fīlĭus

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

atque or āc (atque is used before vowels and consonants, ac, in class. lang., only before consonants; v. infra, I.), conj. [at has regularly in the compound atque a continuative, as in atqui it has an adversative force; pr. and further, and besides, and also; cf. in Gr. pros de, pros de eti, eti kai, eti de, and te kai; v. at init., and for the change of form atque, ac, cf. neque, nec; in MSS. and inscriptions sometimes written adque, and sometimes by confusion atqui ], a copulative particle, and also, and besides, and even, and (indicating a close internal connection between single words or whole clauses; while et designates an external connection of diff. objects with each other, v. et; syn.: et, -que, autem, praeterea, porro, ad hoc, ad haec).

In joining single words, which is its most common use.

In gen. (The following representation is based on a collection of all the instances of the use of atque and ac in Cic. Imp. Pomp., Phil. 2, Tusc. 1, and Off. 1; in Caes. B. G. 1 and 2; in Sall. C.; and in Liv. 21; and wherever in the account either author or work is not cited, there atque or ac does not occur.)

The form atque.

Before vowels and h. —Before a (very freq.):

sociorum atque amicorum,

Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; id. Phil. 2, 13, 33; id. Tusc. 1, 34, 122; Caes. B. G. 1, 2; 1, 18; 1, 26; 2, 14; Sall. C. 5, 8; 7, 5; Liv. 21, 3; 21, 12.—Before e (very freq.):

deposci atque expeti,

Cic. Imp. Pomp. 2, 5; 6, 16; 10, 28; id. Phil, 2, 21, 51; 2, 21, 52; id. Tusc. 1, 20, 46; Caes. B. G. 1, 6; 1, 15; 1, 18; 2, 19; Sall. C. 14, 6; 49, 4; Liv. 21, 4; 21, 37.—Before i (very freq.):

excitare atque inflammare,

Cic. Imp. Pomp. 2, 6; 3, 7; 7, 18; id. Phil. 2, 15, 37; 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 20, 46; 1, 40, 97; Caes. B. G. 1, 17; 1, 20; 1, 22; 2, 1 bis; Sall. C. 2, 3; 3, 5; 14, 4; Liv. 21, 4; 21, 6; 21, 10.—Before o (freq. in Cic.):

honestissimus atque ornatissimus,

Cic. Imp. Pomp. 7, 17; 8, 21; 11, 31; id. Off. 1, 25, 86; 1, 27, 94; Caes. B. G. 1, 40; 2, 14; Sall. C. 10, 6; Liv. 21, 8.—Before u (very rare), Cic. Imp. Pomp. 3, 7; 5, 11; 6, 15; Caes. B. G. 1, 26; 2, 20; Sall. C. 31, 6; 42, 1.—Before h (not infreq.):

Sertorianae atque Hispaniensis,

Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 7, 19; id. Tusc. 1, 28, 69; id. Off. 1, 24, 87; Caes. B. G. 1, 19; 2, 9; 2, 10; Sall. C. 6, 1; 12, 2; Liv. 21, 37.—

Before consonants.—Before b (very rare):

Gallorum atque Belgarum,

Caes. B. G. 1, 6; so,

Cassius atque Brutus,

Tac. A. 3, 76.—Before c (infreq. in Cic., freq. in Sall.):

in portubus atque custodiis,

Cic. Imp. Pomp. 6, 16; 8, 21; id. Phil. 2, 8, 18; id. Tusc. 1, 18, 42; id. Off. 1, 25, 88; Sall. C. 2, 3; 7, 4; 16, 3; 26, 4; 29, 3.—Before d (infreq.):

superatam esse atque depressam,

Cic. Imp. Pomp. 8, 21; id. Phil. 2, 44, 114: id. Off. 1, 6, 19; 1, 25, 85; 1, 33, 119; Sall. C. 4, 1; 20, 7; 20, 10.—Before f (infreq.):

vitiis atque flagitiis,

Cic. Imp. Pomp. 30, 72; id. Off. 1, 28, 98; 1, 28, 100; Caes. B. G. 1, 2; Sall. C. 1, 4; 2, 9; 11, 2.— Before g (very rare):

dignitate atque gloria,

Cic. Imp. Pomp. 4, 11; 5, 12:

virtute atque gloria,

Sall. C. 3, 2; 61, 9.—Before j (very rare):

labore atque justitia,

Sall. C. 10, 1; 29, 3.—Before l (rare):

hilari atque laeto,

Cic. Tusc. 1, 42, 100; id. Off. 1, 19, 64; Sall. C. 14, 3; 21, 2; 28, 4.—Before m (infreq. in Cic., once in Caes.):

multae atque magnae,

Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 17, 50; id. Phil. 2, 39, 100; id. Off. 1, 29, 103; 1, 31, 110; Caes. B. G. 1, 34; Sall. C. 18, 4; 31, 7; 34, 1; 51, 1.—Before n (infreq.):

adventu atque nomine,

Cic. Imp. Pomp. 5, 13; 20, 60; id. Off. 1, 28, 101; Sall. C. 2, 2 bis. —Before p (infreq. in Cic.):

magna atque praeclara,

Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 11, 31; 16, 48; id. Off. 1, 44, 156; Sall. C. 4, 1; 4, 4; 16, 2; 20, 3.—Before q (does not occur).—Before r (rare):

se conlegit atque recreavit,

Cic. Phil. 2, 24, 58.— Before s (rare in Cic.):

provinciarum atque sociorum,

Cic. Imp. Pomp. 1, 24, 71; id. Off. 1, 9, 30; 1, 21, 72; Sall. C. 2, 5; 2, 7; 6, 1.— Before t (infreq.):

parietum atque tectorum,

Cic. Phil. 2, 28, 69; id. Tusc. 1, 24, 57; id. Off. 1, 35, 126; Sall. C. 42, 2; 50, 3; 51, 38.—Before v (infreq.):

gravis atque vehemens,

Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 9, 25; id. Tusc. 1, 23, 54; Sall. C. 1, 1; 12, 3; 45, 4; Liv. 21, 4; 21, 30.—

The form ac before consonants.—Before b (very rare):

sentientes ac bene meritos,

Cic. Off. 1, 41, 149:

feri ac barbari,

Caes. B. G. 1, 31 and 33.—Before c (very rare):

liberis ac conjugibus,

Liv. 21, 30:

Romae ac circa urbem,

id. 21, 62.—Before d (freq. in Cic.):

periculum ac discrimen,

Cic. Imp. Pomp. 5, 12; 9, 23; 12, 33; id. Tusc. 1, 17, 40; 1, 28, 69; id. Off. 1, 14, 42:

usus ac disciplina,

Caes. B. G. 1, 40; 2, 31; Sall. C. 5, 4; 5, 8; 28, 1; Liv. 21, 10; 21, 18; 21, 19.—Before f (infreq.):

opima est ac fertilis,

Cic. Imp. Pomp. 6, 14; 7, 19; id. Tusc. 1, 1, 2; 1, 27, 66; id. Off. 1, 29, 103:

potentissimos ac firmissimos,

Caes. B. G. 1, 3; 1, 48; 2, 12;

2, 13: pessuma ac flagitiosissima,

Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 17; 21, 20.—Before g (does not occur).—Before j (very rare):

nobilitatis ac juventutis,

Cic. Phil. 2, 15, 37.—Before l (not infreq. in Liv.), Cic. Imp. Pomp. 4, 9; 23, 66; id. Phil. 2, 22, 54; Caes. B. G. 1, 12; 1, 23; 2, 23; Liv. 21, 13; 21, 14; 21, 35.—Before m (not infreq. in Cic.):

terrore ac metu,

Cic. Imp. Pomp. 9, 23; 18, 54 bis; 20, 59; id. Tusc. 1, 40, 95; id. Off. 1, 30, 106; Caes. B. G. 1, 39; 2, 14; Sall. C. 2, 4; 10, 1; Liv. 21, 8; 21, 60.—Before n (not infreq. in Cic.):

insedit ac nimis inveteravit,

Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

gentes ac nationes,

id. ib. 11, 31; 12, 35 bis; id. Phil. 2, 21, 50; id. Tusc. 1, 21, 48; Caes. B. G. 1, 20; 2, 28; Liv. 21, 32.—Before p (not infreq. in Cic., Caes., and Liv.):

celeberrimum ac plenissimum,

Cic. Imp. Pomp. 12, 33; 12, 35; 13, 36; id. Phil. 2, 15, 39; id. Tusc. 1, 17, 41; id. Off. 1, 20, 68; Caes. B. G. 1, 18; 1, 20; 2, 13; 2, 19; Sall. C. 5, 9; Liv. 21, 25; 21, 34; 21, 35.—Before q (does not occur).—Before r (infreq.):

firmamenti ac roboris,

Cic. Imp. Pomp. 4, 10; 8, 21; 15, 45; id. Off. 1, 5, 15; Caes. B. G. 1, 25; Liv. 21, 41; 21, 44.—Before s (freq. in Cic. and Liv., infreq. in Caes.):

vectigalibus ac sociis,

Cic. Imp. Pomp. 2, 4; 4, 10; 11, 30; id. Phil. 2, 27, 66; Caes. B. G. 1, 25; 1, 31; 1, 33; 2, 24; Liv. 21, 4; 21, 33 bis; 21, 36.—Before t (infreq. in Cic., freq. in Liv.):

tantis rebus ac tanto bello,

Cic. Imp. Pomp. 10, 27 bis; 19, 56; 20, 59; Caes. B. G. 1, 26; 1, 39; 2, 6; Liv. 21, 7 ter; 21, 10; 21, 14; 21, 25.—Before v (not in Cic., only once in Caes. and Sall., but freq. in Liv.):

armatos ac victores,

Caes. B. G. 1, 40:

inconsulte ac veluti etc.,

Sall. C. 42, 2:

opera ac vineae,

Liv. 21, 7; 21, 22; 21, 40; 21, 43. —(So in the phrases treated below: atque adeo, atque alter or alius, atque eccum, atque eo, atque etiam, atque illuc, atque is or hic, atque iterum, atque omnia, atque ut, atque late, atque sic, atque velut, but ac ne, ac si, and ac tamen).—With simul:

Britannorum acies in speciem simul ac terrorem editioribus locis constiterat,

Tac. Agr. 35:

in se simul atque in Herculem,

id. G. 34:

suos prosequitur simul ac deponit,

id. ib. 30; so,

sociis pariter atque hostibus,

id. H. 4, 73:

innocentes ac noxios juxta cadere,

id. A. 1, 48.—Hence, sometimes syn. with et—et, ut—ita, aeque ac; both—and, as—so, as well—as, as well as: hodie sero ac nequiquam [p. 190] voles, Ter. Heaut. 2, 3, 103 (cf. Cic. Quinct. 25, 79:

verum et sero et nequidquam pudet): copia sententiarum atque verborum,

Cic. Cael. 19, 45:

omnia honesta atque inhonesta,

Sall. C. 30, 4:

nobiles atque ignobiles,

id. ib. 20, 7:

caloris ac frigoris patientia par,

Liv. 21, 4; 6, 41; Vell. 2, 127:

vir bonus et prudens dici delector ego ac tu,

Hor. Ep. 1, 16, 32.—

Esp.

In a hendiadys:

utinam isto animo atque virtute in summa re publica versari quam in municipali maluisset,

with this virtuous feeling, Cic. Leg. 3, 16, 36:

de conplexu ejus ac sinu,

of his bosom embrace, id. Cat. 2, 10, 22:

me eadem, quae ceteros, fama atque invidia vexabat, i. e. invidiosa fama,

Sall. C. 3 fin.:

clamore atque adsensu,

shout of applause, Liv. 21, 3.—

In joining to the idea of a preceding word one more important, and indeed, and even, and especially (v. Kritz ad Sall. J. 4, 3).

