Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

cum+eo+mihi+omnia+sunt

  • 101 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    lateinisch-deutsches > cura

  • 102 aptus

    aptus, a, um [st1]1 [-] part. passé de apio, apere, attacher, qui se retrouve dans apiscor, a - attaché, joint.    - cum aliqua re aptus, Cic. Tim. 45: attaché à qqch.    - gladium e lacunari sætā equinā aptum, Cic. Tusc. 5, 62: épée suspendue au plafond au moyen d'un crin de cheval. b - lié dans ses parties, formant un tout bien lié.    - ita esse mundum undique aptum, ut... Cic. Ac, 2, 119: le monde est si bien lié en toutes ses parties que..., cf. Tim. 15 ; Lucr. 5, 557, etc.    - au fig. res inter se aptæ, Cic. Nat, 3, 4, etc.: choses (idées) liées entre elles.    - rerum causæ aliæ ex aliis aptæ, Cic. Tusc. 5, 70: causes liées les unes aux autres.    - ex honesto officium aptum est, Cic. Off 1, 60: le devoir découle de l'honnête.    - cui viro ex se ipso apta sunt omnia quæ... Cic. Tusc, 5, 36: l'homme pour qui tout ce qui [mène au bonheur] dépend de lui-même (l'homme qui tient de son propre fonds tout ce qui...).    - avec l'abl. seul rudentibus apta fortuna, Cic. Tusc. 5, 40: une fortune qui tient à des cordages, cf. Leg. 1, 56. c - lié en ses parties, formant un tout [en parl. du style].    - apta dissolvere, Cic. Or. 235: rompre (mettre en morceaux) un tout enchaîné.    - apta oratio, Cic. Br. 68: style bien lié.    - verborum apta et quasi rotunda constructio, Cic. Br. 272: des phrases bien liées et, pour ainsi dire, arrondies. d - préparé complètement, en parfait état.    - ire non aptis armis, Sall. H. 25: marcher avec des armes qui ne sont pas en bon état. --- cf. Liv. 44, 34, 3.    - omnia sibi esse ad bellum apta ac parata, Cæs. BC. 1, 30, 5: il avait tout en parfait état et prêt en vue de la guerre.    - quinqueremes aptæ instructæque omnibus rebus ad navigandum, Cæs. BC. 3, 111, 3: des quinquérèmes parfaitement équipées et munies de tout le nécessaire en vue de prendre la mer. d - poét. muni de, pourvu de [avec abl.].    - nec refert ea quæ tangas quo colore prædita sint, verum quali... apta figura, Lucr. 2, 814: ce qui importe pour les objets soumis au toucher, ce n'est pas la couleur qu'ils ont, mais la forme dont ils sont pourvus.    - vestis auro apta, Lucr. 5, 1428: vêtement garni d'or. ---cf. Enn. Tr. 380; An. 339; Acc. Tr. 660.    - Tyrio apta sinu Tib. 1, 9, 70: vêtue d'une robe de pourpre Tyrienne. --- cf. Virg. En. 4, 482 ; 6, 797; 11, 202.    - qui restitissent nautico instrumento aptæ et armatæ classi? Liv. 30, 10, 3: comment résister à une flotte pourvue et armée de tout le matériel naval? [st1]2 [-] adjectif. a - propre, approprié.    - aptissima sunt arma senectutis artes exercitationesque virtutum, Cic. CM 9: les armes les mieux appropriées de la vieillesse, ce sont la science et la pratique des vertus.    - aptior dicendi locus, Cic. Rep. 2, 48: occasion plus convenable de parler.    - alius alio melior atque aptior (numerus), Cic. Or, 203: suivant les cas, un rythme est meilleur et mieux adapté qu'un autre.    - neminem nec motu corporis neque ipso habitu atque forma aptiorem mihi videor audisse, Cic. de Or. 1, 132: je ne crois pas avoir entendu d'orateur ayant une meilleure appropriation des mouvements du corps, du maintien même ou de l'extérieur. b - en parl. du style exactement approprié aux idées, précis.    - Cic, Br. 145; de Or. 2, 56, etc. c - fait pour, approprié à.    - avec dat. res apta auribus, Cic. Or. 25; moribus, Cic. Att. 5, 10, 3; naturæ, Cic. Fin. 5, 24; ætati Cic. Br. 327 ; adulescentibus, Cic. Br. 326, chose appropriée aux oreilles, aux habitudes, à la nature, à l'âge, aux jeunes gens.    - Ofella contionibus aptior quam judiciis, Cic. Br. 178: Ofella mieux fait pour la tribune que pour le barreau.    - o hominem semper illum quidem mihi aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. Fam. 12, 30, 3: quel homme! toujours complaisant pour moi, mais maintenant, même exquis! --- cf. Hor. S. 2, 5, 43.    - gens novandis quam gerendis aptior rebus, Curt. 4, 1, 30: nation mieux faite pour l'innovation que pour l'exécution.    - apta portandis oneribus jumenta sunt, Sen. Brev. 18, 4: les bêtes de somme sont propres à porter des fardeaux.    - vis venti apta faciendo igni, Liv. 21, 37, 2: violence du vent propre à activer la flamme, cf. 21, 47, 1; 23, 4, 3; 25, 36, 5, etc.    - avec ad (calcei) apti ad pedem, Cic. de Or. 1, 231: (chaussures) adaptées au pied.    - ad tempus aptæ simulationes, Cic. Mil. 69: faux-semblants accommodés aux circonstances.    - res apta ad naturam, Cic. Fin. 5, 39; ad consuetudinem, Cic. Opt. 14: chose appropriée à la nature, à l'usage.    - naturā sumus apti ad cœtus, Cic. Fin. 3, 63: nous sommes par nature faits pour la vie de société.    - habebat flebile quiddam, aptumque cum ad fidem faciendam, tum ad misericordiam commovendam, Cic. Br. 142: il avait un accent touchant, propre à inspirer la confiance et surtout à remuer la pitié.    - homo non aptissimus ad jocandum, Cic. Nat. 2, 46: l'homme le moins fait du monde pour la plaisanterie.    - res contra morsus apta, Plin. 21, 58: chose bonne contre les morsures.    - avec in acc. in quod minime apti sunt, Liv. 38, 21, 8: [genre de combat] auquel ils sont le moins propres, cf. Plin. 16, 174; Quint. 10, 3, 22.    - avec inf. silva occulere apta feras, Ov. F. 2, 216: forêt propre à cacher les bêtes sauvages.    - dux fieri quilibet aptus erat, Ov. F. 2, 200: n'importe lequel était bon pour faire un chef.    - avec une rel. au subj. [rare]: nulla videbatur aptior persona, quæ de illa ætate loqueretur, Cic. Læl. 4, aucun personnage ne me paraissait mieux fait pour parler de cet âge-là.    - eam urbem aptissimam ratus, unde mitti commeatus possent, Liv. 44, 13, 11: pensant que cette ville était la plus propre à servir de point de départ à l'envoi des ravitaillements.
    * * *
    aptus, a, um [st1]1 [-] part. passé de apio, apere, attacher, qui se retrouve dans apiscor, a - attaché, joint.    - cum aliqua re aptus, Cic. Tim. 45: attaché à qqch.    - gladium e lacunari sætā equinā aptum, Cic. Tusc. 5, 62: épée suspendue au plafond au moyen d'un crin de cheval. b - lié dans ses parties, formant un tout bien lié.    - ita esse mundum undique aptum, ut... Cic. Ac, 2, 119: le monde est si bien lié en toutes ses parties que..., cf. Tim. 15 ; Lucr. 5, 557, etc.    - au fig. res inter se aptæ, Cic. Nat, 3, 4, etc.: choses (idées) liées entre elles.    - rerum causæ aliæ ex aliis aptæ, Cic. Tusc. 5, 70: causes liées les unes aux autres.    - ex honesto officium aptum est, Cic. Off 1, 60: le devoir découle de l'honnête.    - cui viro ex se ipso apta sunt omnia quæ... Cic. Tusc, 5, 36: l'homme pour qui tout ce qui [mène au bonheur] dépend de lui-même (l'homme qui tient de son propre fonds tout ce qui...).    - avec l'abl. seul rudentibus apta fortuna, Cic. Tusc. 5, 40: une fortune qui tient à des cordages, cf. Leg. 1, 56. c - lié en ses parties, formant un tout [en parl. du style].    - apta dissolvere, Cic. Or. 235: rompre (mettre en morceaux) un tout enchaîné.    - apta oratio, Cic. Br. 68: style bien lié.    - verborum apta et quasi rotunda constructio, Cic. Br. 272: des phrases bien liées et, pour ainsi dire, arrondies. d - préparé complètement, en parfait état.    - ire non aptis armis, Sall. H. 25: marcher avec des armes qui ne sont pas en bon état. --- cf. Liv. 44, 34, 3.    - omnia sibi esse ad bellum apta ac parata, Cæs. BC. 1, 30, 5: il avait tout en parfait état et prêt en vue de la guerre.    - quinqueremes aptæ instructæque omnibus rebus ad navigandum, Cæs. BC. 3, 111, 3: des quinquérèmes parfaitement équipées et munies de tout le nécessaire en vue de prendre la mer. d - poét. muni de, pourvu de [avec abl.].    - nec refert ea quæ tangas quo colore prædita sint, verum quali... apta figura, Lucr. 2, 814: ce qui importe pour les objets soumis au toucher, ce n'est pas la couleur qu'ils ont, mais la forme dont ils sont pourvus.    - vestis auro apta, Lucr. 5, 1428: vêtement garni d'or. ---cf. Enn. Tr. 380; An. 339; Acc. Tr. 660.    - Tyrio apta sinu Tib. 1, 9, 70: vêtue d'une robe de pourpre Tyrienne. --- cf. Virg. En. 4, 482 ; 6, 797; 11, 202.    - qui restitissent nautico instrumento aptæ et armatæ classi? Liv. 30, 10, 3: comment résister à une flotte pourvue et armée de tout le matériel naval? [st1]2 [-] adjectif. a - propre, approprié.    - aptissima sunt arma senectutis artes exercitationesque virtutum, Cic. CM 9: les armes les mieux appropriées de la vieillesse, ce sont la science et la pratique des vertus.    - aptior dicendi locus, Cic. Rep. 2, 48: occasion plus convenable de parler.    - alius alio melior atque aptior (numerus), Cic. Or, 203: suivant les cas, un rythme est meilleur et mieux adapté qu'un autre.    - neminem nec motu corporis neque ipso habitu atque forma aptiorem mihi videor audisse, Cic. de Or. 1, 132: je ne crois pas avoir entendu d'orateur ayant une meilleure appropriation des mouvements du corps, du maintien même ou de l'extérieur. b - en parl. du style exactement approprié aux idées, précis.    - Cic, Br. 145; de Or. 2, 56, etc. c - fait pour, approprié à.    - avec dat. res apta auribus, Cic. Or. 25; moribus, Cic. Att. 5, 10, 3; naturæ, Cic. Fin. 5, 24; ætati Cic. Br. 327 ; adulescentibus, Cic. Br. 326, chose appropriée aux oreilles, aux habitudes, à la nature, à l'âge, aux jeunes gens.    - Ofella contionibus aptior quam judiciis, Cic. Br. 178: Ofella mieux fait pour la tribune que pour le barreau.    - o hominem semper illum quidem mihi aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. Fam. 12, 30, 3: quel homme! toujours complaisant pour moi, mais maintenant, même exquis! --- cf. Hor. S. 2, 5, 43.    - gens novandis quam gerendis aptior rebus, Curt. 4, 1, 30: nation mieux faite pour l'innovation que pour l'exécution.    - apta portandis oneribus jumenta sunt, Sen. Brev. 18, 4: les bêtes de somme sont propres à porter des fardeaux.    - vis venti apta faciendo igni, Liv. 21, 37, 2: violence du vent propre à activer la flamme, cf. 21, 47, 1; 23, 4, 3; 25, 36, 5, etc.    - avec ad (calcei) apti ad pedem, Cic. de Or. 1, 231: (chaussures) adaptées au pied.    - ad tempus aptæ simulationes, Cic. Mil. 69: faux-semblants accommodés aux circonstances.    - res apta ad naturam, Cic. Fin. 5, 39; ad consuetudinem, Cic. Opt. 14: chose appropriée à la nature, à l'usage.    - naturā sumus apti ad cœtus, Cic. Fin. 3, 63: nous sommes par nature faits pour la vie de société.    - habebat flebile quiddam, aptumque cum ad fidem faciendam, tum ad misericordiam commovendam, Cic. Br. 142: il avait un accent touchant, propre à inspirer la confiance et surtout à remuer la pitié.    - homo non aptissimus ad jocandum, Cic. Nat. 2, 46: l'homme le moins fait du monde pour la plaisanterie.    - res contra morsus apta, Plin. 21, 58: chose bonne contre les morsures.    - avec in acc. in quod minime apti sunt, Liv. 38, 21, 8: [genre de combat] auquel ils sont le moins propres, cf. Plin. 16, 174; Quint. 10, 3, 22.    - avec inf. silva occulere apta feras, Ov. F. 2, 216: forêt propre à cacher les bêtes sauvages.    - dux fieri quilibet aptus erat, Ov. F. 2, 200: n'importe lequel était bon pour faire un chef.    - avec une rel. au subj. [rare]: nulla videbatur aptior persona, quæ de illa ætate loqueretur, Cic. Læl. 4, aucun personnage ne me paraissait mieux fait pour parler de cet âge-là.    - eam urbem aptissimam ratus, unde mitti commeatus possent, Liv. 44, 13, 11: pensant que cette ville était la plus propre à servir de point de départ à l'envoi des ravitaillements.
    * * *
        Aptus, apta, aptum, Participium ab antiquo verbo Apiscor, Vnde est Adiectiuum nomen Aptus, aptior, aptissimus. Apte, Convenable, et propre à quelque chose, Bien sortable, Pertinent, Approprié.
    \
        Apta compositio membrorum. Cic. Membres bien proportionnez.
    \
        Apta inter se, et cohaerentia. Cic. Qui se rapportent bien l'un à l'autre.
    \
        Rubrum emplastrum huc aptum est. Cels. Est propre à ceci.
    \
        Somno aptum papauer. Celsus. Propre à faire dormir.
    \
        Aptum. Virgil. Conjoinct, Adapté, Composé.
    \
        Aptus ex sese. Cic. Qui ne tient que de soymesme.
    \
        Aptum ex tribus. Cic. Composé de trois choses attachees ensemble.
    \
        Gladium e lacunari, seta equina aptum demitti iussit. Ci. Lié.
    \
        Aptus verbis. Cic. Qui use de parolles propres.
    \
        O hominem semper illum quidem mihi aptum. Cic. Qui me revient fort.

