objectclause

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

bonorum officio praestus fui,

Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).

Lit.:

ni tua propitia pax foret praesto,

Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

quod adest praesto in primis placet,

Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

sacrificiis omnibus praesto adesse,

id. 2, 16, 10;

more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

Cic. Fam. 3, 5, 1:

togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

id. Pis. 23, 55:

tibi nulla fuit clementia praesto?

hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

hirundines aestivo tempore praesto sunt,

Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

era, eccum praesto militem,

Plaut. Mil. 4, 6, 1:

ipsum adeo praesto video,

Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—

In partic: praesto esse or adire

To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

ero meo ut omnibus locis sine praesto,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

jus civile didicit, praesto multis fuit,

Cic. Mur. 9, 19:

praesto esse clientem tuum?

id. Att. 10, 8, 3:

saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

also with videor,

id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—

With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

Cic. Caecin. 30, 87:

quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

id. Verr. 2, 2, 4, § 11.

prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.

Neutr., to stand before or in front.

Lit.:

dum primae praestant acies,

Luc. 4, 30.—

Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

cum virtute omnibus praestarent,

Caes. B. G. 1, 3:

quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

Cic. de Or. 1, 44, 192:

quā re homines bestiis praestent,

id. Inv. 1, 4, 5:

hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

id. Lael. 5, 19:

Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ceteris,

id. Ac. 1, 4, 16:

suos inter aequales longe praestitit,

id. Brut. 64, 230:

omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

Sall. C. 1, 1:

praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

Nep. Chabr. 4, 3:

quantum ceteris praestet Lucretia,

Liv. 1, 57, 7:

cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

id. 8, 7, 7:

quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

id. 31, 7, 8:

genere militum praestare tironibus,

id. 42, 52, 10:

tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

Quint. 1, 10, 14:

qui eloquentiā ceteris praestet,

id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

sacro, quod praestat, peracto,

Juv. 12, 86:

probro atque petulantiā maxume praestabant,

were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

truculentiā caeli praestat Germania,

Tac. A. 2, 24:

cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

Lucr. 1, 358.—

Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

mori milies praestitit, quam haec pati,

it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

it is better, Caes. B. G. 1, 17:

motos praestat componere fluctus,

Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.

To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

Liv. 5, 36, 4:

qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

Hirt. B. G. 8, 6:

praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

Liv. 3, 61, 7:

ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

praestat ingenio alius alium,

Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

7, 2, 17: honore ceteros,

Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

imperatores prudentiā,

id. Hann. 1, 1:

eloquentiā omnes eo tempore,

id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—

To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

quem tamen ego praestare non poteram,

id. Att. 6, 3, 5:

quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

Plin. Pan. 83:

communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

impetus populi praestare nemo potest,

no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

periculum judicii,

id. Mur. 2, 3:

damnum alicui,

id. Off. 3, 16:

invidiam,

id. Sest. 28, 61:

nihil,

to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

ego tibi a vi praestare nihil possum,

Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

quod de te sperare, de me praestare possum,

Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

id. Fl. 12, 28:

meliorem praesto magistro Discipulum,

Juv. 14, 212.—With ut:

illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

Juv. 6, 539.—

In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

Cic. N. D. 1, 3, 7:

ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

id. Fam. 7, 17, 2:

suum munus,

id. de Or. 2, 9, 38:

hospitii et amicitiae jus officiumque,

id. Fam. 14, 4, 2:

ne quem ejus paeniteret, praestiti,

I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

fidem alicui,

Liv. 30, 15:

pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

maintained, id. 40, 34:

tributa,

to pay, Juv. 3, 188:

annua,

id. 6, 480:

triplicem usuram,

id. 9, 7.— Pass.:

promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

Liv. 43, 18, 11:

mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

id. Phil. 14, 11, 30:

virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

id. Div. 2, 37, 79:

ni praestaretur fides publica,

Liv. 2, 28, 7.—

In partic.

To keep, preserve, maintain, retain:

pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

omnes socios salvos praestare poteramus,

Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

Lucr. 3, 214. —

To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

Cic. Fam. 3, 10, 3:

neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

id. ib. 1, 9, 5:

virtutem,

Caes. B. G. 2, 27:

benevolentiam,

Cic. Att. 11, 1, 1:

consilium suum fidemque,

id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

se incolumem,

Lucr. 3, 220:

se invictum,

Ov. Tr. 4, 10, 104:

teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

Victoria nunc quoque se praestet,

show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

juris periti consultatoribus se praestabant,

showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

vel magnum praestet Achillem,

should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—

To show, exhibit, manifest:

honorem debitum patri,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

fratri pietatem,

id. Brut. 33, 126:

virtutem et diligentiam alicui,

id. Fam. 14, 3, 2:

frequentiam et officium alicui honores petenti,

Hirt. B. G. 8, 50:

obsequium,

Sen. Q. N. 2, 59, 8:

sedulitatem alicui rei,

to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—

To give, offer, furnish, present, expose:

alicui certam summam pecuniae,

Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

caput fulminibus,

to expose, Luc. 5, 770:

Hiberus praestat nomen terris,

id. 4, 23:

anser praestat ex se pullos atque plumam,

Col. 8, 13:

cum senatui sententiam praestaret,

gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

terga hosti,

to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

voluptatem perpetuam sapienti,

to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.

In gen. (class.).

Of persons:

omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

usu et sapientiā praestantes,

noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

virginibus praestantior omnibus Herse,

superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

in illis artibus praestantissimus,

Cic. de Or. 1, 50, 217:

praestantissimi studio atque doctrinā,

id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

o praestans animi juvenis,

distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

belli,

Sil. 5, 92:

armorum,

Stat. Th. 1, 605:

praestantissimus sapientiae,

Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

quo non praestantior alter Aere ciere viros,

whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—

Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

praestanti corpore Nymphae,

Verg. A. 1, 71:

praestanti corpore tauri,

id. G. 4, 550:

formā,

id. A. 7, 483:

naturā excellens atque praestans,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

id. Fam. 3, 10, 3:

praestans prudentiā in omnibus,

Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

quid praestantius mihi potuit accidere?

id. Vatin. 3, 8.—

In partic.

Efficacious:

medicina,

Plin. 13, 24, 47, § 130:

usus praestantior,

id. 18, 13, 34, § 126:

calamus praestantior odore,

id. 12, 22, 48, § 105:

sucus sapore praestantissimus,

id. 15, 1, 2, § 5:

praestantissima auxilia,

id. 27, 13, 120, § 146.—

Sup.:

Praestantissimus,

a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

praestantissime,

Plin. 28, 12, 50, § 186.

praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:

bonorum officio praestus fui,

Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).

Lit.:

ni tua propitia pax foret praesto,

Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:

quod adest praesto in primis placet,

Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:

sacrificiis omnibus praesto adesse,

id. 2, 16, 10;

more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,

Cic. Fam. 3, 5, 1:

togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,

id. Pis. 23, 55:

tibi nulla fuit clementia praesto?

hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:

hirundines aestivo tempore praesto sunt,

Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):

era, eccum praesto militem,

Plaut. Mil. 4, 6, 1:

ipsum adeo praesto video,

Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—

In partic: praesto esse or adire

To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:

ero meo ut omnibus locis sine praesto,

Plaut. Men. 5, 6, 26:

jus civile didicit, praesto multis fuit,

Cic. Mur. 9, 19:

praesto esse clientem tuum?

id. Att. 10, 8, 3:

saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,

id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:

ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,

id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;

also with videor,

id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:

pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,

will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—

With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:

si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,

Cic. Caecin. 30, 87:

quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,

id. Verr. 2, 2, 4, § 11.

prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.

Neutr., to stand before or in front.

Lit.:

dum primae praestant acies,

Luc. 4, 30.—

Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):

cum virtute omnibus praestarent,

Caes. B. G. 1, 3:

quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,

Cic. de Or. 1, 44, 192:

quā re homines bestiis praestent,

id. Inv. 1, 4, 5:

hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,

id. Lael. 5, 19:

Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,

id. Inv. 2, 1, 1:

ceteris,

id. Ac. 1, 4, 16:

suos inter aequales longe praestitit,

id. Brut. 64, 230:

omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,

Sall. C. 1, 1:

praestare honestam mortem existimans turpi vitae,

Nep. Chabr. 4, 3:

quantum ceteris praestet Lucretia,

Liv. 1, 57, 7:

cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,

id. 8, 7, 7:

quantum vel vir viro vel gens genti praestat!

id. 31, 7, 8:

genere militum praestare tironibus,

id. 42, 52, 10:

tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,

Quint. 1, 10, 14:

qui eloquentiā ceteris praestet,

id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:

sacro, quod praestat, peracto,

Juv. 12, 86:

probro atque petulantiā maxume praestabant,

were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:

truculentiā caeli praestat Germania,

Tac. A. 2, 24:

cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?

Lucr. 1, 358.—

Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:

nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,

it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:

mori milies praestitit, quam haec pati,

it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:

praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,

it is better, Caes. B. G. 1, 17:

motos praestat componere fluctus,

Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.

To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:

quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,

Liv. 5, 36, 4:

qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,

Hirt. B. G. 8, 6:

praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,

Liv. 3, 61, 7:

ut vetustate et gradu honoris nos praestent,

id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:

praestat ingenio alius alium,

Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;

7, 2, 17: honore ceteros,

Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:

imperatores prudentiā,

id. Hann. 1, 1:

eloquentiā omnes eo tempore,

id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—

To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):

ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:

quem tamen ego praestare non poteram,

id. Att. 6, 3, 5:

quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,

Plin. Pan. 83:

communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,

Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:

impetus populi praestare nemo potest,

no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:

periculum judicii,

id. Mur. 2, 3:

damnum alicui,

id. Off. 3, 16:

invidiam,

id. Sest. 28, 61:

nihil,

to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:

cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,

what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:

ego tibi a vi praestare nihil possum,

Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:

quod de te sperare, de me praestare possum,

Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:

quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?

Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:

(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?

id. Fl. 12, 28:

meliorem praesto magistro Discipulum,

Juv. 14, 212.—With ut:

illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,

Juv. 6, 539.—

In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:

arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,

Cic. N. D. 1, 3, 7:

ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,

id. Fam. 7, 17, 2:

suum munus,

id. de Or. 2, 9, 38:

hospitii et amicitiae jus officiumque,

id. Fam. 14, 4, 2:

ne quem ejus paeniteret, praestiti,

I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:

quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,

I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:

fidem alicui,

Liv. 30, 15:

pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,

maintained, id. 40, 34:

tributa,

to pay, Juv. 3, 188:

annua,

id. 6, 480:

triplicem usuram,

id. 9, 7.— Pass.:

promissum id benignius est ab rege quam praestitum,

Liv. 43, 18, 11:

mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,

Cic. Fam. 12, 2, 3; so,

quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,

id. Phil. 14, 11, 30:

virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,

id. Div. 2, 37, 79:

ni praestaretur fides publica,

Liv. 2, 28, 7.—

In partic.

To keep, preserve, maintain, retain:

pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,

Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:

omnes socios salvos praestare poteramus,

Cic. Imp. Pomp. 18, 55:

mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,

Lucr. 3, 214. —

To show, exhibit, to prove, evince, manifest:

Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,

Cic. Fam. 3, 10, 3:

neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,

id. ib. 1, 9, 5:

virtutem,

Caes. B. G. 2, 27:

benevolentiam,

Cic. Att. 11, 1, 1:

consilium suum fidemque,

id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:

se incolumem,

Lucr. 3, 220:

se invictum,

Ov. Tr. 4, 10, 104:

teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,

show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:

Victoria nunc quoque se praestet,

show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:

juris periti consultatoribus se praestabant,

showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:

vel magnum praestet Achillem,

should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—

To show, exhibit, manifest:

honorem debitum patri,

Cic. Phil. 9, 5, 12:

fratri pietatem,

id. Brut. 33, 126:

virtutem et diligentiam alicui,

id. Fam. 14, 3, 2:

frequentiam et officium alicui honores petenti,

Hirt. B. G. 8, 50:

obsequium,

Sen. Q. N. 2, 59, 8:

sedulitatem alicui rei,

to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—

To give, offer, furnish, present, expose:

alicui certam summam pecuniae,

Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:

caput fulminibus,

to expose, Luc. 5, 770:

Hiberus praestat nomen terris,

id. 4, 23:

anser praestat ex se pullos atque plumam,

Col. 8, 13:

cum senatui sententiam praestaret,

gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:

terga hosti,

to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:

voluptatem perpetuam sapienti,

to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:

pueri, quibus id (biduum) praestabatur,

was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:

corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,

Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.

In gen. (class.).

Of persons:

omnibus praestans et ingenio et diligentiā,

far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:

usu et sapientiā praestantes,

noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:

virginibus praestantior omnibus Herse,

superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:

in illis artibus praestantissimus,

Cic. de Or. 1, 50, 217:

praestantissimi studio atque doctrinā,

id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:

o praestans animi juvenis,

distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:

belli,

Sil. 5, 92:

armorum,

Stat. Th. 1, 605:

praestantissimus sapientiae,

Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:

quo non praestantior alter Aere ciere viros,

whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—

Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:

praestanti corpore Nymphae,

Verg. A. 1, 71:

praestanti corpore tauri,

id. G. 4, 550:

formā,

id. A. 7, 483:

naturā excellens atque praestans,

Cic. N. D. 1, 20, 56:

qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,

id. Fam. 3, 10, 3:

praestans prudentiā in omnibus,

Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:

quid praestantius mihi potuit accidere?

id. Vatin. 3, 8.—

In partic.

Efficacious:

medicina,

Plin. 13, 24, 47, § 130:

usus praestantior,

id. 18, 13, 34, § 126:

calamus praestantior odore,

id. 12, 22, 48, § 105:

sucus sapore praestantissimus,

id. 15, 1, 2, § 5:

praestantissima auxilia,

id. 27, 13, 120, § 146.—

Sup.:

Praestantissimus,

a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:

praestantissime,

Plin. 28, 12, 50, § 186.

flāgĭto, āvi, ātum, 1 (archaic inf. pres. pass. flagitarier, Plaut. Men. prol. 48), v. freq. a. [from the root bherag-; Sanscr. bhraj-, to roast; Zend. berja, earnest longing; cf. Gr. phrugô; Lat. frīgĕre, frictum, Fick, Vergl. Wört. p. 141 sq.; cf. Gr. phlegô; Lat. flagrare, etc., Corss. Ausspr. 1, 398; Doed. Syn. 2, p. 143), to demand any thing fiercely or violently, to entreat, solicit a thing; or, with a personal object, to press earnestly, importune, dun a person for any thing (qs. flagranter posco, exigo, rogo; cf. also: postulo, peto, etc.).

In gen. (class.); constr., aliquid aliquem; aliquid ( aliquem) ab aliquo or aliquem; with ut or absol.; poet. with an objectclause.

With acc.:

etiam atque etiam insto atque urgeo, insector, posco, atque adeo flagito crimen,

Cic. Planc. 19, 48; cf.:

insector, inquam et flagito testes,

id. Font. 1, 1; and:

qui reliquos non desideraret solum, sed etiam posceret et flagitaret,

id. Verr. 2, 5, 28, § 71:

ut admoneam te, non ut flagitem: metuo ne te forte flagitent: ego autem mandavi, ut rogarent,

id. Fam. 9, 8, 1; cf.:

admonitum venimus te, non flagitatum,

id. de Or. 3, 5, 17:

consulis auxilium implorare et flagitare,

id. Rab. Perd. 3, 9:

ea, quae tempus et necessitas flagitat,

id. Phil. 5, 19 fin. —In pass.:

quia illum clamore vidi flagitarier,

called for by the public crier, Plaut. Men. prol. 48;

but, si non dabis, clamore magno et multo flagitabere,

you shall be importuned, id. Ps. 1, 5, 143; 4, 7, 46:

ne ejus sceleris in te ipsum quaestio flagitaretur,

Cic. Vatin. 11, 26: cum stipendium ab legionibus paene seditione factā flagitaretur, when the legions demanded their pay (the ab different from the foll.), Caes. B. C. 1, 87, 3:

populus desiderio Romuli regem flagitare non destitit,

Cic. Rep. 2, 12.—With acc. and ab and abl.:

a te cum tua promissa per litteras flagitabam,

Cic. Fam. 3, 11, 4:

mercedem gloriae flagitat ab iis, quorum, etc.,

id. Tusc. 1, 15, 34:

quid gravitas, quid altitudo animi... quid artes a te flagitent, tu videbis,

id. Fam. 4, 13, 4:

id ex omnibus partibus ab eo flagitabatur,

Caes. B. G. 1, 71, 1:

unicum miser abs te filium flagitat,

Cic. Verr. 2, 5, 49, § 128:

siser et ipsum Tiberius princeps nobilitavit flagitans omnibus annis a Germania,

Plin. 18, 5, 28, § 90.—With two acc.:

haec sunt illa, quae me ludens Crassus modo flagitabat,

Cic. de Or. 2, 45, 188; cf. id. Planc. 2, 6:

quotidie Caesar Aeduos frumentum flagitare,

Caes. B. G. 1, 16, 1:

nec potentem amicum Largiora flagito,

Hor. C. 2, 18, 13.—

With ut:

semper flagitavi, ut convocaremur,

Cic. Phil. 5, 11, 30:

flagitare senatus institit Cornutum, ut, etc.,

id. Fam. 10, 16, 1:

flagitabatur ab his quotidie ut, etc.,

id. Sest. 11, 25.—

Absol.:

sed flagitat tabellarius: valebis igitur, etc.,

presses, id. Fam. 15, 18 fin.:

causa postulat, non flagitat,

id. Quint. 3, 13.—

With inf.:

(stomachus) pernā magis ac magis hillis Flagitat immorsus refici,

Hor. S. 2, 4, 61.—

With acc. and inf.:

a delatoribus revocanda praemia,

Suet. Ner. 44; cf. id. Claud. 13; Plin. 34, 8, 19, § 62; 35, 10, 36, § 65.—

With interrog. clause:

quae sint ea numina flagitat,

Verg. A. 2, 123.—

In partic.

To summon before court, to accuse:

compertum pecuniam publicam avertisse ut peculatorem flagitari jussit,

Tac. H. 1, 53.—

In mal. part., to incite to lewdness (ante- and post-class.):

ancillam alienam,

Dig. 47, 1, 2:

juvenem,

App. M. 8, p. 215: intercutibus stupris flagitatus, Cato ap. Prisc. p. 719 P.; cf.: inter cutem flagitatos dicebant antiqui mares, qui stuprum passi essent, Paul. ex Fest. p. 110, 23 Müll.

frētus, a, um, adj. [root dhar-, Sanscr. dhar-ā-mi, hold, support; v. frēnum], leaning or supported on something, in a good or bad sense; relying or depending upon, trusting to; daring (class.; cf.: fultus, nixus).—Constr. with abl., rarely with dat., with inf. ( poet.), and with objectclause.