Absol.: Pa. Nempe tu istic ais esse erilem concubinam? Sc. Atque arguo me etc., yea and I maintain that I etc., Plaut. Mil. 2, 3, 66: Ph. Tun vidisti? Sc. Atque his quidem oculis, id. ib. 2, 4, 15: Ps. Ecquid habet is homo aceti in pectore? Ch. Atque acidissimi, id. Ps. 2, 4, 49; so id. Bacch. 3, 6, 9; id. Men. 1, 2, 40: Py. Cognoscitne (ea)? Ch. Ac memoriter, Ter. Eun. 5, 3, 6:

Faciam boni tibi aliquid pro ista re ac lubens,

and with a good will, id. Heaut. 4, 5, 15:

rem difficilem (dii immortales) atque omnium difficillimam,

and indeed, Cic. Or. 16, 52:

magna diis immortalibus habenda est gratia atque huic ipsi Jovi Statori, etc.,

and especially, id. Cat. 1, 5, 11:

hebeti ingenio atque nullo,

and in fact, id. Tusc. 5, 15, 45:

ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte,

and even, id. Cat. 4, 9:

fratre meo atque eodem propinquo suo interfecto,

and at the same time, Sall. J. 14, 11:

intra moenia atque in sinu urbis,

id. C. 52, 35.—

With adeo, and that too, and even:

intra moenia atque adeo in senatu,

Cic. Cat. 1, 2, 5:

qui in urbe remanserunt atque adeo qui contra urbis salutem etc.,

id. ib. 2, 12, 27:

insto atque urgeo, insector, posco atque adeo flagito crimen,

id. Planc. 19 fin.:

non petentem atque adeo etiam absentem,

Liv. 10, 5.—And with autem also added:

atque adeo autem quor etc.,

Ter. Eun. 5, 4, 42.—

With etiam:

id jam populare atque etiam plausibile factum est,

and also, Cic. Div. in Caecil. 3, 8:

ne Verginio commeatum dent atque etiam in custodia habeant,

Liv. 3, 46.—

With the dem. pron. hic, is:

negotium magnum est navigare atque id mense Quintili,

and besides, and that, and that too, Cic. Att. 5, 12; 1, 14:

maximis defixis trabibus atque eis praeacutis,

Caes. B. C. 1, 27:

Asseres pedum XII. cuspidibus praefixis atque hi maximis ballistis missi,

id. ib. 2, 2:

duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, atque his primis legionum duarum,

id. B. G. 5, 15; id. B. C. 3, 70:

flumen uno omnino loco pedibus atque hoc aegre transiri potest,

id. B. G. 5, 18:

ad celeritatem onerandi subductionesque paulo facit humiliores... atque id eo magis, quod, etc.,

id. ib. 5, 1; cf. without id (perh. to avoid the repetition of the pron.): qua (sc. virtute) nostri milites facile superabant, atque eo magis, quod, etc., and that the more because etc., id. ib. 3, 8 fin.:

dicendi artem apta trepidatione occultans atque eo validior,

Tac. H. 1, 69; 2, 37; id. A. 4, 22; 4, 46.—

In comparisons.

Of equality (Rudd. II. p. 94; Zumpt, § 340); with par, idem, item, aequus, similis, juxta, talis, totidem, etc., as: et nota, quod ex hujus modi structura Graeca (sc. homoios kai, etc.) frequenter Latini ac et atque in significatione similitudinis accipiunt, Prisc. pp. 1192 and 1193 P.; cf. Gell. 10, 29; Lidd. and Scott, s. v. kai, III.:

si parem sententiam hic habet ac formam,

Plaut. Mil. 4, 6, 36: quom opulenti loquuntur pariter atque ignobiles, Enn. ap. Gell. 11, 4:

Ecastor pariter hoc atque alias res soles,

Plaut. Men. 5, 1, 52:

pariter nunc opera me adjuves ac re dudum opitulata es,

Ter. Phorm. 5, 3, 3:

neque enim mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

Cic. N. D. 3, 1, 3:

parique eum atque illos imperio esse jussit,

Nep. Dat. 3, 5:

magistrum equitum pari ac dictatorem imperio fugavit,

id. Hann. 5, 3:

pariter patribus ac plebi carus,

Liv. 2, 33: nam et vita est eadem et animus te erga idem ac fuit, Ter. Heaut. 2, 3, 24:

In hanc argumentationes ex eisdem locis sumendae sunt atque in causam negotialem,

Cic. Inv. 2, 23, 70:

equi quod alii sunt ad rem militarem idonei, alii ad vecturam... non item sunt spectandi atque habendi,

Varr. R. R. 2, 7, 15; id. L. L. 10, § 74 Mull.:

cum ex provincia populi Romani aequam partem tu tibi sumpseris atque populo Romano miseris,

Cic. Verr. 2, 3, 19:

Modo ne in aequo (jure) hostes apud vos sint ac nos socii,

Liv. 39, 37 (exs. with aeque; v. aeque, d); Cic. Verr. 2, 3, 83 fin.:

et simili jure tu ulcisceris patrui mortem atque ille persequeretur fratris sui, si, etc.,

id. Rab. Perd. 5; id. Phil. 1, 4; id. Agr. 1, 4 fin.:

similem pavorem inde ac fugam fore, ac bello Gallico fuerit,

Liv. 6, 28; Col. 5, 7, 3:

contendant, se juxta hieme atque aestate bella gerere posse,

Liv. 5, 6; cf. Drak. ad Liv. 1, 54, 9:

faxo eum tali mactatum, atque hic est, infortunio,

Ter. Phorm. 5, 9, 39; Cic. Vatin. 4, 10:

cum totidem navibus atque erat profectus,

Nep. Milt. 7, 4.—

Of difference; with alius and its derivv., with dissimile, contra, contrarius, secus, etc., than:

illi sunt alio ingenio atque tu,

other than, different from, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. the passages under alius, I. B. a:

aliter tuum amorem atque est accipis,

Ter. Heaut. 2, 3, 23 al.; v. the passages under aliter, 1. a.; cf.

also aliorsum, II., and aliusmodi: quod est non dissimile atque ire in Solonium,

Cic. Att. 2, 3:

simulacrum in excelso collocare et, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,

id. Cat. 3, 8, 20:

vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,

id. Div. 2, 24 fin.; id. Verr. 2, 1, 46:

qui versantur retro, contrario motu atque caelum,

id. Rep. 6, 17, 17:

membra paulo secus a me atque ab illo partita,

id. de Or. 3, 30, 119:

cujus ego salutem non secus ac meam tueri debeo,

id. Planc. 1 fin. al.; v. contra, contrarius, secus, etc.—

Sometimes, in cases of equality or difference, atque with ut or ac with si (with aliter affirm. Cic. appears to connect only atque ut, not ac si;

once, however, non aliter, ac si,

Cic. Att. 13, 51;

v. aliter, 1. b.): pariter hoc fit atque ut alia facta sunt,

Plaut. Am. 4, 1, 11:

nec fallaciam Astutiorem ullus fecit poeta atque Ut haec est fabre facta a nobis,

id. Cas. 5, 1, 6 sqq.:

quod iste aliter atque ut edixerat decrevisset,

Cic. Verr. 2, 1, 46:

et qui suos casus aliter ferunt atque ut auctores aliis ipsi fuerunt, etc.,

id. Tusc. 3, 30, 73:

si mentionem fecerint, quo aliter ager possideretur atque ut ex legibus Juliis,

id. Att. 2, 18, 2; 16, 13, c; cf. Wopk. Lect. Tull. 1, 15, p. 118; Dig. 43, 13, 11:

Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

just as if, Cic. Fam. 13, 43:

tu autem similiter facis ac si me roges, etc.,

id. N. D. 3, 3, 8:

reliquis officiis, juxta ac si meus frater esset, sustentavit,

id. Post. Red. in Sen. 8, 20:

quod dandum est amicitiae, large dabitur a me non secus ac si meus esset frater,

id. Mur. 4 fin.:

haec sunt, tribuni, consilia vestra, non, hercule, dissimilia, ac si quis, etc.,

Liv. 5, 5 fin. al. —

More rare with nimis, in partem, pro eo, etc.;

in Plaut. also with mutare or demutare = aliud esse: nimis bellus, atque ut esse maxume optabam, locus,

Plaut. Bacch. 4, 4, 73:

haud centensumam Partem dixi atque, otium rei si sit, possim expromere,

id. Mil. 3, 1, 168: sane quam pro eo ac debui graviter molesteque tuli, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

debeo sperare, omnes deos, qui huic urbi praesident, pro eo mihi, ac mereor, relaturos gratiam esse,

Cic. Cat. 4, 2:

pro eo, ac si concessum sit, concludere oportebit argumentationem,

id. Inv. 1, 32, 54:

non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

nearly the same as he, id. Fam. 9, 13, 2:

neque se luna quoquam mutat atque uti exorta est semel,

Plaut. Am. 1, 1, 118:

num quid videtur demutare atque ut quidem Dixi?

id. Mil. 4, 3, 37.—

Sometimes the word indicating comparison (aeque, tantopere, etc.) is to be supplied from the connection (in the class. per. perh. used only once by Cassius in epist. style):

nebula haud est mollis atque hujus est,

Plaut. Cas. 4, 4, 21:

quem esse amicum ratus sum atque ipsus sum mihi,

id. Bacch. 3, 6, 20:

quae suco caret atque putris pumex,

Priap. 32, 7 (Mull., est putusque): digne ac mereor commendatus esse, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13; Dig. 2, 14, 4; 19, 2, 54.—

Poet. or in post-Aug. prose with comparatives (for quam), than:

amicior mihi nullus vivit atque is est,

Plaut. Merc. 5, 2, 56:

non Apollinis magis verum atque hoc responsum est,

Ter. And. 4, 2, 15 Ruhnk.:

Illi non minus ac tibi Pectore uritur intimo Flamma,

Cat. 61, 172:

haud minus ac jussi faciunt,

Verg. A. 3, 561:

Non tuus hoc capiet venter plus ac meus,

Hor. S. 1, 1, 46 Bentl. and Heind. (cf. infra:

nihilo plus accipias quam Qui nil portarit): qui peccas minus atque ego,

id. ib. 2, 7, 96:

Artius atque hedera procera adstringitur ilex,

id. Epod. 15, 5; Suet. Caes. 14 Ruhnk. —

In the comparison of two periods of time, most freq. with simul (v. examples under simul); ante- or post-class. with principio, statim:

principio Atque animus ephebis aetate exiit,

as soon as, Plaut. Merc. 1, 1, 40:

judici enim, statim atque factus est, omnium rerum officium incumbit,

Dig. 21, 1, 25:

quamvis, statim atque intercessit, mulier competierat,

ib. 16, 1, 24.—

To connect a negative clause which explains or corrects what precedes; hence sometimes with potius (class.; in Cic. very freq., but rare in the poets), and not, and not rather.

Absol.:

Decipiam ac non veniam,

Ter. Heaut. 4, 4, 6:

si fidem habeat,... ac non id metuat, ne etc.,

id. Eun. 1, 2, 60:

perparvam vero controversiam dicis, ac non eam, quae dirimat omnia,

Cic. Leg. 1, 20, 54:

quasi nunc id agatur, quis ex tanta multitudine occiderit, ac non hoc quaeratur, eum, etc.,

id. Rosc. Am. 33:

si (mundum) tuum ac non deorum immortalium domicilium putes, nonne plane desipere videare?

id. N. D. 2, 6, 17:

nemo erat, qui illum reum ac non miliens condemnatum arbitraretur,

id. Att. 1, 16:

si hoc dissuadere est, ac non disturbare ac pervertere,

id. Agr. 2, 37, 101:

si res verba desideraret ac non pro se ipsa loqueretur,

id. Fam. 3, 2 fin.: hoc te exspectare tempus tibi turpe est ac non ei rei sapientia tua te occurrere, Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6:

velut destituti ac non qui ipsi destituissent,

Liv. 8, 27; 7, 3 fin.:

si mihi mea sententia proferenda ac non disertissimorum,

Tac. Or. 1.—

With potius:

Quam ob rem scriba deducet, ac non potius mulio, qui advexit?

Cic. Verr. 2, 3, 79 (B. and K., et):

quis (eum) ita aspexit, ut perditum civem, ac non potius ut importunissimum hostem?

id. Cat. 2, 6, 12.— Pliny the elder commonly employs in this sense atque non, not ac non:

concremasse ea (scrinia) optuma fide atque non legisse,

Plin. 7, 25, 26, § 94; 22, 24, 50, § 108; 29, 2, 9, § 29; 27, 9, 55, § 78; 31, 7, 39, § 73 et saep. —

In connecting clauses and beginning periods.

In gen., and, and so, and even, and too: Pamph. Antiquam adeo tuam venustatem obtines. Bacch. Ac tu ecastor morem antiquom atque ingenium obtines, And you too, Ter. Hec. 5, 4, 20:

atque illi (philosopho) ordiri placet etc.,

Cic. de Or. 3, 47, 183: Africanus indigens mei? Minime hercle. Ac ne ego quidem illius, And I indeed not, etc., id. Lael. 9, 30; id. Fin. 5, 11, 33:

cum versus facias, te ipsum percontor, etc.... Atque ego cum Graecos facerem, natus mare citra, Versiculos, etc.,

Hor. S. 1, 10, 31:

multa quippe et diversa angebant: validior per Germaniam exercitus, etc.... quos igitur anteferret? ac (i. e. similiter angebat), ne postpositi contumelia incenderentur,

Tac. A. 1, 47:

Minime, minime, inquit Secundus, atque adeo vellem maturius intervenisses,

Tac. Or. 14:

ac similiter in translatione, etc.,

Quint. 3, 6, 77.—

In adducing new arguments of similar force in favor of any assertion or making further statements about a subject, etc.; cf. Beier ad Cic. Off. 3, 11, 487.

