in-trāctātus

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

rē̆-tracto (in many MSS. also written rē̆trecto), āvi, ātum, 1, v. a. [id.].

To take hold of or handle again; to take in hand again, undertake anew, etc. (class.; esp. in the trop. sense).

Lit. (mostly poet.):

arma,

Liv. 2, 30:

ferrum,

Verg. A. 7, 694; 10, 396:

gladios, Petr. poët. 89, 61: vulnera,

to feel again, Ov. Tr. 3, 11, 19; 4, 4, 41; cf.:

manu sua vota (i. e. the image),

id. M. 10, 288:

pedamenta,

to go over again, retouch, Col. 4, 26, 1:

agrum,

to look over again, examine again, id. 1, 4, 1:

dextras in bella,

Sil. 10, 257:

noctem,

id. 3, 216. — Poet.:

Venerem,

Lucr. 4, 1200.—

Trop., of mental action, to reconsider, examine again, revise, etc. (syn. recognosco):

qui omnia, quae ad cultum deorum pertinerent, diligenter retractarent et tamquam relegerent, sunt dicti religiosi,

Cic. N. D. 2, 28, 72; cf.:

fata domus (with relegere),

Ov. M. 4, 569: locus orationis a me retractandus, Cic. Mur. 26, 54:

augemus dolorem retractando,

id. Att. 8, 9, 3:

desueta verba,

Ov. Tr. 5, 7, 63:

secum deae memorata,

id. M. 7, 714:

vota,

id. ib. 10, 370:

gaudium,

Plin. Ep. 7, 24, 8:

leges retractavit,

revised, Suet. Aug. 34:

leges (librum), sed retractatum,

Plin. Ep. 8, 21, 6:

carmina diligentius,

Suet. Gram. 2:

Ceae munera neniae,

Hor. C. 2, 1, 38.— Impers. pass.:

posterā die retractatur,

the negotiation is renewed, Tac. G. 22 fin. —

To withdraw one ' s self from an act; to draw back, refuse, decline, be reluctant (class.).

Absol.:

veniet tempus et quidem celeriter et sive retractabis sive properabis,

Cic. Tusc. 1, 31, 76:

Appius nunc vocari Icilium, nunc retractantem arripi jubet,

Liv. 3, 49 Drak.; 3, 52; 37, 18; Sall. H. Fragm. 1, 19; Col. 2, 2, 26:

aut quid jam, Turne, retractas,

Verg. A. 12, 889.—

With acc., to withdraw, retract any thing:

nihil est quod dicta retractent Ignavi Aeneadae,

Verg. A. 12, 11: largitiones factas ante aliquantum tempus retractari non oportet, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 111 (112).— Transf., to detract from, disparage, = detrecto:

retractandi levandique ejus operis gratiā,

Gell. 14, 3, 4. — Hence, rē̆tractātus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), revised, corrected: retractatius suntagma, Cic. Att. 16, 3, 1.

tractus, a, um, Part. and P. a. of traho.

tractus, ūs, m. [traho], a drawing, dragging, hauling, pulling, drawing out, trailing.

Lit. (mostly poet.):

tractu gementem Ferre rotam,

Verg. G. 3, 183:

tractu taurea terga domant,

Val. Fl. 6, 359:

modicus tractus (al. tractatus),

Plin. 9, 46, 70, § 153:

aut si qua incerto fallet te littera tractu,

stroke, Prop. 4 (5), 3, 5:

continuus subitarum tractus aquarum,

i. e. a drinking, Luc. 4, 368; cf.:

aëra pestiferum tractu,

i.e. a drawing in, inhalation, id. 7, 412:

repetitaque longo Vellera mollibat nebulis aequantia tractu,

Ov. M. 6, 21: harenam fluctus trahunt... Syrtes ab tractu nominatae, i. e. from Gr. surô, = traho;

because of this drawing,

Sall. J. 78, 3:

(risus) interdum quodam etiam corporis tractu lacessitur,

i. e. movement, Quint. 6, 3, 7.—Of a serpent, a drawing itself along, a creeping, crawling:

squameus in spiram tractu se colligit anguis,

Verg. G. 2, 154; Ov. M. 15, 725; Claud. B. Get. 22; id. II. Cons. Stil. 172.—

Concr., a train, track, course:

nonne vides longos flammarum ducere tractus,

long trains, Lucr. 2, 207: flammarum, Verg. G. 1, 367; Luc. 2, 270: (Phaëthon) longo per aëra tractu Fertur, in a long train (of fire), Ov. M. 2, 320:

longo per multa volumina tractu Aestuat unda minax,

Luc. 5, 565; so of the course of the moon, Cic. Div. 2, 46, 97;

of the Nile,

Luc. 10, 257:

(Cydnus) leni tractu e fontibus labens puro solo excipitur,

Curt. 3, 4, 8:

aquarum,

id. 5, 3, 2:

ut arborum tractu equitatus hostium impediretur,

Nep. Milt. 5, 3;

of the wind,

Val. Fl. 1, 614; cf. Manil. 1, 532; 3, 366. —

Transf., a space drawn out, i. e. a stretch, extent, tract of a thing (class.):

castrorum,

Liv. 3, 28, 1:

cujus (urbis) is est tractus ductusque muri, ut, etc.,

Cic. Rep. 2, 6, 11 Moser N. cr.:

cum mediae jaceant immensis tractibus Alpes,

Luc. 2, 630; and Claud. Rapt. Pros. 3, 9. —

Concr., of places, a territory, district, region, tract of land (class.;

syn.: regio, plaga): oppidi,

Caes. B. C. 3, 112:

corruptus caeli tractus,

Verg. A. 3, 138 Serv.:

tractus ille celeberrimus Venafranus,

Cic. Planc. 9, 22:

tractus uter plures lepores, uter educet apros,

Hor. Ep. 1, 15, 22:

tractu surgens oleaster eodem,

Verg. G. 2, 182:

genera (vitium) separari ac singulis conseri tractibus, utilissimum,

Plin. 17, 22, 35, § 187; Flor. 1, 15, 2.—

Trop.

In gen., course, progress, movement:

tractus orationis lenis et aequabilis,

course, movement, current, Cic. de Or. 2, 13, 54; cf.:

in omni corpore, totoque, ut ita dixerim, tractu (orationis),

Quint. 9, 4, 61:

cetera continuo magis orationis tractu decurrunt,

id. 5, 8, 2.—

Of time, space, lapse, period:

quod neque clara suo percurrere fulmina cursu Perpetuo possint aevi labentia tractu,

Lucr. 1, 1004; 5, 1216:

eodem tractu temporum nituerunt oratores, etc.,

Vell. 2, 9, 1:

aetatis,

Val. Max. 8, 13, ext. 2:

hoc legatum Cum voluerit, tractum habet, quamdiu vivat is, a quo, etc.,

duration, period, Dig. 32, 1, 11. —

In partic., a drawing out, protracting, lengthening, protraction, extension, length:

quanta haesitatio tractusque verborum!

drawling, Cic. de Or. 2, 50, 202:

pares elocutionum,

Quint. 4, 2, 118:

illa (historia) tractu et suavitate atque etiam dulcedine placet,

extent, copiousness, Plin. Ep. 5, 8, 10.—

Of time:

durante tractu et lentitudine mortis,

Tac. A. 15, 64:

belli,

id. ib. 15, 10.—

In gram.:

in tractu et declinatione talia sunt, qualia apud Ciceronem beatitas et beatitudo,

a lengthening in derivation, Quint. 8, 3, 32 Spald.

ūber, ĕris, n. [Gr. outhar; Sanscr. ūdhar; cf. O. H. Germ. uter; Engl. udder; cf. the letter B], a teat, pap, dug, udder, a breast that gives suck (mostly poet. and in post Aug. prose).

Sing., Lucr. 1, 887: lactantes ubere toto, Enn. ap. Charis. p. 103 P. (Ann. v. 71 Vahl.):

(vitula) binos alit ubere fetus,

Verg. E. 3, 30:

ut vix sustineant distentum cruribus uber,

Ov. M. 13, 826:

vituio ab ubere rapto,

id. F. 4, 459:

cum a nutricis ubere auferretur,

Suet. Tib. 6.—

Plur. (so most freq.):

saepe etiam nunc (puer) Ubera mammarum in somnis lactantia quaeret,

Lucr. 5, 885:

lactea,

Verg. G. 2, 524:

capreoli Bina die siccant ovis ubera,

id. E. 2, 42; cf.:

ad sua quisque fere decurrunt ubera lactis (agni),

Lucr. 2, 370:

lactis,

Tib. 1, 3, 46:

mammarum,

Gell. 12, 1, 7:

candens lacteus umor Uberibus manat distentis,

Lucr. 1, 259:

distenta,

Hor. Epod. 2, 46:

equina,

id. ib. 8, 8:

tenta,

id. ib. 16, 50: natos uberibus gravidis vitali rore rigabat, Cic. poët. Div. 1, 12, 20; cf.:

(Romulus) cum esset silvestris beluae sustentatus uberibus,

id. Rep. 2, 2, 4:

uberaque ebiberant avidi lactantia nati,

Ov. M. 6, 342:

sua quemque mater uberibus alit,

Tac. G. 20.—

Transf.

Of the earth, the fruitful breast, etc.:

alma tellus annuā vice mortalibus distenta musto demittit ubera,

Col. 3, 21, 3: ubera campi, id. poët. 10, 90. —

A cluster or mass in the shape of an udder, of bees hanging from trees when swarming, Pall. Jun. 7, 6 and 9.—

Richness, fruitfulness, fertility:

quique frequens herbis et fertilis ubere campus,

Verg. G. 2, 185:

divitis agri,

id. A. 7, 262:

glebae,

id. ib. 1, 531:

in denso non segnior ubere Bacchus,

id. G. 2, 275; cf.:

pecorique et vitibus almis Aptius uber erit,

id. ib. 2, 234:

vitis,

Col. 4, 27, 5:

palmitis Etrusci,

Claud. B. G. 504.