    Dictionarium latinogallicum > aptus

  • 103 consto

    cōn-sto, stitī, stātūrus, āre, wörtl. beihinstehen = stille (da-) stehen, I) eig.: a) v. Pers.: constant, conserunt sermones inter sese, Plaut. Curc. 290. – u. v. Soldaten = haltmachen, multitudinem procul hostium constare viderunt, Sisenn. hist. 4. fr. 58 ( bei Non. 273, 4). – b) v. Wasser, in fossis sicubi aqua constat aut aliquid aquae obstat, id emittere oportet, Cato r. r. 155 (156), 2. – II) übtr.: A) im allg.: 1) Platz gegriffen haben, d.i. bestehen, teils = eingetreten sein, stattfinden, vorhanden sein, unde omnis rerum nunc constet summa creata, Lucr.: severa silentia noctis undique cum constent, Lucr.: inter se quia nexus principiorum dissimiles constant, Lucr. – teils = aus etw. bestehen, m. ex u. (nur bei Lucr.) de u. Abl., auch m. bl. Abl., ex animo constamus et corpore, Cic.: simplex (ius) e dulci constat olivo, Hor.: ea tanta est urbs, ut ex quattuor urbibus maximis constare dicatur, Cic.: muri ex sacellis sepulcrisque constant, Nep.: illa phalanx immobilior et unius generis, Romana acies distinctior, ex pluribus partibus constans, Liv.: u. (v. Abstr.) eloquentia ex bene dicendi scientia constat, Cic.: eloquentia constat ex verbis et ex sententiis, Cic.: quattuor partibus constat argumentatio, Cic.: virtus, quae constat ex hominibus tuendis, Cic. – semper partus duplici de semine constat, Lucr. – quicquid auro argentoque constaret, Suet.: non vides quam
    ————
    multorum vocibus chorus constet? Sen. – teils = in etw. seine Grundlage haben, d.i. in etw. bestehen, auf etw. sich gründen, beruhen, m. in u. Abl. u. m. bl. Abl., omnis eius pecuniae reditus constabat in Epiroticis et urbanis possessionibus, Nep.: u. (v. Abstr.) monuit eius diei victoriam in earum cohortium virtute constare, Caes.: paene in eo (darauf) summam victoriae constare, Caes.: omnium ordinum partes (Benehmen) in misericordia constitisse, Caes.: domus amoenitas non aedificio, sed silvā constabat, Nep.: exiguo tempore magnoque casu totius exercitus salus constitit, Caes.
    2) als t. t. der Geschäftsspr., zustehen kommen = kosten (in der höhern Prosa gew. stare), bei Ang. wem? m. Dat.; immer m. Ang. um welchen Preis? α) durch Abl.: parvo constat fames, magno fastidium, Sen.: magno tibi constat, Plin. ep.: tanto tibi deliciae et feminae constant, Plin.: nihil aliud nullo impendio constat, Plin.: unae quadrigae Romae constiterunt sestertiis quadringentis milibus, Varr.: c. sestertio centiens, Suet.: turris octingentis talentis constitit, Plin.: centenis milibus sibi constare singulos servos, Sen.: uni mitellita quadragies sestertio constitit, alteri pluris aliquanto rosaria, Suet. – u. im Bilde, odia constantia magno, Ov.: edocet quanto detrimento et quot virorum fortium morte necesse sit constare victoriam, Caes. – β) durch Genet.: ambulatiuncula prope dimi-
    ————
    dio minoris constabit isto loco, Cic.: eo pervenit luxuria, ut etiam fictilia pluris constent, quam murrina, Plin.: interrogare, quanti funus et pompa constet, Suet.: u. (im Bilde) quanti mihi constitit, ne malus filius viderer, Ps. Quint. decl.: tanti constat, ut sis disertissimus, Plin. ep.: ne pluris remedium quam periculum constet, Sen.: liber mihi constat decussis, Stat. – γ) durch super m. Akk.: fori area super sestertium milies constitit, Suet. Caes. 26, 2. – δ) durch Advv.: c. carius, Lucil. fr. u. Sen.: carissime, Sen.: vilissime, Col.: gratis, Sen. ep. 104, 34. Augustin. serm. 385, 6: u. (im Bilde) cave, ne gratis hic tibi constet amor, Ov. am. 1, 8, 72.
    B) prägn., in fester Stellung verbleiben, der Haltung, Bewegung, Richtung (Lage) nach, a) in gleicher phys. Haltung verbleiben, eine feste-, unveränderte Haltung behalten od. gewinnen, nicht wanken noch weichen, fest-, unverändert bleiben, a) als milit. t. t., v. Schlachtlinie u. Kampf, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, Liv.: postquam nullo loco constabat acies, als ihre Linie allenthalben ins Wanken kam, Liv.: nec pugna illis constare nec fuga explicari sine magna caede potuit, Liv. – b) v. Sprache, Miene, Gesichtsfarbe, Besinnung, Fassung (Mut), si tentantur pedes, lingua non constat (die Z. lallt), quid est etc., Sen.: primo adeo perturbavit ea vox regem, ut non color, non vultus ei
    ————
    constaret, sich ihm F. u. M. verwandelten, Liv.: non animus nobis, non color constat, verlieren die Fassung u. verfärben uns, Liv.: Vitruvio nec sana constare mens (V. behielt weder volle Besinnung genug), nec etc., Liv.: mens non constitit mihi, Sen. rhet. – m. in u. Abl., constitit in nulla qui fuit ante color, Ov. art. am. 1, 120. – v. d. Pers. selbst, eine feste Haltung bewahren, Fassung behalten, m. Abl., non mentibus solum concipere, sed ne auribus quidem atque oculis satis constare poterant, sie konnten es nicht nur nicht begreifen, sondern sie trauten nicht einmal mehr recht ihren eigenen Augen u. Ohren, Liv. 5, 42, 3. – u. (Ggstz. iacēre) nec malum (esse), quo aut oppressus iaceas aut, ne opprimare, mente vix constes, kaum Besinnung od. Fassung genug behältst, Cic.
    b) in gleichmäßigem Gange verbleiben, in guter Ordnung sich befinden, postquam cuncta videt caelo constare sereno, Verg.: neque suppletis constabat flamma lucernis, Prop. – v. phys. Zuständen, dum constabit sanitas, Phaedr.: valetudo ei neque corporis neque animi constitit, Suet.: si sibi pudicitia constaret, wenn sie ihre K. bewahrt hätte, Suet. – v. zeitl. u. abstr. Zuständen, si spatia temporum, si personarum dignitates, consiliorum rationes, locorum opportunitates constabunt, gehörig beobachtet werden, Cornif. rhet. 1, 16. – u. insbes. als t. t. der Geschäftsspr.,
    ————
    ratio constat, die Rechnung ist in Ordnung, sie stimmt, auri ratio constat, Cic.: quibus ratio impensarum constaret, Suet. – oft im Bilde (s. Döring Plin. ep. 1, 5, 16. Korte Plin. ep. 2, 4, 4. Schwarz Plin. pan. 38, 4), eam consuetudinem esse imperandi, ut non aliter ratio constet, quam si uni reddatur, Tac.: scietis constare nobis silentii nostri rationem, daß ich zu schweigen alle Ursache habe, Plin. ep.: mihi et tentandi aliquid et quiescendi illo auctore ratio constabit, ich werde mit Sicherheit einen Schritt in der Sache tun oder nicht tun, Plin. ep.: m. in u. Abl., in te vero facile ratio constabit (verst. liberalitati), etiamsi modum excesserit, bei dir hat sie (die Freigebigkeit) einen vernünftigen Grund, wenn sie auch usw., Val. Max.
    c) im unveränderten Fortgange verbleiben, (unverändert, unversehrt) fortbestehen, bestehen, nullum est genus rerum, quod avulsum a ceteris per se ipsum constare possit, Cic.: quae per constructionem lapidum et marmoreas moles constant (noch besteht, errichtet steht), non propagant longam diem, Sen. ad Polyb. 18 (37), 2: si ipsa mens constare potest corpore vacans, Cic.: u. m. Ang. wie? durch Adi., sic ut usque ad alterum R litterae constarent integrae (unverändert, unversehrt), reliquae omnes essent in litura, Cic.: cum sint huc forsitan illa, haec translata illuc, summā tamen omnia constant, Ov. – bes. v. Zahl u.
    ————
    Maß, uti numerus legionum constare videretur, Caes.: ego postulabam, ut tribus sententiis constaret suus numerus, Plin. ep.: nostrae autem cenae ut apparatus et impendii, sic temporis modus constet, Plin. ep.
    d) in gleicher Willens- oder Meinungsrichtung verbleiben, α) v. der Denk- u. Handlungsweise, sich gleich (treu) bleiben, fest-, unwandelbar-, standhaft sein, nec animum (Gesinnung) eius satis constare visum, Liv.: utrimque constitit fides, Liv.: unius legionis eam seditionem, ceteris exercitibus constare fidem, Tac. – m. in u. Abl., ut ei fides sua in coniuge proscripto constaret, um ihre Treue gegen den geächteten Gatten standhaft zu bewahren, Val. Max.: u. m. in (gegen) u. Akk., quorum semper in rem publicam singulare constiterat officium, Auct. b. Afr. – u. constare sibi od. alci rei, in seinen Äußerungen, Ansichten, Urteilen, Grundsätzen fest bleiben, sich gleich-, sich treu bleiben, konsequent bleiben (Ggstz. titubare, claudicare u. dgl.), sic fit, ut aut constent sibi (testes) aut etc., Quint.: reliqui sibi constiterunt, Cic.: me constare mihi scis, Hor.: c. sibi et rei iudicatae, Cic.: c. humanitati suae, Cic. – m. in u. Abl., qui in rebus contrariis parum sibi constent, Cic.: ut constare in vitae perpetuitate possimus nobismet ipsis nec in ullo officio claudicare, Cic.: in Oppianico sibi (iudices) constare et superioribus consentire iudiciis debuerunt, Cic.: u. (ohne sibi) qua in sententia si
    ————
    constare voluissent, Cic. ep. 1, 9, 14. – β) v. Entschlusse, fest stehen, animo constat sententia, Verg. Aen. 5, 748: cum constitit consilium, als ich zu einem festen Entschlusse gekommen war, Cic. ad Att. 8, 11, 1. – alci constat, es steht jmdm. fest = es ist jmd. fest entschlossen, m. folg. Infin., mihi quidem constat nec meam contumeliam nec meorum ferre, Anton. bei Cic. Phil. 13, 42. – od. m. folg. indir. Fragesatz, neque satis Bruto vel tribunis militum constabat, quid agerent aut quam rationem pugnae insisterent, Caes. b. G. 3, 14, 3. – γ v. der Ansicht, Überzeugung, fest stehen, gewiß sein, αα) bei einzelnen od. bei einer bestimmten Klasse, m. Dat. pers. od. m. inter u. Akk. Plur. od. m. Dativ animo (animis) od. m. apud animum, zB. quae cum constent, Cic. Tusc. 1, 40: eorum, quae constant, exempla ponemus, horum, quae dubia sunt, exempla afferemus, Cic. de inv. 1, 68: quod nihil nobis constat, Caes. b. G. 7, 5, 6. – m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., quod omnibus constabat hiemari in Gallia oportere, Caes.: ac mihi multa agitanti constabat paucorum civium virtutem cuncta patravisse, Sall.: cum inter augures constet imparem numerum esse debere, Liv.: inter Hasdrubalem alterum et Magonem constabat beneficiis Scipionis occupatos omnium animos publice privatimque esse, H. u. M. stimmten ganz darin überein, daß usw., Liv.: constat inter omnes, qui de eo
    ————
    memoriae prodiderunt, nihil eo fuisse excellentius, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz quod, cur per eos dies a Fidenis afuissent, parum constabat, Liv.: nam neque quo signo coirent inter se, neque utrum castra peterent an longiorem intenderent fugam, territis constare poterat, Liv.: probarentne tantum flagitium, an decretum consulis subverterent, parum constabat (verst. patribus), Sall.: etsi non satis mihi constiterat, cum aliquane animi mei molestia an potius libenter te Athenis visurus essem, Cic.: mihi plane non satis constat, utrum sit melius, Cic.: ut nihil ei constet, quid agas, Cic.: neque satis constabat animis,... laudarent vituperarentne, Liv.: nec satis certum apud animum constare poterat, utrum... an etc., Liv. – u. parenthet. ohne Ang. dessen, was feststeht, ut saepe inter homines sapientissimos constare vidi, Cic. – ββ) bei allen, in der allgem. Annahme, in der öffentl. Meinung (in der Tradition, Volkssage) feststehen, gewiß sein, allgemein bekannt sein, sich (allgemeine) Anerkennung od. Geltung erworben haben (s. M. Müller Liv. 1, 1. § 1), oft m. dem Zusatz inter omnes, zB. antiquissimi fere sunt, quorum quidem scripta constent, Pericles atque Alcibiades, Cic.: constare res incipit ex illo tempore, quo etc., es trat erst völlige Gewißheit ein, Liv.: circumspiciendus rhetor Latinus, cuius scholae severitas, pudor, in primis castitas constet, Plin. ep.: haec propositio indiget approbationis; non
    ————
    enim perspicua est neque constat inter omnes, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., sane moleste Pompeium id ferre constabat, Cic.: illa maleficia, quae in illo constat esse, Cic.: servi, quos ab iis dilectos constabat, Caes.: satis constat Troiā captā in ceteros saevitum esse Troianos, Liv.: perspicuum sit constetque inter omnes, eos esse deos, quos etc., Cic. – m. folg. quod (daß), apud omnes constat, quod, si rerum potitus fuisset, omnia correcturus fuerit, quae etc., Spart. Pesc. Nig. 12, 2. – m. de u. Abl., cum de Magio constet, Cic.: si prius de innocentia nostra constiterit, Quint. (vgl. Bünem. Lact. 5, 1, 5): de facto constat, de animo (Absicht) quaeri potest, Quint.: u. zugl. m. in u. Abl., omnia, in quibus de facto constat, Quint. – ganz absol., quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat, Cic.: Nympho, antequam plane constitit, condemnatur, Cic.
    e) dem Inhalte nach feststehen, sich gleichbleiben, übereinstimmen, constat idem omnibus sermo, alle führen die gleiche Rede, Liv. 9, 2, 3. – m. cum u. Abl., contrariam sententiam aut nullam esse, aut non constare cum superioribus et inferioribus sententiis, Cornif. rhet.: adhuc quae dicta sunt arbitror mihi constare cum ceteris artis scriptoribus, Cornif. rhet.: considerabit, constetne oratio aut cum re aut ipsa secum, Cic. – ⇒ Partiz. Fut. constātūrus, Sen. de clem. 1, 19, 2. Plin. 18, 30. Lucan. 2, 17. Mart. 10,
    ————
    41, 5. Lact. de opif. dei 7. § 11.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > consto

  • 104 cura

    cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB.
    ————
    alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam
    ————
    ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von
    ————
    curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines se-
    ————
    reret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae
    ————
    est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. liber-
    ————
    tatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine an-
    ————
    gelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare pos-
    ————
    set, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.:
    ————
    essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.
    2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e)
    ————
    die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.
    3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung ( das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum
    ————
    domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc
    ————
    curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.
    II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne
    ————
    S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. am Tage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere,
    ————
    curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die
    ————
    Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe leva-
    ————
    rem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.
    2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – ⇒ Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 12. p. 285.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cura

  • 105 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 106 sui

    sŭi ( gen.), dat. sibī̆, acc. and abl. se or sese, sing. and plur. (old dat. sibei, C. I. L. 1, 38; 1, 1056;

    1, 1180 et saep.: sibe,

    ib. 1, 1267; 5, 300; cf. Quint. 1, 7, 24; and v. Neue, Formenl. 2, p. 180 sq.; on the quantity of the final i, v. Ritschl, Opusc. 2, p. 632 sqq.; old acc. sed, C. I. L. 1, 196, 13 sq.; 1, 197, 21; strengthened acc. sepse = se ipse, Cic. Rep. 3, 8, 12; cf. Sen. Ep. 108, 32:

    semet,

    Hor. S. 1, 6, 78; Liv. 2, 12, 7; 2, 44, 8 al.), pron. of 3d pers. in recipr. and reflex. sense [Sanscr. sva-, svajam-, self; Gr. he, We, sphe (hou, hoi, he); cf. suus, old Lat. sovos; v. Curt. Gr. Etym. p. 396; Corss. Ausspr. 2, p. 54], of himself, of herself, of itself, of themselves; one another, each other, etc.; him, her, it, them; and, as subj. of inf., he, she, it, they (on the use of se or sese in acc., cf.: ut se dicamus, cum aliquem quid in alium fecisse ostendimus, ut puta: ille dicit se hoc illi fecisse;

    cum autem in se ipsum, tunc dicamus sese, velut: dixit sese hoc sibi fecisse,

    Charis. 1, 15, p. 86 P.; but the distinction is not commonly observed; the two forms being used indifferently, except that sese is preferred where there is emphasis, especially at the beginning or end of a clause, or in reference to a preceding ipse; v. infra; and cf. Neue, Formenl. 2, p. 182 sqq.).
    I.
    Prop., as pron. reflex., of an object considered as receiving or affected by its own act, himself, herself, itself, themselves.
    A.
    In all clauses, referring to the grammatical subject of the clause.
    1.
    As direct obj. of verb:

    dedistine gladium, qui se occideret?

    Plaut. Trin. 1, 2, 92:

    artis eloquar quem ad modum se expediant,

    id. ib. 2, 1, 10:

    se in plagas conicere,

    id. ib. 2, 1, 12:

    numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem,

    id. ib. 3, 2, 58: se aperiunt, Ter. And. 4, 1, 8:

    adplicat ad Chrysidis patrem se,

    id. ib. 5, 4, 22:

    si is posset ab ea sese avellere,

    id. Hec. 4, 1, 39:

    hi se ad nos adplicant,

    id. Heaut. 2, 4, 13:

    per eos, ne causam diceret, se eripuit,

    Caes. B. G. 1, 4:

    cum ferrum se inflexisset,

    id. ib. 1, 25:

    praecipites fugae sese mandabant,

    id. ib. 2, 24:

    si se telo defenderet fur,

    Cic. Mil. 3, 9:

    Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

    id. Rep. 1, 1, 1:

    solum igitur quod se ipsum movet, numquam ne moveri quidem desinit,

    id. ib. 6, 25, 27:

    statim homo se erexit,

    id. Rosc. Am. 22, 60:

    majores acceperamus se a Gallis auro redemisse,

    Liv. 22, 59, 7:

    in montem sese recipere,

    Caes. B. G. 1, 25; 1, 26; Cic. Fin. 3, 19, 63:

    ad inpedimenta se conferre,

    Caes. B. G. 1, 26:

    sese alicui ad pedes proicere,

    id. ib. 1, 31:

    se gerere,

    to behave, Cic. Agr. 2, 19, 53:

    sic se res habet, ut, etc.,

    id. de Or. 2, 67, 271; id. Fin. 1, 7, 25; 5, 10, 27 sq.:

    quod uxor sua ex fico se suspendisset,

    Quint. 6, 3, 88. — Strengthened by ipse, nom.:

    hic se ipsus fallit,

    Ter. And. 3, 2, 15:

    ut se ipse diliget,

    Cic. Fin. 2, 11, 33:

    ipse enim se quisque diligit,

    id. Lael. 21, 80:

    ita non modo superiores, sed etiam se ipse correxerat,

    id. Or. 52, 176:

    omne animal se ipsum diligit,

    id. Fin. 5, 9, 24:

    neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

    Nep. Paus. 4, 3:

    miles se ipse interfecit,

    Tac. H. 3, 51; 4, 11:

    ne, ignorando regem, semet ipse aperiret quis esset,

    Liv. 2, 12, 7:

    nec sese ipsi gravant,

    Quint. 1, 12, 10.—Sometimes acc.:

    inperator qui se ipsum non continet,

    Cic. Imp. Pomp. 13, 38:

    quid est enim se ipsum colligere, nisi, etc.,

    id. Tusc. 4, 36, 78; 1, 23, 53:

    ut quidam imperatores se ipsos dis inmortalibus devoverent,

    id. N. D. 2, 3, 10:

    quod si se ipsos illi nostri liberatores e conspectu nostro abstulerunt,

    id. Phil. 2, 44, 114:

    admovisse semet ipsos lateri suo,

    Curt. 7, 1, 14:

    gladio se ipsam transfixit,

    Vell. 2, 26, 3.—In gerund. construction:

    ne sui in perpetuum liberandi occasionem dimittant,

    Caes. B. G. 5, 38; 3, 6; 4, 34:

    principes sui conservandi causa profugerunt,

    Cic. Cat. 1, 3, 7:

    maximam causam ad se inundandam terra praestabit,

    Sen. Q. N. 3, 29, 4.—
    2.
    As indirect obj.:

    animo servit, non sibi,

    Plaut. Trin. 2, 2, 27:

    sapiens ipsus fingit fortunam sibi,

    id. ib. 2, 2, 84:

    ne ibi diffregisset crura aut cervices sibi,

    id. Mil. 3, 1, 126:

    nil aliud nisi quod sibi soli placet consulit,

    id. Trin. 2, 3, 4:

    quaerunt sibi liberos,

    id. Ps. 1, 1, 21:

    aurum habeat sibi,

    id. Mil. 4, 2, 108:

    illum multae sibi expetessunt,

    id. ib. 4, 6, 16:

    tum me convivam solum abducebat sibi,

    Ter. Eun. 3, 1, 17:

    non sibi soli postulat, etc.,

    id. ib. 3, 2, 27:

    nunc sibi uxorem expetit,

    id. And. 3, 2, 40:

    is sibi legationem ad civitates suscepit,

    Caes. B. G. 1, 3:

    neque sibi homines feros temperaturos existimabat, quin exirent, etc.,

    id. ib. 1, 33:

    hoc sibi nomen adrogare,

    Cic. Rep. 1, 33, 50; 1, 5, 9:

    alia sunt tamquam sibi nata,

    id. Fin. 3, 19, 63:

    proposita sibi morte,

    id. Sest. 21, 48; id. Fin. 5, 11, 31:

    ne, illo cunctante, Numidae sibi consulant,

    Sall. J. 62, 1:

    ut populum Romanum sibi desumerent hostem,

    Liv. 7, 20, 5:

    Turnus, praelatum sibi advenam aegre patiens,

    id. 1, 2:

    petebant ut regis sui filiam matrimonio sibi jungeret,

    Curt. 8, 1, 9:

    nemo sibi tantummodo errat,

    Sen. Vit. Beat. 1, 4:

    locum sibi ad formam sui exsculpsit,

    id. Q. N. 4, 3, 4.—With ipse:

    ipse tantos sibi spiritus sumpserat,

    Caes. B. G. 1, 33 fin.:

    nec ipsi sibi exemplo sunt,

    Cic. Lael. 21, 80:

    iste, quasi praeda sibi advecta, ducit,

    id. Verr. 2, 5, 25, § 64:

    Junius necem sibi ipse conscivit,

    id. N. D. 2, 3, 7:

    voluntarium non sibimet ipse solum, sed etiam funeri suo exilium indixit,

    Liv. 39, 52, 9:

    proinde consulant sibi ipsi,

    Just. 16, 4, 15:

    avaritia, quae quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi neget,

    Sen. Q. N. 1, prol. 6; cf. Cic. Marc. 5, 13. —
    3.
    After substt., adjj., etc.:

    omnino est amans sui virtus,

    Cic. Lael. 26, 98:

    ut sit sui similis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 7:

    omnem naturam esse servatricem sui,

    Cic. Fin. 5, 9, 26:

    cum videret, si non paruisset, dissimilem se futurum sui,

    id. Phil. 9, 3, 6; id. Tusc. 1, 19, 43: nihil malo quam et me mei similem esse et illos sui, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, A, 2:

    habetis ducem memorem vestri, oblitum sui,

    Cic. Cat. 4, 9, 19:

    potens sui,

    Hor. C. 3, 29, 41:

    nihil est tam incontinens sui,

    Sen. Q. N. 3, 30, 6:

    quod sibi obsit, quia sit sibi inimicus,

    Cic. Fin. 5, 10, 28: inimicus ipse [p. 1795] sibi putandus est, id. ib.:

    cum ipsi homines sibi sint per se cari,

    id. ib. 5, 13, 38:

    Medus infestus sibi,

    Hor. C. 3, 8, 19:

    crescit indulgens sibi hydrops,

    id. ib. 2, 2, 13; cf.:

    nec enim utilius quicquam est quam sibi utilem fieri,

    Sen. Ben. 1, 11, 5:

    Campanus se digna probra in insontem jacere,

    Liv. 25, 18, 8:

    (mundus) se ipse consumptione alebat sui,

    Cic. Univ. 6:

    cum multa adsoleat veritas praebere vestigia sui,

    Liv. 40, 54, 8:

    caecus amor sui,

    Hor. C. 1, 18, 14:

    sui contemptor,

    Quint. 12, 1, 20:

    in spem sui bonam adducitur,

    Sen. Ira, 2, 21, 3:

    (aer) ima sui parte maxime varius est,

    id. Q. N. 2, 11, 1:

    ipsa (virtus) pretium sui,

    id. Vit. Beat. 9, 4:

    neque est quod existimes illum vilem sibi fuisse: pretium se sui fecit,

    id. Ben. 1, 9, 1:

    saepe taedio laboris ad vilitatem sui compelluntur ignavi,

    Curt. 5, 9, 7:

    nemo non benignus est sui judex,

    Sen. Ben. 2, 26, 1:

    Romanus in ipso fine vitae vindex sui exstitit,

    Val. Max. 3, 2, 11:

    equestris ordinis juventus omnibus annis bis urbem spectaculo sui celebrabat,

    id. 2, 2, 9; cf. with ipse:

    utpote ipsa sui appellatione virorum majestati debitum a feminis reddens honorem,

    id. 2, 1, 7. —
    4.
    With prepp.:

    qui admisit in se culpam,

    Plaut. Trin. 1, 2, 6:

    culpam ut ab se segregent,

    id. ib. 1, 2, 42:

    segregat ab se omnis,

    id. Mil. 4, 6, 17; 4, 6, 62:

    me ad se deduxit,

    id. ib. 2, 1, 121; 3, 1, 118; id. Ps. 3, 2, 6:

    quae me non excludit ab se, sed apud se occludet domi,

    id. Men. 4, 2, 108:

    habet aliud (negotium) magis ex se et majus,

    Ter. And. 5, 4, 51:

    et fingunt quandam inter se nunc fallaciam,

    id. ib. 1, 3, 15:

    duxit secum virginem,

    id. Eun. 2, 1, 23; Cic. Att. 5, 17, 3; Liv. 35, 30; 43, 18:

    ex se generare,

    Quint. 1, 1, 36: — pro se quisque = unusquisque, every one, each one singly, etc., freq. in Livy (cf. suus, II. D. 2.):

    Pro se quisque id quod quisque potest... Edit,

    Plaut. Am. 1, 1, 76:

    pro se quisque alius agnum inmolabat, alius pullum,

    Sen. Q. N. 4, 6, 2:

    pro se quisque sedulo Faciebant,

    Ter. Heaut. 1, 1, 74:

    cum pro se quisque tenderet ad portas,

    Liv. 6, 3; 6, 8; 1, 9; 1, 59;

    2, 6: — Boiosque receptos ad se socios sibi adsciscunt,

    Caes. B. G. 1, 5 fin.:

    exercitum ante se mittit,

    id. ib. 1, 21:

    supra se collocare,

    id. ib. 1, 24:

    ex materia in se omnia recipiente mundum factum esse,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    litteras ad se ab amico missas protulit,

    id. Phil. 2, 4, 7:

    praedam prae se agentes,

    Liv. 5, 45; 38, 21:

    quam (rem publicam) exercitus, quantum in se fuit, prodebat,

    id. 2, 43; 9, 40; Nep. Iphic. 3, 4; cf. id. Hann. 12, 2 (v. infra, II. B. 2.):

    quibus poterat sauciis ductis secum,

    Liv. 4, 39.—Rarely referring to subj. inf.:

    nam dicere apud eum de facinore... cum per se ipsum consideres, grave est,

    Cic. Deiot. 2, 4:

    non quia per se beatum est malo caruisse,

    Sen. Q. N. 1, prol. 6. —
    5.
    With inf. pass. in obj.-clause:

    ne quis se aut suorum aliquem praetermissum queratur,

    Cic. Rep. 1, 1, 1:

    quibus (nominibus) illae res publicae sese appellari velint,

    id. ib. 1, 33, 50:

    qui se minus timidos existimari volebant,

    Caes. B. G. 1, 39, 6.—
    6.
    As predicate ( = suus, II. B. 2. d; very rare):

    quisquis est deus, si modo est alius... totus est sensuus, totus visuus, totus audituus, totus animae, totus animi, totus sui,

    in his own power, independent, Plin. 2, 7, 5, § 14. —
    B.
    Referring to a logical subject, other than the grammatical subj. of the clause.
    1.
    To a definite subj.:

    neque praeter se umquam ei servos fuit,

    Plaut. Capt. 3, 4, 48:

    hunc aiebant indignum civitate ac sese vivere,

    id. Trin. 1, 2, 176: exercitum consumptum videtis;

    quem turpiter se ex fuga recipientem ne qua civitas recipiat, etc.,

    Caes. B. G. 7, 20 fin.:

    reliquos sese convertere cogunt,

    id. B. C. 1, 46:

    multis illi in urbibus reficiendi se et curandi potestas fuit,

    Cic. Phil. 9, 3, 6:

    cur his persequendi juris sui adimis potestatem,

    id. Div. in Caecil. 6, 21:

    cum nihil sit periculosius quam spatium confirmandi sese Antonio dari,

    id. Fam. 10, 33, 5:

    tantam ingenuit animantibus conservandi sui natura custodiam,

    id. N. D. 2, 48, 124:

    neque sui colligendi hostibus facultatem relinquunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    ut quam minimum spatii ad se colligendos Romanis daretur,

    id. ib. 3, 19; 3, 4; 4, 34; Hirt. B. G. 8, 16:

    Gallica acies nullum spatium respirandi recipiendique se dedit,

    Liv. 10, 28, 11:

    nec raptis aut spes de se melior aut indignatio est minor,

    id. 1, 9, 14: Faustulo spes fuerat regiam stirpem apud se educari, id. 1, 5, 5:

    proelium cum fiducia sui commissum est,

    id. 7, 33, 5; 10, 14, 17:

    detecta fraus cautiores Thyreensis fecit: dato responso, nullam se novam societatem accepturos, etc.,

    id. 36, 12, 8:

    patres censuerunt, qui honorem, quem sibi capere per leges liceret, peteret, etc.,

    id. 32, 7, 11:

    jusso magistro equitum abdicare se magistratu,

    id. 4, 35; 22, 33, 12:

    haec cum apud timentes sibimet ipsos increpuissent,

    id. 6, 37, 1:

    ab ipso, quaerenti sibi commendationem ad gentem monitus,

    id. 36, 8, 4 Weissenb. ad loc.:

    signa peditum, prae se habentium scuta,

    id. 38, 21, 3:

    invenere oppidanos vim hostium ab se arcentes,

    id. 6, 9, 7:

    exire enim sua secum efferentibus jussis primum arma ademit,

    id. 43, 18, 11; cf.

    § 10: quos in numerum pecorum redegit ignoratio sui,

    Sen. Vit. Beat. 5, 2:

    quia nullum illis sui regimen est,

    id. Ep. 94, 67:

    inter se nihil inlicitum,

    Tac. H. 5, 5; 1, 64:

    quasi objurgatio sui est,

    Quint. 11, 3, 49.—
    2.
    To indefinite subj.:

    deforme est de se ipsum praedicare,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    posse enim liberalitate uti non spoliantem se patrimonio nimirum est pecuniae fructus maximus,

    id. ib. 2, 18, 64:

    non arbitrari sese scire quod nesciat,

    id. Ac. 1, 4, 16:

    cui proposita sit conservatio sui,

    id. Fin. 5, 13, 37:

    sic amicitiae... effectrices sunt voluptatum tam amicis quam sibi,

    id. ib. 1, 20, 67:

    amare... etiam si ad se ex iis nihil redeat,

    id. ib. 2, 24, 78:

    (judicatio) quae aut sui laudem aut adversarii vituperationem contineat,

    id. Inv. 1, 51, 97; id. Or. 36, 124; id. Off. 1, 39, 139:

    ut, quanti quisque se faciat, tanti fiat ab amicis,

    id. Lael. 16, 59; id. Off. 1, 28, 99; id. Rosc. Com. 17, 52 fin.:

    si nullus ex se metus aut spes,

    Tac. A. 2, 38:

    ceterum et interrogandi se ipsum et respondendi sibi solent esse non ingratae vices,

    Quint. 9, 2, 14:

    sibi servire gravissima est servitus,

    Sen. Q. N. 3, praef. 17:

    quam multa sunt vota, quae etiam sibi fateri pudet,

    id. Ben. 6, 38, 5:

    nec haec vilitas sui est,

    id. Clem. 1, 3, 4:

    culpa est, immiscere se rei ad se non pertinenti,

    Dig. 50, 17, 36:

    profecto est supplicio se liberare tam facile quam supplicium perpeti,

    Val. Max. 3, 2, 6.
    II.
    Hence, in dependent clauses, transf., as pers. pron. 3d pers., with reflex. reference, him, her, it, them; he, she, they, etc.
    A.
    In gen., of an obj. indentified with,
    1.
    The gram. subj. of the principal clause:

    qui omnis se amare credit, quemque aspexerit,

    Plaut. Mil. 4, 9, 14:

    illa mulier lapidem silicem subigere ut se amet, potest,

    id. Poen. 1, 2, 77; id. Cas. prol. 46:

    orare jussit, si se ames, jam ut ad sese venias,

    Ter. And. 4, 2, 4:

    ait, si... non id metuat, ne, ubi acceperim, Sese relinquam,

    id. Eun. 1, 2, 61:

    timet animum amicae se erga ut sit suae,

    id. Heaut. 1, 2, 15:

    utrumque jussit interfici, alterum, quia viam demonstravisset interimendi sui,

    Cic. Tusc. 5, 20, 60:

    qui precabantur, ut sibi sui liberi superstites essent,

    id. N. D. 2, 28, 72; id. Prov. Cons. 17, 42:

    ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi persuasisset, ut se dimitterem,

    id. Or. 28, 100:

    impetrat a senatu, ut dies sibi prorogaretur,

    id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

    hunc sibi ex animo scrupulum, qui se dies noctisque stimulat, ut evellatis, postulat,

    id. Rosc. Am. 2, 6:

    Iccius nuntios ad eum mittit, nisi subsidium sibi submittatur,

    Caes. B. G. 2, 6 fin.:

    quos cum apud se conspexisset... quid ad se venirent,

    id. ib. 1, 47:

    mittit, qui petant atque orent, ut sibi subveniat,

    id. B. C. 1, 17:

    Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux lectus esset, praestantem virum credebat,

    Liv. 21, 39, 8:

    Pausanias orare coepit, ne se prodiret,

    Nep. Paus. 8, 6:

    cum ejus principes animadvertisset timere, ne propter se bellum eis Lacedaemonii indicerent,

    id. Them. 8, 3:

    Ubii legatos mittunt, qui doceant... neque ab se fidem laesam,

    Caes. B. G. 6, 9:

    tum Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc.,

    Liv. 2, 55, 6:

    transfugit, patris in se saevitiam conquerens,

    id. 1, 53, 5:

    praesidia imposuit in urbibus, quae ad se defecerant,

    Sall. J. 61, 1:

    navigia sarcina depressa parum ostendunt non aquam sibi resistere?

    Sen. Q. N. 2, 9, 3.—So in phrases incorporated with a principal clause:

    Nicias vehementer tua sui memoria delectatur,

    Cic. Att. 13, 1, 3:

    nihil est appetentius similium sui,

    id. Lael. 14, 50: Pompeius facultatem sui insequendi ademerat, Caes. B. C. 1, 29:

    praefectum in se ruentem trans fixit,

    Curt. 4, 16, 23:

    rediere cum legatis ad redimendos sese missis,

    Liv. 22, 59, 18:

    potestatem omnibus adeundi sui fecit,

    Suet. Tib. 40:

    Germanicus legiones universas sibi summam reipublicae deferentes compescuit,

    id. Calig. 1:

    quam si di inmortales potestatem visendi sui faciant,

    Sen. Clem. 1, 19, 9:

    (terra) non potest tam multa tantoque se ipsa majora nutrire, nisi, etc.,

    id. Q. N. 6, 16, 3.—
    2.
    Of an obj. indentified with a logical subj., other than the gram. subj. of the leading clause:

    a Caesare valde liberaliter invitor, sibi ut sim legatus,

    Cic. Att. 2, 18, 3:

    horum unum quidque... a se potius quam ab adversariis stare demonstrabitur,

    id. Inv. 1, 43, 81; id. Mil. 16, 44:

    nam mihi scito jam a regibus adlatas esse litteras, quibus mihi gratias agant, quod se mea sententia reges appellaverim,

    id. Fam. 9, 15, 4:

    testem rei publicae relinquere, meae perpetuae erga se voluntatis,

    id. ib. 1, 4, 10:

    quos non tam ulcisci studeo quam sanare sibi ipsos,

    id. Cat. 2, 8, 17:

    quo ex oppido cum legati ad eum venissent oratum, ut sibi ignosceret,

    Caes. B. G. 7, 12; Liv. 6, 42; 1, 5:

    cum ei in suspitionem venisset, aliquid in epistula de se esse scriptum,

    Nep. Paus. 4, 1:

    cohortem octavam decimam Lugduni, solitis sibi hibernis, relinqui placuit,

    Tac. H. 1, 64. —
    B.
    In partic., in reported words or thoughts (orat. obliqua) referring to the person to whom they are ascribed.
    1.
    As subj. or obj., direct or indirect, with inf.:

    quos Hannibal misit astrictos jure jurando se redituros esse, nisi, etc.,

    Cic. Off. 1, 13, 40:

    Postumius mihi nuntiavit... se a Marcello ad me missum esse,

    id. Fam. 4, 12, 2:

    qui dixisse fertur a se visum esse Romulum... eum sibi mandasse ut populum rogaret ut sibi eo in colle delubrum fieret: se deum esse,

    id. Rep. 2, 10, 20; id. Mil. 35, 95 sqq.:

    nuntium mittit... sese diutius sustinere non posse,

    Caes. B. G. 2, 6 fin.:

    Divitiacus Caesarem obsecrare coepit... scire se illa esse vera, nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere... sese tamen amore fraterno commoveri,

    id. ib. 1, 20:

    unum se esse, qui, etc.... ob eam rem se ex civitate profugisse,

    id. ib. 1, 31:

    haec sibi esse curae,

    id. ib. 1, 40:

    non sese Gallis, sed Gallos sibi bellum intulisse,

    id. ib. 1, 44:

    ipsos se inter multitudinem militum occultasse,

    id. ib. 7, 38:

    sensit Themistocles, si eo pervenisset, sibi esse pereundum,

    Nep. Them. 8, 6:

    dato responso (sc. a Thyreensibus), nullam se novam societatem accepturos,

    Liv. 36, 12, 8.—
    2.
    In subordinate clauses, questions, exhortations, etc., with subj.
    a.
    In gen.:

    qui abs te taciti requirunt, cur sibi hoc oneris imposueris, cur se potissimum delegeris,

    Cic. Planc. 18, 46; 2, 6; id. Marc. 10, 30:

    conclamavit, quid ad se venirent?

    Caes. B. G. 1, 47:

    unum petere ac deprecari... ne se armis despoliaret,

    id. ib. 2, 31:

    ad quos cum Caesar nuntios misisset, qui postularent, eos qui sibi bellum intulissent, sibi dederent,

    id. ib. 4, 16:

    cur sui quicquam esse imperii trans Rhenum postularet?

    id. ib.:

    Cicero respondit, si ab armis discedere velint, se adjutore utantur,

    id. ib. 5, 41:

    Veneti legationem ad Crassum mittunt, si velit suos recipere, obsides sibi remittat,

    id. ib. 7, 4:

    rex ignarus quae legati ejus (Hannibalis) ad se adlaturi fuissent,

    Liv. 23, 39:

    hac necessitate coactus, domino navis, qui sit, aperit, multa pollicens, si se conservasset,

    Nep. Them. 8, 6:

    legatos in Bithyniam miserunt, qui ab rege peterent, ne inimicissimum suum secum haberent sibique dederet (for secum, v. I. A. 4. supra),

    id. Hann. 12, 2.—
    b.
    Esp., in subordinate clauses (sub-oblique), with subj. expressing the assertion or view of the person reported as speaking:

    magnam Caesarem injuriam facere, qui vectigalia sibi deteriora faceret,

    Caes. B. G. 1, 36:

    quod sibi Caesar denuntiaret,

    id. ib.:

    sed eo deceptum, quod neque commissum a se intellegeret, quare timeret,

    id. ib. 1, 14:

    quod nec paratus... obsecutus esset, credidissetque, cum se vidissent Aetoli, omnia, etc.,

    Liv. 35, 44, 3:

    Ambiorix locutus est,... sua esse ejusmodi imperia, ut non minus haberet juris in se multitudo, quam ipse in multitudinem,

    Caes. B. G. 5, 27:

    Divitiacus ait,... nec quemquam ex eo plus quam se doloris capere, propterea quod per se crevisset,

    id. ib. 1, 20: eos incusavit, quod sibi [p. 1796] quaerendum aut cogitandum putarent, etc., id. ib. 1, 40:

    decima legio Caesari gratias egit, quod de se optimum judicium fecisset,

    id. ib. 1, 41:

    doluisse se, quod populi Romani beneficium sibi extorqueretur,

    id. B. C. 1, 9:

    tum ei dormienti eundem visum esse rogare ut, quoniam sibi vivo non subvenisset, etc.,

    Cic. Div. 1, 27, 57:

    Scipionem Hannibal eo ipso, quod adversus se dux potissimum lectus esset, praestantem virum credebat,

    Liv. 21, 39, 8:

    Pausanias orare coepit... quod si eam veniam sibi dedisset, magno ei praemio futurum,

    Nep. Paus. 4, 6:

    neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse indicasset,

    id. ib. 4, 3:

    Caesar legatos cum his mandatis mittit, Quoniam... hanc sibi populoque Romano gratiam referret,

    Caes. B. G. 1, 35:

    nos esse iniquos, quod in suo jure se interpellaremus,

    id. ib. 1, 44:

    neque ipsos in his contentionibus, quas Aedui secum habuissent, usos esse, etc.,

    id. ib.:

    maximae sibi laetitiae esse praedicavit, quod aliquos patria sua se meliores viros haberet,

    Val. Max. 6, 4, ext. 5.—Rarely with indic. when the author asserts the action as a fact: Volero, ubi indignantium pro se acerrimus erat clamor, etc. ( = eo; cf.

    infra, C.),

    Liv. 2, 55, 6.—
    C.
    Without reflex. reference, = an oblique case of is or ipse (in the best prose rare, and mostly where the conception of the orat. obliq. is suggested by the context; cf.