Absol.:

maxima est enim vis vetustatis et consuetudinis: atque in ipso equo, cujus modo mentionem feci, si, etc.,

and furthermore, and moreover, Cic. Lael. 19, 68: Atque, si natura confirmatura jus non erit, virtutes omnes tollentur, id. Leg. 1, 15, 42 B. and K. —

Often with etiam:

Atque alias etiam dicendi virtutes sequitur,

Cic. Or. 40, 139:

Atque hoc etiam animadvertendum non esse omnia etc.,

id. de Or. 2, 61, 251; so id. Off. 1, 26, 90; id. N. D. 2, 11, 30; Col. 2, 2, 3.—

Sometimes with quoque:

Atque occidi quoque Potius quam cibum praehiberem,

Plaut. Ps. 1, 3, 133; so Cic. N. D. 2, 12, 32; Col. 2, 13, 3, and Cels. 2, 3; 3, 22.—

And even with quoque etiam: Atque ego [p. 191] quoque etiam, qui Jovis sum filius, Contagione etc., Plaut. Am. prol. 30.—

In narration:

aegre submoventes obvios intrare portam, qui adducebant Philopoemenem, potuerunt: atque conferta turba iter reliquum clauserat,

Liv. 39, 49; 5, 21 fin.:

completur caede, quantum inter castra murosque vacui fuit: ac rursus nova laborum facies,

Tac. H. 3, 30; cf. Caes. B. C. 2, 28 fin. and 2, 29 init. —

In introducing comparisons, atque ut, atque velut (mostly poet., esp. in epic poetry):

Atque ut perspicio, profecto etc.,

Plaut. Capt. 3, 4, 53:

ac veluti magno in populo cum saepe coorta est Seditio.... Sic cunctus pelagi cecidit fragor, etc.,

Verg. A. 1, 148; so id. G. 4, 170; id. A. 2, 626; 4, 402; 4, 441; 6, 707; 9, 59; 10, 405; 10, 707; 10, 803; 11, 809; 12, 365; 12, 521; 12, 684; 12, 715;

12, 908: Inclinare meridiem Sentis ac, veluti stet volucris dies, Parcis deripere etc.,

Hor. C. 3, 28, 6; Val. Fl. 6, 664;

and so, Ac velut in nigro jactatis turbine nautis, etc.... Tale fuit nobis Manius auxilium,

Cat. 68, 63 (for which Sillig and Muller read:

Hic velut, etc.): Atque ut magnas utilitates adipiscimur, etc.,

Cic. Off. 2, 5, 16:

Atque ut hujus mores veros amicos parere non potuerunt, sic etc.,

id. Lael. 15, 54.—

In connecting two acts or events.

In the order of time, and then; hence the ancient grammarians assume in it the notion of quick succession, and explain it, though improperly, as syn. with statim, ilico, without any accompanying copulative, v. Gell. 10, 29; Non. p. 530, 1 sq. (only in the poets and histt.): Atque atque accedit muros Romana juventus (the repetition of the atque represents the approach step by step), Enn. ap. Gell. and Non. l. l. (Ann. v. 527 Mull.): Quo imus una;

ad prandium? Atque illi tacent,

And then they are silent, Plaut. Capt. 3, 1, 19:

Ubi cenamus? inquam, atque illi abnuunt,

and upon this they shake their head, id. ib. 3, 1, 21; id. Ep. 2, 2, 33:

dum circumspecto atque ego lembum conspicor,

id. Bacch. 2, 3, 45; so id. Merc. 2, 1, 32; 2, 1, 35; id. Most. 5, 1, 9:

lucernam forte oblitus fueram exstinguere: Atque ille exclamat derepente maximum,

and then he suddenly exclaims, id. ib. 2, 2, 57: cui fidus Achates It comes... atque illi Misenum in litore sicco Ut venere, vident, etc., and as they thus came, etc., Verg. A. 6, 162:

dixerat, atque illi sese deus obtulit ultro,

Stat. Th. 9, 481; 12, 360; Liv. 26, 39, 16; Tac. H. 3, 17:

tum Otho ingredi castra ausus: atque illum tribuni centurionesque circumsistunt,

id. ib. 1, 82. —Sometimes with two imperatives, in order to indicate vividly the necessity of a quicker succession, or the close connection between two actions:

cape hoc argentum atque defer,

Ter. Heaut. 4, 7, 3:

abi domum ac deos comprecare,

id. Ad. 4, 5, 65:

tace modo ac sequere hac,

id. ib. 2, 4, 16:

Accipe carmina atque hanc sine tempora circum hederam tibi serpere,

Verg. E. 8, 12; id. G. 1, 40; 3, 65; 4, 330:

Da auxilium, pater, atque haec omina firma,

id. A. 2, 691; 3, 89; 3, 250; 3, 639; 4, 424; 9, 90; 10, 624; 11, 370.—

In the order of thought, and so, and thus, and therefore.

Absol.:

si nunc de tuo jure concessisses paululum, Atque adulescenti morigerasses,

and so, Ter. Ad. 2, 2, 10.—

With ita or sic:

Ventum deinde ad multo angustiorem rupem, atque ita rectis saxis, etc.,

Liv. 21, 36; Plin. 10, 58, 79, § 158:

ac sic prope innumerabiles species reperiuntur,

Quint. 12, 10, 67.—

Connecting conclusion and condition, so, then (cf. at, II. F.):

non aliter quam qui adverso vix flumine lembum Remigiis subigit, si bracchia forte remisit, Atque illum praeceps prono rapit alveus amni,

Verg. G. 1, 203 (here explained by statim by Gell. 10, 29, and by Servius, but thus its connective force is wholly lost; cf. also Forbig ad h. l. for still another explanation).—

(As supra, I. c.) To annex a thought of more importance:

Satisne videtur declarasse Dionysius nihil esse ei beatum, cui semper aliqui terror impendeat? atque ei ne integrum quidem erat, ut ad justitiam remigraret,

Cic. Tusc. 5, 21, 62; id. Tull. 4:

hoc enim spectant leges, hoc volunt, incolumem esse civium conjunctionem, quam qui dirimunt, eos morte... coercent. Atque hoc multo magis efficit ipsa naturae ratio,

id. Off. 3, 5, 23; id. Fam. 6, 1, 4: hac spe lapsus Induciomarus... exsules damnatosque tota Gallia magnis praemiis ad se allicere coepit;

ac tantam sibi jam iis rebus in Gallia auctoritatem comparaverat, ut, etc.,

Caes. B. G. 5, 55 fin.; Nep. Hann. 13, 2; Quint. 1, 10, 16.—Hence also in answers, in order to confirm a question or assertion:

Sed videone ego Pamphilippum cum fratre Epignomo? Atque is est,

And he it is, Yes, it is he, Plaut. Stich. 4, 2, 4; so id. Truc. 1, 2, 24: Th. Mihin malum minitare? Ca. Atque edepol non minitabor, sed dabo, id. Curc. 4, 4, 15: Ch. Egon formidulosus? nemost hominum, qui vivat, minus. Th. Atque ita opust, Ter. Eun. 4, 6, 20.—

In expressing a wish, atque utinam:

Veritus sum arbitros, atque utinam memet possim obliscier! Att., Trag. Rel. p. 160 Rib.: videmus enim fuisse quosdam, qui idem ornate ac graviter, idem versute et subtiliter dicerent. Atque utinam in Latinis talis oratoris simulacrum reperire possemus!

Cic. Or. 7, 22; so id. Rep. 3, 5, 8:

Atque utinam pro decore etc.,

Liv. 21, 41, 13:

Atque utinam ex vobis unus etc.,

Verg. E. 10, 35; id. A. 1, 575:

Atque utinam... Ille vir in medio fiat amore lapis!

Prop. 2, 9, 47; 3, 6, 15; 3, 7, 25; 3, 8, 19 al.—

To connect an adversative clause, and often fully with tamen, and yet, notwithstanding, nevertheless.

Absol.: Mihi quidem hercle non fit veri simile;

atque ipsis commentum placet,

Ter. And. 1, 3, 20 Ruhnk. (atque pro tamen, Don.):

ego quia non rediit filius, quae cogito!... Atque ex me hic natus non est, sed ex fratre,

id. Ad. 1, 1, 15 (Quasi dicat, ex me non est, et sic afficior: quid paterer si genuissem? Don.; cf. Acron. ap. Charis. p. 204 P.); Cic. Off. 3, 11, 48 Beier; id. Mur. 34, 71 Matth.:

ceterum ex aliis negotiis, quae ingenio exercentur, in primis magno usui est memoria rerum gestarum... Atque ego credo fore qui, etc.,

and yet I believe, Sall. J. 4, 1 and 3 Corte; id. C. 51, 35:

observare principis egressum in publicum, insidere vias examina infantium futurusque populus solebat. Labor parentibus erat ostentare parvulos... Ac plerique insitis precibus surdas principis aures obstrepebant,

Plin. Pan. 26.—

With tamen:

nihil praeterea est magnopere dicendum. Ac tamen, ne cui loco non videatur esse responsum, etc.,

Cic. Fin. 2, 27, 85:

discipulos dissimilis inter se ac tamen laudandos,

id. de Or. 3, 10, 35; id. Rep. 1, 7, 12:

Atque in his tamen tribus generibus etc.,

id. Off. 3, 33, 118; id. Pis. 1, 3; 13, 30; id. Prov. Cons. 7, 16; 7, 15 fin. (cf. in reference to the last four passages Wund. Varr. Lectt. p. lviii. sq.):

ac tamen initia fastigii etc.,

Tac. A. 3, 29; 3, 56; 12, 56;

14, 21: pauciores cum pluribus certasse, ac tamen fusos Germanos,

id. H. 5, 16.—

To connect a minor affirmative proposition (the assumptio or propositio minor of logical lang.) in syllogisms, now, but, but now (while atqui is used to connect either an affirmative or negative minor premiss: v. atqui): Scaptius quaternas postulabat. Metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;

... Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam etc.,

Cic. Att. 6, 1, 6.—Sometimes the conclusion is to be supplied:

nisi qui naturas hominum, penitus perspexerit, dicendo, quod volet, perficere non poterit. Atque totus hic locus philosophorum putatur proprius (conclusion: ergo oratorem philosophiam cognoscere oportet),

Cic. de Or. 1, 12, 53 and 54.—

In introducing a purpose (freq. in Cic.).

A negative purpose, and esp. in anticipating an objection:

Ac ne sine causa videretur edixisse,

Cic. Phil. 3, 9, 24:

Ac ne forte hoc magnum ac mirabile esse videatur,

id. de Or. 2, 46, 191; so id. Fam. 5, 12, 30:

Ac ne saepius dicendum sit,

Cels. 8, 1:

Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter,

Hor. Ep. 1, 1, 13:

Ac ne forte putes,

id. ib. 2, 1, 208:

Ac ne forte putes etc.,

Ov. R. Am. 465 (Merkel, Et).—

A positive purpose:

Atque ut ejus diversa studia in dissimili ratione perspicere possitis, nemo etc.,

Cic. Cat. 2, 5, 9:

Atque ut omnes intellegant me etc.... dico etc.,

id. Imp. Pomp. 8, 20; 2, 4; id. Clu. 14, 43; id. Sull. 2, 5; id. de Or. 3, 11, 40:

Atque ut C. Flaminium relinquam etc.,

id. Leg. 3, 9, 20; id. Fin. 3, 2, 4.—

a.. In continuing a thought in assertions or narration, and, now, and now, Plaut. Aul. prol. 18: audistis, cum pro se diceret, genus orationis, etc.,... perspexistis. Atque in eo non solum ingenium ejus videbatis, etc., Cic. Cael. 19, 45; so id. de Or. 3, 32, 130; 2, 7, 27; 3, 10, 39 al.; Caes. B. G. 2, 29; Nep. Ages. 7, 3; 8, 1, Eum. 10, 3 Bremi; Tac. A. 14, 64; 15, 3; Verg. A. 9, 1; Sil. 4, 1 al.: ac si, sublato illo, depelli a vobis omne periculum judicarem, now if I, etc., Cic. Cat. 2, 2, 3:

atque si etiam hoc natura praescribit, etc.,

id. Off. 3, 6, 27; so Quint. 10, 1, 26; 10, 2, 8.—

In introducing parentheses:

vulgo credere, Penino (atque inde nomen et jugo Alpium inditum) transgressum,

Liv. 21, 38:

omne adfectus genus (atque ea maxime jucundam et ornatam faciunt orationem) de luxuria, etc.,

Quint. 4, 3, 15 MSS., where Halm after Spalding reads et quae. —

At the conclusion of a discourse (not infreq. in Cic.): Atque in primis duabus dicendi partibus qualis esset, summatim breviterque descripsimus, And thus have we, then, briefly described, etc., Cic. Or. 15, 50:

Ac de primo quidem officii fonte diximus,

id. Off. 1, 6, 19:

Ac de inferenda quidem injuria satis dictum est,

id. ib. 1, 8, 27; id. Inv. 2, 39, 115 al.—

In particular connections and phrases.

