήρ, Plat. Gorg. 467 b; 489 b 505 c; ὃ σὺ λέγεις τοῠτο, was du da sagst, Prot. 342 a; τί οὖν δὴ τοῦτο λέγεις; was sagst du da? Gorg. 452 d; Ar. Pax 275 sagt auch ταῦτ', ὦ δέσποτα, hier, Herr! oder ja, Herr! – 2) Besonders zu bemerken ist – a) daß οὗτος von ὅδε (s. dieses oben) sich so unterscheidet, daß es auf das nächst Vorhergehende, ὅδε auf das Folgende geht, ὡς, ὅταν τοῦτο λέγωμεν, τόδε λέγομεν, ὅτι, Plat. Men. 90 c; oder daß sich οὗτος auf ein entfernteres, ὅδε auf ein näheres Nomen bezieht, τούτω μὲν (auf die v. 104 erwähnten Rosse des Nestor bezüglich) ϑεράποντε κομείτων· τώδε (auf die von dem redenden Diomedes erbeuteten Pferde des Aeneas) νῶι ἰϑύνομεν, Il. 8, 109; zuweilen geht es aber auch auf das Folgende, 13, 377 Od. 2, 306; Her. 2, 104; – ταῦτα, die zunächstliegenden Dinge, das Irdische, s. Heind. Plat. Phaed. 75 e. – b) wenn das, worauf durch οὗτος hingewiesen wird, nicht als gegenwärtig zu denken ist, so wird es als etwas Bekanntes, gewöhnlich Berühmtes dargestellt, ὁ μάντις οὗτος ἦν ἐν τῇ τέχνῃ, der bekannte Tiresias, von dem schon oft die Rede gewesen, Soph. O. R. 562; ὁ πάντ' ἄναλκις οὗτος, El. 293; vgl. αὕτη γὰρ ἡ λόγοισι γενναία γυνή, 279; οὗ ἔστιν ἐν Πυϑοῖ τοῦτο τὸ καλὸν ἀνάϑημα, Plat. Gorg. 472 a; Phaed. 69 c; selten verächtlich od. im üblen Sinne, wie iste, τούτους τοὺς συκοφάντας, die berüchtigten Sykophanten, Crit. 45 a; τούτους τοὺς πανδήμους ἐραστάς, Conv. 181 e; ἔχοντες τούτους τοὺς πολυτελεῖς χιτῶνας, die vornehmen Perser mit ihren bekannten kostbaren Kleidern, Xen. An. 1, 5, 8 u. sonst. – Bes. bezieht es sich auf das, wovon eben die Rede gewesen, im Gespräch auf das, was der Andere gesagt hat, oft bei Plat., wie iste; daher in der att. Gerichtssprache im Munde des Anwalts sowohl von dem, dessen Sache er führt, als gewöhnlich auf die entgegengesetzte Partei hinzeigend, aber auch auf die Richter, Oratt., auch, im plur., auf alle Zuhörer, Wolf Dem. Lpt. p. 222 ff. – c) ähnlich ist auch der Gebrauch des οὗτος nach einem Zwischensatze, wo es den Hauptsatz mit Nachdruck wieder aufnehmen soll, wo wir » wie gesagt« dafür setzen können, οὐδὲ Ἀριστέης, –, οὐδὲ οὗτος ἔφησε προσωτέρω ἀπικέσϑαι, Her. 4, 16, also auch dieser nicht, vgl. 4, 81; καὶ τὰς ἁμάξας ἃς παρεσκευάσατο Κῦρος, ἦσαν δὲ αὗται τετρακόσιαι, καὶ ταύτας διήρπασαν, Xen. An. 1, 10, 18; Κλέαρχος δὲ Τολμίδην, ὃν ἐτύγχανεν ἔχων παρ' ἑαυτῷ κήρυκα ἄριστον τῶν τότε, τοῦτον ἐκέλευσεν, 2, 3, 20, wo Krüger mehrere Beispiele aus Xen. anführt, wo aber wie 5, 7, 30, τοὺς δὲ νεκρούς, οὓς πρόσϑεν αὐτοὶ ἐκέλευον ϑάπτειν, τούτους διεπράξαντο, eigtl. eine Umstellung der Sätze anzunehmen, so daß τούτους τοὺς νεκρούς zusammenzuziehen u. in der Uebersetzung wenigstens es heißen kann »sie machten, daß man die Todten, welche –«; denn oft geht der relative Satz, auf den sich οὗτος bezieht, voran, vgl. ὃς γῆν πατρῴαν ἠϑέλησε μὲν πυρὶ πρῆσαι, τοῦτον πόλει τῇδ' ἐκκεκηρῦχϑαι, Soph. Ant. 203; u. mit Wiederholung des Nomens, Δαρεῖος βουλόμενος Ἰνδὸν ποταμόν, ὃς κροκοδείλους παρέχεται, τοῦτον τὸν ποταμὸν εἰδέναι, Her. 4, 44. – d) καὶ οὗτος, wie im Lat. isque, und zwar, ebenfalls das Frühere wieder aufnehmend und näher bestimmend, οὗτοι γὰρ μοῦνοι Ἰώνων οὐκ ἄγουσιν Ἀπατούρια· καὶ οὗτοι κατὰ φόνου τινὰ σκῆψιν, Her. 1, 147, vgl. 6, 11; ἀπόρων ἐστὶ καὶ ἀμηχάνων καὶ τούτων πονηρῶν, οἵτινες ἐϑέλουσιν, Xen. An. 5, 2, 21. Bes. ist καὶ ταῦτα eine geläufige Verbindung, und noch dazu, od. mit einem ganzen Satze durch da doch, obschon zu übersetzen, ἥτις τοιαῦτα τὴν τεκοῦσαν ὕβρισεν, καὶ ταῦτα τηλικοῦτος, u. noch dazu in diesem Alter, Soph. El. 614; Ὅμηρος οὔτε ἰχϑύσιν αὐτοὺς ἑστιᾷ καὶ ταῦτα ἐπὶ ϑαλάττῃ ἐν Ἑλληςπόντῳ ὄντας, obschon sie doch am Meere sind, Plat. Rep. III, 404 b; vgl. Xen. An. 1, 4, 12; Μένωνα δὲ οὐκ ἐζήτει, καὶ ταῦτα παρὰ Ἀριαίου ὤν, 2, 4, 15, eigtl. und dies that er, obgleich er vom Ariäos kam; Cyr. 2, 2, 12; auch nach dem partic., νῦν γοῦν, ἔφη, ἐπεχείρησας, οὐδὲν ὢν καὶ ταῦτα, dennoch, Plat. Rep. I, 341 c. Vgl. noch Aesch. Eum. 864 Prom. 951; – Καὶ ταῦτα μὲν δὴ ταῦτα, das wäre denn nun das, schließt eine längere Untersuchung ab, das mag denn sein, genug davon, Ar. Plut. 8; Plat. – Anders ist Ἀγίας καὶ Σωκράτης καὶ τούτω ἀπεϑανέτην, auch diese, wie et hi, et ipsi, sie wurden ebenfalls hingerichtet, Xen. An. 2, 6, 30, vgl. Krüger zu 1, 10, 18; ταῦτα δὲ ποιῶν καὶ οὗτος ἀποϑνήσκει, Hell. 6, 4, 34. – e) in der Antwort ist τοῦτο, ταῦτα, sc. ἔστι, dies ist so, so viel, wie ja, ἐὰν δέῃ μάχεσϑαι, ἆρ' οὐ πλουσίοις ἀνδράσι μαχοῦνται –; ναὶ τοῠτό γε, Plat. Rep. IV, 422 b; ἀλλ' εἰςίωμεν. – Ταῦτά γε, νῠν εἴπερ δοκεῖ, Ar. Vesp. 1008. – f) τοῦτο geht oft auf einen ganzen Satz, der gew. mit ὅτι ausgedrückt ist, oder mit dem acc. c. inf., τοῦτο γιγνώσκεις, ὅτι ὀργῆς νοσούσης εἰσὶν ἰατροὶ λόγοι; Aesch. Prom. 377; ἀτὰρ φράσον μοι τοῦτο, πόσον τι πλῆϑος ἦν νεῶν, Pers. 325; δέονται δέ σου καὶ τοῦτο, παραγενόμενον πεῖραν λαβεῖν, Xen. An. 6, 4, 33; ἀπὸ τοῠ αὐτομάτου τοῦτο ἐγένετο, ἐμὲ τεϑνάναι δή, Plat. Apol. 38 c; vgl. Soph. 234 b, οὐκοῦν τόν γ' ὑπισχνούμενον δυνατὸν εἶναι μιᾷ τέχνῃ πάντα ποιεῖν γιγνώσκομέν που τοῦτο ὅτι δυνατὸς ἔσται; oft bei Xen., vgl. An. 2, 6, 18. 3, 1, 7. 5, 7, 7; τοῦτο πάνυ χαλεπῶς φέρω, εἰ – Cyr. 5, 5, 12. – g) wenn auch gewöhnlich in Verbindungen, wie dieses ist die Ursache, αὕτη τούτου αἰτία, Plat. Prot. 323 a, gesagt wird, sich also οὗτος nach dem folgenden Prädikatssubstantivum im Genus richtet, so findet sich doch auch im Griechischen, wie bei uns, τοῦτο nicht bloß so, daß das Substantiv als eine Erklärung nachgesetzt wird, wie Xen. An. 4, 6, 3, τοῠτό γε δὴ μόνον διάφορον ἐν τῇ πορείᾳ ἐγένετο, ἡ τοῦ ἡγεμόνος κάκωσις καὶ ἀμέλεια, nämlich die Mißhandlung, womit man Od. 1, 159 vergleichen kann, τούτοισιν μὲν ταῦτα μέλει, κίϑαρις καὶ ἀοιδή, u. ταυτὶ γὰρ ἔγωγε ἀκούω Περικλέα πεποιηκέναι Ἀϑηναίους ἀργοὺς καὶ δειλοὺς καὶ φιλαργύρους, Plat. Gorg. 515 e, Rep. III, 407 a, sondern auch unmittelbar neben einander stehend, τοῦτό γε ϑάνατος ὀνομάζεται, Phaed. 67 d, u. oft bei Plat. Aehnlich καὶ τοῠτο κίνδυνος, Xen. An. 7, 7, 31, auch das ist zu fürchten, wenn man nicht τοῦτο für den acc. erklären will, in dieser Beziehung ist zu fürchten; denn – h) τοῦτο u. ταῦτα stehen auch für διὰ τοῦτο, wie man es gew. erkl., oder als accus. abs., in dieser Beziehung, in dieser Rücksicht, deshalb, καὶ μὴν μάλιστα τοῦτ' ἀφικόμην, ὅπως εὖ πράξαιμί τι, Soph. O. R. 1005; vgl. Eur. Andr. 212 I. T. 939; so ταῦτ' ἄρα, ταῦτ' οὖν, Ar. Pax 406 Av. 120; ἀλλ' αὐτὰ ταῦτα καὶ νῠν ἥκω, Plat. Prot. 310 e; ταῦτα δὴ ἐκαλλωπισάμην, ἵνα καλὸς παρὰ καλὸν ἴω, Conv. 174 a; vgl. Xen. Cyr. 1, 4, 27, der An. 4, 1, 21 sogar verbindet ταῦτα ἐγὼ ἔσπευδον καὶ διὰ τοῦτό σε οὐχ ὑπέμενον. – i) τοῦτ' ἐκεῖνο, s. ἐκεῖνος u. vgl. damit τοῦτ' ἐκεῖ, grade damals, Eur. Ion 566; τοῦτ' αὐτό, grade dies, τοῦτ' αὐτό, πρέσβυ, τοῦτό μ' εἰςαεὶ φοβεῖ, Soph. O. R. 1013; u. eben so mit wiederholtem οὗτος, τοῦτ' αὔτ' ἔχρῃζον τοῦτό σου μαϑεῖν, Tr. 407. – k) τοῦτο μέν – τοῦτο δέ, wie τὸ μέν – τὸ δέ bilden coordinirte Sätze, theils – theils, Her. u. A.; auch mit anderen Abweichungen, wie το ῦτο μέν – ἔπειτα δέ, Soph. Ant. 61, τοῦτο μέν – εἶτα, Ai. 672 O. C. 441, τοῦτο μέν – τοῦτ' αὖϑις, Ant. 165. – Ταύτῃ s. besonders.
-
76 ἀμαριαῖον
ἀμαριαῖον, ὕδωρ, Wasser eines Grabens, Theophr. ἁμαρτάνω, aor. ἥμαρτον, ep. ἤμβροτον (aus ἥμαρτον wird mit Umlaut ἭΜΟΡΤΟΝ, daraus mit Umstellung des Ρ ἭΜΡΟΤΟΝ, des Wohllauts halber ἤμβροτον); fut. ἁμαρτήσομαι, ἁμαρτήσω nur Sp., wie άμαρτήσας als aor. I., Ep. ad. 79 (VII, 339) u. Diod. 2, 14; vgl. Lob. zu Phryn. p. 732; perf. ἡμάρτηκα; Hom. ἡμάρτανε z. B. Od. 11, 511, ἁμαρτήσεσϑαι 9, 512, ἅμαρτε 6, 116, ἁμάρτῃ 13, 214, ἁμαρτεῖν 21, 155, ἁμαρτών Iliad. 23, 857, ἤμβροτον 1 sing. Od. 22, 154, ἤμβροτες Iliad. 22, 279, ἤμβροτεν Od. 7, 292, ἤμβροτον 3 plur. Iliad. 16, 336; – nicht theilhaft sein werden, verfehlen, verlieren, vgl. μέρος, ἀμέρδω, ἀμείρω, Buttm. Lexil. 1, 137; Hom. oft, Iliad. 5, 287 ἤμβροτες, οὐδ' ἔτυχες, mit dem Speere; 13, 518 ἀλλ' ὅ γε καὶ τόϑ' ἅμαρτεν, ὁ δ' Ἀσκάλαφον βάλε δουρί; cum gen. 4, 491 τοῠ μὲν ἅμαρϑ', ὁ δὲ Λεῠκον βεβλήκει; 23, 857 ὄρνιϑος ἁμαρτών; 865 ὄρνιϑος μὲν ἅμαρτε, αὐτὰρ ὁ μήρινϑον βάλε; 16, 336 ἔγχεσι μὲν γὰρ ἤμβροτον ἀλλήλων, μέλεον δ' ἠκόντισαν ἄμφω; Od. 21, 425 οὐδέ τι τοῦ σκοποῦ ἤμβροτον; 21, 421 πελέκεων δ'οὐκ ἤμβροτε πάντων πρώτης στειλειῆς, διὰ δ' ἀμπερὲς ἦλϑε ϑύραζε ἰὸς χαλκοβαρής, d. h. πάντων τῶν πελέκεων οὐκ ἤμβροτε, ἀλλὰ ἔτυχεν, er traf alle, vgl. ἀλλά; Iliad. 