Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

strengthened

  • 1 suus

        suus (suae, monosyl., T.; gen plur. suūm, T.), pron poss. 3d pers.    [cf. sui, ἕοσ].    I. In gen.    A. With reflex reference, of oneself, belonging to oneself, his own, her own, his, her, its, their.—Referring to a subst. expressed or understood, in any gender or case: Caesar copias suas divisit, his, Cs.: in suā sententiā perseverat, Cs.: anteposuit suam salutem meae: suos parentes reperire, T.: omne animal et se ipsum et omnīs partīs suas diligit, its: (legiones) si consulem suum reliquerunt, their: naves cum suis oneribus, with their several cargoes, L.: suae causae confidere: hunc sui cives e civitate eiecerunt, was exiled by his fellow-citizens: ipsum suo nomine diligere, for his own sake: suis flammis delete Fidenas, i. e. the flames kindled by the Fidenates, L.: (Siculis ereptae sunt) suae leges: Scipio suas res Syracusanis restituit, L.: inimicissimus suus: Clodius, suus atque illius familiaris, Cs.: diffidens rebus suis: Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc., Cs.: doloris sui de me declarandi potestas.—Rarely with a subj clause as antecedent: secutum suā sponte est, ut, etc., of course, L.—Without a grammatical antecedent, one's, one's own: si quidem est atrocius, patriae parentem quam suum occidere: in suā civitate vivere: levius est sua decreta tollere quam aliorum, L.—Referring to an antecedent determined by the context, and conceived as authority for the statement, or as entertaining the thought, his, her, its, their: (Clodius) Caesaris potentiam suam esse dicebat: hostes viderunt... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire, Cs.: ne ea quae rei p. causā egerit (Pompeius) in suam (i. e. Caesaris) contumeliam vertat, Cs.: mulieres viros orantes, ne parricidio macularent partūs suos (i. e. mulierum), L.—    B. Without reflex reference, his, her, its, their.—To avoid ambiguity: petunt rationes illius (Catilinae), ut orbetur auxilio res p., ut minuatur contra suum furorem imperatorum copia (for eius, which might be referred to res p.).—For emphasis, instead of eius, own, peculiar: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratūs sui fecerant, their own magistrates.—Rarely for eius without emphasis (poet. or late): Cimon incidit in eandem invidiam quam pater suus, N.: Ipse sub Esquiliis, ubi erat sua regia Concidit, O.    II. Esp.    A. Plur m. as subst., of intimates or partisans, one's people, their own friends: Cupio abducere ut reddam suis, to her family, T.: mulier praecepit suis, omnia Caelio pollicerentur, her slaves: vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset, to his posterity: naviculam conscendit cum paucis suis, a few of his followers, Cs.: inprimis inter suos nobilis, his associates: subsidio suorum proelium restituere, comrades, L.: bestias ad opem suis ferendam avertas, their young, L.— Sing f., a sweetheart, mistress: illam suam suas res sibi habere iussit.—Sing. and plur n., one's own things, one's property: ad suum pervenire: sui nihil deperdere, Cs.: meum mihi placebat, illi suum, his own work: expendere quid quisque habeat sui, what peculiarities: tibi omnia sua tradere, all he had: se suaque transvehere, their baggage, L.: Aliena melius diiudicare Quam sua, their own business, T.—    B. Predicative uses, under one's own control, self-possessed, composed: semper esse in disputando suus: Vix sua, vix sanae compos Mentis, O.—In gen., under one's control, his property, his own: causam dicere aurum quā re sit suum, T.: qui suam rem nullam habent, nothing of their own: ut (Caesar) magnam partem Italiae suam fecerit, has made subject, Cs.: exercitum senatūs populique R. esse, non suum: ne quis quem civitatis mutandae causā suum faceret, made any one his slave, L.: eduxit mater pro suā, as her own, T.: arbitrantur Suam Thaidem esse, devoted to them, T.: Vota suos habuere deos, had the gods on their side, O.—    C. In phrases, suā sponte, of one's own accord, voluntarily, by oneself, spontaneously, without aid, unprompted: bellum suā sponte suscipere: omne honestum suā sponte expetendum, for its own sake ; see (spons).—Suus locus, one's own ground: restitit suo loco Romana acies, in its own lines, L.: aciem instruxit suis locis, Cs.—    D. Praegn., characteristic, peculiar voluptatem suis se finibus tenere iubeamus, within the limits assigned to it.—Intrinsic, original. (Platoni) duo placet esse motūs, unum suum, alterum externum, etc.— Private: in suis rebus luxuriosus militibus agros ex suis possessionibus pollicetur, i. e. his private property, Cs.— Just, due, appropriate: imperatori exercituique honos suus redditus, due to them, L.: is mensibus suis dimisit legionem, i. e. in which each soldier's term ended, L.: suo iure, by his own right: lacrimae sua verba sequuntur, i. e. appropriate (to tears), O.— Own, peculiar, exclusive, special: mentio inlata est, rem suo proprio magistratu egere, i. e. a special officer, L.: ni suo proprio eum proelio equites exceptum tenuissent, i. e. in which they alone fought, L.: quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua: equitem suo alienoque Marte pugnare, i. e. both as cavalry and as infantry, L.: Miraturque (arbos) novas frondes et non sua poma (of engrafted fruit), V.— Own, devoted, friendly, dear: habere suos consules, after his own heart: conlegit ipse se contra suum Clodium, his dear Clodius.—Own, chosen by himself, favorable, advantageous: suo loco pugnam facere, S.: suis locis bellum in hiemem ducere, Cs.: numquam nostris locis laboravimus, L.: suam occasionem hosti dare, L.: aestuque suo Locros traiecit, a favorable tide, L.: Ventis ire non suis, H.— Proper, right, regular, normal: si suum numerum naves haberent, their regular complement: numerum non habet illa (ratis) suum, its full number, O.: cum suo iusto equitatu, L.: cessit e vitā suo magis quam suorum civium tempore, the right time for himself: sua tempora exspectare, L.— Own, independent: ut suae leges, sui magistratūs Capuae essent, L.: in suā potestate sunt, suo iure utuntur.—    E. In particular connections, strengthened by ipse (agreeing with the antecedent): valet ipsum (ingenium eius) suis viribus, by its own strength: legio Martia non ipsa suis decretis hostem iudicavit Antonium? by its own resolutions: suāmet ipsae fraude omnes interierunt, L.: alios sua ipsos invidia interemit, L. —Distributively, with quisque, each... his own, severally... their own: suum quisque noscat ingenium, let every man understand his own mind: celeriter ad suos quisque ordines rediit, Cs.: ut omnes in suis quisque centuriis primā luce adessent, each in his own centuria, L.: sua cuiusque animantis natura est: ne suus cuique domi hostis esset, L.: trahit sua quemque voluptas, V.: in tribuendo suum cuique: clarissimorum suae cuiusque gentis virorum mors, L.: hospitibus quisque suis scribebant, L.—With quisque in the same case (by attraction): in sensibus sui cuiusque generis iudicium (i. e. suum cuiusque generis iudicium): equites suae cuique parti post principia conlocat (i. e. equites suos cuique parti), L.: pecunia, quae suo quoque anno penderetur (i. e. suo quaeque anno), each instalment in the year when due, L.—With uterque, distributively (of two subjects): suas uterque legiones reducit in castra, Cs.: cum sui utrosque adhortarentur, L.—Strengthened by sibi, own (colloq.): Suo sibi gladio hunc iugulo, his own sword, T.; cf. idem lege sibi suā curationem petet, for himself.—Strengthened by unius: ut sua unius in his gratia esset, that the credit of it should belong to him alone, L.: qui de suā unius sententiā omnia gerat, L.—With a pron, of his, of hers, of theirs: postulat ut ad hanc suam praedam adiutores vos profiteamini, to this booty of his: cum illo suo pari: nullo suo merito, from no fault of theirs, L.—With an adj. (suus usu. emphatic, preceding the adj.): suis amplissimis fortunis: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit, Cs.: propter summam suam humanitatem: in illo ardenti tribunatu suo.—For the gen obj. (rare): neque cuiquam mortalium iniuriae suae parvae videntur (i. e. sibi inlatae), S.: te a cognitione suā reppulerunt (i. e. a se cognoscendo).— Abl sing. fem., with refert or interest, for gen. of the pers. pron: neminem esse qui quo modo se habeat nihil suā censeat interesse; see intersum, rēfert.—Strengthened by the suffix - pte (affixed to suā or suo; never with ipse): ferri suopte pondere: locus suāpte naturā infestus, L. —Strengthened by the suffix - met (affixed to sua, sui, suo, suā, suos and suis; usu. followed by ipse): suomet ipsi more, S.: intra suamet ipsum moenia, L.: suosmet ipsi cives, L.
    * * *
    I
    sua, suum ADJ
    his/one's (own), her (own), hers, its (own); (pl.) their (own), theirs
    II
    his men (pl.), his friends

    Latin-English dictionary > suus

  • 2 ab

    ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

    AF VOBEIS,

    Inscr. Orell. 3114;

    AF MVRO,

    ib. 6601;

    AF CAPVA,

    ib. 3308;

    AF SOLO,

    ib. 589;

    AF LYCO,

    ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

    abs chorago,

    Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

    abs quivis,

    Ter. Ad. 2, 3, 1:

    abs terra,

    Cato, R. R. 51;

    and in compounds: aps-cessero,

    Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

    and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

    id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).
    I.
    In space, and,
    II.
    Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.
    I.
    Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

    Caesar maturat ab urbe proficisci,

    Caes. B. G. 1, 7:

    fuga ab urbe turpissima,

    Cic. Att. 7, 21:

    ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

    Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

    illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

    all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:

    venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

    Plin. 2, 47, 48, § 128.
    b.
    Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

    oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

    Cic. Verr. 2, 4, 33:

    quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

    Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

    ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

    Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

    protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

    id. ib. 1, 25, 2:

    profecti a domo,

    Liv. 40, 33, 2;

    of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

    Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

    classe qua advecti ab domo fuerant,

    Liv. 8, 22, 6;

    of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

    Liv. 21, 9, 3; cf.:

    legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

    id. 24, 40, 2.
    c.
    Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

    Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

    libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

    Cic. Fl. 20, 47:

    Nigidium a Domitio Capuam venisse,

    id. Att. 7, 24:

    cum a vobis discessero,

    id. Sen. 22:

    multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

    Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

    so a fratre,

    id. Phorm. 5, 1, 5:

    a Pontio,

    Cic. Att. 5, 3 fin.:

    ab ea,

    Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.
    B.
    Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.
    1.
    Of separation:

    ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

    Cic. Fam. 2, 1, 2:

    abesse a domo paulisper maluit,

    id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

    tum Brutus ab Roma aberat,

    Sall. C. 40, 5:

    absint lacerti ab stabulis,

    Verg. G. 4, 14.—
    2.
    Of distance:

    quot milia fundus suus abesset ab urbe,

    Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

    nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

    id. Att. 5, 16 fin.; and:

    hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

    Caes. B. G. 1, 43, 1:

    terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

    Cic. N. D. 2, 66, 164:

    non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

    Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

    cum domus patris a foro longe abesset,

    Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

    qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

    Caes. B. C. 3, 49, 5:

    quae procul erant a conspectu imperii,

    Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

    procul a castris hostes in collibus constiterunt,

    Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

    tu procul a patria Alpinas nives vides,

    Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

    v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

    Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

    tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

    id. Pis. 11, 26; and:

    tam prope ab domo detineri,

    id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

    onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

    eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

    duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

    id. 37, 38, 5). —
    3.
    To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

    picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

    Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

    pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

    on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

    non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

    at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

    erat a septentrionibus collis,

    on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).
    II.
    Fig.
    A.
    In time.
    1.
    From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

    Exul ab octava Marius bibit,

    Juv. 1,40:

    mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

    immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

    Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    ab hac contione legati missi sunt,

    immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

    ab eo magistratu,

    after this office, Sall. J. 63, 5:

    a summa spe novissima exspectabat,

    after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

    ut primum a tuo digressu Romam veni,

    Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

    confestim a proelio expugnatis hostium castris,

    Liv. 30, 36, 1:

    statim a funere,

    Suet. Caes. 85;

    and followed by statim: ab itinere statim,

    id. ib. 60:

    protinus ab adoptione,

    Vell. 2, 104, 3:

    Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

    soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

    Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

    i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

    secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

    i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.
    2.
    With reference to a subsequent period. From, since, after:

    ab hora tertia bibebatur,

    from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

    infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

    since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

    vixit ab omni aeternitate,

    from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

    cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

    Nep. Att. 5, 3:

    in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

    after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

    centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

    since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

    cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

    id. Sen. 6, 19; and:

    ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

    since, Sall. C. 47, 2:

    diebus triginta, a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

    quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

    since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

    jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

    from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:

    ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

    Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

    cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

    Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

    a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

    Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

    pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

    from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.
    b.
    Particularly with nouns denoting a time of life:

    qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

    from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

    mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

    Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

    a pueritia,

    Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

    jam inde ab adulescentia,

    Ter. Ad. 1, 1, 16:

    ab adulescentia,

    Cic. Rep. 2, 1:

    jam a prima adulescentia,

    id. Fam. 1, 9, 23:

    ab ineunte adulescentia,

    id. ib. 13, 21, 1; cf.

    followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 20:

    a primis temporibus aetatis,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    a teneris unguiculis,

    from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

    usque a toga pura,

    id. Att. 7, 8, 5:

    jam inde ab incunabulis,

    Liv. 4, 36, 5:

    a prima lanugine,

    Suet. Oth. 12:

    viridi ab aevo,

    Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

    rarely of animals: ab infantia,

    Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

    qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

    Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

    a pausillo puero,

    id. Stich. 1, 3, 21:

    a puero,

    Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

    a pueris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

    ab adulescente,

    id. Quint. 3, 12:

    ab infante,

    Col. 1, 8, 2:

    a parva virgine,

    Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

    a parvis,

    Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

    a parvulo,

    Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

    ab parvulis,

    Caes. B. G. 6, 21, 3:

    ab tenero,

    Col. 5, 6, 20;

    and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

    Varr. R. R. 2, 1, 13.
    B.
    In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.
    1.
    In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    suspitionem et culpam ut ab se segregent,

    Plaut. Trin. 1, 2, 42:

    qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

    Cic. Tusc. 1, 9, 18:

    hic ab artificio suo non recessit,

    id. ib. 1, 10, 20 al.:

    quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

    Plaut. Trin. 1, 2, 180:

    condicionem quam ab te peto,

    id. ib. 2, 4, 87; cf.:

    mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 15, 34:

    si quid ab illo acceperis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 90:

    quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

    Cic. Tusc. 1, 12, 26:

    ab defensione desistere,

    Caes. B. C. 2, 12, 4:

    ne quod tempus ab opere intermitteretur,

    id. B. G. 7, 24, 2:

    ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

    Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

    qui quartus ab Arcesila fuit,

    the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

    tu nunc eris alter ab illo,

    next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

    Aiax, heros ab Achille secundus,

    next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

    quid hoc ab illo differt,

    from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

    hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

    id. Off. 2, 4, 15; and:

    discrepare ab aequitate sapientiam,

    id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

    quae non aliena esse ducerem a dignitate,

    Cic. Fam. 4, 7:

    alieno a te animo fuit,

    id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

    subdole ab re consulit,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

    haut est ab re aucupis,

    Plaut. As. 1, 3, 71:

    non ab re esse Quinctii visum est,

    Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).
    2.
    In partic.
    a.
    To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

    a patre deductus ad Scaevolam,

    Cic. Lael. 1, 1:

    ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

    id. ib. 1, 3:

    disputata ab eo,

    id. ib. 1, 4 al.:

    illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

    id. de Or. 3, 51, 197:

    ita generati a natura sumus,

    id. Off. 1, 29, 103; cf.:

    pars mundi damnata a rerum natura,

    Plin. 4, 12, 26, § 88:

    niagna adhibita cura est a providentia deorum,

    Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

    quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

    is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

    salvebis a meo Cicerone,

    i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

    a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

    i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

    ne vir ab hoste cadat,

    Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

    levior est plaga ab amico quam a debitore,

    Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

    a bestiis ictus, morsus, impetus,

    id. Off. 2, 6, 19:

    si calor est a sole,

    id. N. D. 2, 52:

    ex iis a te verbis (for a te scriptis),

    id. Att. 16, 7, 5:

    metu poenae a Romanis,

    Liv. 32, 23, 9:

    bellum ingens a Volscis et Aequis,

    id. 3, 22, 2:

    ad exsolvendam fldem a consule,

    id. 27, 5, 6.—With an adj.:

    lassus ab equo indomito,

    Hor. S. 2, 2, 10:

    Murus ab ingenic notior ille tuo,

    Prop. 5, 1, 126:

    tempus a nostris triste malis,

    time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

    vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

    by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

    ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

    Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

    si postulatur a populo,

    if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

    deseror conjuge,

    Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

    and in prose,

    Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:

    ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

    Cic. Fin. 2, 24, 78:

    (urna) ab se cantat quoja sit,

    Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.
    b.
    With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

    pastores a Pergamide,

    Varr. R. R. 2, 2, 1:

    Turnus ab Aricia,

    Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

    obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

    Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.
    c.
    In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

    (sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

    id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)
    d.
    With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

    da, puere, ab summo,

    Plaut. As. 5, 2, 41; so,

    da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

    Cic. Leg. 1, 7, 21:

    coepere a fame mala,

    Liv. 4, 12, 7:

    cornicem a cauda de ovo exire,

    tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

    a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18 al.
    e.
    With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

    a foliis et stercore purgato,

    Cato, R. R. 65 (66), 1:

    tantumne ab re tuast oti tibi?

    Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

    Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

    Liv. 21, 11, 5:

    expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

    id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

    ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

    Sall. C. 32:

    ut neque sustinere se a lapsu possent,

    Liv. 21, 35, 12:

    ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

    Cic. Sest. 64, 133.
    f.
    With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

    el metul a Chryside,

    Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

    ab Hannibale metuens,

    Liv. 23, 36; and:

    metus a praetore,

    id. 23, 15, 7;

    v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

    Cic. Sull. 20, 59:

    postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

    you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.
    g.
    With verbs of fastening and holding:

    funiculus a puppi religatus,

    Cic. Inv. 2, 51, 154:

    cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

    Q. Cic. Pet. Cons. 3.
    h.
    Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:

    a ferro sanguis humanus se ulciscitur,

    Plin. 34, 14, 41 fin.
    i.
    Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):

    id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,

    Caes. B. G. 1, 22.
    j.
    Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

    doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

    Plaut. Cist. 1, 1, 62:

    a morbo valui, ab animo aeger fui,

    id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

    a frigore et aestu ne quid laborent,

    Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

    a frigore laborantibus,

    Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

    laborare ab re frumentaria,

    Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.
    k.
    Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

    ab ingenio improbus,

    Plaut. Truc. 4, 3, 59:

    a me pudica'st,

    id. Curc. 1, 1, 51:

    orba ab optimatibus contio,

    Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

    locus copiosus a frumento,

    Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

    sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

    id. ib. 7, 15 fin.:

    ille Graecus ab omni laude felicior,

    id. Brut. 16, 63:

    ab una parte haud satis prosperuin,

    Liv. 1, 32, 2 al.;

    so often in poets ab arte=arte,

    artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.
    l.
    In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

    linguam ab irrisu exserentem,

    thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

    ab honore,

    id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.
    m.
    Especially in the poets instead of the gen.:

    ab illo injuria,

    Ter. And. 1, 1, 129:

    fulgor ab auro,

    Lucr. 2, 5:

    dulces a fontibus undae,

    Verg. G. 2, 243.
    n.
    In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

    scuto ab novissimis uni militi detracto,

    Caes. B. G. 2, 25, 1:

    nonnuill ab novissimis,

    id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).
    o.
    In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

    qui sunt ab ea disciplina,

    Cic. Tusc. 2, 3, 7:

    ab eo qui sunt,

    id. Fin. 4, 3, 7:

    nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

    id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).
    p.
    To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

    in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

    one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

    a manu servus,

    a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).
    q.
    The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

    a peregre,

    Vitr. 5, 7 (6), 8:

    a foris,

    Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

    ab intus,

    ib. ib. 7, 15:

    ab invicem,

    App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

    a longe,

    Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

    a modo,

    ib. ib. 23, 39;

    Hier. Vit. Hilar.: a nune,

    Vulg. Luc. 1, 48:

    a sursum,

    ib. Marc. 15, 38.
    a.
    Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

    Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

    Cic. Pis. 37, 91:

    a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

    id. Sen. 6:

    a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

    id. Rep. 1, 36, 56:

    res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

    id. Fam. 4, 13, 5.—
    b.
    Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—
    c.
    It is in various ways separated from the word which it governs:

    a vitae periculo,

    Cic. Brut. 91, 313:

    a nullius umquam me tempore aut commodo,

    id. Arch. 6, 12:

    a minus bono,

    Sall. C. 2, 6:

    a satis miti principio,

    Liv. 1, 6, 4:

    damnis dives ab ipsa suis,

    Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—
    d.
    The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

    aque Chao,

    Verg. G. 4, 347:

    aque mero,

    Ov. M. 3, 631:

    aque viro,

    id. H. 6, 156:

    aque suis,

    id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

    a meque,

    Cic. Fam. 2, 16, 1:

    abs teque,

    id. Att. 3, 15, 4:

    a teque,

    id. ib. 8, 11, §

    7: a primaque adulescentia,

    id. Brut. 91, 315 al. —
    e.
    A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.
    III.
    In composition ab,
    1.
    Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—
    2.
    It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.)

    Lewis & Short latin dictionary > ab

  • 3 semol

    sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
    I.
    Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
    1.
    After a plural subject:

    hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,

    Plaut. Rud. prol. 72:

    multa concurrunt simul,

    Ter. And. 3, 2, 31:

    (duo homines) simul cenare voluerunt,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    tres simul soles effulserunt,

    Liv. 41, 21 fin.:

    tria simul agmina populabantur Indos,

    Curt. 9, 10, 7:

    duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,

    Quint. 11, 1, 69:

    Othonem multa simul exstimulabant,

    Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:

    multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,

    Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:

    quare si simul (i. e. nos agere) placebit,

    Cic. Fam. 5, 19, 2.—
    2.
    With a plur. object:

    (Alcumena) uno partu duos peperit semul,

    Plaut. Am. 5, 2, 8:

    duas res simul nunc agere decretum'st mihi,

    Plaut. Merc. prol. 1:

    si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    ambo cum simul conspicimus,

    Liv. 40, 46 init.:

    simul omnibus portis erupit,

    id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:

    tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,

    Liv. 6, 4, 6:

    totam simul causam ponit ante oculos,

    Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:

    igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,

    Sall. J. 101, 1.—
    3.
    Referring [p. 1703] to plural attributes:

    omnium simul rerum... discrimine proposito,

    Liv. 6, 35, 6:

    multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,

    id. 43, 6, 1.—
    4.
    Referring to an attributive participle understood:

    multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),

    Liv. 44, 45:

    trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),

    id. 6, 4, 1:

    inter duo simul bella,

    id. 7, 27, 7:

    tot simul malis victi,

    Curt. 4, 4, 12.
    II.
    Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:

    novi (illum) cum Calcha semul,

    Plaut. Men. 5, 2, 48:

    jube in urbem veniat jam tecum semul,

    id. Most. 4, 2, 26:

    qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?

    id. Am. 2, 2, 122:

    me misisti ad portum cum luci semul,

    id. Stich. 2, 2, 40:

    quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,

    Ter. And. 3, 3, 7:

    simul consilium cum re amisti?

    id. Eun. 2, 2, 10:

    Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,

    Cic. Or. 2, 38, 100:

    Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,

    id. Brut. 64, 230:

    cum corporibus simul animos interire,

    id. Lael. 4, 13:

    vobiscum simul considerantis,

    id. Rep. 1, 46, 70:

    testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,

    id. Mil. 18, 48:

    simul cum lege Aelia magistratum iniit,

    id. Att. 1, 16, 13:

    simul cum lumine pandit,

    id. Arat. 704 (452):

    simul cum moribus immutatur fortuna,

    Sall. C. 2, 5:

    cum anima simul,

    id. ib. 33, 4:

    simul cum occasu solis,

    id. J. 91, 2:

    simul cum dono designavit templi finis,

    Liv. 1, 10, 5:

    si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,

    id. 8, 31, 7:

    ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,

    id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:

    quippe omnes semul didicimus tecum una,

    Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:

    qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,

    Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:

    in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?

    Plaut. Ps. 4, 7, 86:

    cum simul P. Rutilius venisset,

    Cic. Rep. 1, 11, 17:

    hos qui simul erant missi, fallere,

    id. Rosc. Am. 38, 110:

    prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,

    Liv. 5, 13, 13:

    extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),

    Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):

    simul his,

    Hor. S. 1, 10, 86:

    quippe simul nobis habitat,

    Ov. Tr. 5, 10, 29:

    his simul,

    Sil. 3, 268:

    Magnetibus simul transmissi,

    Tac. A. 4, 55:

    quindecimviri septemviris simul,

    id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
    III.
    Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:

    juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,

    Plaut. Men. 4, 2, 17:

    quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),

    id. Pers. 2, 1, 3:

    quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,

    id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:

    ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,

    id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:

    domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),

    Plaut. Men. 4, 2, 104.
    IV.
    Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
    1.
    Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
    a.
    Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):

    semul flere sorbereque haud facile est,

    Plaut. Most. 3, 2, 104:

    Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,

    Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:

    dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,

    Liv. 40, 16 init.:

    quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,

    id. 6, 27, 9:

    Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,

    id. 41, 6 fin.:

    Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,

    id. 8, 19, 11:

    simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,

    id. 10, 40, 1:

    eximio simul honoribus atque virtutibus,

    id. 6, 11, 3:

    obruit animum simul luctus metusque,

    id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:

    simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,

    Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;

    or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,

    Plaut. Most. 1, 2, 60.—
    b.
    Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):

    nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,

    Plaut. Men. 5, 9, 40:

    faxo et operam et vinum perdiderit simul,

    id. Aul. 3, 6, 42:

    ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,

    Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
    c.
    Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):

    convenit regnum simul atque locos ut haberet,

    Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:

    oculis simul ac mente turbatum,

    Liv. 7, 26, 5:

    quod ubi auditum simul visumque est,

    id. 8, 39, 7:

    pulvere simul ac sudore perfusum,

    Curt. 3, 5, 2:

    terrestri simul navalique clade,

    id. 4, 3, 14:

    vota nuncupabantur simul et solvebantur,

    Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    qui ima simul ac summa foveret aequaliter,

    Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:

    populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,

    Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
    d.
    Placed before the last term.
    (α).
    Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:

    Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,

    Sall. J. 97, 1:

    Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,

    id. ib. 73, 2:

    Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,

    id. ib. 84, 5:

    milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,

    id. ib. 92, 2:

    Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,

    Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
    (β).
    Simulque (rare):

    ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,

    Curt. 8, 10, 25.—
    (γ).
    Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):

    Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,

    Plaut. Stich. 3, 1, 3:

    Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,

    Cic. Arat. 270 (36):

    inter solis iter, simul inter flamina venti,

    id. ib. 342 (101):

    ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,

    Tac. H. 2, 83. —
    e.
    Inserted in the last term ( poet.):

    memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,

    Hor. C. 1, 36, 9;

    interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,

    id. S. 1, 5, 32.—
    2.
    Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
    a.
    Et simul or simulque:

    contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,

    Plaut. Stich. 2, 1, 34:

    eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,

    i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:

    quod... et simul quia,

    Lucr. 5, 1181:

    ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,

    id. 5, 1213:

    sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,

    Cic. Phil. 1, 11, 28:

    ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,

    id. Fam. 7, 8, 1:

    emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,

    id. Arat. 713 (460):

    postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,

    Sall. J. 52, 6:

    equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,

    Liv. 3, 62, 8:

    tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,

    id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
    b.
    Simul with autem or enim, introducing the second sentence:

    salve! simul autem vale!

    Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;

    simul enim augebimus diligentiam,

    Cic. Marc. 7, 22.—
    c.
    Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:

    simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,

    Cic. Phil. 10, 2, 5:

    illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,

    id. Tusc. 4, 28, 60:

    simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,

    Sall. J. 91, 1:

    nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,

    Liv. 32, 18, 3:

    simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
    3.
    Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:

    Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 2:

    tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,

    Cic. Fam. 13, 6, 2:

    quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,

    id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
    V.
    Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
    1.
    Simul alone:

    ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,

    Plaut. Am. 5, 1, 77:

    sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,

    id. Mil. 4, 4, 1:

    alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10:

    hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,

    Caes. B. G. 6, 23:

    Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,

    Liv. 7, 32, 3:

    tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,

    id. 5, 21, 3.—
    2.
    More freq. simul et (= etiam):

    quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,

    Ter. Heaut. 4, 5, 55:

    nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65:

    demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,

    id. Att. 1, 1, 4:

    legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,

    Liv. 41, 19 med.:

    ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,

    id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
    VI.
    Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;

    freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,

    Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;

    simul quia boni complures praesidium in eo putabant,

    Sall. C. 19, 2:

    cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,

    id. J. 4, 2:

    nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,

    Liv. 39, 47:

    a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,

    Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;

    2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,

    Sall. C. 16, 4:

    hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,

    id. J. 25, 5:

    ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,

    Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:

    equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,

    Curt. 4, 10, 11:

    Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,

    Tac. H. 1, 83 init.:

    committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
    VII.
    Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
    1.
    With independent clauses:

    simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,

    Liv. 3, 5, 2:

    accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,

    id. 21, 26, 7:

    ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,

    id. 9, 25, 8:

    simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,

    Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
    2.
    With dependent clauses:

    venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,

    Liv. 39, 46 fin.:

    Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,

    id. 44, 13 init.:

    consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,

    id. 44, 8, 1:

    simul questi... simul nuntiantes,

    id. 42, 46:

    plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,

    Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
    3.
    Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:

    Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,

    Caes. B. G. 4, 13:

    Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,

    Liv. 40, 21, 1. —
    4.
    Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:

    cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,

    Liv. 2, 10, 10:

    ad se simul legatos, simul milites missos,

    id. 42, 52 med.:

    et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,

    id. 5, 10, 3:

    increpando simul temeritatem, simul ignaviam,

    id. 2, 65, 4:

    tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,

    id. 21, 33, 5:

    inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,

    id. 41, 11:

    simul a mari, simul a terra ingredienti,

    id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
    VIII.
    Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,

    sĭmŭlac

    , sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
    1.
    Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:

    Demenaetum simul ac conspexero hodie,

    Plaut. As. 2, 4, 73:

    non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,

    id. Caecil. 16, 46:

    dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,

    id. Phil. 2, 35, 89:

    Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,

    Nep. Alcib. 1. 4:

    at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,

    Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):

    simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,

    Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
    2.
    Simul atque:

    L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,

    id. Mur. 10, 22:

    simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,

    id. Phil. 2, 37, 95:

    simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,

    id. Rep. 2, 26, 49:

    simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,

    id. Quint. 5, 18:

    qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,

    id. Verr. 2, 4, 21, § 47:

    simul atque de Caesaris adventu cognitum est,

    Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
    3.
    Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):

    simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,

    id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):

    simul ut, qui sint professi, videro, dicam,

    id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:

    nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,

    id. Arat. 596 (349).—
    4.
    Simul et:

    simul et quid erit certi, scribam ad te,

    Cic. Att. 2, 20, 2:

    ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,

    id. ib. 10, 4, 12:

    quam accepi simul et in Cumanum veni,

    id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,

    omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
    5.
    Simul ubi:

    quod simul ubi conspexit, equites emisit,

    Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
    6.
    Simul alone, = simul atque:

    simul herbae inceperint nasci,

    Cato, R. R. 48:

    hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,

    Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):

    simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,

    Caes. B. G. 4, 26 fin.:

    simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,

    Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:

    simul primum magistratio abiit, dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,

    id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

    Lewis & Short latin dictionary > semol

  • 4 semul

    sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
    I.
    Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
    1.
    After a plural subject:

    hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,

    Plaut. Rud. prol. 72:

    multa concurrunt simul,

    Ter. And. 3, 2, 31:

    (duo homines) simul cenare voluerunt,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    tres simul soles effulserunt,

    Liv. 41, 21 fin.:

    tria simul agmina populabantur Indos,

    Curt. 9, 10, 7:

    duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,

    Quint. 11, 1, 69:

    Othonem multa simul exstimulabant,

    Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:

    multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,

    Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:

    quare si simul (i. e. nos agere) placebit,

    Cic. Fam. 5, 19, 2.—
    2.
    With a plur. object:

    (Alcumena) uno partu duos peperit semul,

    Plaut. Am. 5, 2, 8:

    duas res simul nunc agere decretum'st mihi,

    Plaut. Merc. prol. 1:

    si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    ambo cum simul conspicimus,

    Liv. 40, 46 init.:

    simul omnibus portis erupit,

    id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:

    tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,

    Liv. 6, 4, 6:

    totam simul causam ponit ante oculos,

    Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:

    igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,

    Sall. J. 101, 1.—
    3.
    Referring [p. 1703] to plural attributes:

    omnium simul rerum... discrimine proposito,

    Liv. 6, 35, 6:

    multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,

    id. 43, 6, 1.—
    4.
    Referring to an attributive participle understood:

    multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),

    Liv. 44, 45:

    trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),

    id. 6, 4, 1:

    inter duo simul bella,

    id. 7, 27, 7:

    tot simul malis victi,

    Curt. 4, 4, 12.
    II.
    Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:

    novi (illum) cum Calcha semul,

    Plaut. Men. 5, 2, 48:

    jube in urbem veniat jam tecum semul,

    id. Most. 4, 2, 26:

    qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?

    id. Am. 2, 2, 122:

    me misisti ad portum cum luci semul,

    id. Stich. 2, 2, 40:

    quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,

    Ter. And. 3, 3, 7:

    simul consilium cum re amisti?

    id. Eun. 2, 2, 10:

    Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,

    Cic. Or. 2, 38, 100:

    Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,

    id. Brut. 64, 230:

    cum corporibus simul animos interire,

    id. Lael. 4, 13:

    vobiscum simul considerantis,

    id. Rep. 1, 46, 70:

    testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,

    id. Mil. 18, 48:

    simul cum lege Aelia magistratum iniit,

    id. Att. 1, 16, 13:

    simul cum lumine pandit,

    id. Arat. 704 (452):

    simul cum moribus immutatur fortuna,

    Sall. C. 2, 5:

    cum anima simul,

    id. ib. 33, 4:

    simul cum occasu solis,

    id. J. 91, 2:

    simul cum dono designavit templi finis,

    Liv. 1, 10, 5:

    si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,

    id. 8, 31, 7:

    ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,

    id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:

    quippe omnes semul didicimus tecum una,

    Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:

    qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,

    Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:

    in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?