    B. 2. b. supra): i, seis, jube transire huc quantum possit, se ut videant domi Familiares ( = eam),

    Plaut. Mil. 2, 2, 26; 1, 1, 6:

    me misit miles ad Eam... ut hinc in Elatiam hodie eat secum semul,

    id. Bacch. 4, 2, 9:

    ut eum, qui se hic vidit, verbis vincat, ne is se viderit,

    id. Mil. 2, 2, 31; cf. v. 35;

    3, 2, 54: ut eam in se dignam condicicnem conlocem,

    id. Trin. 1, 2, 122:

    ipsi hi mihi dant viam, quo pacto ab se argentum auferam,

    id. Ep. 2, 2, 9; id. Poen. 5, 2, 123:

    dicit capram, quam dederam servandam sibi, etc.,

    id. Merc. 2, 1, 15:

    unum hoc scio, esse meritam, ut memor esses sui,

    Ter. And. 1, 5, 46:

    cum Epaminondas accusatur, quod ei, qui sibi ex lege praetor successerat, exercitum non tradiderit,

    Cic. Inv. 1, 33, 55:

    et se ipsum nobis, et eos, qui ante se fuerunt, in medio posuit,

    id. ib. 2, 2, 7 (but B. and K. bracket se):

    Dexo hic, quem videtis, non quae privatim sibi eripuisti, sed unicum abs te filium flagitat,

    id. Verr. 2, 5, 49, § 128:

    postea quam exposuit quae sibi videbantur,

    id. Div. 1, 54, 122 (dub.;

    B. and K. ipsi): et cum ad illum scribas, nihil te recordari de se,

    id. Q. Fr. 3, 1, 7, § 23 (B. and K. bracket de se):

    quem Caesar, ut erat de se meritus, donatum pronuntiavit,

    Caes. B. C. 3, 53:

    Caesar Rhenum transire constituit... quod auxilia contra se Treveris miserant,

    id. B. G. 6, 9 init.:

    Metellus... in eis urbibus, quae ad se defecerant... praesidia inponit,

    Sall. J. 61, 1; 66, 1:

    Bocchus flectitur, reputando quae sibi duobus proeliis venerant,

    id. ib. 103, 2:

    statuit urbis, quae... adversum se opportunissimae erant, circumvenire,

    id. ib. 88, 4:

    ipse... ex perfugis cognitis... qui cum eo (Scipione) bellum contra se gerebant,

    Hirt. B. Afr. 8 fin.:

    vel quia nil rectum, nisi quod placuit sibi, ducunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 83; id. S. 2, 8, 82:

    centum boves militibus dono dedit, qui secum fuerant,

    Liv. 7, 37, 3; 8, 35:

    Hannibalem angebat, quod Capua pertinacius oppugnata ab Romanis quam defensa ab se... animos averterat,

    id. 26, 38, 1:

    alter victus fratrum ante se strage,

    id. 1, 25, 11 Weissenb. ad loc.;

    7, 6, 12: Caesar... omnibus qui contra se arma tulerant, ignovit,

    Vell. 2, 56, 1:

    quamquam obsidione Massiliae, quae sibi in itinere portas clauserat, retardante... tamen omnia subegit,

    Suet. Caes. 34:

    cujus rector circa se dimicans occubuerat,

    id. Tib. 4:

    quod eos coegit superare Lacedaemonios, quos ante se nemo ausus fuit aspicere,

    Nep. Epam. 8, 3 (cf.:

    ante illum,

    id. Iphic. 1, 3):

    quae nox sibi proxima venit, insomnis,

    Luc. 5, 805.
    III.
    Pron. recipr., each other, one another:

    nam cum esset Praenestinis nuntiatum... patres ac plebem in semet ipsos versos,

    Liv. 6, 28, 1; so very rare, except in phrase: inter se, one another, each other, mutually, reciprocally, = allêlous (prop. between or among them, among themselves, hence no ellips. of another se is to be assumed; cf. Krebs, Antibarb. p. 609; Hand, Turs. 3, p. 397 sqq.): nil cessarunt ilico Osculari atque amplexari inter se, Plaut. Mil. 5, 39; 2, 1, 61; 3, 1, 120:

    video eos inter se amare,

    Ter. Ad. 5, 3, 42:

    neque solum colent inter se ac diligent (cf. ante: alter ab altero postulabit),

    Cic. Lael. 22, 82:

    Cicerones pueri amant inter se,

    id. Att. 6, 1, 12; id. Q. Fr. 3, 3, 1; id. Cat. 3, 5, 13; id. N. D. 1, 44, 122:

    inter se adspicere,

    id. Cat. 3, 5, 13:

    inter se congruere,

    id. Rosc. Am. 22, 62:

    complecti inter se milites coepisse,

    Liv. 7, 42, 6:

    ut neque inter se contingant trabes,

    Caes. B. G. 7, 23; id. B. C. 1, 21:

    inter se nondum satis noti,

    Liv. 21, 39, 7:

    populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rempublicam tractabant,

    Sall. J. 41, 2:

    bellum summa inter se contentione gerere,

    Cic. Rep. 1, 16, 25:

    cum inter se timerent,

    Nep. Dion, 4, 1; id. Eum. 4, 2: haec inter se quam repugnent, contradict one another, Cic. Tusc. 3, 29, 72; id. N. D. 1, 12, 30 (cf.: sibi repugnare, to be inconsistent with itself;

    v. Krebs, Antibarb. p. 1018): inter se differre,

    Caes. B. G. 1, 1:

    cur legendi sint, nisi ipsi inter se, qui idem sentiunt, non intellego,

    by one another, Cic. Tusc. 2, 3, 8:

    quosdam inter se similis,

    id. Ac. 2, 17, 55:

    res inter se similes,

    Quint. 9, 2, 51; 9, 4, 17. — With subst.:

    adhaesitationes atomorum inter se,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    quae res eos in bello inter se habuit,

    Sall. J. 79, 3; cf.:

    auxerant inter se opinionem,

    their mutual regard, Liv. 21, 39, 9.—Pleon.:

    vitam inter se utriusque conferte,

    Cic. Rosc. Com. 7, 20:

    compositis inter se rebus,

    Sall. J. 66, 2:

    vitatur duriorum inter se congressus,

    Quint. 11, 3, 35.—Of local relation:

    duas insulas propinquas inter se,

    Sall. H. 1, 61 Dietsch; id. J. 98, 3:

    postquam haud procul inter se erant,

    id. ib. 53, 7:

    haud longe inter se castra facere,

    id. ib. 55, 6 (inter se, without recipr. reference, v. supra, I. A. 4.).
    IV.
    Idiomatic uses.
    A.
    Se, with prepp., one ' s house, home; mostly ad se, apud se, to or at one ' s house, home, at home:

    quae me non excludet ab se, sed apud se occludet domi,

    Plaut. Men. 4, 2, 108:

    postquam in aedis me ad se deduxit domum,

    id. Mil. 2, 1, 43:

    me ad se ad prandium, ad cenam vocant,

    id. ib. 3, 1, 118: intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se, Lucil. ap. Charis. p. 86 P.:

    L. Caesar, ut veniam ad se, rogat,

    Cic. Att. 15, 4, 5:

    qui a me petierit ut secum et apud se essem cottidie,

    id. ib. 5, 6, 1.—
    2.
    Trop.:

    num tibi videtur esse apud sese?

    in his senses, Ter. Hec. 4, 4, 85. —
    B.
    Sibi pleonast. as dat. of the interested person:

    ipse autem Ariovistus tantus sibi spiritus sumpserat,

    Caes. B. G. 1, 33 fin.:

    tum sibi M. Pisonis domum ubi habitaret elegerat,

    Cic. Phil. 2, 25, 61; cf. I. A. 2. supra. So esp. freq. in expressions of surprise or abrupt questions (commonly, but loosely called a dat. ethic.):

    quid sibi vult pater? cur simulat?

    Ter. And. 2, 3, 1:

    quid sibi hic vestitus quaerit?

    id. Eun. 3, 5, 10:

    hostes admiratio cepit, quidnam sibi repentinus clamor vellet,

    Liv. 44, 12, 1:

    quid ergo sibi vult pars altera orationis?

    id. 40, 12, 14:

    mirantes, quid sibi vellet,

    id. 3, 35, 5; 3, 50, 15; 4, 13, 12;

    32, 25, 10: pro deum fidem quid vobis vultis?

    id. 3, 67, 7. —
    C.
    Sibi with suus, emphasizing the idea of possession, his own, etc. (ante- and post-class.):

    cocleae... Suo sibi suco vivont,

    Plaut. Capt. 1, 1, 13:

    sed is quo pacto serviat suo sibi patri,

    id. ib. prol. 5;

    46: si ille huc salvos revenit, reddam suom sibi,

    id. Trin. 1, 2, 119 Brix. ad loc.:

    suam sibi rem salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123:

    locus argumento'st suom sibi proscaenium,

    id. ib. prol. 57;

    97: omnem rem inveni, ut sua sibi pecunia hodie illam faciat leno libertam suam,

    id. Pers. 1, 3, 1:

    suo sibi gnato,

    id. As. 4, 2, 16:

    hunc telo suo sibi a foribus pellere,

    id. Am. 1, 1, 113:

    sua sibi ingenua indoles,

    id. Mil. 3, 1, 38:

    suo sibi gladio hunc jugulo,

    Ter. Ad. 5, 8, 35:

    uvas suo sibi pampino tegito,

    Col. Arb. 11:

    suo sibi jure ablui,

    id. R. R. 12, 7; 12, 41:

    suo sibi argumento refutatus,

    Gell. 5, 10, 16:

    suo sibi lacte aleret,

    id. 12, 1, 6:

    a suis sibi parentibus,

    App. M. 1, p. 104, 35:

    in suis sibi domibus,

    id. ib. 1, p. 106, 31; 4, p. 157, 7;

    6, p. 186, 24: qui Deo... sua sibi opera praetulerunt,

    Lact. 2, 5, 6; 3, 28, 20:

    in suo sibi pervoluta sanguine,

    App. M. 8, p. 207, 22; Vitr. 8, 7:

    cum sua sibi natione captivus,

    Min. Fel. 10, 4:

    IN SVO SIBI POSITVS,

    Inscr. Orell. 4495:

    AEDEM CVM SVO SIBI HYPOGAEO,

    Inscr. Rein. p. 646, 109.—In many passages in class. prose sibi occurs with suus, but retains its pronom. force:

    factus consul est bis, primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,

    in good time for himself, Cic. Lael. 3, 11:

    satis superque esse sibi suarum cuique rerum,

    id. ib. 13, 45:

    priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit,

    id. Phil. 2, 37, 96:

    vult ille inbecillitatis sibi suae conscius timere pituitam?

    Sen. Q. N. 6, 2, 4 (v. suus II. D. 3. a).

    Lewis & Short latin dictionary > sui

  • 107 seic

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > seic

  • 108 sic

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > sic

  • 109 sice

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > sice

  • 110 verus

    vērus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Zend var, believe; Sanscr. var, choose, wish], true, real, actual, genuine, etc. (opp. falsus, fictus).
    I.
    Lit.:

    secerni blandus amicus a vero et internosci tam potest adhibitā diligentiā, quam omnia fucata et simulata a sinceris atque veris,

    Cic. Lael. 25, 95:

    perspicere, quid in quāque re verum sincerumque sit,

    id. Off. 2, 5, 18:

    vera an falsa,

    Ter. And. 5, 4, 19:

    res vera (opp. ficta),

    Cic. Lael. 7, 24:

    verus ac germanus Metellus,

    id. Verr. 2, 4, 66, § 147; cf.:

    ipsus verus Harpax,

    Plaut. Ps. 4, 7, 111:

    vera mea uxor,

    id. As. 1, 1, 46 (dub.;

    al. verum): color,

    Ter. Eun. 2, 3, 27:

    vultus,

    id. And. 5, 1, 20:

    via,

    Plaut. Cas. 2, 6, 17:

    vera et perfecta amicitia,

    Cic. Lael. 6, 22:

    vera, gravis, solida gloria,

    id. Phil. 5, 18, 50:

    decus,

    id. Rep. 6, 23, 25:

    causa verissima,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    virtus,

    Hor. C. 3, 5, 29:

    dolores,

    id. Ep. 1, 17, 57:

    amicus,

    id. A. P. 425:

    nati,

    legitimate, Prop. 2, 9, 17:

    verius ergo quid sit,

    Mart. 8, 76, 7:

    ut verum esset, suā voluntate sapientem descendere, etc.,

    Cic. Rep. 1, 6, 11:

    id si ita est, ut, etc.... sin autem illa veriora, ut, etc.,

    id. Lael. 4, 14.—
    B.
    Subst.: vērum, i, n., what is true or real, the truth, the reality, the fact:

    interesse oportet, ut inter rectum et pravum, sic inter verum et falsum,

    Cic. Ac. 2, 11, 33:

    notionem veri et falsi nullam habere,

    id. ib.:

    verum dicere,

    Plaut. Am. 1, 1, 89; Ter. And. 2, 6, 6:

    si simile veri quid invenerim,

    Cic. Ac. 2, 20, 66; id. Rep. 3, 5, 8:

    si verum scire vis,

    id. Att. 12, 41, 3:

    si verum quaerimus,

    id. Tusc. 2, 23, 55:

    verum quidem si audire volumus,

    id. Brut. 73, 256:

    verum non libenter audire,

    Mart. 8, 76, 8:

    minor est tua gloria vero,

    Ov. H. 15 (16), 143:

    ut quid hujus veri sit, sciam,

    Plaut. Aul. 4, 10, 72; cf.:

    non pervident quid sit in vero,

    actually, really, Lact. 1, 17, 1.—So the freq. construction of the gen. veri with similis, similiter, and similitudo (by many also joined together [p. 1979] in one word, verisimilis, etc.):

    narrationem jubent veri similem esse,

    Cic. de Or. 2, 19, 80:

    id quod veri simile occurrit,

    id. Tusc. 2, 2, 5:

    veri simillimum mihi videtur, quodam tempore, etc.,

    id. Inv. 1, 3, 4:

    veri similiora,

    id. N. D. 1, 24, 66:

    res similis veri,

    Liv. 26, 38, 9:

    simillimum veri,

    Cic. Tusc. 5, 4, 11:

    quod est magis verisimile,

    Caes. B. G. 3, 13:

    veri similiter fingere,

    App. Mag. p. 293:

    veri similius,

    id. ib. and p. 312; Tert. Apol. 16:

    veri similitudinem sequi,

    Cic. Ac. 2, 33, 107; Sen. Ben. 4, 33, 2; genuine, Plin. 34, 7, 17, § 66; cf.

    , in a reversed order: similitudo veri,

    Cic. Part. Or. 11, 40; id. Univ. 3:

    res facit controversiam aut de vero aut de recto aut de nomine,

    respecting fact, id. Or. 34, 121:

    nec procul a vero est, quod,

    from the truth, Ov. Tr. 5, 6, 27:

    ex vero positum permansit Equiria nomen,

    id. F. 2, 859:

    in vero esse,

    to be true, Lact. 1, 11, 31; 1, 17, 1:

    teneras aures mordaci radere vero,

    Pers. 1, 107.— Plur.:

    recta et vera loquere,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    vera dico,

    id. Am. 1, 1, 239; 2, 1, 12; 2, 2, 55 al.:

    artem se tradere vera ac falsa dijudicandi,

    Cic. de Or. 2, 38, 157:

    qui species alias veris... caput (= alias ab iis quae verae sunt, Orell.),

    Hor. S. 2, 3, 208:

    adjecta veris credibilis rerum imago,

    Quint. 4, 2, 123:

    vis dicam tibi veriora veris?

    Mart. 6, 30, 6.
    II.
    Transf.
    A.
    Like rectus, consonant with reason or good morals, i. e. right, proper, fitting, suitable, reasonable, just (class.):

    ah, Idnest verum?

    Ter. And. 4, 1, 5:

    cum aliquid verum ac rectum esse dicitur,

    Cic. Leg. 3, 15, 34:

    quod est rectum, verum quoque est,

    id. ib. 2, 5, 11:

    omnia recta, vera,

    id. Tusc. 3, 27, 64:

    lex vera atque princeps,

    id. Leg. 2, 4, 10:

    quibus peritia et verum ingenium est,

    Sall. H. 1, 111 Dietsch:

    ea, si vera existimare voles, maxume hortabuntur,

    id. ib. 4, 61, 3 ib.:

    nil Grosphus nisi verum orabit et aequum,

    Hor. Ep. 1, 12, 23.—
    2.
    Esp., verum est, with subject-clause (so most freq. = aequum est, etc.):

    neque verum esso, qui suos fines tueri non potuerint, alienos occupare,

    Caes. B. G. 4, 8:

    (Cato) negat verum esse, allici benevolentiam cibo,

    Cic. Mur. 35, 74:

    verum est, (agrum) habere eos, quorum sanguine ac sudore partus sit,

    Liv. 2, 48, 2; 3, 40, 11; 24, 48, 11;

    28, 13, 7: metiri se quemque suo modulo ac pede, verum est,

    Hor. Ep. 1, 7, 98; id. S. 2, 3, 212:

    verius esse, Ti. Sempronio imperium habenti tradi exercitum quam legato,

    Liv. 35, 8, 6:

    me verius unum Pro vobis foedus luere,

    Verg. A. 12, 694: si verum est, with acc. and inf., if the view is correct, Cic. N. D. 3, 31, 77; Liv. 30, 26, 7.— Rarely with ut:

    praeclarum illud est, et, si quaeris, rectum quoque et verum, ut, etc.,

    right and just, Cic. Tusc. 3, 29, 73:

    si verum est, quod nemo dubitat, ut populus Romanus superarit, etc.,

    Nep. Hann. 1, 1.—
    3.
    Subst.: vērum, i, n., honor, duty:

    in senatu parsilla, quae vero pretium aut gratiam anteferebat,

    Sall. J. 16, 1.—
    B.
    Speaking or containing the truth, true, veracious, = veridicus (rare):

    sum verus?

    Ter. And. 2, 5, 12:

    vates,

    Ov. H. 16, 123:

    Apollinis os,

    id. M. 10, 209:

    judicium viri eruditissimi ac super ista verissimi,

    Plin. Ep. 9, 25, 2; 2, 9, 4; cf.:

    quo viro nihil firmius, nihil verius,

    id. ib. 4, 22, 3:

    verissimus et sapientissimus judex,

    most conscientious, Cic. Rosc. Am. 30, 84.— Advv.
    A. 1.
    Lit., truly, just so, certainly, doubtless, even so, yes, as a confirmatory reply (ante-class. and rare, while vero is classical; v. vero init.): So. Facies? Ch. Verum, Ter. Heaut. 5, 3, 11; Plaut. As. 4, 2, 45. Ct. Men' quaerit? Sy. Verum, Ter. Ad. 4, 2, 4; id. Eun. 2, 3, 56; 5, 6, 18.—
    2.
    Transf.
    a.
    In gen., as a strongly corroborative adversative particle, but in truth, but not with standing, but yet; and after negative clauses, but even, but:

    merito maledicas mihi, si id ita factum est: Verum haud mentior, resque uti facta, dico,

    Plaut. Am. 2, 1, 23; 1, 2, 22; Ter. And. prol. 4; id. Eun. 1, 2, 103; id. Heaut. 3, 3, 37:

    in optimorum consiliis posita est civitatium salus: praesertim cum, etc.... Verum hunc optimum statum pravis hominum opinionibus eversum esse dicunt,

    Cic. Rep. 1, 34, 51:

    quod ejus (Hermagorae) peccatum reprehendendum videtur, verum brevi,

    id. Inv. 1, 9, 12:

    quae non dicunt, verum intellegi volunt,

    Quint. 8, 5, 12:

    sed nos non, quid nobis utile, verum quid oratori necessarium sit, quaerimus,

    Cic. de Or. 1, 60, 254: ea sunt omnia non a naturā, verum a magistro, id. Mur. 29, 61; Verg. E. 3, 35.—
    (β).
    In the construction non modo (solum, tantum)... verum etiam (quoque), not only... but also:

    non modo agendo, verum etiam cogitando,

    Cic. Cael. 19, 45; id. Verr. 2, 2, 66, § 161:

    non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā,

    id. Lael. 2, 6:

    non ingrato tantum, verum etiam invido et crudeli animo,

    Just. 21, 6, 7:

    servavit ab omni Non solum facto, verum opprobrio quoque turpi,

    Hor. S. 1, 6, 84: non modo... verum ne... quidem, not only not... but not even, Cic. Rep. 3, 30, 42.—
    b.
    In partic.
    (α).
    In a transition, but, yet, still (freq. and class.):

    non edepol nunc, ubi terrarum sim scio, si quis roget... Ilicet, mandata eri perierunt una et Sosia, Verum certum'st confidenter hominem contra adloqui,

    Plaut. Am. 1, 1, 183:

    deinde hoc vobis confirmo, etc.... verum quod ego laboribus, etc.... me persecuturum esse polliceor, etc.,

    Cic. Verr. 1, 17, 51: verum schemata lexeôs duorum sunt generum, Quint. 9, 3, 2:

    verum etiamsi quis summa desperet,

    id. 12, 11, 26:

    verum veniat sane,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 76 et saep.—Strengthened by enim, vero, and (in class. prose) enimvero, but truly, but indeed:

    verum enim, quando bene promeruit, fiat,

    Ter. Ad. 2, 1, 47: verum vero inter offam atque herbam, ibi vero longum intervallum est, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    verum hercle vero,

    Plaut. Curc. 3, 5:

    si ullo in loco ejus provinciae frumentum tanti fuit, quanti, etc. Verum enim vero cum, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194; so,

    verum enim vero,

    id. de Or. 3, 14, 54 N. cr.; Sall. C. 20, 10; Liv. 4, 4, 8.—
    (β).
    In breaking off the current of discourse (cf. sed), but however, but:

    exspectabantur Calendae Januariae, fortasse non recte. Verum praeterita omittamus,

    Cic. Phil. 5, 12, 31: verum quidem haec hactenus;

    cetera quotiescumque voletis,

    id. Tusc. 3, 34, 84:

    sed hoc nihil ad me... Verum hoc (ut dixi) nihil ad me. Illud ad me, etc.,

    id. de Or. 2, 32, 139.—
    B.
    vērō, in truth, in fact, certainly, truly, to be sure, surely, assuredly:

    eho, mavis vituperari falso, quam vero extolli?