Unus atque alter, one and the other; alius atque alius, one and another; now this, now that:

unae atque alterae scalae,

Sall. J. 60, 7:

quarum (coclearum) cum unam atque alteram, dein plures peteret,

id. ib. 93, 2:

unum atque alterum lacum integer perfluit,

Tac. H. 5, 6:

dilatisque alia atque alia de causa comitiis,

Liv. 8, 23, 17; Col. 9, 8, 10:

alius atque alius,

Tac. H. 1, 46; 1, 50 (v. alius, II. D.).—Also separated by several words:

aliud ejus subinde atque aliud facientes initium,

Sen. Ep. 32, 2.—

Etiam atque etiam. again and again:

temo Stellas cogens etiam atque etiam Noctis sublime iter, Enn., Trag. Rel. p. 39 Rib.: etiam atque etiam cogita,

Ter. Eun. 1, 1, 11:

etiam atque etiam considera,

Cic. Div. in Caecil. 14, 46:

monitos eos etiam atque etiam volo,

id. Cat. 2, 12, 27.—So, semel atque iterum, Cic. Font. 26; id. Clu. 49; Tac. Or. 17; and:

iterum atque iterum,

Verg. A. 8, 527; Hor. S. 1, 10, 39.—

Huc atque illuc, hither and thither, Cic. Q. Rosc. 37; id. de Or. 1, 40, 184; Verg. A. 9, 57; Ov. M. 2, 357; 10, 376; Tac. Agr. 10; id. H. 1, 85.—

Longe atque late, far and wide, Cic. Marcell. 29:

atque eccum or atque eccum video, in colloquial lang.: Heus vocate huc Davom. Atque eccum,

but here he is, Ter. And. 3, 3, 48:

Audire vocem visa sum modo militis. Atque eccum,

and here he is, id. Eun. 3, 2, 2; so id. Hec. 4, 1, 8.—

Atque omnia, in making an assertion general, and so generally:

Atque in eis omnibus, quae sunt actionis, inest quaedam vis a natura data,

Cic. de Or. 3, 59, 223:

quorum (verborum) descriptus ordo alias alia terminatione concluditur, atque omnia illa et prima et media verba spectare debent ad ultimum,

id. Or. 59, 200; id. de Or. 2, 64, 257: commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere, and so rather, etc., id. Off. 2, 23, 83:

nihil acerbum esse, nihil crudele, atque omnia plena clementiae, humanitatis,

id. ad Q. Fr. 1, 1, 8:

Atque omnis vitae ratio sic constat, ut, quae probamus in aliis, facere ipsi velimus,

Quint. 10, 2, 2.—

With other conjunctions.

After et:

equidem putabam virtutem hominibus instituendo et persuadendo, non minis et vi ac metu tradi,

Cic. de Or. 1, 58, 247:

Magnifica vero vox et magno viro ac sapiente digna,

id. Off. 3, 1, 1; id. Cael. 13:

vanus aspectus et auri fulgor atque argenti,

Tac. Agr. 32.:

denuntiarent, ut ab Saguntinis abstineret et Carthaginem in Africam traicerent ac sociorum querimonias deferrent,

Liv. 21, 6, 4:

ubi et fratrem consilii ac periculi socium haberem,

id. 21, 41, 2:

et uti liter demum ac Latine perspicueque,

Quint. 8, 3, 3:

Nam et subtili plenius aliquid atque subtilius et vehementi remissius atque vehementius invenitur,

id. 12, 10, 67. —

After que, as in Gr. te kai: litterisque ac laudibus aeternare, Varr. ap. Non. p. 75, 20:

submoverique atque in castra redigi,

Liv. 26, 10:

terrorem caedemque ac fugam fecere,

id. 21, 52:

mus Sub terris posuitque domos atque horrea fecit,

Verg. G. 1, 182; 3, 434; id. A. 8, 486.—

Before et:

caelum ipsum ac mare et silvas circum spectantes,

Tac. Agr. 32.—

After neque (only in the poets and post - Aug. prose):

nec clavis nec canis atque calix,

Mart. 1, 32, 4: naturam Oceani atque aestus [p. 192] neque quaerere hujus operis est, ac multi retulere, Tac. Agr. 10:

mediocritatem pristinam neque dissimulavit umquam ac frequenter etiam prae se tulit,

Suet. Vesp. 12.—

Atque repeated, esp. in arch. Lat.: Scio solere plerisque hominibus in rebus secundis atque prolixis atque prosperis animum excellere atque superbiam atque ferociam augescere atque crescere, Cato ap. Gell. 7, 3: Dicere possum quibus villae atque aedes aedificatae atque expolitae maximo opere citro atque ebore atque pavimentis Poenicis stent, Cato ap. Fest. p. 242 Mull.:

atque ut C. Flamininum atque ea, quae jam prisca videntur, propter vetustatem relinquam,

Cic. Leg. 3, 9, 20:

omnem dignitatem tuam in virtute atque in rebus gestis atque in tua gravitate positam existimare,

id. Fam. 1, 5, 8.—Esp. freq. in enumerations in the poets:

Haec atque illa dies atque alia atque alia,

Cat. 68, 152:

Mavortia tellus Atque Getae atque Hebrus,

Verg. G. 4, 463:

Clioque et Beroe atque Ephyre Atque Opis et Asia,

id. ib. 4, 343.—And sometimes forming a double connective, both— and = et—et:

Multus ut in terras deplueretque lapis: Atque tubas atque arma ferunt crepitantia caelo Audita,

Tib. 2, 5, 73:

complexa sui corpus miserabile nati Atque deos atque astra vocat crudelia mater,

Verg. E. 5, 23; Sil. 1, 93; v. Forbig ad Verg. l. l.

► Atque regularly stands at the beginning of its sentence or clause or before the word it connects, but in poetry it sometimes, like et and at, stands:

In the second place:

Jamque novum terrae stupeant lucescere solem, Altius atque cadant imbres,

Verg. E. 6, 38 Rib., ubi v. Forbig.:

Accipite ergo animis atque haec mea figite dicta,

id. A. 3, 250, and 10, 104 (animis may, however, here be taken with Accipite, as in id. ib. 5, 304):

Esto beata, funus atque imagines Ducant triumphales tuum,

Hor. Epod. 8, 11; id. S. 1, 5, 4; 1, 6, 111; 1, 7, 12 (ubi v. Fritzsche).—

In the third place:

quod pubes hedera virente Gaudeant pulla magis atque myrto,

Hor. C. 1, 25, 18; cf. at fin. (Vid. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 452-513.)

bellum (ante-class. and poet. duel-lum), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

bellum

(ante-class. and poet.

duel-lum

), i, n. [Sanscr. dva, dvi, dus; cf. Germ. zwei; Engl. two, twice; for the change from initial du- to b-, cf. bis for duis, and v. the letter B, and Varr. L. L. 5, § 73 Mull.; 7, § 49 ib.], war.

Form duellum: duellum, bellum, videlicet quod duabus partibus de victoria contendentibus dimicatur. Inde est perduellis, qui pertinaciter retinet bellum, Paul. ex Fest. p. 66, 17 Mull.:

bellum antea duellum vocatum eo quod duae sunt dimicantium partes... Postea mutata littera dictum bellum,

Isid. Orig. 18, 1, 9: hos pestis necuit, pars occidit illa duellis, Enn. ap. Prisc. p. 9, 861 P. (Ann. v. 549 Vahl.):

legiones reveniunt domum Exstincto duello maximo atque internecatis hostibus,

Plaut. Am. 1, 1, 35:

quae domi duellique male fecisti,

id. As. 3, 2, 13.—So in archaic style, or in citations from ancient documents:

quique agent rem duelli,

Cic. Leg. 2, 8, 21:

aes atque ferrum, duelli instrumenta,

id. ib. 2, 18, 45 (translated from the Platonic laws):

puro pioque duello quaerendas (res) censeo,

Liv. 1, 32, 12 (quoted from ancient transactions); so,

quod duellum populo Romano cum Carthaginiensi est,

id. 22, 10, 2:

victoriaque duelli populi Romani erit,

id. 23, 11, 2:

si duellum quod cum rege Antiocho sumi populus jussit,

id. 36, 2, 2;

and from an ancient inscription' duello magno dirimendo, etc.,

id. 40, 52, 5.— Poet.:

hic... Pacem duello miscuit,

Hor. C. 3, 5, 38:

cadum Marsi memorem duelli,

id. ib. 3, 14, 18:

vacuum duellis Janum Quirini clausit,

id. ib. 4, 15, 8; cf. id. Ep. 1, 2, 7; 2, 1, 254; 2, 2, 98; Ov. F. 6, 201; Juv. 1, 169— [p. 227]

Form bellum.

War, warfare (abstr.), or a war, the war (concr.), i.e. hostilities between two nations (cf. tumultus).

Specifying the enemy.

By adjj. denoting the nation:

omnibus Punicis Siciliensibusque bellis,

Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

aliquot annis ante secundum Punicum bellum,

id. Ac. 2, 5, 13:

Britannicum bellum,

id. Att. 4, 16, 13:

Gallicum,

id. Prov. Cons. 14, 35:

Germanicum,

Caes. B. G. 3, 28:

Sabinum,

Liv. 1, 26, 4:

Parthicum,

Vell. 2, 46, 2;

similarly: bellum piraticum,

the war against the pirates, Vell. 2, 33, 1.—Sometimes the adj. refers to the leader or king of the enemy:

Sertorianum bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

Mithridaticum,

id. Imp. Pomp. 3, 7:

Jugurthinum,

Hor. Epod. 9, 23; Vell. 2, 11, 1;

similarly: bellum regium,

the war against kings, Cic. Imp. Pomp. 17, 50. —Or it refers to the theatre of the war:

bellum Africanum, Transalpinum,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28:

Asiaticum,

id. ib. 22, 64:

Africum,

Caes. B. C. 2, 32 fin.:

Actiacum,

Vell. 2, 86, 3:

Hispaniense,

id. 2, 55, 2.—

With gen. of the name of the nation or its leader: bellum Latinorum, the Latin war, i. e. against the Latins, Cic. N. D. 2, 2, 6:

Venetorum,

Caes. B. G. 3, 16:

Helvetiorum,

id. ib. 1, 40 fin.;

1, 30: Ambiorigis,

id. ib. 6, 29, 4:

Pyrrhi, Philippi,

Cic. Phil. 11, 7, 17:

Samnitium,

Liv. 7, 29, 2.—

With cum and abl. of the name.

Attributively:

cum Jugurtha, cum Cimbris, cum Teutonis bellum,

Cic. Imp. Pomp. 20, 60:

belli causa cum Samnitibus,

Liv. 7, 29, 3:

hunc finem bellum cum Philippo habuit,

id. 33, 35, 12:

novum cum Antiocho instabat bellum,

id. 36, 36, 7; cf. id. 35, 40, 1; 38, 58, 8; 39, 1, 8; 44, 14, 7.—

With cum dependent on the verb:

quia bellum Aetolis esse dixi cum Aliis,

Plaut. Capt. prol. 59:

novi consules... duo bella habuere... alterum cum Tiburtibus,

Liv. 7, 17, 2; esp. with gero, v. 2. b. a infra.—

With adversus and acc. of the name.