    Plaut. Ps. 4, 7, 86:

    cum simul P. Rutilius venisset,

    Cic. Rep. 1, 11, 17:

    hos qui simul erant missi, fallere,

    id. Rosc. Am. 38, 110:

    prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,

    Liv. 5, 13, 13:

    extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),

    Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):

    simul his,

    Hor. S. 1, 10, 86:

    quippe simul nobis habitat,

    Ov. Tr. 5, 10, 29:

    his simul,

    Sil. 3, 268:

    Magnetibus simul transmissi,

    Tac. A. 4, 55:

    quindecimviri septemviris simul,

    id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
    III.
    Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:

    juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,

    Plaut. Men. 4, 2, 17:

    quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),

    id. Pers. 2, 1, 3:

    quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,

    id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:

    ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,

    id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:

    domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),

    Plaut. Men. 4, 2, 104.
    IV.
    Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
    1.
    Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
    a.
    Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):

    semul flere sorbereque haud facile est,

    Plaut. Most. 3, 2, 104:

    Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,

    Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:

    dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,

    Liv. 40, 16 init.:

    quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,

    id. 6, 27, 9:

    Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,

    id. 41, 6 fin.:

    Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,

    id. 8, 19, 11:

    simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,

    id. 10, 40, 1:

    eximio simul honoribus atque virtutibus,

    id. 6, 11, 3:

    obruit animum simul luctus metusque,

    id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:

    simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,

    Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;

    or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,

    Plaut. Most. 1, 2, 60.—
    b.
    Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):

    nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,

    Plaut. Men. 5, 9, 40:

    faxo et operam et vinum perdiderit simul,

    id. Aul. 3, 6, 42:

    ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,

    Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
    c.
    Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):

    convenit regnum simul atque locos ut haberet,

    Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:

    oculis simul ac mente turbatum,

    Liv. 7, 26, 5:

    quod ubi auditum simul visumque est,

    id. 8, 39, 7:

    pulvere simul ac sudore perfusum,

    Curt. 3, 5, 2:

    terrestri simul navalique clade,

    id. 4, 3, 14:

    vota nuncupabantur simul et solvebantur,

    Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    qui ima simul ac summa foveret aequaliter,

    Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:

    populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,

    Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
    d.
    Placed before the last term.
    (α).
    Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:

    Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,

    Sall. J. 97, 1:

    Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,

    id. ib. 73, 2:

    Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,

    id. ib. 84, 5:

    milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,

    id. ib. 92, 2:

    Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,

    Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
    (β).
    Simulque (rare):

    ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,

    Curt. 8, 10, 25.—
    (γ).
    Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):

    Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,

    Plaut. Stich. 3, 1, 3:

    Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,

    Cic. Arat. 270 (36):

    inter solis iter, simul inter flamina venti,

    id. ib. 342 (101):

    ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,

    Tac. H. 2, 83. —
    e.
    Inserted in the last term ( poet.):

    memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,

    Hor. C. 1, 36, 9;

    interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,

    id. S. 1, 5, 32.—
    2.
    Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
    a.
    Et simul or simulque:

    contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,

    Plaut. Stich. 2, 1, 34:

    eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,

    i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:

    quod... et simul quia,

    Lucr. 5, 1181:

    ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,

    id. 5, 1213:

    sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,

    Cic. Phil. 1, 11, 28:

    ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,

    id. Fam. 7, 8, 1:

    emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,

    id. Arat. 713 (460):

    postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,

    Sall. J. 52, 6:

    equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,

    Liv. 3, 62, 8:

    tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,

    id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
    b.
    Simul with autem or enim, introducing the second sentence:

    salve! simul autem vale!

    Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;

    simul enim augebimus diligentiam,

    Cic. Marc. 7, 22.—
    c.
    Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:

    simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,

    Cic. Phil. 10, 2, 5:

    illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,

    id. Tusc. 4, 28, 60:

    simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,

    Sall. J. 91, 1:

    nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,

    Liv. 32, 18, 3:

    simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
    3.
    Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:

    Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 2:

    tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,

    Cic. Fam. 13, 6, 2:

    quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,

    id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
    V.
    Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
    1.
    Simul alone:

    ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,

    Plaut. Am. 5, 1, 77:

    sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,

    id. Mil. 4, 4, 1:

    alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10:

    hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,

    Caes. B. G. 6, 23:

    Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,

    Liv. 7, 32, 3:

    tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,

    id. 5, 21, 3.—
    2.
    More freq. simul et (= etiam):

    quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,

    Ter. Heaut. 4, 5, 55:

    nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65:

    demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,

    id. Att. 1, 1, 4:

    legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,

    Liv. 41, 19 med.:

    ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,

    id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
    VI.
    Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;

    freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,

    Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;

    simul quia boni complures praesidium in eo putabant,

    Sall. C. 19, 2:

    cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,

    id. J. 4, 2:

    nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,

    Liv. 39, 47:

    a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,

    Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;

    2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,

    Sall. C. 16, 4:

    hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,

    id. J. 25, 5:

    ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,

    Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:

    equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,

    Curt. 4, 10, 11:

    Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,

    Tac. H. 1, 83 init.:

    committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
    VII.
    Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
    1.
    With independent clauses:

    simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,

    Liv. 3, 5, 2:

    accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,

    id. 21, 26, 7:

    ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,

    id. 9, 25, 8:

    simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,

    Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
    2.
    With dependent clauses:

    venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,

    Liv. 39, 46 fin.:

    Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,

    id. 44, 13 init.:

    consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,

    id. 44, 8, 1:

    simul questi... simul nuntiantes,

    id. 42, 46:

    plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,

    Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
    3.
    Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:

    Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,

    Caes. B. G. 4, 13:

    Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,

    Liv. 40, 21, 1. —
    4.
    Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:

    cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,

    Liv. 2, 10, 10:

    ad se simul legatos, simul milites missos,

    id. 42, 52 med.:

    et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,

    id. 5, 10, 3:

    increpando simul temeritatem, simul ignaviam,

    id. 2, 65, 4:

    tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,

    id. 21, 33, 5:

    inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,

    id. 41, 11:

    simul a mari, simul a terra ingredienti,

    id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
    VIII.
    Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,

    sĭmŭlac

    , sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
    1.
    Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:

    Demenaetum simul ac conspexero hodie,

    Plaut. As. 2, 4, 73:

    non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,

    id. Caecil. 16, 46:

    dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,

    id. Phil. 2, 35, 89:

    Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,

    Nep. Alcib. 1. 4:

    at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,

    Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):

    simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,

    Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
    2.
    Simul atque:

    L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,

    id. Mur. 10, 22:

    simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,

    id. Phil. 2, 37, 95:

    simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,

    id. Rep. 2, 26, 49:

    simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,

    id. Quint. 5, 18:

    qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,

    id. Verr. 2, 4, 21, § 47:

    simul atque de Caesaris adventu cognitum est,

    Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
    3.
    Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):

    simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,

    id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):

    simul ut, qui sint professi, videro, dicam,

    id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:

    nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,

    id. Arat. 596 (349).—
    4.
    Simul et:

    simul et quid erit certi, scribam ad te,

    Cic. Att. 2, 20, 2:

    ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,

    id. ib. 10, 4, 12:

    quam accepi simul et in Cumanum veni,

    id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,

    omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
    5.
    Simul ubi:

    quod simul ubi conspexit, equites emisit,

    Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
    6.
    Simul alone, = simul atque:

    simul herbae inceperint nasci,

    Cato, R. R. 48:

    hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,

    Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):

    simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,

    Caes. B. G. 4, 26 fin.:

    simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,

    Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:

    simul primum magistratio abiit, dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,

    id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

    Lewis & Short latin dictionary > semul

  • 5 simul

    sĭmŭl (ante-class. also sĕmŭl, Plaut. Trin. prol. p. 97 Ritschl; v. infra; and sĕmŏl, C. I. L. 1175 fin.; cf. Lorenz ad Plaut. Most. 96; cf. also simitu. The final l of simul was scarcely pronounced in the vulg. lang., and in comic poetry does not make position with an initial consonant following; v. Corss. Ausspr. 2, p. 643 sq.; Lorenz ad Plaut. Ps. 567), adv. [Sanscr. sama-; Gr. hama, homos]; cf. semel, = eodem tempore, una, at the same time, together, at once, as soon as.
    I.
    Referring, as temporal adverb, to plural nouns of the same sentence, and representing persons or things as acting, happening, etc., simultaneously.
    1.
    After a plural subject:

    hunc ambo in saxo semul sedent ejecti,

    Plaut. Rud. prol. 72:

    multa concurrunt simul,

    Ter. And. 3, 2, 31:

    (duo homines) simul cenare voluerunt,

    Cic. Inv. 2, 4, 14:

    Zmyrnae cum simul essemus compluris dies,

    id. Rep. 1, 8, 13:

    tres simul soles effulserunt,

    Liv. 41, 21 fin.:

    tria simul agmina populabantur Indos,

    Curt. 9, 10, 7:

    duo simul hujusmodi personae Ciceroni obstiterunt,

    Quint. 11, 1, 69:

    Othonem multa simul exstimulabant,

    Tac. H. 1, 21; Cic. Fam. 9, 1, 2; id. Att. 5, 10, 5; Liv. 21, 33, 3; 41, 2 init.; Curt. 4, 15, 22.—Sometimes the logical subject is understood:

    multos modios salis simul (i. e. amicis) edendos esse,

    Cic. Lael. 19, 67.—Sometimes both the subject and predicate are understood:

    quare si simul (i. e. nos agere) placebit,

    Cic. Fam. 5, 19, 2.—
    2.
    With a plur. object:

    (Alcumena) uno partu duos peperit semul,

    Plaut. Am. 5, 2, 8:

    duas res simul nunc agere decretum'st mihi,

    Plaut. Merc. prol. 1:

    si duos consules simul ex Italia ejectos... res publica tenere potuisset,

    Cic. Phil. 13, 14, 29:

    ambo cum simul conspicimus,

    Liv. 40, 46 init.:

    simul omnibus portis erupit,

    id. 40, 48 fin.; cf. Auct. Her. 3, 12, 22; Liv. 8, 37, 5; 21, 60; 40, 30; 42, 7; Curt. 5, 9, 1; Quint. 10, 1, 76; 10, 3, 23; 10, 7, 16.—So with singular implying a plural:

    tota (urbs) simul exsurgere aedificiis coepit,

    Liv. 6, 4, 6:

    totam simul causam ponit ante oculos,

    Quint. 6, 1, 1.—After an adverb. implying a plural noun:

    igitur undique simul (i. e. ex omnibus locis simul) speculatores citi sese ostendunt,

    Sall. J. 101, 1.—
    3.
    Referring [p. 1703] to plural attributes:

    omnium simul rerum... discrimine proposito,

    Liv. 6, 35, 6:

    multarum simul civitatium legati Romam convenerunt,

    id. 43, 6, 1.—
    4.
    Referring to an attributive participle understood:

    multitudo plurium simul gentium (= simul eodem loco versantium),

    Liv. 44, 45:

    trium simul bellorum victor (= eodem tempore gestorum),

    id. 6, 4, 1:

    inter duo simul bella,

    id. 7, 27, 7:

    tot simul malis victi,

    Curt. 4, 4, 12.
    II.
    Referring to nouns, etc., connected by the preposition cum: simul cum = una cum (v. una, s. v. unus), together with:

    novi (illum) cum Calcha semul,

    Plaut. Men. 5, 2, 48:

    jube in urbem veniat jam tecum semul,

    id. Most. 4, 2, 26:

    qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul?

    id. Am. 2, 2, 122:

    me misisti ad portum cum luci semul,

    id. Stich. 2, 2, 40:

    quae (amicitia) incepta a parvis cum aetate adcrevit simul,

    Ter. And. 3, 3, 7:

    simul consilium cum re amisti?

    id. Eun. 2, 2, 10:

    Critolaum simul cum Diogene venisse commemoras,

    Cic. Or. 2, 38, 100:

    Hortensius tecum simul pro Appio Claudio dixit,

    id. Brut. 64, 230:

    cum corporibus simul animos interire,

    id. Lael. 4, 13:

    vobiscum simul considerantis,

    id. Rep. 1, 46, 70:

    testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio,

    id. Mil. 18, 48:

    simul cum lege Aelia magistratum iniit,

    id. Att. 1, 16, 13:

    simul cum lumine pandit,

    id. Arat. 704 (452):

    simul cum moribus immutatur fortuna,

    Sall. C. 2, 5:

    cum anima simul,

    id. ib. 33, 4:

    simul cum occasu solis,

    id. J. 91, 2:

    simul cum dono designavit templi finis,

    Liv. 1, 10, 5:

    si (dictator) se (Fabium) simul cum gloria rei gestae extinxisset,

    id. 8, 31, 7:

    ut cresceret simul et neglegentia cum audacia hosti,

    id. 31, 36, 7; cf. Plaut. Am. 2, 2, 136; id. Aul. 4, 4, 28; id. Bacch. 4, 1, 5; id. Cist. 4, 2, 105; id. Ep. 1, 1, 39; id. Men. prol. 27; 2, 3, 54; 5, 1, 36; id. Merc. 2, 1, 31; id. Most. 1, 2, 17; Cic. Ac. 1, 1, 13; id. Tusc. 3, 18, 40; id. de Or. 2, 33, 142; 3, 3, 10; id. Arch. 12, 30; id. Sest. 22, 50; id. Fam. 15, 4, 8; Liv. 1, 31, 3; Nep. 3, 2; 11, 3; 18, 3; 23, 6; Quint. 11, 3, 65; Hor. Epod. 1, 8; id. S. 1, 1, 58.—Strengthened by una:

    quippe omnes semul didicimus tecum una,

    Plaut. Poen. 3, 1, 50; cf. id. Most. 4, 3, 43.—With ellipsis of mecum:

    qui scribis morderi te interdum quod non simul sis,

    Cic. Att. 6, 2, 8.—Freq. cum eo (eis, etc.) must be supplied after simul, likewise, together with him, them, etc.:

    in vigiliam quando ibat miles, tum tu ibas semul (i. e. cum eo)?

    Plaut. Ps. 4, 7, 86:

    cum simul P. Rutilius venisset,

    Cic. Rep. 1, 11, 17:

    hos qui simul erant missi, fallere,

    id. Rosc. Am. 38, 110:

    prae metu ne simul (i. e. cum iis) Romanus irrumperet,

    Liv. 5, 13, 13:

    extra turbam ordinem conlocuntur semul (i. e. inter se),

    Plaut. Am. 1, 1, 69; cf. id. ib. 2, 2, 180; Cic. Pis. 34, 84; Liv. 6, 11, 5; Curt. 8, 13, 3.—Simul with abl. alone = cum with abl. ( poet. and in post-Aug. prose; cf. Gr. hama with dat.):

    simul his,

    Hor. S. 1, 10, 86:

    quippe simul nobis habitat,

    Ov. Tr. 5, 10, 29:

    his simul,

    Sil. 3, 268:

    Magnetibus simul transmissi,

    Tac. A. 4, 55:

    quindecimviri septemviris simul,

    id. ib. 3, 64; cf. id. ib. 6, 9; Sil. 5, 418; Sen. Troad. 1049.
    III.
    Referring to a preceding adverb. clause, at the same time, i.e. as that of the action described:

    juris ubi dicitur dies, simul patronis dicitur,

    Plaut. Men. 4, 2, 17:

    quamquam ego vinum bibo, at mandata hau consuevi semul bibere una (= bibere quom vinum bibo, una cum vino),

    id. Pers. 2, 1, 3:

    quando nihil sit (quod det), semul amare desinat,

    id. Ps. 1, 3, 73 Fleck.:

    ubi res prolatae sunt, quom rus homines eunt, semul prolatae res sunt nostris dentibus,

    id. Capt. 1, 1, 10; id. Ps. 4, 7, 84; cf.:

    domum numquam introibis, nisi feres pallam simul (i. e. cum introibis),

    Plaut. Men. 4, 2, 104.
    IV.
    Referring to two or more co-ordinate terms or facts representing these as simultaneous, and at the same time, and also, both... and ( at once), together.
    1.
    Referring to co-ordinate terms of the same sentence.
    a.
    Simul preceding all the coordinate terms which are connected by et, ac, atque, que, or by et... et (freq. in the histt.):

    semul flere sorbereque haud facile est,

    Plaut. Most. 3, 2, 104:

    Q. Hortensi ingenium simul aspectum et probatum est,

    Cic. Brut. 64, 228: Bomilcar, simul cupidus incepta patrandi, et timore socii anxius, Sall. J. 70, 5:

    dicenti lacrimae simul spiritum et vocem intercluserunt,

    Liv. 40, 16 init.:

    quae simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta,

    id. 6, 27, 9:

    Lycios sub Rhodiorum simul imperio et tutela esse,

    id. 41, 6 fin.:

    Priverni qui simul a Fundanis ac Romanis defecerunt,

    id. 8, 19, 11:

    simul divinae humanaeque spei pleni pugnam poscunt,

    id. 10, 40, 1:

    eximio simul honoribus atque virtutibus,

    id. 6, 11, 3:

    obruit animum simul luctus metusque,

    id. 42, 28; 5, 26, 10; Val. Max. 5, 2, 6:

    simul ipsum Vitellium contemnebant metuebantque,

    Tac. H. 2, 92; cf. Liv. 3, 38, 12; 3, 50, 12; 5, 7, 3; 6, 18, 5; 6, 33, 9; 6, 40, 4; 9, 12, 4; 27, 51, 12; Caes. B. G. 7, 48; Curt. 5, 4, 30; Sen. Q. N. 2, 54, 2.—So with three or more co-ordinate terms, either all connected by et, Caes. B. G. 4, 24, 2; Quint. 1, 12, 3; 10, 7, 23;

    or asyndetic: nunc simul res, fides, fama, virtus, decus deseruerunt,

    Plaut. Most. 1, 2, 60.—
    b.
    Simul after all the coordinate terms (mostly ante-class.):

    nunc operam potestis ambo mihi dare et vobis simul,

    Plaut. Men. 5, 9, 40:

    faxo et operam et vinum perdiderit simul,

    id. Aul. 3, 6, 42:

    ut si quis sacrilegii et homicidii simul accusetur,

    Quint. 12, 1, 4; cf. Plaut. Capt. 3, 5, 92; id. Men. 3, 3, 16; Mart. 11, 58, 10.—
    c.
    Simul after the first of the co-ordinate terms (so not in Cic.):

    convenit regnum simul atque locos ut haberet,

    Naev. Bell. Pun. 1, 6, fr. 3:

    oculis simul ac mente turbatum,

    Liv. 7, 26, 5:

    quod ubi auditum simul visumque est,

    id. 8, 39, 7:

    pulvere simul ac sudore perfusum,

    Curt. 3, 5, 2:

    terrestri simul navalique clade,

    id. 4, 3, 14:

    vota nuncupabantur simul et solvebantur,

    Val. Max. 6, 9, ext. 5:

    qui ima simul ac summa foveret aequaliter,

    Sen. Ep. 90, 25; cf. Liv. 4, 32, 12; Curt. 3, 8, 23; 6, 5, 19; 8, 5, 1; Quint. 10, 1, 30.—In post-Aug. prose without any temporal idea, = as well as:

    populi Romani facta simul ac dicta memoratu digna... deligere constitui,

    Val. Max. 1 prol.; so id. 1, 1, 9.—
    d.
    Placed before the last term.
    (α).
    Simul et (= simul etiam), and at the same time, and also:

    Jugurtha, postquam oppidum Capsam aliosque locos munitos, simul et magnam pecuniam amiserat,

    Sall. J. 97, 1:

    Marium fatigantem de profectione, simul et invisum et offensum,

    id. ib. 73, 2:

    Marius hortandi causa, simul et nobilitatem exagitandi, contionem advocavit,

    id. ib. 84, 5:

    milites modesto imperio habiti, simul et locupletes,

    id. ib. 92, 2:

    Perseus cum adventu consulis, simul et veris principio strepere omnia cerneret,

    Liv. 44, 34 fin.; cf. Hor. C. 1, 20, 6.—
    (β).
    Simulque (rare):

    ut (materia) fragilis incumberet, simulque terra umore diluta,

    Curt. 8, 10, 25.—
    (γ).
    Simul, without any conjunction (so in Cic., but only poet.):

    Neptuno grates habeo et tempestatibus, semul Mercurio qui, etc.,

    Plaut. Stich. 3, 1, 3:

    Electra Stereopeque, simul sanctissima Maja,

    Cic. Arat. 270 (36):

    inter solis iter, simul inter flamina venti,

    id. ib. 342 (101):

    ambiguus consilii, num Dyrrhachium pedite atque equite, simul longis navibus mare clauderet,

    Tac. H. 2, 83. —
    e.
    Inserted in the last term ( poet.):

    memor Actae non alio rege puertiae, Mutataeque simul togae,

    Hor. C. 1, 36, 9;

    interea Maecenas advenit atque Coccejus, Capitoque simul Fontejus,

    id. S. 1, 5, 32.—
    2.
    Referring to two or more co-ordinate clauses or sentences.
    a.
    Et simul or simulque:

    contundam facta Talthybi, contem namque omnes nuntios, semulque cursuram meditabor ad ludos Olympios,

    Plaut. Stich. 2, 1, 34:

    eamus, et de istac simul consilium volo capere una tecum,

    i. e. while going, Ter. Eun. 3, 5, 65:

    quod... et simul quia,

    Lucr. 5, 1181:

    ratio Ecquaenam fuerit origo... et simul ecquae sit finis, etc.,

    id. 5, 1213:

    sed iidem illi ita mecum loquuntur... et simul admonent quiddam quod cavebimus, etc.,

    Cic. Phil. 1, 11, 28:

    ex tuis litteris cognovi festinationem tuam, et simul sum admiratus cur, etc.,

    id. Fam. 7, 8, 1:

    emergit Nixi caput, et simul effert sese clara Fides et, etc.,

    id. Arat. 713 (460):

    postquam Rutilium consedisse accepit, simulque ex Jugurthae proelio clamorem augeri,

    Sall. J. 52, 6:

    equites ex equis desiliunt, simulque et hosti se opponunt, et animos peditum accendunt,

    Liv. 3, 62, 8:

    tum rigere omnibus corpora... et simul lassitudine et... fame etiam deficere,

    id. 21, 54, 9; 41, 3; Cic. Arat. 504 (259); 545 (299); Curt. 4, 2, 21; Quint. 2, 5, 13.—
    b.
    Simul with autem or enim, introducing the second sentence:

    salve! simul autem vale!

    Plaut. Merc. 5, 1, 1: augeamus sane suspicionem tuam;

    simul enim augebimus diligentiam,

    Cic. Marc. 7, 22.—
    c.
    Simul preceding co-ordinate sentences, generally connected by et... et, but also by a single copulative conjunction:

    simul enim et rei publicae consules, et propones ei exempla ad imitandum,

    Cic. Phil. 10, 2, 5:

    illa autem altera ratio quae simul et opinionem falsam tollit, et aegritudinem detrahit,

    id. Tusc. 4, 28, 60:

    simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris omnibus parare,

    Sall. J. 91, 1:

    nullus portus erat qui simul et omnis onerarias caperet, et tecta legionibus praeberet,

    Liv. 32, 18, 3:

    simul et cohors invasit, et ex omnibus oppidi partibus... concurrerunt,

    id. 32, 24, 3: simul Metelli imagines dereptae, et missi qui Antonio nuntiarent. Tac. H. 3, 13; cf. Suet. Caes. 57.—
    3.
    Referring to co-ordinate clauses introduced by subordinating conjunctions:

    Mnesilochum ut requiram atque ut eum mecum ad te adducam semul,

    Plaut. Bacch. 3, 5, 2:

    tantum faciam ut notam apponam... et simul significem, etc.,

    Cic. Fam. 13, 6, 2:

    quod eo liberius ad te seribo, quia nostrae laudi favisti, simulque quod video non novitati esse invisum meae,

    id. ib. 1, 7, 8; 7, 10, 3.—If used in connecting dependent clauses, simul often stands for a co-ordinating conjunction; v. VI. infra.
    V.
    Introducing an independent sentence, at the same time, also, likewise (cf.: itaque, igitur, deinde, tum, etc.).
    1.
    Simul alone:

    ego Tiresiam consulam quid faciundum censeat: semul hanc rem ut facta est eloquar,

    Plaut. Am. 5, 1, 77:

    sequimini! simul circumspicite ne quis adsit arbiter,

    id. Mil. 4, 4, 1:

    alterum ipse efficiam ut attente audiatis. Simul illud oro: si, etc.,

    Cic. Phil. 2, 5, 10:

    hoc proprium virtutis existimant... simul hoc se fore tutiores arbitrantur,

    Caes. B. G. 6, 23:

    Valerio Samnitium legiones occurrunt... simul in Campanos stimulabat ira,

    Liv. 7, 32, 3:

    tibi (Apollo) decimam partem praedae voveo. Te simul, Juno, precor ut, etc.,

    id. 5, 21, 3.—
    2.
    More freq. simul et (= etiam):

    quia videbitur Magis verisimile id esse... simul et conficiam facilius ego quod volo,

    Ter. Heaut. 4, 5, 55:

    nolite committere ut in re tam inveterata quidquam novi sentiatis. Simul et illa omnia ante oculos vestros proponite, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65:

    demonstravi haec Caecilio. Simul et illud ostendi, me ei satisfacturum,

    id. Att. 1, 1, 4:

    legati jam reverterant... simul venerant et ab rege Perseo oratores qui, etc.,

    Liv. 41, 19 med.:

    ipse ad Sycurium progressus, opperiri ibi hostium adventum statuit. Simul et frumentari passim exercitum jubet,

    id. 42, 54 fin.; cf. Plaut. Stich. 5, 5, 14; Cic. Or. 2, 85, 349; id. Q. Fr. 1, 1, 12, § 34; id. Prov. Cons. 15, 36; id. Balb. 25, 56; id. Arat. 618 (372); 628 (382); 707 (454); 721 (468); Caes. B. G. 1, 19; 6, 8; Sall. C. 30, 2; id. J. 100, 3; Liv. 8, 9, 13; 8, 32, 5; 10, 3, 2; 40, 32; 4, 49, 3; Tac. H. 1, 1; 1, 52; 2, 53; 3, 15; 3, 18; 3, 20; 3, 29; 3, 42; 3, 82.
    VI.
    Simul itself stands as co-ordinating conjunction, to connect dependent clauses represented as contemporaneous, and at the same time, and also (not ante-class.; rare in Cic.;

    freq. in the histt.): ei Verres possessionem negat se daturum, ne posset patronum suum juvare, simul ut esset poena quod, etc.,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 124:

    omnes vocat ad diripiendos Eburones, ut potius Gallorum vita quam legionarius miles periclitetur, simul ut... pro tali facinore stirps et nomen civitatis tollatur,

    Caes. B. G. 6, 34: quippe foedum hominem a republica procul esse volebat;

    simul quia boni complures praesidium in eo putabant,

    Sall. C. 19, 2:

    cujus de virtute, quia multi dixere, praetereundum puto, simul ne per insolentiam quis existumet memet studium meum laudando extollere,

    id. J. 4, 2:

    nihil horum... discere cum cerneret posse, simul et tirocinio et perturbatione juvenis moveretur, etc.,

    Liv. 39, 47:

    a sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum vel nobis nolentibus perhibet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instruendus est,

    Quint. 1, 1, 12; Sall. J. 20, 1; Liv. 39, 33, 1; 8, 6, 11; Caes. B. C. 43, 2; Sall. C. 20, 3; 56, 5; Liv. 3, 50, 10; 40, 36 init.; Tac. H. 1, [p. 1704] 70;

    2, 15.—So, connecting participial expressions or adverbial phrases with dependent clauses: his amicis confisus Catilina, simul quod aes alienum ingens erat, et quod... opprimendae reipublicae consilium cepit,

    Sall. C. 16, 4:

    hi, quod res in invidia erat, simul et ab Numidis obsecrati,

    id. J. 25, 5:

    ob eam iram, simul ut praeda militem aleret, duo milia peditum... populari agrum jussit,

    Liv. 21, 52, 5; 3, 66, 3:

    equites praemisit speculatum, simul ut ignem exstinguerent,

    Curt. 4, 10, 11:

    Otho, quamquam turbidis rebus, etc., simul reputans non posse, etc.,

    Tac. H. 1, 83 init.:

    committere igitur eum (locum) non fidelissimis sociis noluit, simul quod ab illa parte urbis navibus aditus ex alto est,