    Plaut. Most. 1, 3, 21:

    iste eum sese ait, qui non est, esse: et qui vero est negat,

    id. Capt. 3, 4, 35: Tox. Amplectere sis. Lemn. Ego vero, id. Pers. 5, 1, 12; cf. Curt. 6, 3, 5: As. Ego non novi adulescentem vostrum. St. Veron'? As. Serio, Plaut. Truc. 2, 2, 47:

    veron' serio?

    id. Merc. 4, 1, 19:

    itane vero obturbat?

    Ter. And. 5, 4, 23: Ch. Vah, gloriare evenisse ex sententiā? Sy. Non hercle vero, verum dico, id. Heaut. 4, 5, 18:

    quod de domo scribis... ego vero tum denique mihi videbor restitutus, si, etc.,

    Cic. Fam. 14, 2, 3; cf.

    even at the beginning of a letter: ego vero cupio te ad me venire,

    I do really wish, id. ib. 14, 16, 10; so,

    ego vero vellem,

    id. ib. 4, 6, 1:

    cum effusis gaudio lacrimis cupere vero diceret, etc.,

    Liv. 27, 19, 12; Plin. Ep. 9, 20, 1.—

    Esp., in apodosis, tum vero: postea quam ad causam dicendam ventum est, tum vero sine metu omnes erant, etc.,

    Cic. Verr. 2, 2, 29, § 70; Sall. J. 94, 3; Stat. Th. 1, 412; cf.

    tum, III. B. 1.—Ironically: sane quia vero hae mihi patent semper fores,

    Ter. Eun. 1, 2, 9:

    multum vero haec eis jura profuerunt,

    Cic. Verr. 2, 5, 47, § 124:

    turpem vero actionem, etc.,

    id. Phil. 13, 11, 25:

    egregiam vero laudem refertis,

    Verg. A. 4, 93.—With immo:

    immo vero indignum facinus faxo ex me audies,

    Ter. And. 5, 2, 13. —
    b.
    In corroborative replies, yes, certainly, by all means, assuredly, etc. (class.; while verum in this sense is only ante-class.): De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, Ter. Ad. 3, 4, 23; id. Eun. 3, 1, 12: M. Fuisti saepe, credo, in scholis philosophorum. A. Vero, ac libenter quidem, Cic. Tusc. 2, 11, 26:

    sed tu orationes nobis veteres explicabis? Vero, inquam, Brute,

    id. Brut. 87, 300:

    tu vero, inquam, Tite,

    id. ib. 85, 292:

    nos vero, inquit ille,

    id. Fin. 4, 28, 80: M. Cadere, opinor, in sapientem aegritudinem tibi dixisti videri. A. Et vero ita existimo, id. Tusc. 3, 6, 12.—With immo, nay rather: De. Quin tu mi argentum cedo. Ph. Immo vero uxorem tu cedo, Ter. Phorm. 5, 8, 43:

    sed da mihi nunc, satisne probas? Immo vero et haec, etc.,

    Cic. Ac. 1, 3, 10:

    immo vero, inquit, ii vivunt, qui, etc.,

    id. Rep. 6, 14, 14: S. Quid domi? pluresne praesunt negotiis tuis? L. Immo vero unus, inquit, id. ib. 1, 39, 61.—And, to strengthen negative answers, joined with minime: S. Quid? totam domum num quis alter, praeter te, regit? L. Minime vero, Cic. Rep. 1, 39, 61; 3, 32, 44; id. Ac. 1, 1, 2; id. Off. 3, 6, 29 al.—
    c.
    In urgent or encouraging expostulation, but, though, however, etc.: Ni. Cape hoc tibi aurum, Chrysale, i, fer filio. Ch. Non equidem accipiam. Ni. Cape vero:

    odiose facis,

    take it though, Plaut. Bacch. 4, 9, 139:

    respice vero,

    id. Ep. 1, 1, 3:

    ostende vero,

    id. ib. 5, 2, 58:

    minue vero iram,

    Ter. Phorm. 2, 3, 88.—
    d.
    To indicate a climax, even, indeed:

    neque solum in tantis rebus, sed etiam in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis contemnendum,

    Cic. Rep. 1, 3, 4:

    quod cum tam multi homines audissent, statim ad me defertur: immo vero, ut quisque me viderat, narrabat,

    id. Verr. 1, 7, 19:

    nec vero jam meo nomine abstinent,

    id. Rep. 1, 3, 6:

    neque vero id satis habuit,

    Nep. Epam. 4, 5.—
    2.
    Transf., as a strongly corroborative adversative particle, but in fact, but indeed, however (always placed after a word):

    ne T. quidem Postumius contemnendus in dicendo: de re publicā vero non minus vehemens orator, quam bellator fuit,

    Cic. Brut. 77, 269:

    non vero tam isti (sc. mortui sunt) quam tu ipse, nugator,

    id. Sen. 9, 27:

    dixisti non auxilium mihi, sed me auxilio defuisse. Ego vero fateor hercule, quod viderim mihi auxilium non deesse, idcirco me illi auxilio pepercisse,

    id. Planc. 35, 86; id. Rep. 1, 7, 12:

    ubi per exploratores Caesar certior factus est, tres jam copiarum partes Helvetios id flumen transduxisse, quartam vero partem citra flumen Ararim reliquam esse,

    Caes. B. G. 1, 12.—In transitions:

    age vero ceteris in rebus quali sit temperantiā, considerate,

    Cic. Imp. Pomp. 14, 40:

    nec vero tibi de versibus respondebo,

    id. Phil. 2, 8, 20.—
    C.
    vērē, according to truth, truly, really, in fact; properly, rightly, aright:

    hoc quom fit, ibi non vere vivitur,

    Ter. Heaut. 1, 1, 102 Fleck.:

    honestum, quod proprie vereque dicitur, id in sapientibus est solis,

    Cic. Off. 3, 3, 13:

    quis putare vere potest, etc.,

    id. Rep. 1, 17, 28:

    vere ducere,

    id. ib. 1, 38, 60:

    verene hoc memoriae proditum est? etc.,

    id. ib. 2, 15, 28:

    immo, si vere volumus dicere, jam incohavit bellum,

    Liv. 41, 23, 13:

    omnia vere vates locuta est,

    Verg. A. 6, 188:

    vere an dolo,

    Spart. Sev. 5.— Comp.:

    libentius quam verius,

    Cic. Mil. 29, 78:

    Ligures latrones verius quam justi hostes,

    Liv. 40, 27, 10.— Sup.:

    verissime loquor,

    Cic. Att. 5, 21, 7:

    verissime dicere,

    id. Rep. 2, 4, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > verus

  • 111 tam

    tam, adv. [orig. acc. fem. of the demonstrative root ta-; cf.: tum, tamen], correlative of quam, so, so much, as.
    I.
    As comparative adverb, demonstrative with correlative quam, introducing comparative clauses of like intensity.
    A.
    As adjunct of adjectives or participles the intensity of which is expressed by a comparative clause, tam... quam = as... as; negatively, non (neque, nihil, etc.) tam... quam = not so... as.
    1.
    In comparison between two adjj.:

    tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

    a tyrant may be as mild as a king may be harsh, Cic. Rep. 1, 33, 50 (B. and K. bracket rex):

    non tam solido quam splendido nomine,

    id. Fin. 1, 18, 61:

    tam culpae hostium justus existimator quam gloriosus victor,

    Val. Max. 3, 8, 1:

    adjuro, tam me tibi vera referre Quam veri majora fide,

    things as true as they are beyond belief, Ov. M. 3, 659:

    quorum vires quam repentinae tam breves,

    Sen. Q. N. 6, 7, 2.—Negatively:

    non enim tam praeclarum est scire Latine quam turpe nescire,

    Cic. Brut. 37, 140:

    ut illa... non tam mirabilia sunt, quam conjecta belle,

    id. Div. 2, 31, 66; 2, 36, 76: nec tam Turpe fuit vinci [p. 1836] quam contendisse decorum est, Ov. M. 9, 5. —Tam preceded by comp. clause:

    maximeque eam pestilentiam insignem mors quam matura tam acerba M. Furi fecit,

    Liv. 7, 1, 8:

    quam magni nominis bellum est, tam difficilem existimaritis victoriam fore,

    id. 21, 43, 11:

    donec quam felices seditiones, tam honorati seditionum auctores essent,

    id. 4, 2, 4. —
    2.
    In a comparison between degrees of intensity, etc., of the same adjective.
    a.
    As in relative clauses, the adjective repeated (so esp. in Plaut.;

    not repeated in English): tam liquidus est quam liquida tempestas esse solet,

    as serene as the weather is wont to be, Plaut. Most. 3, 2, 64:

    quam placida'st aqua,

    id. ib. 3, 2, 165:

    tam frictum ego illum reddam quam frictum est cicer,

    id. Bacch. 4, 4, 7.—Negatively:

    nemo orator tam multa scripsit quam multa sunt nostra,

    Cic. Or. 30, 168:

    tametsi non tam multum in istis rebus intellego quam multa vidi,

    id. Verr. 2, 4, 43, § 94.—
    b.
    The adjective not repeated.
    (α).
    The terms of comparison being nouns or pronouns:

    tam ego fui ante liber quam gnatus tuus ( = quam liber gnatus tuus est),

    Plaut. Capt. 2, 2, 60:

    fieret corium tam maculosum quam est nutricis pallium,

    id. Bacch. 3, 3, 30:

    tam mihi mea vita quam tua Tibi cara est,

    id. Cas. 3, 6, 43:

    ni illam mihi tam tranquillam facis quam mare est,

    id. Poen. 1, 2, 145:

    tam crebri ad terram decidebant quam pira,

    id. ib. 2, 38:

    tam excoctam reddam atque atram quam carbo'st,

    Ter. Ad. 5, 3, 63:

    quom fervit maxume, tam placidum (eum) quam ovem reddo,

    id. ib. 4, 1, 18:

    tam sum misericors quam vos, tam mitis quam qui lenissimus,

    Cic. Sull. 31, 87:

    tam gratum mihi id erit quam quod gratissimum,

    id. Fam. 13, 3:

    nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt quam eorum qui genus ac fortunam suam animis non aequant,

    Liv. 45, 22:

    nihil est tam violentum quam magna vis aquae,

    Sen. Q. N. 3, 30, 6:

    (cum sit) tam aurum et argentum quam aes Corinthium ( = cum aurum et argentum tam sit Corinthium quam aes),

    Quint. 8, 2, 8:

    (ira) tam inutilis animi minister est quam miles qui signum receptui neglegit,

    Sen. Ira, 1, 9, 2.—

    Negatively: neque opes nostrae tam sunt validae quam tuae,

    Plaut. Cist. 2, 1, 20:

    nihil esse tam detestabile tamque pestiferum quam voluptatem,

    Cic. Sen. 12, 41:

    neque tam condenso corpore nubes esse queunt quam sunt lapides, neque autem tam tenues quam nebulae,

    Lucr. 6, 101.—Virtually negative:

    quod enim tam infidum mare quam blanditiae principum? ( = nullum tam infidum mare, etc.),

    Plin. Pan. 66. — With comp. pregn. (very rare): istam dextram non tam in bellis et proeliis quam in promissis et fide firmiorem, i. e. whose superior trustworthiness is not so much in wars, etc., Cic. Deiot. 3, 8:

    vectigal ex agro eorum capimus, quod nobis non tam fructu jucundius est, quam ultione,

    Liv. 28, 39, 13. —
    (β).
    With quam in subst.-clause:

    quicquid mali hic Pisistratus non fecerit, tam gratum est quam si alium facere prohibuerit,

    Cic. Att. 8, 16, 2.—Negatively:

    juris interpretatio, quae non tam mihi molesta sit propter laborem quam quod dicendi cogitationem auferat,

    Cic. Leg. 1, 4, 12. —

    Virtually negative: quid autem tam exiguum quam est munus hoc eorum qui consuluntur?

    Cic. Leg. 1, 4, 14.—
    (γ).
    With quam in adverb.-clause:

    cupam facito tam crassam quam modioli postulant,

    Cato, R. R. 21, 1:

    si era mea sciat tam socordem esse quam sum,

    Plaut. Cist. 4, 2, 5:

    tua est imago: tam consimili'st quam potest,

    id. Men. 5, 9, 4:

    sororem tam similem quam lacte lacti est,

    id. Mil. 2, 2, 87.—
    B.
    Tam with advv.: tam... quam = as ( so)... as; negatively = not so... as.
    1.
    Comparing an adv. with another adv. or adverb. clause: satin' istuc mihi exquisitum est...? Ar. Tam satis quam numquam hoc invenies secus, with as full certainty as that you will never find this otherwise, Plaut. Capt. 3, 4, 106.—Virtually negative:

    quis umquam obeundi negotii studio tam brevi tempore tot loca adire potuit, quam celeriter Cn. Pompejo duce tanti belli impetus navigavit?

    Cic. Imp. Pomp. 12, 34. —After quam:

    nam dictaturam quam pertinaciter ei deferebat populus, tam constanter repulit,

    Vell. 2, 89, 5 (the repetition of the adverb is especially frequent in tam diu... quam diu; v. tamdiu).—
    2.
    The adverb understood after quam: sed tu novisti fidicinam? Tr. Tam facile quam me (quam facile me novi), Plaut. Ep. 3, 4, 72:

    tam facile vinces quam pirum volpes comest,

    id. Most. 3, 1, 26:

    tam hercle certe quam ego ted, ac tu me vides,

    id. Merc. 1, 2, 77:

    tam audacter (ibis intro) quam domum ad te,

    id. Truc. 1, 2, 109:

    tam facile quam tu arbitraris,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    tam cito evertetur quam navis, etc.,

    id. Rep. 1, 34, 51:

    nihil tam cito redditur quam a speculo imago,

    Sen. Q. N. 1, 4, 2. —

    Negatively: (ira) quia non tam cito in alium quam vult erumpit,

    Sen. Ira, 1, 19, 4.—Virtually negative (very freq.):

    quasi vero quidquam sit tam valde, quam nihil sapere, vulgare,

    Cic. Div. 2, 39, 81. — With sup. adv.: quam potes tam verba confer maxime ad compendium = as much as you can (hence the idiomatic expression: quam maxime = as much as possible), Plaut. Mil. 3, 1, 184. —
    C.
    With verbs: tam... quam = as much... as, as well... as; negatively: non tam... quam, not so much... as.
    1.
    One verb compared with another:

    nam quod edit tam duim quam perduim,

    for what he can eat I would give as much as lose, Plaut. Aul. 4, 6, 6:

    vellem tam domestica ferre possem quam ista contemnere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    utinam tam non pigeat ista facere quam non displicebit,

    Quint. 2, 5, 17:

    Tyrus et ipsa tam movetur quam diluitur,

    Sen. Q. N. 6, 26, 5.—Negatively:

    fit quoque enim interdum ut non tam concurrere nubes frontibus adversis possint quam de latere ire,

    Lucr. 6, 115.—
    2.
    The same verb repeated or understood after quam; the compared terms being,
    (α).
    Nouns or pronouns: tam mihi quam illi libertatem hostilis eripuit manus;

    tam ille apud nos servit quam ego hic apud te servio,

    Plaut. Capt. 2, 2, 61:

    tam hic scit me habere (pecuniam) quam egomet (i. e. scio),

    id. Aul. 3, 6, 12:

    quam tu filium tuum, tam me pater me meus desiderat,

    id. Capt. 2, 2, 6:

    tam huic loqui licere oportet quam isti,

    id. Cas. 2, 6, 58:

    tam tibi istuc credo quam mihi,

    id. Ep. 1, 2, 25:

    haec tibi tam sunt defendenda quam moenia,

    Cic. Ac. 2, 44, 137:

    tam moveor quam tu, Luculle,

    id. ib. 2, 46, 141:

    tamque id... tuendum conservandumque nobis est quam illud, etc.,

    id. Off. 3, 4, 17: amurcam periti agricolae tam in doliis condunt quam oleum aut vinum ( as well as), Varr. R. R. 1, 61:

    tam natura putarem vitam hominis sustentari quam vitis, quam arboris,

    Cic. Tusc. 1, 24, 56:

    sicut pueris, qui tam parentibus amissis flebunt quam nucibus,

    Sen. Ira. 1, 12, 4:

    meliorque tam sibi quam aliis faciendus (est),

    id. ib. 1, 15, 1:

    tam solstitium quam aequinoctium suos dies rettulit (i. e. solstitium tam rettulit dies quam rettulit aequinoctium),

    id. Q. N. 3, 16, 3:

    quoniam orationis tam ornatus quam perspicuitas aut in singulis verbis est aut in pluribus positus (i. e. ornatus tam positus est quam perspicuitas),

    Quint. 8, 3, 15. — This construction passes into mere co - ordination: tam vera quam falsa cernimus, as well... as, almost = both... and, Cic. Ac. 2, 34, 111: repentina res, quia quam causam nullam tam ne fidem quidem habebat ( = ut causam nullam, sic ne fidem quidem; cf.

    sic),

    Liv. 8, 27, 10; so Sall. J. 31, 16; id. H. 1, 41, 24 Dietsch; cf. Liv. 33, 17, 9; Sen. Q. N. 4, 13, 4. —

    Negatively: non tam meapte causa Laetor quam illius,

    Ter. Heaut. 4, 3, 8:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem... quam meditatio condicionis humanae,

    Cic. Tusc. 3, 16, 34:

    quae compararat non tam suae delectationis causa quam ad invitationes adventusque nostrorum hominum,

    id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    cujus me facti paenituit non tam propter periculum meum quam propter vitia multa quae,

    id. Fam. 7, 3, 2:

    qua nulla in re tam utor quam in hac civili et publica,

    id. Att. 2, 17, 2:

    neque eos tam istius hominis perditi subita laetitia quam hominis amplissimi nova gratulatio movebat,

    id. Verr. 1, 8, 21:

    Iliensibus Rhoeteum addiderunt, non tam ob recentia ulla merita quam originum memoria,

    Liv. 38, 39, 10.—
    (β).
    Object-inff.:

    qualis est istorum oratio qui omnia non tam esse quam videri volunt,

    Cic. Ac. 2, 14, 44:

    quid enim tam pugnat, quam non modo miserum, sed omnino quidquam esse qui non sit,

    id. Tusc. 1, 7, 13:

    virtute ipsa non tam multi praediti esse quam videri volunt,

    id. Lael. 26, 98.—
    (γ).
    Subject-inff. or dependent clauses:

    ego illud argentum tam paratum filio Scio esse, quam me hunc scipionem contui ( = tam scio, argentum paratum esse, quam scio me, etc.),

    Plaut. As. 1, 1, 109:

    Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere,

    Ter. Eun. 4, 4, 51:

    tam teneor dono quam si dimittar onustus,

    Hor. Ep. 1, 7, 18:

    Acrisium Tam violasse deum quam non agnosse nepotem Paenitet,

    Ov. M. 4, 613:

    tam perdis operam cum illi irasceris, quam cum illum alteri precaris iratum,

    Sen. Ira, 2, 30, 2.—Negatively (so most freq.):

    nihil est quod tam deceat quam in omni re gerenda servare constantiam,

    Cic. Off. 1, 34, 125:

    eundum igitur est, nec tam ut belli quam ut fugae socii simus,

    id. Att. 9, 2, a, 3:

    nec tam quaerendum est, dolor malumne sit, quam firmandus animus ad dolorem ferendum,

    id. Tusc. 2, 12, 28:

    non tam ut prosim causis elaborare soleo, quam ut ne quid obsim,

    id. Or. 2, 72, 295:

    cum ego te non tam vitandi laboris mei causa quam quia tua id interesse arbitrarer, hortatus essem,

    id. Top. 1, 2:

    auxilia convenerant non tam Vejentium gratia concitata, quam quod in spem ventum erat, etc.,

    Liv. 2, 44, 7:

    Boji defecerunt, nec tam ob veteres in populum Romanum iras, quam quod, etc.,

    id. 21, 25, 2. — So with causal clauses, Cic. Div. in Caecil. 7, 24; id. Or. 3, 30, 119; id. Sest. 64, 135; Liv. 8, 19, 3. —
    (δ).
    With quam in adverb.-clause:

    tam confido quam poti'st,

    Plaut. Stich. 3, 2, 1; and in Cicero's epistolary style, tam esse with predicative force (like ita esse, sic esse;

    v. sic): atque ego haec tam esse quam audio non puto ( = tam male esse),

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9.—
    (ε).
    Tam with a neg. is sometimes followed by sed with an independent clause, instead of a comp. clause:

    quidam autem non tam id reprehendunt, si remissius agatur, sed tantum studium tamque multam operam ponendam in eo non arbitrantur,