Attributively:

bellum adversus Philippum,

Liv. 31, 1, 8:

bellum populus adversus Vestinos jussit,

id. 8, 29, 6.—

With adversus dependent on the verb: quod homines populi Hermunduli adversus populum Romanum bellum fecere, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1: nos pro vobis bellum suscepimus adversus Philippum. Liv. 31, 31, 18:

ut multo acrius adversus duos quam adversus unum pararet bellum,

id. 45, 11, 8:

bellum quod rex adversus Datamem susceperat,

Nep. Dat. 8, 5.—

With contra and acc.:

cum bellum nefarium contra aras et focos, contra vitam fortunasque nostras... non comparari, sed geri jam viderem,

Cic. Phil. 3, 1, 1:

causam belli contra patriam inferendi,

id. ib. 2, 22, 53.—

With in and acc. (very rare):

Athenienses in Peloponnesios sexto et vicesimo anno bellum gerentes,

Nep. Lys. 1, 1.—

With inter and acc.:

hic finis belli inter Romanos ac Persea fuit,

Liv. 45, 9, 2.—

With apud and acc.:

secutum est bellum gestum apud Mutinam,

Nep. Att. 9, 1.—

With dat. of the enemy after inferre and facere, v. 2. a. k infra.—

With verbs.

Referring to the beginning of the war.

Bellum movere or commovere, to bring about, stir up a war:

summa erat observatio in bello movendo,

Cic. Off. 1, 11, 37:

bellum commotum a Scapula,

id. Fam. 9, 13, 1:

nuntiabant alii... in Apulia servile bellum moveri,

Sall. C. 30, 2:

is primum Volscis bellum in ducentos amplius... annos movit,

Liv. 1, 53, 2:

insequenti anno Veiens bellum motum,

id. 4, 58, 6:

dii pium movere bellum,

id. 8, 6, 4; cf. Verg. A. 10, 627; id. G. 1, 509; so,

concitare,

Liv. 7, 27, 5; and ciere ( poet.), Verg. A. 1, 541; 6, 829; 12, 158.—

Bellum parare, comparare, apparare, or se praeparare bello, to prepare a war, or for a war:

cum tam pestiferum bellum pararet,

Cic. Att. 9, 13, 3:

bellum utrimque summopere parabatur,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 45, 11, 8 (v. II. A. 1. d. b supra); Nep. Hann. 2, 6; Quint. 12, 3, 5; Ov. M. 7, 456; so,

parare alicui,

Nep. Alcib. 9, 5:

bellum terra et mari comparat,

Cic. Att. 10, 4, 3:

tantum bellum... Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit,

id. Imp. Pomp. 12, 3, 5:

bellum omnium consensu apparari coeptum,

Liv. 4, 55, 7:

numquam imperator ita paci credit, ut non se praeparet bello,

Sen. Vit. Beat. 26, 2.—

Bellum differre, to postpone a war:

nec jam poterat bellum differri,

Liv. 2, 30, 7:

mors Hamilcaris et pueritia Hannibalis distulerunt bellum,

id. 21, 2, 3; cf. id. 5, 5, 3.—

Bellum sumere, to undertake, begin a war (not in Caesar):

omne bellum sumi facile, ceterum aegerrume desinere,

Sall. J. 83, 1:

prius tamen omnia pati decrevit quam bellum sumere,

id. ib. 20, 5:

de integro bellum sumit,

id. ib. 62, 9:

iis haec maxima ratio belli sumendi fuerat,

Liv. 38, 19, 3:

sumi bellum etiam ab ignavis, strenuissimi cujusque periculo geri,

Tac. H. 4, 69; cf. id. A. 2, 45; 13, 34; 15, 5; 15, 7; id. Agr. 16.—

Bellum suscipere (rarely inire), to undertake, commence a war, join in a war:

bellum ita suscipiatur ut nihil nisi pax quaesita videatur,

Cic. Off. 1, 23, 80:

suscipienda quidem bella sunt ob eam causam ut, etc.,

id. ib. 1, 11, 35:

judicavit a plerisque ignoratione... bellum esse susceptum,

join, id. Marcell. 5, 13; id. Imp. Pomp. 12, 35 (v. supra):

cum avertisset plebem a suscipiendo bello,

undertaking, Liv. 4, 58, 14:

senatui cum Camillo agi placuit ut bellum Etruscum susciperet,

id. 6, 9, 5:

bella non causis inita, sed ut eorum merces fuit,

Vell. 2, 3, 3.—

Bellum consentire = bellum consensu decernere, to decree a war by agreement, to ratify a declaration of war (rare):

consensit et senatus bellum,

Liv. 8, 6, 8:

bellum erat consensum,

id. 1, 32, 12.—

Bellum alicui mandare, committere, decernere, dare, gerendum dare, ad aliquem deferre, or aliquem bello praeficere, praeponere, to assign a war to one as a commander, to give one the chief command in a war:

sed ne tum quidem populus Romanus ad privatum detulit bellum,

Cic. Phil. 11, 8, 18:

populus Romanus consuli... bellum gerendum dedit,

id. ib.:

cur non... eidem... hoc quoque bellum regium committamus?

id. Imp. Pomp. 17, 50:

Camillus cui id bellum mandatum erat,

Liv. 5, 26, 3:

Volscum bellum M. Furio extra ordinem decretum,

id. 6, 22, 6:

Gallicum bellum Popilio extra ordinem datum,

id. 7, 23, 2:

quo die a vobis maritimo bello praepositus est imperator,

Cic. Imp. Pomp. 15, 44:

cum ei (bello) imperatorem praeficere possitis, in quo sit eximia belli scientia,

id. ib. 16, 49:

hunc toti bello praefecerunt,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

alicui bellum suscipiendum dare,

Cic. Imp. Pomp. 19, 58:

bellum administrandum permittere,

id. ib. 21, 61.—

Bellum indicere alicui, to declare war against (the regular expression; coupled with facere in the ancient formula of the pater patratus), also bellum denuntiare: ob eam rem ego... populo Hermundulo... bellum (in)dico facioque, Cincius ap. Gell. 16, 14, 1:

ob eam rem ego populusque Romanus populis... Latinis bellum indico facioque,

Liv. 1, 32, 13:

Corinthiis bellum indicamus an non?

Cic. Inv. 1, 12, 17:

ex quo intellegi potest, nullum bellum esse justum nisi quod aut rebus repetitis geratur, aut denuntiatum ante sit et indictum,

id. Off. 1, 11, 36; id. Rep. 3, 23, 35:

bellum indici posse existimabat,

Liv. 1, 22, 4:

ni reddantur (res) bellum indicere jussos,

id. 1, 22, 6:

ut... nec gererentur solum sed etiam indicerentur bella aliquo ritu, jus... descripsit quo res repetuntur,

id. 1, 32, 5; cf. id. 1, 32, 9; 2, 18, 11; 2, 38, 5; Verg. A. 7, 616.—

Bellum inferre alicui (cf. contra aliquem, 1. e. supra; also bellum facere; absol., with dat., or with cum and abl.), to begin a war against ( with), to make war on:

Denseletis nefarium bellum intulisti,

Cic. Pis. 34, 84:

ei civitati bellum indici atque inferri solere,

id. Verr. 2, 1, 31, § 79:

qui sibi Galliaeque bellum intulissent,

Caes. B. G. 4, 16; Nep. Them. 2, 4; Verg. A. 3, 248:

bellumne populo Romano Lampsacena civitas facere conabatur?

Cic. Verr. 2, 1, 31, § 79:

bellum patriae faciet,

id. Mil. 23, 63; id. Cat. 3, 9, 22:

civitatem Eburonum populo Romano bellum facere ausam,

Caes. B. G. 5, 28; cf. id. ib. 7, 2;

3, 29: constituit bellum facere,

Sall. C. 26, 5; 24, 2:

occupant bellum facere,

they are the first to begin the war, Liv. 1, 14, 4:

ut bellum cum Priscis Latinis fieret,

id. 1, 32, 13:

populus Palaepolitanis bellum fieri jussit,

id. 8, 22, 8; cf. Nep. Dion, 4, 3; id. Ages. 2, 1.— Coupled with instruere, to sustain a war:

urbs quae bellum facere atque instruere possit,

Cic. Agr. 2, 28, 77.—Bellum facere had become obsolete at Seneca's time, Sen. Ep. 114, 17.—

Bellum oritur or exoritur, a war begins:

subito bellum in Gallia ex, ortum est,

Caes. B. G. 3, 7:

aliud multo propius bellum ortum,

Liv. 1, 14, 4:

Veiens bellum exortum,

id. 2, 53, 1.—

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

Referring to the carrying on of the war: bellum gerere, to carry on a war; absol., with cum and abl., per and acc., or in and abl. (cf.:

bellum gerere in aliquem, 1. a. and f. supra): nisi forte ego vobis... cessare nunc videor cum bella non gero,

Cic. Sen. 6, 18:

cum Celtiberis, cum Cimbris bellum ut cum inimicis gerebatur,

id. Off. 1, 12, 38:

cum ei bellum ut cum rege Perse gereret obtigisset,

id. Div. 1, 46, 103:

erant hae difficultates belli gerendi,

Caes. B. G. 3, 10:

bellum cum Germanis gerere constituit,

id. ib. 4, 6:

Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat,

Sall. C. 16, 5:

bellum quod Hannibale duce Carthaginienses cum populo Romano gessere,

Liv. 21, 1, 1:

alter consul in Sabinis bellum gessit,

id. 2, 62, 3:

de exercitibus per quos id bellum gereretur,

id. 23, 25, 5:

Chabrias bella in Aegypto sua sponte gessit,

Nep. Chabr, 2, 1.—Sometimes bellum administrare only of the commander, Cic. Imp. Pomp. 15, 43; Nep. Chabr. 2, 1. —Also (very rare):

bellum bellare,

Liv. 8, 40, 1 (but belligerantes is absol., Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; Ann. v. 201 Vahl.);

in the same sense: bellum agere,

Nep. Hann. 8, 3. —As a synonym:

bello persequi aliquem,

Nep. Con. 4, 1; cf. Liv. 3, 25, 3.—

Trahere or ducere bellum, to protract a war:

necesse est enim aut trahi id bellum, aut, etc.,

Cic. Att. 10, 8, 2:

bellum trahi non posse,

Sall. J. 23, 2:

belli trahendi causa,

Liv. 5, 11, 8:

morae qua trahebant bellum paenitebat,

id. 9, 27, 5:

suadere institui ut bellum duceret,

Cic. Fam. 7, 3, 2:

bellum enim ducetur,

id. ad Brut. 1, 18, 6; Nep. Alcib. 8, 1; id. Dat. 8, 4;

similarly: cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet?

Liv. 5, 5, 1.—

Bellum repellere, defendere, or propulsare, to ward off, defend one ' s self against a war:

bellum Gallicum C. Caesare imperatore gestum est, antea tantummodo repulsum,

Cic. Prov. Cons. 13, 32:

quod bellum non intulerit sed defenderit,

Caes. B. G. 1, 44:

Samnitium vix a se ipsis eo tempore propulsantium bellum,

Liv. 8, 37, 5.—

Referring to the end of a war.