    Cic. Verr. 2, 5, 32, § 84; Liv. 9, 2, 5; Tac. H. 1, 70 fin.; 2, 28; 2, 30.
    VII.
    Simul. as co-ordinating conjunction, is frequently placed before each of the co-ordinate terms (simul... simul = hama men... hama de), partly... partly; not only... but at the same time (not anteAug.).
    1.
    With independent clauses:

    simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa,

    Liv. 3, 5, 2:

    accolas Hannibal simul perlicit ad naves fabricandas, simul et ipsi traici exercitum cupiebant,

    id. 21, 26, 7:

    ab his simul custodes trucidari coepti, simul datum signum armatis ut ex insidiis concurrerent,

    id. 9, 25, 8:

    simul gratias agit, simul gratulatur quod, etc.,

    Curt. 6, 7, 15; cf. Verg. A. 1, 631 sq.; 2, 220 sqq.; 12, 268; Liv. 1, 9, 5.—
    2.
    With dependent clauses:

    venit ad quaerendum, simul quod non deducerent praesidia, simul quod in Bithyniam auxilia missi forent,

    Liv. 39, 46 fin.:

    Perseus cum audisset, simul Meliboeam a consulis exercitu oppugnari, simul classem Iolci stare,

    id. 44, 13 init.:

    consul ad Phylan ducit, simul ut praesidium firmaret, simul ut militi frumentum divideret,

    id. 44, 8, 1:

    simul questi... simul nuntiantes,

    id. 42, 46:

    plus quam imponebatur oneris recepi, simul ut pleniore obsequio demererer amantissimos mei, simul ne... alienis vestigiis insisterem, Quint. prooem. 3.—Rarely connecting a dependent clause with an independent sentence: Athenas ierant, simul ut pro legatione praemio esset honos, simul peritos legum peregrinarum ad condenda nova jura usui fore credebant,

    Liv. 3, 35, 5; cf. Verg. A. 12, 758.—
    3.
    Co-ordinating dependent clauses with adverbial phrases:

    Germani frequenter in castra venerunt, simul sui purgandi causa, simul ut de induciis impetrarent,

    Caes. B. G. 4, 13:

    Philippus, simul ne ocio miles deterior fieret, simul avertendae suspicionis causa... in Maedicam ducere pergit,

    Liv. 40, 21, 1. —
    4.
    Connecting single nouns or phrases belonging to the same predicate:

    cum simul fragor rupti pontis, simul clamor Romanorum impetum sustinuit,

    Liv. 2, 10, 10:

    ad se simul legatos, simul milites missos,

    id. 42, 52 med.:

    et Romae simul dilectu, simul tributo conferendo laboratum est,

    id. 5, 10, 3:

    increpando simul temeritatem, simul ignaviam,

    id. 2, 65, 4:

    tum vero si mul ab hostibus, simul ab iniquitate loco rum Poeni oppugnabantur,

    id. 21, 33, 5:

    inter simul complorationem feminarum, simul nefandam caedem,

    id. 41, 11:

    simul a mari, simul a terra ingredienti,

    id. 44, 12 med.; cf. Tac. A. 1, 49; 14, 40; id. Agr. 25; 36; 41; Verg. G. 3, 201; id. A. 1, 513; Hor. S. 2, 2, 73.
    VIII.
    Simul, in connection with ac, atque (also written in one word,

    sĭmŭlac

    , sĭmŭlatque), rarely with ut, and very rarely with et, is used as subordinating, temporal conjunction, as soon as. For simulac, etc., simul alone is freq.
    1.
    Simul ac: simul ac lacrimas de ore noegeo (i. e. candido) detersit, Liv. And. ap. Fest. p. 174 Mull.:

    Demenaetum simul ac conspexero hodie,

    Plaut. As. 2, 4, 73:

    non simul ac se ipse commovit, sensit quid intersit,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    si simul ac procul conspexit armatos, recessisset,

    id. Caecil. 16, 46:

    dicebam, simul ac timere desisses, similem te futurum tui,

    id. Phil. 2, 35, 89:

    Alcibiades, simul ac se remiserat, dissolutus reperiebatur,

    Nep. Alcib. 1. 4:

    at mihi plaudo Ipse domi, simul ac nummos contemplor in arca,

    Hor. S. 1, 1, 67; cf. Cic. N. D. 1, 38, 108; id. Fam. 15, 16, 2; id. Planc. 41, 98; id. Phil. 4, 1, 1; id. Verr. 2, 2, 19, § 46; id. Or. 2, 27, 117; Verg. A. 4, 90; 12, 222; Ov. M. 2, 167; Hor. S. 1, 2, 33; 1, 4, 119; 1, 8, 21.—Strengthened by primum (= ut primum):

    simul ac primum ei occasio visa est, quaestor consulem deseruit,

    Cic. Verr. 2, 1, 13, § 34; so id. ib. 2, 1, 52, § 138; id. Phil. 4, 1, 1; Suet. Caes. 30; id. Ner. 43.—
    2.
    Simul atque:

    L. Clodius, simul atque introductus est, rem conficit,

    Cic. Clu. 14, 40:

    simul atque increpuit suspicio tumultus, artes ilico nostrae conticescunt,

    id. Mur. 10, 22:

    simul atque audivit ejus interitum, suo Marte res suas recuperavit,

    id. Phil. 2, 37, 95:

    simul atque enim se infiexit hic rex in dominatum injustiorem, fit continuo tyrannus,

    id. Rep. 2, 26, 49:

    simul atque sibi hic adnuisset, numeraturum se dicebat,

    id. Quint. 5, 18:

    qui, simul atque in oppidum venerat, inmittebantur illi continuo Cibyratici canes,

    id. Verr. 2, 4, 21, § 47:

    simul atque de Caesaris adventu cognitum est,

    Caes. B. G. 5, 3, 3; cf. Cic. Planc. 41, 98; id. Phil. 8, 10, 31; Suet. Caes. 29; id. Galb. 7.—
    3.
    Simul ut (v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 11, 33):

    simul ut experrecti sumus, visa illa contemnimus,

    Cic. Ac. 2, 16, 51:

    simul ut accepi a Seleuco litteras tuas, statim quaesivi, etc.,

    id. Fam. 6, 18, 1:

    nostros omnia consequi potuisse, simul ut velle coepissent,

    id. Tusc. 4, 2, 5; id. Q. Fr. 2, 5, 3 (6, 2):

    simul ut, qui sint professi, videro, dicam,

    id. Planc. 6, 14; id. Att. 10, 4, 12:

    nam simul ut supero se totum lumine Cancer extulit, extemplo cedit delapsa Corona,

    id. Arat. 596 (349).—
    4.
    Simul et:

    simul et quid erit certi, scribam ad te,

    Cic. Att. 2, 20, 2:

    ego ad te statim habebo quod scribam, simul et videro Curionem,

    id. ib. 10, 4, 12:

    quam accepi simul et in Cumanum veni,

    id. ib. 10, 16, 4; 16, 11, 6; id. Q. Fr. 2, 6, 3. In all these passages the Cod. Med. has simul et, which the editors variously changed into simulatque, simulac, simul ut, simul; so,

    omne animal simul et ortum est, se ipsum diligit,

    Cic. Fin. 2, 11, 33, where the vulg. has simul ut, and Madv. reads simul [et] ortum.—
    5.
    Simul ubi:

    quod simul ubi conspexit, equites emisit,

    Liv. 4, 18, 7 dub. Weissenb. ad loc.—
    6.
    Simul alone, = simul atque:

    simul herbae inceperint nasci,

    Cato, R. R. 48:

    hic simul argentum repperit, cura sese expedivit,

    Ter. Phorm. 5, 4, 4: simul limen intrabo, illi extrabunt illico, Afran. ap. Non. 104, 21 (Com. Rel. v. 5 Rib.):

    simul inflavit tibicen, a perito carmen agnoscitur,

    Cic. Ac. 2, 27, 86:

    nostri, simul in arido constiterunt, in hostes impetum fecerunt,

    Caes. B. G. 4, 26 fin.:

    simul increpuere arma, hostis pedem rettulit,

    Liv. 6, 24, 1; cf. Cic. Tusc. 4, 6, 12; id. Fin. 3, 6, 21; id. Arat. 594 (349); Caes. B. C. 1, 30, 3; Liv. 3, 62, 6; 4, 18, 6; 4, 31, 5; 4, 32, 6; 5, 25, 11; 8, 32, 2; 21, 55, 9; 44, 8 med.; 44, 19; 44, 44 fin.; Curt. 3, 11, 4; Phaedr. 3, 16, 16; Hor. C. 1, 12, 27; 3, 4, 37; Verg. G. 4, 232; Ov. F. 1, 567.—Strengthened by primum:

    simul primum magistratio abiit, dicta dies est,

    Liv. 6, 1, 6:

    simul primum anni tempus navigabile praebuisset mare,

    id. 35, 44, 5 Weissenb. ad loc.; Suet. Caes. 30.

    Lewis & Short latin dictionary > simul

  • 6 tum

    tum, adv. demonstr., of time [pronom. demonstr. stems to-, ta-; Gr. to, seen in ita, tam, etc.; cf. quom or cum], then.
    I.
    Absol.
    A.
    Referring to a time previously specified.
    1.
    To a definite past time.
    (α).
    To a period of time in which something was or happened (opp. later periods) = illis temporibus:

    is dictu'st ollis popularibus olim Qui tum vivebant homines,

    Enn. Ann. v. 308 Vahl.:

    quod tum erat res in pecore et locorum possessionibus, i. e. Romuli temporibus,

    Cic. Rep. 2, 9, 16:

    cum illi male dicerent, quod tum fieri licebat, i. e. Periclis temporibus,

    id. de Or. 3, 34, 138:

    erat omnino tum mos ut faciles essent in suum cuique tribuendo,

    id. Brut. 21, 85; cf. id. Tusc. 1, 46, 111:

    vastae tum in his locis solitudines erant,

    Liv. 1, 4, 6; 2, 6, 8; 3, 29, 3; 4, 6, 12; 42, 62, 11;

    44, 9, 4: ut tum erant tempora,

    Nep. Att. 1, 2; 12, 3; Liv. 1, 3, 3; 1, 8, 4; 2, 7, 4; 2, 9, 8; 2, 50, 2; 2, 63, 6;

    39, 6, 7 and 9.—With illis temporibus: nam jam tum illis temporibus fortius... loquebantur quam pugnabant,

    Nep. Thras. 2, 4.—
    (β).
    Referring to a point of time, then, at that time:

    insigneita fere tum milia militum octo Duxit,

    Enn. Ann. v. 336 Vahl.: ut jacui exsurgo;

    ardere censui aedis: ita tum confulgebant,

    Plaut. Am. 5, 1, 15:

    jam duo restabant fata tum,

    id. Bacch. 4, 9, 35; id. Cist. 1, 3, 14: quot eras annos gnatus tum, quom, etc.? Me Septuennis, nam tum dentes mihi cadebant primulum, id. Men. 5, 9, 56; id. Merc. prol. 66; id. Most. 1, 2, 49; id. Am. 2, 1, 56; Ter. And. 1, 1, 82: sic igitur tum se levis ac diffusilis aether... undique flexit. Lucr. 5, 467; 5, 837; 5, 911; 5, 432;

    5, 942: atque huic anno proximus Sulla consule et Pompejo fuit. Tum P. Sulpicii in tribunatu, cottidie contionantis, totum genus dicendi cognovimus,

    Cic. Brut. 89, 306; id. Ac. 2, 22, 69:

    scribit Eudemum Pheras venisse, quae erat urbs in Thessalia tum admodum nobilis,

    id. Div. 1, 25, 53; id. Rep. 2, 37, 63:

    hi tum in Asia rhetorum principes,

    id. Brut. 91, 316; id. Sest. 11, 26; id. Planc. 37, 90; id. Quint. 61, 170; id. Fam. 9, 21, 2:

    hoc tum veritus Caesar Pharum prehendit,

    Caes. B. C. 3, 112:

    eodem anno a Campanis Cumae, quam Graeci tum urbem tenebant, capiuntur,

    Liv. 4, 44, 13; 1, 7, 14; 2, 9, 5;

    2, 37, 7: praetores tum duos Latium habebat,

    id. 8, 3, 9:

    Aemilius, cujus tum fasces erant, dictatorem dixit,

    id. 8, 12, 13; 5, 8, 4; 22, 46, 6;

    1, 7, 12: tum Athenis perpetui archontes esse desierunt,

    Vell. 1, 8, 3:

    tum Cimbri et Teutoni transcendere Rhenum,

    id. 2, 8, 3; Val. Max. 1, 5, 3; Tac. H. 4, 49; 3, 57:

    non timido, non ignavo cessare tum licuit,

    Curt. 3, 11, 5:

    Archiae, qui tum maximum magistratum Thebis obtinebat,

    Nep. Pelop. 3, 2; id. Phoc. 3, 3.—With in eo tempore: eum quem virile secus tum in eo tempore habebat, Asell. ap. Gell. 2, 13, 5.—Repeated by anaphora:

    quae nox omnium temporum conjurationis acerrima fuit. Tum Catilinae dies exeundi, tum ceteris manendi condicio, tum descriptio... constituta est, tum tuus pater, etc.,

    Cic. Sull. 18, 52; cf. Lucr. 5, 1377; 5, 1399.—
    (γ).
    Esp., referring to a former state, implying that it no longer exists:

    quaesivit ex lege illa Cornelia quae tum erat,

    Cic. Clu. 20, 55:

    cum sententias Oppianicus, quae tum erat potestas, palam ferri velle dixisset,

    id. ib. 27, 75:

    Caere, opulento tum oppido,

    Liv. 1, 2, 3; 3, 52, 3:

    praetores aerarii (nam tum a praetoribus tractabatur aerarium), etc.,

    Tac. H. 4, 9.—
    (δ).
    Expressly opposed to present time (hodie, nunc, hoc tempore, etc.; class. and very freq.; but in post-Aug. writers tunc is regularly used): prius non is eras qui eras;

    nunc is factu's qui tum non eras,

    Plaut. Trin. 4, 2, 138:

    tu nunc tibi Id laudi ducis quod tum fecisti inopia?

    Ter. Ad. 1, 2, 25; id. Hec. 3, 3, 48:

    quae tabula, tum imperio tuo revulsa, nunc a me tamen reportata est,

    Cic. Verr. 2, 2, 46, § 112:

    tum imperator populi Romani deos patrios reportabat, nunc praetor ejusdem populi eosdem illos deos... auferebat,

    id. ib. 2, 4, 35, § 77; cf. id. ib. 2, 4, 35, § 78; 2, 5, 20, § 51; id. Clu. 31, 86; id. Planc. 9, 22; id. Quint. 22, 71; id. Phil. 14, 8, 21; id. Leg. 2, 22, 57; Caes. B. C. 3, 17; Liv. 5, 3, 5; 6, 15, 11; 10, 9, 6.—
    (ε).
    Opposed to another time specified:

    itaque tum eos exire jussit. Post autem e provincia litteras ad conlegium misit, se, etc.,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    itaque ut tum carere rege, sic pulso Tarquinio nomen regis audire non poterat,

    id. Rep. 2, 30, 53; id. Mil. 21, 55:

    sicut legatorum antea, ita tum novorum colonorum caede imbutis armis,

    Liv. 4, 31, 7; 39, 22, 10; 9, 36, 1; 2, 52, 7; 4, 2, 10; 4, 57, 11;

    21, 17, 1: et tum sicca, prius celeberrima fontibus, Ide,

    Ov. M. 2, 218; Verg. A. 11, 33; Nep. Arist. 2, 3; id. Ham. 11, 7.—
    (ζ).
    In the historians in applying general statements or truths to the state of affairs spoken of: communi enim fit vitio naturae ut invisis atque incognitis rebus... vehementius exterreamur;

    ut tum accidit,

    Caes. B. C. 2, 4; 3, 68; id. B. G. 7, 3; 2, 6; id. B. C. 1, 80:

    foedera alia aliis legibus, ceterum eodem modo omnia fiunt. Tum ita factum accepimus,

    Liv. 1, 24, 4; 1, 32, 14; 21, 31, 12.—
    (η).
    Denoting coincidence or inner connection with an action before mentioned = a temporal clause (tum = cum hoc fieret), then, on that occasion:

    quis tum non ingemuit?

    Cic. Vatin. 13, 31:

    ne tum quidem hominum venustatem et facetias perspicere potuisti? i. e. cum coronam auream imponebant,

    id. Fl. 31, 76: apud imperitos tum illa dicta sunt;

    nunc agendum est subtilius,

    id. Fin. 4, 27, 74:

    itaque tum Stajenus condemnatus est,

    i. e. in that trial, id. Clu. 36, 101; id. Sen. 7, 22:

    M. Porcius Cato qui, asper ingenio, tum lenem mitemque senatorem egit,

    Liv. 45, 25; Val. Max. 8, 3, 3:

    sed tum supplicia dis... decernuntur,

    Tac. A. 3, 64; 3, 72:

    Graecia tum potuit Priamo quoque flenda videri,

    Ov. M. 14, 474.—

    With the occasion referred to specified in the same clause: Manlius... ex petulanti scurra in discordiis civitatis ad eam columnam tum suffragiis populi pervenerat,

    Cic. Clu. 13, 39:

    emisti tum in naufragio hujus urbis... tum, inquam, emisti ut, etc.,

    id. Prov. Cons. 4, 7.—Repeated by anaphora: et Capitolinis injecit sedibus ignes. Tum statua Nattae, tum simulacra deorum, Romulusque et Remus cum altrice belua vi fulminis icti conciderunt, Cic. Div. 2, 20, 45;

    so repeated seven times,

    id. Rep. 1, 40, 62.—
    (θ).
    Redundant, the time of the action being clear without it (esp. in Cic.):

    atque hoc tum judicio facto... tamen Avitus Oppianicum reum statim non facit,

    Cic. Clu. 20, 56:

    itaque tum ille inopia et necessitate coactus ad Caepasios confugit,

    id. ib. 20, 57; id. Brut. 23, 90; 39, 145; 43, 161; cf. id. Sull. 18, 51, where tum redundant occurs six times successively.—
    2.
    In oblique discourse, referring to the time of the speaker, = nunc in direct discourse:

    quando autem se, si tum non sint, pares hostibus fore?

    if they were not now so, Liv. 3, 62, 1:

    (dixit Sempronius)... nec tum agrum plebi, sed sibi invidiam quaeri,

    id. 4, 44, 9; 4, 57, 4:

    moenia eos tum transcendere non Italiae modo, sed etiam urbis Romanae,

    id. 21, 35, 9; 5, 21, 7 (in this use nunc is also freq.).—
    3.
    Referring to indefinite time.
    (α).
    Then, at such a time of the year, day, etc., at such a season:

    tum denique tauros in gregem redigo (after Lyra rises),

    Varr. R. R. 2, 5, 12; 1, 35 fin.; Col. 11, 2, 87.—
    (β).
    With the force of an indefinite temporal clause, at such a time, in such circumstances, i. e. when such a thing happens as has happened:

    qui (porci) a partu decimo die habentur puri, ab eo appellantur sacres, quod tum ad sacrificium idonei habentur primum,

    Varr. R. R. 2, 4, 16; 2, 7, 13:

    deinde cibum sequitur somnus... quia plurima tum se corpora conturbant (i. e. cum cibum ceperunt),

    Lucr. 4, 957; 3, 599; 4, 892; 4, 919;

    4, 1030: quam regionem cum superavit animus... finem altius se efferendi facit. Tum enim sui similem et levitatem et calorem adeptus... nullam in partem movetur,

    Cic. Tusc. 1, 19, 43; 1, 31, 75; 3, 23, 55; 4, 24, 54; Tac. Dial. 7.—
    (γ).
    With the force of a conditional clause, then, in this instance, if so: immo res omnis relictas habeo prae quod tu velis. Ph. Tum tu igitur, qua causa missus es ad portum, id expedi (i. e. si ita est), Plaut. Stich. 2, 2, 39; id. Most. 5, 1, 55; id. As. 1, 1, 93; 2, 2, 64; 3, 3, 36; id. Aul. 3, 6, 31; id. Capt. 3, 4, 108; 4, 2, 78: non potitus essem;

    fuisset tum illos mi aegre aliquot dies,

    Ter. Phorm. 1, 3, 7; id. Eun. 2, 2, 50; 5, 1, 23; id. Hec. 3, 5, 12:

    ego C. Caesaris laudibus desim, quas, etc.? Tum hercule me confitear non judicium aliquod habuisse,

    Cic. Planc. 39, 93: scribant aliquid Isocrateo more...;

    tum illos existimabo non desperatione formidavisse genus hoc,

    id. Or. 70, 235; id. Font. 21, 49 (17, 39); id. Tusc. 1, 35, 85; id. Fam. 9, 8, 2; Ov. H. 18 (19), 81: vellem tam ferax saeculum haberemus...;

    tum ego te primus hortarer, etc.,

    Plin. Ep. 4, 15, 8.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    To a definite time before mentioned:

    ut sit satius perdere Quam aut nunc manere tam diu, aut tum persequi,

    i. e. after my future return, Ter. Ad. 2, 2, 27:

    jam nunc mente prospicio quae tum studia hominum, qui concursus futuri sint,

    Cic. Div. in Caecin. 13, 42; id. Verr. 1, 13, 37; 1, 10, 30; id. Prov. Cons. 7, 17; id. Marcell. 9, 30:

    tum meae... Vocis accedet bona pars,

    Hor. C. 4, 2, 45.—
    (β).
    With the force of a conditional clause (cf. 3. b, supra), then, in this instance, if so: specta, tum scies. Plaut. Bacch. 4, 9, 100; cf.:

    quom videbis, tum scies,

    id. ib. 1, 2, 37: tuom incendes genus;

    Tum igitur aquae erit tibi cupido, etc.,

    id. Trin. 3, 2, 50; id. Curc. 2, 3, 17:

    confer sudantes, ructantes, refertos epulis... tum intelleges, etc.,

    Cic. Tusc. 5, 34, 100; id. Planc. 18, 45; id. Phil. 2, 45, 115:

    agedum, dictatorem creemus... Pulset tum mihi lictorem qui sciet, etc.,

    Liv. 2, 29, 12; Cic. Phil. 10, 3, 6; id. Or. 23, 78; 71, 235; Liv. 4, 22, 11; 5, 16, 10; 9, 11, 4.—
    B.
    Referring to a time subsequent to a time mentioned, then, thereupon.
    1.
    Simple sequence in time.
    (α).
    Time proper (only of an immediate sequence;

    otherwise deinde, postea, etc., are used): tum cum corde suo divum pater atque hominum rex Effatur, etc.,

    Enn. Ann. 179:

    dico ei quo pactod eam viderim erilem nostram filiam sustollere. Extimuit tum illa,

    Plaut. Cist. 2, 3, 9; id. Bacch. 3, 3, 29; id. As. 4, 1, 58: tum ille egens forte adplicat Primum ad Chrysidis patrem se. Ter. And. 5, 4, 21; id. Eun. 3, 1, 17; Cato, R. R. 48 (49); 135 (136); so id. ib. 112 (113): equos quinto anno... amittere binos (dentes);

    tum renascentes eis sexto anno impleri,

    Varr. R. R. 2, 7, 2 sq.: collo [p. 1909] cari jussit hominem in aureo lecto, abacosque complures ornavit... Tum ad mensam eximia forma pueros jussit consistere, eosque, etc., Cic. Tusc. 5, 21, 61:

    dixerat hoc ille, cum puer nuntiavit venire ad eum Laelium... Tum Scipio e cubiculo est egressus, etc.,

    id. Rep. 1, 12, 18; id. Div. 2, 66, 135; id. Clu. 14, 40; id. Cat. 3, 5, 10; id. Ac. 2, 5, 13; id. Div. 1, 35, 77:

    hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt ut, etc.,

    Caes. B. G. 5, 26; cf. id. ib. 7, 64; 5, 43 fin.;

    5, 48: adsurgentem ibi regem cuspide ad terram adfixit. Tum spolia caputque abscisum spiculo gerens... hostes fudit,

    Liv. 4, 19, 5; 5, 21, 1; 1, 26, 9; 1, 18, 10; 1, 20, 1; 1, 22, 6; 1, 28, 4; 1, 28, 9; 2, 24, 4;

    3, 8, 11, etc.: tum Caesar cum exercitu Thessaliam petit,

    Vell. 2, 52, 1; Val. Max. 5, 1, 3; Curt. 4, 3, 7; Tac. A. 3, 28; 11, 35; id. H. 4, 84; Ov. M. 2, 122; 4, 80; 7, 121; 10, 481; 14, 386; Flor. 1, 13, 12; Gell. 1, 19, 5; 1, 23, 5.—
    (β).
    In partic., foll. by an abl. absol.:

    tum, prope jam perculsis aliis tribunis, A. Verginius Caesoni capitis diem dicit,

    Liv. 3, 11, 9; 8, 32, 1; 10, 29, 12:

    tum omni spe perdita, Meherdates dolo ejus vincitur, traditurque victori,

    Tac. A. 12, 15; 12, 16:

    tum, ferro extracto, confestim exanimatus est,

    Nep. Epam. 9, 4.—
    (γ).
    Implying a connection between two events, hence, under these circumstances, accordingly, thereupon:

    at pater omnipotens ira tum percitus acri... Phaethonta... Deturbavit in terram,

    Lucr. 5, 399:

    madefactum iri Graeciam sanguine... tum neque te ipsum non esse commotum, Marcumque Varronem et M. Catonem... vehementer esse perterritos,

    Cic. Div. 1, 32, 68; cf. id. ib. 1, 34, 76; Caes. B. G. 4, 25; cf. id. ib. 5, 49; 5, 51;

    7, 59: quippe quibus nec domi spes prolis, nec cum finitimis conubia essent. Tum ex consilio patrum Romulus legatos circa vicinas gentes misit,

    Liv. 1, 9, 2; 3, 26, 1; 3, 31, 7; 4, 45, 7.—
    2.
    Enumeration of a series of events; the co-ordinate clauses introduced by tum... tum, or primum (primo)... deinde... tum, etc.
    (α).
    Succession of time proper:

    ducem Hannibali unum e concilio datum (a Jove), tum ei ducem illum praecepisse ne respiceret, illum autem respexisse, tum visam beluam vastam, etc.,

    Cic. Div. 1, 24, 49; 1, 27, 57; 2, 28, 58 sq.:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. Fin. 1, 16, 50; 5, 23, 65; id. Tusc. 5, 2, 5:

    primum... deinde... tum... postremo,

    id. N. D. 2, 1, 3; 3, 3, 6: primum colonos inde Romanos expulit: inde in Latinam viam transgressus, etc., inde Lavinium recepit; tum deinceps Corbionem, Vitelliam;

    postremum, etc.,

    Liv. 2, 39, 4:

    primi consules sub jugum missi, tum ut quisque gradu proximus erat, tum deinceps singulae legiones,

    id. 9, 6, 1:

    primo... deinde... tum... tum,

    id. 21, 22, 8; id. praef. 9; 3, 28, 8: 5, 39, 7;

    23, 23, 6: deinde... deinde... Tum... post quas, etc.,

    Curt. 3, 3, 24: primum... deinde... deinde... tum... postea, Masur. Gabin. ap. Gell. 5, 13, 5; Gai. Inst. 4, 60.—
    (β).
    So in partic.: tum (also hic, et;

    not deinde or postea), to denote the succession of speakers in dialogue: immo duas dabo, inquit adulescens... Tum senex ille: Si vis, inquit, quattuor sane dato,

    Plaut. Stich. 4, 1, 46 dub.:

    tum Piso... inquit, etc. Tum Quintus... inquit, etc. Hic ego... inquam, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Piso... inquit, etc. Et ille ridens... inquit, etc. Tum Piso exorsus est, etc.,

    Cic. Fin. 5, 1, 2 sqq.:

    tum Atticus... inquit, etc. Tum ille... inquit, etc. Tum Brutus, etc. Tum ille, etc. Tum Atticus, etc. Tum Pomponius... inquit, etc.,

    id. Brut. 3, 11 sqq., and through the whole treatise; cf. id. Ac. 1, 2, 4; 1, 3, 9; 1, 4, 13; 1, 12, 43 and 44; 2, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 15 sqq.; id. Rep. 1, 13, 19 sqq.; Liv. 7, 10, 2 sqq.; 23, 12, 8; Tac. Dial. 3; 15; 25; 42; Gell. 3, 1, 11 sqq.; 18, 1, 9 sqq.; Ov. M. 14, 594.—
    (γ).
    Transf., of sequence or succession of thought, passing into mere co-ordination (v. C. 2. b, g), then... again... furthermore:

    qui mi in cursu obstiterit, faxo vitae is obstiterit suae. Prius edico ne quis, etc. Tum pistores scrofipasci qui, etc. Tum piscatores.... Tum lanii autem qui, etc.,

    Plaut. Capt. 4, 2, 28; 4, 2, 34; 4, 2, 39: (res familiaris) primum bene parta sit, tum quam plurimis se utilem praebeat, deinde augeatur ratione, diligentia, etc., Cic. Off. 1, 26, 92; id. Ac. 2, 47, 146; id. Tusc. 1, 28, 68 sq.; 5, 40, 117; id. Ac. 2, 10, 30; id. de Or. 1, 42, 190; id. Cat. 4, 3, 5; id. Agr. 1, 2, 5; id. Clu. 2, 6; Liv. 3, 26, 11.—
    C.
    Hence, as co-ordinating conjunction, introducing an additional assertion, or thought.
    1.
    Alone, = praeterea, and then, besides, also, moreover, on the other hand (freq. in ante-class. style and in Cic.;

    rare in Livy and post-Aug. prose): argenti aurique advexit multum, lanam purpuramque multam... tum Babylonica peristromata, etc.,

    Plaut. Stich. 2, 3, 54; id. Rud. 2, 4, 10; id. Bacch. 4, 3, 71; 4, 8, 17; id. Ps. 3, 2, 78; id. Aul. 1, 2, 6; 1, 3, 16; id. Men. 5, 5, 41; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 1, 3, 15; 4, 2, 3; Ter. And. 1, 5, 27; 1, 2, 21; 2, 3, 7; id. Eun. prol. 4; 5, 6, 15; id. Heaut. 2, 1, 16; Lucr. 4, 680; cf. id. 1, 494; 4, 1152:

    magnum ingenium L. Luculli, magnumque optimarum artium studium, tum omnis ab eo percepta doctrina... caruit omnino rebus urbanis,

    Cic. Ac. 2, 1, 1; 2, 14, 43; id. Div. 1, 24, 50; 1, 42, 94; id. de Or. 1, 46, 201; id. Off. 1, 6, 19; id. Fin. 1, 6, 21; 2, 16, 53; id. Leg. 1, 5, 17; 1, 9, 26; id. Rab. Post. 14, 40; id. Phil. 13, 12, 26:

    altera ex parte Bellovaci instabant, alteram Camulogenus tenebat: tum legiones a praesidio interclusas maximum flumen distinebat,

    Caes. B. G. 7, 59; id. B. C. 3, 49: naves convenerunt duae Punicae quinqueremes;

    duae ab Heraclea triremes... tum quinque Rhodiae quadriremes,

    Liv. 42, 56, 6; 1, 40, 4; Sen. Vit. Beat. 3, 4; Just. 5, 10, 3.—Sometimes connecting two terms of the same clause, with the force of cum... tum (v. infra, 3. d.):

    quot me censes homines jam deverberasse, hospites tum civis?