    Cic. Fin. 1, 1, 1 Madv. ad loc.; cf.:

    quae (suaviloquentia) quidem non tam est in plerisque... sed est ea laus eloquentiae certe maxima,

    id. Brut. 15, 58.—
    D.
    With esse and predic. noun:

    tam ea est quam poti'st nostra erilis concubina,

    Plaut. Mil. 2, 5, 47:

    equidem tam sum servos quam tu,

    id. Capt. 3, 4, 11:

    tam ego homo sum quam tu,

    id. As. 2, 4, 83:

    nam id nobis tam flagitium'st quam illa Non facere,

    Ter. Ad. 3, 3, 68:

    tam es tu judex quam ego senator,

    Cic. Rab. Post. 7, 17:

    tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

    id. Fam. 5, 2, 6.—With prep. and its case as predicate:

    tam hoc quidem tibi in proclivi quam imber quando pluit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 86:

    qui non defendit, nec obsistit, si potest, injuriae, tam est in vitio quam si parentes, etc., deserat,

    Cic. Off. 1, 7, 23. —

    Negatively: nihil est tam contra naturam quam turpitudo,

    Cic. Off. 3, 8, 35. —
    E.
    With quasi in place of quam:

    tam a me pudica est quasi soror mea sit,

    Plaut. Curc. 1, 1, 51. —
    F.
    Quam... tam with compp. = quanto... tanto or quo... eo (ante-class. and poet.): quam magis aerumna urget, tam magis ad malefaciendum viget, Enn. ap. Quint. 9, 3, 15 (Trag. Rel. v. 303 Vahl.):

    quam magis adspecto, tam magis est nimbata,

    Plaut. Poen. 1, 2, 138:

    magis quam id reputo, tam magis uror quae meus filius turbavit,

    id. Bacch. 5, 1, 5:

    quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

    id. As. 1, 3, 6:

    quo quaeque magis sunt aspera semina eorum, Tam magis in somnis eadem saevire necessust,

    Lucr. 4, 999:

    quae quanto magis inter se perplexa coibant, Tam magis expressa ea quae mare... efficerent,

    id. 5, 453:

    tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, Quam magis effuso crudescunt sanguine pugnae,

    Verg. A. 7, 787.—With quanto for quam:

    quanto magis aetheris aestus cogebant terram, Tam magis, etc.,

    Lucr. 5, 484. —With rel. adv. for quam:

    verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes, tam magis hinc... fremitus fit,

    Lucr. 6, 99. — Ellips. of tam:

    quam magis specto. minus placet mihi hominis facies,

    Plaut. Trin. 4, 2, 19.—
    G.
    Quam... tam with superll. = quanto... tanto or quo... eo (mostly anteclass.; cf.

    the class.: ut quisque maxime... ita maxime): quam citissime conficies, tam maxime expediet,

    Cato, R. R. 64 (65):

    oleum quam diutissime in amurca erit, tam deterrimum erit,

    id. ib. 64 (65):

    quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optumum erit,

    id. ib. 65 (66): quam plurimum [p. 1837] erit, tam citissime canus fiet, id. ib. 157 (158) med.:

    quam ad probos propinquitate proxume te adjunxeris, tam optumum est,

    Plaut. Aul. 2, 2, 59:

    quam maxime huic vana haec suspicio erit, tam facillime patris pacem in leges conficiet suas,

    Ter. Heaut. 5, 2, 44:

    quam vos facillime agitis, quam estis maxume Potentes, dites, fortunati, nobiles: tam maxime vos aequo animo aequa noscere Oportet,

    id. Ad. 3, 4, 56:

    quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt in alendo,

    Varr. R. R. 2, 9:

    quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

    Sall. J. 31, 14. —
    H.
    With quam in immediate succession (to be distinguished from the conj. tamquam, as if):

    nam, si a mare abstinuissem, tam quam hoc uterer ( = tam illo uterer quam hoc),

    Plaut. Mil. 4, 7, 26:

    tam quam proserpens bestia (iste) est bilinguis et scelestus ( = tam bilinguis quam, etc.),

    id. Fers. 2, 4, 28: esne tu huic amicus? To. Tam quam di omnes qui caelum colunt, id. ib. 4, 4, 32: vide, homo ut hominem noveris. Sy. Tam quam me, id. Trin. 4, 2, 68: nostine? Da. Tam quam te, Ter. Phorm. 1, 2, 15 (for tam diu, with or without quam, quam diu, etc., v. tamdiu).
    II.
    With a comp. clause understood.
    A.
    With a comp. clause to be supplied from a preceding sentence:

    quae faciliora sunt philosophis... quia tam graviter cadere non possunt (sc. quam alii),

    Cic. Off. 1, 21, 73:

    cur corporis curandi causa quaesita sit ars, animi autem medicina nec tam desiderata sit..., nec tam culta (i. e. quam corporis medicina),

    id. Tusc. 3, 1, 1:

    nihil umquam tam eleganter explicabunt (i. e. quam Plato),

    id. ib. 1, 23, 55:

    non conturbat me expectatio tua, etsi nihil est eis, qui placere volunt, tam adversarium,

    id. Ac. 2, 4, 10:

    sed ea (plebs) nequaquam tam laeta Quinctium vidit (i. e. quam ejus amici),

    Liv. 3, 26, 12: nec minora consequi potuit (Maecenas);

    sed non tam concupivit (sc. quam Agrippa),

    Vell. 2, 88, 2: nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam, nec me tam multam hic operam consumere par est (i. e. quam consumere opus sit, si haec tractare velim), Lucr 6, 1079; so, tam gratia est (colloq.) = non accipio, sed tam gratia est quam esset si acciperem, I thank you just as much; no, thank you:

    bene vocas (ad prandium): tam gratia'st,

    Plaut. Men. 2, 3, 36: cenabis apud me. Ep. Locata'st opera nunc quidem:

    tam gratia'st,

    id. Stich. 3, 2, 18: quin tu, quidquid opus'st, audacter imperas? Ps. Tam gratia'st. Bene est tibi;

    nolo tibi molestos esse nos,

    id. Ps. 2, 4, 23 (in this formula, however, tam is explained by some as a shortened form for tamen; cf. Brix ad Plaut. Men. 386, and v. IV. infra).—
    B.
    With a general comp. clause understood ( = sic, ita), so ( so much) as I do, as you do, as he did, as I said before, as he is, as you are, etc.
    1.
    With adjj.: ut vos servem sedulo, quos tam grandi sim mercatus pecunia, have bought you at so high a price, i. e. as I have, Plaut. Capt. 2, 2, 8: qui nummi exciderunt quod terram sic obtuere? quid vos maestos tam tristisque conspicor? (sc. as I do, as you are), id. Bacch. 4, 4, 17:

    equidem miror, tam catam, tam doctam te et bene eductam, non scire stulte facere,

    id. Most. 1, 3, 29:

    ordine cum videas tam certo multa creari,

    Lucr. 5, 735:

    deus ille fuit qui ista in tam tranquillo et tam clara luce locavit,

    id. 5, 12:

    quorsum igitur tam multa de voluptate?

    Cic. Sen. 12, 44:

    ut mihi quidem, qui tam magno animo fuerit innocens damnatus esse videatur,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    inter ista tam magnifica verba tamque praeclara,

    id. Fin. 2, 23, 77:

    quis est qui complet aures meas tantus et tam dulcis sonus?

    as I hear, id. Rep. 6, 18, 18:

    tollite hanc: nullam tam pravae sententiae causam reperietis,

    id. Phil. 14, 1, 3: et tamen veremur ut hoc quod a tam multis perferatur natura patiatur? ( as it is, sc. suffered), id. Tusc. 2, 20, 46:

    ut tam in praecipitem locum non debeat se sapiens committere,

    id. Ac. 2, 21, 68:

    tam necessario tempore, tam propinquis hostibus,

    at so urgent a time as this, Caes. B. G. 1, 16, 6:

    supra triginta quinque milia hostium fuerant, ex quibus tam exigua pars pugnae superfuit,

    Liv. 39, 31, 14:

    tam constantem defensionem Scipionis universus senatus comprobavit,

    Val. Max. 3, 7, 1: ceterum... ne tam praeclara lex... oblitteraretur, id. 2, 8, 1:

    qui tam crudelem tyrannum occideret,

    id. 3, 1, 2:

    ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore civitas nostra virtutis suae oblita est,

    id. 3, 2, 7:

    tam contraria est pestis,

    Plin. 8, 38, 57, § 136:

    tam parvo distat ibi tanta rerum naturae diversitas,

    id. 5, 11, 12, § 65; so, tamne (cf. sicine):

    tamne indignus videar?

    Plaut. Merc. 1, 2, 77.—And with sup.:

    nondum erat vestris tam gravissimis tamque multis judiciis concisus,

    of so great weight, Cic. Phil. 12, 5, 11.—
    2.
    With advv.:

    alienus quom ejus incommodum tam aegre feras, quid me patrem par facere est?

    Plaut. Capt. 1, 2, 37:

    quid est negotii quod tu tam subito domo abeas?

    id. Am. 1, 3, 4:

    unde ego nunc tam subito huic argentum inveniam miser?

    Ter. Phorm. 3, 3, 1:

    quia (anima cum corpore) tam conjuncta atque leniter apta'st,

    Lucr. 5, 559:

    jam mallem Cerberum metueres quam ista tam inconsiderata diceres,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12:

    ista tam aperte et per versa et falsa,

    id. Ac. 2, 18, 60:

    cum ex co quaereretur cur tam diu vellet esse in vita,

    id. Sen. 5, 13:

    me pudet tam cito de sententia esse dejectum,

    id. Tusc. 2, 5, 14:

    etsi hoc quidem est in vitio, dissolutionem naturae tam valde perhorrescere,

    id. Fin. 5, 11, 31:

    an melius fuerit rationem non dari omnino, quam tam munifice et tam largiter,

    as I have shown, id. N. D. 3, 27, 69:

    nam quod jus civile tam vehementer amplexus es,

    id. Or. 1, 55, 274:

    quid tu, inquit, tam mane?

    id. Rep. 1, 9, 14: cur hunc tam temere ( as mentioned before) quisquam ab officio discessurum judicaret? Caes. B. G. 1, 40:

    quod sua victoria tam insolenter gloriarentur,

    id. ib. 1, 14:

    cum tam procul a finibus Macedoniae absint,

    Liv. 39, 27, 6: non digna exempla quae tam breviter ( as I am going to do) nisi majoribus urgerer, referrentur, Val. Max. 2, 7, 5:

    qualis esset quem tam diu tamque valde timuissent,

    Nep. Eum. 11, 2; and with sup.: tam maturrime comparavisse, Cato ap. Charis. p. 184 P.—With adverb. abl.: tam crepusculo fere ut amant, Plaut. Fragm. ap. Varr. L. L. 7, 77; cf.:

    tam vesperi,

    Ter. Heaut. 1, 1, 15; v. III. B. 3. infra.—
    3.
    With verbs:

    ut, ni meum gnatum tam amem, tua jam virgis latera lacerentur probe,

    Plaut. Bacch. 4, 5, 10:

    quid, cedo, te, obsecro, tam abhorret hilaritudo?

    id. Cist. 1, 1, 55:

    quid tam properas?

    id. Pers. 4, 6, 11:

    cum te video nostrae familiae Tam ex animo factum velle ( = te tam velle nostrae familiae ex animo factum),

    Ter. Ad. 5, 7, 21:

    age, quaeso, ne tam obfirma te, Chreme,

    id. Heaut. 5, 5, 8:

    non pol temere'st quod tu tam times,

    id. Phorm. 5, 8 (9), 9: Sy. Eamus, namque hic properat in Cyprum. Sa. Ne tam quidem, implying a corresponding gesture, id. Ad. 2, 4, 14:

    quam si explicavisset, non tam haesitaret,

    i. e. as he does, Cic. Fin. 2, 6, 18.—Sometimes with an adv. to be supplied:

    quid ergo hanc, quaeso, tractas tam ( = tam male, or implying a corresponding gesture),

    Plaut. Cas. 4, 4, 31:

    Graecos in eo reprehendit quod mare tam secuti sunt ( = tam vulgo. or tam temere),

    Cic. Att. 6, 2, 3; cf. id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9; v. I. C. 2. d, supra. — With esse and predic. noun:

    numquam ego te tam esse matulam credidi,

    Plaut. Pers. 4, 3, 72.—
    4.
    Preceded and strengthened by a demonstrative adjective (order: 1. demonstr., 2. tam, 3. adjective, 4. noun; or, 1. demonstr., 2. noun, 3. tam, 4. adjective).
    (α).
    After hic:

    etiamne haec tam parva civitas, tam procul a manibus tuis remota, praedae tibi et quaestui fuit?

    Cic. Verr. 2, 3, 37, § 85:

    hunc hominem tam crudelem, tam sceleratum, tam nefarium nolunt judicare,

    id. ib. 2, 2, 31, §

    77: hunc tamen hominem tam audacem, tam nefarium, tam nocentem,

    id. Clu. 14, 42:

    haec mea oratio tam longa aut tam alte repetita,

    id. Sest. 13, 31:

    in hoc tam exiguo vitae curriculo,

    id. Arch. 11, 28:

    hanc tam taetram, tam horribilem tamque infestam rei publicae pestem,

    id. Cat. 1, 5, 11:

    in hac tam clara re publica natus,

    id. Rep. 1, 19, 31:

    hanc rem publicam tam praeclare fundatam,

    id. Par. 1, 2, 10:

    haec tam crebra Etruriae concilia,

    Liv. 5, 5, 8:

    in his tam parvis atque tam nullis,

    Plin. 11, 2, 1, § 2:

    quorsum haec tam putida tendant,

    Hor. S. 2, 7, 21:

    hac tam prospera pugna nuntiata,

    Curt. 3, 11, 16.—
    (β).
    After ille:

    ille homo tam locuples, tam honestus,

    Cic. Verr. 2, 4, 6, § 11: illud argentum tam praeclarum ac tam nobile, id. ib. 2, 4, 20, §

    44: illud tam grave bellum,

    Val. Max. 5, 6, ext. 1:

    ne illo quidem tam misero tamque luctuoso tempore,

    id. 3, 2, 7.—
    (γ).
    After iste:

    tamenne ista tam absurda defendes?

    Cic. N. D. 1, 29, 81:

    ista admonitio tua tam accurata,

    id. Att. 6, 1, 20:

    quae est ista tam infesta ira?

    Liv. 7, 30, 15:

    iste tam justus hostis, tam misericors victor,

    Curt. 4, 10, 34.—
    (δ).
    After id ipsum:

    id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium,

    Liv. 1, 48, 9.—
    (ε).
    After tot:

    jacere necesse sit tot tam nobiles disciplinas,

    Cic. Ac. 2, 48, 147:

    tot tam valida oppida,

    Liv. 5, 54, 5:

    tot tam opulenti tyranni regesque,

    id. 25, 24, 13:

    inter tot tam effrenatarum gentium arma,

    id. 21, 9, 3:

    tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis,

    id. 28, 28, 12; 25, 27, 13; 26, 13, 17; cf.:

    cum tot ac tam validae eluctandae manus essent,

    id. 24, 26, 13; 8, 12, 4.—
    (ζ).
    After hic talis:

    da operam ut hunc talem, tam jucundum, tam excellentem virum videas,

    Cic. Fam. 16, 21, 3.
    III.
    As demonstr. adv. of intensity, correlative with ut, that, and its equivalents (qui, quin); so only with adjj. and advv. (not with verbs).
    A.
    Without a negation ( = ita, adeo;

    rare before the Aug. period): ni erit tam sincerum (tergum), ut quivis dicat ampullarius Optumum esse operi faciundo corium et sincerissimum,

    Plaut. Rud. 3, 4, 51:

    quae (maturitas) mihi tam jucunda est ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar,

    Cic. Sen. 19, 71. de qua tam variae sunt doctissimorum hominum sententiae, ut magno argumento esse debeat, etc., id. N. D. 1, 1, 1:

    ad eum pervenit tam opportuno tempore, ut simul Domitiani exercitus pulvis cerneretur, et primi antecursores Scipionis viderentur,

    Caes. B. C. 3, 36:

    tam parandus ad dimicandum animus, ut, etc.,

    id. B. G. 2, 21:

    tamen tam evidens numen rebus adfuit Romanis, ut putem, etc.,

    Liv. 5, 51, 4: infimam plebem natura ipsa tam abjecto tamque imo loco collocavit ut nulla ratione erigi aut sublevari possit, Ps.-Cic. Cons. 6, 22:

    tam multa sunt, tamque misera quae perferunt ut nemo sit quin mori saepissime cupiat,

    id. ib. 16, 59:

    quem constat tam certa acie luminum usum esse ut a Lilybaeo portu Carthaginienses egredientes classes intueretur,

    Val. Max. 1, 8, ext. 14:

    tam alacri animo suos ad id proelium cohortatus est ut diceret: Sic prandete, etc.,

    id. 3, 2, ext. 3:

    in Theophrasto tam est loquendi nitor ille divinus ( = tam divinus est) ut ex eo nomen quoque traxisse videatur,

    Quint. 10, 1, 83:

    (Scipio) bellum in Africam transtulit, tam lentus ut opinionem luxuriae segnitiaeque malignis daret,

    Sen. Ira, 1, 11, 6; id. Q. N. 1, 15, 5:

    3, 21, 1: tam parvulis in faucibus... ut non sit dubium, etc.,

    Plin. 10, 29, 43, § 82:

    ipsum Macedonem tam graviter palma percussit ut paene concideret,

    Plin. Ep. 3, 14, 7.—
    B.
    With a negation, or in a question implying a negation.
    1.
    Before ut (very freq. in the class. period; cf. adeo, poet., e.g. Hor. Ep. 1, 1, 39):

    numquam tam dices commode ut tergum meum Tuam in fidem committam,

    Ter. Hec. 1, 2, 33:

    non tam viva tamen, calidus queat ut fieri fons,

    Lucr. 6, 887:

    quis umquam praedo fuit tam nefarius, quis pirata tam barbarus ut, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 50, 146:

    non sum tam stultus, ut te usura falsi gaudii frui velim,

    id. Fam. 6, 12, 1:

    nec, cum id faciebamus tam eramus amentes ut explorata nobis esset victoria,

    id. ib. 6, 1, 3:

    non essem tam inurbanus ac paene inhumanus uti in eo gravarer quod vos cupere sentirem,

    id. Or. 2, 90, 365:

    non puto tam expeditum negotium futurum ut non habeat aliquid morae,

    id. Att. 13, 31, 1:

    nec vero eram tam indoctus ignarusque rerum ut frangerer animo propter, etc.,

    id. Phil. 2, 15, 37:

    quis tam demens ut sua voluntate maereat?

    id. Tusc. 3, 29, 71; so id. Off. 3, 20, 82; id. Tusc. 1, 1, 2; id. Phil. 3, 4, 10:

    non enim proferremus vino oppressos... tam absurde, ut tum diceremus, etc.,

    id. Ac. 2, 17, 53:

    non se tam barbarum ut non sciret, etc.,

    Caes. B. G. 1, 44, 17:

    nulli sunt tam feri et sui juris affectus ut non disciplina perdomentur,

    Sen. Ira, 2, 12, 3:

    nemo tam divos habuit faventes, crastinum ut posset sibi polliceri,

    id. Thyest. 619.—
    2.
    With a negation (esp. nemo), followed by qui ( = ut is; class. and freq.); nec quisquam sit tam opulentus qui mihi obsistat in via, [p. 1838] Plaut. Curc. 2, 3, 5:

    generi lenonio Numquam deus ullus tam benignus fuit, qui fuerit propitius,

    id. Pers. 4, 4, 34:

    an ille tam esset stultus qui mihi mille nummum crederet?

    id. Trin. 4, 2, 42:

    nemo inventus est tam amens, qui illud argentum tam praeclarum ac tam nobile eriperet, nemo tam audax qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

    Cic. Verr. 2, 4, 20, § 44:

    nemo Agrigenti neque aetate tam affecta neque viribus tam infirmis fuit, qui non illa nocte surrexerit,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: nemo est tam senex qui se annum non putet posse vivere,

    id. Sen. 7, 24:

    nihil tam absurde dici potest, quod non dicatur ab aliquo philosophorum,

    id. Div. 2, 58, 119:

    nulla gens tam immanis umquam fuit in qua tam crudelis hostis patriae sit inventus,

    id. Sull. 27, 76:

    quae est anus tam delira quae timeat ista?

    id. Tusc. 1, 21, 48:

    ecquem tam amentem esse putas qui illud quo vescatur deum esse credat?

    id. N. D. 3, 16, 41:

    sed neque tam docti tum erant, ad quorum judicium elaboraret, et sunt, etc.,

    id. Fin. 1, 3, 7; so id. Sen. 19, 67; id. Lael. 7, 23; id. Tusc. 1, 6, 11; 1, 15, 33; 2, 17, 41; id. Sest. 14, 32; id. Fin. 2, 20, 63; id. Fam. 9, 2, 2; id. Off. 2, 5, 16:

    neque tam remisso animo quisquam fuit qui ea nocte conquierit,

    Caes. B. C. 1, 21:

    in bello nihil tam leve est quod non magnae interdum rei momentum faciat,

    Liv. 25, 18, 3:

    ut nemo tam humilis esset cui non aditus ad eum pateret,

    Nep. Milt. 8, 4:

    ecquid esse tam saevum potest quod superet illum?