10, 372 ἦ ῥα, καὶ ἔγχος ἀφῆκεν, ἑκὼν δ'ἡμάρτανε φωτός, v. l. καὶβάλεν οὐδ'ἀφάμαρτεν, ἑκὼν δ'ἡμάρτανε φωτός, s. Scholl. Aristonic. u. Lehrs Aristarch. 211; geistig verfehlen, nicht erreichen, Od. 21, 155 ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτερόν ἐστιν τεϑνάμεν ἢ ζώοντας ἁμαρτεῖν, οὗ ϑ' ἕνεκ' αἰεὶ ἐνϑάδ' ὁμιλέομεν, ποτιδέγμενοι ἤματα πάντα, die Heirath der Penelope nicht zu erreichen; man kann es auch intransit. nehmen = sündigen, wie Iliad. 9, 501 ὅτε κέν τις ὑπερβήῃ καὶ ἁμάρτῃ. Od. 13, 214 τίνυται ὅς τις ἁμάρτῃ; verschieden von den Genitiven des Zieles sind die Genitive Od. 11, 511 αἰεὶ πρῶτος ἔβαζε καὶ οὐχ ἡμάρτανε μύϑων, machte keine Fehler in den Reden, 7, 292 ἡ δ' οὔ τι νοήματος ἤμβροτεν ἐσϑλοῦ, sie traf das Richtige in ihrem tüchtigen Geiste, Iliad. 24, 68 οὔ τι φίλων ἡμάρτανε δώρων, machte keinen Verstoß in Betreff der Opfer, homerische Genitive der adverbialen Bestimmung; mit accus. Od. 22, 154 αὐτὸς ἐγὼ τόδεγ' ἤμβροτον, in diesem Stücke fehlte ich; = verlieren Od. 9, 512 χειρῶν ἐξ Ὀδυσῆος ἁμαρτήσεσϑαι ὀπωπῆς; – mit gen. des Zieles Aesch. Ag. 1206 u. öfter; Soph. Ai. 155; auch in Prosa, ϑηρίων. λέοντος, Xen. Cyr. 1, 4, 11. 4, 6, 4; τοῦ σκοποῦ Plat. Hipp. min. 375 a; häufiger in allgemeinerer Bdtg, verfehlen, verlustig gehen, τινός, ἡμάρτομεν Βοιωτίας, wir sind um B. gekommen, Her. 9, 7; nicht erlangen können, τινός τι, etwas von Jemandem, Soph. Phil. 231 vgl. El. 1312; τὰ τοῦδε μὲν πεπραγ μέν' ἔσται, τἀμὰ δ'ἡμαρτημένα, mein Unternehmen wird vereitelt sein; ἐσϑλῆς γυναικός Eur. Alc. 619 u. 882, des trefflichen Weibes beraubt werden; vgl. Or. 1207; ἄγρας 853; τοῦ παντός Plat. Phaedr. 235 e; ἡμάρτηται Thuc. 3, 56; ἡμαρτήϑη 2, 65; das Rechte verfehlen in etwas, γνώμης Thuc. 1, 33. 6, 78, so für γνώμῃ richtig em., vgl. aber Krüger; Her. 7, 139 τὸ ἀληϑὲς ἁμ.; übh. fehlen, irren, sündigen, bei Tragg. u. in Prosa die gewöhnlichste Bdtg, absolut Aesch. Prom. 260. 266, Plat. sehr oft; τοιαῦτα ἔπη Soph. Ai. 1075; ἁμαρτίαν ἁμ. Phil. 1233; μεγάλα ἁμαρτήματα Plat. Phaed. 113 e Legg. V, 730 a; ἀνϑρώπινα Xen. Cyr. 3, 1, 40; pass. τὰ ἡμαρτημένα, die Vergehen, Soph. O. C. 440 Tr. 1117; κακαὶ πολιτεῖαι καὶ ἡμαρτημέναι Plat. Rep. V, 449 a; εἴς τι Soph. O. C. 972; Eur. Hipp. 21. 320 Androm. 318; εἰς τὸ ϑεῖον Plat. Phaedr. 243 c; εἰς ἀνϑρώπους Alc. II, 150 a; περὶ τὸν ἔρωτα, μυϑολογίαν, Phaedr. 242 e 243 a; τὰ περὶ τὴν πόλιν ἁμαρτανόμενα Xen. Mem. 1, 2, 9; περί τινος, in Betreff einer Sache fehlen, Hell. 1, 7, 27; Dem. 20, 143; ῥήματι, in einem Worte, Plat. Gorg. 489 c; ἐν λόγοις Rep. III, 396 a.
-
77 ὁμοῖος
ὁμοῖος, im Atticismus auch ὅμοιος, auch 2 Endgn, ep. auch ὁμοίϊος, ον; 1) ähnlich, von gleicher Art (vgl. ποῖος); τινί, τῷ δ' οὔπω τις ὁμοῖος ἐπιχϑόνιος γένετ' ἀνὴρ κοσμῆσαι ἵππους τε καὶ ἀνέρας, Il. 2, 553, οὐ γάρ οἵ τις ὁμοῖος ἐπισπέσϑαι ποσὶν ἦεν, 14, 521; ϑείειν δ' ἀνέμοισιν ὁμοῖοι, 10, 437, u. so öfter mit dem inf. der Handlung, in welcher sich die Gleichheit, bes. der Kraft zeigt; – ἐν πολέμῳ, Il. 12, 270; – c. accus., δέμας ἀϑανάτοισιν ὁμοῖος, an Körper ähnlich, Od. 3, 468. 8, 14; gleich an Kraft, gewachsen, ἔνϑ' οὔτις μοι ὁμοῖος ἀνὴρ γένετο, Il. 23, 632; Her. 9, 96; auch gleich an Gesinnung, einträchtig. Hes. O. 184. – Sprichwörtlich ὡς αἰεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει ϑεὸς ὡς τὸν ὁμοῖον, wie wir sagen »gleich und gleich gesellt sich gern«, Od. 17, 218; Plat. ὡς ὅμοιον ὁμοίῳ ἀεὶ πελάζει, Conv. 195 b; ὅμοια μορφῇ γλῶσσά σου γηρύεται, Aesch. Prom. 78; öfter ὅμοια adverbial, auf gleiche Weise, ὅμοια χέρσον καὶ ϑάλασσαν ἐκπερῶν, Eum. 231; so oft Her., τὸ ἄριστον ὁμοῖα τῷ δείπνῳ παρασκευάζειν, 7, 120, ὁμοῖα τοῖσι πλουσιωτάτοις, 3, 57, vgl. 3, 8; von den Att. nur Thuc., χρημάτων δυνάμει ὄντες ὅμοια τοῖς πλουσιωτάτοις, gleich den Reichsten, 1, 25. 