With abl.: omnes mortales dis [p. 781] sunt freti, Plaut. Cas. 2, 5, 38 sq.:

magnanimi viri freti virtute et viribus,

id. Am. 1, 1, 56:

ingenio ejus,

id. Capt. 2, 2, 100:

dote,

id. Men. 5, 2, 17:

vobis,

Ter. Eun. 5, 8, 33:

vobis fretus,

Cic. Planc. 42, 103:

fretus intellegentiā vestrā,

id. N. D. 1, 19, 49:

fretus conscientiā officii mei,

id. Fam. 3, 7, 6:

gratiā Bruti,

id. Att. 5, 21, 12:

ingenio,

id. de Or. 2, 24, 103:

juventā,

Verg. A. 5, 430 al.:

amicitiis,

Q. Cic. Petit. Cons. 7, 25:

pondere enim fretae (res) stant,

Lucr. 6, 1058:

ferro et animis,

Liv. 9, 40, 4:

malitiā suā,

Ter. Phorm. 2, 1, 43:

multitudine solā,

Liv. 9, 35, 3.—

With dat. (only in Liv.;

v. Zumpt, Gram. § 413): multitudo hostium, nulli rei praeterquam numero freta,

Liv. 6, 13, 1; cf.:

tamquam constantissimae rei, fortunae,

id. 4, 37, 6; so,

discordiae hostium,

id. 6, 31, 6:

haec civitas Samnitium infidae adversus Romanos societati freta,

id. 8, 22, 7.—

With inf.:

(naves) pontum irrumpere fretae Longius,

daring, venturing, Stat. Th. 6, 23.—

With object-clause:

satis fretus esse etiam nunc tolerando certamini legatum,

Liv. 10, 5, 5:

fretus excipi posse (hostem), qua venturum sciebat,

Curt. 7, 7, 31.

frētus, ūs, m. [1. fretus], reliance, confidence (post-class.):

animi tui fretu,

Symm. Ep. 2, 82.

frĕtus, ūs, m., a strait; v. fretum.

jŭbĕo, jussi, jussum (jusso for jussero, Verg. A. 11, 467; Sil. 12, 175:

justi for jussisti,

Ter. Eun. 5, 1, 15.— Inf.:

jusse,

Ter. Heaut. 5, 2, 48:

jussitur for jubetur,

Cato, R. R. 14), 2, v. a. [perh. = jus habere, to regard as right, hence], to order one to do something, to bid, tell, command (syn.: mando, impero, praecipio).

In gen.:

jubesne? jubeo, cogo atque impero,

Ter. Eun. 2, 3, 97:

ut justi (jussisti),

Plaut. Men. 5, 9, 85:

defessa jubendo, est saeva Jovis conjux,

Ov. M. 9, 198:

sic jubeo, stat pro ratione voluntas,

Juv. 6, 223.

With an objectclause:

jubeto, istos foras exire,

Ter. Eun. 2, 3, 16:

hae me litterae Dolabellae jubent ad pristinas cogitationes reverti,

Cic. Att. 9, 13, 2:

Perdicca pueros equos jussit conscendere,

Curt. 10, 8, 4:

eos suum adventum exspectare jussit,

Caes. B. G. 1, 27 so with pass.:

deos iratos Tarentinis relinqui jussit,

Liv. 27, 16, 8.—

With ut or ne:

jubet sententiam ut dicat suam,

Plaut. Am. 1, 1, 50:

jubere ut haec quoque referret, etc.,

Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28; Liv. 28, 36, 2; Curt. 8, 5, 38; 5, 13, 19; Suet. Tib. 22:

jussitque ut quae venissent naves Euboeam peterent,

Liv. 32, 16; Hor. S. 1, 4, 121.—

Esp. of decrees of the people: senatus decrevit populusque jussit, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 67, § 161; id. Pis. 29, 72; id. Dom. 17, 44; Gell. 5, 19 (cf. II. B. infra):

quod ne fieret, consules jusserunt,

Hirt. B. G. 8, 52. —

With subj. alone (ante-class. and postAug., Madv. Gr. §

390): jube, mihi denuo respondeat,

Ter. Eun. 4, 4, 24; Liv. 30, 19, 2; 24, 10, 4; cf. esp. Ter. Eun. 3, 27, 3 sq. Weissenb.;

28, 36, 2: rescribat multa jubeto,

Ov. Am. 1, 11, 19; id. M. 8, 795: 11, 588 al.—

With dat. pers.:

qui scribae... deos iratos Tarentinis relinqui jussit,

Liv. 27, 16, 8:

Hercules sacrorum custodibus jussit, ne mulierem interesse permitterent,

Macr. S. 1, 12, 28:

quibus jusserat, ut instantibus resisterent,

Tac. A. 13, 40:

Britannico jussit, exsurgeret,

id. ib. 13, 15:

suis rex cultu feminarum abstinere jussit,

Curt. 5, 6, 8.—

With acc. pers. vel rei:

jube famulos, rem divinam mihi apparent,

Plaut. Stich. 2, 2, 71:

litterae non quae te aliquid juberent, sed, etc.,

Cic. Fam. 13, 26:

sed tu jussisses Eurysthea,

Mart. 9, 66, 7:

neque jubere caedem fratris palam audebat,

Tac. A. 13, 15:

Nero jussit scelera,

id. Agr. 45.—

With acc. rei and dat. pers.:

tributum iis Drusus jusserat modicum,

imposed, Tac. A. 4, 72; cf.

II. B. 2. infra: pacem jubebo Omnibus,

Stat. Th. 7, 32.—

Pass.:

quod jussi sunt faciunt,

Caes. B. G. 3, 6:

consules jubentur scribere exercitum,

Liv. 3, 30:

opto ut ea potissimum jubear, quae, etc.,

Plin. Ep. 9, 26:

Germanos non juberi, non regi,

Tac. H. 4, 76:

jussi sunt aegri deferri,

Suet. Tib. 11; cf.:

locus lautiaque legatis praeberi jussa,

Liv. 28, 39, 19.—

In partic.

To wish, desire, entreat, bid:

jubeto habere bonum animum,

Plaut. Pers. 2, 5, 2:

sperare nos amici jubent,

Cic. Fam. 14, 1, 2: valde jubeo gaudere te, id. ib. 7, 2, 3:

Caesar te sine cura esse jussit,

id. Att. 12, 6, 3:

Dionysium jube salvere,

salute him for me, id. ib. 4, 14. —So ellipt.:

jubeo Chremetem,

Ter. And. 3, 3, 1.—

In polit. lang.

To order, decree, ratify, approve the introduction of a proposed law:

quae scisceret plebs aut quae populus juberet,

Cic. Flac. 7, 15; Sall. J. 40, 3:

legem populus Romanus jussit de civitate tribuenda,

Cic. Balb. 17, 38:

dicere apud populum de legibus jubendis aut vetandis,

id. de Or. 1, 14, 60.— Absol. with de:

de omnibus his—populum jussisse,

Liv. 38, 45.—

To designate, appoint, assign:

Tullum Hostilium regem populus jussit,

Liv. 1, 22, 1 Weissenb.:

id modo excepere ne postea eosdem tribunos juberent,

id. 3, 30:

quem vos imperatorem jussistis,

Sall. J. 85, 11:

postquam ei provinciam Numidiam populus jussit,

allotted, id. ib. 84, 1.—

Hence the formula, Velitis, jubeatis, with which the magistrates called upon the people to confirm any thing proposed to them:

rogationem promulgavit: vellent, juberent Philippo regi bellum indici,

Liv. 31, 6.—

Med. t. t., to prescribe, order:

quod jussi ei dari bibere, date,

Ter. And. 3, 2, 4; Petr. 56, 3:

aegrotus, qui jussus sit vinum sumere,

Cic. N. D. 3, 31, 78.—

Transf.:

qui modo, si volucres habuissem regna jubentes, In populo potui maximus esse meo,

Ov. F. 5, 461.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

neglĕgo (less correctly neglĭgo and neclĕgo), exi, ectum, 3 ( perf subj. neglegerit, acc. to the form of the simple verb, Aem. Mac. ap. Diom. 366 P.; and id. ap. Prisc. p. 895 P.; also, acc. to the best MSS., [p. 1198] in Sall. J. 40, 1, neglegisset; v. Kritz and Fabri, ad h. l.), v. a. [nec-lego] (qs. not to pick up, i. e.), to not heed, not trouble one's self about, not attend to, to slight, neglect, be regardless of, indifferent to; constr. with acc. or an object-clause; rarely with de or absol.

In gen., opp. to curare (cf. desum):

si mandatum neglecturus es,

Cic. Rosc. Am. 38, 112:

maculam judiciorum,

id. Clu. 47, 130:

rem familiarem neglegebat,

Nep. Them. 1, 2:

neglectis urenda filix innascitur agris,

Hor. S. 1, 3, 37.—

With an object-clause:

erus quod imperavit, neglexisti persequi,

Plaut. Am. 2, 1, 39:

diem edicti obire neglexit,

Cic. Phil. 3, 8, 20. —

With de:

de Theopompo negleximus,

Cic. Phil. 13, 16, 33.—

In partic., to make light of, not to care for, to slight, despise, disregard, contemn, neglect (syn.:

despicio, sperno, contemno, fastidio): qui periculum fortunarum et capitis sui pro meā salute neglexit,

Cic. Fam. 14, 4, 2:

tantam pecuniam captam,

id. Verr. 2, 3, 94, § 218:

cum et bellum ita necessarium sit, ut neglegi non possit,

id. Imp. Pomp. 16, 49:

legem,

id. Vatin. 2, 5:

minas,

id. Quint. 30, 92:

imperium alicujus,

Caes. B. G. 5, 7:

injurias alicujus,

to pass over, overlook, id. ib. 1, 36:

iram alicujus,

Plaut. Merc. 5, 2, 97:

deos,

Sall. C. 10, 4:

se semper credunt neglegi, i. e. contemni,

Ter. Ad. 4, 3, 16.—

With an objectclause:

verba verbis quasi coagmentare neglegat,

neglect, disdain, Cic. Or. 23, 77:

Theopompum, expulsum a Trebonio, confugere Alexandriam neglexistis,

id. Phil. 13, 16, 33:

fraudem committere,

Hor. C. 1, 28, 31; Tib. 2, 6, 37.—

With a foll. ne:

neglegens, ne quā populus laboret,

unconcerned, careless, Hor. C. 3, 8, 25 (securus, non timens, Schol.).—

Absol.:

bonus tantummodo segnior fit, ubi negligas,

when you neglect him, Sall. J. 31, 28.—Hence,

neglĕgens ( neglĭg-, neclĕg-), entis, P. a., heedless, careless, unconcerned, indifferent, negligent, neglectful.