    Ter. Phorm. 2, 2, 14:

    faciendum est igitur nobis ut... veteranorum, tum legionis Martiae quartaeque consensus... confirmetur,

    Cic. Phil. 3, 3, 7; Liv. 28, 43, 1 (in co-ordination often with etiam, autem, and sometimes with praeterea and porro; v. III. infra).—
    2.
    Tum as correlative of a preceding tum.
    (α).
    With an added assertion or thought: ita est haec hominum natio: voluptarii atque potatores, Tum sycophantae... plurimi In urbe habitant;

    tum meretrices mulieres Nusquam perhibentur blandiores gentium,

    Plaut. Men. 2, 1, 35; id. Ep. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 100; 3, 1, 102.—
    (β).
    Tum... tum = nunc... nunc (modo... modo), sometimes... sometimes, now... now, at one time... at another (freq. in Cic., not in Caes., rare in Liv., and very rare in postAug. writers):

    tum huc, tum illuc inretitos impedit piscis,

    Plaut. Truc. 1, 1, 17:

    tum hoc mihi probabilius, tum illud videtur,

    Cic. Ac. 2, 43, 134:

    mihi... tum hoc tum illud probabilius videtur,

    id. Off. 3, 7, 33; so id. Am. 4, 13; id. Sen. 13, 45; id. Top. 7, 31; id. N. D. 2, 19, 49:

    (alvus) tum restringitur, tum relaxatur,

    id. ib. 2, 54, 136; id. Rep. 3, 13 (14), 23; id. Leg. 2, 7, 16; id. Or. 63, 212; id. Sen. 3, 7; id. Inv. 1, 37, 66:

    dictator tum appellare tum adhortari milites,

    Liv. 8, 39, 4; Suet. Ner. 1; Gell. 1, 11, 15.—Tum may be repeated several times:

    plerique propter voluptatem tum in morbos graves, tum in damna, tum in dedecora incurrunt,

    Cic. Fin. 1, 14, 47; 3, 7, 26;

    so three times,

    id. N. D. 1, 12, 29; 1, 14, 37; 1, 15, 39; id. Inv. 1, 52, 98; id. Or. 3, 45, 177; id. Off. 1, 7, 22; id. Leg. 2, 17, 43; id. Top. 25, 96;

    four times,

    id. N. D. 1, 43, 120; 2, 20, 52; 2, 39, 101; id. Verr. 2, 4, 34, § 75;

    five times,

    id. N. D. 2, 5, 14; id. Inv. 1, 13, 17; 1, 41, 76; id. Verr. 2, 5, 36, § 94;

    six times,

    id. ib. 1, 53, 120;

    seven times,

    Quint. 9, 4, 133;

    nine times,

    Cic. N. D. 2, 50, 51.—And in chronological order (to be distinguished from the instances B. 2. a and g):

    Atheniensium (rem publicam constituerunt) tum Theseus, tum Draco, tum Solo, tum Clisthenes, tum multi alii,

    at different times, successively, Cic. Rep. 2, 1, 2.—
    (γ).
    Preceded or followed by other co-ordinate words (alias, modo, aliquando, aut... aut, nunc... nunc):

    ex quo intellegitur qualis ille sit quem tum moderatum, alias modestum, tum temperantem, alias constantem continentemque dicimus,

    Cic. Tusc. 4, 16, 36:

    tum... tum... aliquando,

    id. Div. 2, 2, 6:

    tum... tum... aut... aut,

    id. Or. 61, 204:

    modo... tum autem,

    id. N. D. 2, 40, 142:

    nunc... nunc... tum... tum,

    Flor. 1, 17, 5.—
    (δ).
    Tum... tum = et... et, both... and, not only... but also, partly... partly, without regard to time, the second term being frequently strengthened by etiam (mostly post-Aug.):

    Milo Compsam oppugnans, ictusque lapide tum Clodio, tum patriae, quam armis petebat, poenas dedit,

    Vell. 2, 68, 3:

    Muciam et Fulviam, tum a patre, tum a viro utramque inclitam,

    Val. Max. 9, 1, 8:

    Caesar Pompejo tum proprias, tum etiam filiae lacrimas reddidit,

    id. 5, 1, 10; Quint. 7, 3, 18; Sen. Q. N. 4, 2, 28; id. Clem. 1, 19, 2; Front. Aquaed. 1; Tac. A. 12, 33; Suet. Tit. 3; Nep. praef. 8;

    and with etiam,

    Val. Max. 2, 2, 8; 5, 9, 1; 7, 6 prooem.; Nep. Them. 2, 3.—
    3.
    As correlative with a preceding cum, introducing particular after a universal or a stronger or more important assertion after a weaker or less important.
    a.
    Connecting complete sentences with different predicates, cum... tum = as... so, while... (tum being not translated; ante-class. cum always with indic.; class. with subj. or indic.):

    quom antehac te amavi, et mihi amicam esse crevi... tum id mihi hodie aperuisti,

    Plaut. Cist. 1, 1, 2; id. Truc. 4, 1, 6:

    quom id mihi placebat, tum uno ore omnes omnia Bona dicere,

    Ter. And. 1, 1, 69; id. Phorm. 1, 4, 10:

    quae cum res tota ficta sit pueriliter, tum ne efficit quidem quod vult,

    Cic. Fin. 1, 6, 19; id. Tusc. 5, 39, 13; id. Fam. 13, 16, 1; and so with subj., id. N. D. 1, 1, 1; id. Off. 3, 2, 5; id. Lael. 7, 23; id. Brut. 39, 145; 11, 250:

    cum omnium rerum simulatio est vitiosa, tum amicitiae repugnat maxime,

    id. Lael. 25, 91; id. Div. 2, 27, 58; and so with indic., id. Planc. 33, 80; id. Tull. 4, 8; id. Div. in Caecil. 20, 65; id. Sest. 1, 2; id. Fam. 16, 4, 4:

    haec cum merito ejus fieri intellegebat, tum magni interesse arbitrabatur, etc.,

    Caes. B. G. 5, 4; 3, 16; id. B. C. 1, 58; Liv. 3, 34, 1; 4, 53, 4.—
    b.
    Clauses with the same predicate, which is placed after the first clause (always with indic.):

    nam mihi, cum multa eximie divineque videntur Athenae tuae peperisse, tum nihil melius illis mysteriis quibus, etc.,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; id. Tusc. 4, 18, 42; id. Phil. 2, 5, 12; Liv. 4, 46, 10; 6, 38, 10.—
    c.
    Clauses with a common predicate placed before both co-ordinate terms, cum... tum = not only, but also; as... so especially:

    visa est Arcesilae cum vera sententia, tum honesta et digna sapiente,

    Cic. Ac. 2, 24, 77; id. Fin. 1, 16, 51; 2, 35, 119; 3, 1, 3:

    movit patres conscriptos cum causa tum auctor,

    Liv. 9, 10, 1; 4, 57, 2; Suet. Ner. 46 init.
    d.
    With a common predicate after both co-ordinate terms:

    quom virum tum uxorem, di vos perdant,

    Plaut. Men. 4, 2, 103:

    luxuria cum omni aetati turpis tum senectuti foedissima est,

    Cic. Off. 1, 34, 123; id. Clu. 59, 161; id. Verr. 2, 1, 34, § 86; id. N. D. 1, 21, 57; id. Deiot. 9, 26; id. Clu. 16, 46:

    concitatos animos flecti quam frangi putabat cum tutius tum facilius esse,

    Liv. 2, 23, 15; 6, 9, 8; 1, 57, 1; 10, 26, 13; Tac. Dial. 5.—With tum several times repeated:

    quem pater moriens cum tutoribus et propinquis, tum legibus, tum aequitati magistratuum, tum judiciis vestris commendatum putavit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 151; cf. esp. id. Planc. 40, 95. —
    e.
    Tum, in this construction, is freq. strengthened,
    (α).
    By vero:

    cum haec sunt videnda, tum vero illud est hominis magni, etc.,

    in particular, Cic. Clu. 58, 159; id. Mur. 27, 55; id. Phil. 3, 5, 12; 7, 3, 9; cf. id. Or. 1, 23, 106; 3, 16, 60; Liv. 34, 39, 9; Quint. 12, 1, 25.—
    (β).
    By maxime, above all, most of all, especially, chiefly:

    cum omnibus in rebus temeritas in adsentando turpis est, tum in eo loco maxime in quo ju dicandum est quantum, etc.,

    Cic. Div. 1, 4, 7; id. Tusc. 4, 1, 1; 5, 12, 36; id. Rosc. Am. 25, 69:

    cum infamia atque indignitas rei impediebat, tum maxime quod, etc.,

    Caes. B. G. 7, 56; Sall. J. 43, 5; Liv. 1, 8, 2; Suet. Claud. 30; Quint. 6, 1, 29.—
    (γ).
    By praecipue, especially, chiefly, above all:

    cum omnium sociorum provinciarumque rationem diligenter habere debetis, tum praecipue Siciliae,

    Cic. Verr. 2, 2, 1, § 2; id. Fam. 13, 11, 3:

    fortuna quae plurimum potest cum in reliquis rebus, tum praecipue in bello,

    Caes. B. C. 3, 68; Liv. 22, 43, 11; 1, 40, 3; Quint. 1, 1, 29; 1, 10, 13; 5, 10, 106; Plin. Ep. 4, 3, 2.—
    (δ).
    By inprimis, chiefly, principally:

    cum multa non probo, tum illud inprimis quod, etc.,

    Cic. Fin. 1, 6, 18; id. Fam. 12, 22, 3.—
    (ε).
    By cumprimis, chiefly, principally: quapropter bene cum superis de rebus habenda Nobis est ratio... tum cumprimis Unde anima atque animi constet [p. 1910] natura videndum, Lucr. 1, 131.—
    (ζ).
    By certe, especially, at least, assuredly:

    at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de maximis,

    Cic. Fin. 4, 5, 13; id. Fam. 7, 4; cf. Quint. 2, 1, 10.—
    (η).
    By nimirum, assuredly, undoubtedly:

    cum plurimas... commoditates amicitia contineat, tum illa nimirum praestat omnibus quod, etc.,

    Cic. Am. 7, 23. —
    (θ).
    By etiam, besides, as well:

    cum omnes omnibus ex terris homines improbos audacesque collegerat, tum etiam multos fortes viros et bonos... tenebat,

    Cic. Cael. 6, 14; id. Ac. 2, 10, 31; id. Tusc. 1, 1, 2:

    quos tu cum memoriter, tum etiam erga nos amice et benevole collegisti,

    id. Fin. 1, 10, 34; id. Verr. 2, 3, 23, § 56:

    cum sua virtute, tum etiam alienis vitiis,

    id. Leg. 23, 67; id. Fin. 2, 12, 38; id. N. D. 2, 37, 95; id. de Or. 3, 60, 225; Liv. 1, 21, 2; 7, 23, 6; 7, 32, 10; Val. Max. 7, 2, 3; 3, 2, 10; 9, 6, 3; Quint. 9, 1, 20; 9, 4, 143.—
    (ι).
    By quoque, also, besides, as well:

    cum potestas major, tum vir quoque potestati par hostes trans Anienem submovere,

    Liv. 4, 17, 11; 1, 22, 2; cf. Quint. 12, 10, 72.—
    (κ).
    By et, also, besides, too:

    cujus mortem cum luctus civitatis, tum et dictaturae undecim insignem fecere,

    Just. 19, 1, 7.—
    (λ).
    By praeterea, moreover, besides:

    dicimus C. Verrem cum multa libidinose fecerit, tum praeterea quadringentiens sestertium ex Sicilia abstulisse,

    Cic. Verr. 1, 18, 56.
    II.
    Tum as correlative of dependent clauses (freq. in ante - class. writings and Cic., rare in post-Aug. writings).
    A.
    With temporal clauses, introduced by cum, = at the time when, at a time when.
    1.
    Referring to definite past time.
    a.
    Tum as antecedent of cum:

    jam tum cum primum jussit me ad se arcessier, Roget quis, Quid tibi cum illa?

    Ter. Eun. 3, 3, 4; id. Heaut. 2, 3, 21:

    qui (Hercules) tum dolore frangebatur cum immortalitatem ipsa morte quaerebat,

    Cic. Tusc. 2, 8, 20:

    bene apud majores nostros senatus tum cum florebat imperium decrevit ut, etc.,

    id. Div. 1, 41, 91; id. Phil. 2, 44, 114; id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 2, 66, § 160; id. Clu. 33, 89; id. Verr. 1, 2, 5; id. Brut. 2, 7; 23, 89; id. Off. 3, 27, 100; id. Agr. 2, 24, 64; id. Phil. 2, 39, 100; 3, 4, 11:

    tum mittendos legatos fuisse cum Perseus Graecas urbes obsideret,

    Liv. 45, 3, 7:

    tum cum Vipereos sparsi... dentes,

    Ov. M. 4, 572; id. H. 3, 23; Val. Max. 6, 1, 12.—After pluperf.:

    nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant scimus Romae solutione impedita fidem concidisse,

    Cic. Imp. Pomp. 7, 19; Val. Max. 3, 6, 1; 2, 8, 15 fin. —Tum inserted in the temporal clause:

    cum Davo egomet vidi jurgantem ancillam... quom ibi me adesse neuter tum praesenserat,

    Ter. And. 5, 1, 20.—
    b.
    Tum, introducing the apodosis of the temporal clause (generally not transl. in Engl.).
    (α).
    Of coincident events, cum... tum = while: quom genui tum morituros scivi, Enn. ap. Cic. Div. 1, 58, 132 (Trag. Rel. v. 361 Vahl.); Ter. Phorm. 3, 2, 18:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Agr. 2, 11, 26; id. Cael. 26, 63; id. Phil. 3, 5, 13:

    cum pavida mulier nullam opem videret, tum Tarquinius fateri amorem, orare, etc.,

    Liv. 1, 58, 3; 5, 11, 4. —
    (β).
    Tum = deinde, usu. after a pluperf.:

    id cum Sulla fecisset, tum ante oppidum Nolam Samnitium castra cepit,

    Cic. Div. 1, 33, 72; id. Brut. 92, 319; id. Ac. 2, 3, 9; 2, 3, 15; id. Fin. 1, 8, 26; id. Tusc. 4, 20, 45; id. Div. 1, 25, 53; 2, 2, 7; id. Rep. 2, 25, 47; Liv. 21, 11, 8; cf. id. 1, 26, 7; 23, 22, 4.—Inserted in the apodosis:

    cum jam humanae opes egestae a Veis essent, amoliri tum deum dona,

    Liv. 5, 22, 3.—
    2.
    Referring to definite present time:

    quem esse negas, eundem esse dicis. Cum enim miserum esse dicis, tum eum qui non sit, dicis esse,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12.—
    3.
    Referring to indefinite time.
    a.
    As antecedent of the clause, = at the time when, at a time when, whenever: hominum inmortalis est infamia;

    etiam tum vivit quom esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28; id. As. 1, 3, 55; id. Merc. 3, 2, 7; Cato, R. R. 31:

    nec sibi enim quisquam tum se vitamque requirit Cum pariter mens et corpus sopita quiescunt,

    Lucr. 3, 919; 4, 444; 4, 455;

    4, 1166: omnis praedictio mali tum probatur cum ad praedictionem cautio adjungitur,

    Cic. Div. 2, 25, 54; id. Fin. 2, 32, 104; id. N. D. 2, 3, 9: tum cum sine pondere suci Mobilibus ventis arida facta volant, Ov. H. 5, 109; Cic. Ac. 1, 12, 44; 2, 27, 88; id. Fin. 4, 8, 20; id. Tusc. 3, 9, 20; 5, 26, 73; id. N. D. 1, 4, 9; id. Off. 1, 27, 93.—Tum maxime... cum plurimum = eo magis quo magis:

    eam (partem animi) tum maxime vigere cum plurimum absit a corpore,

    Cic. Div. 1, 32, 70; so, cum maxime... tum maxime; v. b. a foll.—
    b.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    As coincident:

    quom amamus, tum perimus,

    Plaut. Truc. 1, 2, 94:

    ulmus, cum folia cadunt, tum iterum tempestiva est,

    Cato, R. R. 17; so id. ib. 155 (156):

    cum ea quae quasi involuta fuerunt, aperti sunt, tum inventa dicuntur,

    Cic. Ac. 2, 8, 26; id. Fin. 5, 10, 29; 1, 17, 57; id. N. D. 2, 52, 129; 1, 19, 49; id. Imp. Pomp. 6, 15.—Cum maxime... tum maxime = quo magis eo magis:

    nam quom pugnabant maxume, ego tum fugiebam maxume,

    Plaut. Am. 1, 1, 45:

    quamobrem omnes, cum secundae res sunt maxume, tum maxume Meditari secum oportet, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 14, 30 poet. —
    (β).
    As subsequent:

    ad legionem quom itum, adminiculum eis danunt tum jam aliquem cognatum suum,

    Plaut. Most. 1, 2, 47:

    eo cum accessit ratio argumentique conclusio... tum et perceptio eorum omnium apparet,

    Cic. Ac. 2, 10, 30; 2, 41, 128; id. Fin. 5, 9, 24; 1, 20, 69; 5, 15, 41; id. Tusc. 1, 4, 8; 1, 24, 58; 3, 2, 3; id. N. D. 2, 48, 123; id. Div. 2, 19, 44.—
    4.
    Referring to future time.
    (α).
    Tum as antecedent of cum:

    quom mi haec dicentur dicta, tum tu, furcifer, quasi mus in medio pariete vorsabere,

    Plaut. Cas. 1, 51; id. Bacch. 3, 4, 20:

    non committam ut tum haec res judicetur cum haec frequentia Roma discesserit,

    Cic. Verr. 1, 18, 54; id. Agr. 2, 17, 44; 2, 25, 67; id. Fin. 4, 22, 62; id. Tusc. 1, 20, 46; Liv. 23, 13, 4; 41, 10, 7; Ov. M. 2, 651; id. H. 15, 293; Nep. Them. 6, 5.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    quom videbis, tum scies,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 37; 4, 6, 30:

    de quo cum perpauca dixero, tum ad jus civile veniam,

    Cic. Leg. 1, 12, 34; id. Clu. 2, 6; 4, 9; Liv. 3, 56, 10.—
    B.
    With temporal clause, introduced by ubi.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    vitem novellam resecare tum erit tempus ubi valebit,

    Cato, R. R. 33:

    tum tu igitur demum id adulescenti aurum dabis, ubi erit locata virgo in matrimonium?

    Plaut. Trin. 3, 3, 52.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Referring to definite past time (tum always = deinde):

    ubi eorum dolorem majorem quam ceterorum cognovi, tum meum animum in illos, tum mei consilii causam proposui, tum eos hortatus sum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 4, 63, § 140; Sall. J. 94, 3:

    ubi illuxit, et Romanis Punica et Gallica arma cognita, tum dubitationem exemere,

    Liv. 25, 10, 5; 1, 9, 10; 4, 57, 3; 9, 43, 16; 21, 25, 12; 23, 11, 4.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    post ubi tempust promissa jam perfici, Tum coacti necessario se aperiunt,

    Ter. And. 4, 1, 8: Cato, R. R. 3 init.; 17:

    ubi jam morbi se flexit causa... Tum quasi vaccillans primum consurgit,

    Lucr. 3, 503; 6, 129; 6, 526.—
    (γ).
    Referring to future time:

    otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo,

    Plaut. Rud. 2, 4, 13; id. Stich. 4, 2, 14:

    ubi tu voles, Ubi tempus erit, sat habet si tum recipitur,

    Ter. Eun. 3, 2, 32; Plaut. Truc. 4, 4, 18; id. Bacch. 4, 3, 72; id. Pers. 4, 7, 19; id. Cas. 3, 2, 27:

    ut ubi id interrogando argumentis firmavero, tum testes ad crimen accommodem,

    Cic. Verr. 1, 18, 55:

    ubi haerere jam aciem videris, tum terrorem equestrem infer,

    Liv. 6, 12, 10; 22, 55, 8.—
    C.
    With a temporal clause introduced by postquam.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    Flaminius qui ne quieto quidem hoste ipse quieturus erat, tum vero postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri vidit, suum id dedecus ratus, etc.,

    Liv. 22, 3, 7; Val. Max. 3, 8, 1 (v. infra, III. A. 2. a. b).—
    2.
    Tum introducing the apodosis (always = deinde).
    (α).
    Referring to definite past time:

    posteaquam e portu piratae exierunt, tum coeperunt quaerere homines, etc.,

    Cic. Verr. 2, 5, 38, § 100; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40 (al. tunc):

    postquam satis virium collectum videbat, tum ex suis unum sciscitatum Romam ad patrem misit,

    Liv. 1, 54, 5; 3, 66, 5; 6, 13, 4; 22, 48, 4; 25, 10, 6; Gell. 5, 3, 6.—
    (β).
    Referring to indefinite time: postquam vero commoditas quaedam... dicendi copiam consecuta est, tum ingenio freta malitia pervertere urbes adsuevit, Cic. Inv. 1, 2, 3.—
    D.
    With a temporal clause introduced by ut.
    1.
    Tum as antecedent of the clause (very rare):

    tum vero ingentem gemitum dat Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici... conspexit,

    Verg. A. 1, 485; cf. id. ib. 12, 218.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of definite past time:

    nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi, puto, prae timore hic excidisse Cistellam,

    Plaut. Cist. 4, 2, 46:

    sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata... oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt,

    Cic. Brut. 8, 30; id. Phil. 9, 4, 9; Liv. 24, 44, 10; id. 21, 54, 9; 23, 34, 6.—
    (β).
    Referring to future time:

    neque ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,

    Cic. de Or. 2, 34, 146:

    traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum, si eam Romanus rite emisisset, victoriam de Vejentibus dari (= si quando),

    Liv. 5, 15, 11 Weissenb. ad loc.—
    E.
    With a temporal clause introduced by quando.
    1.
    Tum as antecedent of the clause.
    (α).
    Of definite past time:

    auctoritatem senatus exstare sentio, tum, quando Alexandro mortuo, legatos Tyrum misimus,

    Cic. Agr. 2, 16, 41.—
    (β).
    Of future time:

    at scire tum memento quando id quod voles habebis,

    Plaut. Capt. 2, 1, 41; id. Mil. 3, 1, 213; id. Most. 3, 1, 136; id. Men. 5, 7, 57:

    utinam tum essem natus quando Romani dona accipere coepissent,

    Cic. Off. 2, 21, 75.—
    2.
    Tum introducing the apodosis.
    (α).
    Of indefinite time (quando = whenever):

    quando esurio tum crepant (intestina),

    Plaut. Men. 5, 5, 27; id. Truc. 1, 1, 15; id. Ps. 4, 7, 85:

    quando mulier dotem marito dabat, tum quae ex suis bonis retinebat reciperare dicebatur,

    Gell. 17, 6, 6; 7 (6), 14, 4.—
    (β).
    Of future time:

    at tu, quando habebis, tum dato,

    Plaut. Men. 3, 3, 23:

    quando ab eadem parte sol eodemque tempore iterum defecerit, tum signis omnibus ad principium revocatis, expletum annum habeto,

    Cic. Rep. 6, 22, 24:

    quando mihi usus venerit, tum quaeram ex te atque discam,

    Gell. 6 (7), 17, 4.—
    F.
    In the apodosis after simul ac:

    an simul ac nubes successere, ipse in eas tum Descendit (Juppiter), prope ut hinc teli determinet ictus?

    Lucr. 6, 402.—
    G.
    With a temporal clause introduced by dum.
    1.
    Tum as antecedent:

    sanctius visum est nomen Augusti, ut scilicet jam tum dum colit terras, ipso numine ac titulo consecretur,

    Flor. 2, 33, 66 (4, 12, 66).—
    2.
    Tum introducing the apodosis:

    dum habeat, tum amet,

    Plaut. Truc. 2, 1, 23:

    dum se glomerant... tum pondere turris Procubuit,

    Verg. A. 9, 540.—
    H.
    As antecedent of quamdiu:

    qui cum tibi amicus non modo tum fuerit quamdiu tecum in provincia fuerit, verum etiam nunc sit cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 24, § 58.—
    K.
    Denoting a logical consequence after quando and cum:

    quando ergo erga te benignus fui... tum te mihi benigne itidem addecet... referre gratiam,

    Plaut. Rud. 5, 3, 35:

    cum magnus numerus deesset, tum iste homo nefarius in eorum locum... substituere coepit cives Romanos,

    Cic. Verr. 2, 5, 28, § 72.—
    L.
    After relative clauses denoting time: qua tempestate Paris Helenam innuptis junxit nuptiis, Ego tum gravida expletis jam fere ad pariendum mensibus, Poet. ap. Cic. de Or. 3, 58, 219 (Trag. Rel. p. 246 Rib.).—
    M.
    With conditional clauses.
    1.
    With a conditional clause introduced by si, sin, ni (not nisi).
    (α).
    Tum as antecedent of clause:

    tum pol ego interii, homo si ille abiit,

    Plaut. Ps. 4, 1, 6; id. Men. 2, 2, 71; Ter. Heaut. 4, 3, 40:

    si tenuis causa est, tum etiam argumentandi tenue filum,

    Cic. Or. 36, 124; id. Rep. 1, 40, 62; 2, 9, 15; id. Fin. 1, 19, 63; id. N. D. 1, 6, 13; id. Verr. 2, 3, 47, § 112:

    tum vero ego nequiquam Capitolium servaverim si civem in servitutem duci videam,

    Liv. 6, 14, 4; 3, 9, 11; 6, 14, 4; 7, 34, 14; Cato ap. Plin. 29, 1, 7, § 14; Gell. 2, 12, 1 sq.; 4, 13, 1; 14, 2, 21.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si triduum hoc hic erimus, tum arbores in te cadent,

    Plaut. Men. 2, 3, 30; id. Rud. 5, 2, 59; 3, 4, 49; id. As. 1, 3, 89; id. Rud. 1, 3, 13; id. Ps. 4, 1, 1; 4, 1, 48 (39); Ter. Eun. 2, 3, 64; 3, 1, 17; id. Phorm. 1, 3, 19; Cato, R. R. 26; cf. id. ib. 27:

    quod si, ut spero, cepero, tum vero litteras publice mittam,

    Cic. Fam. 2, 10, 3; id. Div. 1, 44, 100; cf. id. Ac. 2, 10, 32; id. Fin. 2, 4, 79; id. N. D. 3, 36, 87; id. Rep. 1, 43, 66: id. [p. 1911] Rosc. Am. 49, 142:

    si dimicandum erit, tum tu in novissimos te recipito,

    Liv. 7, 40, 13; 8, 10, 12; Hor. S. 1, 2, 97; Ov. M. 7, 32.—

    Esp., denoting the consequences of perjury in ancient formulas of oaths: si ego injuste illos homines dedier mihi exposco, tum patriae compotem me numquam siris esse,

    Liv. 1, 32, 7; 1, 24, 8; 22, 53, 11; hence, quid si falles? Me. Tum Mercurius Sosiae iratus siet, Plaut. Am. 1, 1, 239; 3, 2, 52; id. Aul. 4, 10, 50; cf. also Liv. 3, 64, 10.—
    2.
    With a condition contrary to fact.
    (α).
    Tum, antecedent of clause:

    tum esset ostentum, si anguem vectis circumplicavisset,

    Cic. Div. 2, 28, 62; id. Verr. 2, 2, 68, § 164:

    tum id audirem si tibi soli viveres,

    id. Marcell. 8, 25; id. Fin. 4, 13, 33; id. Div. 2, 35, 73.—
    (β).
    Tum introducing the apodosis:

    si quidem me amaret, tum istuc prodesset,

    Ter. Eun. 3, 1, 56:

    quodsi omnia nobis quae ad victum pertinent. suppeditarentur, tum optimo quisque ingenio, totum se in cognitione et scientia collocaret,

    Cic. Off. 1, 44, 158. —
    N.
    After an abl. absol.
    1.
    With perfect participles (= postquam or cum... tum), mostly with denique, vero, demum.
    (α).
    Referring to definite past time:

    ut morte ejus nuntiata tum denique bellum confectum arbitraretur,

    Cic. Mur. 16, 34:

    sed confecto proelio tum vero cerneres quanta vis animi fuisset in exercitu Catilinae,

    Sall. C. 61, 1:

    ita rebus divinis peractis tum de bello deque republica dictator rettulit,

    Liv. 22, 11, 1; 2, 29, 1; 2, 29, 3; 3, 56, 1; 5, 50, 8; Plin. 11, 20, 22, § 68.—
    (β).
    Referring to indefinite time:

    hisce omnibus rebus consideratis, tum denique id quod primum est dicendum, postremum soleo cogitare, quo utar exordio,

    Cic. Or. 2, 77, 315.—
    (γ).
    Referring to future time (the abl. absol. = a fut. perf.):

    ita prope XL. diebus interpositis tum denique se responsuros esse arbitrantur,

    Cic. Verr. 1, 10, 31; 1, 18, 54; id. Fin. 4, 13, 32; id. Scaur. Fragm. 10, 22.—
    2.
    With pres. participles (post-class.):

    tacentibus cunctis, tum ipse (dixit), etc.,

    Just. 12, 15, 6.
    III.
    Particular connections.
    A.
    With other particles of time.
    1.
    Jam tum, already at that time, i. e. earlier than might be anticipated:

    jam tum erat suspitio Dolo malo haec fieri,

    Ter. Eun. 3, 3, 8; cf. id. ib. 4, 4, 58; id. Phorm. 5, 8, 34:

    quippe etenim jam tum divom mortalia saecla Egregias animo facies vigilante videbant,

    Lucr. 5, 1169; 5, 1037:

    ut mihi jam tum divinasse ille (Romulus) videatur hanc urbem sedem aliquando summo esse imperio praebituram,

    Cic. Rep. 2, 5, 10; 2, 7, 12; id. Div. 2, 57, 118; id. Tusc. 4, 2, 4:

    jam tum in Palatio monte Lupercal hoc fuisse ludicrum ferunt,

    Liv. 1, 5, 1; 1, 7, 16; 1, 41, 7; 10, 21, 14;

    24, 49, 1: ut jam tum qualis futurus esset ostenderet,

    Suet. Dom. 1; Curt. 4, 6, 29.—
    2.
    Tum demum and tum denique, then only, then at length, then at last, not till then, i. e. later than might be expected, implying delayed action.
    a.
    Tum demum.
    (α).
    In gen.:

    adversisque in rebus noscere qui sit. Nam verae voces tum demum pectore ab imo Eiciuntur,

    Lucr. 3, 58:

    tum demum Liscus, oratione Caesaris adductus, quod antea tacuerat proponit,

    Caes. B. G. 1, 17; 5, 33; Sall. J. 46, 1:

    nec ante in campum degressi sunt quam, etc. Tum demum castra Etruscorum pro moenibus Fidenarum posita,

    Liv. 4, 17, 12; 45, 12, 6; 2, 20, 11; 5, 39, 2; 23, 19, 15 et saep.; Val. Max. 1, 6, 10; 1, 7, 4; Curt. 3, 12, 12; Tac. A. 3, 18; 3, 47.—
    (β).
    In partic., referring to clauses introduced by cum, ubi, si, or abl. absol. (v. II. A. B. L. M.), denoting absolute restriction to the terms of the clause:

    imo etiam ubi expolivero, magis hoc tum demum dices,

    Plaut. Poen. 1, 1, 60:

    tum demum mihi procax Academia videbitur si aut consenserint omnes, aut, etc.,

    Cic. N. D. 1, 6, 13:

    cum is Casilini eo die mansurum dixisset, tum demum cognitus est error,

    Liv. 22, 13, 8; Vell. 2, 115, 4; Val. Max. 3, 8, 1 fin.; 7, 2, 4; Curt. 3, 11, 6; Plin. Ep. 8, 20, 7.—
    (γ).
    Sometimes = nunc demum (anteclass.): victus es, Chaline. St. Tum nos demum vivere. Olympio. Gaudeo, Plaut. Cas. 2, 6, 65.—
    b.
    Tum denique.
    (α).
    In gen.:

    tum denique tauros in gregem redigo,

    Varr. R. R. 2, 5:

    injecta glaeba tumulus is (locus) ubi humatus est vocatur, ac tum denique multa religiosa jura complectitur,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; id. Fin. 3, 22, 76; id. Tusc. 3, 26, 61: nequiquam temptati ut tum denique desisterent impediendo bello, Liv. 4, 55, 5; Ov. M. 4, 519; 7, 857; 10, 664.—
    (β).
    Referring to clauses with cum, etc. (v. II. A. B. L. M.):

    tum denique homines nostra intellegimus bona quom quae in potestate habuimus ea amisimus,

