Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

sōspes

  • 1 sospes

    sospĕs, ĭtis ( fem. collat. form sospĭ-ta, ae, and arch. SISPITA, ae, and SEISPES, ĭtis; v. infra), adj. [for sos-pets; root saos, sôs; and pa-, to nourish, protect; cf. pasco].
    I.
    Act., saving, delivering; subst., a savior, deliverer, preserver (so only in the foll. examples):

    Ennius sospitem pro servatore posuit, Fest. pp. 300 and 301 Müll.: templum Junonis Sospitae,

    Cic. Div. 1, 2, 4; so, Sospita, an epithet of Juno (the Gr. Hygieia). id. N. D. 1, 29, 82; id. Mur. 41, 90; Ov. F. 2, 56;

    in the form SISPITA,

    Inscr. Orell. 1309; Num. ap. Eckh. D. N. V. 7, pp. 14 and 107; cf.:

    sispitem Junonem, quam vulgo sospitem appellant, antiqui usurpabant,

    Fest. p. 343 Müll.:

    IVNONE SEISPITEI MATRI REGINAE,

    Inscr. Orell. 5659 a;

    the same abbreviated I. S. M. R. (IVNO SISPITA MATER REGINA),

    ib. 1308; 2503; 3324; 4014.—
    II.
    Pass., saved, i.e. safe and sound, safe, unhurt, unharmed, uninjured; happy, lucky, fortunate (syn.: salvus, incolumis, sanus, salvus; mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic.): filium tuum modo in portu vivum, salvum et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93:

    exagoga (with salva),

    id. Rud. 3, 2, 17: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in sede suā liceat August. ap. Suet. Aug. 28:

    sospes et superstes gnatus,

    Plaut. As. 1, 1, 2;

    sospes incolumisque (Caesar),

    Plin. Pan. 67, 5:

    sospes Iter incipe hoc,

    Plaut. Cas. 4, 4, 1:

    sospites in patriam restituere,

    Liv. 2, 49, 7; 5, 28, 4;

    virginum matres juvenumque nuper Sospitum,

    Hor. C. 3, 14, 10:

    Hesperiā sospes ab ultima,

    id. ib. 1, 36, 4:

    vix una sospes navis ab ignibus,

    id. ib. 1, 37, 13:

    fortuna do. musque Sospes ab incursu est,

    Ov. M. 10, 401: Juppiter, da diem hunc sospitem Rebus meis agundis, favorable, auspicious, [p. 1734] Plaut. Poen. 5, 4, 15:

    mutare lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. S. 40.

    Lewis & Short latin dictionary > sospes

  • 2 sōspes

        sōspes itis (fem. collat. form sōspīta, ae), adj.    [SAV-, POT-], saved, safe, sound, unhurt, unharmed, uninjured: sospites in patriam restituere, L.: navis ab ignibus, H.— Fortunate, prosperous, happy: fortuna domusque, O.: mutare lares Sospite cursu, H.
    * * *
    (gen.), sospitis ADJ
    safe and sound; auspicious

    Latin-English dictionary > sōspes

  • 3 sospita

    sospĕs, ĭtis ( fem. collat. form sospĭ-ta, ae, and arch. SISPITA, ae, and SEISPES, ĭtis; v. infra), adj. [for sos-pets; root saos, sôs; and pa-, to nourish, protect; cf. pasco].
    I.
    Act., saving, delivering; subst., a savior, deliverer, preserver (so only in the foll. examples):

    Ennius sospitem pro servatore posuit, Fest. pp. 300 and 301 Müll.: templum Junonis Sospitae,

    Cic. Div. 1, 2, 4; so, Sospita, an epithet of Juno (the Gr. Hygieia). id. N. D. 1, 29, 82; id. Mur. 41, 90; Ov. F. 2, 56;

    in the form SISPITA,

    Inscr. Orell. 1309; Num. ap. Eckh. D. N. V. 7, pp. 14 and 107; cf.:

    sispitem Junonem, quam vulgo sospitem appellant, antiqui usurpabant,

    Fest. p. 343 Müll.:

    IVNONE SEISPITEI MATRI REGINAE,

    Inscr. Orell. 5659 a;

    the same abbreviated I. S. M. R. (IVNO SISPITA MATER REGINA),

    ib. 1308; 2503; 3324; 4014.—
    II.
    Pass., saved, i.e. safe and sound, safe, unhurt, unharmed, uninjured; happy, lucky, fortunate (syn.: salvus, incolumis, sanus, salvus; mostly poet. and in postAug. prose;

    not in Cic.): filium tuum modo in portu vivum, salvum et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93:

    exagoga (with salva),

    id. Rud. 3, 2, 17: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in sede suā liceat August. ap. Suet. Aug. 28:

    sospes et superstes gnatus,

    Plaut. As. 1, 1, 2;

    sospes incolumisque (Caesar),

    Plin. Pan. 67, 5:

    sospes Iter incipe hoc,

    Plaut. Cas. 4, 4, 1:

    sospites in patriam restituere,

    Liv. 2, 49, 7; 5, 28, 4;

    virginum matres juvenumque nuper Sospitum,

    Hor. C. 3, 14, 10:

    Hesperiā sospes ab ultima,

    id. ib. 1, 36, 4:

    vix una sospes navis ab ignibus,

    id. ib. 1, 37, 13:

    fortuna do. musque Sospes ab incursu est,

    Ov. M. 10, 401: Juppiter, da diem hunc sospitem Rebus meis agundis, favorable, auspicious, [p. 1734] Plaut. Poen. 5, 4, 15:

    mutare lares et urbem Sospite cursu,

    Hor. C. S. 40.

    Lewis & Short latin dictionary > sospita

  • 4 Sōspita

        Sōspita ae, f    [sospes], she who saves, deliverer (an epithet of Juno), O.
    * * *

    Latin-English dictionary > Sōspita

  • 5 sōspitō

        sōspitō —, —, āre    [sospes], to save, keep safe, preserve, protect, prosper: suam progeniem, L., Ct.
    * * *
    sospitare, sospitavi, sospitatus V
    preserve, defend

    Latin-English dictionary > sōspitō

  • 6 antistes

    antistĕs, ĭtis, m. and f. ( fem. also antistĭta, ae, like hospita from hospes, sospita from sospes, clienta from cliens, Inscr. Orell. 2200; cf. Charis. p. 77 P.; Prisc. p. 650 P.) [antisto = antesto, q. v.; pr. adj., standing before], an overseer, president.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen. (rare):

    vindemiatorum,

    Col. 3, 21, 6:

    imperii Romani,

    Tert. Apol. 1. —In fem., a female overseer:

    latrinarum,

    Tert. Pall. 4 fin. —Far more freq.,
    B.
    Esp., an overseer of a temple, a high-priest:

    caerimoniarum et sacrorum,

    Cic. Dom. 39, 104; id. Div. 2, 54 fin.:

    Jovis,

    Nep. Lys. 3, 3; Liv. 9, 34; 1, 7:

    sacrorum,

    Juv. 2, 113.— In the O. T. simply a priest: et sanctificarentur antistites, * Vulg. 2 Par. 29, 34.—In the Christian writers, a bishop, Cod. Just. 1, 3; 1, 18 et saep.—
    C.
    In fem., a female overseer of a temple, a chief priestess.Form antistĕs:

    adsiduae templi antistites,

    Liv. 1, 20; so id. 23, 24; 31, 14:

    perita antistes,

    Val. Max. 1, 1, n. 1:

    templi aeditua et antistes pudicitia,

    Tert. Cult. Fem. 1.— Form antistĭta, Plaut. Rud. 3, 2, 10: Veneris antistita, Pollio ap. Charis. p. 77 P.; Att. ap. Non. p. 487, 19:

    fani antistitae,

    Cic. Verr. 2, 2, 45; cf. Gell. 13, 20, 22: antistita Phoebi, i. e. Cassandra, so called as prophetess, Ov. M. 13, 410:

    Cybeles antistita,

    Verg. Cir. 166; Corn. Sev. ap. Charis. p. 77 P.—
    II.
    Trop., a master in any science or art, as in Engl. high-priest:

    artis dicendi antistes,

    Cic. de Or. 2, 46, 202:

    cultor et antistes doctorum virorum,

    Ov. Tr. 3, 14, 1:

    artium,

    Col. 11, 1, 10:

    sapientiae,

    Plin. 7, 30, 31, § 110:

    philosophiae,

    Lact. 5, 2:

    juris,

    Quint. 11, 1, 69:

    justitiae,

    Gell. 14, 4:

    studiorum liberalium,

    Dig. 10, 46, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > antistes

  • 7 Hesperos

    Hespĕrus or - os, i, m., = Hesperos (the evening; pure Lat., with the digamma, vesper; hence transf.), the evening star, Hesperus; acc. to the myth, the son of Cephalus and Aurora; cf. Hyg. Astr. 2, 42; or, acc. to another myth, the son of Iapetus and Asia, and brother of Atlas; cf. Serv. Verg. A. 1, 530, and 4, 484: infima est quinque errantium terraeque proxima stella Veneris, quae phôsphoros Graece, Latine dicitur Lucifer, cum antegreditur solem, cum subsequitur autem Hesperos, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    illam non veniens Aurora Cessantem vidit, non Hesperus,