In gen.: neclegens dictus est non legens neque dilectum habens, quid facere debeat, omissā ratione officii sui, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

improvidi et neglegentes duces,

Cic. Att. 7, 20, 2:

quoniam pater tam neglegens ac dissolutus est,

id. Verr. 2, 3, 69, § 162:

socors alicujus natura neglegensque,

id. Brut. 68, 239:

in amicis deligendis neglegentes,

id. Lael. 17, 62:

in aliquem,

id. Fam. 13, 1, 5.—With gen.:

legum, officii, rei publicae, sociorum atque amicorum neglegentior,

Cic. Verr. 2, 3, 62, § 143:

amicorum inimicorumque (= prae stupore haud discernens),

Tac. H. 3, 38:

lenocinii,

Suet. Aug. 79:

domus tuae neglegentissimus,

Pacat. Pan. Th. 31.—With circa:

circa deos ac religiones neglegentior,

Suet. Tib. 69.—With inf.:

post illa obtegere eam neglegens fui,

Plaut. Most. 1, 2, 61.—Of things:

alarum neglegens sudor,

that proceeds from neglect, Petr. 128:

neglegentior amictus,

Quint. 11, 3, 147:

neglegens sermo,

id. 10, 7, 28; cf.

stilus,

id. 2, 4, 13.—

In partic., with respect to one's fortune, heedless, careless, improvident:

in sumptu neglegens,

Cic. Fam. 3, 8, 5:

adulescentia neglegens luxuriosaque,

Liv. 27, 8; Quint. 7, 2, 29.—Hence, adv.: neglĕgenter ( neglĭg-), heedlessly, carelessly, negligently:

scribere (opp. diligenter),

Cic. Rosc. Com. 2, 7:

gerunt et ferarum pelles, proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

Tac. G. 17:

audientes,

Quint. 8, 2, 23:

petere pilam,

id. 6, 3, 62; 2, 4, 17.— Comp.:

neglegentius asservare aliquid,

Cic. Caecin. 26, 73.— Sup.:

neglegentissime amicos habere,

Sen. Ep. 63, 7.—

neglectus, a, um, P. a., neglected, slighted, disregarded, despised:

cum ipsi inter nos abjecti neglectique simus,

Cic. Fin. 3, 20, 66:

castra soluta neglectaque,

Liv. 28, 1:

religio,

Caes. B. G. 6, 17:

di,

Hor. C. 3, 6, 7:

forma viros decet,

Ov. A. A. 1, 509.— Sup.:

neglectissima progenies,

Stat. Th. 7, 146.— Hence, * adv.: neglectē, carelessly, negligently:

neglectius incedebat,

Hier. Ep. 39, n. 1.

prae-sum, fūi, esse, v. n., to be before a thing; hence, to be set over, to preside or rule over, to have the charge or command of, to superintend (class.).

With dat.:

omnibus Druidibus praeest unus,

Caes. B. G. 6, 12:

qui oppido praeerat,

id. ib. 2, 6:

regionibus,

id. ib. 5, 22:

provinciae,

Sall. C. 42, 3:

censor factus, severe praefuit ei potestati,

Nep. Cat. 2, 3:

classi,

to have the command of the fleet, Caes. B. C. 3, 25:

exercitui,

id. ib. 3, 57:

alicui negotio,

to have charge of it, to carry it on, id. ib. 3, 61:

ei studio,

Cic. de Or. 1, 55, 235:

artificio,

id. Fin. 4, 27, 76:

vigiliis,

to superintend, Sall. C. 30, 6:

regiis opibus,

Nep. Con. 4, 3:

rebus regiis,

id. Phoc. 3, 4:

statuis faciendis,

Cic. Verr. 2, 2, 59, § 144:

aedibus, i. e. aedilem esse,

Dig. 1, 2, 2: mercimoniis, Cod. 5, 5, 7.—

Absol.:

praeesse in provinciā,

to be governor, Cic. Verr. 2, 3, 77, § 180.—

Transf.

To be the chief person, to take the lead in any thing:

non enim paruit ille Ti. Gracchi temeritati, sed praefuit,

Cic. Lael. 11, 37:

qui non solum interfuit his rebus, sed etiam praefuit,

id. Fam. 1, 8, 1:

illi crudelitati non solum praeesse, verum etiam interesse,

id. Att. 9, 6, 7.—

To protect, defend ( poet.):

stant quoque pro nobis, et praesunt moenibus Urbis,

Ov. F. 5, 135.—Hence, praesens, entis ( abl. sing. of persons usually praesente; of things, praesenti), adj.

That is before one, in sight or at hand, present, in person (rarely of the immediate presence of the speaker or writer, for which the proper case of hic is used; cf. Krebs, Antibarb. p. 908, and v. infra):

assum praesens praesenti tibi,

I am with you, Plaut. Most. 5, 1, 27: non quia ades praesens, dico hoc, because you happen to be present, Ter. Ad. 3, 3, 39:

quo praesente,

in whose presence, Cic. de Or. 1, 24, 112:

quod adest quodque praesens est,

id. Off. 1, 4, 11; so,

nihil nisi praesens et quod adest,

id. Fin. 1, 17, 55:

vivi atque praesentes,

id. Off. 1, 44, 156:

praesens tecum egi,

myself, in person, id. Fam. 2, 7, 4:

perinde ac si ipse interfuerit, et praesens viderit,

id. Inv. 1, 54, 104:

praesens sermo,

communication by word of mouth, id. Q. Fr. 2, 8, 1:

praesens in praesentem multa dixerat,

id. Att. 11, 12, 1; Ter. Ad. 4, 5, 34: praesente for praesentibus (ante-class.): praesente amicis, Pompon. ap. Don. ad Ter. Eun. 4, 3, 7; so, testibus, id. ap. Non. 154, 17:

his,

Att. ib. 154, 19:

suis,

Fenest. ib. 154, 20:

omnibus,

Nov. ib. 154, 23: legatis, Varr. ap. Don. Ter. Eun. 4, 3, 7: nobis, Ter. ib.—

Esp., of time:

narratio praeteritarum rerum aut praesentium,

Cic. Part. Or. 4, 13:

non solum inopia praesentis, sed etiam futuri temporis,

Caes. B. C. 1, 52 init.:

praesens tempus futuri metu perdere,

Sen. Ep. 24, 1:

tempus enim tribus partibus constat, praeterito, praesente, futuro,

id. ib. 124, 17.—Esp. in opp. to other times referred to:

quanta tempestas invidiae nobis si minus in praesens tempus... at in posteritatem impendeat,

Cic. Cat. 1, 9, 22:

et reliqui temporis recuperandi ratio, et praesentis tuendi,

id. Att. 8, 9, 3:

et consiliorum superiorum conscientiā et praesentis temporis moderatione me consoler,

id. Fam. 9, 16, 6; id. Fl. 1, 3.—Very rarely alone, of the times of the writer or speaker. as opp. to the times of which he speaks:

quod pietas principis nostri praesentium quoque temporum decus fecit,

Quint. 3, 7, 9:

vive moribus praeteritis, loquere verbis praesentibus,

now in use, Gell. 1, 10, 4.—Also of a time spoken of, present to the mind, existing:

movit Scipionem cum fortuna pristina viri, praesenti fortunae conlata,

Liv. 30, 13, 8:

populo erat persuasum, et adversas superiores et praesentes secundas res accidisse, etc.,

Nep. Alcib. 6, 2:

praetor factus non solum praesenti bello,

id. Them. 2, 1:

et praesens aetas et posteritas deinde mirata est,

Curt. 9, 10, 28:

praesentem saevitiam melioris olim fortunae recordatione allevabant,

Tac. A. 14, 63: in praesens tempus, and more freq. absol., in praesens, for the present:

pleraque differat, et praesens in tempus omittat,

Hor. A. P. 44; so (opp. in posteritatem) Cic. Cat 1, 9, 22:

si fortuna in praesens deseruit,

Tac. H. 4, 58; cf.:

laetus in praesens animus,

Hor. C. 2, 16, 25: ad praesens tempus, or simply ad praesens, for the present:

Harpagus ad praesens tempus dissimulato dolore,

for the moment, Just. 1, 5, 7:

quod factum aspere acceptum ad praesens, mox, etc.,

at the time, Tac. A. 4, 31; 40:

munimentum ad praesens, in posterum ultionem,

id. H. 1, 44; Suet. Tit. 6:

vocem adimere ad praesens,

for a short time, Plin. 8, 22, 34, § 80: praesenti tempore and in praesenti, at present, now:

praesenti tempore,

Ov. F. 3, 478:

haec ad te in praesenti scripsi, ut speres,

Cic. Fam. 2, 10, 4:

in praesenti,

Nep. Att. 12, 5; Liv. 34, 35, 11.—Prov.: praesenti fortuna pejor est futuri metus, Ps.-Quint. Decl. 12, 15.— Subst.: praesentĭa, ĭum, n., present circumstances, the present state of affairs:

cum hortatur ferenda esse praesentia,

Suet. Aug. 87:

praesentia sequi,

Tac. H. 4, 59:

ex praeteritis enim aestimari solent praesentia,

Quint. 5, 10, 28:

sed penitus haerens amor fastidio praesentium accensus est,

Curt. 8, 3, 6.—Esp., in phrase in praesentia (sc. tempora), for the present, at this time, under present circumstances:

hoc video in praesentia opus esse,

Cic. Att. 15, 20, 4:

providere quid oneris in praesentia tollant,

id. Verr. 2, 3, 1, § 1:

quae in praesentia in mentem mihi venerunt,

id. Fam. 4, 5, 1; id. Fin. 5, 8, 21; Liv. 31, 22, 8; 33, 27, 10; 33, 28, 6; Tac. Agr. 31; 39; Suet. Tib. 22; id. Claud. 4; Ter. Phorm. 5, 2, 14; Plin. 12, 3, 7, § 14.—Very rarely in praesentia, at hand, on hand, on the spot:

id quod in praesentia vestimentorum fuit, arripuit,

Nep. Alcib. 10, 5; cf.: in re praesenti, infra: in rem praesentem venire, to go to the place itself, go to the very spot, for the sake of a closer examination, Cic. de Or. 1, 58, 250:

in rem praesentem venias oportet, quia homines amplius oculis quam auribus credunt,