Bellum deponere, ponere, or omittere, to give up, discontinue a war:

in quo (i.e. bello) et gerendo et deponendo jus ut plurimum valeret lege sanximus,

Cic. Leg. 2, 14, 34:

(bellum) cum deponi victores velint,

Sall. J. 83, 1:

bellum decem ferme annis ante depositum erat,

Liv. 31, 1, 8:

nos depositum a vobis bellum et ipsi omisimus,

id. 31, 31, 19:

dicit posse condicionibus bellum poni,

Sall. J. 112, 1:

bellum grave cum Etruria positum est,

id. H. Fragm. 1, 9 Dietsch:

velut posito bello,

Liv. 1, 53, 5:

manere bellum quod positum simuletur,

id. 1, 53, 7:

posito ubique bello,

Tac. H. 2, 52; cf. Hor. Ep. 2, 1, 93; Verg. A. 1, 291:

omisso Romano bello Porsinna filium Arruntem Ariciam... mittit,

Liv. 2, 14, 5.—

Bellum componere, to end a war by agreement, make peace:

timerent ne bellum componeretur,

Cic. Fam. 10, 33, 3:

si bellum compositum foret,

Sall. J. 97, 2:

belli componendi licentiam,

id. ib. 103, 3; cf. Nep. Ham. 1, 5; id. Hann. 6, 2; id. Alcib. 8, 3; Verg. A. 12, 109;

similarly: bellum sedare,

Nep. Dat. 8, 5.—

Bellum conficere, perficere, finire, to finish, end a war; conficere (the most usual term) and perficere, = to finish a war by conquering; finire (rare), without implying success:

is bellum confecerit qui Antonium oppresserit,

Cic. Fam. 11, 12, 2:

bellumque maximum conficies,

id. Rep. 6, 11, 11:

confecto Mithridatico bello,

id. Prov. Cons. 11, 27; cf. id. Fam. 5, 10, 3; id. Imp. Pomp. 14, 42:

quo proelio... bellum Venetorum confectum est,

Caes. B. G. 3, 16; cf. id. ib. 1, 30; 1, 44; 1, 54; 3, 28;

4, 16: bello confecto de Rhodiis consultum est,

Sall. C. 51, 5; cf. id. J. 36, 1; 114, 3:

neminem nisi bello confecto pecuniam petiturum esse,

Liv. 24, 18, 11; cf. id. 21, 40, 11; 23, 6, 2; 31, 47, 4; 32, 32, 6;

36, 2, 3: bello perfecto,

Caes. B. C. 3, 18, 5; Liv. 1, 38, 3:

se quo die hostem vidisset perfecturum (i. e. bellum),

id. 22, 38, 7; 31, 4, 2; cf. id. 3, 24, 1; 34, 6, 12; Just. 5, 2, 11:

neque desiturum ante... quam finitum aliqua tolerabili condicione bellum videro,

Liv. 23, 12, 10: finito ex maxima parte.. [p. 228] italico bello, Vell. 2, 17, 1; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 6; 24, 1, 8; Verg. A. 11, 116.—

Less usual connections:

bellum delere: non modo praesentia sed etiam futura bella delevit,

Cic. Lael. 3, 11; cf. Nep. Alcib. 8, 4:

alere ac fovere bellum,

Liv. 42, 11, 5:

bellum navare alicui,

Tac. H. 5, 25:

spargere,

id. A. 3, 21; id. Agr. 38; Luc. 2, 682:

serere,

Liv. 21, 10, 4:

circumferre,

Tac. A. 13, 37:

exercere,

id. ib. 6, 31:

quam celeriter belli impetus navigavit ( = quam celeriter navale bellum gestum est),

Cic. Imp. Pomp. 12, 34; so Flor. 2, 2, 17:

bellum ascendit in rupes,

id. 4, 12, 4:

bellum serpit in proximos,

id. 2, 9, 4; cf. id. 2, 2, 15:

bella narrare,

Cic. Or. 9, 30:

canere bella,

Quint. 10, 1, 91:

bella legere,

Cic. Imp. Pomp. 10, 28.—

As object denoting place or time.

Proficisci ad bellum, to depart for the war.

Of the commander:

consul sortitu ad bellum profectus,

Cic. Phil. 14, 2, 4; cf. id. Cat. 1, 13, 33:

ipse ad bellum Ambiorigis profectus,

Caes. B. G. 6, 29, 4:

ut duo ex tribunis ad bellum proficiscerentur,

Liv. 4, 45, 7; cf. id. 6, 2, 9: Nep. Alcib. 4, 1; Sall. H. 2, 96 Dietsch. —Post-class.:

in bellum,

Just. 2, 11, 9; Gell. 17, 9, 8.—

Of persons partaking in a war:

si proficiscerer ad bellum,

Cic. Fam. 7, 3, 1. —

Ad bellum mittere, of the commander, Cic. Imp. Pomp. 17, 50; 21, 62.—

In bella ruere, Verg. A. 7, 782; 9, 182:

in bella sequi,

id. ib. 8, 547.—

Of time.

In the locative case belli, in war, during war; generally with domi ( = domi militiaeque):

valete, judices justissimi, domi bellique duellatores,

Plaut. Capt. prol. 68; so,

domi duellique,

id. As. 3, 2, 13 (v. I. supra):

quibuscunque rebus vel belli vel domi poterunt rem publicam augeant,

Cic. Off. 2, 24, 85:

paucorum arbitrio belli domique agitabatur,

Sall. J. 41, 7:

animus belli ingens, domi modicus,

id. ib. 63, 2; Liv. 2, 50, 11; 1, 36, 6; so id. 3, 43, 1; cf.:

bello domique,

id. 1, 34, 12:

domi belloque,

id. 9, 26, 21; and:

neque bello, neque domi,

id. 4, 35, 3.—Without domi:

simul rem et gloriam armis belli repperi,

Ter. Heaut. 1, 1, 60 (where belli may be taken with gloriam; cf.

Wagn. ad loc.): magnae res temporibus illis a fortissimis viris... belli gerebantur,

Cic. Rep. 2, 32, 86.—

In bello or in bellis, during war or wars, in the war, in the wars; with adj.:

ad haec quae in civili bello fecerit,

Cic. Phil. 2, 19, 47; cf. id. ib. 14, 8, 22:

in ipso bello eadem sensi,

id. Marcell. 5, 14:

in Volsco bello virtus enituit,

Liv. 2, 24, 8:

in eo bello,

id. 23, 46, 6:

in Punicis bellis, Plin.8, 14, 14, § 37: in bello Trojano,

id. 30, 1, 2, § 5.—Without adj.:

ut fit in bello, capitur alter filius,

Plaut. Capt. prol. 25:

qui in bello occiderunt,

Cic. Fam. 9, 5, 2:

quod in bello saepius vindicatum est in eos, etc.,

Sall. C. 9, 4:

non in bello solum, sed etiam in pace,

Liv. 1, 15, 8; 2, 23, 2:

in bello parta,

Quint. 5, 10, 42; 12, 1, 28.—

Abl. bello or bellis = in bello or in bellis (freq.); with adjj.: nos semper omnibus Punicis Siciliensibusque bellis amicitiam fidemque populi Romani secuti sumus. Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

bello Italico,

id. Pis. 36, 87:

Veienti bello,

id. Div. 1, 44, 100:

domestico bello,

id. Planc. 29, 70:

qui Volsco, Aurunco Sabinoque militassent bello,

Liv. 23, 12, 11:

victor tot intra paucos dies bellis,

id. 2, 27, 1:

nullo bello, multis tamen proeliis victus,

id. 9, 18, 9:

bello civili,

Quint. 11, 1, 36.—With gen.:

praesentiam saepe divi suam declarant, ut et apud Regillum bello Latinorum,

Cic. N. D. 2, 2, 6:

suam felicitatem Helvetiorum bello esse perspectam,

Caes. B. G. 1, 40.—Without attrib.:

qui etiam bello victis regibus regna reddere consuevit,

Cic. Sest. 26, 57:

res pace belloque gestas,

Liv. 2, 1, 1:

egregieque rebus bello gestis,

id. 1, 33, 9; so id. 23, 12, 11:

ludi bello voti,

id. 4, 35. 3:

princeps pace belloque,

id. 7, 1, 9:

Cotyn bello juvisse Persea,

id. 45, 42, 7:

bello parta,

Quint. 5, 10, 15; cf. id. 7, 4, 22; Ov. M. 8, 19.—

Inter bellum (rare):

cujus originis morem necesse est... inter bellum natum esse,

Liv. 2, 14, 2:

inter haec bella consules... facti,

id. 2, 63, 1.—

Bellum in attributive connection.

Justum bellum.

A righteous war, Cic. Off. 1, 11, 36 (v. II. A. 2. a. th supra):

justum piumque bellum,

Liv. 1, 23, 4:

non loquor apud recusantem justa bella populum,

id. 7, 30, 17; so Ov. M. 8, 58; cf.: illa injusta sunt bella quae sine causa suscepta sunt, Cic. Rep. 3, 23, 35.—

A regular war (opp. a raid, etc.):

in fines Romanos excucurrerunt, populabundi magis quam justi more belli,

Liv. 1, 15, 1.—

For the different kinds of war: domesticum, civile, intestinum, externum, navale, maritimum, terra marique gestum, servile, sociale; v. hh. vv.—

Belli eventus or exitus, the result of a war:

quicunque belli eventus fuisset,

Cic. Marcell. 8, 24:

haud sane alio animo belli eventum exspectabant,

Sall. C. 37, 9:

eventus tamen belli minus miserabilem dimicationem fecit,

Liv. 1, 23, 2; cf. id. 7, 11, 1:

exitus hujus calamitosissimi belli,

Cic. Fam. 6, 21, 1:

cum esset incertus exitus et anceps fortuna belli,

id. Marcell. 5, 15; so id. Off. 2, 8,:

Britannici belli exitus exspectatur,

id. Att. 4, 16, 13:

cetera bella maximeque Veiens incerti exitus erant,

Liv. 5, 16, 8.—

Fortuna belli, the chances of war:

adeo varia fortuna belli ancepsque Mars fuit ut,

Liv. 21, 1, 2; cf. Cic. Marcell. 5, 15 (v. c. supra).—

Belli artes, military skill:

cuilibet superiorum regum belli pacisque et artibus et gloria par,

Liv. 1, 35, 1:

haud ignotas belli artes,

id. 21, 1, 2:

temperata et belli et pacis artibus erat civitas,

id. 1, 21, 6.—

Jus belli, the law of war: jura belli, the rights ( law) of war:

in re publica maxime servanda sunt jura belli,

Cic. Off. 1, 11, 34:

sunt et belli sicut pacis jura,

Liv. 5, 27, 6:

jure belli res vindicatur,

Gai. Inst. 3, 94.—

Belli duces praestantissimos, the most excellent captains, generals, Cic. Or. 1, 2, 7:

trium simul bellorum victor,

a victor in three wars, Liv. 6, 4, 1 (cf.:

victor tot bellis,

id. 2, 27, 1). —

Belli vulnera, Cic. Marcell. 8, 24.—

Transf.

Of things concr. and abstr.:

qui parietibus, qui tectis, qui columnis ac postibus meis... bellum intulistis,

Cic. Dom. 23, 60:

bellum contra aras et focos,

id. Phil. 3, 1, 1:

miror cur philosophiae... bellum indixeris,

id. Or. 2, 37, 155:

ventri Indico bellum,

Hor. S. 1, 5, 8.—

Of animals:

milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo,

Cic. N. D. 2, 49, 125:

hanc Juno Esse jussit gruem, populisque suis indicere bellum,

Ov. M. 6, 92.—

With individuals:

quid mihi opu'st... cum eis gerere bellum, etc.,

Plaut. Stich. 1, 2, 14:

nihil turpius quam cum eo bellum gerere quicum familiariter vixeris,

Cic. Lael. 21, 77:

cum mihi uni cum improbis aeternum videam bellum susceptum,

id. Sull. 9, 28:

hoc tibi juventus Romana indicimus bellum,

Liv. 2, 12, 11:

falsum testem justo ac pio bello persequebatur,

id. 3, 25, 3:

tribunicium domi bellum patres territat,

id. 3, 24, 1; cf. Plin. Ep. 1, 2, 57.—Ironically:

equus Trojanus qui tot invictos viros muliebre bellum gerentes tulerit ac texerit,

Cic. Cael. 28, 67.—

In mal. part., Hor. C. 3, 26, 3; 4, 1, 2.—

Personified as god of war ( = Janus):

tabulas duas quae Belli faciem pictam habent,

Plin. 35, 4, 10, § 27:

sunt geminae Belli portae, etc.,

Verg. A. 7, 607:

mortiferumque averso in limine Bellum,

id. ib. 6, 279.—

Plur.: bella, army ( poet.):

permanet Aonius Nereus violentus in undis, Bellaque non transfert (i.e. Graecorum exercitum),

Ov. M. 12, 24:

sed victae fera bella deae vexere per aequora,

Sil. 7, 472:

quid faciat bellis obsessus et undis?

Stat. Th. 9, 490.—

Battle, = proelium:

rorarii dicti a rore: qui bellum committebant ante,

Varr. L. L. 7, 3, 92:

quod in bello saepius vindicatum in eos qui... tardius, revocati, bello excesserant,

Sall. C. 9, 4:

praecipua laus ejus belli penes consules fuit,

Liv. 8, 10, 7:

commisso statim bello,

Front. Strat. 1, 11, 2:

Actia bella,

Verg. A. 8, 675:

ingentem pugnam, ceu cetera nusquam Bella forent,

id. ib. 2, 439; cf. Flor. 3, 5, 11; Just. 2, 12; 18, 1 fin.; 24, 8; Hor. Ep. 2, 2, 98 (form duellum); Ov. H. 1, 1, 69; Verg. A. 8, 547; 12, 390; 12, 633; Stat. Th. 3, 666. —

Bellum = liber de bello:

quam gaudebat Bello suo Punico Naevius!

Cic. Sen. 14, 50.

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).