    Ov. M. 5, 441; id. F. 2, 314; cf. id. ib. 5, 419:

    ite domum saturae, venit Hesperus, ite capellae,

    Verg. E. 10, 77.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Hespĕrĭus, a, um, adj., of or situated towards the west, western, Hesperian.
    1.
    Adj.: Hesperium fretum, the western ocean, Ov. M. 11, 258:

    litus,

    id. ib. 2, 142:

    undae,

    Hor. C. 2, 17, 20:

    axis,

    Ov. M. 4, 214; cf.:

    constitit Hesperio, regnis Atlantis, in orbe,

    id. ib. 4, 628:

    imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 16: rex, i. e. Atlas or Hesperus, Ov. de Nuce, 111:

    Hesperios amnes, Rhenum Rhodanumque Padumque, etc.,

    western, id. M. 2, 258: et terram Hesperiam venies, the land of the west, i. e. Italy (because situated to the west of the Trojans), Verg. A. 2, 781; cf. in the foll. 2.; so of Italy:

    Latium,

    id. ib. 7, 601:

    fluctus,

    Hor. C. 1, 28, 26:

    ruina,

    id. ib. 2, 1, 32:

    duces,

    Luc. 5, 703.—Hence,
    2.
    Subst.: Hespĕria, ae, f. (sc. terra), the land of the west, Hesperia; poet. for Italy or Spain: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.);

    imitated by Vergil: est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,

    Verg. A. 1, 530; so of Italy, Hor. C. 3, 6, 8; 4, 5, 38; Luc. 1, 224 al.:

    qui nunc Hesperia sospes ab ultima, etc.,

    i. e. Spain, Hor. C. 1, 36, 4.—
    B.
    Hespĕris, ĭdis, f., of evening or the west, western, Hesperian.
    I.
    Adj.: corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum (Tibris), i. e. Italian (cf. above), Verg. A. 8, 77. —Hence,
    2.
    Subst.
    a.
    Hespĕris, ĭdis, f., the queen's gilliflower, Hesperis tristis, Linn.:

    hesperis noctu magis olet, inde nomine invento,

    Plin. 21, 7, 18, § 39.—
    b.
    He-spĕrĭdes, um, f.
    (α).
    The Hesperides, daughters of Hesperus, or of Erebus and Nox, who, on an island beyond Mount Atlas, watched a garden with golden apples, Varr. R. R. 2, 1, 6; Cic. N. D. 3, 17, 44; Mel. 3, 1, 3; Hyg. Fab. praef.; Ov. M. 11, 114; Lucr. 5, 32:

    Hesperidum mala, poma,

    Verg. E. 6, 61; Stat. S. 3, 1, 158:

    Hesperidum serpens,

    Juv. 14, 114.—
    (β).
    A group of islands in the Atlantic Ocean, Mel. 3, 10, 3;

    called also: Hesperidum insulae,

    Plin. 6, 31, 36, § 201.

    Lewis & Short latin dictionary > Hesperos

  • 8 Hesperus

    Hespĕrus or - os, i, m., = Hesperos (the evening; pure Lat., with the digamma, vesper; hence transf.), the evening star, Hesperus; acc. to the myth, the son of Cephalus and Aurora; cf. Hyg. Astr. 2, 42; or, acc. to another myth, the son of Iapetus and Asia, and brother of Atlas; cf. Serv. Verg. A. 1, 530, and 4, 484: infima est quinque errantium terraeque proxima stella Veneris, quae phôsphoros Graece, Latine dicitur Lucifer, cum antegreditur solem, cum subsequitur autem Hesperos, Cic. N. D. 2, 20, 53:

    illam non veniens Aurora Cessantem vidit, non Hesperus,

    Ov. M. 5, 441; id. F. 2, 314; cf. id. ib. 5, 419:

    ite domum saturae, venit Hesperus, ite capellae,

    Verg. E. 10, 77.—
    II.
    Derivv.
    A.
    Hespĕrĭus, a, um, adj., of or situated towards the west, western, Hesperian.
    1.
    Adj.: Hesperium fretum, the western ocean, Ov. M. 11, 258:

    litus,

    id. ib. 2, 142:

    undae,

    Hor. C. 2, 17, 20:

    axis,

    Ov. M. 4, 214; cf.:

    constitit Hesperio, regnis Atlantis, in orbe,

    id. ib. 4, 628:

    imperi Porrecta majestas ad ortus Solis ab Hesperio cubili,

    Hor. C. 4, 15, 16: rex, i. e. Atlas or Hesperus, Ov. de Nuce, 111:

    Hesperios amnes, Rhenum Rhodanumque Padumque, etc.,

    western, id. M. 2, 258: et terram Hesperiam venies, the land of the west, i. e. Italy (because situated to the west of the Trojans), Verg. A. 2, 781; cf. in the foll. 2.; so of Italy:

    Latium,

    id. ib. 7, 601:

    fluctus,

    Hor. C. 1, 28, 26:

    ruina,

    id. ib. 2, 1, 32:

    duces,

    Luc. 5, 703.—Hence,
    2.
    Subst.: Hespĕria, ae, f. (sc. terra), the land of the west, Hesperia; poet. for Italy or Spain: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.);

    imitated by Vergil: est locus, Hesperiam Grai cognomine dicunt,

    Verg. A. 1, 530; so of Italy, Hor. C. 3, 6, 8; 4, 5, 38; Luc. 1, 224 al.:

    qui nunc Hesperia sospes ab ultima, etc.,

    i. e. Spain, Hor. C. 1, 36, 4.—
    B.
    Hespĕris, ĭdis, f., of evening or the west, western, Hesperian.
    I.
    Adj.: corniger Hesperidum fluvius regnator aquarum (Tibris), i. e. Italian (cf. above), Verg. A. 8, 77. —Hence,
    2.
    Subst.
    a.
    Hespĕris, ĭdis, f., the queen's gilliflower, Hesperis tristis, Linn.:

    hesperis noctu magis olet, inde nomine invento,

    Plin. 21, 7, 18, § 39.—
    b.
    He-spĕrĭdes, um, f.
    (α).
    The Hesperides, daughters of Hesperus, or of Erebus and Nox, who, on an island beyond Mount Atlas, watched a garden with golden apples, Varr. R. R. 2, 1, 6; Cic. N. D. 3, 17, 44; Mel. 3, 1, 3; Hyg. Fab. praef.; Ov. M. 11, 114; Lucr. 5, 32:

    Hesperidum mala, poma,

    Verg. E. 6, 61; Stat. S. 3, 1, 158:

    Hesperidum serpens,

    Juv. 14, 114.—
    (β).
    A group of islands in the Atlantic Ocean, Mel. 3, 10, 3;

    called also: Hesperidum insulae,

    Plin. 6, 31, 36, § 201.

    Lewis & Short latin dictionary > Hesperus

  • 9 hospes

    hospĕs, ĭtis ( gen. plur. hospitium, Liv. 4, 35, 4), m.; hospĭta, ae, f. (cf. antistita from antistes, sospita from sospes, sacerdota from sacerdos, etc., but hospes, f., Att. ap. Non. 279, 11;

    Trag. Fragm. v. 51 Rib.: hospes amica,

    Ov. F. 6, 510:

    Aurora,

    Stat. Th. 6, 272; Sen. Agam. 318 al.) [= hostipets, hostis, a stranger; pa-, root of pasco, pater, to feed, hence],
    I.
    He who entertains a stranger, a host (one who entertains gratuitously, as a friend: caupo, one who entertains for pay);

    form hospes: alterum ad cauponem devertisse, ad hospitem alterum,

    Cic. Div. 1, 27, 57; so id. Fin. 5, 2, 4:

    tendimus hinc recta Beneventum, ubi sedulus hospes Paene macros, arsit, dum turdos versat in igne, etc.,

    Hor. S. 1, 5, 71:

    succinctus,

    id. ib. 2, 6, 107:

    amabilis,

    id. Ep. 2, 2, 132:

    hospitis affectu salutare,

    with a host's politeness, Juv. 8, 161.—Esp., one upon whom soldiers are quartered, Tac. H. 2, 66; 3, 41.—Hence repeated of both host and guest:

    per dexteram istam te oro, quam regi Deiotaro hospes hospiti porrexisti,

    Cic. Deiot. 3, 8; so,

    non hospes ab hospite tutus,

    Ov. M. 1, 144:

    Juppiter, = hospitalis,

    id. ib. 10, 224.— Fem., hospita, she who entertains a guest, a hostess:

    femina primaria, Servilia, vetere Dionis hospita,

    Cic. Verr. 2, 2, 8, § 24:

    figura et lineamenta hospitae,

    id. ib. 2, 2, 36, §

    89: Helene,

    Hor. C. 1, 15, 2.—In late Lat., for a concubine, Inscr. Orell. 2669; 4996. —
    II.
    Transf.
    A.
    A sojourner, visitor, guest, friend, xenos. Lit.:

    in domo clari hominis, in quam et hospites multi recipiendi et admittenda hominum cujusque modi multitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139:

    libri inter Cratippi commentarios tamquam hospites recipiendi,

    id. ib. 3, 33, 121:

    recipere hospites,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 65:

    accipere hospitem,

    id. Fam. 9, 26 fin.:

    non hospites, sed peregrini atque advenae,

    id. Agr. 2, 34, 94:

    habuisses non hospitem, sed contubernalem,

    id. Fam. 9, 20, 1:

    et hostem et hospitem vidit,

    id. Div. 2, 37, 79; 6, 6, 2:

    is qui nuper Romae fuit Menedemus hospes meus,

    id. de Or. 1, 19, 85; cf. id. Lael. 7, 24:

    Polybius noster hospes,

    id. Rep. 4, 3:

    id factum ex suis hospitibus Caesar cognoverat,

    Caes. B. G. 5, 6, 2:

    in suos notos hospitesque quaerebant,

    id. B. C. 1, 74, 5:

    hospes familiae vestrae,

    Cic. Lael. 11, 36: homo multorum [p. 867] hospitum, id. Clu. 59, 163:

    mihi seu longum post tempus venerat hospes Sive, etc.,

    Hor. S. 2, 2, 118:

    si vespertinus subito te oppresserit hospes,

    id. ib. 2, 4, 17:

    hospite venturo, cessabit nemo tuorum,

    Juv. 14, 59: in officiis apud majores ita observatum est: primum tutelae, deinde hospiti, deinde clienti, tum cognato, postea adfini, Sabin. ap. Gell. 5, 13, 5.—In fem.:

    meamne hic in via hospitam, Quae heri huc Athenis cum hospite advenit meo, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 6, 8; id. ib. 71; Ter. And. 2, 6, 8; Cic. Att. 5, 1, 3.—
    B.
    Opp. to a native, a stranger, foreigner (syn.:

    advena, peregrinus, peregrinator, alienus): adeone hospes hujusce urbis, adeone ignarus es disciplinae consuetudinisque nostrae, ut haec nescias?

    Cic. Rab. Perd. 10, 28:

    nec peregrinus atque hospes in agendo,

    id. de Or. 1, 50, 218:

    nos in nostra urbe peregrinantes errantesque tamquam hospites tui libri quasi domum deduxerunt,

    id. Ac. 1, 3, 9.—So in addressing a foreigner, like the Gr. xene, stranger:

    cum (Theophrastus) percontaretur ex anicula quadam, quanti aliquid venderet, et respondisset illa atque addidisset, Hospes, non pote minoris: tulisse eum moleste, se non effugere hospitis speciem, cum aetatem ageret Athenis optimeque loqueretur,

    id. Brut. 46, 172; Quint. 8, 1, 2: dic, hospes, Spartae, nos te hic vidisse jacentes, Cic. poët. Tusc. 1, 42, 101 (a transl. of the Gr. Ô xein, angellein Aakedaimoniois, etc., Herod. 7, 228): hospes, quid miras curare Serapin? Varr. ap. Non. 480, 30; Prop. 4, 1, 1.— Fem., hospita, a female stranger:

    hanc hospitam crepidula ut graphice decet,

    Plaut. Pers. 4, 2, 3.—
    C.
    Hence, a stranger in any matter, ignorant of, unacquainted with:

    si erit idem in consuetudine civitatis hospes,

    Cic. de Or. 2, 30, 131:

    vos ignoretis, vos hospites in hac urbe versamini,

    id. Mil. 12, 33.—
    D.
    Of inanim. or abstr. things adjectively, hospitable; strange, foreign.
    (α).
    Form hospes (only in post-Aug. poets): gemma, Pall. Insit. init.:

    tecta, etc.,

    Stat. Th. 12, 479:

    cymba,

    id. S. 5, 1, 252:

    honor,

    Claud. IV. Cons. Hon. 650.—
    (β).
    Form hospita (in the fem. and neutr. plur. mostly poet.): hirundines hospitae, Varr. ap. Arn. 6, 207:

    navis,

    Ov. F. 1, 340:

    quo tutior hospita lustres Aequora,

    Verg. A. 3, 377:

    conjunx hospita Teucris,

    id. ib. 6, 93:

    terra hospita,

    id. ib. 3, 539:

    tecta,

    Val. Fl. 2, 650:

    flumina,

    Stat. Th. 4, 842:

    litora mundo,

    id. S. 3, 5, 75:

    unda plaustris,

    bearing wagons on its frozen surface, Verg. G. 3, 362:

    vina,

    Val. Fl. 1, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > hospes

  • 10 I

    I, i, the ninth letter of the Latin alphabet, a vowel; for even the old grammarians distinguished it from the consonant written with the same character; see the letter J. The short i is, next to ë, the least emphatic of the Latin vowels, and serves, corresp. to the Gr. o, as a connecting sound in forming compounds: aerĭfodina, aerĭpes, altitudo, altĭsonus, arcitenens, homĭcida, etc. It is often inserted in Latin words derived from Greek: mina, techina, cucinus, lucinus (for mna, techna, cycnus, lychnus, etc.); cf. Ritschl, Rhein. Mus. 8, p. 475 sq.; 9, p. 480; 10, p. 447 sq. And in similar manner inserted in arguiturus, abnuiturus, etc. The vowel i is most closely related to u, and hence the transition of the latter into the former took place not only by assimilation into a following i, as similis, together with simul and simultas; facilis, together with facul and facultas; familia, together with famul and famulus; but also simply for greater ease of utterance; so that, from the class. per. onward, we find i written in the place of the older u: optimus, maximus, finitimus, satira, lacrima, libet, libido, etc., instead of the earlier optumus, maxumus, finitumus, satura, lacruma, lubet, lubido, etc.; cf. also the archaic genitives cererus, venerus, honorus, nominus, etc., for the later Cereris, Veneris, honoris, nominis, etc., the archaic orthography caputalis for capitalis, etc. For the relation of i to a and e, see those letters. Examples of commutation between i and o are rare: -agnitus, cognitus, together with notus, ilico from in loco, the archaic forms ollus, ollic for ille, illic, and inversely, sispes and sispita for sospes and sospita. As an abbreviation, I (as the sign of the vowel i) denotes in, infra, ipse, Isis, etc.: IDQ iidemque, I. H. F. C. ipsius heres faciendum curavit, IM. immunis, IMP. imperium, imperator, etc. The capital letter I is often confounded with the numeral I. (unus, primus).

    Lewis & Short latin dictionary > I

  • 11 i

    I, i, the ninth letter of the Latin alphabet, a vowel; for even the old grammarians distinguished it from the consonant written with the same character; see the letter J. The short i is, next to ë, the least emphatic of the Latin vowels, and serves, corresp. to the Gr. o, as a connecting sound in forming compounds: aerĭfodina, aerĭpes, altitudo, altĭsonus, arcitenens, homĭcida, etc. It is often inserted in Latin words derived from Greek: mina, techina, cucinus, lucinus (for mna, techna, cycnus, lychnus, etc.); cf. Ritschl, Rhein. Mus. 8, p. 475 sq.; 9, p. 480; 10, p. 447 sq. And in similar manner inserted in arguiturus, abnuiturus, etc. The vowel i is most closely related to u, and hence the transition of the latter into the former took place not only by assimilation into a following i, as similis, together with simul and simultas; facilis, together with facul and facultas; familia, together with famul and famulus; but also simply for greater ease of utterance; so that, from the class. per. onward, we find i written in the place of the older u: optimus, maximus, finitimus, satira, lacrima, libet, libido, etc., instead of the earlier optumus, maxumus, finitumus, satura, lacruma, lubet, lubido, etc.; cf. also the archaic genitives cererus, venerus, honorus, nominus, etc., for the later Cereris, Veneris, honoris, nominis, etc., the archaic orthography caputalis for capitalis, etc. For the relation of i to a and e, see those letters. Examples of commutation between i and o are rare: -agnitus, cognitus, together with notus, ilico from in loco, the archaic forms ollus, ollic for ille, illic, and inversely, sispes and sispita for sospes and sospita. As an abbreviation, I (as the sign of the vowel i) denotes in, infra, ipse, Isis, etc.: IDQ iidemque, I. H. F. C. ipsius heres faciendum curavit, IM. immunis, IMP. imperium, imperator, etc. The capital letter I is often confounded with the numeral I. (unus, primus).