7, 29. – Σὺ δ' αἰνεῖν εἴτε με ψέγειν ϑέλεις, ὅμοιον, das gilt gleich, gleich viel, Aesch. Ag. 1376; dgl. Alexis bei Ath. X, 431 a; δόξεις ὁμοῖος τοῖς κακοῖς πεφυκέναι, Soph. Phil. 1358; γένοιο πατρὸς εὐτυχέστερος, τὰ δ' ἄλλ' ὁμοῖος, Ai. 548; ἦ πάνϑ' ὁμοῖα πᾶς ἀνὴρ αὑτῷ πονεῖ, 1345, was ihm selbst ähnlich ist, mit seinem Wesen übereinstimmt; ὁμοῖον ἡμῖν ἔσται, es wird uns gleich sein, gleich gelten, Her. 8, 80, gleichgültig sein; vgl. Thuc. 2, 49; πυνϑανόμενοι ταῦτα οὐκ ἐν ὁμοίῳ ἐποιεῦντο, Her. 7, 138; ὃς τά τε ἱρὰ καὶ τὰ ἴδια ἐν ὁμοίῳ ἐποιέετο, 8, 109; τοῖσι ἔπεσι τὰ ἔργα παρέχεσϑαι ὁμοῖα, die That den Worten entsprechen lassen, 3, 157, vgl. 8, 107; τὸ ὁμοῖον ἀνταποδιδόναι, Gleiches mit Gleichem vergelten, 1, 18; τὴν ὁμοίαν διδόναι, ἀποδιδόναι τινί, wo man δίκην oder μοῖραν ergänzt, 4, 119. 6, 21. 62. – Auch = derselbe, die genaueste Uebereinstimmung ausdrückend, καί τοι χρὼς οὐκέϑ' ὁμοῖος, dem voranstehenden ἀλλοῖος entgegengesetzt, Od. 16, 182; ἄμφω γὰρ πέπρωται ὁμοίην γαῖαν ἐρεῦσαι, Il. 18, 329; Plat. vrbdt ἓν καὶ ὅμοιον, eines und dasselbe, Gleichartiges, Phaedr. 271 a; – ὅμοιός τι, ähnlich in Etwas, Xen. Cyr. 6, 1, 37 und Folgde. – Als eine Kürze des Ausdrucks sind Wendungen zu betrachten wie κόμαι Χαρίτεσσιν ὁμοῖαι, den Chariten ähnliche Haare, für κόμαι ταῖς τῶν Χαρίτων κόμαις ὁμοῖαι, Il. 17, 51; Xen. Cyr. 6, 1, 50 ἐπειρᾶτο συντελεῖν αὐτῷ ἅρματα ὅμοια ἐκείνῳ, für τοῖς ἐκείνου, wie 5, 1, 4 ὁμοίαν ταῖς δούλαις εἶχε τὴν ἐσϑῆτα, ein eben solches Kleid, wie die Sklavinnen hatten; ἀνιέναι εἰς τὰς ὁμοίας, s. λαβή. – Selten steht der gen. dabei, ἡ πορεία ὁμοία φυγῆς ἐγίγνετο, Xen. An. 4, 1, 17; vgl. 3, 37; Theocr. 2, 88; Plut. Coriol. 32 Phoc. 38. – Auch wie im Lat. atque mit καί, z. B. γνώμῃσι ἐχρέοντο ὁμοίῃσι καὶ σύ, Her. 7, 50, 2, vgl. 4, 109; Plat. ἄλλῳ ἀνϑρώπῳ ἆρ' ὅμοιον καὶ σοὶ φαίνεται ὁτιοῦν, Theaet. 154 a, eben so wie dir; ὅμοιος Σόλων νομοϑέτης καὶ Τιμοκράτης, Dem. 24, 106. – Wenn ein Participium dabei steht, heißt es nicht bloß ὅμοιοί ἐσμεν οὐκ ὀρϑῶς ὡμολογηκόσι, Plat. Men. 97 a, sondern auch mit einer gewissen Attraktion ὅμοιοι ἦσαν ϑαυμάζοντες, Xen. An. 3, 5, 13, d. i. sie schienen sich zu wundern. – 2) In Beziehung auf den Besitz, gleichmäßig angehörend, gemeinschaftlich, in welcher Bedeutung Hom. vorzugsweise ὁμοίϊος braucht, was denn von den Gramm. sogar als ein anderes Wort, zusammengesetzt aus ὁμοῦἰέναι oder ἰός angesehen worden ist, νεῖκος ὁμοίϊον, an dem beide Parteien gleichen Antheil nehmen, Il. 4, 444, πόλεμος, Kampf, in den beide Heere gleichmäßig verwickelt sind, Il. oft. – Daher auch = allen gleichmäßig angehörend, allgem ein; γῆρας ὁμοίϊον, das allen Menschen gemeinsame, allen gleichmäßig bevorstehende Alter, Il. 4, 315 H. h. Ven. 425; ϑάνατος, Od. 3, 236; ὁμοίη μοῖρα, Il. 18, 120; ὁμοῖος πότμος, Pind. N. 10, 57. – 3) bei den Lacedämoniern und in anderen aristokratischen und oligarchischen Verfassungen heißen ὅμοιοι die Bürger, welche gleiches Anrecht auf alle obrigkeitlichen Aemter, gleichen Antheil an der Staatsverwaltung haben und die öffentliche Erziehung genießen; Xen. Hell. 3, 3, 5 An. 4, 6, 14 Lacon. 10, 7; vgl. Arist. pol. 5, 7, 3 ff. u. ὁμότιμος. S. auch Dem. 20, 107: μετὰ τῶν ὁμοίων κύριον γίγνεσϑαι τῆς πολιτείας. – Außer dem schon angeführten adverbialisch gebrauchten ὅμοιον, ὅμοια, ist noch ἐν τῷ ὁμοίῳ zu merken; im eigtl. Sinne, auf gleichem Orte, wie Xen. ἐπειδὰν ἴδωσιν ἡμᾶς ἐν τῷ ὁμοίῳ ἐπὶ τῶν ἄκρων, An. 4, 6, 18; überte., ἐν τῷ ὁμοίῳ καϑειστήκει τό τε πλέον καὶ ἔλασσον ποτόν, Synes. – Adv. ὁμοίως, auf gleiche Weise; τάφος δ' ἱκέτας δέδεκται φυγάδας ϑ' ὁμοίως, Aesch. Ch. 333; ἐπίσταμαι λέγειν ὅπου δεῖ σιγᾶν ϑ' ὁμοίως, Eum. 268; ἐμοί ϑ' ὁμοίως καὶ ϑεοῖς εἴη φίλος, Soph. Phil. 390; ϑανὼν καὶ ζῶν ὁμοίως ἐξ ἐμοῦ τιμήσεται, Ant. 210; οὐ τὰ μέν, τὰ δ' οὔ, ἀλλὰ πάντα ὁμοίως, Her. 1, 139; ὁμοί. ως σμικρὰ καὶ μεγάλα ἄστεα ἐπεξιών, 1, 5; auch wie ὅμως gebraucht, οἱ μὲν δὴ πιεζόμενοι ὁμοίως τὰ ἐπιτασσόμενα ἐπετέλεον, auf gleiche Weise, wie sonst, dennoch thaten sie das Befohlene, 7, 120; Dem. 18, 39 in Philipps Brief, τὴν εἰρήνην συνϑέμενοι καὶ ὁμοίως ἀντιπαρεξάγοντες, gleichwohl; κἂν ἀδίκως τις αὐτὰ πορίζηται ὁμοίως. –, Plat. Men. 78 d; ὁμοίως μὲν τέκτων, ὁμοίως δὲ χαλκεύς, Prot. 319 d; εἰς τὸ ὁμοίως εἶναι τήν τε ψυχὴν ἡμῶν καὶ τὴν οὐσίαν, Phaed. 77 a, vgl. Phil. 13 b; auch ὁμοίως σοί, wie du, Theaet. 169 a; ὁμοίως δίκαιον ἀδίκῳ βλάψαι, Rep. II, 364 c; πάντες ὁμοίως, Xen. An. 1, 3, 12 Cyr. 8, 2, 20.