Sen. Ep. 6, 5: in rem praesentem perducere audientes, to transport one's hearers to the very spot, Quint. 4, 2, 123: in re praesenti, in the place itself, on the spot:

in re praesenti, ex copiā piscariā consulere, quid emam, aequom est,

when I am on the spot, Plaut. Cas. 2, 8, 65; Liv. 40, 9:

eodem anno inter populum Carthaginiensem et regem Masinissam in re praesenti disceptatores Romani de agro fuerunt,

id. 40, 17; Quint. 6, 2, 31:

praesenti bello,

while war is raging, Nep. Them. 2, 1; so sup.:

quod praesentissimis quibusque periculis desit,

Quint. 10, 7, 1; and comp.:

jam praesentior res erat,

Liv. 2, 36, 5.—

That happens or is done immediately, immediate, instant, prompt, ready, direct:

praesens poena sit,

the punishment might be instant, Cic. Div. 2, 59, 122:

preces,

immediate, not delayed, Prop. 2, 23, 64 (3, 28, 12):

mercari praesenti pecuniā,

with ready money, cash, Plaut. Capt. 2, 2, 8; Cic. Clu. 12, 34:

numerare praesentes denarios ducentos,

Petr. 109:

nummi,

id. 137:

supplicium,

instant execution, Tac. A. 1, 38:

Maelium praesenti morte multavit,

Flor. 1, 26:

praesens debitum,

Dig. 12, 1, 9; 20, 1, 13: praesenti die dari, in ready money:

quoties in obligationibus dies non ponitur, praesenti die pecunia debetur,

ib. 45, 1, 41:

libertatem aut praesenti die, aut sub condicione dare,

ib. 28, 7, 22.—Hence, adv.: prae-sens (opp. in diem), forthwith, immediately:

si, cum in diem mihi deberetur, fraudator praesens solverit,

in ready money, in cash, Dig. 42, 9, 10:

quod vel praesens vel ex die dari potest,

ib. 7, 1, 4.—

That operates immediately or quickly, instant, prompt, efficacious, powerful (i. q. valens):

praesens auxilium oblatum est,

Cic. Verr. 2, 4, 49, § 107:

non ulla magis praesens fortuna laborum est,

no more effective cure for their troubles, Verg. G. 3, 452:

quo non praesentius ullum, Pocula si quando saevae infecere novercae,

id. ib. 2, 127:

si quid praesentius audes,

more effective, bolder, id. A. 12, 152:

praesentissimum remedium,

Col. 6, 14; Plin. 28, 5, 14, § 53.—With objectclause:

o diva... Praesens vel imo tollere de gradu Mortale corpus, vel, etc.,

mighty, able, Hor. C. 1, 35, 2.—

Of disposition or character, present, collected, resolute:

animo virili praesentique ut sis, para,

Ter. Phorm. 5, 8, 64:

si cui virtus animusque in pectore praesens,

Verg. A. 5, 363:

animus acer et praesens,

Cic. de Or. 2, 20, 84:

non plures, sed etiam praesentioribus animis,

Liv. 31, 46:

praesentissimo animo pugnare, Auct. B. Alex. 40: Crassus, ut praesens ingenio semper respondit,

Plin. 17, 1, 1, § 4.—

Present, aiding, favoring, propitious:

Hercules tantus, et tam praesens habetur deus,

Cic. Tusc. 1, 12, 28; id. N. D. 2, 2, 6; 3, 5, 11:

deus,

Ter. Phorm. 2, 2, 31; cf.:

tu dea, tu praesens, nostro succurre labori,

Verg. A. 9, 404:

modo diva triformis Adjuvet, et praesens ingentibus adnuat ausis,

Ov. M. 7, 178.— Comp.:

nihil illo (praesagio) praesentius,

Flor. 4, 7, 9.—

Appropriate, pertinent, timely:

praesens hic quidemst apologus,

Plaut. Stich. 4, 1, 38; cf.:

en hercle praesens somnium,

id. Mil. 2, 4, 41.

prŏbo, āvi, ātum, āre, v. a. [1. probus].

To try, test, examine, inspect, judge of any thing in respect of its goodness, fitness, etc. (rare in class. Lat.; not in Cic. or Cæs.; in eccl. Lat. very freq.).

Lit.:

militem neque a moribus neque a fortunā probabat, sed tantum a viribus,

Suet. Caes. 65:

tus probatur candore, etc.,

Plin. 12, 14, 32, § 65:

mucronem cultri ad buccam,

Petr. 70:

terram amaram sive macram,

Plin. 17, 5, 3, § 33:

denarios,

id. 33, 9, 46, § 132:

pecuniam,

Dig. 46, 3, 39; cf.:

sicut probavi ipse,

have learned, proved by experience, Pall. 12, 7, 22:

aurum per ignem probatur,

Vulg. 1 Pet. 1, 7:

juga boum,

id. Luc. 14, 19.—

Trop.:

tuo ex ingenio mores alienos probas,

judge of, Plaut. Pers. 2, 2, 30; id. Trin. 4, 3, 42:

amicitias utilitate,

Ov. P. 2, 3, 8.— So, to test, try, prove, examine the mind or heart:

ipsi vos probate,

Vulg. 2 Cor. 13, 5; cf. id. Zach. 13, 9; id. Psa. 138, 1 et saep.—

To esteem as good, serviceable, fit, just, etc.; to be satisfied with, to approve a thing (class.; cf.

comprobare): quis est, qui non probet, qui non laudet?

Cic. Mil. 28, 77:

istam rationem laudo vehementer et probo,

id. Fam. 7, 1, 5: Cato ea sentit, quae non probantur in vulgus, id. Par. prooem.; id. Fin. 2, 1, 1:

Asia picem Idaeam maxime probat,

Plin. 14, 20, 25, § 128.—With objectclause:

Caesar maxime probat coactis navibus mare transire et Pompeium sequi,

Caes. B. C. 1, 29.—

In partic. (mil. t. t.), to approve for military service, to recruit, enlist: quo (die) primum probati sunt, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 30, 2.—

To declare any thing well done, to express approbation of, to approve a thing:

laudant fabrum atque aedes probant,

Plaut. Most. 1, 2, 20:

domum,

Cic. Fam. 5, 6, 3:

villam,

Liv. 4, 22:

petentibus, ut ad opera probanda, anni et sex mensium tempus prorogaretur,

id. 45, 15:

plausu probatae puellae,

Juv. 11, 164.—

To approve a person, to recognize as fit or worthy:

ad unum Vercingetorigem probant imperatorem,

Caes. B. G. 7, 63, 6:

quā impudentiā est, eumne testem improbabit quem judicem probarit?

Cic. Rosc. Com. 15, 45.—

To represent or show a thing to be good, serviceable, fit, right, etc., to make acceptable, to recommend; and: aliquid alicui, to convince one of any thing:

quos (libros), ut spero, tibi valde probabo,

Cic. Att. 4, 14, 1:

officium meum P. Servilio,

id. Verr. 2, 4, 38, § 82:

causam alicui,

id. Quint. 30, 92:

nostrum officium ac diligentiam,

id. Div. in Caecil. 22, 72:

factum suum alicui,

id. Att. 16, 7, 4:

omnia facta dictaque mea sanctissimis moribus tuis,

Plin. Ep. 10, 3 (20), 3.—With de:

quibus de meo celeri reditu non probabam,

Cic. Att. 16, 7, 4: se alicui, to make one's self acceptable:

(Epicurus) multis se probavit,

id. Fin. 2, 25, 81:

quā in legatione (Ligarius) et civibus et sociis ita se probavit, ut, etc.,

id. Lig. 1, 2.— Pass.:

mihi egregie probata est oratio tua,

has pleased, Cic. Tusc. 4, 4, 8.—

In partic., to make a thing credible, to show, prove, demonstrate:

crimen,

Cic. Fl. 37, 93:

his ego judicibus non probabo, C. Verrem contra leges pecunias cepisse?

id. Verr. 2, 1, 4, § 10:

causam paucis verbis,

id. Balb. 21, 49:

se memorem probare,

grateful, id. Fam. 10, 24, 1:

perfacile factu esse illis probat, conata perficere,

Caes. B. G. 1, 3:

hoc difficile est probatu,

Cic. Tusc. 5, 1, 1:

et patrio pater esse metu probor,

my paternal fear shows that I am your father, Ov. M. 2, 91:

sicut Thrasvmachi probat exitus,

Juv. 7, 204.—With se: malo praesens observantiā, indulgentiā, assiduitate memorem me tibi probare, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1.—

To represent, pass off a person for another:

loquebantur suppositum in ejus locum, quem pro illo probare velles,

Cic. Verr. 2, 5, 30, § 78:

quod tu istis lacrumis te probare postulas, Non pluris refert quam, etc.,

Plaut. Ps. 1, 1, 101.—So absol.: forma et aetas ipsast, facile ut pro eunucho probes, pass for one, Ter. Eun. 2, 3, 84.—Hence, prŏbātus, a, um, P. a.

Tried, tested, proved, of approved goodness, good, excellent (syn. spectatus).

Of persons:

ceterarum homines artium spectati et probati,

Cic. de Or. 1, 27, 124:

ingeniosos et opulentos, et aetatis spatio probatos,

id. Top. 19, 73:

operum probatissimi artifices,

Col. 11, 1, 6:

probatissima femina,

most excellent, Cic. Caecin. 4, 10.—

Of things:

argentum,

Plaut. Pers. 4, 6, 1:

probata experimento cultura,

Quint. 10, 2, 2:

boleti probatissimi,

Plin. 16, 5, 11, § 31:

probatissima palma,

id. 23, 5, 52, § 98:

probatissima statua,

id. 34, 8, 19, § 53: probata et exspectata adulescentia, Lucil. ap. Non. 437, 13:

moneta,

Vulg. Gen. 23, 16.—

Transf., pleasing, agreeable:

ut nemo probatior primoribus patrum esset,

Liv. 27, 8:

probatissimus alicui,

Cic. Planc. 11, 27.

rătĭo, onis (abl. rationi, Lucr. 6, 66), f. [reor, ratus], a reckoning, account, calculation, computation.

Lit.