ūber, ĕris (abl. uberi;

but ubere campo,

Col. 6, 27, 1), adj [1. uber; cf. ibid. II. C.], rich in something, full, fruitful, fertile, abundant, plentiful, copious, productive (class.; syn.: ferax, fertilis, fecundus).

Lit.:

seges spicis uberibus et crebris,

Cic. Fin. 5, 30, 91:

messis,

Plaut. Rud. 3, 2, 23:

fruges,

Hor. C. 4, 15, 5: itaque res uber fuit, antequam vastassent regiones, Cato ap. Prisc. p. 647 P.:

Umbria me genuit terris fertilis uberibus,

Prop. 1, 22, 10; cf.:

in uberi agro,

Liv. 29, 25, 12:

uber solum,

Tac. H. 5, 6:

(Neptunus) Piscatu novo me uberi compotivit,

Plaut. Rud. 4, 2, 6:

onus,

id. Ps. 1, 2, 64; cf. Col. 6, 27: bellum, productive in booty, Just. 38, 7, 9: gravis imber et uber. copious, Lucr. 6, 290:

guttae,

id. 1, 349:

aquae,

Ov. M. 3, 31:

aqua prolluens et uber,

Cic. Q. Fr. 3, 1, 2, 3:

rivi,

Hor. C. 2, 19, 10.— Comp.: agro bene culte nihil potest esse nec usu uberius nec specie [p. 1923] ornatius, Cic. Sen. 16, 57:

neque enim robustior aetas Ulla nec uberior (aestate),

Ov. M. 15, 208:

subtemen,

fuller, stouter, Plaut. Merc. 3, 1, 20.— Sup.:

uberrimi laetissimique fructus,

Cic. N. D. 2, 62, 156.— With abl.:

arbor ibi niveis uberrima pomis,

Ov. M. 4, 89:

(Sulmo) gelidis uberrimus undis,

id. Tr. 4, 10, 3:

uberrimus quaestus,

the most profitable, Ter. Eun. 2, 2, 22: equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, exceedingly stout, plump, or fat, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.— With gen.:

regio cum aeris ac plumbi uberrima, tum et minio,

Just. 44, 3, 4: frugum, Att. ap. Non. 498, 6.— Absol.:

teneant uberrima Teucer Et Libys,

the most fruitful regions, Val. Fl. 1, 510.—

Trop., full, rich, copious, esp. of style and language:

hoc Periclem praestitisse ceteris dicit oratoribus Socrates, quod is Anaxagorae physici fuerit auditor, a quo censet eum uberem et fecundum fuisse,

Cic. Or. 4, 15:

motus animi, qui ad explicandum ornandumque sint uberes,

id. de Or. 1, 25, 113:

theses ad excitationem dicendi mire speciosae atque uberes,

Quint. 2, 4, 24.— Comp.:

nullus feracior in eā (philosophiā) locus est nec uberior quam de officiis,

Cic. Off. 3, 2, 5; id. Div. 1, 3, 6:

aut majore delectatione aut spe uberiore commoveri,

id. de Or. 1, 4, 13:

quis uberior in dicendo Platone?

id. Brut. 31, 121:

uberiores litterae,

id. Att. 13, 50, 1:

Catoni seni comparatus C. Gracchus plenior et uberior,

Tac. Or. 18:

haec Africanus Petreiusque pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribant,

Caes. B. C. 1, 53:

tuasque Ingenio laudes uberiore canunt,

Ov. Tr. 2, 74:

in juvenibus etiam uberiora paulo et paene periclitantia feruntur,

Quint. 11, 1, 32.— Sup.:

doctissimi homines ingeniis uberrimis adfluentes,

Cic. de Or. 3, 15, 57 (dub.;

bracketed by B. and K.): uberrima supplicationibus triumphisque provincia,

full of, id. Pis. 40, 97:

uberrimae litterae,

id. Att. 4, 16, 13:

nec decet te ornatum uberrimis artibus,

id. Brut. 97, 332:

oratorum eā aetate uberrimus erat,

Tac. A. 3, 31 fin. —Hence, adv., used only in the comp. and sup.

Lit., more fruitfully, more fully, more copiously or plentifully:

uberius nulli provenit ista seges,

Ov. P. 4, 2, 12:

flere uberius,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

mores mali quasi herba irrigua succreverunt uberrime,

most luxuriantly, Plaut. Trin. 1, 1, 9.—

Trop., of style, etc., copiously, fully, Quint. 10, 3, 2:

haec cum uberius disputantur et fusius,

Cic. N. D. 2, 7, 20:

loqui (with planius),

id. Fam. 3, 11, 1:

dicere (with latius),

Plin. Ep. 4, 17, 11:

explicare (with latius),

Suet. Rhet. 1:

locus uberrime tractatus,

Cic. Div. 2, 1, 3.