    Sen. Thyest. 196. —
    3.
    With a negation, followed by quin ( = ut is non;

    class. and freq.): nec sacrum nec tam profanum quidquam est quin ibi ilico adsit,

    Plaut. Merc. 2, 3, 27:

    nihil mihi tam parvi est quin me id pigeat perdere,

    id. Pers. 4, 6, 8:

    nec quisquam est tam ingenio duro, neque tam firmo pectore quin sibi faciat bene,

    id. As. 5, 2, 94:

    numquam tam mane egredior, neque tam vesperi Domum revortor, quin te... conspicer Fodere,

    Ter. Heaut. 1, 1, 15:

    nil tam difficile'st quin quaerendo investigari possiet,

    id. ib. 4, 2, 8:

    ut nullus umquam dies tam magna tempestate fuerit, quin... solem homines viderint,

    Cic. Verr. 2, 5, 10, § 26:

    numquam tam male est Siculis quin aliquid facete et commode dicant,

    id. ib. 2, 4, 43, §

    95: nemo est tam afflictus quin possit navare aliquid et efficere,

    id. Fam. 6, 1, 7:

    ut nemo tam ferus fuerit, quin ejus causam lacrimarit,

    Nep. Alcib. 6, 4.
    IV.
    Tam, ante-class., sometimes = tamen:

    antiqui tam etiam pro tamen usi sunt,

    Fest. p. 360: bene cum facimus, tam male cupimus...; quamquam estis nihili, tam ecastor simul vobis consului, Titin. ap. Fest. l. l.; so,

    etsi illi aliter nos faciant quam aequom sit, tam pol noxiae nequid magis sit... nostrum officium meminisse decet,

    Plaut. Stich. 1, 1, 44 Fleck., Ritschl:

    tam si nihil usus esset, jam non dicerem,

    id. Merc. 4, 3, 32 Ritschl; v. Prol. Trin. p. 14 ib.; Brix ad Plaut. Men. 2, 3, 36; Curt. in Rhein. Mus. 6, 84; 6, 93; but cf. contra, Corss. Beitr. p. 272 sqq.
    V.
    In the dialect of Praeneste: tam modo, just now ( = modo): ilico hic ante ostium;

    Tam modo, inquit Praenestinus,

    Plaut. Trin. 3, 1, 8 Brix ad loc.; cf. Fest. s. v. tammodo, p. 359; Ritschl, opusc. 2, 372.

    Lewis & Short latin dictionary > tam

  • 112 par

    pār, păris (collat. form of the nom. fem. paris, Atta ap. Prisc. p. 764 P.— Abl. pari and pare, acc. to Charis. p. 14 P.; Prisc. p. 763 ib.; the latter poet. — Gen. plur. usu. parĭum; parum, acc. to Plin. ap. Charis. p. 110 P.), adj. [cf. Sanscr. para, another, and prae], equal (cf.: aequus, similis).
    I.
    Lit.:

    par est, quod in omnes aequabile est,

    Cic. Inv. 2, 22, 67:

    par et aequalis ratio,

    id. Or. 36, 123:

    aequo et pari jure cum civibus vivere,

    id. Off. 1, 34, 124:

    vita beata... par et similis deorum,

    id. N. D. 2, 61, 153:

    est finitimus oratori poëta ac paene par,

    id. de Or. 1, 16, 70:

    pari atque eādem in laude aliquem ponere,

    id. Mur. 9, 21:

    intelleges de hoc judicium meum et horum par et unum fuisse,

    id. Sull. 2, 5:

    pares in amore atque aequales,

    id. Lael. 9, 32:

    libertate esse parem ceteris,

    id. Phil. 1, 14, 34: verbum Latinum (voluptas) par Graeco (hêdonê) et idem valens, id. Fin. 2, 4, 12:

    pares ejusdem generis munitiones,

    of equal size, Caes. B. G. 7, 74:

    similia omnia magis visa hominibus, quam paria,

    Liv. 45, 43:

    pares similesque (affectus),

    Sen. Ira, 1, 19 et saep.:

    quod in re pari valet, valeat in hac, quae par est... valeat aequitas, quae paribus in causis paria jura desiderat,

    Cic. Top. 4, 23:

    si ingenia omnia paria esse non possunt: jura certe paria debent esse eorum inter se, qui sunt cives in eādem re publicā,

    id. Rep. 1, 32, 49:

    necesse est eam esse naturam, ut omnia omnibus paribus paria respondeant,

    id. N. D. 1, 19, 50; id. Fam. 5, 2, 3:

    equites Ariovisti pari intervallo constiterunt,

    Caes. B. G. 1, 43:

    hi (equites), dum pari certamine res geri potuit, etc.,

    i. e. horsemen against horsemen, id. B. C. 1, 51.— Poet., with a respective gen. or inf.:

    aetatis mentisque pares,

    Sil. 4, 370:

    et cantare pares et respondere parati,

    Verg. E. 7, 5.—
    (β).
    The thing with which the comparison is made is most freq. added in the dat.:

    quem ego parem summis Peripateticis judico,

    Cic. Div. 1, 3, 5:

    in his omnibus par iis, quos antea commemoravi,

    id. Clu. 38, 107:

    omni illi et virtute et laude par,

    id. Planc. 11, 27:

    isti par in belligerando,

    id. Font. 12, 26:

    par anseribus,

    as large as, Juv. 5, 114:

    prodigio par,

    i. e. extremely rare, id. 4, 97.—In sup.:

    QVOIVS FORMA VIRTVTEI PARISVMA FVIT, Epit. of the Scipios,

    Inscr. Orell. 550:

    parissumi estis hibus,

    Plaut. Curc. 4, 2, 20.—Adverb. (colloq. and very rare):

    feceris par tuis ceteris factis,

    Plaut. Trin. 2, 2, 3.—
    (γ).
    With gen. (with this case par is treated as a substantive; rare but class.), an equal, counterpart, etc.:

    ei erat hospes, par illius, Siculus, etc.,

    his counterpart, Plaut. Rud. prol. 49: cujus paucos pares [p. 1300] haec civitas tulit, Cic. Pis. 4, 8:

    quem metuis par hujus erat,

    Luc. 10, 382:

    ubique eum parem sui invenies,

    Front. Ep. ad Amic. 1, 6:

    vestrae fortitudinis,

    Phaedr. 4, 15, 6.—
    (δ).
    With abl. (rare):

    scalas pares moenium altitudine, Sall. H. Fragm. ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.: in quā par facies nobilitate suā,

    Ov. F. 6, 804.—
    (ε).
    With cum (class.):

    non praecipuam, sed parem cum ceteris fortunae condicionem subire,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    ut enim cetera paria Tuberoni cum Varo fuissent, etc.,

    id. Lig. 9, 27:

    quem tu parem cum liberis tuis regnique participem fecisti,

    Sall. J. 14, 9 (cited ap. Arus. Mess. p. 253 Lindem.; but in Cic. Phil. 1, 14, 34, read parem ceteris). —
    (ζ).
    With inter se (class.):

    sunt omnes pares inter se,

    Cic. Par. 1, 2, 11; id. de Or. 1, 55, 236.—
    (η).
    With et, atque ( ac) (class.):

    cum par habetur honos summis et infimis,

    Cic. Rep. 1, 34, 53:

    omnia fuisse in Themistocle paria et Coriolano,

    id. Brut. 11, 43:

    tametsi haudquaquam par gloria sequatur scriptorem et auctorem rerum,

    Sall. C. 3, 2:

    quos postea in parem juris libertatisque condicionem atque ipsi erant, receperunt,

    Caes. B. G. 1, 28; so with atque, id. ib. 5, 13, 2:

    si parem sapientiam hic habet ac formam,

    Plaut. Mil. 4, 6, 36:

    neque mihi par ratio cum Lucilio est ac tecum fuit,

    Cic. N. D. 3, 1, 3:

    in quo offensae minimum, gratia par, ac si prope adessemus,

    Sall. J. 102, 7.—
    (θ).
    The object of comparison is sometimes not expressed:

    cui repugno, quoad possum, sed adhuc pares non sumus,

    i.e. not equal to the task, able, Cic. Att. 12, 15:

    pari proelio,

    indecisive, Nep. Them. 3, 3:

    pares validaeque miscentur,

    Tac. G. 20:

    cum paria esse coeperunt,

    Plin. Ep. 4, 14, 6:

    si periculum par et ardor certaminis eos irritaret,

    Liv. 24, 39, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    Equal to, a match for any one in any respect:

    quibus ne di quidem immortales pares esse possint,

    Caes. B. G. 4, 7 fin.: qui pares esse nostro exercitu (dat.) non potuerint, id. ib. 1, 40, 7; cf.:

    ille, quod neque se parem armis existimabat, et, etc.,

    Sall. J. 20, 5:

    non sumus pares,

    not on an equality, Juv. 3, 104:

    exime hunc mihi scrupulum, cui par esse non possum,

    Plin. Ep. 3, 17, 2:

    habebo, Q. Fabi, parem, quem das, Hannibalem,

    an opponent, adversary, Liv. 28, 44:

    inter pares aemulatio,

    Tac. A. 2, 47:

    ope Palladis Tydiden Superis parem,

    Hor. C. 1, 6, 15.—
    2.
    Equal in station or age, of the same rank, of the same age (syn. aequalis):

    ut coëat par Jungaturque pari,

    Hor. Ep. 1, 5, 25:

    si qua voles apte nubere, nube pari,

    Ov. H. 9, 32; Petr. 25, 5.—Prov.:

    pares vetere proverbio cum paribus facillime congregantur,

    i. e. birds of a feather flock together, Cic. Sen. 3, 7.—
    3.
    Par est, it is fit, meet, suitable, proper, right.
    (α).
    With a subject-clause (class.;

    syn.: oportet, aequum, justum est): amorin me an rei opsequi potius par sit,

    Plaut. Trin. 2, 1, 6:

    posterius istaec te magis par agere'st,

    id. Pers. 5, 2, 21:

    canem esse hanc par fuit,

    id. Curc. 1, 2, 17:

    par est primum ipsum esse virum bonum, tum, etc.,

    Cic. Lael. 22, 82:

    sic par est agere cum civibus,

    id. Off. 2, 23, 83:

    dubitans, quid me facere par sit,

    id. Att. 9, 9, 2:

    quicquid erit, quod me scire par sit,

    id. ib. 15, 17, 2:

    quibus (ornamentis) fretum ad consulatūs petitionem aggredi par est,

    id. Mur. 7, 15; id. Rab. Perd. 11, 31; cf.:

    ex quo intellegi par est, eos qui, etc.,

    id. Leg. 2, 5, 11. —
    (β).
    Ut par est (erat, etc.;

    class.): ita, ut constantibus hominibus par erat,

    Cic. Div. 2, 55, 114:

    ut par fuit,

    id. Verr. 2, 5, 4, § 10. —
    * (γ).
    With ut:

    non par videtur neque sit consentaneum... ut, etc.,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 31.—
    4.
    Par pari respondere, or par pro pari referre, to return like for like, of a'repartee:

    par pari respondet,

    Plaut. Truc. 5, 47; id. Merc. 3, 4, 44; id. Pers. 2, 2, 11; cf.:

    paria paribus respondimus,

    Cic. Att. 6, 1, 23:

    ut sit unde par pari respondeatur,

    id. ib. 16, 7, 6:

    par pro pari referto, quod eam mordeat,

    Ter. Eun. 3, 1, 55 Fleck., Umpfenb., cited ap. Cic. Fam. 1, 9, 19 (Bentl. ex conject. par, pari; cf. Krebs, Antibarb. p. 281, ed. 5).—
    5.
    Paria facere, to equalize or balance a thing with any thing, to settle, pay (post-Aug.):

    cum rationibus domini paria facere,

    to pay. Col. 1, 8, 13; 11, 1, 24. —
    (β).
    Trop.:

    cum aliter beneficium detur, aliter reddatur, paria facere difficile est,

    to return like for like, to repay with the same coin, Sen. Ben. 3, 9, 2: denique debet poenas: non est quod cum illo paria faciamus, repay him, id. Ira, 3, 25, 1:

    nihil differamus, cotidie cum vitā paria faciamus,

    settle our accounts with life, id. Ep. 101, 7; Plin. 2, 86, 88, § 202; so,

    parem rationem facere,

    Sen. Ep. 19, 10.—
    6.
    Ludere par impar, to play at even and odd, Hor. S. 2, 3, 248: August. ap. Suet. Aug. 71 fin. —
    7.
    Ex pari, adverb., in an equal manner, on an equal footing (post-Aug.):

    sapiens cum diis ex pari vivit,

    Sen. Ep. 59, 14.
    II.
    Transf., subst.
    A.
    pār, păris, m., a companion, comrade, mate, spouse:

    plebs venit, et adcumbit cum pare quisque suo,

    Ov. F. 3, 526:

    jungi cum pare suā,

    id. ib. 3, 193:

    edicere est ausus cum illo suo pari, quem omnibus vitiis superare cupiebat, ut, etc.,

    Cic. Pis. 8, 18.—Esp., a table companion, = omoklinos:

    atque ibi opulentus tibi par forte obvenerit,

    Plaut. Trin. 2, 4, 68 Brix ad loc.:

    cedo parem quem pepigi,

    id. Pers. 5, 1, 15 (v. also I. A. g. supra).—
    B.
    pār, păris, n., a pair:

    gladiatorum par nobilissimum,

    Cic. Opt. Gen. Or. 6, 17:

    ecce tibi geminum in scelere par,

    id. Phil. 11, 1, 2:

    par nobile fratrum,

    Hor. S. 2, 3, 243:

    par columbarum,

    Ov. M. 13, 833:

    par mularum,

    Gai. Inst. 3, 212:

    par oculorum,

    Suet. Rhet. 5:

    tria aut quatuor paria amicorum,

    Cic. Lael. 4, 15:

    scyphorum paria complura,

    id. Verr. 2, 2, 19, § 47:

    paria (gladiatorum) ordinaria et postulaticia,

    Sen. Ep. 7, 3: pocula oleaginea paria duo, Lab. Dig. 32, 1, 30.Hence, adv.: părĭter, equally, in an equal degree, in like manner, as well.
    A.
    In gen.: dispartiantur patris bona pariter, Afran. ap. Non. 375, 1:

    ut nostra in amicos benevolentia illorum erga nos benevolentiae pariter aequaliterque respondeat,

    Cic. Lael. 16, 56:

    laetamur amicorum laetitiā aeque atque nostrā, et pariter dolemus angoribus,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    caritate non pariter omnes egemus,

    id. Off. 2, 8, 30:

    ut pariter extrema terminentur,

    id. Or. 12, 38; Phaedr. 5, 2, 10:

    et gustandi et pariter tangendi magna judicia sunt,

    Cic. N. D. 2, 58, 146:

    nulla pro sociā obtinet, pariter omnes viles sunt,

    id. ib. 80, 7; Quint. 9, 3, 102:

    cuncta pariter Romanis adversa,

    Tac. A. 1, 64: tantumdem est;

    feriunt pariter,

    all the same, nevertheless, Juv. 3, 298.—
    (β).
    With cum:

    Siculi mecum pariter moleste ferent,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 173:

    pariter nobiscum progredi,

    Auct. Her. 3, 1, 1; Verg. A. 1, 572.—
    (γ).
    With ut, atque ( ac):

    is ex se hunc reliquit filium pariter moratum, ut pater avusque hujus fuit,

    Plaut. Aul. prol. 21:

    pariter hoc fit, atque ut alia facta sunt,

    id. Am. 4, 1, 11:

    vultu pariter atque animo varius,

    Sall. J. 113, 3:

    pariter ac si hostis adesset,

    id. ib. 46, 6.—
    (δ).
    With et... et:

    pariterque et ad se tuendum et ad hostem petendum,

    Liv. 31, 35:

    pariter et habitus et nomina edocebuntur,

    Quint. 1, 1, 25; Ov. M. 11, 556.—
    (ε).
    With dat. (in late poets, and once in Liv.):

    pariter ultimae (gentes) propinquis, imperio parerent,

    the remotest as well as the nearest, Liv. 38, 16; Stat. Th. 5, 121; Claud. Rapt. Pros. 1, 166.—
    * (ζ).
    With qualis:

    pariter suades, qualis es,

    Plaut. Rud. 3, 6, 37. —
    B.
    In partic.
    1.
    Like simul, of equality in time or in association, at the same time, together:

    nam plura castella Pompeius pariter, distinendae manūs causā, tentaverat,

    at the same time, together, Caes. B. C. 3, 52:

    pariter decurrere,

    Liv. 22, 4, 6:

    ut pariter et socii rem inciperent,

    id. 3, 22, 6; 10, 5, 7; 26, 48 fin.; cf.:

    plura simul invadimus, si aut tam infirma sunt, ut pariter impelli possint, aut, etc.,

    Quint. 5, 13, 11; so,

    pariter multos invadere,

    id. 5, 7, 5:

    pariter ire,

    id. 1, 1, 14; 1, 12, 4; Tac. H. 4. 56; Plin. 26, 8, 40, § 66.—
    (β).
    With cum (so commonly in Cic.):

    conchyliis omnibus contingere, ut cum lunā pariter crescant pariterque decrescant,

    Cic. Div. 2, 14, 33; cf. id. de Or. 3, 3, 10:

    studia doctrinae pariter cum aetate crescunt,

    id. Sen. 14, 50:

    pariter cum vitā sensus amittitur,

    id. Tusc. 1, 11, 24:

    equites pariter cum occasu solis expeditos educit,

    Sall. J. 68, 2; 77, 1; 106, 5:

    pariter cum collegā,

    Liv. 10, 21, 14; 27, 17, 6.—
    (γ).
    With et, atque, que:

    inventionem et dispositionem pariter exercent,

    Quint. 10, 5, 14; 1, 1, 25:

    quibus mens pariter atque oratio insurgat,

    id. 12, 2, 28:

    seriis jocisque pariter accommodato,

    id. 6, 3, 110.—
    (δ).
    With dat. ( poet.), Stat. Th. 5, 122:

    pariterque favillis Durescit glacies,

    Claud. Rapt. Pros. 1, 165.—
    2.
    In order to give greater vivacity to the expression, reduplicated: pariter... pariter, as soon as ( poet. and in post-Aug prose):

    hanc pariter vidit, pariter Calydo nius heros Optavit,

    Ov. M. 8, 324; Plin. Ep. 8, 23 fin. —
    3.
    In like manner, likewise, also:

    pariterque oppidani agere,

    Sall. J. 60, 1:

    postquam pariter nymphas incedere vidit,

    Ov. M. 2, 445.