Sing.: Les. Nequaquam argenti ratio conparet tamen. Sta. Ratio quidem hercle adparet: argentum oichetai, Plaut. Trin. 2, 4, 15 sq.:

rationem putare... bene ratio accepti atque expensi inter nos convenit,

id. Most. 1, 3, 141; 146; cf.: ad calculos vocare amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum, Cic. Lael. 16, 58:

itur, putatur ratio cum argentario... Ubi disputata est ratio cum argentario,

Plaut. Aul. 3, 5, 53 sq.:

dextera digitis rationem computat,

id. Mil. 2, 2, 49:

magna ratio C. Verruci,

Cic. Verr. 2, 2, 77, § 188:

direptio ejus pecuniae, cujus ratio in aede Opis confecta est,

id. Phil. 5, 6, 16; cf.:

quibus in tabulis nominatim, ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc.,... Quarum omnium rerum summa erat, etc.,

Caes. B. G. 1, 29: auri ratio constat: aurum in aerario est, the account agrees, i. e. is correct, Cic. Fl. 28, 69 (v. consto):

decumo post mense, ut rationem te dictare intellego,

to make the reckoning, Plaut. Am. 2, 2, 38 (al. ductare):

rationem ducere,

to make a computation, to compute, calculate, reckon, Cic. Verr. 2, 2, 52, § 129; so, rationem habere, to take an account, make a computation:

omnium proeliorum,

Caes. B. C. 3, 53; cf.:

hujus omnis pecuniae conjunctim ratio habetur,

id. B. G. 6, 19; and:

piratarum,

Cic. Verr. 2, 5, 28, § 71:

rationem inire,

to cast up, reckon, calculate, Caes. B. G. 7, 71, 4:

quattuor minae periere, ut ratio redditur,

Plaut. Men. 1, 3, 23; cf.:

tibi ego rationem reddam?

id. Aul. 1, 1, 6; id. Trin. 2, 4, 114:

rationem referre,

Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98:

rationem repetere de pecuniis repetundis,

id. Clu. 37, 104: Py. Quanta istaec hominum summa est? Ar. Septem millia. Py. Tantum esse oportet:

recte rationem tenes,

Plaut. Mil. 1, 1, 47 et saep.:

drachumae, quas de ratione debuisti,

according to the account, id. Trin. 2, 4, 24:

grandem (pecuniam) quemadmodum in rationem inducerent, non videbant,

how they should bring it into their accounts, Cic. Verr. 2, 1, 41, § 106.—

Plur.: rationes putare argentariam, frumentariam, pabuli causa quae parata sunt;

rationem vinariam, oleariam, quid venierit, etc.,

Cato, R. R. 2, 5:

rationes ad aerarium continuo detuli... quas rationes si cognoris, intelleges, etc.,

Cic. Pis. 25, 61:

ut rationes cum publicanis putarent,

id. Att. 4, 11, 1:

rationes a colono accepit,

id. Caecin. 32, 94:

quid opus est? inquam. Rationes conferatis. Assidunt, subducunt, ad nummum convenit,

id. Att. 5, 21, 12:

rationes referre... rationes deferre,

id. Fam. 5, 20, 2:

Romani pueri longis rationibus assem Discunt in partes centum diducere,

Hor. A. P. 325 et saep.:

A RATIONIBVS,

an accountant, Inscr. Orell. 1494; 2973; 2986; 4173 et saep. (cf. ab).—

Transf.

A list, roll, register (rare):

cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur, quo quisque die datus in custodiam, quo mortuus, quo necatus sit,

Cic. Verr. 2, 5, 57, § 147:

rationes imperii, ab Augusto proponi solitas, sed a Tiberio intermissas, publicavit (sc. Caligula),

Suet. Calig. 16 ( = breviarium) totius imperii, id. Aug. 101 fin.:

rationarium imperii,

id. ib. 28.—

A sum, number (rare), Plaut. Trin. 2, 4, 11:

nunc lenonum et scortorum plus est fere Quam olim muscarum est. Ea nimia est ratio,

id. Truc. 1, 1, 49:

pro ratione pecuniae liberalius est Brutus tractatus quam Pompeius,

Cic. Att. 6, 3, 5; cf. II. B. 1. c. infra.—

A business matter, transaction, business; also, a matter, affair, in gen. (a favorite word of Cicero):

res rationesque eri Ballionis curo,

Plaut. Ps. 2, 2, 31:

res rationesque vestrorum omnium,

id. Am. prol. 4:

re ac ratione cum aliquo conjunctus,

Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:

de tota illa ratione atque re Gallicana inter se multa communicare,

id. Quint. 4, 15:

cum (Druides) in reliquis fere rebus, publicis privatisque rationibus, Graecis utantur litteris,

Caes. B. G. 6, 14 (metaphrast. pragmasi):

ratio nummaria,

Cic. Att. 10, 11, 2:

aeraria ratio,

id. Quint. 4, 15:

ratio domestica... bellica,

id. Off. 1, 22, 76:

quod ad popularem rationem attinet,

id. Fam. 1, 2, 4:

rationes familiares componere,

Tac. A. 6, 16 fin.:

fori judiciique rationem Messala suscepit,

Cic. Rosc. Am. 51, 149; cf.:

in explicandis rationibus rerum civilium,

id. Rep. 1, 8, 13:

rationes civitatis,

id. ib. 1, 6, 11:

quantos aestus habet ratio comitiorum... nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. Mur. 17, 35:

propter rationem Gallici belli,

id. Prov. Cons. 8, 19; so id. ib. 8, 14, 35:

ad omnem rationem humanitatis,

id. Mur. 31, 66: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu facillime perspicies, id. Fam. 1, 7, 6 fin.:

ad eam rationem existimabam satis aptam naturam meam,

id. Att. 9, 11, A, 1.—

Pregn.: meae (tuae, etc.) rationes, my ( thy, etc.) interest, my ( thy, etc.) advantage (cf. in Engl. to find one's account in any thing):

me ad ejus rationes adjungo, quem tu in meis rationibus tibi esse adjungendum putasti,

Cic. Fam. 1, 8, 2; cf.:

exemplum meis alienissimum rationibus,

id. Corn. Fragm. 1, 7 B. and K.:

consideres, quid tuae rationes postulent,

Sall. C. 44, 5: servitia repudiabat... alienum suis rationibus existimans videri causam civium cum servis fugitivis communicasse, inconsistent with his policy or interests, id. ib. 56, 5:

si meas rationes unquam vestrae saluti anteposuissem,

Cic. Red. ad Quir. 1, 1.

Trop., a reckoning, account, computation:

postquam hanc rationem cordi ventrique edidi,

presented this reckoning, Plaut. Aul. 2, 7, 12:

itidem hic ut Acheronti ratio accepti scribitur,

i.e. things are taken only, nothing is given back, id. Truc. 4, 2, 36:

nomen (comoediae) jam habetis, nunc rationes ceteras Accipite,

an account of the rest, id. Poen. prol. 55; cf.:

census quom sum, juratori recte rationem dedi,

id. Trin. 4, 2, 30; so,

rationem dare, for the more usual rationem reddere,

Varr. L. L. 6, § 86 Mull.; Cic. Verr. 2, 1, 36, § 92 Zumpt:

(argentarii) ratione utuntur,

make a reckoning, settle up, Plaut. Cas. prol. 27:

cum eam mecum rationem puto,

go into that calculation, think over the matter, id. ib. 3, 2, 25; cf.:

frustra egomet mecum has rationes puto,

Ter. Ad. 2, 1, 54:

(Medea et Atreus) inita subductaque ratione nefaria scelera meditantes,

Cic. N. D. 3, 29, 71:

quod posteaquam iste cognovit hanc rationem habere coepit,

to make the following calculation, reflection, id. Verr. 2, 5, 39, § 101; cf.: totius rei consilium his rationibus explicavit, ut si, etc.,... si, etc.,... sin, etc., drew the plan of the whole undertaking according to the following calculation, that if, etc., Caes. B. C. 3, 78;

and herewith cf.: rationem consilii mei accipite,

id. ib. 3, 86:

ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc.,

that you may calculate, Cic. Fam. 3, 6, 6:

semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur,

id. Verr. 2, 2, 11, § 28; cf.:

nihil est, quod minus ferendum sit, quam rationem ab altero vitae reposcere eum, qui non possit suae reddere,

id. Div. in Caecil. 9, 28;

and with this cf.: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent,

will call you to account, Caes. B. G. 5, 30: clarorum virorum atque magnorum non minus otii, quam negotii rationem exstare oportere, an account must be capable of being given, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66:

tam otii quam negotii rationem reddere majores censuisse,

Col. 11 fin.: eam condicionem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, that the account is not correct unless, etc., Tac. A. 1, 6 fin.:

mirum est quam singulis diebus in urbe ratio aut constet aut constare videatur,

Plin. Ep. 1, 9, 1; 1, 5, 16 et saep.; cf. Just. praef. 5.—

Transf.

Relation, reference, respect to a thing:

(agricolae) habent rationem cum terra, quae nunquam recusat imperium,

have an account, have to do, have dealings with the earth, Cic. Sen. 15, 51; cf.:

ubi ratio cum Orco habetur,

Varr. R. R. 1, 4, 3;

for which: ubi sit cum Orco ratio ponenda,

Col. 1, 3, 2:

cum omnibus Musis rationem habere cogito,

Cic. Att. 2, 5, 2:

cum hac (muliere) aliquid adulescentem hominem habuisse rationis,

id. Cael. 20, 50; cf. id. Verr. 2, 2, 77, § 190. omnes, quibuscum ratio huic aut est aut fuit, assunt, defendunt, id. Quint. 23, 75; cf.