    Lewis & Short latin dictionary > i

  • 12 reflecto

    rĕ-flecto, xi, xum, 3, v. a. and n.
    I.
    Act., to bend or turn back or backwards; to turn about or away (class.).
    A.
    Lit.:

    caudam canum degeneres sub alvum reflectunt,

    Plin. 11, 50, 111, § 265; 11, 37, 78, § 199:

    caput leviter,

    Cat. 45, 10:

    pedem inde (sc. ex Labyrintho) sospes,

    id. 64, 112; cf.:

    gressum,

    to go back, return. Sen. Thyest. 428:

    cursum subito ad Contrebiam,

    Val. Max. 7, 4, 5 fin.:

    colla,

    Verg. A. 11, 622:

    oculos,

    Ov. M. 7, 341; cf.:

    visus,

    Val. Fl. 5, 455. — Part. perf.:

    (elephantorum) dentes reflexi,

    tusks. Plin. 11, 37, 62, § 165; so,

    cornu (with adunco aere),

    Sen. Oedip. 731:

    cornicula (scarabaei),

    Plin. 30, 11, 30, § 100: cervix. Verg. A. 10, 535; Ov. A. A. 3, 779: [p. 1547] Stat. Achill. 1, 382. —

    Mid.: illam tereti cervice reflexam,

    bending herself back, Verg. A. 8, 633; cf.:

    telum reflexum,

    Sil. 16, 54; and poet.: (Ascalaphus) in caput crescit, longosque reflectitur ungues, he bends himself back into long claws, i. e. his nails are bent back and lengthened into claws, Ov. M. 5, 547. —
    B.
    Trop., to turn back, bring back: quem neque fides, neque jusjurandum... Repressit neque reflexit, * Ter. Ad. 3, 2, 9; cf.:

    nonnumquam animum incitatum ad ulciscendam orationem tuam revoco ipse et reflecto,

    Cic. Sull. 16, 46:

    quibus (causis) mentes aut incitantur aut reflectuntur,

    id. de Or. 1, 12, 53:

    aliquem,

    Sen. Agam. 155:

    animum reflexi,

    i. e. I reflected within myself, Verg. A. 2, 741; cf.:

    mentem ad Romanam urbem,

    Mamert. Grat. Act. 14:

    in melius tua, qui potes, orsa reflectas!

    change, alter, Verg. A. 10, 632; to reverse a proposition or inference:

    reflexim inferre,

    App. Dogm. Plat. 3, p. 36, 5; cf. Mart. Cap. 4, § 411. —
    * II.
    Neutr., to bend or turn back; trop., to give way, yield:

    ubi jam morbi reflexit causa,

    Lucr. 3, 502.

    Lewis & Short latin dictionary > reflecto

  • 13 salvos

    salvus (ante-class. - vos), a, um, adj. [root sar, sal; v. salus], saved, preserved, unharmed, safe, unhurt, uninjured, well, sound, etc.
    I.
    In gen. (very freq. and class.; syn.: sospes, sanus, incolumis): Mars pater, te precor, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi, etc., an ancient form of praver in Cato, R. R. 141, 3; cf.: si respublica populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum salva servata erit hisce duellis, datum donum duit, etc., an ancient formula in making votive offerings. Liv. 22, 10; Plaut. Aul. 4, 6, 11; cf. also: di me servant, salva res est;

    salvum est, si quid non perit,

    id. ib. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 82: ita me gessi, Quirites, ut omnes salvi conservaremini, Cic. Cat. 3, 10, 25:

    eos suā stultitiā occidisse, cum tuā prudentiā salvi esse potuissent,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    salvum atque incolumem exercitum transducere,

    Caes. B. C. 2, 32:

    civibus salvis atque incolumibus,

    id. ib. 1, 72; Cic. Div. in Caecil. 22, 72:

    non solum ut salvae et incolumes, verum etiam ut amplae atque potentes sint civitates,

    id. Inv. 2, 56, 169:

    filium tuom modo in portu vivum, salvom et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93: salvam et sospitem rempublicam, Aug. ap. Suet. Aug. 28:

    in re salvā (opp. in re perditā),

    Plaut. Trin. 3, 1, 9; so,

    salva res (opp. perdita),

    Ter. Eun. 2, 2, 27; cf. Plaut. Rud. 3, 5, 23: Ch. Obsecro, num navis periit? Ac. Salva est navis, id. Merc. 1, 2, 64; id. Rud. 4, 4, 5:

    etsi aliquo accepto detrimento, tamen summa exercitus salva, etc.,

    Caes. B. C. 1, 67 fin.:

    sana et salva sum,

    Plaut. Am. 2, 2, 98; cf. id. ib. 2, 2, 88;

    so with sanus,

    id. Ep. 4, 1, 36; id. Merc. 1, 2, 65 (al. sarta); id. Ps. 4, 6, 6:

    res publica sana ac salva,

    Cic. Fam. 12, 23, 3 al.;

    hence, in inscrr., without a connecting particle: SANVS SALVVS, or SALVVS SANVS,

    Inscr. Orell. 4360 and 2143:

    bene factum te advenisse, Pamphile, Atque adeo salvom atque validum... Nam illum vivum et salvom vellem,

    Ter. Hec. 3, 5, 6; 3, 5, 14:

    cum bene re gestā salvos convortor domum,

    Plaut. Stich. 3, 1, 1; so,

    salvom redire,

    id. Am. 3, 2, 67; id. Trin. 1, 2, 119; 5, 2, 58 al.:

    advenire,

    id. Curc. 4, 4, 5; cf.:

    tum illum debilem factum... in curiam esse delatum, cumque senatui somnium enarravisset, pedibus suis salvom revertisse,

    Cic. Div. 1, 26, 55:

    numquam salvis suis exuitur servitus muliebris,

    while their friends are living, Liv. 34, 7; cf.:

    nec est mendacio locus salvis, qui interfuerunt,

    Quint. 11, 2, 39:

    non uxor salvum te vult, non filius,

    Hor. S. 1, 1, 84:

    quis te salvo est opus?

    id. ib. 1, 9, 27: Am. Salvom signum est? So. Inspice. Am. Recte, ita est ut obsignavi, sound, uninjured, Plaut. Am. 2, 2, 142:

    vasa,

    id. Poen. 4, 2, 41:

    epistula (opp. conscissa),

    Cic. Fam. 7, 25, 1.— Poet.:

    Penelope,

    i. e. chaste, inviolate, Prop. 2, 9, 3; cf.:

    quid salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7:

    utinam salvis rebus colloqui potuissemus,

    while matters were still undisturbed, before all was lost, Cic. Fam. 4, 1, 1 et saep.—Rarely with dat.:

    siquidem ager nobis salvus est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 192; Ter. Hec. 4, 4, 21; cf. id. Ad. 3, 1, 11; id. Heaut. 1, 1, 108:

    minae viginti sanae ac salvae sunt tibi,

    Plaut. Ps. 4, 6, 6.—
    B.
    Freq. with a noun in the abl. absol., without violation of, saving:

    salvā lege,

    Cic. Rep. 3, 10, 17; cf.:

    hoc videmur esse consecuti, ut ne quid agi cum populo aut salvis auspiciis aut salvis legibus aut denique sine vi possit,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    salvis auspiciis,

    id. Prov. Cons. 19, 45:

    salvo officio,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    salvo jure nostrae veteris amicitiae,

    id. Fam. 13, 77, 1:

    cupio tibi aliquā ex parte, quod salvā fide possim, parcere,

    id. Rosc. Am. 34, 95:

    quae salvā fide facere possit,

    id. Off. 3, 10, 44:

    pietate salvā,

    Ov. M. 15, 109:

    salvo pudore,

    id. P. 1, 2, 68:

    salvā virginitate,

    id. H. 16, 160:

    tuā re salvā,

    Plaut. Trin. 2, 2, 95; so,

    salvā causae ratione,

    Quint. 4, 2, 75:

    salvā conscientiā,

    Sen. Ep. 117, 1:

    salvā tractatione causae,

    Quint. 12, 10, 46:

    salvo poëtae sensu,

    id. 1, 9, 2:

    salva innocentia,

    id. 7, 2, 37:

    salva gratia,

    id. 11, 1, 71:

    salvo ordine,

    Stat. S. 5, 1, 181:

    ut salvo jam et composito die possis ibi manere,

    an unbroken day, Plin. Ep. 2, 17, 2: salvo eo, ut, etc., with this reservation or proviso, that, etc., Dig. 16, 3, 1, § 40.
    II.
    In partic.
    A.
    Salvus sum, I am safe, all is well with me, I am freed from my difficulties, etc.; and, salva res est, the affair is all right, all is well (belonging only to colloquial lang.).
    1.
    Salvos sum, salva spes est, ut verba audio, Plaut. Cas. 2, 5, 4:

    salvos sum, siquidem, etc.,

    id. Merc. 2, 3, 44; cf.:

    salvos sum, si haec vera sunt,

    Ter. And. 5, 6, 9:

    salvos sum, jam philosophatur,

    Plaut. Ps. 4, 2, 18; id. Rud. 2, 4, 24: Pa. Salva sum. Di. At ego perii, id. Stich. 2, 2, 15: si istam firmitudinem animi obtines;

    salvi sumus,

    id. As. 2, 2, 54: tace, obsecro;

    salvae sumus,

    Ter. Eun. 5, 1, 18: Pl. Me perisse praedicas. Dae. Meā quidem hercle causā salvos sis licet, Plaut. Rud. 1, 2, 51; cf. id. Ep. 4, 1, 21: ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio, may I die, if, etc., Cic. Att. 16, 13, a.—
    2.
    Di me servant, salva [p. 1624] res est, Plaut. Aul. 2, 2, 30:

    salva res est! bene promittit! spero servabit fidem,

    id. Ep. 1, 2, 21:

    salva res est, philosophatur quoque jam,

    id. Capt. 2, 2, 34:

    erubuit: salva res est,

    Ter. Ad. 4, 5, 9: salva res est;

    nimirum hic homines frigent,

    id. Eun. 2, 2, 37:

    euge, salva res est!

    Plaut. Rud. 4, 3, 98: surrexit; horsum se capessit;

    salva res,

    id. ib. 1, 2, 83.—
    3.
    In eccl. Lat., saved from sin, saved by Christ, Vulg. Act. 2, 21.—

    Esp.: salvum facere,

    to save, deliver, bring to salvation, Vulg. 1 Cor. 7, 16; id. Act. 16, 30 et saep.—
    B.
    Salvus sis, a term of greeting or welcome, for salve, how do you do? good-day to you! heaven bless you! also, at parting, farewell: Ge. Ibo atque hunc compellabo. Salvos sis. Di. Et tu salve, Plaut. Stich. 2, 1, 44; cf. id. Bacch. 3, 6, 7; Ter. And. 4, 5, 7: Pl. Pater, salveto. Dae. Salvos sies, Plaut. Rud. 1, 2, 15: Di. Salva sis. Phronesium. Ph. Salve, id. Truc. 2, 4, 8; id. Ep. 4, 1, 22; id. Mil. 3, 3, 28; id. Poen. 3, 5, 6.—In a double sense, Plaut. Pers. 4, 4, 30. —Hence, adv.: salvē, well, in good health, in good condition or circumstances (only in colloquial lang.): Mu. Salve multum, mi pater. Se. Salva sis:

    salven' advenio? salven' arcessi jubes?

    Plaut. Men. 5, 2, 26:

    Thallus ubi sit et quam salve agat,

    App. Mag. p. 302, 34; id. M. 1, p. 114, 13.—So the ellipt. expression, satin' salve? (sc. agis? agitur? res se habent? etc.) is all well? all right? Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 53; Ter. Eun. 5, 5, 8 Don.:

    percontantibus utrimque, Satin' salve, Sall. Fragm. Don. ad Ter. l. l.: cum pater Satin' salve? et quaenam ea moestitia esset? interrogaret eum,

    Liv. 40, 8, 2 (v. l. satin' salvae?); 3, 26, 9; 6, 34, 8; 10, 18, 11. —Once absol.: salvene? is all well? salvene, amabo? Plaut. Stich. 1, 1, 10.—In a double sense:

    (Lucretia) quaerenti viro, Satin' salve? Minime, inquit, quid enim salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7.— Comp. and sup. do not occur in the adj. or adv.

    Lewis & Short latin dictionary > salvos

  • 14 salvus

    salvus (ante-class. - vos), a, um, adj. [root sar, sal; v. salus], saved, preserved, unharmed, safe, unhurt, uninjured, well, sound, etc.
    I.
    In gen. (very freq. and class.; syn.: sospes, sanus, incolumis): Mars pater, te precor, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem valetudinemque mihi, etc., an ancient form of praver in Cato, R. R. 141, 3; cf.: si respublica populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum salva servata erit hisce duellis, datum donum duit, etc., an ancient formula in making votive offerings. Liv. 22, 10; Plaut. Aul. 4, 6, 11; cf. also: di me servant, salva res est;

    salvum est, si quid non perit,

    id. ib. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 82: ita me gessi, Quirites, ut omnes salvi conservaremini, Cic. Cat. 3, 10, 25:

    eos suā stultitiā occidisse, cum tuā prudentiā salvi esse potuissent,

    id. Fam. 4, 3, 2:

    salvum atque incolumem exercitum transducere,

    Caes. B. C. 2, 32:

    civibus salvis atque incolumibus,

    id. ib. 1, 72; Cic. Div. in Caecil. 22, 72:

    non solum ut salvae et incolumes, verum etiam ut amplae atque potentes sint civitates,

    id. Inv. 2, 56, 169:

    filium tuom modo in portu vivum, salvom et sospitem vidi,

    Plaut. Capt. 4, 2, 93: salvam et sospitem rempublicam, Aug. ap. Suet. Aug. 28:

    in re salvā (opp. in re perditā),

    Plaut. Trin. 3, 1, 9; so,

    salva res (opp. perdita),

    Ter. Eun. 2, 2, 27; cf. Plaut. Rud. 3, 5, 23: Ch. Obsecro, num navis periit? Ac. Salva est navis, id. Merc. 1, 2, 64; id. Rud. 4, 4, 5:

    etsi aliquo accepto detrimento, tamen summa exercitus salva, etc.,

    Caes. B. C. 1, 67 fin.:

    sana et salva sum,

    Plaut. Am. 2, 2, 98; cf. id. ib. 2, 2, 88;

    so with sanus,

    id. Ep. 4, 1, 36; id. Merc. 1, 2, 65 (al. sarta); id. Ps. 4, 6, 6:

    res publica sana ac salva,

    Cic. Fam. 12, 23, 3 al.;

    hence, in inscrr., without a connecting particle: SANVS SALVVS, or SALVVS SANVS,

    Inscr. Orell. 4360 and 2143:

    bene factum te advenisse, Pamphile, Atque adeo salvom atque validum... Nam illum vivum et salvom vellem,

    Ter. Hec. 3, 5, 6; 3, 5, 14:

    cum bene re gestā salvos convortor domum,

    Plaut. Stich. 3, 1, 1; so,

    salvom redire,

    id. Am. 3, 2, 67; id. Trin. 1, 2, 119; 5, 2, 58 al.:

    advenire,

    id. Curc. 4, 4, 5; cf.:

    tum illum debilem factum... in curiam esse delatum, cumque senatui somnium enarravisset, pedibus suis salvom revertisse,

    Cic. Div. 1, 26, 55:

    numquam salvis suis exuitur servitus muliebris,

    while their friends are living, Liv. 34, 7; cf.:

    nec est mendacio locus salvis, qui interfuerunt,

    Quint. 11, 2, 39:

    non uxor salvum te vult, non filius,

    Hor. S. 1, 1, 84:

    quis te salvo est opus?

    id. ib. 1, 9, 27: Am. Salvom signum est? So. Inspice. Am. Recte, ita est ut obsignavi, sound, uninjured, Plaut. Am. 2, 2, 142:

    vasa,

    id. Poen. 4, 2, 41:

    epistula (opp. conscissa),

    Cic. Fam. 7, 25, 1.— Poet.:

    Penelope,

    i. e. chaste, inviolate, Prop. 2, 9, 3; cf.:

    quid salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7:

    utinam salvis rebus colloqui potuissemus,

    while matters were still undisturbed, before all was lost, Cic. Fam. 4, 1, 1 et saep.—Rarely with dat.:

    siquidem ager nobis salvus est,

    Plaut. Trin. 2, 4, 192; Ter. Hec. 4, 4, 21; cf. id. Ad. 3, 1, 11; id. Heaut. 1, 1, 108:

    minae viginti sanae ac salvae sunt tibi,

    Plaut. Ps. 4, 6, 6.—
    B.
    Freq. with a noun in the abl. absol., without violation of, saving:

    salvā lege,

    Cic. Rep. 3, 10, 17; cf.:

    hoc videmur esse consecuti, ut ne quid agi cum populo aut salvis auspiciis aut salvis legibus aut denique sine vi possit,

    id. Fam. 1, 2, 4:

    salvis auspiciis,

    id. Prov. Cons. 19, 45:

    salvo officio,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    salvo jure nostrae veteris amicitiae,

    id. Fam. 13, 77, 1:

    cupio tibi aliquā ex parte, quod salvā fide possim, parcere,

    id. Rosc. Am. 34, 95:

    quae salvā fide facere possit,

    id. Off. 3, 10, 44:

    pietate salvā,

    Ov. M. 15, 109:

    salvo pudore,

    id. P. 1, 2, 68:

    salvā virginitate,

    id. H. 16, 160:

    tuā re salvā,

    Plaut. Trin. 2, 2, 95; so,

    salvā causae ratione,

    Quint. 4, 2, 75:

    salvā conscientiā,

    Sen. Ep. 117, 1:

    salvā tractatione causae,

    Quint. 12, 10, 46:

    salvo poëtae sensu,

    id. 1, 9, 2:

    salva innocentia,

    id. 7, 2, 37:

    salva gratia,

    id. 11, 1, 71:

    salvo ordine,

    Stat. S. 5, 1, 181:

    ut salvo jam et composito die possis ibi manere,

    an unbroken day, Plin. Ep. 2, 17, 2: salvo eo, ut, etc., with this reservation or proviso, that, etc., Dig. 16, 3, 1, § 40.
    II.
    In partic.
    A.
    Salvus sum, I am safe, all is well with me, I am freed from my difficulties, etc.; and, salva res est, the affair is all right, all is well (belonging only to colloquial lang.).
    1.
    Salvos sum, salva spes est, ut verba audio, Plaut. Cas. 2, 5, 4:

    salvos sum, siquidem, etc.,

    id. Merc. 2, 3, 44; cf.:

    salvos sum, si haec vera sunt,

    Ter. And. 5, 6, 9:

    salvos sum, jam philosophatur,

    Plaut. Ps. 4, 2, 18; id. Rud. 2, 4, 24: Pa. Salva sum. Di. At ego perii, id. Stich. 2, 2, 15: si istam firmitudinem animi obtines;

    salvi sumus,

    id. As. 2, 2, 54: tace, obsecro;

    salvae sumus,

    Ter. Eun. 5, 1, 18: Pl. Me perisse praedicas. Dae. Meā quidem hercle causā salvos sis licet, Plaut. Rud. 1, 2, 51; cf. id. Ep. 4, 1, 21: ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio, may I die, if, etc., Cic. Att. 16, 13, a.—
    2.
    Di me servant, salva [p. 1624] res est, Plaut. Aul. 2, 2, 30:

    salva res est! bene promittit! spero servabit fidem,

    id. Ep. 1, 2, 21:

    salva res est, philosophatur quoque jam,

    id. Capt. 2, 2, 34:

    erubuit: salva res est,

    Ter. Ad. 4, 5, 9: salva res est;

    nimirum hic homines frigent,

    id. Eun. 2, 2, 37:

    euge, salva res est!

    Plaut. Rud. 4, 3, 98: surrexit; horsum se capessit;

    salva res,

    id. ib. 1, 2, 83.—
    3.
    In eccl. Lat., saved from sin, saved by Christ, Vulg. Act. 2, 21.—

    Esp.: salvum facere,

    to save, deliver, bring to salvation, Vulg. 1 Cor. 7, 16; id. Act. 16, 30 et saep.—
    B.
    Salvus sis, a term of greeting or welcome, for salve, how do you do? good-day to you! heaven bless you! also, at parting, farewell: Ge. Ibo atque hunc compellabo. Salvos sis. Di. Et tu salve, Plaut. Stich. 2, 1, 44; cf. id. Bacch. 3, 6, 7; Ter. And. 4, 5, 7: Pl. Pater, salveto. Dae. Salvos sies, Plaut. Rud. 1, 2, 15: Di. Salva sis. Phronesium. Ph. Salve, id. Truc. 2, 4, 8; id. Ep. 4, 1, 22; id. Mil. 3, 3, 28; id. Poen. 3, 5, 6.—In a double sense, Plaut. Pers. 4, 4, 30. —Hence, adv.: salvē, well, in good health, in good condition or circumstances (only in colloquial lang.): Mu. Salve multum, mi pater. Se. Salva sis:

    salven' advenio? salven' arcessi jubes?

    Plaut. Men. 5, 2, 26:

    Thallus ubi sit et quam salve agat,

    App. Mag. p. 302, 34; id. M. 1, p. 114, 13.—So the ellipt. expression, satin' salve? (sc. agis? agitur? res se habent? etc.) is all well? all right? Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 53; Ter. Eun. 5, 5, 8 Don.:

    percontantibus utrimque, Satin' salve, Sall. Fragm. Don. ad Ter. l. l.: cum pater Satin' salve? et quaenam ea moestitia esset? interrogaret eum,

    Liv. 40, 8, 2 (v. l. satin' salvae?); 3, 26, 9; 6, 34, 8; 10, 18, 11. —Once absol.: salvene? is all well? salvene, amabo? Plaut. Stich. 1, 1, 10.—In a double sense:

    (Lucretia) quaerenti viro, Satin' salve? Minime, inquit, quid enim salvi est mulieri amissā pudicitiā?

    Liv. 1, 58, 7.— Comp. and sup. do not occur in the adj. or adv.

    Lewis & Short latin dictionary > salvus

  • 15 sanus

    sānus, a, um (sanun', for sanusne, Plaut. Bacch. 3, 6, 37; id. Men. 5, 2, 66; id. Mere. 2, 2, 21; 2, 4, 21; id. Rud. 3, 2, 19; id. Truc. 2, 4, 13; cf.

    sanan',

    id. Am. 3, 2, 48; id. Cure. 5, 2, 54; id. Cist. 4, 1, 14; id. Ep. 5, 1, 42; id. Men. 2, 3, 43;

    and sanin',

    id. Ps. 4, 7, 83), adj. [kindr. with SA, sôs], sound, whole, healthy, physically or mentally (cf.: integer, incolumis, sospes, salvus).
    I.
    Lit., sound in body, whole, healthy, well:

    pars corporis,

    Cic. Sest. 65, 135:

    sensus si sani sunt et valentes,

    id. Ac. 2, 7, 19:

    sanis modo et integris sensibus,

    id. ib. 2, 25, 90:

    corpora sana,

    Quint. 8, prooem. §

    19: ut alimenta sanis corporibus agri cultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels. praef. 1: homo,

    id. ib. 1, 1:

    sanum recteque valentem,

    Hor. Ep. 1, 16, 21:

    domi meae eccam salvam et sanam,

    Plaut. Ep. 4, 1, 36:

    sana et salva amica,

    id. Merc. 5, 2, 48 (cf. infra, B. and II. A.):

    sanus ac robustus,

    Quint. 2, 10, 6:

    si noles sanus, curres hydropicus,

    Hor. Ep. 1, 2, 34:

    sanus utrisque Auribus atque oculis,

    id. S. 2, 3, 284:

    ulcera sana facere,

    Cato, R. R. 157, 3; cf.:

    aliquem sanum facere... sanus fieri,

    id. ib. 157, 8:

    si eo medicamento sanus factus sit,

    Cic. Off. 3, 24, 92.— Poet.:

    volnera ad sanum nunc coiere mea (for ad sanitatem),

    are healed, Prop. 3 (4), 24, 18.— Comp.:

    aegrotare malim quam esse tuā salute sanior,

    Plaut. Truc. 2, 2, 5.— Sup.:

    interim licet negotia agere, ambulare, etc.... perinde atque sanissimo,

    Cels. 7, 4, 4.—
    B.
    Transf., sound, safe, whole, etc. (very rare): Ac. Salvast, navis, ne time. Ch. Quid alia armamenta? Ac. Salva et sana sunt, Plaut. Merc. 1, 2, 62:

    sana et salva res publica,

    Cic. Fam. 12, 23, 3:

    civitas,

    Liv. 3, 17:

    nare sagaci Aëra non sanum sentire,

    i. e. tainted, Luc. 7, 830.—
    II.
    Trop.
    A.
    Sound in mind, in one's right mind, rational, sane, sober, discreet, etc.:

    eos sanos intellegi necesse est, quorum mens motu quasi morbi perturbata nullo sit: qui contra affecti sunt, hos insanos appellari necesse est,

    Cic. Tusc. 3,5,11: Am. Delirat uxor. Al. Equidem ecastor sana et salva sum, Plaut. Am. 2, 2, 98: Am. Haec sola sanam mentem gestat meorum familiarium. Br. Immo omnes sani sunt profecto. Am. At me uxor insanum facit Suis foedis factis, id. ib. 5, 1, 31 sqq.; cf. Cic. Off. 3, 25, 95:

    quam ego postquam inspexi non ita amo, ut sani solent Homines, sed eodem pacto ut insani solent,

    Plaut. Merc. 2, 1, 38:

    sanus non est ex amore illius (shortly after: insanior ex amore),

    id. ib. 2, 3, 106:

    si sis sanus aut sapias satis... nisi sis stultior stultissimo,

    id. Am. 3, 2, 23; cf.