-
78 ὅτε
ὅτε, als, da, relatives Correlativum zu πότε, dem Demonstrativum τότε entsprechend; ὅτε δή – τότε δή, Il. 10, 365; ἀλλ' ὅτε δὴ ἀνίαζον –, δὴ τότε μιν προςέειπε, 23, 721; so καὶ τότε δή, 22, 209; καὶ τότ' ἄρα, 24, 32; für τότε steht auch ἔνϑα, ἀλλ' ὅτε δή ῥ' ἐκίχανε –, ἔνϑ' ἐπορεξάμενος – οὔτασε, 5, 334, wie 2, 303; Od. 1, 16. 18; auch ἔπειτα, Il. 3, 221. 422; ἤτοι, 9, 553; αὐτίκα, 4, 210; ἤματι τῷ, 2, 743. 5, 210. 6, 345; mit einfachem δέ, 5, 438; am häufigsten fehlt das Demonstrativum ganz. – Es wird verbunden – 1) c. ind.; auf die vergangene Zeit gehend, eine wirkliche Thatsache, etwas wirklich Vergangenes bezeichnend, ὅτ' ἔφησϑα, Il. 1, 397; ὅτε δὴ ἵκοντο, 432; ὅτε Φῆρας ἐτίσατο, 2, 743; ἥδε δέ μοι νῦν ἠὼς ἑνδεκάτη ὅτ' εἰς Ἴλιον εἰλήλουϑα, als, seit ich gekommen bin, 21, 156; ὅτε μιν κρατερὸς παῖς ὀϊστῷ βεβλήκει, 5, 394; ὅτε παρ' Ἀλφεῷ σύτο, Pind. Ol. 1, 20, öfter; ἀνωλόλυξα μὲν πάλαι, ὅτ' ἦλϑε, Aesch. Ag. 574, u. öfter so c. aor. ind.; Soph. οὐδ' ὅτ' αὐτὸς ἤϑελον, παρίεσαν, O. C. 597; ὅτε ἐχώρει, παρεδίδοσαν Phil. 395; u. in Prosa überall, ὅτε τὸ πρότερον ἐπεδήμησεν, Plat. Prot. 310 e; σχεδὸν δ' ὅτε ταῦτα ἦν καὶ ἥλιος ἐδύετο, Xen. An. 1, 10, 15; Folgde; – auch c. ind. praes., dann wann, einen einzelnen Fall der Gegenwart bezeichnend, oder rein beschreibend, ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τε γλάγος ἄγγεα δεύει (vgl. τε), Il. 2, 471; τὸ δ' ἐμὸν κῆρ ἄχνυται, ὅϑ' ὑπὲρ σέϑεν αἴσχε' ἀκούω, 6, 523, vgl. 23, 599. 24, 363; Hes. O. 526 Sc. 397; νῦν γὰρ οἰμῶξαι πάρα ὅϑ' ὧδ' ἔχων πρὸς τήνδ' ὑβρίζει μητρός, Soph. El. 779, vgl. Ai. 696, öfter, d. i. jetzt – da. Auch ὅτ' οὖν παραινοῠσ' οὐδὲν ἐς πλέον ποιῶ, πρὸς σὲ ἱκέτις ἀφῖγμαι, da ich Nichts ausrichte, bin ich zu dir gekommen, O. R. 918, vgl. El. 1310. 1321; – c. indic. fut., ὅτε μ' ἐφήσεις, Il. 1, 518 (s. ὅταν); auch wie da, sintemal, einen Grund angebend, νῦν δ' ὅτε δὴ καὶ ϑυμὸν ἑταίρου χώεται αἰνῶς, δείδω, 20, 29, vgl. 16, 433 Od. 12, 22; so auch ὅτε γε, Her. 5, 92, 1; ὅτ' οὖν τοιαύτην ἧμιν ἐξήκεις ὁδόν, ἄρχ' αὐτός, Soph. El. 1310; τί δῆτα δεῖ σκοπεῖν, ὅϑ' οἵδε μὲν τεϑνᾶσι, Phil. 427, öfter; ὅτε τοίνυν τοῦϑ' οὕτως ἔχει, προςήκει προϑύμως ἐϑέλειν, Dem. 1, 1; ὅτε γε μηδ' ὑμᾶς δύναμαι πείϑειν, Plat. Phaed. 84 e, vgl. Soph. 254 b; Sp., wie Pol. 3, 29, 6; – ἔστιν ὅτε, es ist wann, bisweilen, Pind. Ol. 10, 1 Soph. Ai. 56; ἔστιν ὅτε Her. 2, 120 (vgl. εἰμί) l. d. – 2) c. optat., eine wiederholte Handlung in der Vergangenheit ausdrückend, jedesmal wenn, so oft als, ἔνϑα πάρος κοιμᾶϑ', ὅτε μιν γλυκὺς ὕπνος ἱκάνοι, wo er früher zu schlafen pflegte, so oft ihn der Schlaf ankam, Il. 1, 610; σὸν δὲ πλεῖον δέπας αἰεὶ ἕστηχ' ὥςπερ ἐμοί, πιέειν, ὅτε ϑυμὸς ἀνώγοι, 4, 262, vgl. 17, 732. 18, 566. 19, 132. 20, 226. 22, 502; auch ὅτε δή, 3, 216. 17, 732, ἄλλως τε πάντως χὥτε δεόμενος τύχοι, Aesch. Eum. 696; u. in indirecter Rede, dem τότε entsprechend, Soph. O. C. 783; ὅτε ζέσειε, Plat. Tim. 70 b; ϑαμινὰ παρήγγειλεν ὁ Ξενοφῶν ὑπομένειν, ὅτε οἱ πολέμιοι ἰσχυρῶς ἐπικέοιντο, Xen. An. 4, 1, 16. – Auch wenn im Hauptsatze der optat. steht, αἲ γάρ μιν ϑανάτοιο ὧδε δυναίμην νόσφιν ἀποκρύψαι, ὅτε μιν μόρος αἰνὸς ἱκάνοι, wenn ihn vielleicht das Todesgeschick trifft, Il. 18, 464, vgl. 3, 55. 21, 429 Od. 9, 31. 9, 333; Theocr. 7, 108; – ὅτε μή, wie εἰ μή, außer wenn, wenn nicht, οὐκ ἂν ἔγωγε Κρονίονος ἆσσον ἱκοίμην οὐδὲ κατευνήσαιμ', ὅτε μὴ αὐτός γε κελεύοι, Il. 14, 247, vgl. 13, 319 Od. 16, 197; auch ohne besonderes Verbum, οὔ τέ τεῳ σπένδεσκε ϑεῶν, ὅτε μὴ Διῒ πατρί, außer dem Vater Zeus, Il. 16, 227. – Hom. setzt übrigens zu dem optat. noch κέν hinzu, οὕτω καὶ τῶν πρόσϑεν ἐπευϑόμεϑα κλέα ἀνδρῶν, ὅτε κέν τιν' ἐπιζάφελος χόλος ἵκοι, Il. 9, 524, vgl. ὅταν. – 3) bei Hom. auch cum conj. statt ὅταν, οὐδέ τί μιν χρεὼ ἔσται τυμβοχοῆς, ὅτε μιν ϑάπτωσιν Ἀχαιοί, Il. 21, 523, vgl. 16, 245. 12, 55 Od. 10, 486, öfter; bes. in Gleichnissen, ὡς δ' ὅτε, wie wenn einmal, ὡς δ' ὅτε τις στατὸς ἵππος δεσμὸν ἀποῤῥήξας ϑείῃ, Il. 6, 506, vgl. 14, 414. 15, 263. 22, 162; doch steht auch der indicat. in dieser Vrbdg, τόσον μὲν ἔεργεν ἀπὸ χροός, ὡς ὅτε μήτηρ παιδὸς ἐέργει μυῖαν, 4, 130; ῥεῖα μάλ' ὡς ὅτε τις τροχὸν κεραμεὺς πειρήσεται, 18, 600, kann als conj. aor. mit kurzem Modusvocal erscheinen, man vgl. aber ὡς δ' ὅτε κινήσει Ζέφυρος βαϑὺ λήϊον, Il. 2, 147 u. 395, wo Spitzner u. Bekker nach den mss. κινήσῃ lesen; ὅτε κεν c. indic. fut., ξυμβλήσεαι, steht Il. 20, 335. Zuweilen ist zu ὡς ὅτε das Verbum aus dem Hauptsatze zu ergänzen, 'Ἀργεῖοι δὲ μέγ' ἴαχον, ὡς ὅτε κῦμα, Il. 2, 394. 