In gen.:

quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

Cic. Div. 2, 6, 15:

si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

id. ib. 2, 7, 18 sq.:

sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

id. Att. 14, 11, 1:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15 fin.:

si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

(bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

id. Lael. 6, 20:

adversante fortuna,

id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

id. Att. 9, 6, 4:

fortunae rotam pertimescere,

id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

prospera adversave fortuna,

Cic. N. D. 3, 37, 89:

spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

id. Pis. 16, 38:

integra fortuna (opp. afflicta),

id. Sull. 31 fin.:

florentissima (opp. durior),

id. Att. 10, 4, 4:

non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

id. Rep. 1, 4:

optima,

id. ib. 3, 17 fin.:

rei publicae fortuna fatalis,

id. Sest. 7, 17:

belli,

Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

fortuna miserrima tuta est,

Ov. P. 2, 2, 31:

fortuna meliores sequitur,

Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —

Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

id. Pers. 4, 3, 47:

quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

Cic. N. D. 3, 24, 61:

heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

Hor. S. 2, 8, 61:

saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

id. ib. 2, 2, 126:

Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

Fortunae in gremio sedens,

id. Div. 2, 41, 85 sq.:

bona Fortuna,

id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

Plaut. Rud. 2, 6, 17:

mala Fortuna,

Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

v. fors: Fortunae filius,

child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.

In partic.

Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.

For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

id. N. D. 3, 36, 88:

diuturna cum fortuna,

id. Div. 1, 20, 39:

superbum se praebuit in fortuna,

id. Att. 8, 4, 1:

non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

id. Lael. 15, 54:

a fortuna deseri,

Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

fortunam sibi facere,

id. 39, 40, 4; cf.:

fortunam sequi,

Tac. H. 4, 78:

habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

Caes. B. C. 3, 73, 3:

dum fortuna fuit,

Verg. A. 3, 16:

deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

Hor. A. P. 201:

ut tu fortunam, sic nos te feremus,

id. Ep. 1, 8, 17:

venimus ad summum fortunae,

id. ib. 2, 1, 32:

ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

id. ib. 1, 12, 9:

occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,

Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—

For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

Hor. C. 3, 3, 62:

ut arte Emendaturus fortunam,

id. S. 2, 8, 85.—

= condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

id. Mil. 34, 92:

(Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

so corresp. to condicio,

Quint. 3, 8, 50:

Aedui queruntur fortunae commutationem,

Caes. B. G. 7, 63:

ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

Cic. Pis. 22, 52:

homines infimā fortunā,

id. Fin. 5, 19, 52:

inferiorem esse fortunā,

id. Fam. 13, 5, 2:

spes amplificandae fortunae,

id. Lael. 16, 59:

cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

lot, share, Ov. M. 5, 368:

Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

Ter. Phorm. 1, 4, 23:

omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

id. And. 1, 1, 71:

ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

Cic. Tusc. 5, 39, 115:

et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—

Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.

Plur.:

tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

Cic. Rosc. Com. 12, 33:

bona fortunaeque,

id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

pecunia fortunaeque,

id. Rosc. Am. 3, 7:

fortunas morte dimittere,

id. Tusc. 1, 6, 12:

et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

id. Rep. 2, 19:

fortunis sociorum consumptis,

Caes. B. G. 1, 11 fin.:

fortunarum pericula,

Quint. 4, 2, 122.—

Sing.:

quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

Hor. Ep. 1, 5, 12:

nec mea concessa est aliis fortuna,

Ov. Tr. 5, 2, 57:

adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

de fortuna, qua uterque abundabat,

Quint. 6, 1, 50:

fortunam in nominibus habere,

Dig. 4, 7, 40 fin.

frāter, tris, m. [Sanscr. bhrātā; Gr. phratêr, phratôr, clansman; Goth. brothar; Engl. brother], a brother.

Lit.:

frater mi, salve,

Plaut. Curc. 5, 2, 58; cf.:

mi frater, mi frater, mi frater, tune id veritus es? etc.,

Cic. Q. Fr. 1, 3, 1:

amabo te, mi frater, ne, etc.,

id. ib. 1, 4, 1:

L. frater meus,

id. Verr. 2, 4, 11, § 25:

uxores habent inter se communes: et maxime fratres cum fratribus,

Caes. B. G. 5, 14, 4; cf.:

fratrem a fratre renuntiatum,

id. ib. 7, 33, 3:

et filius et fratris filius,

id. ib. 5, 27, 2:

fratris filia,

Plin. Ep. 8, 11, 1:

fratres gemini,

twin-brothers, Cic. Clu. 16, 46; Hor. Ep. 1, 18, 41:

fratres gemelli,

Ov. H. 8, 77;

also in the reverse order: gemini fratres,

Cic. Div. 2, 43, 90; Liv. 1, 5, 6; Suet. Caes. 10; Verg. A. 7, 670; Ov. H. 17, 250 (and therefore wrongly censured by Quint.:

quaedam ordine permutato fiunt supervacua, ut fratres gemini: nam si praecesserint gemini, fratres addere non est necesse,

Quint. 9, 4, 24).— Also in sing.: To. Hic ejus geminus est frater. Do. Hiccine'st? To. Ac geminissimus. Do. Di deaeque et te et geminum fratrem excrucient, Plaut. Pers. 5, 2, 49 sq.:

venimus fratrem quaesitum geminum germanum meum,

my full twin-brother, id. Men. 2, 1, 7; cf.:

spes mihi est, vos inventuros fratres germanos duos Geminos, una matre natos et patre uno uno die,

id. ib. 5, 9, 43:

Cn. Phaenius... frater germanus Q. Titinii,

full brother, own brother, Cic. Verr. 2, 1, 49, § 128; id. Font. 17, 36:

fratres uterini,

brothers by the same mother, uterine brothers, Cod. Just. 5, 62, 21: fratribus illa (templa) deis fratres de gente deorum Circa Juturnae composuere lacus, the brothers of a race of gods (Tiberius and Drusus), descended from the divine brothers (Castor and Pollux), Ov. F. 1, 707.—Of the giants:

fratresque tendentes opaco Pelion imposuisse Olympo,

Hor. C. 3, 4, 51:

conjurati fratres,

Verg. G. 1, 280.— Poet. of dogs:

et Thous et Cyprio velox cum fratre Lycisca,

Ov. M. 3, 220; Grat. Cyneg. 299.

Transf.

Like our word brother, as a familiar appellation of friends and lovers.

In gen.:

quam copiose laudatur Apronius a Timarchide... Volo, mi frater, fraterculo tuo credas: consorti quidem in lucris atque in furtis, gemino et simillimo nequitia, improbitate, audacia,

Cic. Verr. 2, 3, 66, § 155:

frater, pater, adde: Ut cuique est aetas, ita quemque facetus adopta,

Hor. Ep. 1, 6, 54:

frater erat Romae consulti rhetor,

id. ib. 2, 2, 87:

eheu cicatricum et sceleris pudet Fratrumque,

i. e. of dear fellow-citizens, id. C. 1, 35, 34; Juv. 5, 135; cf. Phaedr. 1, 31, 5.—So freq. of civil wars:

gaudent perfusi sanguine fratrum,

Verg. G. 2, 510:

crudeles gaudent in tristi funere fratrum,

Lucr. 3, 70.—

In partic.

Of lovers:

nisi intercederent mihi inimicitiae cum istius mulieris viro: fratre volui dicere: semper hic erro,

Cic. Cael. 13, 32; cf. Tib. 3, 1, 23; Mart. 2, 4, 3; 10, 65, 14 (cf. soror); Petr. 9, 2.—

In publicists' lang., an honorary title given to allies:

Aedui, fratres consanguineique saepenumero a senatu appellati,

Caes. B. G. 1, 32, 2; 2, 3, 5:

non modo hostes, sed etiam fratres nostri Aedui,

Cic. Fam. 7, 10 fin.:

Aedui fratres nostri pugnant,

id. Att. 1, 19, 2 (cf. fraternitas). —

Fratres for brother and sister (as also the Gr. adelphoi):

Lucius et Titia fratres emancipati a patre,

Dig. 10, 2, 38:

tres fratres, Titius, Naevius et Seia,

ib. 2, 14, 35:

fratrum incestus, amor,

Tac. A. 12, 4:

INFANTIBVS HILARIONI ET REVOCATAE FRATRIBVS,

Inscr. Orell. 4583.—

Like Gr. adelphos, of near kindred.

Frater patruelis, a cousin, a father's brother's son:

hic illius frater patruelis et socer T. Torquatus,

Cic. Planc. 11, 27; cf.:

L. Cicero frater noster, cognatione patruelis, amore germanus,

id. Fin. 5, 1, 1; cf. Dig. 38, 10, 1, § 10;

for which simply frater,

Cic. Clu. 24, 60; id. Att. 1, 5, 1; Cat. 66, 22; Ov. H. 8, 28; id. M. 13, 31; Tac. A. 3, 38; 11, 9; Just. 17, 3; Cic. Post Red. in Sen. 10, 25.—

Perh. also for levir (cf. the Fr. beaufrère), a brother-in-law, sister's husband:

prope attonitus ipso congressu Numida, gratias de fratris filio remisso agit,

Liv. 28, 35, 8 (cf. id. 27, 19, 9).—

Fratres Arvales, a college of priests; v. arvalis.—

Frater Solis et Lunae, the title of the Parthian kings, Amm. 17, 5; 23, 5.—

Of things of a like kind (so, too, the Gr. adelphos; cf.

also soror): aspicies illic positos ex ordine fratres (i. e. libros),

Ov. Tr. 1, 1, 107; so Mart. 12, 3, 6.—As a proper name:

(In Mauretania) montes sunt alti, qui... ob numerum Septem, ob similitudinem Fratres nuncupantur,

Mel. 1, 5, 5; Plin. 5, 2, 1, § 18; Sol. 25 (in Ptolemy, Hepta adelphoi; cf. Mann. Afr. 2, p. 459).

gallīna, ae, f. [1. gallus], a hen.

Lit., Varr. R. R. 3, 9, 1; Col. 8, 2, 1; Plaut. Ps. 1, 1, 27 sq.; Cic. de Sen. 16, 56; id. Ac. 2, 18, 57; id. Div. 2, 26, 56; id. N. D. 2, 48, 124; Hor. S. 2, 2, 24; 2, 4, 18 al.—As a term of endearment:

dic me igitur tuom passerculum, gallinam, coturnicem,

Plaut. As. 3, 3, 76.—Comic.: has (litteras) quidem gallina scripsit. these are hen-tracks, Plaut. Ps. 1, 1, 28.—Prov.:

gallinae filius albae,

child of fortune, fortune's favorite, Juv. 13, 141; v. filius and albus.—

Transf.:

ad Gallinas,

a villa of the Cœsars on the Tiber, near Rome, Suet. Galb. 1; cf. Plin. 15, 30, 40, § 137.

Gallīna, ae, m., the name of a gladiator, Hor. S. 2, 6, 44.

gallīna, ae, f. [1. gallus], a hen.

Lit., Varr. R. R. 3, 9, 1; Col. 8, 2, 1; Plaut. Ps. 1, 1, 27 sq.; Cic. de Sen. 16, 56; id. Ac. 2, 18, 57; id. Div. 2, 26, 56; id. N. D. 2, 48, 124; Hor. S. 2, 2, 24; 2, 4, 18 al.—As a term of endearment:

dic me igitur tuom passerculum, gallinam, coturnicem,

Plaut. As. 3, 3, 76.—Comic.: has (litteras) quidem gallina scripsit. these are hen-tracks, Plaut. Ps. 1, 1, 28.—Prov.:

gallinae filius albae,

child of fortune, fortune's favorite, Juv. 13, 141; v. filius and albus.—

Transf.:

ad Gallinas,

a villa of the Cœsars on the Tiber, near Rome, Suet. Galb. 1; cf. Plin. 15, 30, 40, § 137.

Gallīna, ae, m., the name of a gladiator, Hor. S. 2, 6, 44.

nascor, nātus, nasci (ante-class., and in poets of the class. period also gnatus, v. under P. a. B.; part. fut. nasciturus, Pall. Jun. 7, § 8; Vulg. Judic. 13, 8), 3, v. dep. [from gnascor, gnatus, root gen, whence gigno; cf. Gr. gennaô], to be born, to be begotten (of or by male or female).

Lit.; constr. with ex or de and abl., or with abl. alone; rarely with ab and abl.