    (opp. insipiens),

    id. Bacch. 4, 3, 14:

    hic homo sanus non est,

    is out of his senses, is insane, id. Am. 1, 1, 246; id. Merc. 5, 2, 110; id. Men. 1, 3, 15; 2, 2, 39 et saep.; cf.: En. Sanun' es? Ch. Pol sanus si sim, non te medicum mihi expetam, id. Merc. 2, 4, 21; so, sanun' es? sanan' es? sanin' estis? v. the passages cited init.:

    satin' sanus es?

    are you in your senses? Ter. Heaut. 4, 3, 29 (opp. sobrius); 5, 2, 33; id. And. 4, 4, 10; id. Ad. 5, 8, 14; id. Phorm. 5, 3, 19.—With gen.: satin' tu sanus mentis aut animi tui, Qui conditionem hanc repudies? Plaut. Trin. 2, 4, 53:

    vix sanae mentis estis,

    Liv. 32, 21:

    mentis bene sanae,

    Hor. S. 1, 9, 44:

    mentis sanae vix compos,

    Ov. M. 8, 35; so, sanae mentis, Tib. ap. Suet. Tib. 67:

    ego illum male sanum semper putavi,

    a man of not very sound mind, Cic. Att. 9, 15, 5:

    male sana (Dido),

    i. e. raving, Verg. A. 4, 8:

    male sani poëtae,

    i. e. inspired, Hor. Ep. 1, 19, 4; cf. Ov. M. 3, 474:

    excludit sanos Helicone poëtas,

    calculating, sober, Hor. A. P. 296:

    bene sanus Ac non incautus,

    very prudent, discreet, id. S. 1, 3, 61:

    praecipue sanus,

    id. Ep. 1, 1, 108:

    rem publicam capessere hominem bene sanum non oportere,

    Cic. Sest. 10, 23:

    sani ut cretā an carbone notati?

    id. ib. 2, 3, 246:

    pro sano loqueris, cum me appellas nomine,

    like a rational being, rationally, Plaut. Men. 2, 2, 24; so,

    pro sano,

    id. ib. 5, 5, 42; cf.: nihil hunc se absente pro sano facturum arbitratus, qui, etc., * Caes. B. G. 5, 7:

    adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

    Liv. 39, 49: quem in locum nemo sanus hostis subiturus esset, Auct. B. Alex. 74 fin.:

    solve senescentem sanus equum,

    Hor. Ep. 1, 1, 8 et saep.:

    tumultu etiam sanos consternante animos,

    discreet, well-disposed, Liv. 8, 27:

    sensus,

    Verg. E. 8, 66:

    mores,

    Dig. 27, 10, 1.—With ab: ego sanus ab illis (vitiis), sound as respects them, i. e. free from, unaffected by them, etc., Hor. S. 1, 4, 129.— Comp.:

    qui sanior, ac si, etc.,

    Hor. S. 2, 3, 241; 2, 3, 275.— Sup.:

    quisquam sanissimus tam certa putat, quae videt, quam? etc.,

    Cic. Ac. 2, 28, 89 init.:

    confluentibus ad eum (Sullam) optimo quoque et sanissimo,

    Vell. 2, 25, 2.—
    B.
    Of style, sound, correct, sensible, sober, chaste:

    qui rectum dicendi genus sequi volunt, alii pressa demum et tenuia et quae minimum ab usu cottidiano recedant, sana et vere Attica putant, etc.,

    Quint. 10, 1, 44:

    nihil erat in ejus oratione, nisi sincerum, nihil nisi siccum atque sanum,

    Cic. Brut. 55, 202; cf.:

    Attici oratores sani et sicci,

    id. Opt. Gen. 3, 8; and:

    Rhodii (oratores) saniores et Atticorum similiores,

    id. Brut. 13, 51:

    orator rectus et sanus,

    Plin. Ep. 9, 26, 1; Vulg. 2 Tim. 4, 3; id. Tit. 2, 8; cf.:

    sana ratio,

    Val. Max. 9, 13, 3; Aug. Civ. Dei, 1, 22, 2.—Hence, advv., in two forms, saniter (ante-class.) and sane (class.).
    * A.
    sānĭter, rationally, Afran. ap. Non. 515, 22.—
    B. * 1.
    (Acc. to I.) Soundly, healthily, well: sane sarteque, Porphyrio ap. Charis. p. 195 fin.; 196 init. P.—
    2.
    (Acc. to II.) Soberly, sensibly, reasonably, discreetly (very rare;

    not in Cic.): bonum est, pauxillum amare sane, insane non bonum est,

    Plaut. Curc. 1, 3, 20:

    sane sapio et sentio,

    I am in full possession of my reason and senses, id. Am. 1, 1, 292:

    non ego sanius Bacchabor Edonis (with furere),

    Hor. C. 2, 7, 26:

    dixit sanius,

    Sen. Contr. 5, 34 fin.
    b.
    In gen., like valde (i. e. valide), an intensive particle, well, indeed, doubtless, by all means, truly, certainly, of course, forsooth, right, very, etc. (freq. and class.):

    sane sapis et consilium placet,

    Plaut. Ps. 2, 2, 67 sq.; so,

    sapis sane,

    id. Cas. 3, 6, 25:

    sapit,

    id. Men. 5, 2, 39:

    sane haud quicquam'st, magis quod cupiam,

    id. Curc. 1, 3, 15; 2, 3, 43:

    sane ego illum metuo,

    id. Men. 5, 2, 108:

    cum illā sane congruost sermo tibi,

    id. Mil. 4, 3, 23:

    sane ego sum amicus nostris aedibus,

    id. As. 2, 3, 7:

    dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,

    Cic. Rep. 1, 9, 14:

    odiosum sane genus hominum officia exprobrantium,

    id. Lael. 20, 71; id. Quint. 3, 11:

    humilem sane relinquunt ortum amicitiae,

    id. Lael. 9, 29; cf.:

    tenui sane muro dissepiunt,

    id. Rep. 4, 4, 4:

    judicare difficile est sane,

    id. Lael. 17, 62:

    explicat orationem sane longam et verbis valde bonis,

    id. Agr. 2, 5, 13:

    (narratio) res sane difficilis,

    id. de Or. 2, 66, 264:

    sane grandes libros,

    id. Rep. 3, 8, 12:

    cui sane magna est in mento cicatrix,

    Auct. Her. 4, 49, 63:

    Herennium quendam, sane hominem nequam atque egentem, coepisse, etc.,

    Cic. Att. 1, 19, 5:

    Paulus mihi de re publicā alia quaedam sane pessima,

    id. Att. 14, 7, 1:

    sane murteta relinqui,

    Hor. Ep. 1, 15, 5:

    id sane est invisum duobus,

    id. ib. 2, 2, 64:

    bonus sane vicinus,

    id. ib. 2, 2, 132:

    sane populus numerabilis,

    id. A. P. 206.— In replies: Mi. Te moneri numne vis? Ha. Sane volo, by all means, surely, to be sure, certainly, Plaut. Poen. 5, 2, 119; so,

    sane volo,

    id. Cas. 2, 3, 55; id. Rud. 5, 3, 51; Ter. Heaut. 4, 8, 31: Ch. Estne, ut fertur, forma? Pa. Sane, id. Eun. 2, 3, 69; 4, 7, 15:

    sane hoc multo propius ibis,

    id. Ad. 4, 2, 41. Th. Quid taces? Ph. Sane quia vero hae mihi patent semper fores, id. Eun. 1, 2, 9; id. And. 1, 2, 24: C. F. Visne igitur, etc. C. P. Sane placet, Cic. Part. Or. 1, 2:

    sane et libenter quidem,

    id. Rep. 2, 38, 64.—Ironically:

    quam sane magni referat,

    Plaut. Mil. 3, 3, 9; cf.: sane legem Juliam timeo, Ner. ap. Suet. Ner. 33 med.:

    beneficium magnum sane dedit!