18, 219; aber 4, 319, ἐϑέλοιμι καὶ αὐτὸς ἃς ἔμεν ὡς ὅτε δῖον Ἐρευϑαλίωνα κατέκταν, ist zu ὡς ein eigenes Verbum ἦν zu ergänzen, »wie ich damals war«, so daß ὅτε eine einfache Zeitbestimmung enthält; vgl. noch ἔρως φρένας ἀμφεκάλυψεν οἷον ὅ τε πρῶτόν περ ἐμισγέσϑην φιλότητι, Il. 14, 295; εἰςόκε ϑυμὸν ἐνὶ στήϑεσσι λάβητε, οἷον (sc. ἐλάβετε) ὅτε πρώτιστον ἐλείπετε πατρίδα γαῖαν, Od. 10, 462. – 4) Hom. vrbdt ὅτε auch mit μέμνημαι, wie Il. 15, 18, ἦ οὐ μέμνῃ ὅτε τ' ἐκρέμω ὑψόϑεν, erinnerst du dich nicht an die Zeit, als du hingst, wo wir einfacher zu sagen pflegen »daß du hingst«; vgl. 20, 188. 21, 396; eben so ἄκουσα εὐχομένης, ὅτ' ἔφησϑα, ich hörte dich rühmen, als du sagtest, 1, 397; nach λαϑεῖν, 17, 627; nach μέμνημαι auch Ar. Av. 1054 Vesp. 354; u. in Prosa, Ἀϑηναῖοι μεμνημένοι καὶ Πλειστοάνακτα ὅτε εἰςβαλὼν ἀπεχώρησε πάλιν, Thuc. 2, 21; μέμνημαι καὶ τοῦτο ὅτε σοῦ λέγοντος συνεδόκει καὶ ἐμοί, Xen. Cyr. 1, 6, 8; vgl. Plat. Men. 79 d; u. vollständig Lys. 18, 76: ἐκείνου τοῦ χρόνου μνησϑέντας ὅτ' ἐνομίζετε, wo man ungenau sagt, daß es für ὅτι steht; τοὐναντίον ἀκούομεν ἐν ἄλλοις ὅτε οὐδὲ βοὸς ἐτολμῶμεν γεύεσϑαι, Plat. Legg. VI, 782 c, vgl. Alc. II, 141 d. Auch mit οἶδα vrbdt es Eur. Hec. 112, οἶσϑ' ὅτε χρυσέοις ἐφάνη ξὺν ὅπλοις, wie Hom. sagt ᾔδεα μὲν γάρ, ὅτε πρόφρων Δαναοῖσιν ἄμυνεν, Il. 14, 71. Daraus erklärt sich denn, wie Xen. Hell. 6, 5, 46 sagt τῶν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσϑαι, es wird eine schöne That erzählt aus der Zeit, als sie, für »daß sie«; – ὅτ' ἄν, = ὅταν (s. oben), u. eben so ὅτε κεν, – ὅτε δή, und ὅτε δή ῥα, oft bei Hom., alsnun, als nun also, gewöhnlich mit dem indic., auch ὅτε κεν δή, Il. 8, 180; – ὅτε τε, wie ὅςτε u. ä. (s. τέ), das Relativum mit dem vorhergehenden Satze enger verbindend, oft bei Hom. u. Hes., auch ὅτε πέρ τε, wie Il. 4, 259, ἐν δαίϑ' ὅτε πέρ τε γερούσιον αἴϑοπα οἶνον κέρωνται, wenn ja auch, vgl. 10, 7, öfter; ὅτε περ allein, 5, 802. 14, 319. 323 u. öfter; Hes. Th. 291. – Auch πρίν γ' ὅτε wird verbunden, bevor, eher als, Od. 13, 322, u. πρίν γ' ὅτε δή, Il. 9, 488. 12, 437 Od. 23, 43, u. πρίν γ' ὅτ' ἄν, c. conj. aor., Od. 2, 374. 4, 477, wie auch εἰς ὅτε κεν, für die Zeit, wenn etwa, c. conj. aor., 2, 99. 19, 144. Vgl. εἰςόκε. Durch den Accent unterscheidet man hiervon
-
79 ἈΛΚή
ἈΛΚή, ἡ, Hom. dat. ἀλκί, Aeolisch, immer ἀλκὶ πεποιϑώς Versende, Iliad. 5, 299. 13, 471. 17, 61. 728. 18, 158 Od. 6, 130, ἀλκῖ Od. 24, 509; – a) Stärke, Körperkraft, Od. 9, 214. 514 μεγάλην ἐπιειμένον ἀλκήν, 17, 315 ταχυτῆτα καὶ ἀλκήν, Iliad. 19, 161 πάσασϑαι σίτου καὶ οἴνοιο· τὸ γὰρ μένος ἐστὶ καὶ ἀλκή, 17, 212 πλῆσϑεν δ' ἄρα οἱ μέλε' ἐντὸς ἀλκῆς καὶ σϑένεος, 13. 330 φλογὶ εἴκελον ἀλκήν. 17, 281 συῒ εἴκελος ἀλκήν, 13, 786 ἀλκῆς δευήσεσϑαι, 6, 265 μή μ' ἀπογυιώσῃς, μένεος δ' ἀλκῆς τε λάϑωμαι, Od. 22, 237 σϑένεός τε καὶ ἀλκῆς πειρήτιζεν; – Pind. χερός Ol. 11, 105, γεύεται ἀλκᾶς ἀπειράντου P. 9, 36; Tragg., ἀλκῇ πεποιϑώς Aesch. Ch. 234; τρισώματος ἀλκή Eur. Ion 204 ch., von der Chimära. – b) geistige Stärke. Müth, Herzhaftigkeit, Iliad. 20, 381 φρεσὶν εἱμένος ἀλκήν, 17. 499 ἀλκῆς καὶ σϑένεος πλῆτο φρένας, 16, 157 τοῖσίν τε περὶ φρεσὶν ἄσπετος ἀλκή, 3, 45 οὐκ ἔστι βίη φρεσίν, οὐδέ τις ἀλκή, 4, 245 οὐδ' ἄρα τίς σφι μετὰ φρεσὶ γίγνεται ἀλκή, 16, 753 ἑή τέ μιν ὤλεσεν ἀλκή, Od. 24, 509 ἀλκῇ τ' ἠνορέῃ τε κεκάσμεϑα; übrigens ist Muth u. Körperkraft bei Hom. nicht strenge geschieden, so daß man bei φρεσὶν εἱμένος ἀλκήν auch an den Körper, bei πλῆσϑεν μέλεα ἀλκῆς auch an den Geist denken muß, ἐκ τοῦ παρεπομένου; – Pind. φρενῶν ἀλκή N. 3, 39, wo Böckh ἀκμή lies't; Tyrt. 3, 9; αἰδεσϑέντες ἀλκάν, Muth ehrend, muthig, Pind. P. 4, 173; τίς ἀλκὴτὸνϑανόντ'ἐπικτανεῖν, was gehört dazu für Muth, Soph. Ant. 1017; u. in Prosa, Thuc. 6, 34; Xen. Hell. 4, 8, 18, Sp. – c) Abwehr, Schutzwehr, Beistand, Vertheidigung; Angriff, insofern er zur Vertheidigung dient; Iliad. 4, 234 μή πώ τι μεϑίετε ϑούριδος άλκῆς, 418 καὶ νῶι μεδώμεϑα ϑούριδος ἀλκῆς, 8, 174 μνήσασϑε δὲ ϑούριδος ἀλκῆς, 11, 313 λελάσμεϑα ϑούριδος ἀλκῆς, 15, 527 εὖ εἰδότα ϑούριδος ἀλκῆς, Od. 2, 61 λευγαλέοι τ' ἐσόμεσϑα καὶ οὐ δεδαηκότες ἀλκήν, Iliad. 7, 164 ϑοῦριν ἐπιειμένοι ἀλκήν, 9, 231 εἰ μὴ σύ γε δύσεαι ἀλκήν, 15, 250 ἔπαυσε δὲ ϑούριδος ἀλκῆς, 17, 181 ἦ τινὰ καὶ Δαναῶν ἀλκῆς, μάλα περ μεμαῶτα, σχήσω ἀμυνέμεναι περὶ Πατρόκλοιο ϑανόντος, 21, 578 καὶ περὶ δουρὶ πεπαρμένη οὐκ ἀπολήγει ἀλκῆς, 15, 490 ῥεῖα δ' ἀρίγνωτος Διὸς ἀνδράσι γίγνεται ἀλκή, 8, 140 ἦ οὐ γιγνώσκεις ὅ τοι ἐκ Διὸς οὐχ ἕπετ' ἀλκή, 13, 48 ἀλκῆς μνησαμένω, μηδὲ κρυεροῖο φόβοιο, 21, 528 κλονέοντο πεφυζότες, οὐδέ τις ἀλκὴ γίγνετο, Od. 22, 305 οὐδέ τις ἀλκὴ γίγνεται οὐδὲ φυγή, 12, 120 οὐδέ τις ἔστ' ἀλκή· φυγέειν κάρτιστον ἀπ' αὐτῆς, Iliad. 