. quae ratio tibi cum eo intercesserat?

id. Rosc. Com. 14, 41:

pacis vero quae potest esse cum eo ratio, in quo est incredibilis crudelitas, fides nulla?

id. Phil. 4, 6, 14:

quod si habenda cum M. Antonii latrocinio pacis ratio fuit, etc.,

id. ib. 12, 7, 17:

fontes ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes,

in respect to our annals, id. Brut. 13, 49.—

Pregn., a respect, regard, concern, consideration, care for a thing (usu. in the connection habere and ducere alicujus rei rationem): ad hanc rationem quoniam maximam vim natura habet, fortuna proximam: utriusque omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae, Cic. Off. 1, 33, 120:

quorum (civium Romanorum) nobis pro vestra sapientia, Quirites, habenda est ratio diligenter,

id. Imp. Pomp. 7, 17:

(deos) piorum et impiorum habere rationem,

id. Leg. 2, 7, 15:

cujus absentis rationem haberi proximis comitiis populus jussisset,

Caes. B. C. 1, 9; so,

absentis,

id. ib. 1, 32; 3, 82 fin.:

sauciorum et aegrorum habita ratione,

id. ib. 3, 75:

moneret, frumenti rationem esse habendam,

Hirt. B. G. 8, 34;

so (al. frumentandi), rationem habere,

Caes. B. G. 7, 75 Oud.; cf. id. ib. 7, 71:

alicujus vel dignitatis vel commodi rationem non habere,

Cic. de Or. 2, 4, 17: ut summae rei publicae rationem habeamus, Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, c, 3:

alicujus salutis rationem habere,

i. e. to regard, care for, be concerned about, Caes. B. G. 7, 71; so id. B. C. 1, 20:

turpissimae fugae rationem habere,

id. ib. 2, 31:

ut in ceteris habenda ratio non sui solum sed etiam aliorum, sic, etc.,

Cic. Off. 1, 39, 139:

proinde habeat rationem posteritatis et periculi sui,

Caes. B. C. 1, 13:

habere nunc se rationem officii pro beneficiis Caesaris,

id. B. G. 5, 27:

non ullius rationem sui commodi ducit,

Cic. Rosc. Am. 44, 128:

cum hujusce periculi tum ceterorum quoque officiorum et amicitiarum ratio,

id. Clu. 42, 117:

omnis hac in re habenda ratio et diligentia est, ut, etc.,

id. Lael. 24, 89; cf.:

didici ex tuis litteris, te omnibus in rebus habuisse rationem, ut mihi consuleres,

id. Fam. 3, 5, 1:

habeo rationem, quid a populo Romano acceperim,

bring into consideration, consider, id. Verr. 2, 5, 14, § 36:

ut habere rationem possis, quo loco me salva lege Cornelia convenias, ego veni, etc.,

id. Fam. 3, 6, 6:

neque illud rationis habuisti, eam provinciam ad summam stultitiam nequitiamque venisse,

id. Verr. 2, 5, 15, § 38; cf.:

hoc rationis habebant, facere eos nullo modo posse, ut, etc.,

id. ib. 2, 2, 29, e70.—

Relation to a thing, i. e.

Subject., course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, etc. (cf. consilium):

nunc sic rationem incipissam, hanc instituam astutiam, ut, etc.,

Plaut. Mil. 2, 2, 82; cf. id. ib. 3, 1, 175 sqq.:

ubi cenas hodic, si hanc rationem instituis?

Plaut. Stich. 3, 1, 26; id. Truc. 1, 1, 3:

tua ratio est, ut secundum binos ludos mihi respondere incipias: mea, ut ante primos ludos comperendinem. Ita fiet, ut tua ista ratio existimetur astuta, meum hoc consilium necessarium,

Cic. Verr. 1, 11, 34; cf.:

ratio viaque defensionis,

id. Verr. 2, 5, 1, § 4:

itaque in praesentia Pompeii insequendi rationem omittit,

Caes. B. C. 1, 30:

mea autem ratio in dicendo haec esse solet, ut, etc.,

Cic. de Or. 2, 72, 292:

haec in philosophia ratio contra omnia disserendi,

id. N. D. 1, 5, 11:

dicendi,

id. Or. 32, 114; id. de Or. 3, 15, 56; cf.:

aliquot ante annis inita ratio est, ut, etc.,

id. Rep. 2, 36, 61:

ut, quo primum occurreretur, vix ratio iniri possit,

Caes. B. G. 7, 24:

quia reponendarum (tegularum) nemo artifex inire rationem potuerit,

Liv. 42, 3 fin. —In plur.:

hoc aditu laudis non mea me voluntas sed meae vitae rationes ab ineunte aetate susceptae prohibuerunt,

plan of life, Cic. Imp. Pomp. 1, 1:

de rationibus rerum publicarum aut constituendarum aut tuendarum,

id. Rep. 1, 6, 11.—

Object., relation, condition, nature, kind, sort, fashion, way, etc. (cf. modus):

sed ratio ordoque agminis aliter se habebat ac Belgae ad Nervios detulerant,

Caes. B. G. 2, 19; cf.:

ut rei militaris ratio atque ordo postulabat,

id. ib. 2, 22; so,

rei militaris,

id. ib. 4, 23:

ratio atque usus belli,

the art and practice of war, id. ib. 4, 1; id. B. C. 1, 76 fin.; 2, 18; 3, 17 et saep. al.; cf.:

novae rationes bellandi,

id. ib. 3, 50:

ratio equestris proelii,

id. B. G. 5, 16:

quorum operum haec erat ratio, etc.,

id. B. C. 1, 25; cf.: rationem pontis hanc instituit;

tigna bina, etc.,

id. B. G. 4, 17:

serpit per omnium vitas amicitia, nec ullam aetatis degendae rationem patitur esse expertem sui,

Cic. Lael. 23, 87; cf.:

ita ratio comparata est vitae naturaeque nostrae, ut, etc.,

id. ib. 27, 101; id. Ac. 2, 43, 132:

civitas (Platonis) non quae possit esse, sed in qua ratio rerum civilium perspici posset,

id. Rep. 2, 30, 52 init.; cf.:

reliqui disseruerunt de generibus et de rationibus civitatum,

id. ib. 2, 11, 22;

1, 8, 13: quam creberrimis litteris faciam ut tibi nota sit omnis ratio dierum atque itinerum meorum,

id. Fam. 3, 5, 4: quoniam eadem est ratio juris in utroque, id. Rep. 3, 12, 21; cf.:

haec eadem ratio est in summa totius Galliae,

Caes. B. G. 6, 11 fin.:

ab nostris eadem ratione, qua pridie, resistitur,

id. ib. 5, 40; id. B. C. 3, 100; cf. id. ib. 3, 101:

docet, longe alia ratione esse bellum gerendum atque antea sit gestum,

id. B. G. 7, 14:

hoc si Romae fieri posset, certe aliqua ratione expugnasset iste,

Cic. Verr. 2, 2, 52, ee130:

quid refert, qua me ratione cogatis?

id. Lael. 8, 26:

quod fuit illis conandum atque omni ratione efficiendum,

Caes. B. C. 1, 65 fin.; 1, 67 fin.:

simili ratione Pompeius in suis castris consedit,

id. ib. 3, 76:

auxilium ferri nulla ratione poterat,

id. ib. 1, 70:

nec quibus rationibus superare possent, sed quem ad modum uti victoria deberent, cogitabant,

id. ib. 3, 83 fin.; 3, 58; 3, 18 fin. et saep.—

With gen. of a subst. in circumlocution for the subst. itself (v. Zumpt, Gram. §

678): vereor ne oratio mea aliena ab judiciorum ratione esse videatur,

Cic. Verr. 2, 4, 49, ee109:

multa autem propter rationem brevitatis praetermittenda,

id. ib. 2, 1, 40, ee

103: quantas perturbationes et quantos aestus habet ratio comitiorum?

id. Mur. 17, 35:

nihil fallacius ratione tota comitiorum,

id. ib. 17, 36:

praedicere tempestatum rationem et praedonum,

id. ib. 2, 4:

tota ratio talium largitionum genere vitiosa est,

id. Off. 2, 17, 60.—

Pregn., that faculty of the mind which forms the basis of computation and calculation, and hence of mental action in general, i. e. judgment, understanding, reason: duplex est vis animorum atque natura: una pars in appetitu posita est, quae est hormê Graece, quae hominem huc et illuc rapit;

altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum, quid fugiendum sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet,

Cic. Off. 1, 28, 101:

homo, quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitudines comparat rebusque praesentibus adjungit atque annectit futuras, facile totius vitae cursum videt ad eamque degendam praeparat res necessarias. Eademque natura vi rationis hominem concilia homini et ad orationis et ad vitae societatem, etc.,

id. ib. 1, 4, 11 sq.:

haud scio, an melius fuerit, humano generi motum istum celerem cogitationis, acumen, sollertiam, quam rationem vocamus, non dari omnino quam tam munifice et tam large dari, etc.,

id. N. D. 2, 27, 69:

lex est ratio summa, insita in natura, quae jubet ea, quae facienda sunt, prohibetque contraria. Eadem ratio, cum est in hominis mente confirmata et confecta, lex est,

id. Leg. 1, 6, 18:

ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret,

id. N. D. 1, 42, 118:

mens et ratio et consilium in senibus est,

id. Sen. 19, 67; cf. Liv. 28, 28:

si pudor quaeritur, si probitas, si fides, Mancinus haec attulit, si ratio, consilium, prudentia, Pompeius antistat,

Cic. Rep. 3, 18, 28; cf. id. Quint. 16, 53; and:

si ratio et prudentia curas aufert,

Hor. Ep. 1, 11, 25:

quibus in rebus temeritas et casus, non ratio nec consilium valet,

Cic. Div. 2, 41, 85; cf.:

illa de urbis situ revoces ad rationem quae a Romulo casu aut necessitate facta sunt,

id. Rep. 2, 11, 22; and:

moneo ut agentem te ratio ducat, non fortuna,

Liv. 22, 39 fin.: mulier abundat audacia;

consilio et ratione deficitur,

Cic. Clu. 65, 184:

Ariovistum magis ratione et consilio quam virtute vicisse. Cui rationi contra homines barbaros locus fuisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 40: arma amens capio;

nec sat rationis in armis,

Verg. A. 2, 314:

rationis egens,

id. ib. 8, 299 et saep.:

iracundia dissidens a ratione,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

majora quam hominum ratio consequi possit,

id. ib. 1, 10, 15:

quantum ratione provideri poterat,

Caes. B. G. 7, 16 fin.:

quantumque in ratione esset, exploratum habuit,

Hirt. B. G. 8, 6 init.:

nec majore ratione bellum administrari posse,

Caes. B. C. 7, 21:

minari divisoribus ratio non erat,

it was not reasonable, was contrary to reason, Cic. Verr. 1, 9, 24; so, nulla ratio est, with an objectclause, id. Caecin. 5, 15; so,

too, minime rationis est,

Col. 3, 5, 3; cf. with dat.:

Vitellianus exercitus, cui acquiescere Cremonae ratio fuit,

which, as reason dictated, ought to have rested at Cremona, Tac. H. 3, 22:

quod domi te inclusisti, ratione fecisti,

reasonably, sensibly, judiciously, Cic. Att. 12, [p. 1527] 14, 3.—

The reasonable cause of a thing, a ground, motive, reason:

ratio est causa, quae demonstrat, verum esse id, quod intendimus, brevi subjectione. Rationis confirmatio est ea, quae pluribus argumentis corroborat breviter expositam rationem,

Auct. Her. 2, 18, 28:

quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quamobrem, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115; cf.:

nostra confirmare argumentis ac rationibus: deinde contraria refutare,

id. de Or. 2, 19, 80:

noverit orator argumentorum et rationum locos,

id. Or. 14, 44 (v. also argumentum):

si mei consilii causam rationemque cognoverit,

id. Div. in Caecil. 1, 1; cf.:

ad eam sententiam cum reliquis causis haec quoque ratio eos deduxit, quod, etc.,

Caes. B. G. 2, 10 fin.:

quam habet rationem, non quaero aequitatis, sed ipsius improbitatis atque impudentiae?... facti, si non bonam, at aliquam rationem afferre,

Cic. Verr. 2, 3, 85, e196; cf.:

deinde nihil rationis affert, quamobrem, etc.,

id. Caecin. 33, 96:

non deest hoc loco copia rationum, quibus docere velitis, humanas esse formas deorum: primum quod, etc.... deinde quod, etc.... tertiam rationem affertis, quod, etc.,

id. N. D. 1, 27, 76:

et quidem, cur sic opinetur, rationem subicit,

id. Div. 2, 50, 104:

idcirco minus existimo te nihil nisi summa ratione fecisse,

id. Att. 8, 11, D, §

5: nunc non modo agendi rationem nullam habeo, sed ne cogitandi quidem,

id. Fam. 4, 13, 3:

rationes in ea disputatione a te collectae vetabant me rei publicae penitus diffidere,

id. Fam. 5, 13, 3; cf. id. Ac. 2, 36, 116:

rationibus conquisitis de voluptate et dolore disputandum putant,

id. Fin. 1, 9, 31; cf.:

quod cum disputando rationibusque docuisset,

id. Rep. 1, 16, 25:

his rationibus tam certis tamque illustribus opponuntur ab his, qui contra disputant primum labores, etc.,

id. ib. 1, 3, 4 et saep.:

num parva causa aut prava ratio est?

reason, excuse, Ter. Eun. 3, 5, 27.—

In rhet., a showing cause, argument, reasoning in support of a proposition:

ratio est, quae continet causam, quae si sublata sit, nihil in causa controversiae relinquatur, hoc modo: Orestes si accusetur matricidii, nisi hoc dicat, Jure feci, illa enim patrem meum occiderat, non habet defensionem,

Cic. Inv. 1, 13, 18:

ad propositum subjecta ratio, et item in distributis supposita ratio,

id. de Or. 3, 54, 207; cf. Quint. 3, 11, 4; 5, 14, 1; 16; 7, 8, 3.—

Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order, conformity, etc.:

in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit, etc.,

in a reasonable, regular manner, Cic. Or. 33, 116; cf.:

ut ratione et via procedat oratio,

id. Fin. 1, 9, 29:

modo et ratione aliquid facere (along with recte atque ordine facere),

id. Quint. 7, 28; cf.:

quae res Nec modum habet neque consilium, ratione modoque Tractari non vult,

Hor. S. 2, 3, 266:

nihil est, quod ratione et numero moveri possit sine consilio,

Cic. N. D. 2, 16, 43:

intervallis imparibus, sed tamen pro rata parte ratione distinctis,

divided proportionally by rule, id. Rep. 6, 18, 18; cf.:

ex summis et infimis et mediis interjectis ordinibus ut sonis moderata ratione civitas concinit,

in symmetrical proportion, id. ib. 2, 42, 69:

in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa rerum publicarum natura saepe rationem,

order, system, id. ib. 2, 33, 57;

5, 5, 7: declinatio si cum ratione fiet,

reasonably, id. Tusc. 4, 6, 13:

ratio et distributio,

a reasonable division, Q. Cic. Pet. Cons. 1, 1.—

A theory, doctrine, or system based upon reason; science, and (less freq.), subject., knowledge:

erat enim tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16, 25; cf.:

nova et a nobis inventa ratio,

id. ib. 1, 8, 13;

2, 39, 66: si animum contulisti in istam rationem et quasi artem,

id. ib. 1, 23, 37; cf.:

omnes tacito quodam sensu sine ulla arte aut ratione, quae sint in artibus ac rationibus recta ac prava dijudicant,

id. de Or. 3, 50, 195; id. Brut. 74, 258:

continet enim totam hanc quaestionem ea ratio, quae est de natura deorum,

id. Div. 1, 51, 117:

Epicuri ratio, quae plerisque notissima est,

doctrine, system, philosophy, id. Fin. 1, 5, 13; cf.:

Stoicorum ratio disciplinaque,

id. Off. 3, 4, 20:

Cynicorum ratio,

id. ib. 1, 41, 148; so id. Fin. 3, 20, 68: ratio vivendi... ratio civilis et disciplina populorum, the art of living... statesmanship, id. Rep. 3, 3, 4; cf.:

etiamsi cui videbitur illa in optimis studiis et artibus quieta vitae ratio beatior, haec civilis laudabilior est certe et illustrior,

id. ib. 3, 3, 4:

improba navigii ratio tum caeca jacebat,

Lucr. 5, 1004: saltationis ac musicae rationis studiosi, Col. prooem. e3 al.—Subject., knowledge:

si qua (est in me) exercitatio dicendi aut si hujus rei ratio aliqua, ab optimarum artium studiis ac disciplina profecta,

Cic. Arch. 1, 1.—

A view or opinion resting upon reasonable grounds:

mea sic est ratio,

Ter. Ad. 1, 1, 43; cf.:

inventus est nemo, cujus non haec et sententia esset et oratio, non esse metuendum, etc.... Haec cum omnes sentirent et cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

Cic. Verr. 2, 1, 27, § 68 sq.; and with this cf. id. Att. 1, 11, 1:

cujus ratio etsi non valuit,

Nep. Milt. 3, 6 (just before: hujus cum sententiam plurimi essent secuti).—

In philos. lang., a production of proof, argumentation, reasoning: (Epicurus) tollit definitiones; nihil de dividendo ac partiendo docet;

non, quo modo efficiatur concludaturque ratio, tradit,

Cic. Fin. 1, 7, 22; cf. id. Div. 2, 10, 25; id. de Or. 2, 38, 158:

ratio ipsa coget, et ex aeternitate quaedam esse vera et ea non esse nexa causis aeternis, etc.,

id. Fat. 16, 38; cf.:

ergo, ubi tyrannus est, ibi non vitiosam ut heri dicebam, sed, ut nunc ratio cogit, dicendum est, plane nullam esse rem publicam,

id. Rep. 3, 31, 43.

suspĭcor, ātus ( inf. suspicarier, Plaut. Ps. 1, 5, 149; id. Trin. 1, 2, 49), 1, v. dep. a. [1. suspicio, II.], to mistrust, suspect (class.).

With acc. (rare):

id est, quod suspicabar,

Plaut. Men. 5, 2, 24:

quid nunc suspicare aut invenis De illā?

Ter. Heaut. 4, 1, 44:

quid homines suspicentur, videtis,

Cic. Lael. 3, 12:

quod velim temere atque injuriose de illo suspicati sint homines,

id. Ep. ad Brut. 1, 13, 1:

nihil mali suspicans,

id. Clu. 9, 27:

res nefarias,

id. Mil. 23, 63:

summum nefas suspicatus de uxore,

Quint. 9, 2, 80.—Rarely with a personal object:

ancillas meas,

Plaut. As. 5, 2, 39:

puellam,

App. M. 10, p. 250, 18.—

With obj.-clause (so most usually):

suspitio est mihi, nunc vos suspicarier, Me idcirco haec promittere, etc.,

Plaut. Ps. 1, 5, 149:

omnes ilico Me suspicentur, credo, habere aurum domi,

id. Aul. 1, 2, 32:

debere se suspicari, simulatā Caesarem amicitiā, etc.,

Caes. B. G. 1, 44:

id consilium cum fugae causā initum suspicaretur,

Hirt. B. G. 8, 16:

venturos, Qui, etc.,

Ov. H. 10, 83.—

Absol.:

fuge suspicari (sc. me),

Hor. C. 2, 4, 22.—

Transf., in gen., to suspect, apprehend, surmise, suppose, believe, conjecture (class.; cf.: opinor, reor).

With acc.:

di inmortales, spem insperatam date mihi, quam suspicor,

Plaut. Men. 5, 9, 22 Brix:

si quidem hic lenonis ejus't vidulus, quem suspicor,

id. Rud. 4, 4, 47:

nisi me animus fallit, hic profecto'st anulus, quem ego suspicor,

Ter. Heaut. 4, 1, 1:

qui, quae vix conjectura, qualia sint, possumus suspicari, sic affirmat, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 10, 15:

figuram divinam,

id. N. D. 1, 11, 28:

quiddam de L. Crasso,

id. de Or. 3, 4, 15; cf.:

aliquid de M. Popilii ingenio,

id. Brut. 14, 56.—

With rel.-clause:

quare, quā sint illae dignitate, potes ex his suspicari,

Cic. Inv. 2, 1, 2:

ne suspicari quidem, quanta sit admirabilitas caelestium rerum,

id. N. D. 2, 36, 90.—