With ex and abl. (esp. with name or other appellation of the mother):

cum ex utrāque (uxore) filius natus esset,

Cic. de Or. 1, 40, 183:

cujus ex filiā natus est Sestius,

id. Fam. 13, 8, 1:

Servius Tullius ex serva Tarquiniensi natus,

id. Rep. 2, 21, 37:

ex hac feminā debuit nasci, qui, etc.,

Sen. ad Helv. 16, 6:

natam sibi ex Poppaeā filiam,

Tac. A. 15, 23 init.:

ex Thetide natus,

Quint. 3, 7, 11:

ex Urbiniā natus,

id. 7, 2, 5:

Alexandri filius natus ex Barsine,

Just. 13, 2, 7; cf.:

negantis (Domitii) quidquam ex se et Agrippinā nisi detestabile nasci potuisse,

Suet. Ner. 6:

quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera,

Cic. N. D. 2, 24, 62; cf.:

convinces facile ex te esse natum, nam tui similis est probe,

Ter. Heaut. 5, 4, 7:

ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus natos se memorantes,

Liv. 43, 3, 2;

very rarely with a designation of the father, and only with pronouns: ex hoc Domitius nascitur,

Suet. Ner. 4 init.:

Neoptolemus ex quo nata est Olympias,

Just. 17, 3, 14:

ex quo nasci nepotes deceat,

Plin. Ep. 1, 14, 2:

illum ex me natum,

Val. Max. 5, 10 ext. 3; cf.:

quod tibi filiolus vel filia nascitur ex me,

Juv. 9, 83.—

With de and abl.:

de tigride natus,

Ov. M. 9, 612; cf.:

de stirpe dei nasci,

id. ib. 11, 312:

de pellice natus,

id. ib. 4, 422:

natus de muliere,

Vulg. Job, 14, 1; 15, 14. —

With abl. (so usually with proper names;

and with general designations of parents, family, etc.): quos omnes Erebo et Nocte natos ferunt,

Cic. N. D. 3, 17, 44:

Hercules Jove natus,

id. ib. 3, 16, 42:

Nilo natus,

id. ib. 3, 16, 42:

nascetur Oedipus Lao,

id. Fat. 13, 30:

patre Marte,

id. Rep. 2, 2, 4:

Paulo,

id. Off. 1, 33, 121:

privignus Poppaeā natus,

Suet. Ner. 55:

Ascanius Creusā matre natus,

Liv. 1, 3, 2: Junia, Vell. 2, 127, 4:

amplissimā familiā nati adulescentes,

Caes. B. G. 7, 37, 1:

honestis parentibus,

Quint. 1, 11, 85; Sen. Contr. 7, 21, 1:

Mela quibus Gallio et Seneca parentibus natus,

Tac. A. 16, 17:

deus deo natus,

Liv. 1, 16, 3:

imperioso patre,

id. 7, 4, 5; 9, 1, 12: Assaraco natus Capus, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 3, 35 (Ann. v. 31 Vahl.):

patre certo nasci,

Cic. Rosc. Am. 16, 46:

Apolline natus,

Ov. M. 15, 639: natus deā, son of a goddess, i. e. Achilles, id. M. 12, 86; so,

natus deā,

of Æneas, Verg. A. 1, 582:

matre Musā natus,

Cic. N. D. 3, 18, 45:

nascetur pulcrā Trojanus origine Caesar,

Verg. A. 1, 286.—

With ab and abl.:

generari et nasci a principibus,

Tac. H. 1, 16:

et qui nascentur ab illo,

Verg. G. 1, 434.—

In other constrr.:

post homines natos,

since men have lived, Cic. Phil. 11, 1, 1:

post genus hominum natum,

id. Balb. 10, 26:

in miseriam nascimur,

id. Tusc. 1, 5, 9:

aves omnes in pedes nascuntur,

with the feet foremost, Plin. 10, 53, 74, § 149:

ad homines nascendos vim hujus numeri (septenarii) pertinere,

to the formation of man in the womb, Gell. 3, 10, 7:

homo nascitur ad laborem,

i. e. it is his nature to suffer it, Vulg. Job, 5, 7.—

Transf., to rise, take beginning, derive origin, spring forth, grow, be found: O fortunatam natam me consule Romam, Cic. ap. Quint. 11, 1, 24; and ap. Juv. 10, 122:

humi nascentia fraga,

Verg. E. 3, 92:

cum nata fuerint folia,

Vulg. Marc. 13, 28:

nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus,

is found, produced, Caes. B. G. 5, 12:

onyx nascitur circa Thebas Aegyptias,

Plin. 36, 8, 12, § 61:

ex palude nascitur amnis,

rises, id. 36, 26, 65, § 190:

nascere, praeque diem veniens age, Lucifer, almum,

rise, Verg. E. 8, 17:

unde nigerrimus Auster Nascitur,

id. G. 3, 278:

nascens luna,

Hor. C. 3, 23, 2; id. S. 2, 4, 30:

nascentia templa,

newly built, Mart. 6, 4, 3:

Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxum... ostrea,

Juv. 4, 140.— To rise, be formed (of a hill):

ab eo flumine collis nascebatur,

Caes. B. G. 2, 18; cf.:

nascitur altera moles,

Sil. 3, 530. —

Trop.

To arise, spring forth, proceed from, be produced:

scribes ad me, ut mihi nascatur epistulae argumentum,

Cic. Fam. 16, 22, 2:

nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur,

id. Off. 2, 5, 16:

fateor ea me studiose secutum ex quibus vera gloria nasci posset,

id. Fam. 15, 4, 13:

facinus natum a cupiditate,

id. Verr. 2, 2, 34, § 82; id. Font. 16, 37:

visus ei dicitur draco... dicere quo illa loci nasceretur,

id. Div. 2, 66, 135:

strumae nascuntur maxime in cervice,

Cels. 5, 28, 7; 7, 12, 1 fin.; 7, 6, 4 fin.:

onychem in Arabiae tantum montibus nasci putavere,

Plin. 36, 7, 12, § 59:

frumenta nata sunt,

Cic. Verr. 2, 3, 63, § 147:

ex quo uno haec omnia nata et profecta esse concedit,

id. Quint. 28, 85; id. Agr 2, 33, 90:

profectio nata a timore defectionis,

Caes. B. G. 7, 43:

querelae verae nascuntur pectore ab imo,

Cat. 64, 198:

omnis obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto,

Gai. Inst. 3, 88 sq. —With ut:

ex hoc nascitur ut,

hence it follows that, Cic. Fin. 3, 19, 63; Sen. Ep. 74, 11.—

Esp., of the spiritual renewal of a religious experience, to be regenerated, born again (eccl. Lat.):

quod natum est ex spiritu, spiritus est,

Vulg. Johan. 3, 6:

nasci denuo,

id. ib. 3, 7:

natus ex Deo,

id. 1 Johan. 3, 9, etc.—Hence, P. a.

nascens, entis, arising, beginning, nascent, infant, immature:

ante Periclem et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed jam adultis fuerunt, littera nulla est, etc.,

Cic. Brut. 7, 27:

eloquentiam pueris induunt adhuc nascentibus,

Petr. 4:

(vitulus) vexat nascenti robora cornu,

Juv. 12, 9.—

Subst.: nascentia, ĭum, n., organic bodies, esp. plants, Vitr. 5, 1, 3; 5, 8, 1.—

nātus, a, um, P. a., born; hence,

Subst.: nātus ( gnātus), i, m., a son; and nāta ( gnāta), ae, f. (dat. and abl. pl. natabus, where ambiguity is to be avoided, Plaut. ap. Prisc. p. 733 P.; Inscr. Orell. 7421; Phocas, p. 1707 P.; v. Neue, Formenl. 1, p. 29), a daughter; in plur.: nati (gnati), children, offspring:

caritas, quae est inter natos et parentes,

Cic. Lael. 8, 27:

bellum prope inter parentes natosque,

Liv. 1, 23, 1; cf. id. 5, 40, 3:

cum pecore et gnatis,

Hor. S. 2, 2, 115:

et trepidae matres pressere ad pectora natos,

Verg. A. 7, 518: mihi ausculta, nate, pueros jube cremarier, Enn. [p. 1188] ap. Non. 246, 11 (Trag. v. 329 Vahl.); Hor. S. 1, 3, 43:

natam conlocare alicui,

Plaut. Aul. Arg. 1, 15: o gnata, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 46 Vahl.):

si quis gnatam pro mutā devovet agnā,

Hor. S. 2, 3, 219; cf. id. ib. 2, 3, 199: Hectoris natum de muro jactarier, Enn. ap. Varr. L. L. 10, § 70 Müll. (Trag. v. 130 Vahl.); so, Nerei natae, id. ap. Prisc. p. 733 P. (Trag. v. 135 Vahl.):

maxima natarum Priami,

Verg. A. 1, 654; Ov. M. 13, 661.—Esp. in the phrase natus nemo, not a human being, nobody (Plautine for nemo mortalis):

tamquam si natus nemo in aedibus habitet,

Plaut. Most. 2, 1, 55 Lorenz ad loc.; id. ib. 2, 2, 20:

nato nemini,

id. Cas. 2, 4, 15; id. Ps. 1, 3, 63.—

Adj.

Natus alicui rei or ad aliquam rem, born, made, destined, designed, intended, produced by nature for any thing.

With dat. (class.):

me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis,

Ter. Ad. 4, 2, 6:

non sibi se soli natum meminerit, sed patriae, sed suis,

Cic. Fin. 2, 14, 45:

natus huic imperio,

id. Cael. 24, 59:

gurges atque helluo natus abdomini suo, non laudi atque gloriae,

id. Pis. 17, 41:

Judaei et Syri, nationes natae servituti,

id. Prov. Cons. 5, 10. —

With ad (class.):

vir ad omnia summa natus,

Cic. Brut. 68, 239:

natus ad haec tempora,

id. Phil. 12, 4, 9:

ad dicendum natus aptusque,

id. de Or. 1, 22, 99:

ad haudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus,

id. Fin. 5, 22, 63:

ad hoc unum natus,

id. Or. 28, 99:

ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intellegendum et agendum natus est,

id. Fin. 2, 13, 40:

natus ad sacra Cithaeron,

Ov. M. 2, 223:

canor mulcendas natus ad aures,

id. ib. 5, 561.—

With inf. ( poet.):

quid meruere boves, animal... natum tolerare labores,

Ov. M. 15, 120: sentes tantummodo laedere natae, id. de Nuce, 113.—

With in and acc. ( poet.):

nati in usum laetitiae scyphi,

Hor. C. 1, 27, 1; Ov. M. 14, 99; 15, 117.—

With propter (rare):

apros, animal propter convivia natum,

Juv. 1, 141.—

Formed or constituted by nature in any manner:

alius ager bene natus, alius male,

Varr. R. R. 1, 6, 1:

sarmenta male nata,

Col. 4, 24, 7:

ita natus locus est,

Liv. 9, 2:

inculti versūs et male nati,

Hor. Ep. 2, 1, 233.—

Pro re natā, or (ante- and post-class.) e re natā, under the present circumstances, according to the state of affairs, as matters are:

ut in his pro re natā non incommode possint esse,

Cic. Att. 7, 14, 3:

Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re natā non incommodum,

id. ib. 14, 6, 1;

7, 8, 2: e re natā melius fieri haud potuit, quam factum est,

Ter. Ad. 3, 1, 8; App. M. 4, p. 143, 38.—

With a specification of time, so old, of the age of, etc.:

eques Romanus annos prope XC. natus,

Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62:

annos natus unum et viginti,

id. de Or. 3, 20, 74:

cum annos ad quinquaginta natus esset,

id. Clu. 40, 110:

cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset,

id. Tusc. 5, 20, 57:

Cato annos quinque et octoginta natus excessit e vitā,

id. Brut. 20, 80; in inscr. ANNORVM NATVS, etc., Inscr. Mon. Scip. n. 7;

Inscr. Marini Atti, p. 564.— Sometimes, in order to specify the age more exactly, major or minor, without or with quam, is added: annos nata est sedecim non major,

Ter. Eun. 3, 3, 23:

minor quinque et viginti annis natus,

Nep. Han. 3, 2:

minor triginta annis natus,

Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122:

homo annos natus major quadraginta,

over forty years old, Cic. Rosc. Am. 14, 49:

Dionysius major annos sexaginta natus decessit,

Nep. Reg. 2, 3:

cum liberis majoribus quam quindecim annos natis,

Liv. 45, 32, 3:

minorem quam annos sex, majorem quam annos decem natam, negarunt capi fas esse,

Gell. 1, 12, 1.—For major, minor, sometimes with plus, minus (ante-class.):

plus triginta annis natus sim,

Plaut. Men. 3, 1, 1:

annos sexaginta natus es aut plus,

Ter. Heaut. 1, 1, 11; cf.:

non amplius novem annos natus,

Nep. Han. 2, 3.— Act. collat. form: nasco, ĕre, to be born, etc.:

ubi germen nascere coeperit,

Cato, R. R. 151 fin.

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—