    Plaut. Capt. 1, 2, 33:

    quo cum venerimus, tum denique vivemus,

    Cic. Tusc. 1, 31, 75; 3, 31, 75; id. Leg. 2, 4, 10; id. Rep. 1, 6, 11; so,

    tum denique si,

    id. Fam. 14, 2, 3; id. Q. Fr. 1, 1, 10, § 29; id. Verr. 2, 2, 1, § 1:

    indicandum primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni impetraretur, tum denique querendum,

    Liv. 23, 43, 2; Cato ap. Plin. 17, 18, 29, § 126 (for tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9, v. II. D. 2. a).—
    3.
    Tum primum (rarely primo), then for the first time:

    tum genus humanum primum mollescere coepit,

    Lucr. 5, 1014:

    ludorum gratia quos tum primum anniversarios in circo facere constituisset,

    Cic. Rep. 2, 7, 12; id. Sen. 21, 78; Caes. B. G. 7, 11:

    ponte sublicio tum primum in Tiberi facto,

    Liv. 1, 33, 6; 2, 41, 3; 39, 22, 2; 2, 20, 6; 39, 49, 4; Vell. 2, 37, 5; Tac. A. 2, 27; id. H. 4, 57; Curt. 3, 12, 26. —
    4.
    With deinde, hic, postea, with consecutive force emphatic.
    a.
    Deinde tum (very rare):

    primum ea quae sumus acturi cogitare debemus, deinde tum dicere ac facere,

    Varr. L. L. 6, 6, 62.—
    b.
    Tum deinde.
    (α).
    = tum demum or tum denique, then at length, not till then, then only:

    nonne optime patronus occurrat prius conviciis luxuriae, etc., tum deinde narret de bonis Pallae? etc.,

    Quint. 4, 2, 27; 12, 10, 11:

    emam, aedificabo, credam, exigam, honores geram: tum deinde lassam senectutem in otium referam,

    Sen. Ep. 101, 4; Plin. 16, 44, 95, § 251.—So corresp. with cum:

    quas cum solus pertulisset, tum deinde comitia collegae subrogando habuit,

    Liv. 2, 8, 3 (Weissenb. demum, by conj.); Col. R. R. 1, 6, 13. —
    (β).
    = an emphatic deinde: nam praetermisit quod in prima parte sumere debuit;

    tum deinde eodem ipso quod omiserat quasi proposito ad confirmandum aliud utitur,

    Gell. 2, 8, 3; 13, 24 (23), 1; Just. 2, 1, 19.—
    c.
    With hic:

    hic tum repente Pacilius quidam accedit, ait, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94:

    hic ego tum ad respondendum surrexi,

    id. Clu. 18, 51; 27, 73:

    hic tum injectus est hominibus scrupulus,

    id. ib. 28, 76; id. Sest. 11, 25.—
    d.
    Tum postea:

    tum postea complorantibus nostris, dies quidem tandem inluxit,

    Gell. 19, 1, 3; so id. 14, 3, 10 (for quid tum postea, v. D. 1.).—
    5.
    With interim:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat... Tum interim, Q. Hortensio, Q. Metello coss.... despondet ei filiam suam,

    Cic. Clu. 64, 179.—
    B.
    With particles of emphasis.
    1.
    Tum vero (sometimes tum enimvero or enimvero tum), then indeed, at that crisis, then if not before, etc., or merely = emphatic then, denoting either coincidence or sequence of action.
    (α).
    In gen.:

    discedit a Melino Cluentia. Tum vero illa egregia mater palam exsultare... coepit,

    Cic. Clu. 5, 14; 22, 61; id. Agr. 1, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 41, § 107:

    semper equidem magno cum metu incipio dicere... tum vero ita sum perturbatus ut, etc.,

    id. Clu. 18, 51:

    tum vero dubitandum non existimavit quin ad eos proficisceretur,

    Caes. B. G. 2, 8; 5, 37; id. B. C. 1, 82; 2, 42:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor... junguntur nuptiis. Tum vero in dies infestior Tulli senectus... coepit esse,

    Liv. 1, 47, 1; 2, 22, 6; 4, 49, 13; 10, 19, 12; 21, 45, 9; 21, 58, 5; Ov. M. 2, 227; 7, 685; Curt. 4, 13, 1; 3, 11, 5; Tac. Agr. 37.—And in enumerations:

    deinde... post autem... tum vero ipsam veterem Karthaginem vendunt,

    Cic. Agr. 1, 2, 5.—
    (β).
    As correlative of temporal or conditional clauses, and after abl. absol.:

    quod ubi Romam est nuntiatum, senatui metum injecit ne tum vero sustineri nec in urbe seditio, nec in castris posset,

    Liv. 5, 7, 4; Sall. J. 94, 3:

    tum vero... si,

    Cic. Fin. 1, 19, 63; Liv. 6, 14, 4 (v. II. M. 1. a, b).—With cum, Liv. 32, 12, 1:

    quae postquam frustra temptata rogumque parari... vidit, Tum vero gemitus... Edidit,

    Ov. M. 2, 621; Sall. J. 106, 6; 84, 1; id. Cat. 51, 40; v. C. 1. b. (so, tum vero denique after ut, Cic. Phil. 9, 4, 9; v. II. D. 2. and M. 1.).—
    2.
    Tum quidem, at that time, thereupon, then at least (usu. opposed to a later time): dixit sibi in somnis visum esse, etc. Et tum quidem incolumis exercitum liberavit; post triennium autem devovit se, etc., Cic. Div. 1, 24, 51; so,

    actum quidem,

    id. Fl. 25, 59; id. Lael. 11, 39:

    et tum quidem ab Dio Perseus in interiora regni recepit se... post dies paucos, etc.,

    Liv. 42, 39, 1; 1, 57, 10; 3, 2, 10;

    7, 17, 3.—Often in resuming the narrative after a digression: ac tum quidem regem... filium appellat,

    Curt. 4, 7, 25.—Merely emphatic:

    Duillio Cornelioque coss. etiam mari congredi ausus est. Tum quidem ipsa velocitas classis comparatae victoriae auspicium fuit,

    Flor. 1, 18 (2, 2), 7; so id. 1, 22 (2, 6), 20; 1, 40 (3, 5), 12.—With cum, Tac. Dial. 11.—
    3.
    Ne tum quidem, not even then:

    num quis horum miser hodie? Ne tum quidem, post spiritum extremum,

    Cic. Tusc. 1, 37, 89; id. Div. 1, 26, 55; id. Verr. 2, 2, 40, § 98:

    ubi ne tum quidem eos prodire intellexit,

    Caes. B. G. 1, 50; 7, 53; Tac. H. 5, 21; Curt. 3, 2, 18.—With cum:

    ille vere ne tum quidem miser cum ab Oroete in crucem actus est,

    Cic. Fin. 5, 30, 92; so id. Tusc. 5, 20, 57; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; Liv. praef. 12; 39, 39, 11.—
    4.
    Tum maxime (sometimes tum cummaxime).
    (α).
    Especially at that time, chiefly then: illi sumposia, nos convivia quod tum maxime simul vivitur, Cic. Fam. 9, 24, 35; id. Leg. 2, 11, 26.—With cum:

    quae quidem vis tum maxime cognita est cum... M. Cato, legem suadens, in Galbam multa dixit,

    Cic. Brut. 23, 89; id. Sest. 21, 47; id. Par. 4, 1, 29.—
    (β).
    Just then, just at that moment (not ante-Aug.):

    regi, tum maxime captivos ex Illyrico vendenti,

    Liv. 43, 20, 3; 1, 10, 1:

    per totam aciem vulgatum est, castra amissa esse, et tum cummaxime ardere,

    id. 40, 32, 1; so,

    tum cummaxime,

    id. 43, 7, 8:

    corpus enim suum a caupone trucidatum tum maxime plaustro ad portam ferri,

    Val. Max. 1, 7, ext. 10; 2, 10, 2; 3, 2, 2 fin.; Curt. 3, 4, 14; 6, 6, 10; Plin. 2, 63, 63, § 154; Quint. 2, 15, 30; 2, 61, 31; Suet. Caes. 65; id. Calig. 53.—So with cum:

    et quod tum maxime Abydum oppugnaret cum rex ab Attalo et Rhodiis ultro se bello lacessitum diceret,

    Liv. 31, 18, 2; Sen. Ira, 1, 15, 2.—
    (γ).
    Strengthening the co-ordinate tum after cum, so especially; v. I. C. 3. e. b (for cum maxime... tum maxime and tum maxime... cum plurimum, v. II. A. 3. a. b.).—
    5.
    Tum potissimum = tum maxime, just then (rare):

    C. Caesar... tum potissimum acie commissa impeditos religione hostes vicit,

    Front. Strat. 2, 1, 16.—
    6.
    Etiam tum.
    (α).
    Even then:

    etiam tum vivit cum esse credas mortuam,

    Plaut. Pers. 3, 1, 28:

    totum se Servilio etiam tum tradidit,

    even then, at so late a time, Cic. Sest. 62, 130:

    etiam tum cum verisimile erit,

    id. Rosc. Am. 20, 57.— So with cum, Cic. Verr. 2, 1, 59, § 154; id. Dom. 13, 23; id. Sest. 38, 81.—
    (β).
    Still, as yet (also as one word; cf. etiamtum, and v. the foll. additional passages), Cic. Verr. 2, 4, 19, § 41; id. Fin. 3, 14, 48; id. Rep. 2, 12, 24; id. Arch. 3, 5; id. de Or. 2, 3, 12; id. Brut. 20, 80; id. Off. 2, 14, 47; Caes. B. C. 3, 93; Liv. 5, 40, 10; Val. Max. 9, 6, 3; Tac. A. 3, 72; Suet. Claud. 27 fin.; id. Dom. 22.—

    And with a negation, = nondum: ipsa ego non longos etiam tum scissa capillos,

    not yet long, Ov. H. 8, 79.—
    7.
    Tum etiam.
    (α).
    Followed by si or cum, even if, even when:

    atque equidem filium Tum etiam si nolit, cogam,

    Ter. Ad. 5, 3, 65:

    qui tum etiam cum... circumfusi erant caligine,

    Cic. Tusc. 1, 19, 45.—
    (β).
    Then also, then too, besides:

    tum etiam illud cogitatote, sic vivere Cornelium ut, etc.,

    Cic. Balb. 28, 65; id. N. D. 1, 16, 43; so id. Leg. 1, 13, 35; id. Fin. 2, 16, 53; Col. 12 praef.—
    8.
    Tum quoque.
    (α).
    Also then, then likewise, then as before, then as on another occasion mentioned before: ceu lapidem si Percutiat lapis aut ferrum;

    nam tum quoque lumen Exsilit,

    Lucr. 6, 162:

    tum quoque homini plus tribui quam nescio cui necessitati,

    Cic. Prov. Cons. 11, 28:

    tum quoque multis milibus Latinorum in civitatem acceptis,

    Liv. 1, 33, 5; 2, 52, 2; 21, 22, 4; Caes. B. C. 3, 37; Ov. M. 14, 369.—
    (β).
    Even then, = etiam tum (rare):

    et tamen tum quoque se absentes triumphare credunt,

    Liv. 45, 38, 13; 39, 41, 3; 39, 47, 11; Ov. H. 17 (18), 190.—
    (γ).
    In orat. obliq. (v. I. A. 2.), even now:

    quod si Romani tum quoque aequa aspernarentur,

    Liv. 42, 62, 7. —
    (δ).
    = sic quoque, even under the circumstances, even as it was, etc. (v. sic, V. 3.): ut si effugium patuisset in publicum, impleturae urbem tumultu fuerint. Tum quoque [p. 1912] aliquotiens integro corpore evaserunt, Liv. 24, 26, 13; 40, 16, 6; 43, 4, 1;

    9, 13, 9: tum quoque, amputata dextra, navem sinistra comprehendit,

    Just. 2, 9, 18.—
    9.
    Tum ipsum = eo ipso tempore, at the very time, just then, even then (only in Cic. in four passages; cf.:

    nunc ipsum): tota igitur ratio talium largitionum vitiosa est, temporibus necessaria, et tum ipsum... moderanda est,

    Cic. Off. 2, 17, 60:

    quem quidem cum sua voluntate ex patria Karthaginem revertisset, tum ipsum cum vigiliis et fame cruciaretur, clamat virtus beatiorem fuisse quam Thorium,

    id. Fin. 2, 20, 65 Madv. ad loc.:

    tum ipsum cum immolare velis extorum fieri mutatio potest,

    id. Div. 1, 52, 118:

    ita (oratores), non injuria, quotienscunque dicerent, id quod aliquando posset accidere, ne tum ipsum accideret, timere,

    id. Or. 1, 27, 123.—
    C.
    Tum with co-ordinating particles.
    1.
    Tum autem.
    (α).
    = praeterea, and then, besides (v. I. C. 1.): turpilucricupidum te vocant cives tui;

    tum autem sunt alii qui te volturium vocant,

    Plaut. Trin. 1, 2, 64:

    oves scabrae sunt... Tum autem Surorum nemo exstat qui ibi sex menses vixerit,

    id. ib. 2, 4, 141; id. Mil. 4, 2, 13; id. Pers. 4, 2, 3; id. Poen. 5, 5, 34; 5, 7, 22; Ter. And. 1, 5, 34; id. Eun. 5, 9, 7; id. Hec. 2, 1, 14; 3, 2, 10:

    tum autem qui non ipso honesto movemur... callidi sumus, non boni,

    Cic. Leg. 1, 14, 41; id. Or. 1, 58, 247; 2, 19, 80.—
    (β).
    = tum... tum:

    visne igitur inter hos populos inambulantes, tum autem residentes quaeramus eisdem de rebus?

    Cic. Leg. 1, 5, 15.—
    (γ).
    = eo tempore, with autem as connective:

    tum illic autem Lemnius... uxorem duxit, etc.,

    Plaut. Cist. 1, 3, 25:

    tum autem ex omnibus montibus nives proluit,

    Caes. B. C. 1, 48.—
    (δ).
    But in this instance:

    uxori emunda ancilla'st: tum autem pluscula Supellectile opus est,

    Ter. Phorm. 4, 3, 60; 5, 7, 25 sq.—
    2.
    For tum etiam, v. B. 7. b.—
    3.
    Tum praeterea:

    nam tui similis est probe. Tum praeterea talem, nisi tu, nulla pareret filium,

    Ter. Heaut. 5, 3, 20; so id. Ad. 3, 2, 47; id. Phorm. 3, 2, 33; Cic. Verr. 1, 18, 56 (v. I. C. 3. e. l).—
    4.
    Tum porro:

    tum porro venti magnam quoque tollere partem Umoris possunt,

    Lucr. 6, 623; 4, 829 (827).—
    D.
    Quid tum?
    1.
    In dialogue, what then? what next? what further? novi ego hos pugnos meos. Ca. Quid tum? Th. Quid tum? Rogitas? Hisce ego, si tu me inritaveris, placidum te hodie reddam, Plaut. Curc. 5, 3, 49; so id. As. 2, 2, 83; Ter. Eun. 2, 2, 47; 3, 5, 66; id. Phorm. 3, 3, 8.—And strengthened:

    quid tum postea?

    Plaut. Trin. 3, 3, 41; id. As. 2, 2, 68; 2, 2, 79; Ter. Eun. 2, 3, 78; 4, 2, 9; 4, 7, 23; id. Ad. 4, 5, 15; id. Hec. 4, 1, 36: videsne abundare me otio? A. Quid tum? Cic. Tusc. 2, 11, 26.—
    2.
    In imitation of a dialogue:

    at mulctantur bonis exsules. Quid tum? Parumne multa de toleranda paupertate dicuntur?

    Cic. Tusc. 5, 37, 107; so id. Quint. 22, 72; 27, 84; id. Verr. 2, 4, 59, § 132; id. Dom. 47, 123; id. Dejot. 7, 22; id. Phil. 1, 10, 26; Hor. S. 2, 3, 230.—
    3.
    As emphatic co-ordinative in quoting the different items of a document, law, etc.: quive in senatu sententiam dixit, dixerit. Quid tum? Qui eorum coiit, coierit, etc., what next? i. e. and then, listen! Cic. Clu. 54, 148; so id. Agr. 1, 5, 16; 3, 3, 11; id. Mur. 12, 26; id. Fl. 23, 55.—
    E.
    Tum temporis = eo tempore (post class. and rare; cf.:

    tunc temporis): postera die civitas principem suum, ac tum temporis consulem in foro expectabat,

    Just. 31, 2, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > tum

  • 7 unus

    ūnus (old forms OINOS and OENOS; cf. Cic. Leg. 3, 3, 9; C. I. L. 1, 32, 35), a, um (scanned gen. sing. unĭus, Lucr. 2, 379; Verg. A. 1, 41; Hor. S. 1, 6, 13 al.:

    unīus,

    Verg. A. 1, 251; Ov. M. 13, 181 al.; ante-class. collat. form of the gen. sing. uni, Titin. ap. Prisc. pp. 694 and 717 P.; dat. m. uno, Varr. R. R. 1, 18, 6; dat. f. unae, Cato, R. R. 19, 1; acc. OINO, C. I. L. l. l.; voc. une, Plaut. ap. Prisc. p. 673 P.; Cat. 37, 17; cf. Varr. L. L. 8, § 63 Müll.; Aug. Conf. 1, 7), num. adj. [cf. Gr. oinê, oios; Goth. ains; Germ. eins; Engl. one].
    I.
    Prop.
    A.
    In gen., one, a single.
    1.
    Sing.:

    dabitur tibi amphora una et una semita, Fons unus, unum aënum et octo dolia,

    Plaut. Cas. 1, 33 sq.:

    mulieres duas pejores esse quam unam,

    id. Curc. 5, 1, 2:

    pluris est oculatus testis unus, quam auriti decem,

    id. Truc. 2, 6, 8:

    unius esse negotium diei,

    Caes. B. C. 3, 82:

    mors Tiberii Gracchi... divisit populum unum in duas partes,

    Cic. Rep. 1, 19, 31:

    cum penes unum est omnium summa rerum, regem illum unum vocamus,

    id. ib. 1, 26, 42:

    qui uno et octogesimo anno scribens est mortuus,

    id. Sen. 5, 13; cf. Plin. 29, 6, 39, § 141.—Corresponding to alter:

    Helvetii continentur unā ex parte flumine Rheno, alterā ex parte monte Jurā,

    Caes. B. G. 1, 2:

    unum, alterum, tertium annum Sassia quiescebat,

    Cic. Clu. 64, 178; id. Verr. 2, 4, 29, § 66; 2, 5, 29, § 76:

    exercituum unus... alter,

    Liv. 24, 44, 1:

    ratio triplex: una de vitā et moribus, altera de naturā,

    Cic. Ac. 1, 5, 19:

    cum duas cerneret vias, unam Voluptatis, alteram Virtutis,

    id. Off. 1, 32, 118:

    unam Nicaeam, alteram Bucephalen vocavit,

    Just. 12, 8, 8; and, connected with alter:

    habetur una atque altera contio vehemens,

    repeated, several, Cic. Clu. 28, 77:

    neque in uno aut altero animadversum est, sed jam in pluribus,

    one or two, id. Mur. 21, 43:

    meae verecundiae sufficit unus aut alter, ac potius unus,

    Plin. Ep. 2, 13. 3;

    4, 3, 1: excepto patre tuo, praeterea uno aut altero,

    id. Pan. 45:

    unus atque alter et mox plures,

    Suet. Claud. 12:

    unus et alter assentiuntur,

    Curt. 5, 7, 4:

    sed postquam amans accessit... Unus et item alter,

    Ter. And. 1, 1. 50:

    amici, Qui modo de multis unus et alter erant,

    Ov. Tr. 1, 3, 16;

    rarely unus post unum (= singuli deinceps): interiere,

    Aur. Vict. Epit. 26, 41:

    uno plus Tuscorum cecidisse in acie (sc. quam Romanorum),

    Liv. 2, 7, 2; cf.:

    legem unā plures tribus antiquarunt quam jusserunt,

    id. 5, 30, 7.—
    b.
    With gen. part.: Gallia est omnis divisa in partes tres: quarum unam incolunt Belgae, aliam, etc., Caes. B. G. 1, 1:

    totam philosophiam tres in partes diviserunt... quarum cum una sit, etc.,

    Cic. Fin. 4, 2, 5:

    superiores tres erant, quarum est una sola defensa,

    id. ib. 5, 7, 20:

    orare ut trium harum rerum unam ab se impetrari sinerent,

    Liv. 42, 23, 5.—
    2.
    Plur.:

    ex unis geminas mihi conficies nuptias,

    Ter. And. 4, 1, 50: molas asinarias unas, et trusatiles unas, Hispanienses unas. Cato, R. R. 10, 4; so,

    molae,

    id. ib. 13, 1:

    quadrigae,

    Varr. R. R. 2, 1, 14:

    similitudines, unae rerum, alterae verborum,

    Auct. Her. 3, 20, 33:

    adductus sum tuis unis et alteris litteris,

    Cic. Att. 14, 18, 1:

    decumae,

    id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    tibi invideo, quod unis vestimentis tam diu lautus es,

    id. Fl. 29, 70:

    satis una superque Vidimus excidia,

    Verg. A. 2, 642; Luc. 4, 548.—
    b.
    With gen. part.:

    tria Graecorum genera sunt, quorum uni sunt Athenienses, etc.,

    Cic. Fl. 27, 64.—
    B.
    Esp.
    1.
    Adverbial expressions.
    a.
    Ad unum, all together, unanimously, to a man, without exception:

    amplius duūm milium numero ad unum terga vertebant, Auct. B. Afr. 70: consurrexit senatus cum clamore ad unum,

    Cic. Q. Fr. 3, 2, 2:

    Juppiter, si nondum exosus ad unum Trojanos,

    Verg. A. 5, 687:

    cui sunt adsensi ad unum (senatores),

    Cic. Fam. 10, 16, 2:

    ipsos ad unum caedere,

    Curt. 7, 5, 32;

    usu. with omnes,

    Cic. Lael. 23, 86; Liv. 21, 42, 2; Caes. B. C. 3, 27; cf. ad, C. 2.—
    b.
    In unum, into one, to one place, together:

    Fibrenus divisus aequaliter in duas partes latera haec alluit, rapideque dilapsus cito in unum confluit,

    Cic. Leg. 2, 3, 6; cf. Sall. J. 51, 3; Liv. 30, 11, 4; 44, 7, 8; Verg. E. 7, 2; Ov. R. Am. 673.—
    2.
    Of that which is common to several persons or things, one and the same.
    a.
    Alone.
    (α).
    Sing.:

    cum suo sibi gnato unam ad amicam de die Potare,

    Plaut. As. 4, 2, 16:

    uno exemplo ne omnes vitam viverent,

    id. Mil. 3, 1, 132; cf. id. Capt. prol. 20:

    unius aetatis clarissimi et sapientissimi nostrae civitatis viri,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    illa cum uno tempore audīsset, etc.,

    id. Clu. 9, 28:

    atque uno etiam tempore accidit, ut, etc.,

    Caes. B. C. 3, 15:

    omnibus hic erit unus honos,

    Verg. A. 5, 308:

    omnes una manet nox,

    Hor. C. 1, 28, 15:

    unus utrique Error,

    id. S. 2, 3, 51:

    parentum injuriae Unius modi sunt ferme,

    Ter. Heaut. 1, 2, 31:

    noli putare tolerabiles horum insanias nec unius modi fore,

    Cic. Att. 9, 7, 5; so,

    unius modi,

    id. Univ. 7.—Esp., uno ore, with one voice, all together, unanimously:

    ceteri amici omnes Uno ore auctores fuere, ut, etc.,

    Ter. Phorm. 4, 3, 20:

    de cujus utilitate omnes uno ore consentiunt,

    Cic. Lael. 23, 86:

    unoque omnes eadem ore fremebant,

    Verg. A. 11, 132.—
    (β).
    Plur.:

    aderit una in unis aedibus,

    Ter. Eun. 2, 3, 76:

    unis moribus et nunquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 26, 63.—
    b.
    Connected with idem:

    exitus quidem omnium unus et idem fuit,

    Cic. Div. 2, 47, 97:

    in quā (sc. causā) omnes sentirent unum atque idem,

    id. Cat. 4, 7, 14:

    ferar unus et idem,

    Hor. Ep. 2, 2, 200; Plin. Ep. 8, 14, 18.—
    c.
    Corresponding to idem:

    non semper idem floribus est honor Vernis, neque uno Luna rubens nitet Vultu,

    Hor. C. 2, 11, 10.—
    3.
    For solus, of that which is alone, by itself; one, alone, only, sole, single.
    a.
    Sing.
    (α).
    Alone:

    hic unus, ut ego suspicor, servat fidem,

    Plaut. Trin. 4, 4, 21:

    unum hoc scio, hanc meritam esse, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46; cf.:

    unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    cum mihi sit unum opus hoc a parentibus meis relictum,

    id. ib. 1, 22, 35:

    nunc vero eversis omnibus rebus, una ratio videtur,

    id. Fam. 6, 21, 1:

    itaque unum illud erat insitum priscis illis,

    id. Tusc. 1, 12, 27:

    quove praesidio unus per tot gentes pervenisset?

    Liv. 1, 18, 3:

    erat omnino in Galliā ulteriore legio una,

    Caes. B. G. 1, 7:

    Pompejus plus potest unus, quam ceteri omnes,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    cui (sc. mihi) semper uni magis, quam universis, placere voluisti,

    id. Q. Fr. 1, 1, 16, § 46:

    qui (sc. Demosthenes) unus eminet inter omnes in omni genere dicendi,

    id. Or. 29, 104:

    te unum in tanto exercitu mihi fuisse adsensorem,

    id. Fam. 6, 21, 1.— Absol.:

    de Antonio nihil dico praeter unum,

    Cic. Sest. 3, 8.—
    (β).
    With ex:

    cum te unum ex omnibus ad dicendum maxime natum aptumque cognōssem,

    Cic. de Or. 1, 22, 99: illc unus ex omnibus Italicis intactus profugit, [p. 1934] Sall. J. 67, 3; 69, 4.—
    (γ).
    With gen.:

    ille unus ordinis nostri discessu meo palam exsultavit,

    Cic. Sest. 64, 133:

    quod post Cannensem cladem unus Romanorum imperatorum prospere rem gessisset,

    Liv. 23, 30, 19.—
    (δ).
    With sup.:

    tu, quam ego unam vidi mulierem audacissumam,

    Plaut. As. 3, 1, 16:

    unus istic servos est sacerrumus,

    id. Most. 4, 2, 67:

    rem unam esse omnium difficillimam,

    Cic. Brut. 6, 25:

    urbem unam mihi amicissimam declinavi,

    id. Planc. 41, 97:

    quo ego uno equite Romano familiarissime utor,

    id. Fam. 13, 43, 1:

    virum unum totius Graeciae doctissimum Platonem accepimus,

    id. Rab. Post. 9, 23.—
    (ε).
    With magis:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam Posthabitā coluisse Samo,

    Verg. A. 1, 15.—
    (ζ).
    With comp.:

    sagacius unus odoror,

    Hor. Epod. 12, 4.—
    (η).
    Strengthened by solus:

    unus est solus inventus, qui, etc.,

    Cic. Sest. 62, 130; cf. id. Verr. 2, 2, 5, § 13:

    ex uno oppido solo,

    id. ib. 2, 2, 75, §

    185: nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quae, etc.,

    Hor. Ep. 1, 6, 1:

    te unum, solum suum depeculatorem, vexatorem... venisse senserunt,

    Cic. Pis. 40, 96:

    unus solusque censebat,

    Plin. Pan. 76.—
    (θ).
    Strengthened by tantum (rare before the Aug. age; once in Cic.; cf. Halm ad Cic. Sull. 22, 62):

    inter bina castra... unum flumen tantum intererat,

    Caes. B. C. 3, 19:

    excepit unum tantum, nihil amplius,

    Cic. Ac. 2, 23, 74:

    unius tantum criminis in vincla te duci jubeo,

    Liv. 3, 56, 4 Weissenb. ad loc.:

    unā tantum perforatā navi,

    id. 21, 50, 6; 34, 9, 5; 44, 43, 6; Just. 8, 5, 5; Sen. Ep. 79, 1; Plin. 9, 35, 58, § 120; 11, 37, 47, § 131; Cels. 5, 28, 14; cf. absol.:

    unum defuisse tantum superbiae, quod, etc.,

    Liv. 6, 16, 5.—
    (ι).
    Strengthened by modo (class.):

    nam aliis unus modo, aliis plures, aliis omnes eidem videntur,

    Cic. Or. 54, 180:

    hi unum modo quale sit suspicantur,

    id. ib. 9, 28:

    hoc autem si ita sit, ut unum modo sensibus falsum videtur,

    id. Ac. 2, 32, 101; id. Phil. 1, 6, 14; Sall. J. 89, 6; id. H. 3, 61, 12 Dietsch; Liv. 22, 45, 4; 23, 42, 5.—
    (κ).
    Unus for unus omnium maxime:

    quae tibi una in amore atque in deliciis fuit,

    Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3; so,

    Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit,

    Verg. A. 5, 704.—
    (λ).
    Emphat., with negatives, no one person or thing, not a single one, none whatever:

    eum si reddis mihi, praeterea unum nummum ne duis,

    Plaut. Capt. 2, 2, 81:

    nemo de nobis unus excellat,

    Cic. Tusc. 5, 36, 105:

    ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent,

    id. Prov. Cons. 4, 7:

    nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc.,

    id. Brut. 59, 216:

    haec adhortatio praetoris non modo quemquam unum elicuit ad suadendum, sed ne fremitum quidem movit (i. e. non modo non... sed),

    Liv. 32, 20, 7:

    quia nemo unus satis dignus regno visus est,

    id. 2, 6, 3:

    eo mortuo ad neminem unum summa imperii redit,

    Caes. B. C. 3, 18:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7; cf. id. 3, 45, 4.—
    b.
    Plur.:

    sequere me Tres unos passus,

    three single steps, only three steps, Plaut. Bacch. 4, 7, 34:

    unae quinque minae,

    id. Ps. 1, 1, 52:

    ruri dum sum ego unos sex dies,

    id. Trin. 1, 2, 129; id. Cist. 4, 2, 68:

    sese unis Suebis concedere,

    Caes. B. G. 4, 7:

    Ubii, qui uni legatos miserant,

    id. ib. 4, 16:

    ut unis litteris totius aestatis res gestas ad senatum perscriberem,

    Cic. Fam. 2, 7, 3:

    abs te ipso, qui me accusas, unas mihi scito litteras redditas esse,

    id. Att. 1, 5, 4.
    II.
    Transf., indef., a or an, one, some, some one.
    A.
    Without a pron.
    1.
    Absol.:

    inter mulieres, Quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam, etc.,

    Ter. And. 1, 1, 91:

    ibi una aderit mulier lepida, etc.,

    Plaut. Ps. 4, 1, 38:

    sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

    Cic. de Or. 1, 29, 132; cf.:

    me una haec res torquet, quod non Pompejum tanquam unus manipularis secutus sim,

    id. Att. 9, 10, 2.—
    2.
    With ex:

    ut me sic audiatis ut unum e togatis,

    Cic. Rep. 1, 22, 36; cf.:

    qui non fuit orator unus e multis: potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    ex principibus unus nomine Polyaenus,

    Liv. 24, 22, 1:

    unus ex ultimā turbā,

    id. 24, 27, 1.—
    3.
    With de:

    tenuis L. Verginius unusque de multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 66. —
    4.
    With gen. part. (not in Cic.):

    eregione unius eorum pontium,

    Caes. B. G. 7, 35:

    Apollonides principum unus orationem habuit,

    Liv. 24, 28, 1:

    pastorum unus,

    id. 10, 4, 8:

    servus unus exulum initium fecit,

    id. 25, 23, 6:

    scortum transfugarum unius,

    id. 26, 12, 16; 26, 33, 11; 30, 42, 30; 37, 23, 7;

    40, 5, 10: unus turbae militaris,

    id. 22, 42, 4; 6, 40, 6:

    unus hostium Latinae linguae sciens,

    Tac. A. 2, 13:

    una Amazonum,

    id. ib. 4, 56:

    unum se civium (esse) respondit,

    id. ib. 12, 5.—
    5.
    With sup.:

    est huic unus servos violentissimus, Qui, etc.,

    Plaut. Truc. 2, 1, 39; cf.:

    tanquam mihi cum M. Crasso contentio esset, non cum uno gladiatore nequissimo,

    Cic. Phil. 2, 3, 7.—
    B.
    With,
    1.
    Aliquis:

    ex quibus si unum aliquod in te cognoveris, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 9, 27; cf.:

    ad unum aliquem confugere,

    id. Off. 2, 12, 41:

    unius alicujus,

    id. Fin. 3, 19, 64; id. Verr. 2, 1, 24, § 62; 2, 2, 3, § 9; id. Phil. 10, 1, 3.—In the order aliquis unus, Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    2.
    Quidam:

    est enim eloquentia una quaedam de summis virtutibus,

    Cic. de Or. 3, 14, 55:

    unius cujusdam,

    id. ib. 2, 10, 40.—
    3.
    Quivis:

    si tu solus aut quivis unus, etc.,

    Cic. Caecin. 22, 62.—
    4.
    Quilibet:

    queratur unus quilibet militis mei injuriam,

    Liv. 42, 42, 3:

    unus Quiritium quilibet,

    id. 6, 40, 6:

    quilibet unus ex iis, quos, etc.,

    id. 9, 17, 15.—
    5.
    Quisque:

    ponite ante oculos unum quemque regum,

    Cic. Par. 1, 2, 11; so,

    unus quisque (and sometimes in one word, unusquisque): unāquāque de re,

    id. Font. 10, 21:

    unum quodque,

    id. Rosc. Am. 30, 83:

    unum quidque,

    id. Verr. 2, 4, 59, § 132; cf. Caes. B. C. 2, 29:

    domini capitis unius cujusque,

    Cic. Rep. 1, 32, 48.—
    6.
    Quisquis:

    sin unum quicquid singillatim et placide percontabere,

    Plaut. Trin. 4, 2, 39:

    unum quicquid,

    Lucr. 5, 1388.—
    C.
    Private, un official, a private person, a private citizen (post-class.):

    dicentes publicam violationem fidei non debere unius lui sanguine,

    Vell. 2, 1, 5:

    pro uno homine jactura publica pacisceris,

    Sen. Suas. 7, 3.— Adv.: ūnā (acc. to I. B. 1.), in one and the same place, at the same time, in company, together:

    qui cum Amphitruone hinc una ieram in exercitum,

    Plaut. Am. 1, 1, 248:

    hic Juppiter hodie ipse aget, Et ego una cum illo,

    id. ib. prol. 95:

    quod summi puerorum amores saepe una cum praetextā togā ponerentur,

    Cic. Lael. 10, 33:

    i mecum, obsecro, una simul,

    Plaut. Most. 4, 3, 43:

    mandata eri perierunt, una et Sosia,

    id. Am. 1, 1, 182:

    si mei consilii causam rationemque cognoverit, una et id quod facio probabit, et, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 1:

    qui una venerant,

    id. Rep. 1, 12, 18:

    cum et ego essem una et pauci admodum familiares,

    id. Lael. 1, 2:

    si in Italiā consistat (Pompejus), erimus una,

    id. Att. 7, 10; id. Fin. 2, 24, 79; id. Brut. 21, 81.— Poet., with dat.:

    Pallas huic filius una, Una omnes juvenum primi pauperque senatus Tura dabant,

    at the same time, along with him, Verg. A. 8, 104 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > unus

  • 8 utrum

        utrum adv.    [uter].    I. Introducing a direct question, and expressed in English only by the mark of interrogation: utrum pro me an pro me et pro te?: utrum hostem an vos an fortunam utriusque populi ignoratis? L.—Strengthened by ne (attached to an emphatic word; or poet. to utrum): Utrum studione in sibi habet an laudi putat Fore? T.: utrum igitur tandem perspicuisne dubia aperiuntur an dubiis perspicua tolluntur?: Utrumne iussi persequemur otium... An hunc laborem, etc., H.—Without an expressed alternative: utrum enim est in clarissimis civibus is, quem iudicatum hic duxit Hermippus?—    II. Introducing an indirect question, whether: Utrum stultitiā facere ego hunc an malitiā Dicam, incertus sum, T.: utrum inpudentior hic... an crudelior illa, difficile dictu est: est quaerendumque utrum una species sit earum anne plures: iam dudum ego erro, qui quaeram, utrum emeris necne, whether... or not: utrum proelium committi ex usu esset necne, Cs.: cum interrogaretur, utrum pluris patrem matremne faceret? matrem inquit, whether... or.—Strengthened by ne (attached to an emphatic word; or poet. to utrum): (rogo) utrum praedicemne an taceam? T.: videamus, utrum ea fortuitane sint an eo statu, quo, etc.: utrum admonitus an temptatus an sine duce ullo pervenerit... nescio: Nec quidquam differre utrumne in pulvere... ludas opus, an meretricis amore Sollicitus plores, H.—Without an expressed alternative: an hoc dicere audebis, utrum de te aratores bene existiment, ad rem id non pertinere?
    * * *
    whether; (introducing an indirect question)

    utrum...an -- whether...or

    Latin-English dictionary > utrum

  • 9 exter

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > exter

  • 10 extremum

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > extremum

  • 11 jam

    jam, adv. [for diam, collat. form of diem, cf. pri-dem, du-dum, Corss. Ausspr. I. p. 213; II. p. 850; but acc. to Curt. Gr. Etym. 398, 620; locat. form from pronom. stem ja].
    I.
    Of time, denoting a point or moment of time as coinciding with that of the action, etc., described.
    A.
    Of present time.
    1.
    As opp. to past or future, at this time, now, just now, at present, i. e. while I speak or write this.
    a.
    Jam alone:

    jamne autem, ut soles, deludis?

    Plaut. Aul. 5, 11:

    jam satis credis sobrium esse me,

    Ter. Eun. 4, 4, 36:

    saltus reficit jam roscida luna,

    Verg. G. 3, 337:

    jam tenebris et sole cadente,

    id. ib. 3, 401:

    jamque dies, ni fallor, adest,

    id. A. 5, 49:

    jam advesperascit,

    Ter. And. 3, 4, 2:

    reddere qui voces jam scit puer,

    Hor. A. P. 158: stabat modo consularis, modo septemvir epulonum;

    jam neutrum,

    Plin. Ep. 2, 11, 12:

    jam melior, jam, diva, precor,

    Verg. A. 12, 179:

    Hem, scio jam quod vis dicere,

    Plaut. Mil. 1, 1, 36:

    in ea (consuetudine) quaedam sunt jura ipsa jam certa propter vetustatem,

    Cic. Inv. 2, 22, 67:

    jam tempus agi,

    Verg. A. 5, 638:

    surgere jam tempus,

    Cat. 62, 3.—
    b.
    Strengthened.
    (α).
    By repetition: jam jam, jam jamque (nearly = nunc), at this very time, precisely now:

    jam jam intellego, Crasse, quod dicas,

    Cic. de Or. 3, 24, 90:

    jam jam minime miror te otium perturbare,

    id. Phil. 2, 34, 87:

    jam jam dolet quod egi, jam jamque paenitet,

    Cat. 63, 73:

    jam jam linquo acies,

    Verg. A. 12, 875:

    jam jamque video bellum,

    Cic. Att. 16, 9 fin.:

    at illum ruere nuntiant et jam jamque adesse,

    id. ib. 7, 20, 1; cf.:

    jam mihi, jam possim contentus vivere parvo,

    Tib. 1, 1, 25 (7).—
    (β).
    By nunc: jam nunc, just now, at this very time, as things now are:

    jam nunc irata non es,

    Plaut. Am. 3, 2, 65:

    dux, jam nunc locatus in urbe,

    Liv. 22, 38, 9; Hor. Ep. 2, 1, 127:

    quae cum cogito, jam nunc timeo quidnam, etc.,

    Cic. Div. in Caecil. 13, 42:

    deliberationis ejus tempus ita jam nunc statui posse, etc.,

    Liv. 31, 32, 3:

    ipsa Venus laetos jam nunc migravit in agros,

    Tib. 2, 3, 3:

    nec jam nunc regina loquor,

    Val. Fl. 8, 47; so,

    nunc jam (nunciam): secede huc nunciam,

    Plaut. Capt. 2, 1, 23:

    audi nunciam,

    Ter. And. 2, 1, 29:

    i nunciam,

    id. Ad. 2, 1, 21: nunc jam sum expeditus, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 12, 5:

    nunc jam nobis vobisque consulatus patet,

    Liv. 7, 32, 14.—
    (γ).
    By tum:

    jam tum opifices funguntur munere,

    Plin. 11, 21, 24, § 74; Verg. G. 2, 405; id. A. 1, 18.—
    (δ).
    By pridem, v. jampridem.—
    2.
    In contrast with the time at which something was expected.
    a.
    Of that which occurs sooner, already, so soon:

    quies (animos) aut jam exhaustos aut mox exhauriendos, renovavit,

    Liv. 21, 21, 7:

    gravitate valetudinis, qua tamen jam paululum videor levari,

    Cic. Fam. 6, 2, 1; 3, 8, 16:

    jamne ibis,

    are you going so soon, Plaut. Men. 2, 3, 86; id. Rud. 2, 7, 26.—
    b.
    Of that which occurs later, at last, now, only now:

    ohe jam desine deos uxor gratulando obtundere,

    Ter. Heaut. 5, 1, 8:

    postulo, Dave, ut redeat jam in viam,

    id. And. 1, 2, 19:

    jamque sero diei subducit ex acie legionem faciendis castris,

    Tac. A. 2, 21:

    jam sanguinis alti vis sibi fecit iter,

    Luc. 2, 214.—Tandem or aliquando is often added:

    jam tandem ades ilico,

    Plaut. Mil. 4, 2, 39:

    putamus enim utile esse te aliquando jam rem transigere,

    Cic. Att. 1, 4, 1:

    jam tandem Italiae fugientis prendimus oras,

    Verg. A. 6, 61; Liv. 22, 12, 10.—
    3.
    As continued from the past, already, by this time, ere now, till now, hitherto:

    et apud Graecos quidem jam anni prope quadrigenti sunt, etc.,

    Cic. Or. 51, 171:

    obsolevit jam ista oratio,

    id. de Imp. Pomp. 17, 52:

    nondum feminam aequavimus gloriā, et jam nos laudis satietas cepit?

    Curt. 9, 6, 23.—With numerals and words specifying time:

    jam biennium est, cum mecum coepit rem gerere,

    Plaut. Merc. 3, 1, 35; so,

    plus jam anno,

    id. Curc. 1, 1, 14:

    sunt duo menses jam,

    Cic. Rosc. Com. 3, 8:

    qui septingentos jam annos vivunt, etc.,

    id. Fl. 26, 63:

    annum jam tertium et vicesimum regnat,

    id. de Imp. Pomp. 3, 7; id. Fin. 2, 29, 94.—
    4.
    With imperatives, to express haste or impatience, like Engl. now, now, straightway, at once:

    quid miserum, Aenea, laceras? Jam parce sepulto,

    Verg. A. 3, 41:

    sed jam age, carpe viam,

    id. ib. 6, 629:

    et jam tu... illum adspice contra,

    id. ib. 11, 373.—So in impetuous or passionate questions (freq. in Plaut.):

    Jam tu autem nobis praeturam geris?

    Plaut. Ep. 1, 1, 23; cf. id. Aul. 5, 11; id. Bacch. 2, 2, 25.—
    5.
    Jam... jam, at one time... at another, now... now, at this time... at that:

    jamque eadem digitis jam pectine pulsat eburno,

    Verg. A. 647:

    jamque hos cursu, jam praeterit illos,

    id. ib. 4, 157:

    qui jam contento, jam laxo fune laborat,

    Hor. S. 2, 7, 20:

    jam vino quaerens, jam somno fallere curas,

    id. ib. 2, 7, 114:

    jam secundae, jam adversae res, ita erudierant, etc.,

    Liv. 30, 30; Tib. 1, 2, 49; Ov. M. 1, 111.—
    B.
    Of past time.
    1.
    In the time just past, but now, a moment ago, a little while ago, just:

    videamus nunc quam sint praeclare illa his, quae jam posui, consequentia,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    Arsinoë et jam dicta Memphis,

    Plin. 5, 9, 11, § 61:

    insulae praeter jam dictas,

    id. 3, 26, 30, § 151:

    hiems jam praecipitaverat,

    Caes. B. C. 3, 25, 1:

    domum quam tu jam exaedificatam habebas,

    Cic. Att. 1, 6, 1.—
    2.
    Like English now, by this time, already.
    a.
    Alone:

    jam advesperascebat,

    Liv. 39, 50:

    Hannibalem movisse ex hibernis, et jam Alpes transire,

    id. 27, 39:

    et jam fama volans... domos et moenia complet,

    Verg. A. 11, 139; 12, 582; Caes. B. G. 1, 11; 6, 6:

    jamque rubescebat Aurora,

    Verg. A. 3, 521; 10, 260:

    ut semel inclinavit pugna, jam intolerabilis Romana vis erat,

    Liv. 6, 32:

    cum decimum jam diem graviter ex intestinis laborarem,

    Cic. Fam. 7, 26, 1.—
    b.
    Strengthened.
    (α).
    Jam jamque, Verg. A. 8, 708.—
    (β).
    By tum, as early as that:

    se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11; Liv. 29, 1; Verg. 7, 738; Tac. Agr. 45.—
    (γ).
    By tunc (post-Aug.;

    once in Cic.),

    Suet. Aug. 89; id. Ner. 7; Tac. H. 4, 50; Cic. Fam. 3, 12, 3 dub.—
    3.
    Of a time succeeding another time referred to, from that time, thenceforth, thereafter (esp. with a or ab, when it is often = Eng. even, very):

    qui aequom esse censent nos jam a pueris nasci senes,

    Ter. Heaut. 2, 1, 2:

    quae me maxime sicuti jam a prima adolescentia delectarunt,

    Cic. Fam. 1, 9, 67:

    benevolentia quae mihi jam a pueritia tua cognita est,

    id. ib. 4, 7, 1:

    dederas enim jam ab adolescentia documenta,

    id. Mil. 8, 22: jam ab illo tempore, cum, etc., from the very time when, etc., id. Fam. 2, 16, 9; cf.:

    urgerent philosophorum greges jam ab illo fonte et capite Socrate,

    id. de Or. 1, 10, 42. —So with ex:

    jam ex quo ipse accepisset regnum,

    ever since, Liv. 42, 11, 8.—
    C.
    Of future time.
    1.
    In the time immediately approaching, forthwith, straightway, directly, presently:

    occlude sis fores ambobus pessulis: jam ego hic ero,

    Plaut. Aul. 1, 2, 25:

    ille jam hic aderit,

    id. Ep. 2, 2, 72: omitte;

    jam adero,

    Ter. Eun. 4, 6, 26; cf. id. ib. 4, 6, 1; id. And. 1, 2, 9; 4, 4, 38: bono animo es;

    jam argentum ad eam deferes, quod ei es pollicitus,

    id. Heaut. 4, 6, 18:

    facere id ut paratum jam sit,

    Plaut. As. 1, 1, 76:

    jam fuerit, neque post unquam revocare licebit,

    Lucr. 3, 927:

    jam faciam quod voltis,

    Hor. S. 1, 1, 16:

    jam enim aderunt consules ad suas Nonas,

    Cic. Att. 7, 20, 2.—
    2.
    In the time immediately succeeding another time referred to, forthwith, at once, straightway, then:

    nunc ubi me illic non videbit, jam huc recurret,

    Ter. Ad. 4, 1, 10:

    accede ad ignem... jam calesces,

    id. Eun. 1, 2, 5:

    nisi puerum tollis, jam ego hunc in mediam viam provolvam,

    id. And. 4, 4, 38:

    de quibus jam dicendi locus erit, cum de senioribus pauca dixero,

    Cic. Brut. 25, 96:

    agedum, dictatorem creemus. Jam hic centicescet furor,

    Liv. 2, 29, 11:

    aperi, inquit, jam scies,

    Petr. 16, 2; cf. Verg. A. 1, 272.—
    3.
    Representing as present an impending event, now, already, presently (mostly poet.):

    jam te premet nox,

    Hor. C. 1, 4, 16:

    jam veniet mors, jam subrepet iners aetas,

    Tib. 1, 1, 70:

    jam mare turbari trabibus videbis, jam fervere litora flammis,

    Verg. A. 4, 566; 6, 676:

    alius Latio jam partus Achilles,

    id. ib. 6, 89:

    hic magnae jam locus urbis erit,

    Tib. 2, 5, 55.—
    D.
    With negatives, denoting cessation of previous condition: jam non, no more, no longer:

    quem odisse jam non potestis,

    Cic. Clu. 10, 29; Ov. M. 4, 382:

    non jam,

    not any more, Cic. Div. in Caecil. 1, 3:

    nihil jam,

    Caes. B. G. 2, 21.—
    E.
    With comparatives:

    ad mitiora jam ingenia,

    which had become milder, Liv. 27. 39:

    ad ferociores jam gentes,

    which then were less civilized, id. 21, 60:

    una jam potior sententia,

    Stat. Th. 2, 368.
    II.
    In other relations.
    A.
    To denote that something will certainly, properly, or easily occur, under certain circumstances.
    1.
    In a conclusion, to emphasize its relation to the condition, then surely, then:

    si cogites, remittas jam me onerare injuriis,

    Ter. And. 5, 1, 6: si quis voluerit animi sui [p. 1012] notionem evolvere, jam se ipse doceat, eum virum bonum esse, Cic. Off. 3, 19, 76:

    si hoc dixissem, jam mihi consuli jure optimo senatus vim intulisset,

    id. Cat. 1, 8, 21; id. Leg. 1, 12, 34; id. Brut. 17, 68:

    si jubeat eo dirigi, jam in portu fore omnem classem,

    Liv. 29, 27, 8.—
    2.
    In a consequence, to show that it is conceived as immediate, now, then, therefore: satis est tibi in te, satis in legibus;

    jam contemni non poteris,

    Cic. Fin. 2, 26, 84:

    jam hoc non potest in te non honorifice esse dictum,

    id. Fam. 5, 2, 2; id. Leg. 2, 24, 60; id. Clu. 16, 46:

    nec hanc solam Romani meretricem colunt... Jam quanta ista immortalitas putanda est,

    Lact. 1, 20, 5:

    Quae cum ita sint, ego jam hinc praedico,

    Liv. 40, 36, 14: conspecta et ex muris ea multitudo erat;

    jamque etiam legionariae cohortes sequebantur,

    id. 10, 43, 1.—
    B.
    In transitions.
    1.
    To a new subject, now, moreover, again, once more then:

    jam de artificiis et quaestibus... haec fere accepimus,

    Cic. Off. 1, 42, 150; Verg. G. 2, 57:

    jam jura legitima ex legibus cognosci oportebit,

    Cic. Inv. 2, 22, 68:

    jam illud senatus consultum, quod eo die factum est, etc.,

    id. Fam. 5, 2, 4:

    jam Saliare Numae carmen qui laudat,

    Hor. Ep. 2, 1, 86. —So with vero:

    jam vero motus animi, sollicitudines aegritudinesque oblivione leniuntur,

    Cic. Tusc. 5, 38, 110:

    jam vero virtuti Cn. Pompei quae potest par oratio inveniri?

    id. de Imp. Pomp. 11, 29; 14, 41; id. Off. 3, 13 init. —With at enim:

    at enim jam dicetis virtutem non posse constitui, si ea, etc.,

    Cic. Fin. 4, 15, 40 init.
    2.
    In enumerations:

    et aures... itemque nares... jam gustatus... tactus autem,

    Cic. N. D. 2, 56, 141.—So sometimes repeatedly, at one time... at another... at another, jam... jam... jam:

    jam medici, jam apparatus cibi, jam in hoc solum importatum instrumentum balinei nullius non succurrit valetudini,

    Vell. 2, 114, 2; cf. Flor. 2, 17, 8, and I. A. 5. supra.—
    C.
    For emphasis.
    1.
    After non modo... sed ( = adeo), now, even, I may say:

    non cum senatu modo, sed jam cum diis bellum gerere,

    Liv. 21, 63, 6.—
    2.
    Pressing the strict sense of a word or clause, now, precisely, indeed:

    (Hieronymum) quem jam cur Peripateticum appellem, nescio,

    Cic. Fin. 5, 5, 14:

    hoc quidem haud molestum est jam, quod collus collari caret,

    Plaut. Capt. 2, 2, 107:

    loquor enim jam non de sapientium, sed de communibus amicitiis,

    Cic. Lael. 21, 77:

    te quoque jam, Thais, ita me di bene ament, amo,

    Ter. Eun. 5, 2, 43:

    imitatio morum alienorum... jam inter leniores affectus numerari potest,

    Quint. 9, 2, 58:

    reliqua jam aequitatis sunt,

    id. 7, 1, 62:

    cetera jam fabulosa,

    Tac. G. 46:

    desine: jam venio moriturus,

    Verg. A. 10, 881.—So esp. with et: et jam (cf. etiam), and indeed, and in fact, et lenitas illa Graecorum et verborum comprehensio, et jam artifex, ut ita dicam, stilus, Cic. Brut. 25, 96:

    pulchriora etiam Polycleti et jam plane perfecta,

    id. ib. 18, 70:

    Pompeium et hortari et orare et jam liberius accusare non desistimus,

    id. Fam. 1, 1, 3; Quint. Decl. 5, 3; Luc. 8, 659; cf.

    jamque,

    Cic. Fam. 4, 6, 9; so,

    jam et: nec deerat Ptolemaeus, jam et sceleris instinctor,

    Tac. H. 1, 23; 1, 22;

    and, ac jam: ac jam, ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,

    Caes. B. G. 3, 9: jam ergo, in very fact:

    jam ergo aliquis condemnavit,

    Cic. Clu. 41, 113.—
    3.
    In climax, even, indeed, really:

    opus Paniceis, opus Placentinis quoque... jam maritumi omnes milites opus sunt mihi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 59:

    jam illa quae natura, non litteris, assecuti sunt, neque cum Graecia neque ulla cum gente sunt conferenda,

    Cic. Tusc. 1, 1, 2:

    jam in opere quis par Romano miles?

    Liv. 9, 19, 8; Quint. 12, 1, 45; Cic. Rep. 1, 5; Hor. Ep. 2, 1, 83.

    Lewis & Short latin dictionary > jam

  • 12 Magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > Magnus

  • 13 magnus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > magnus

  • 14 majores

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > majores

  • 15 maxume

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > maxume

  • 16 maxumus

    1.
    magnus, a, um (archaic gen. magnai for magnae:

    magnai reipublicai gratia,

    Plaut. Mil. 2, 1, 23), adj.; comp. mājor, us; sup. maxĭmus ( maxŭm-), a, um [root magh-; Sanscr. mahat, maba, great; Gr. megas; cf. meizôn for megiôn; cf. mêchos, majestas; also cf. root mak-; Gr. makros, and perh. makar], great, large.
    I.
    Lit., of physical size or quantity, great, large; of things, vast, extensive, spacious, etc.: nequam et magnus homo, a great, tall fellow, Lucil. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Mull.; cf.

    the double meaning: tu, bis denis grandia libris Qui scribis Priami proelia, magnus homo es,

    a great man, Mart. 9, 51, 4: magna ossa lacertique Apparent homini, Lucil. ap. Macr. S. 6, 1:

    magna ossa lacertosque Exuit,

    Verg. A. 5, 422: (scarus) magnusque bonusque, Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 9 Vahl.): indu mari magno, id. ap. Macr. 6, 2 (Ann. v. 425 Vahl.); so, in mari magno, id. ap. Fest. p. 356 Mull.; cf. Lucr. 2, 554:

    magnus fluens Nilus,

    Verg. G. 3, 28; Sen. Q. N. 4, 2, 2:

    magna et pulcra domus,

    spacious, Cic. N. D. 2, 6, 17:

    montes,

    Cat. 64. 280; cf. Olympum, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 20 Mull. (Ann. v. 1 Vahl.):

    templa caelitum,

    vast, id. ib. 7, § 6 (Trag. v. 227 Vahl.): magnae quercus, great oaks, lofty oaks, id. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 194 Vahl.):

    aquae,

    great floods, inundations, Liv. 24, 9: saxa maxima, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 16, 37:

    oppidum maximum,

    Caes. B. G. 1, 23.—
    B.
    Esp.
    1.
    Of measure, weight, quantity, great, much, abundant, considerable, etc.:

    maximum pondus auri, magnum numerum frumenti, vim mellis maximam exportasse,

    Cic. Verr. 2, 2, 72, § 176:

    magna pecunia mutua,

    id. Att. 11, 3, 3:

    copia pabuli,

    Caes. B. G. 1, 16:

    multitudo peditatus,

    id. ib. 4, 34:

    divitiae,

    Nep. Dion. 1, 2:

    populus,

    Verg. A. 1, 148.—
    2.
    Rarely of time, for longus, multus:

    interea magnum sol circumvolvitur annum,

    Verg. A. 3, 284:

    magnum vocans solis (annum) comparatione lunaris,

    Macr. S. 2, 11:

    magno post tempore,

    Just. 11, 10, 14; 32, 3, 10.—
    3.
    Of the voice, loud, powerful, strong, mighty:

    magna voce confiteri,

    Cic. Caecin. 32, 92: major pars, the majority:

    tribunorum,

    Liv. 9, 46, 7.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., great, grand, mighty, noble, lofty, important, of great weight or importance, momentous: cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 207 Vahl.); cf.: Saturnia magna dearum, id. ap. Prisc. p. 1103 P. (Ann. v. 482 Vahl.):

    vir magnus in primis,

    Cic. N. D. 1, 43, 120:

    nemo igitur vir magnus sine aliquo adflatu divino umquam fuit,

    id. ib. 2, 66, 167:

    magnus hoc bello Themistocles fuit, nec minor in pace,

    Nep. Them. 6, 1:

    Cato clarus atque magnus habetur,

    Sall. C. 53, 1:

    amicus,

    great, wealthy, Juv. 6, 312: res magnas parvasque Eloqui, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 244 Vahl.):

    virtus,

    Caes. B. G. 2, 15:

    infamia,

    Cic. Fam. 1, 1:

    eloquentia, gravitas, studium, contentio,

    id. ib.:

    multo major alacritas, studiumque pugnandi majus,

    Caes. B. G. 1, 46:

    causa,

    great, important, weighty, Cic. Dom. 1, 1:

    opus et arduum,

    id. Or. 10, 33.— Absol. in neutr, sing. and plur.:

    quamquam id magnum, et arduum est,

    something great, Cic. Fam. 6, 7, 6: magna Di curant ( great things, important matters), parva neglegunt, id. N. D. 2, 66, 167:

    magna loqui,

    to say great things, speak boastfully, Tib. 2, 6, 11:

    magnum est efficere, ut quis intellegat, quid sit illud, etc.,

    it is a great, difficult, important thing, Cic. Ac. 1, 2, 7:

    probitatem vel in eis, quos numquam vidimus, vel, quod majus est, in hoste etiam diligimus,

    what is far greater, id. Lael. 9, 29: annus magnus, the great year, at the end of which the sun, moon, and planets were supposed to return to the same relative positions, the Piatonic year or cycle, consisting of 15000 years:

    quarum (stellarum) ex disparibus motionibus, magnum annum mathematici nominaverunt, etc.,

    Cic. N. D. 2, 20, 52; id. Fragm. ap. Tac. Or. 16.— Posit. in comparison: Alexander orbi magnus est, Alex. andro orbis angustus, great in comparison with, i. e. too great for, Sen. Suas. 1, 3.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of age, with natu, advanced in years, of great age, aged:

    jam magno natu,

    Nep. Paus. 5; Liv. 3, 71, 3:

    homo magnus natu,

    id. 10, 38, 6.—Usually in the comp. and sup., with or without natu or annis, older, the elder, the oldest or eldest:

    qui (Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    older than, earlier, Cic. Tusc. 1, 1, 3:

    audivi ex majoribus natu,

    id. Off. 1, 30, 109:

    hic una e multis, quae maxima natu, Pyrgo,

    Verg. A. 5, 644:

    annos natus major quadraginta,

    more than, Cic. Rosc. Am. 14, 39:

    civis major annis viginti,

    Suet. Caes. 42:

    cum liberis, majoribus quam quindecim annos natis,

    Liv. 45, 32.— Absol.: senis nostri frater major, the elder of two, Ter. Phorm. 1, 2, 13:

    ex duobus filiis major, Caes B. C. 3, 108, 3: Fabii Ambusti filiae duae nuptae, Ser. Sulpicio major minor Licinio Stoloni erat,

    Liv. 6, 34:

    Gelo maximus stirpis,

    id. 23, 30:

    ut nubere vellet mulier viro, major juniori,

    App. Mag. 27, p. 291, 28; cf.

    in gen.: Cyrus major,

    Lact. 4, 5, 7:

    quaerere uter major aetate fuerit, Homerus an Hesiodus, cum minor Hecuba fuerit quam Helena,

    Sen. Ep. 88, 5.—In legal lang., major (opp. minor), one who has attained his twenty-fifth year, who is of age:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    Dig. 4, 4, 24.—In plur. subst.: mājō-res, um, m., adults (opp. pueri), Varr. L. L. 9, 10, § 16 Mull.—But usually majores, ancestors, forefathers:

    Itan tandem hanc majores famam tradiderunt tibi tui, Ut, etc.,

    Plaut. Trin. 3, 2, 16:

    ibi mei sunt majores siti, pater, avos, proavos, abavos,

    id. Mil. 2, 4, 20:

    L. Philippus, vir patre, avo, majoribus suis dignissimus,

    Cic. Phil. 3, 10, 25:

    patres majoresque nostri,

    id. Div. in Caecil. 21, 69:

    more majorum,

    id. Att. 1, 1, 1:

    spes tamen una est, aliquando populum Romanum majorum similem fore,

    id. Fam. 12, 22, 2:

    majores natu,

    Nep. Iphicr. 1, 1:

    maxima virgo,

    the eldest of the Vestal virgins, Ov. F. 4, 639: major erus, the old master, the master of the house, the old man (opp.: minor erus, the young master): Le. Ubinam est erus? Li. Major apud forum'st, minor hic est intus, Plaut. As. 2, 2, 63: majores natu, of the Senate:

    de istis rebus in patria majores natu consulemus,

    Liv. 1, 32, 10.—In designating relationship, magnus denotes kindred of the fourth, major of the fifth, and maximus of the sixth degree; so, avunculus magnus, a great-uncle; amita magna, a greataunt; avunculus or amita major; avunculus maximus, amita maxima, etc.; v. h. vv., and cf. Dig. 38, 10, 10.—
    2.
    In specifications of value, in the neutr. absol., magni or magno, high, dear, of great value, at a high price, etc.; cf.: pretii majoris or maximi, higher, highest, very high:

    magni esse,

    to be highly esteemed, Cic. Fam. 13, 72, 2:

    magni aestimare,

    id. Tusc. 5, 7, 20:

    magni existimans interesse ad decus,

    to be of great consequence, id. N. D. 1, 4, 7:

    emere agros poterunt quam volent magno,

    id. Agr. 2, 13, 34:

    magno vendere,

    id. Verr. 2, 3, 30, § 71:

    conducere aliquid nimium magno,

    too high, too dear, id. Att. 1, 17, 9:

    magno illi ea cunctatio stetit,

    cost him dear, Liv. 2, 36.— Comp.:

    ornatus muliebris majoris pretii,

    Cic. Inv 1, 31, 51, rarely without pretii:

    multo majoris alapae mecum veneunt,

    dearer, higher, Phaedr. 2, 5, 25.— Sup.: te haec solum semper fecit maxumi, most highly prized, Ter And. 1, 5, 58:

    senatus auctoritatem sibi maximi videri,

    Cic. Att. 1, 14, 2: in majus, too greatly, too highly, greater than it is:

    extollere aliquid in majus,

    more highly than it deserves, Tac. A. 15, 30:

    celebrare,

    id. ib. 13, 8:

    nuntiare,

    id. H. 3, 38:

    credere,

    to believe a thing to be worse than it is, id. ib. 1, 18:

    accipere,

    to take a thing to be greater than it is, id. ib. 3, 8 init.: innotescere, in an exaggerated manner, id. ib 4, 50.—Also with abl., in majus vero ferri, Liv. 21, 32, 7.—
    3.
    Magnum and maximum, adverbially, greatly, loudly (ante- and post-class.):

    magnum clamat,

    greatly, with a loud voice, aloud, Plaut. Mil. 3, 2, 10:

    inclamare,

    Gell. 5, 9 fin.:

    exclamat derepente maximum,

    Plaut. Most. 2, 2, 57.—Hence, măgis, adv., only in comp. in this anomalous form (i. e. mag-ius, like pris-cus for [p. 1100] prius-cus, and pris-tinus for prius-tinus); and in sup.: maxĭmē ( maxŭmē).
    A.
    Comp.: magĭs (apocop. form, măgĕ, Plaut. As. 1, 1, 51; 2, 3, 14; id. Mon. 2, 3, 35; id. Poen. 1, 2, 64; 1, 2, 14; id. Trin. 4, 3, 46; id. Truc. 1, 2, 75; 3, 1, 17; 4, 4, 34; Lucr. 4, 81; 756; 5, 1203; Prop. 1, 11, 9; 3 (4), 14, 2; 4 (5), 8, 16; Verg. A. 10, 481; Sol. 22 fin.; but in Enn. ap. Cic. Fam. 7, 13, 2, magis or magi'. Acc. to Serv. Verg. A. 10, 481, Cicero in the Frumentaria wrote: mage condemnatum hominum in judicium adducere non posse), in a higher degree, more completely, more (for the difference between magis, plus, potius, and amplius, v. amplius).—
    B.
    In gen.
    1.
    With no qualifying words.
    a.
    With the addition of the second term of the comparison.
    (α).
    With verbs:

    quae (facinora) istaec aetas fugere magis quam sectari solet,

    Plaut. Mil. 3, 1, 28:

    saliendo sese exercebant magis, quam scorto aut saviis,

    id. Bacch. 3, 3, 25; id. Pers. 4, 4, 108; 86:

    magis honorem tribuere quam salutem accipere,

    Caes. B. G. 7, 20, 7:

    nisi forte magis erit parricida, si qui consularem patrem, quam si quis humilem necarit,

    Cic. Mil. 7, 17:

    magis ut consuetudinem servem, quam quod, etc.,

    id. Clu. 32, 89.—Repeated:

    quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis, i. e. quo magis,... eo magis,

    Verg. G. 3, 309 sq.; cf.:

    tam magis illa fremens... quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    id. ib. 7, 787 sq.; v. Hand, Turs. III. p. 566.—Magis est, quod or ut, there is greater reason, there is more cause that, etc.:

    quamobrem etsi magis est, quod gratuler tibi, quam quod te rogem: tamen etiam rogo, etc.,

    Cic. Att. 16, 5, 2:

    magis est, ut ipse moleste ferat, errasse se, quam ut, etc.,

    id. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With substt., usu. with quam: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69: bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes, Enn. ap. Cic. Div. 2, 56, 116 (Ann. v. 188 Vahl.):

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    magis adeo id facilitate quam alia ulla culpa mea contigit,

    Cic. de Or. 2, 4, 15:

    aditus ad consulatum non magis nobilitati quam virtuti pateret,

    id. Mur. 8, 17:

    magis ratione et consilio quam virtute vicisse,

    Caes. B. G. 1, 40, 8; cf.:

    ut magis virtute quam dolo contenderent,

    id. ib. 1, 13, 6:

    se magis consuetudine sua quam merito eorum civitatem conservaturum,

    id. ib. 2, 32, 1:

    timori magis quam religioni consulere,

    id. B. C. 1, 67, 3:

    jus bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat,

    Sall. C. 9, 1:

    non duces magis quam milites callent (obsistere, etc.),

    Curt. 3, 2, 14.—And after negatives: non magis quam, as little as:

    in dicendo irasci, dolere... non sunt figurae, non magis quam suadere,

    Quint. 9, 1, 23:

    Romanos nec magis jam dolo capi quam armis vinci posse,

    Liv. 10, 4, 10:

    pro certo habens non magis Antonio eripi se quam Caesari Brutum posse,

    Sen. Suas. 6, 17:

    non magis Alexandri saevitiam quam Bessi parricidium ferre potuisse,

    Curt. 7, 6, 15; cf.:

    nec magis post proelium quam in proelio caedibus temperatum est,

    Liv. 2, 16, 9. —Followed by atque instead of quam (rare):

    non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

    Ter. And. 4, 2, 15.— With the comp. abl. (rare):

    quid philosophia magis colendum?

    Cic. Fin. 3, 22, 76:

    quanto magis Aliensi die Aliam ipsam reformidaturos?

    Liv. 6, 28, 6 Weissenb. ad loc.:

    quam Juno fertur terris magis omnibus unam... coluisse,

    Verg. A. 1, 15 (cf. B. 3. infra):

    Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

    Hor. S. 2, 8, 17.—
    (γ).
    With pronn.:

    quid habetis, qui mage immortales vos credam esse quam ego siem?

    Plaut. Poen. 1, 2, 64:

    quis homo sit magis meus quam tu es?

    id. Mil. 3, 1, 20:

    quam mage amo quam matrem meam,

    id. Truc. 3, 1, 17; cf.:

    quem ego ecastor mage amo quam me,

    id. ib. 4, 4, 34.—With utrum, followed by an:

    jam scibo, utrum haec me mage amet, an marsupium,

    Plaut. Men. 2, 3, 35.—With the abl. instead of quam:

    nec magis hac infra quicquam est in corpore nostro,

    Lucr. 3, 274; Verg. A. 1, 15.—
    (δ).
    With adjj. and advv., and esp. with those which do not admit the comparative termination (most freq. without adding the second term of the comparison; v. under b. d): numquam potuisti mihi Magis opportunus advenire quam advenis, Plaut. Most. 3, 1, 47:

    neque lac lacti magis est simile, quam ille ego similis est mei,

    id. Am. 2, 1, 54:

    ars magis magna atque uber, quam difficilis et obscura,

    Cic. de Or. 1, 42, 190:

    corpora magna magis quam firma,

    Liv. 5, 44, 4:

    vultu pulchro magis quam venusto,

    Suet. Ner. 51.—With the abl., Plaut. As. 3, 3, 114:

    neque ego hoc homine quemquam vidi magis malum,

    id. Ps. 4, 1, 27:

    ab secundis rebus magis etiam solito incauti,

    Liv. 5, 44, 6.—With compp. (adding to their force):

    ita fustibus sum mollior miser magis quam ullus cinaedus,

    Plaut. Aul. 3, 2, 8. —
    b.
    Without the addition of the second term.
    (α).
    With verbs: ergo plusque magisque viri nunc gloria claret, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 315 Vahl.):

    sapiunt magis,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 4:

    magis curae est, magisque afformido, ne, etc.,

    id. ib. 4, 10, 3:

    magis metuant,

    id. Mil. 5, 44:

    tum magis id diceres, Fanni, si, etc.,

    Cic. Lael. 7 fin.; cf. id. Rep. 1, 40, 62:

    cum Pompeius ita contendisset, ut nihil umquam magis,

    id. Fam. 1, 9, 20:

    magis velle, for malle: quod magis vellem evenire,

    Ter. Eun. 5, 7, 1; Val. Fl. 3, 270.—
    (β).
    With substt.: non ex jure manum consertum sed magi' ferro, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 276 Vahl.):

    magis aedilis fieri non potuisset,

    better, finer, Cic. Planc. 24, 60.—
    (γ).
    With pronn.:

    ecastor neminem hodie mage Amat corde atque animo suo,

    Plaut. Truc. 1, 2, 75.—
    (δ).
    With adjj. and advv. (so most freq.).—With adjj.:

    ut quadam magis necessaria ratione recte sit vivendum,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 2:

    magis anxius,

    Ov. M. 1, 182:

    hic magis tranquillu'st,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 55:

    nihil videtur mundius, nec magis compositum quicquam, nec magis elegans,

    Ter. Eun. 5, 4, 12:

    nemo fuit magis severus nec magis continens,

    id. ib. 2, 1, 21:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13, 6:

    magis admirabilis oratio,

    Quint. 8, 3, 24:

    magis communia verba,

    id. 8, 2, 24 et saep.; rare: magis quam in aliis = praeter ceteros;

    nescio quo pacto magis quam in aliis suum cuique pulchrum est,

    Cic. Tusc. 5, 22, 63.— With advv.:

    magis aperte,

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    magis impense,

    id. ib. 5, 9, 36.—With compp. adding to their force:

    magis est dulcius,

    Plaut. Stich. 5, 4, 22:

    magis majores nugae,

    id. Men. prol. 55:

    magis modum in majorem,

    id. Am. 1, 1, 145:

    contentiores mage erunt,

    id. Poen. 2, 15.—
    2.
    Strengthened.
    a.
    By etiam, multo, tanto, eo, hoc, quo, tam, quam; and negatively, nihilo:

    qualis in dicendo Hierocles Alabandeus, magis etiam Menecles, frater ejus, fuit,

    Cic. Brut. 95, 325; id. Off. 1, 21, 72:

    illud ad me, ac multo etiam magis ad vos,

    id. de Or. 2, 32, 139:

    tanto magis Dic, quis est?

    Plaut. Bacch. 3, 6, 28:

    ut quidque magis contemplor, tanto magis placet,

    id. Most. 3, 2, 146:

    vicina cacumina caelo, quam sint magis, tanto magis fument,

    Lucr. 6, 460:

    quanto ille plura miscebat, tanto hic magis in dies convalescebat,

    Cic. Mil. 9, 25:

    sed eo magis cauto est Opus, ne huc exeat, qui, etc.,

    Plaut. Most. 4, 2, 22:

    atque eo magis, si, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 1, § 1:

    eoque magis quod, etc.,

    id. Lael. 2, 7; Caes. B. G. 1, 23; 1, 47; 3, 14;

    5, 1: immo vero etiam hoc magis, quam illi veteres, quod, etc.,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    hoc vero magis properare Varro, ut, etc.,

    Caes. B. C. 2, 20:

    quo magis cogito ego cum meo animo,

    Plaut. Most. 3, 2, 13; Nep. Thras. 2:

    magis quam id reputo, tam magis uror,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 5:

    tam magis illa fremens... Quam magis, etc.,

    Verg. A. 7, 787:

    quanto mage... tam magis,

    Lucr. 4, 81 sq.:

    quam magis in pectore meo foveo, quas meus filius turbas turbet... magis curae est magisque afformido, ne, etc.,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 1; 4, 4, 27; id. Men. 1, 1, 19:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    densior hinc suboles Quam magis, etc.,

    Verg. G. 3, 309:

    cum Vercingetorix nihilo magis in aequum locum descenderet,

    Caes. B. G. 6, 53.—
    b.
    By reduplication: magis magisque, magis et magis, magis ac magis; and poet. also, magis magis, more and more: ex desiderio magis magisque maceror, Afran. ap. Charis. p. 182 P.:

    cum cotidie magis magisque perditi homines tectis ac templis urbis minarentur,

    Cic. Phil. 1, 2, 5; id. Fam. 2, 18, 2; 16, 21, 2; Sall. C. 5, 7; cf. Cic. Fil. Fam. 16, 21, 2:

    de Graecia cotidie magis et magis cogito,

    Cic. Att. 14, 18, 4; 16, 3, 1; id. Brut. 90, 308; Liv. 7, 32, 6; Sall. J. 8, 6:

    magis deinde ac magis,

    Suet. Vit. 10:

    post hoc magis ac magis,

    id. Gram. 3;

    for which also: magisque ac magis deinceps,

    id. Tit. 3; Tac. A. 14, 8; Sen. de Ira, 3, 1, 4; id. Ep. 114, 25; id. Ben. 2, 14, 4; Plin. Ep. 1, 12, 10; 7, 3, 4; 10, 28, 3.— Poet. also:

    magis atque magis,

    Verg. A. 12, 239; Cat. 68, 48:

    post, vento crescente, magis magis increbescunt,

    id. 64, 275; cf. Verg. G. 4, 311.—
    3.
    Pleon.
    a.
    With potius (anteclass.):

    magis decorum'st Libertum potius quam patronum onus in via portare,

    Plaut. As. 3, 3, 99:

    mihi magis lubet cum probis potius quam cum improbis vivere,

    id. Trin. 2, 1, 38.—
    b.
    With malle: quam cum lego, nihil malo quam has res relinquere;

    his vero auditis multo magis,

    Cic. Tusc. 1, 31, 76:

    finge enim malle eum magis suum consequi quam, etc.,

    Dig. 17, 2, 52, § 10. —
    C.
    In partic.: non (neque) magis quam.
    1.
    To signify perfect equality between two enunciations, no more... than; just as much... as; or neg., no more... than; just as little... as:

    domus erat non domino magis ornamento quam civitati,

    i. e. just as much to the city as to its owner, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 5; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2:

    non Hannibale magis victo a se quam Q. Fabio,

    Liv. 22, 27, 2:

    conficior enim maerore, mea Terentia, nec me meae miseriae magis excruciant quam tuae vestraeque,

    Cic. Fam. 13, 3, 1; Liv. 9, 22.— Neg.: qui est enim animus in aliquo morbo... non magis est sanus, quam id corpus, quod in morbo est, i. e. is just as far from being sound as a body, etc., Cic. Tusc. 3, 5, 10:

    si aliqua in re Verris similis fuero, non magis mihi deerit inimicus quam Verri defuit,

    id. Verr. 2, 3, 69, § 162; id. Fam. 5, 12, 3; id. de Or. 2, 8, 31:

    non nascitur itaque ex malo bonum, non magis quam ficus ex olea,

    Sen. Ep. 87, 25;

    Quint. prooem. § 26: non magis Gaium imperaturum, quam per Baianum sinum equis discursurum,

    Suet. Calig. 19. —Ellipt.:

    nec eo magis lege liberi sunto,

    just as little from that as from the rest, Cic. Leg. 3, 4, 11.—
    2.
    For restricting the idea expressed in the clause with non magis, so that not more, according to a common figure of speech, = less; in Engl. not so much... as; less... than:

    deinde credas mihi affirmanti velim, me hoc non pro Lysone magis quam pro omnibus scribere,

    Cic. Fam. 13, 24; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17:

    miserebat non poenae magis homines, quam sceleris, quo poenam meriti essent,

    Liv. 2, 5; 1, 28.—
    3.
    Magis minusve, magis aut minus, or magis ac minus; post-Aug. for the usual plus minusve, more or less:

    sed istud magis minusve vitiosum est pro personis dicentium,

    Quint. 11, 1, 27; Plin. 17, 24, 37, § 220:

    minora vero plerumque sunt talia, ut pro persona, tempore, loco, causa magis ac minus vel excusata debeant videri vel reprehendenda,

    Quint. 11, 1, 14; Plin. 37, 5, 18, § 67:

    quaedam tamen et nationibus puto magis aut minus convenire,

    Sen. Ep. 40, 11; cf.:

    quosdam minus aut magis osos veritatem,

    id. Suas. 1, 5:

    aut minus, aut magis,

    id. Ep. 82, 14.—
    4.
    With alius... alio, etc.: ceterae philosophorum disciplinae, omnino alia magis alia, sed tamen omnes, one more than another, i. e. in different degrees, Cic. Fin. 3, 3, 11 Madvig. ad loc. (al.:

    alia magis, alia minus, v. Hand, Turs. III. p. 560): mihi videntur omnes quidem illi errasse... sed alius alio magis,

    Cic. Fin. 4, 16, 43:

    sunt omnino omnes fere similes, sed declarant communis notiones, alia magis alia,

    id. Tusc. 4, 24, 53:

    alii aliis magis recusare,

    Liv. 29, 15, 11.— Sup.: maxĭmē( maxŭmē), in the highest degree, most of all, most particularly, especially, exceedingly, very, etc.
    A.
    Lit.
    1.
    Alone.
    a.
    With a verb:

    haec una res in omni libero populo maximeque in pacatis tranquillisque civitatibus praecipue semper floruit,

    Cic. de Or. 1, 8, 30:

    quid commemorem primum aut laudem maxime?

    Ter. Eun. 5, 9, 14; 3, 1, 79:

    nos coluit maxime,

    id. Ad. 3, 2, 54:

    quem convenire maxime cupiebam,

    Plaut. Pers. 2, 4, 30; id. As. 3, 3, 133:

    de te audiebamus ea, quae maxime vellemus,

    Cic. Fam. 12, 25, a, 7; cf. id. Att. 13, 1:

    extra quos (fines) egredi non possim, si maxime velim,

    id. Quint. 10, 35:

    in re publica maxime conservanda sunt jura belli,

    most especially, id. Off. 1, 11, 33: huic legioni Caesar propter virtutem confidebat maxime, [p. 1101] Caes. B. G. 1, 40:

    quem Homero crederet maxime accedere,

    came nearest to, Quint. 10, 1, 86; cf.

    pugnare,

    most violently, Plaut. Am. 1, 1, 271; 1, 1, 44:

    jubere,

    most positively, id. Bacch. 4, 9, 80:

    id enim est profecto, quod constituta religione rem publicam contineat maxime,

    Cic. Leg. 2, 27, 69; cf. maxime fin.:

    ab eo exordiri volui maxime,

    id. Off. 1, 2, 4:

    cernere naturae vim maxime,

    id. Tusc. 1, 15, 35.—
    b.
    With an adj.:

    res maxime necessaria,

    Cic. Lael. 23, 86:

    loca maxime frumentaria,

    Caes. B. G. 1, 10:

    loci ad hoc maxime idonei,

    Quint. 1, 11, 13:

    maxime naturali carent amicitia,

    Cic. Lael. 21, 80:

    maxime feri,

    Caes. B. G. 2, 4:

    qui eo tempore maxime plebi acceptus erat,

    id. ib. 1, 3:

    idem ad augendam eloquentiam maxime accommodati erunt,

    Quint. 1, 11, 13:

    elegans maxime auctor,

    id. 10, 1, 93:

    maxime vero commune est quaerere, an sit honesta? etc.,

    id. 2, 4, 37:

    noto enim maxime utar exemplo,

    id. 7, 3, 3.—So with supp.:

    quae maxime liberalissima,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    maxime gravissimam omniumque (rerum),

    Liv. 41, 23, 4 MS. (dub.: maxumam gravissimamque, Weissenb.). —
    c.
    With numerals, at most:

    puer ad annos maxime natus octo,

    Gell. 17, 8, 4.—
    d.
    With an adv.:

    ut dicatis quam maxime ad veritatem accommodate,

    Cic. de Or. 1, 33, 149 (v. infra 2).—
    2.
    Strengthened by unus, unus omnium, omnium, multo, vel, tam, quam, etc. (supply potest):

    qui proelium unus maxime accenderat,

    Curt. 5, 2, 5:

    cum sua modestia unus omnium maxime floreret,

    Nep. Milt. 1, 1:

    quae maxime omnium belli avida,

    Liv. 23, 49; 4, 59; cf. Drak. ad Liv. 36, 19, 4:

    atque ea res multo maxime disjunxit illum ab illa,

    Ter. Hec. 1, 2, 85:

    imperium populi Romani multo maxime miserabile visum est,

    Sall. C. 36, 4:

    illud mihi videtur vel maxime confirmare, etc.,

    Cic. N. D. 2, 65, 162:

    hoc enim uno praestamus vel maxime feris,

    id. de Or. 1, 8, 32:

    quae quidem vel maxime suspicionem movent,

    id. Part. Or. 33, 114:

    quam potes, tam verba confer maxime ad compendium,

    as much as possible, Plaut. Mil. 3, 1, 186:

    ego jubeo quam maxime unam facere nos hanc familiam,

    Ter. Ad. 5, 8, 2:

    ut quam maxime permaneant diuturna corpora,

    Cic. Tusc. 1, 45, 108; id. de Or. 1, 34, 154:

    quo mihi rectius videtur, memoriam nostri quam maxime longam efficere,

    Sall. C. 1, 3:

    ceterum illum juvenem incipere a quam maxime facili ac favorabili causa velim,

    Quint. 12, 6, 6.—
    3.
    With the relative qui in the phrases, quam qui maxime and ut qui maxime:

    tam enim sum amicus rei publicae, quam qui maxime,

    as any one whatever, Cic. Fam. 5, 2, 6:

    grata ea res, ut quae maxime senatui umquam fuit,

    Liv. 5, 25; 7, 33.—
    4.
    With ut quisque... ita (maxime, potissimum or minime), the more... the more (or less):

    hoc maxime officii est, ut quisque maxime opis indigeat, ita ei potissimum opitulari,

    Cic. Off. 1, 15, 49:

    ut quisque magnitudine animae maxime excellit, ita maxime, etc.,

    id. ib. 1, 19, 64; cf.

    , in the contrary order: colendum autem esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus his lenioribus erit ornatus,

    id. ib. 1, 15, 47:

    ut enim quisque maxime ad suum commodum refert, quaecumque agit, ita minime est vir bonus,

    id. Leg. 1, 18, 49.—
    5.
    In gradations, to denote the first and most desirable, first of all, in the first place:

    hujus industriam maxime quidem vellem, ut imitarentur ii, quos oportebat: secundo autem loco, ne alterius labori inviderent,

    Cic. Phil. 8, 10, 31; cf. id. Caecin. 9, 23:

    si per eum reductus insidiose redissem, me scilicet maxime sed proxime illum quoque fefellissem,

    id. Rab. Post. 12, 33:

    in quo genere sunt maxime oves, deinde caprae,

    Varr. R. R. 2, 9, 1:

    maxime... dein,

    Plin. 9, 16, 23, § 56:

    sed vitem maxime populus videtur alere, deinde ulmus, post etiam fraxinus,

    Col. 5, 6, 4:

    maxime... deinde... postea... minume,

    Plin. 37, 12, 75, § 196:

    maxime... postea... ultimae,

    Col. 6, 3, 6:

    post Chium maxime laudatur Creticum, mox Aegyptium,

    Plin. 18, 7, 17, § 77.—
    B.
    Transf.
    1.
    Like potissimum, to give prominence to an idea, especially, particularly, principally:

    quae ratio poetas, maximeque Homerum impulit, ut, etc.,

    Cic. N. D. 2, 6, 6; Varr. R. R. 1, 51, 1:

    scribe aliquid, et maxime, si Pompeius Italia cedit,

    Cic. Att. 7, 12, 4: de Cocceio et Libone quae scribis, approbo:

    maxime quod de judicatu meo,

    id. ib. 12, 19, 2; id. Fin. 5, 1, 1:

    cognoscat etiam rerum gestarum et memoriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae civitatis,

    id. Or. 34, 120; id. Att. 13, 1, 2.—So in the connection, cum... tum maxime; tum... tum maxime; ut... tum maxime, but more especially:

    scio et perspexi saepe: cum antehac, tum hodie maxime,

    Plaut. Mil. 4, 8, 56:

    plena exemplorum est nostra res publica, cum saepe, tum maxime bello Punico secundo,

    Cic. Off. 3, 11, 47; id. Att. 11, 6, 1; id. Fl. 38, 94:

    tum exercitationibus crebris atque magnis, tum scribendo maxime persequatur,

    id. de Or. 2, 23, 96:

    longius autem procedens, ut in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime, etc.,

    id. Brut. 93, 320.— With nunc, nuper, tum, cum, just, precisely, exactly: Me. Quid? vostrum patri Filii quot eratis? M. Su. Ut nunc maxime memini, duo, just now, Plaut. Men. 5, 9, 58:

    cum iis, quos nuper maxime liberaverat,

    Caes. B. C. 3, 9:

    ipse tum maxime admoto igne refovebat artus,

    Curt. 8, 4, 25; 6, 6, 10; 5, 7, 2; Liv. 27, 4, 2 Drak.:

    haec cum maxime loqueretur, sex lictores eum circumsistunt valentissimi,

    Cic. Verr. 2, 5, 54, § 142; cf. id. ib. 2, 2, 76, § 187;

    2, 4, 38, § 72: totius autem injustitiae nulla capitalior, quam eorum, qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,

    id. Off. 1, 13, 41; Liv. 4, 3; 30, 33:

    tum cum maxime,

    at that precise time, at that moment, Liv. 40, 13, 4; 40, 32, 1; 33, 9, 3; 43, 7, 8; so,

    tunc cum maxime,

    Curt. 3, 2, 17:

    nunc cum maxime,

    Cic. Clu. 5, 12; id. Sen. 11, 38; Liv. 29, 17, 7; v. 2. cum.—
    2.
    In colloquial lang., to denote emphatic assent, certainly, by all means, very well, yes; and with immo, to express emphatic dissent, certainly not, by no means: Ar. Jace, pater, talos, ut porro nos jaciamus. De. Maxime, Plaut. As. 5, 2, 54; id. Curc. 2, 3, 36: Th. Nisi quid magis Es occupatus, operam mihi da. Si. Maxime, id. Most. 4, 3, 17; Ter. And. 4, 5, 23: Ca. Numquid peccatum est, Simo? Si. Immo maxime, Plaut. Ps. 1, 5, 80; Ter. Hec. 2, 1, 31:

    scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime,

    Sall. C. 52, 28 (v. immo); v. Hand, Turs. III. p. 552-607.
    2.
    Magnus, i, m., a Roman surname, e. g. Cn. Pompeius Magnus; v. Pompeius.

    Lewis & Short latin dictionary > maxumus

  • 17 nihil

    nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
    I.
    nĭhil, nothing:

    nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

    Cic. Off. 1, 42, 151:

    de re publicā nihil loquebantur,

    id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    Nihil agere, to accomplish nothing:

    nil agis,

    Plaut. Trin. 4, 2, 134:

    nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61:

    nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

    id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

    nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

    Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
    (γ).
    Of persons:

    victor, quo nihil erat moderatius,

    Cic. Fam. 4, 4, 2:

    ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

    id. ib. 14, 3, 5:

    nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

    id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
    (δ).
    Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

    nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

    Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
    (ε).
    Nihil non, everything:

    nihil non ad rationem dirigebat,

    Cic. Brut. 37, 140:

    nihil non arroget armis,

    Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
    (ζ).
    Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

    non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

    Cic. Fam. 12, 2, 2:

    non nihil me consolatur, cum recordor,

    id. ib. 4, 14, 2:

    haud nihil,

    Ter. Eun. 4, 2, 13:

    haud nihil ambigam,

    I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
    (η).
    Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

    nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

    sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

    Cic. de Or. 1, 30, 134:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7:

    si nihil aliud,

    if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
    (θ).
    With gen.:

    nihil mali,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    nihil novi,

    id. Fam. 2, 14, 1:

    nihil humanarum rerum,

    id. Red. Quir. 5, 1:

    nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

    nihil exspectatione vestrā dignum dico,

    Cic. de Or. 1, 31, 137.—
    (ι).
    Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

    tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

    Ter. Ad. 3, 3, 40:

    amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    Cic. Lael. 27, 100:

    si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

    id. Rosc. Am. 37, 108:

    ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64:

    nihil tibi deest praeter voluntatem,

    nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

    puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

    id. ib. 2, 16:

    qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

    Liv. 3, 19, 6:

    si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

    id. 30, 35, 8:

    illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

    id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

    nihil aliud quam prendere prohibito,

    Liv. 2, 29, 4:

    is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

    id. 2, 32, 8:

    nihil aliud quam in populationibus res fuit,

    id. 2, 49, 9 al. —
    (κ).
    Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

    nihil moror, quominus decemviratu abeam,

    Liv. 3, 54:

    nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

    Cels. 3, 27, 4.—
    (λ).
    Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

    nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

    Plaut. Merc. 2, 2, 46:

    nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

    Cic. Fam. 9, 26, 4:

    sed ego nunc nil est, cur me morer,

    Plaut. Poen. 4, 2, 102:

    nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

    Cic. Fam. 6, 20, 1:

    nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

    id. Clu. 26, 70.—
    (μ).
    Nihil est, ut, there is nothing that:

    nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

    Cic. Off. 1, 37, 133.—
    (ν).
    Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

    at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

    Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

    usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

    Juv. 3, 84.—
    (ο).
    Nihil ad me (sc. pertinet):

    recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

    Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

    nihil ad Persium,

    Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

    nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

    id. Deiot. 8, 24.—
    (π).
    Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

    cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81:

    an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

    id. Font. 11, 23.—
    (ρ).
    Nihil dum, nothing as yet:

    quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

    Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
    (σ).
    Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

    tecum nihil rei nobis Demipho est,

    Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
    (τ).
    Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

    aliquem nihil putare,

    to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

    accepimus eum nihil hominis esse,

    a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
    (υ).
    Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

    aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

    Cat. 68, 131.—
    B.
    Adverb.
    1.
    Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

    me nihil poenitet,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

    conjecturā nihil opus est,

    Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

    beneficio isto legis nihil utitur,

    Cic. Agr. 2, 23, 61:

    de fratre nihil ego te accusavi,

    id. Fam. 14, 1, 4:

    Thebani nihil moti sunt,

    Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

    nihil miror,

    Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
    2.
    To no purpose, in vain:

    herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

    Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
    3.
    For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
    II.
    nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

    erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

    Cic. Div. 2, 16, 37:

    ut de nihilo quippiam fiat,

    id. Fat. 9, 18:

    interire in nihilum,

    id. Ac. 1, 7, 27:

    venire ad nihilum,

    id. Fam. 11, 12, 1:

    ad nihilum recidere,

    id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

    aliquid pro nihilo putare,

    id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
    (β).
    Nihili, of no value, worthless:

    quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

    Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

    unde is nihili? ubi fuisti?

    Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

    homo nihili factus,

    unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
    (γ).
    De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

    mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

    Liv. 34, 61; 30, 29.—
    (δ).
    Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

    nihilo minus,

    id. Men. 5, 5, 49:

    Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

    Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

    nihilo benevolentior,

    Cic. Fam. 3, 12, 4:

    nihilo major,

    id. ib. 6, 3, 4:

    nihilo tamen setius,

    Caes. B. G. 5, 4 and 7:

    nihil segnius,

    Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
    1.
    In gen.:

    minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

    Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
    2.
    With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

    in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2:

    nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

    id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

    alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

    Sen. Ep. 66, 44:

    si nihil fiet, nihilominus, etc.,

    Cato, R. R. 39, 2.—
    3.
    Strengthened by tamen:

    nihilominus ego hoc faciam tamen,

    Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
    (ε).
    Nihilo aliter, no otherwise:

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
    B.
    Transf., adverb., for non, not, by no means:

    nihilum metuenda timere,

    Hor. S. 2, 3, 53. —
    III.
    nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

    in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

    Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

    nil sanguinis,

    no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

    nil sui,

    nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

    hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

    such a trifle, Pers. 1, 122.—
    B.
    Transf. as adv., not at all, by no means:

    nil opus est verbis,

    Lucr. 5, 263:

    ut nil umor abundet,

    id. 5, 265; 1, 266:

    nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

    Hor. C. 1, 14, 14.—
    IV.
    nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

    ad nilum revorti,

    Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

    864: nil igitur fieri de nilo posse,

    id. 1, 205; 266.

    Lewis & Short latin dictionary > nihil

  • 18 nihilo minus

    nĭhil, or (ante-class. and post-Aug.) contr. nīl, n. indecl.; and nĭhĭlum, or contr. nīlum, i, n. [ne-hilum, not the least; v. hilum].
    I.
    nĭhil, nothing:

    nihil est agriculturā melius, nihil uberius,

    Cic. Off. 1, 42, 151:

    de re publicā nihil loquebantur,

    id. Q. Fr. 3, 8, 4.—
    (β).
    Nihil agere, to accomplish nothing:

    nil agis,

    Plaut. Trin. 4, 2, 134:

    nihil agis dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,

    Cic. Tusc. 2, 25, 61:

    nihil ergo agebat Q. Maximus? nihil L. Paulus? ceteri senes nihil agebant?

    id. Sen. 6, 15; id. Rosc. Am. 45, 131; Hor. S. 1, 9, 15; Luc. 7, 809; Vell. 2, 66, 3.—In like manner, nihil per aliquem (sc. agere):

    nihil per Senatum, multa et magna per populum et absente populo et invito,

    Cic. Phil. 1, 2, 6; Tac. Agr. 19.—
    (γ).
    Of persons:

    victor, quo nihil erat moderatius,

    Cic. Fam. 4, 4, 2:

    ita tibi persuadeas, mihi te carius nihil fuisse,

    id. ib. 14, 3, 5:

    nihil est tam miserabile, quam ex beato miser,

    id. Part. 17, 57; Tac. H. 1, 79; Nep. Alcib. 1, 1.—
    (δ).
    Nihil, nec.. nec (without destroying the negation):

    nihil me nec subterfugere voluisse reticendo, nec obscurare dicendo,

    Cic. Clu. 1, 1; v. neque.—
    (ε).
    Nihil non, everything:

    nihil non ad rationem dirigebat,

    Cic. Brut. 37, 140:

    nihil non arroget armis,

    Hor. A. P. 122; Nep. Att. 19, 3.—
    (ζ).
    Non nihil and haud nihil, something, somewhat:

    non nihil, ut in tantis malis, est profectum,

    Cic. Fam. 12, 2, 2:

    non nihil me consolatur, cum recordor,

    id. ib. 4, 14, 2:

    haud nihil,

    Ter. Eun. 4, 2, 13:

    haud nihil ambigam,

    I may be somewhat in doubt, Liv. 1, 3.—
    (η).
    Nihil quidquam or nihil unum, nothing whatever, nothing at all:

    nil ego tibi hodie consili quicquam dabo,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 113:

    sine studio nihil quidquam egregium nemo umquam assequetur,

    Cic. de Or. 1, 30, 134:

    Rhodiis ut nihil unum insigne, ita omnis generis dona dedit,

    Liv. 41, 20, 7:

    si nihil aliud,

    if there were nothing else, id. 3, 19, 7; 30, 35, 8.—
    (θ).
    With gen.:

    nihil mali,

    Cic. Att. 8, 4, 2:

    nihil novi,

    id. Fam. 2, 14, 1:

    nihil humanarum rerum,

    id. Red. Quir. 5, 1:

    nihil est lucri quod me hodie facere mavelim, quam,

    Plaut. Bacch. 4, 8, 18.—Adjectives also, of the second declension as well as of the third, are not unfrequently joined to nihil in the same case, as nihil honestum, lautum, forte, illustre:

    nihil exspectatione vestrā dignum dico,

    Cic. de Or. 1, 31, 137.—
    (ι).
    Nihil, or mhil aliud, with nisi, quam, praeter, praeterquam, etc., nothing else than, nothing except, nothing but:

    tu, quantus quantus, nihil nisi sapientia es,

    Ter. Ad. 3, 3, 40:

    amare nihil aliud est, nisi eum ipsum diligere, quem ames,

    Cic. Lael. 27, 100:

    si nihil aliud fecerunt, nisi rem detulerunt, etc.,

    id. Rosc. Am. 37, 108:

    ut nihil aliud, quam de hoste cogitet,

    id. Imp. Pomp. 22, 64:

    nihil tibi deest praeter voluntatem,

    nothing except, id. Fam. 4, 7, 3:

    puto te existimare, me ex his miseriis nihil aliud quaerere, nisi ut homines intellegant, etc.,

    id. ib. 2, 16:

    qui nihil praeterquam de vitā cogitarent, Auct. B. Alex. 8.—Sometimes, in this connection, elliptically: Herdonius, si nihil aliud, hostem se fatendo prope denuntiavit, ut, etc.,

    Liv. 3, 19, 6:

    si nihil aliud, vulneribus certe ferrum hostile hebetarent,

    id. 30, 35, 8:

    illā quidem nocte nihil praeterquam vigilatum est in urbe,

    id. 3, 26; Suet. Aug. 83.—Hence, as adv.: nihil aliud quam, only:

    nihil aliud quam prendere prohibito,

    Liv. 2, 29, 4:

    is intromissus in castra nihil aliud quam hoc narrāsse fertur,

    id. 2, 32, 8:

    nihil aliud quam in populationibus res fuit,

    id. 2, 49, 9 al. —
    (κ).
    Nihil... quin or quominus, nothing whereby: nihil praetermisi... quin Pompeium a Caesaris conjunctione avocarem, I have omitted nothing that might separate, Cic. Phil. 2, 10, 23:

    nihil moror, quominus decemviratu abeam,

    Liv. 3, 54:

    nihil facere oportet, quominus excedat, etc.,

    Cels. 3, 27, 4.—
    (λ).
    Nihil est quod, cur, quamobrem, etc., there is no reason why I ( you, etc.) need not:

    nihil est jam, quod tu mihi succenseas,

    Plaut. Merc. 2, 2, 46:

    nihil est, quod adventum nostrum extimescas,

    Cic. Fam. 9, 26, 4:

    sed ego nunc nil est, cur me morer,

    Plaut. Poen. 4, 2, 102:

    nihil est, cur advenientibus te offerre gestias,

    Cic. Fam. 6, 20, 1:

    nihil excogitem, quamobrem Oppianico damnari necesse sit?

    id. Clu. 26, 70.—
    (μ).
    Nihil est, ut, there is nothing that:

    nihil fuit in Catulis, ut eos exquisito judicio putares uti litterarum,

    Cic. Off. 1, 37, 133.—
    (ν).
    Nihil est, it is of no use, to no purpose, in vain:

    at ego ab hac puerum reposcam, ne mox infitias eat. Nihil est. Nam ipsa haec ultro, ut factum est, fecit omnem rem palam,

    Plaut. Truc. 4, 3, 76: at nihil est, ignotum ad illum mittere: operam luseris. id. Capt. 2, 2, 94; Hor. S. 2, 3, 6.—In a question:

    usque adeo nihil est, quod nostra infantia caelum hausit Aventini?

    Juv. 3, 84.—
    (ο).
    Nihil ad me (sc. pertinet):

    recte an secus, nihil ad nos: aut si ad nos, nihil ad hoc tempus,

    Cic. Pis. 28, 68; cf. Ter. And. 1, 2, 16; also, nihil ad, nothing to, nothing in comparison with:

    nihil ad Persium,

    Cic. de Or. 2, 6, 25; id. Leg. 1, 2, 6:

    nihil ad tuum equitatum, Caesar, sed ex eis, quos habuit, electos,

    id. Deiot. 8, 24.—
    (π).
    Nihil minus, nothing less so, i. e. by no means, not at all:

    cadit ergo in virum bonum mentiri, fallere? nihil minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81:

    an Gallos existimatis hic versari animo demisso atque humili? nihil vero minus,

    id. Font. 11, 23.—
    (ρ).
    Nihil dum, nothing as yet:

    quamquam nihil dum audieramus, nec ubi esses, nec, etc.,

    Cic. Fam. 12, 7, 2; id. Att. 7, 12, 4.—
    (σ).
    Nihil mihi cum illo est, I have nothing to do with him:

    tecum nihil rei nobis Demipho est,

    Ter. Phorm. 2, 3, 74; Ov. F 2, 308.—
    (τ).
    Nihil esse, to be nothing or nobody, to have no power, to be of no use, Cic. Div. in Caecil. 14, 47; id. Fam. 7, 27, 2; 7, 33, 1; Ter. And. 2, 1, 14:

    aliquem nihil putare,

    to esteem meanly, Cic. Sest. 53, 114 (B. and K. nihili):

    accepimus eum nihil hominis esse,

    a worthless fellow, id. Tusc. 3, 32, 77; but de Attio Dionysio nihil puto esse, nothing about him, i. e. no news of him, id. Fam. 12, 30, 5.—
    (υ).
    Aut nihil aut paulum, little or nothing (Gr. oligon ê ouden):

    aut nihil aut paulo cui tum concedere digna,

    Cat. 68, 131.—
    B.
    Adverb.
    1.
    Not (as a strengthened non), in nothing, in no respect, not at all:

    me nihil poenitet,

    Plaut. Bacch. 5, 2, 63; id. Mil. 4, 2, 16:

    conjecturā nihil opus est,

    Cic. Rosc. Am. 37, 107; Ter. And. 4, 1, 14:

    beneficio isto legis nihil utitur,

    Cic. Agr. 2, 23, 61:

    de fratre nihil ego te accusavi,

    id. Fam. 14, 1, 4:

    Thebani nihil moti sunt,

    Liv. 42, 46; 3, 65; 6, 38; 49; Sall. C. 16, 5:

    nihil miror,

    Quint. 2, 17, 15; 6, 1, 38.—
    2.
    To no purpose, in vain:

    herele hanc quidem Nihil tu amassis: mihi haec desponsa est,

    Plaut. Mil. 4, 2, 16.—
    3.
    For no reason: quorsum tandem aut cur ista quaeris? M Nihil sane, nisi ne nimis diligenter anquiras, Cic. Leg. 1, 1, 4. —
    II.
    nĭhĭlum, i (contr. form nīlum, Lucr. 1, 159; Hor. S. 1, 5, 67), n., nothing:

    erit aliquid, quod aut ex nihilo oriatur, aut in nihilum subito occidat,

    Cic. Div. 2, 16, 37:

    ut de nihilo quippiam fiat,

    id. Fat. 9, 18:

    interire in nihilum,

    id. Ac. 1, 7, 27:

    venire ad nihilum,

    id. Fam. 11, 12, 1:

    ad nihilum recidere,

    id. Phil. 7, 8, 27: quam mihi ista pro nihilol id. Att. 14, 9, 1:

    aliquid pro nihilo putare,

    id. Div. in Caecil. 7, 24; cf. id. Verr. 2, 2, 16, § 40.—
    (β).
    Nihili, of no value, worthless:

    quem putamus esse non hili, dicimus nihili,

    Varr. L. L. 10, § 81 Müll.; cf.: nihili, qui nec hili quidem est. Paul. ex Fest. p. 175 Müll.:

    unde is nihili? ubi fuisti?

    Plaut. Cas. 2, 3, 29: nihili est autem suum Qui officium facere immemor est. id. Ps. 4, 7, 2:

    homo nihili factus,

    unmanned, id. Mil. 5, 16.—Hence, nihili pendere or facere, to esteem as nothing, Plaut. Men. 5, 7, 4; id. Ps. 4, 7, 1; Ter. Eun. 1, 2, 14.—
    (γ).
    De nihilo, for nothing, without cause or reason, Plaut. Curc. 4, 1, 17:

    mali rem exempli esse, de nihilo hospites corripi,

    Liv. 34, 61; 30, 29.—
    (δ).
    Nihilo, with compp., by nothing, no: nihilo pluris, quam si, etc., no more than if, etc., Plaut. Bacch. 3, 4, 21:

    nihilo minus,

    id. Men. 5, 5, 49:

    Phaedriae esse nilo minus amicum quam Antiphoni,

    Ter. Phorm. 4, 2, 7 (but minus nihilo, less than nothing, id. ib. 3, 3, 2):

    nihilo benevolentior,

    Cic. Fam. 3, 12, 4:

    nihilo major,

    id. ib. 6, 3, 4:

    nihilo tamen setius,

    Caes. B. G. 5, 4 and 7:

    nihil segnius,

    Liv. 6, 38.—Esp. as adv.: nĭhĭlō mĭnus, or, in one word, nĭhĭlōmĭnus, none the less, no less, nevertheless, notwith standing.
    1.
    In gen.:

    minus dolendum fuit re non perfectā, sed puniendum certe nihilo minus,

    Cic. Mil. 7, 19; id. Phil. 5, 9, 26; Quint. 8, 3, 85.—
    2.
    With si, etsi, quamvis, quamquam, ut, etc.:

    in iis rebus, quae nihilo minus, ut ego absim, confici possunt,

    Cic. Fam. 10, 2, 2:

    nihilo minus eloquentiae studendum est, etsi ea quidam perverse abutuntur,

    id. Inv. 1, 4, 5; Caes. B. C. 3, 17:

    alia sunt, quae quamvis nolit accidere, nihilominus laudat,

    Sen. Ep. 66, 44:

    si nihil fiet, nihilominus, etc.,

    Cato, R. R. 39, 2.—
    3.
    Strengthened by tamen:

    nihilominus ego hoc faciam tamen,

    Ter. Heaut. 5, 3, 10; Cic. Fam. 4, 13, 5; Caes. B. C. 3, 17.—
    (ε).
    Nihilo aliter, no otherwise:

    ego isti nihilo sum aliter ac fui,

    Ter. Phorm. 3, 2, 45.—
    B.
    Transf., adverb., for non, not, by no means:

    nihilum metuenda timere,

    Hor. S. 2, 3, 53. —
    III.
    nīl, nothing, no (rare and mostly poet.;

    in Cic. not at all): nil intra est oleam, nil extra est in nuce durum,

    Hor. Ep. 2, 1, 31; id. C. 4, 4, 73:

    nil sanguinis,

    no drop of blood, Ov. M. 13, 266:

    nil sui,

    nothing proper, id. ib. 3, 435; Vulg. Prov. 10, 2 (in Caes. B. G. 5, 29, the true reading is nihil):

    hoc ridere meum, tam nil, nulla tibi vendo Iliade,

    such a trifle, Pers. 1, 122.—
    B.
    Transf. as adv., not at all, by no means:

    nil opus est verbis,

    Lucr. 5, 263:

    ut nil umor abundet,

    id. 5, 265; 1, 266:

    nil pictis timidus navita puppibus Fidit,

    Hor. C. 1, 14, 14.—
    IV.
    nīlum, abl. nīlo, nothing (Lucretian):

    ad nilum revorti,

    Lucr. 1, 237; so id. 1, 673; 791; 797; 2, 756;

    864: nil igitur fieri de nilo posse,

    id. 1, 205; 266.

    Lewis & Short latin dictionary > nihilo minus

  • 19 noster

    noster, stra, strum ( gen. sing. f. nostrāï, Vel. Long. p. 2222 P.; gen. plur. nostrum, Plaut. Men. 1, 2, 25; v. infra.), pron. poss. [nos], our, our own; ours, of us.
    I.
    In gen.
    A.
    For the poss. gen. of the first person:

    nostra omnis lis est,

    Plaut. Cas. 2, 8, 75:

    averti praedam ab hostibus, nostrum salute socium,

    id. Men. 1, 2, 25; cf. Prisc. p. 743 P.:

    nostris consiliis et laboribus,

    Cic. Rep. 1, 2, 3:

    Rhodanus, qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit,

    Caes. B. G. 1, 2:

    patrum nostrorum memoriā,

    id. ib. 1, 12:

    exemplo majorum nostrorum,

    Liv. 24, 8, 17.—Strengthened by the suff. - pte:

    nostrāpte culpā facimus ut, etc.,

    Ter. Phorm. 5, 2, 1.—Strengthened by an appositive gen.:

    qui de nostro omnium interitu cogitant,

    Cic. Cat. 1, 4, 9:

    in nostro omnium fletu nullam lacrimam aspexisti Milonis,

    id. Mil. 34, 92:

    cui credas nostram omnium vitam,

    Ter. Ad. 3, 2, 32: nostra omnium delicta, Greg. M. Lit. Sacram. N. 820.—
    B.
    Rarely for the object-gen.:

    ne aspernere amorique nostro plusculum etiam quam concedet veritas, largiare,

    Cic. Fam. 5, 12, 3.—
    II.
    In partic.
    A.
    Of or belonging to us, one of ours, one of us, our friend, ours:

    certe tu me alienabis numquam quin noster siem,

    Plaut. Am. 1, 1, 243; cf. id. Mil. 2, 5, 20:

    noster est,

    he belongs to us, is of our house, id. ib. 2, 3, 79; id. As. 1, 1, 43; 2, 2, 86; Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

    Ciceronem nostrum quid tibi commendem?

    id. ib.:

    impedimentis castrisque nostri potiti sunt,

    i. e. our men, Caes. B. G. 1, 26:

    o noster misericors quid facis?

    Cic. Pis. 8, 17:

    ut ait poëta ille noster,

    id. Rab. Post. 10, 28; id. Sen. 7, 24; id. Tusc. 5, 36, 103; Col. 1, 3, 26; 2, 8, 1; cf.:

    hic noster, quem principem ponimus,

    i. e. he of whom we are speaking, Cic. Or. 28, 99:

    divi, quorum est potestas nostrorum hostiumque,

    Liv. 8, 9: quisquis es, Noster eris, a formula made use of on receiving a deserter into the army, Liv. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 2, 148:

    noster esto, an expression of assent and applause,

    Plaut. Mil. 3, 3, 25; id. Bacch. 3, 3, 39: minume istuc faciet noster Daemones, our good friend Dæmones, i. e. I, id. Rud. 4, 7, 19; so,

    novi ego nostros,

    id. Ep. 1, 2, 45; id. Stich. 1, 2, 26:

    per totum hoc tempus subjectior in diem et horam Invidiae noster,

    Hor. S. 2, 6, 48; v. Orell. ad h. l.—
    B.
    In addressing a person, dear, good:

    o Syre noster, salve, quid fit? quid agitur? etc.,

    Ter. Ad. 5, 5, 2.—
    C.
    Convenient for us, favorable to us:

    nostra loca,

    Liv. 9, 19:

    hora nostra est,

    Sil. 12, 193.

    Lewis & Short latin dictionary > noster

  • 20 parvissime

    parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

    volantum parviores,

    Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

    parvissima corpora,

    Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

    minimissimus,

    Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).
    I.
    Posit.:

    in parvis aut mediocribus rebus,

    Cic. de Or. 2, 20, 84:

    quam parva sit terra, etc.,

    id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

    commoda parva ac mediocria,

    id. Q. Fr. 3, 8, 1:

    in parvum quendam et angustum locum concludi,

    id. Leg. 1, 5, 17:

    beneficium non parvum,

    id. Caecin. 10, 26:

    parvi pisciculi,

    id. N. D. 2, 48, 123:

    haec parva et infirma sunt,

    id. Clu. 34, 94:

    si parva licet componere magnis,

    Verg. G. 4, 176:

    merces,

    Hor. S. 1, 6, 86:

    sucus,

    Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

    liberi,

    Cic. Rep. 2, 21, 37;

    so of children: salutaria appetant parvi,

    the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

    parva soror,

    Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

    memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

    Hor. Ep. 2, 1, 70:

    operosa parvus Carmina fingo,

    a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

    a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

    when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

    puer in domo a parvo eductus,

    from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

    parvae consuetudinis Causa,

    slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

    in parvo tempore,

    Lucr. 5, 106:

    nox,

    Luc. 4, 476:

    vita,

    id. 6, 806:

    parvam fidem habere alicui,

    Ter. Eun. 1, 2, 117:

    hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

    Hor. Ep. 1, 17, 39:

    homo parvo ingenio,

    Plin. Ep. 6, 29:

    parvum carmen,

    Hor. Ep. 2, 1, 257:

    hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

    both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

    meam erus esse operam deputat parvi pretii,

    Ter. Hec. 5, 3, 1:

    nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

    Hor. C. 3, 25, 17:

    et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

    id. S. 1, 3, 122:

    pretio parvo vendere,

    Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

    parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

    of little value, id. Off. 1, 22, 76:

    parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

    it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

    parvi ego illos facio,

    Plaut. Mil. 4, 8, 41:

    parvi aestimo, si ego hic peribo,

    id. Capt. 3, 5, 24:

    quia parvi id duceret,

    Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

    signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

    Cic. Att. 1, 3, 2; so,

    quanti emptus? parvo,

    Hor. S. 2, 3, 156:

    parvo stat magna potentia nobis,

    Ov. M. 14, 493:

    parvo contentus esse possum,

    with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

    vivitur parvo bene,

    Hor. C. 2, 16, 13:

    possim contentus vivere parvo,

    Tib. 1, 1, 25:

    agricolae prisci, fortes parvoque beati,

    Hor. Ep. 2, 1, 139:

    necessarium est parvo assuescere,

    Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

    perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

    a very little more, Liv. 10, 45, 11:

    parvo brevius,

    Plin. 2, 67, 67, § 168:

    haud parvo junior,

    Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

    parvo post,

    Plin. 16, 25, 42, § 103:

    parvo post tempore,

    Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

    Zacchaeus staturā parvus erat,

    Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.
    II.
    Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

    quod in re majore valet, valeat in minore,

    Cic. Top. 4, 23:

    si ea pecunia non minor esset facta,

    id. Leg. 2, 20, 51:

    Hibernia dimidio minor quam Britannia,

    Caes. B. G. 5, 13:

    minus praedae quam speraverant fuit,

    a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

    sociis dimidio minus quam civibus datum,

    id. 41, 13 fin.:

    calceus... si minor (pede), uret,

    Hor. Ep. 1, 10, 43:

    neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

    less than five acts, id. A. P. 189:

    genibus minor,

    i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

    minor in certamine longo,

    worsted, id. ib. 1, 10, 35:

    numero plures, virtute et honore minores,

    inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

    praevalidi ad injurias minorum elati,

    Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

    sapiens uno minor est Jove,

    Hor. Ep. 1, 1, 106:

    minor capitis, i. e. capiti deminutus,

    Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

    dies sermone minor fuit,

    too short for, id. P. 2, 10, 37:

    infans Et minor igne rogi,

    too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

    ut uno minus teste haberet?

    id. ib. 2, 1, 57, §

    149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

    i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

    qui minor est natu,

    younger, Cic. Lael. 9, 32:

    aliquot annis minor natu,

    id. Ac. 2, 19, 61:

    aetate minor,

    Ov. M. 7, 499:

    minor uno mense,

    Hor. Ep. 2, 1, 40:

    filia minor Ptolemaei regis,

    the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

    minor viginti annis,

    less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

    minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

    Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

    si pupilla minor quam viripotens nupserit,

    id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

    De minoribus,

    Dig. 4, tit. 4:

    si minor negotiis majoris intervenerit,

    ib. 4, 4, 24:

    si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

    ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

    nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

    Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

    minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

    cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

    minoris pallium addicere placuit,

    Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

    (fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

    Sall. J. 32, 5.—
    (β).
    Poet., with acc. respect.:

    frontemque minor truncam amnis Acarnan,

    Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—
    (γ).
    Poet., with inf.:

    tanto certare minor,

    Hor. S. 2, 3, 313:

    heu Fatis Superi certare minores!

    Sil. 5, 76.
    III.
    Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

    minimissimus digitorum,

    Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

    cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

    Cic. Ac. 1, 7, 27:

    minimae tenuissimaeque res,

    id. de Or. 1, 37, 169:

    minima pars temporis,

    Caes. B. C. 1, 70:

    quā minima altitudo fluminis erat,

    id. B. G. 1, 8:

    in maximā fortunā minima licentia est,

    Sall. C. 51, 13:

    vitia,

    Hor. S. 1, 3, 69:

    minimus digitulus,

    the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

    minimus digitus,

    Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

    ex his omnibus natu minimus,

    id. Clu. 38, 107:

    Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

    Sall. J. 11, 3:

    minimus filius,

    Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

    deos minimi facit,

    Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

    minima de malis,

    of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

    With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

    Suet. Aug. 25:

    res non minimi periculi,

    id. ib. 67:

    ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

    Liv. 6, 41. —With gen.:

    minimum firmitatis minimumque virium,

    Cic. Lael. 13, 46:

    minimum pedibus itineris confectum,

    Liv. 44, 5:

    unde minimum periculi erat,

    id. 27, 15.— As adv. absol.:

    praemia apud me minimum valent,

    very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

    minimum distantia miror,

    Hor. Ep. 2, 1, 72:

    dormiebat minimum,

    Plin. Ep. 3, 5, 11:

    medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

    at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

    quam minimum credula postero (diei),

    as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

    ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

    at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

    quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

    Quint. 5, 10, 5:

    in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

    chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

    eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

    Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.
    A.
    Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—
    B.
    Comp.: mĭnus, less:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    ne quid plus minusve faxit,

    id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

    cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 93:

    ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

    Cic. Sest. 50, 108:

    metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

    id. Div. 2, 72, 150:

    minus multi,

    not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

    minus multum et minus bonum vinum,

    Varr. R. R. 1, 7, 2:

    ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

    less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

    quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

    Sall. J. 18, 12:

    minus diu vivunt,

    Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

    minus admirabilior,

    Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

    civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

    little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

    dimidio minus,

    Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

    nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

    Plaut. As. 4, 1, 28:

    minus quam aequom erat feci,

    id. Aul. 3, 2, 10:

    respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

    Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

    qui peccas minus atque ego?

    Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

    minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

    less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

    madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

    Cic. Div. 1, 32, 68:

    minus quinquennium est, quod prodiere,

    Plin. 15, 25, 30, § 104:

    cecidere duo milia haud minus peditum,

    Liv. 42, 6:

    cum centum et quinquaginta non minus adessent,

    id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

    ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

    Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

    ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

    Col. 12, 38, 6.—
    2.
    In partic.
    a.
    Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

    exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

    Cic. Sest. 12, 28:

    existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

    Sall. J. 10, 1:

    non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

    Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

    laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

    Liv. 2, 60:

    haud minus ac jussi faciunt,

    Verg. A. 3, 561.—
    b.
    Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

    neque minus assiduis fessa choreis,

    also, Prop. 1, 3, 3.—
    c.
    Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

    nihil profecto minus,

    Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—
    d.
    Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

    jam minus atque minus successu laetus equorum,

    Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

    minus et minus,

    Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

    minus ac minus,

    Plin. 11, 10, 10, § 26.—
    3.
    Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

    quod intellexi minus,

    Ter. Eun. 4, 5, 11:

    nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

    Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

    si minus: monebo, si quem meministi minus,

    Plaut. Cas. 5, 4, 19:

    Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

    Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

    quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

    id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

    minus formido ne exedat,

    Plaut. Curc. 1, 1, 45. —
    b.
    Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

    si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

    Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

    hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

    id. Fam. 12, 5, 1:

    deterrere aliquem, quo minus, etc.,

    id. Tusc. 1, 38, 91:

    stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

    Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

    v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

    Ter. Hec. 4, 4, 8.—
    C.
    Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.
    1.
    par-vissĭmē:

    memorare aliquid,

    very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —
    2.
    mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

    cum minime vellem, minimeque opus fuit,

    Ter. Eun. 2, 3, 42:

    cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

    Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

    mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207:

    quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

    id. Fam. 14, 13:

    quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

    very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

    si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

    as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

    ad te minime omnium pertinebat,

    id. Rosc. Am. 34, 96:

    minime gentium,

    Plaut. Poen. 3, 3, 77:

    heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

    not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—
    B.
    In partic.
    a.
    For minimum, saltem, at least:

    is morbus erit longissimus minimeque annuus,

    Cels. 2, 8 fin. Targ.:

    pedes decem vel minime novem,

    Col. 1, 6, 6:

    sed id minime bis anno arari debet,

    id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—
    b.
    In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

    nam hodie, etc.,

    Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

    minime, minime hercle vero!

    Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > parvissime

См. также в других словарях:

  • strengthened — index insusceptible (resistant), protective Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Strengthened — Strengthen Strength en, v. t. [imp. & p. p. {Strengthened}; p. pr. & vb. n. {Strengthening}.] 1. To make strong or stronger; to add strength to; as, to strengthen a limb, a bridge, an army; to strengthen an obligation; to strengthen authority.… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • strengthened — Synonyms and related words: accelerated, aggrandized, amplified, augmented, backed, beefed up, bloated, boosted, broadened, calcified, callous, calloused, case hardened, crusted, crusty, crystallized, deepened, elevated, enhanced, enlarged,… …   Moby Thesaurus

  • strengthened — strength·en || strŋθn v. make strong, fortify, reinforce, toughen; become strong …   English contemporary dictionary

  • strengthened — adjective given added strength or support reinforced concrete contains steel bars or metal netting • Syn: ↑reinforced • Similar to: ↑strong …   Useful english dictionary

  • strengthened the relations — made the friendship more close, reinforced the relationship …   English contemporary dictionary

  • Chemically strengthened glass — is a type of glass that has increased strength as a result of a post production chemical process. When broken, it still shatters in long pointed splinters similar to float glass. For this reason, it is not considered a safety glass and must be… …   Wikipedia

  • Dispersion strengthened material — Dispersion strengthened material. См. Дисперсноупрочненный материал. (Источник: «Металлы и сплавы. Справочник.» Под редакцией Ю.П. Солнцева; НПО Профессионал , НПО Мир и семья ; Санкт Петербург, 2003 г.) …   Словарь металлургических терминов

  • Oxide dispersion strengthened alloy — Oxide dispersion strengthened alloys (ODS) are used for high temperature turbine blades and heat exchanger tubing.[1] Alloys of nickel are the most common but work is being done on iron aluminum alloys.[2] ODS steels are used in nuclear… …   Wikipedia

  • Oxide Dispersion Strengthened — ist die geläufige Bezeichnung für Oxid dispersionsverfestigte (ODS) Superlegierungen. Diese Werkstoffe können im allgemeinen nicht schmelzmetallurgisch Hergestellt werden und deshalb werden diese durch mechanisches Legieren erzeugt. Diese… …   Deutsch Wikipedia

  • Oxide dispersion strengthened — ODS materials are used on spacecrafts as a layer designed to protect the vehicle, especially during reentry into the atmosphere.When it comes to reentry at hypersonic speeds, the properties of gasses change dramatically. Shockwaves are created… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»