17, 42 ἀλλ' οὐ μὰν ἔτι δηρὸν ἀπείρητος πόνος ἔσται οὐδέ τ' ἀδήριτος, ἤτ' ἀλκῆς ἤτε φόβοιο, 5, 532 φευγόντων δ' οὔτ' ἂρ κλέος ὄρνυται οὔτε τις ἀλκή; – κακοῦ, gegen das Uebel, Hes. O-199; Theogn. 876; ἀμαχανιᾶν Pind. N. 7, 96; öfter bei Tragg., πόλεως ὑπερέχ ειν ἀλκάν Aesch. Spt. 197, die Stadt schirmen; βελέων ἀλκή, der Pfeile Schutz, Soph. Phil. 1136; ἀλκὴ κἀνακούφισις κακῶν O-R. 218 vgl. 42. 189; ὥς σοι γειτόνων ἀλκὴν τιϑῇ, dich gegen die Nachbarn schütze, O. C. 1521; aber 460 ἀλκὴν ποιεῖσϑαί τινος Jemand vertheidigen; ἀλκήν τιν' εὑρεῖν κακῶν Eur. Andr. 28. – d) Schlacht, Kampf, Tragg., Aesch. Spt. 480. 551. 859; ἀλκὴν συνῆψαν EUR. SUPPL. 705; εἰς ἀλκὴν ἔστρεφον, ἐλϑεῖν, ibd. 700 Phoen. 435; πρὸς ἀλκὴν τρέπεσϑαι, steh zur Wehr setzen, Her. 3, 78. 9, 102; Plut. Arist. 18 Arat. 32 u. öfter; εἰς ἀλκὴν τρέπεσϑαι Thuc. 2, 84; Arr. 3, 24, 2. – In Prosa brauchen es bes. die Sp.; sehr häufig Plut., auch geradezu für Truppenmacht, Heer, ἡ κατὰ ϑάλασσανἀλκή = ἡ ἀπὸ τῶν νεῶνἀλκή Them. 7 u. 4, ἀλκὴ καὶ δύναμις Alex. 5 Flamin. 7. – Plur. Pind N. 7, 12 Eur. Rhes. 930 u. Sp.
-
80 ἡγέομαι
ἡγέομαι ( ἄγω), dep. med.; das act. ist nur von Grammatikern, wie Hdn. περὶ μον. λ. p. 45 Arcad. p. 150, 22 angenommen; – 1) vorangehen; absolut, ἃς ἄρα φωνήσας ἡγήσατο, τοὶ δ' ἅμ ἕποντο Il. 12, 251, öfter; auch πρόσϑεν ἡγεῖτο, 24, 96 (vgl. Eur. Bacch. 920, πάροιϑε Phoen. 841); ἡγήσατο Παλλὰς Ἀϑήνη –, ὁ δ' ἔπειτα μετ' ἴχνια βαῖνε ϑεοῖο Od. 2, 405; ὁδὸν ἡγήσασϑαι, den Weg zeigen, Od. 10, 263; der Wegweiser sein u. als solcher zeigen, καὶ ἂν παῖς ἡγήσαιτο 6, 300; ἥ οἱ Φαιήκων ἀνδρῶν πόλιν ἡγήσαιτο 6, 114; οὐκ ἄν μοι δόμον ἀνέρος ἡγήσαιο 7, 22, möchtest du mir nicht das Haus zeigen (indem du auf dem Wege dahin mir vorangehst); so ἄστεα δ' ἀνϑρώπων ἡγήσομαι 15, 82, vgl. κήρυκα προΐει – ἡγεῖσϑαι ἐπὶ νῆα 13, 65 u. κλισίηνδε ἡγήσατο 14, 48; ἐς τεῖχος Il. 20, 144; π οτὶ πτόλιν 22, 101. So auch die Tragg., ἄγει γυνή τις σωφρόνως ἡγουμένη Aesch. Spt. 627, vgl. Pers. 392 Eum. 964; μαντεύομαι γὰρ ὡς ἂν ἡγῆται ϑεός, wie der Gott mich leitet, Eum. 33; ἡγεῖσϑε βωμοὺς ἀστικούς, führt mich dahin, zeigt sie mir, Suppl. 496; οἱ γὰρ βλέποντες τοῖς τυφλοῖς ἡγούμεϑα, οὗτος δ' ἀκολουϑεῖ Ar. Plut. 15; τοῖς προβατίοις 299; in Prosa, ἡγέομαί σοι τὴν ὁδόν Her. 9, 15; ἐπὶ ϑάνατον 3, 14; ἡγεῖται τὸ ποιοῠν ἀεὶ κατὰ φύσιν, τὸ δὲ ποιούμενον ἐπακολουϑεῖ Plat. Phil. 27 a; im Ggstz von ἕπομαι, Phaed. 93 a, wie Od. 1, 125; Thuc. ὁ μἐν ἡγούμενος, ἡ δ' ἐφεπομένη, 3, 45; ὁ ἡγησόμενος οὐδεὶς ἔσται, es wird sich keiner finden, der uns den Weg weisen wird, Xen. An. 2, 4, 5; οἵτινες ὑμῖν συμμαχοῠνταί τε καὶ τὴν ὁδὸν ἡγήσονται u. dgl. öfter; ἡγεῖτο μὲν Χειρίσοφος, ὠπισϑοφυλάκει δὲ Εενοφῶν, Cheiris. zog voran, führte die Vorhut, 4, 1, 15; auch πρὸς τὰ ἐπιτήδεια, = ἄγειν, 2, 3, 9; – ἡγ. εἰς φιλότητα, den ersten Schritt zur Freundschaft thun, Hes. O. 714; τὸ ἡγούμενον dem λῆγον entgeggstzt, S. Emp. pyrrh. 2, 111, wie adv. log. 2, 110 u. oft. – 21 als Anführer seiner Schaar voranziehen, sie anführen, befehligen, u. absol., Anführer, Befehlshaber sein; c. dat., νῆες, ᾗσιν Ἀχιλλεὺς ἐς Τροίην ἡγεῖτο, die Ach. nach Troja führte, Il. 16, 169, Ἴλιον εἰς ἐρατεινὴν ἡγεόμην 5, 211; ἐκ Δουλιχίου ἡγεῖτο μνηστῆρσι Od. 16, 397; 24, 469; πόλει Eur. bei Ath. X, 413 e; Κλέαρχος τοῖς ἄλλοις ἡγεῖτο, οἱ δὲ εἵποντο, er ging den Uebrigen voran, Xen. An. 2, 2, 8; Εενοφῶν ἡγεῖτο τοῖς ὁπλίταις, befehligte sie, 5, 2, 6; οἱ σοφοὶ ταῖς πόλεσιν Plat. Men. 99 b, – c. gen., wobei der Begriff des Gebieteus mehr hervortritt, ἡγήσατ' ἀγακλειτῶν ἐπικούρων Il. 12, 101; λαῶν 15, 311 u. öfter; λεῶν, ὧν ὅδ' ἡγεῖτο Soph. Ai. 1080; πόλις γάρ ἐστι πᾶσα τῶν ηγουμένων Phil. 386, der Anführer, der Regierenden, wie es auch Aesch. Ag. 1336 absolut braucht; Andere in Prosa, Xen. An. 3, 1, 25; παντὸς τῶν Ἑλλήνων στρατοῠ Her. 7, 161; Πέρσαι – τῆς Ἀσίας Plat. Menex. 239 d; Κλέαρχον τοῦ δεξιοῦ κέρως ἡγεῖσϑαι Xen. An. 1, 7, 1; τῆς πόλεως Mem. 1, 7, 5 u. Sp.; bes. die Hegemonie unter den griechischen Staaten haben, Plut. Them. 7 Aristid. 24. – Auch τινί τινος, z. B. ἀοιδὸς ἡμῖν ἡγείσϑω φιλοπαίγμονος ὀρχηϑμ οῖο, er soll mit seinem Spiele zum Tanze anführen, uns zum Tanze vorspielen, Od. 23, 134; πολλοῖσι δ' ἅγημαι σοφίας ἑτέροις Pind. P. 4, 248, vgl. Mosch. 2, 121. ἀνϑρώποις ἡγούμενοι ᾠδῆς Plat. Alc. I 125, c; allgemeiner, in Etwas vorangehen, leiten, anordnen, auch hervorrufen, auctorem esse, ἁγεῖτο παντοίων νόμων Pind. N. 5, 25; ἀλήϑεια πάντων μὲν ἀγαϑῶν ϑεοῖς ἡγεῖται, πάντων δὲ ἀνϑρώποις Plat. Legg. V, 730 c; φρόνησις μόνον ἡγεῖται τοῦ ὀρϑῶς πράττειν Men. 97 c; ἂν ὀρϑῶς ἡμῖν ἡγῶνται τῶν πραγμάτων ibd. a; ἐπιστήμη ἦν ἡγουμένη καὶ κατορϑοῦσα τὴν πρᾶξιν Euthyd. 