    Phaedr. 3, 15, 12.—

    With other adverbs: esse aedificatas has sane bene,

    right well, very well, Plaut. Most. 3, 2, 74:

    res rustica sane bene culta,

    Cic. Quint. 3, 12; Ter. Hec. 1, 2, 103:

    bene sane, as an answer,

    very well, id. And. 5, 2, 7; id. Ad. 4, 2, 47:

    recte sane,

    id. Eun. 5, 5, 11; id. Heaut. 3, 2, 27; 3, 3, 20; id. Ad. 3, 3, 63; id. Phorm. 5, 8, 10:

    sane commode,

    Plaut. Poen. 1, 2, 72:

    sapienter sane,

    id. Pers. 3, 3, 42 et saep.:

    scite hercle sane,

    id. Trin. 3, 3, 53:

    sane hercle,

    Ter. Eun. 3, 5, 59; id. Hec. 3, 5, 9; id. Phorm. 3, 3, 9:

    sane quidem,

    id. And. 1, 2, 24:

    sane quidem hercle,

    Cic. Leg. 2, 4, 8:

    sane pol,

    Ter. And. 1, 4, 2.—Sane quam, how very, i. e. very much indeed, uncommonly, exceedingly (cf.:

    admodum quam and valde quam): conclusa est a te tam magna lex sane quam brevi,

    Cic. Leg. 2, 10, 23:

    quod de Pompeio Caninius agit, sane quam refrixit,

    id. Q. Fr. 2, 4 (6), 5; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2; 8, 4, 2; Brut. ib. 11, 13, 4 (shortly before: suos valde quam paucos habet); Sulp. ib. 4, 5, 1.—With negatives:

    haud sane diu est,

    not very long since, Plaut. Merc. 3, 1, 44:

    edepol commissatorem haud sane commodum,

    Ter. Ad. 5, 2, 8:

    haud sane intellego, quidnam sit, etc.,

    Cic. Off. 2, 2, 5; Sall. C. 37, 9; 53, 5; id. Rep. Ord. 2, 11; Cic. Sen. 1, 3; Curt. 3, 1, 14:

    agellus non sane major jugero uno,

    Varr. R. R. 3, 16, 10:

    cum his temporibus non sane in senatum ventitarem,

    Cic. Fam. 13, 77, 1:

    non sane mirabile hoc quidem,

    id. Div. 2, 31, 67:

    non ita sane vetus,

    id. Brut. 10, 41:

    non sane credere,

    Hor. Ep. 1, 7, 61:

    nihil sane esset, quod, etc.,

    absolutely nothing, nothing at all, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; so,

    nihil sane,

    id. de Or. 2, 1, 5; Sall. C. 16, 5; Hor. S. 2, 3, 138; id. Ep. 2, 1, 206 al.—
    (β).
    In restrictive concessions, to be sure, indeed, certainly, however: sane bonum, ut dixi, rei publicae genus, Cic.Rep. 2, 26, 48; cf.:

    hoc sane frequentissimum est... sed, etc.,

    Quint. 4, 2, 130:

    negant quemquam esse virum bonum nisi sapientem. Sit ita sane, sed, etc.,

    Cic. Lael. 5, 18; cf. id. Rep. 1, 19, 32:

    haec si vobis non probamus, sint falsa sane,

    id. Ac. 2, 32, 105:

    sint sane, quoniam ita mores se habent, liberales,

    Sall. C. 52, 12; id. J. 31, 8:

    sit hoc sane leve,

    Cic. Sest. 54, 115:

    sed fruatur sane hoc solacio,

    id. Prov. Cons. 7, 16; Ov. H. 17, 13; Curt. 5, 1, 6:

    repetita narratio sane res declamatoria magis quam forensis,

    Quint. 4, 2, 128:

    poëtis permittamus sane ejusmodi exempla,

    id. 8, 3, 73:

    non sane recepto in usum nomine,

    not indeed, id. 5, 11, 20; cf. id. 7, 1, 41.—
    (γ).
    With imperatives in colloq. lang. likewise concessive, like the English then, pray then, if you will:

    ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia,

    Plaut. Am. 1, 1, 283: Al. Num quid vis, quin abeam jam intro? Ju. I sane, id. ib. 3, 3, 16:

    abi tu sane superior,

    id. Stich. 5, 4, 14:

    i sane,

    id. As. 3, 3, 86; id. Aul. 2, 5, 7; id. Ep. 1, 1, 73; id. Pers. 4, 4, 25; 4, 4, 55; id. Rud. 2, 3, 55; Ter. Ad. 4, 2, 48:

    ite sane,

    Plaut. Aul. 3, 3, 3:

    abi sane,

    id. Am. 1, 1, 197; id. Rud. 3, 6, 17; id. Stich. 1, 3, 107; Ter. Heaut. 3, 3, 27:

    sequere sane,

    Plaut. Merc. 3, 1, 2:

    age sane,

    id. Men. 1, 2, 44; id. Ps. 5, 2, 27:

    da sane,

    id. Merc. 4, 1, 11:

    dato sane,

    id. Stich. 4, 1, 47:

    cedo sane,

    id. Pers. 4, 3, 30; 5, 1, 20; Ter. Heaut. 4, 7, 4:

    nosce sane,

    Plaut. As. 2, 4, 58:

    age sane, omnes,

    Liv. 1, 57, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > sanus

  • 16 sispes

    sispĕs, ĭtis, v. sospes init.

    Lewis & Short latin dictionary > sispes

  • 17 Sospita

    Sospĭta, ae, v. sospes, I.

    Lewis & Short latin dictionary > Sospita

  • 18 sospitalis

    sospĭtālis, e, adj. [sospes], giving health or safety, salutary (ante- and postclass.):

    qui tibi sospitalis fuit,

    Plaut. Ps. 1, 3, 18:

    sol,

    Macr. S. 1, 17:

    deus,

    id. ib. 1, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > sospitalis

  • 19 sospito

    sospĭto, āre, v. a. [sospes], to save, keep safe, preserve, protect, prosper (syn.: salvum servare; an old word, belonging mostly to relig. lang.): regnum nostrum ut sospitent superstitentque, Enn. ap. Non. 176, 4 (Trag. v. 330 Vahl.); so Pac. ap. Non. 176, 6; Lucil. ib. 472, 15; Plaut. Aul. 3, 6, 10; Cat. 34, 24:

    progeniem,

    Liv. 1, 16, 3;

    and ex conject.: quin sospitabo plus sescentos in die,

    Plaut. Men. 5, 4, 6 Ritschl ad h. l.:

    aliquem sospitari,

    id. As. 3, 3, 93.

    Lewis & Short latin dictionary > sospito

См. также в других словарях:

  • sospès — sos|pès Mot Agut Nom masculí …   Diccionari Català-Català

  • Lanuvio — Lanuvio …   Deutsch Wikipedia

  • Lanuvium — Lanuvio …   Deutsch Wikipedia

  • Kaspar Jodok von Stockalper — Kaspar Stockalper vom Thurm Kaspar Jodok von Stockalper (* 14. Juli 1609 in Brig; † 21. April 1691 ebenda) war ein Walliser Kaufmann, Bankier, Militär, Politiker und Bauherr …   Deutsch Wikipedia

  • Liste der römischen Konsuln — Die Liste der römischen Konsuln (fasti consulares) bildete das Grundgerüst der römischen Geschichtsschreibung und der Datierung der modernen römischen Archäologie, da nach den Namen der eponymen Konsuln die Jahre bezeichnet wurden. Die Namen der… …   Deutsch Wikipedia

  • Cónsules Romanos (Alto Imperio) — Anexo:Cónsules Romanos (Alto Imperio) Saltar a navegación, búsqueda Lista de Cónsules Romanos del Período Alto Imperio Contenido 1 Siglo I aC 2 Siglo I 3 Siglo II 4 Siglo …   Wikipedia Español

  • Список римских консулов — Список содержит имена и даты полномочий древнеримских магистратов эпонимов (по которым назывались года): консулов, децемвиров, диктаторов и военных трибунов с консульской властью. Эпонимами в Риме, очевидно, являлись также и интеррексы, однако из …   Википедия

  • Anexo:Cónsules romanos (Alto Imperio) — Lista de los cónsules romanos del período del Alto Imperio Contenido 1 Siglo I a. C. 2 Siglo I 3 Siglo II 4 Siglo III …   Wikipedia Español

  • Список консулов Римской империи — Консульская процессия. Штучная мозаика из римской базилики Юния Басса (IV век). Список консулов …   Википедия

  • Religion in ancient Rome — Ancient Roman religion Marcus Aurelius (head covered) sacrificing at the Temple of Jupiter …   Wikipedia

  • Claudius Pompeianus — Tiberius Claudius Pompeianus (c. 125 – aft. 193) was a Roman general of emperor Marcus Aurelius. He married Aurelius daughter Lucilla and rose to the rank of senior senator in Rome before twice refusing emperorship for himself. Pompeianus was a… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»