281 a; ἐν τῇ τέχνῃ Sosip. Ath. IX, 378 f; vgl. Plat. Charm. 172 a. – Einen acc. der allgemeinen Beziehung vrbdí damit Soph. ὁρῶ βροτοῖς τὴν γλῶσσαν οὐχὶ τἄργα πάνϑ' ἡγουμένην, in allen Dingen, Phil. 99; vgl. ὁ ϑεὸς τὰς τύχας ἡγούμενος Eur. Suppl. 225. – 31 wie duco, meinen, glauben, u. mit doppeltem acc. Einen dafür halten, ζῶντα γάρ νιν κρείσσον' ἡγήσω πατρός Aesch. Ch. 892; αὐϑαδίαν εὐβουλίας ἀμείνονα Prom. 1037; οὐκ αἰσχρὸν ἡγεῖ τὰ ψευδῆ λέγειν Soph. Phil. 108, öfter, wie Eur.; τὴν μεγίστην δαίμονα ἥγηνται εἶναι Her. 2, 40, öfter; so oft im perf., das sonst selten, z. B. Eur. Phoen. 553 (bei Dem. 43, 66 in einem Orac. ist ἁγημένα passivisch gebraucht); φίλον γάρ σε ἡγοῦμαι Plat. Gorg. 473 a; bei Folgdn sehr gewöhnlich; ϑεοὺς ἡγεῖσϑαι, glauben, daß Götter sind, Götter glauben, Eur. Hec. 800; Bacch. 1325; Ar. Equ. 32; τούτους μόνους ϑεοὺς ἡγεῖσϑαι Plat. Crat. 397 c; εἴπερ δαίμονας ἡγοῠμαι Apol. 27 d; Sp.; vollständig sagt Her. 3, 8 Διόνυσον δὲ ϑεὸν μοῦνον καὶ τὴν Οὐρανίην ἡγεῦνται εἶναι. – Man bemerke noch περὶ πολλοῠ ἥγημαι, ich halte es hoch, Her. 2, 115; περὶ πλείονος, Isocr. 19, 10; κόσμον καὶ σιγὴν περὶ πλείστου ἡγεῖσϑε, ihr achtet Ordnung am höchsten, Thuc. 2, 89.
См. также в других словарях:
быти — (>50000), ѤСМЬ, ѤСТЬ (в соч. с отрицанием не НѢСМЬ, НѢСТЬ); 3 л. мн. ч. СОУТЬ; 3 л. ед. ч. имперфекта БѦШЕ; 3 л. ед. ч. аориста БЫ и БѢ гл. I. Как самостоятельный гл. 1.Существовать; иметься: дъва разбо˫а ѥсте. ѥдинъ иже съвлачить съ оубогааго … Словарь древнерусского языка (XI-XIV вв.)
Nicene Creed — Icon depicting Emperor Constantine (center) and the Fathers of the First Council of Nicaea of 325 as holding the Niceno–Constantinopolitan Creed of 381 The Nicene Creed (Latin: Symbolum Nicaenum) is the creed or profession of faith (Greek:… … Wikipedia
нѣсмь — НѢСМЬ, НѢСИ, НѢ(СТЬ) и т. д. (нѣсмь2000) гл. 1. Формы наст. врем. гл. быти с отрицанием. Не быть, не находиться: мы... ѹже нѣсмы подъ закономъ. но подъ блг(д)тию. КР 1284, 212в; что ищете живаго съ мр҃твми: нѣ(с) сдѣ КТур XII сп. XIV, 13; || не… … Словарь древнерусского языка (XI-XIV вв.)
нѣси — НѢСМЬ, НѢСИ, НѢ(СТЬ) и т. д. (нѣси2000) гл. 1. Формы наст. врем. гл. быти с отрицанием. Не быть, не находиться: мы... ѹже нѣсмы подъ закономъ. но подъ блг(д)тию. КР 1284, 212в; что ищете живаго съ мр҃твми: нѣ(с) сдѣ КТур XII сп. XIV, 13; || не… … Словарь древнерусского языка (XI-XIV вв.)
нѣ(сть) — НѢСМЬ, НѢСИ, НѢ(СТЬ) и т. д. (нѣ(сть)2000) гл. 1. Формы наст. врем. гл. быти с отрицанием. Не быть, не находиться: мы... ѹже нѣсмы подъ закономъ. но подъ блг(д)тию. КР 1284, 212в; что ищете живаго съ мр҃твми: нѣ(с) сдѣ КТур XII сп. XIV, 13; || не … Словарь древнерусского языка (XI-XIV вв.)
Comparison of Nicene Creeds of 325 and 381 — The Nicene Creed was originally composed at the First Council of Nicaea in 325, and subsequently revised at the Second Ecumenical Council (the First Council of Constantinople) in 381. The following table displays side by side both forms of this… … Wikipedia
Source-language versions of the Nicene Creed — The Nicene Creed, first composed in 325 and revised in 381, is a creed that summarises the orthodox faith of the Christian Church. It was written in Greek, and this remains the definitive source version for all churches that recognise it. Some… … Wikipedia
Großes Glaubensbekenntnis — Das Nicäno Konstantinopolitanum ist eines der wichtigsten Glaubensbekenntnisse des Christentums, das oft in der Liturgie Verwendung findet, wo es (nicht korrekt) als Nicänisches Glaubensbekenntnis (lateinisch fides Nicaena) bezeichnet wird. Die… … Deutsch Wikipedia
Nicaeanisch-Konstantinopolitanisches Glaubensbekenntnis — Das Nicäno Konstantinopolitanum ist eines der wichtigsten Glaubensbekenntnisse des Christentums, das oft in der Liturgie Verwendung findet, wo es (nicht korrekt) als Nicänisches Glaubensbekenntnis (lateinisch fides Nicaena) bezeichnet wird. Die… … Deutsch Wikipedia
Nicäno-Konstantinopolitanum — Das Nicäno Konstantinopolitanum (auch Nicaeno Konstantinopolitanum oder Nizäno Konstantinopolitanum) ist das wichtigste Christliche Glaubensbekenntnis, das oft in der Form des Credos in der Liturgie Verwendung findet. Dort wird es oft (nicht… … Deutsch Wikipedia
Nicänum — Das Nicäno Konstantinopolitanum ist eines der wichtigsten Glaubensbekenntnisse des Christentums, das oft in der Liturgie Verwendung findet, wo es (nicht korrekt) als Nicänisches Glaubensbekenntnis (lateinisch fides Nicaena) bezeichnet wird. Die… … Deutsch Wikipedia