    Lewis & Short latin dictionary > par

  • 113 animus

    ănĭmus, i, m.    - [gr]gr. ἄνεμος. [st1]1 [-] principe de la vie intellectuelle et morale: esprit, âme.    - humanus animus decerptus ex mente divina, Cic. Tusc. 5: l'âme humaine, détachée de la divine intelligence.    - difficile est animum perducere ad contemptionem animae, Sen. Ep. 1: il est difficile d'amener l'âme au mépris de la vie.    - bestiarum animi sunt rationis expertes, Cic.: l'âme des bêtes est privée de raison.    - ut omnis animi cruciatus et corporis etiam egestas ac mendicitas consequatur, Cic. Cat. 4: afin que tous les tourments de l'âme et du corps soient aggravés par l'indigence et la misère. [st1]2 [-] siège de l'intelligence: intelligence, raison, jugement, réflexion, mémoire; conscience.    - meo quidem animo (meo animo), Cic. Plaut.: d’après moi, selon moi, à mon avis.    - habere aliquid cum animo: méditer qqch.    - habere aliquid in animo (cum animo): avoir qqch dans la pensée, songer à qqch.    - in animo habere aliquem: songer à qqn.    - cogito cum meo animo, Plaut. Ter.: je réfléchis à part moi.    - praeceptum illud omnium in animis esse debet, Nep.: cette maxime doit être gravée dans tous les esprits.    - excidere ex animo, Cic.: sortir de l'esprit, s'échapper de la mémoire.    - effluere ex animo, Cic.: sortir de l'esprit, s'échapper de la mémoire.    - omnia fert aetas, animum quoque, Virg.: l'âge emporte tout, la mémoire aussi.    - mihi scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis, Ter.: ces paroles de Chrysis sont gravées dans mon coeur.    - vae miserae mihi! animo male'st: aquam velim! Plaut. Am.: c'en est fait de moi! je défaille: je voudrais de l'eau!    - omnes quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat, ii Catilinae proximi familiaresque erant, Sall. C.: tous ceux que tourmentaient le déshonneur, la misère, le remords, voilà quels étaient les intimes et les familiers de Catilina. [st1]3 [-] siège de la volonté: désir, intention, dessein, vue; fantaisie, caprice.    - habere in animo + inf.: avoir l'intention de.    - in animo est mihi + inf.: j’ai l’intention de.    - est animus alicui... + inf.: qqn a l'intention de.    - fuerat animus conjuratis corpus in Tiberim trahere, Suet.: les conjurés avaient eu l'intention de traîner son corps dans le Tibre.    - sacra Jovi Stygio... perficere est animus,Virg. En. 4: le sacrifice à Jupiter Stygien..., j'ai l'intention de l'achever.    - hic cum jam animo meditaretur proficisci in Persas, Nep.: pendant qu'il méditait de partir pour la Perse.    - hoc animo ut... Cic. Caes.: avec l'intention de...    - animi: gén. partitif - teneo quid animi vostri super hac re siet, Plaut. Am.: oui, je connais votre désir à cet égard. [st1]4 [-] siège du sentiment: coeur, âme, passion, disposition, inclination.    - ex animi mei sententiā, Inscr. Cic.: en mon âme et conscience.    - animum vincere, Cic.: vaincre ses passions.    - animi causā, Cic. Caes.: par goût, par plaisir.    - ex animo: du fond du cœur, sincèrement.    - ex animo dicere, Ter.: dire du fond du coeur.    - alieno animo esse in aliquem: avoir des sentiments hostiles à l’égard de qqn.    - bono animo esse in aliquem: avoir des sentiments dévoués à l’égard de qqn. dans les expressions suivantes animi est un génitif de relation: ** relativement à son esprit**; les poètes et les prosateurs postclassiques emploient souvent ce génitif de relation avec toutes sortes d'adjectifs    - pendere animi, Ter. Cic.: être hésitant dans son coeur.    - angere se animi, Plaut.: être en proie à l'angoisse, se tourmenter.    - nec me animi fallit, Lucr.: il ne m'échappe pas.    - animi se excruciare, Plaut.: être en proie à l'angoisse, se tourmenter.    - incertus animi, Ter. Sall.: indécis dans son coeur, incertain, irrésolu.    - dubius animi, Virg.: indécis dans son coeur, incertain, irrésolu.    - satin tu es sanus mentis aut animi? Plaut.: es-tu sain d'esprit et de raison? [st1]5 [-] mouvement violent de l'âme: courage, hardiesse, élan, colère; fierté, arrogance.    - alicui animum adferre (addere, facere): donner du courage à qqn.    - firmiore animo: avec plus de résolution.    - animum alicujus frangere (debilitare): briser le moral de qqn.    - animo deficere: perdre courage.    - animo demisso esse: être découragé.    - bono animo esto: aie bon courage.    - confirmare militum animos: raffermir le moral des soldats.    - animi, ōrum, m.: souvent la fierté ou l'audace; le courage, le coeur, un bon moral.    - insolentiam noratis hominis, noratis animos ejus ac spiritus tribunicios, Cic. Clu. 109: vous connaissiez l'insolence du personnage, vous connaissiez son audace et ses prétentions tribuniciennes. [st1]6 [-] dispositions naturelles: caractère, moeurs, humeur; nature (d'un animal ou d'une plante).    - illius animos, qui multos perdidit unus, sumite serpentis, Ov. M. 3: prenez les moeurs de ce serpent qui, à lui seul, causa la perte de beaucoup d'adversaires.    - silvestris animus, Virg.: nature sauvage (des arbres).
    * * *
    ănĭmus, i, m.    - [gr]gr. ἄνεμος. [st1]1 [-] principe de la vie intellectuelle et morale: esprit, âme.    - humanus animus decerptus ex mente divina, Cic. Tusc. 5: l'âme humaine, détachée de la divine intelligence.    - difficile est animum perducere ad contemptionem animae, Sen. Ep. 1: il est difficile d'amener l'âme au mépris de la vie.    - bestiarum animi sunt rationis expertes, Cic.: l'âme des bêtes est privée de raison.    - ut omnis animi cruciatus et corporis etiam egestas ac mendicitas consequatur, Cic. Cat. 4: afin que tous les tourments de l'âme et du corps soient aggravés par l'indigence et la misère. [st1]2 [-] siège de l'intelligence: intelligence, raison, jugement, réflexion, mémoire; conscience.    - meo quidem animo (meo animo), Cic. Plaut.: d’après moi, selon moi, à mon avis.    - habere aliquid cum animo: méditer qqch.    - habere aliquid in animo (cum animo): avoir qqch dans la pensée, songer à qqch.    - in animo habere aliquem: songer à qqn.    - cogito cum meo animo, Plaut. Ter.: je réfléchis à part moi.    - praeceptum illud omnium in animis esse debet, Nep.: cette maxime doit être gravée dans tous les esprits.    - excidere ex animo, Cic.: sortir de l'esprit, s'échapper de la mémoire.    - effluere ex animo, Cic.: sortir de l'esprit, s'échapper de la mémoire.    - omnia fert aetas, animum quoque, Virg.: l'âge emporte tout, la mémoire aussi.    - mihi scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis, Ter.: ces paroles de Chrysis sont gravées dans mon coeur.    - vae miserae mihi! animo male'st: aquam velim! Plaut. Am.: c'en est fait de moi! je défaille: je voudrais de l'eau!    - omnes quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat, ii Catilinae proximi familiaresque erant, Sall. C.: tous ceux que tourmentaient le déshonneur, la misère, le remords, voilà quels étaient les intimes et les familiers de Catilina. [st1]3 [-] siège de la volonté: désir, intention, dessein, vue; fantaisie, caprice.    - habere in animo + inf.: avoir l'intention de.    - in animo est mihi + inf.: j’ai l’intention de.    - est animus alicui... + inf.: qqn a l'intention de.    - fuerat animus conjuratis corpus in Tiberim trahere, Suet.: les conjurés avaient eu l'intention de traîner son corps dans le Tibre.    - sacra Jovi Stygio... perficere est animus,Virg. En. 4: le sacrifice à Jupiter Stygien..., j'ai l'intention de l'achever.    - hic cum jam animo meditaretur proficisci in Persas, Nep.: pendant qu'il méditait de partir pour la Perse.    - hoc animo ut... Cic. Caes.: avec l'intention de...    - animi: gén. partitif - teneo quid animi vostri super hac re siet, Plaut. Am.: oui, je connais votre désir à cet égard. [st1]4 [-] siège du sentiment: coeur, âme, passion, disposition, inclination.    - ex animi mei sententiā, Inscr. Cic.: en mon âme et conscience.    - animum vincere, Cic.: vaincre ses passions.    - animi causā, Cic. Caes.: par goût, par plaisir.    - ex animo: du fond du cœur, sincèrement.    - ex animo dicere, Ter.: dire du fond du coeur.    - alieno animo esse in aliquem: avoir des sentiments hostiles à l’égard de qqn.    - bono animo esse in aliquem: avoir des sentiments dévoués à l’égard de qqn. dans les expressions suivantes animi est un génitif de relation: ** relativement à son esprit**; les poètes et les prosateurs postclassiques emploient souvent ce génitif de relation avec toutes sortes d'adjectifs    - pendere animi, Ter. Cic.: être hésitant dans son coeur.    - angere se animi, Plaut.: être en proie à l'angoisse, se tourmenter.    - nec me animi fallit, Lucr.: il ne m'échappe pas.    - animi se excruciare, Plaut.: être en proie à l'angoisse, se tourmenter.    - incertus animi, Ter. Sall.: indécis dans son coeur, incertain, irrésolu.    - dubius animi, Virg.: indécis dans son coeur, incertain, irrésolu.    - satin tu es sanus mentis aut animi? Plaut.: es-tu sain d'esprit et de raison? [st1]5 [-] mouvement violent de l'âme: courage, hardiesse, élan, colère; fierté, arrogance.    - alicui animum adferre (addere, facere): donner du courage à qqn.    - firmiore animo: avec plus de résolution.    - animum alicujus frangere (debilitare): briser le moral de qqn.    - animo deficere: perdre courage.    - animo demisso esse: être découragé.    - bono animo esto: aie bon courage.    - confirmare militum animos: raffermir le moral des soldats.    - animi, ōrum, m.: souvent la fierté ou l'audace; le courage, le coeur, un bon moral.    - insolentiam noratis hominis, noratis animos ejus ac spiritus tribunicios, Cic. Clu. 109: vous connaissiez l'insolence du personnage, vous connaissiez son audace et ses prétentions tribuniciennes. [st1]6 [-] dispositions naturelles: caractère, moeurs, humeur; nature (d'un animal ou d'une plante).    - illius animos, qui multos perdidit unus, sumite serpentis, Ov. M. 3: prenez les moeurs de ce serpent qui, à lui seul, causa la perte de beaucoup d'adversaires.    - silvestris animus, Virg.: nature sauvage (des arbres).
    * * *
        Animus, animi, pen. corr. Sallust. Le coeur et courage.
    \
        Animus, pro Anima fere a Cicerone dicitur. L'ame.
    \
        Animi, pro Cogitationibus. Plaut. Quot illic homo animos habet? Qu'il ha de pensees?
    \
        Noui ego amantium animos. Ter. Les affections et fantasies.
    \
        Animus, Voluntas. Terent. Animus te erga idem ac fuit. Volunté, ou affection, soit en bien, soit en mal, Talent.
    \
        Deliquium animi, lepide dicunt recentiores Medici pro defectu illo, quem nonnulli Syncopen vocant. Est autem metaphora sumpta a deliquio Solis. Defaillance de coeur, Pasmoison, Evanouissement, Syncopization.
    \
        Magnitudo animi. Cic. Magnanimité.
    \
        Sententia animi. Ouid. L'advis, ou opinion.
    \
        Specimen animi prae se ferebat. Liu. Il sembloit bien estre homme de coeur.
    \
        Animus accliuis falsis. Horat. Enclin à choses faulses.
    \
        Aduersis animis accipere. Tacit. Mal en gré.
    \
        AEquo animo concedere. Lucret. Voluntiers, Sans regret.
    \
        AEquo animo ferre. Ouid. Porter patiemment, Prendre en gré et en patience, Ne s'en esmouvoir point.
    \
        Altiore animo esse. Cic. Avoir le coeur hault et entreprenant.
    \
        Animi altissimi. Cic. Haultains.
    \
        Anceps. Luca. Angustus. Cic. De petite entreprinse.
    \
        Attonitus. Virg. Estonné, Esperdu.
    \
        Bono animo esse. Cic. Avoir bon courage.
    \
        Bono sis animo. Liu. N'ayes point de paour.
    \
        Commotior. Cic. Esmeu.
    \
        Fortis. Plaut. Ferme et constant.
    \
        Generosior. Quintil. Noble.
    \
        Hoc animosum. Cic. Je suis de telle affection et courage.
    \
        Idem animus omnibus. Virg. Ils sont tous d'un vouloir.
    \
        Ieiunus. Cic. Petit courage, et de petite entreprinse.
    \
        Impotens. Terent. Coeur felon et orgueilleux et insupportable.
    \
        Infractus. Cic. Entier, Invariable, Ferme.
    \
        Ingens. Horat. Grand courage.
    \
        Iniquo animo pati. Terent. Estre marri de quelque chose, Se mescontenter, Endurer mal patiemment.
    \
        Homo maximi animi. Cic. De fort grand coeur et courage, Courageux, Magnanime.
    \
        Mares animos in bella exacuit. Horat. Viriles et vertueux.
    \
        Meo quidem animo nihilominus eloquentiae studendum. Cic. A tout le moins selon mon jugement et fantasie, ou opinion.
    \
        Minacem animum in aliquo frangere. Iustin. Passer sa colere et son maltalent.
    \
        Mobili animo esse. Metellus ad Ciceronem. Inconstant.
    \
        Mutuis animis amare. Catul. S'entraimer.
    \
        Omissus animus. Terent. Te vidi animo esse omisso. Negligent, Nonchalant.
    \
        Otiosus animus. Terent. Sans soulci.
    \
        Paruus. Horat. Petit courage, Point hardi.
    \
        Animo haec praesenti dicas. Ter. Hardiment et sans t'estonner.
    \
        Resides animi. Virg. Paresseux.
    \
        Rudis animus. Quintil. Esprit neuf, et qui ne scait encore rien.
    \
        Rudes atque agrestes animi. Quintil. Rustiques, Rustaux.
    \
        Tortor animus quatit occultum flagellum. Iuuen. Quand la conscience remord.
    \
        Toto animo dedere se alicui. Cic. De tout son coeur.
    \
        AEger animi. Tacit. Triste et ennuyé.
    \
        Captus animi. Tacit. Insensé.
    \
        Diuersus animi. Tacit. Qui ha diverses fantasies et voluntez.
    \
        Fidens animi. Virg. Asseuré.
    \
        Immodicus animi. Tacit. De trop grand coeur.
    \
        Ingens animi foemina. Tacit. Courageuse.
    \
        Integer animi. Horat. Sage.
    \
        Aberrat animus a sententia. Cic. Mon esprit ne peult prendre advis ne resolution de cest affaire, Ne peult asseoir jugement.
    \
        Abhorrere animo ab aliqua re. Cic. Hair quelque chose et s'en reculer, et l'avoir comme en horreur.
    \
        Abhorret auris atque animus a nobis. Cic. Ils ne veulent et ne daignent nous escouter ne favoriser, Leurs oreilles et leur coeur nous ont en desdaing.
    \
        Abiicere anumum. Quint. Perdre coeur et courage, Se descourager.
    \
        Accessit animus nobis. Cic. Le courage nous est creu.
    \
        Animus accinctus in magnos vsus. Stat. Prest.
    \
        Accipere animis dicta alicuius. Virgil. Entendre.
    \
        Animum literis accommodare. Sueton. Appliquer.
    \
        Animos addere alicui. Ci. Luy accroistre le courage, Encourager.
    \
        Animus adest ei. Plaut. Il est bien deliberé.
    \
        Adesse animo, vel animis. Cic. Estre fort attentif à escouter, ou faire quelque chose.
    \
        Adhibete animos. Ouid. Entendez.
    \
        Animum adiicere ad virginem. Terent. Mettre son affection et son coeur à une vierge.
    \
        Animum adiicere alicui rei. Liu. Penser à icelle, Y appliquer son esprit.
    \
        Adiicere animos. Ouid. Enhardir, Animer, Encourager.
    \
        Adiungere animum ad aliquod studium. Terent. S'appliquer, Y mettre son esprit.
    \
        Non admisi tum in animum. Je n'y pensay point à l'heure. Bud.
    \
        Adrepere animis. Tacit. Venir en grace, et se faire aimer par moyens secrets.
    \
        Quaeso animum aduertite. Ter. Prenez garde, Escoutez, Entendez.
    \
        Aduocare animum ad seipsum. Cic. Retirer l'esprit à penser à soy.
    \
        Affectus animo. Cic. Qui ha quelques passions en son esprit, comme joye, ou tristesse.
    \
        Affigere aliquid animo suo. Quint. Le mettre en memoire, et bien retenir.
    \
        Agere animum. Horat. Mener l'affection.
    \
        Agitare aliquid animo. Cic. Penser et repenser quelque chose en soymesme.
    \
        Alienare animum a moerore. Curtius. Alleger, Delivrer.
    \
        Animum amouere. Plaut. Distraire et oster de quelque chose.
    \
        Apparare animum. Author ad Heren. Preparer.
    \
        Appellere animum ad scribendum. Terent. Appliquer.
    \
        Arrectus animus. Liu. Prest et deliberé, Attentif.
    \
        Attendere animam et animos. Ter. Cic. Escouter attentivement.
    \
        Auertere animum ab aliquo. Cic. Divertir, Destourner.
    \
        Auferre animum ad contemplationem. Plin. Transporter.
    \
        Cadunt animi. Ouid. Le courage fault.
    \
        Cadere animis. Cic. Perdre le courage.
    \
        Capere animos aliquorum. Ci. Les contenter et fournir ou satisfaire à leurs desirs.
    \
        Cernit animus. Cic. L'esprit prevoit.
    \
        Animo, vel in animo cogitare secum. Terent. Penser en son coeur ou en soymesme.
    \
        Componere animos. Cic. Moderer.
    \
        Comprimere animos. Cic. Reprimer, ou Retirer et refrener ses affections.
    \
        Animo vel animis concidere. Caesar. Perdre le courage, Se descourager.
    \
        Conferre animum alio. Terent. Mettre son coeur ailleurs, Aimer une autre.
    \
        Confirmare animum trepidum. Iuuenal. Asseurer.
    \
        Consistere animo tranquillo. Cic. Estre en repos d'esprit.
    \
        Consternare animos, et animo consternari. Liu. Espovanter.
    \
        Considerate cum vestris animis. Cic. Considerez en vousmesmes.
    \
        Contrahere animum. Cic. Diminuer le courage.
    \
        Contudi animum, et fortasse vici. Cic. hoc est, Pugnaui cum animo meo repugnante. J'ay matté mon coeur.
    \
        Conuertere animum. Liu. Tourner.
    \
        Conuertere se aliquo animo et cogitatione. Cic. Penser à quelque chose.
    \
        Credere animum suum alicui. Terent. Luy dire tout son secret, tout ce qu'il ha sur le coeur.
    \
        Animi creuerunt. Cic. Le courage leur est creu.
    \
        Animos debilitare. Cic. Affoiblir et diminuer.
    \
        Animus amori deditus. Terent. Addonné du tout, etc.
    \
        Deducere curas animo. Horat. Oster le soulci hors de l'esprit.
    \
        Defecerat eam animus. Plaut. Le coeur luy estoit failli, Elle s'estoit pasmee, et esvanouye, Elle estoit transie.
    \
        Deficere animis. Curt. Perdre le courage.
    \
        Defectus animo. Plin. A qui le coeur est failli, et esvanouy, Pasmé, Transi.
    \
        Defigere et intendere animum in aliquam rem. Cic. Ficher son affection.
    \
        Animus illis defuit. Cic. Ils ont eu faulte de courage.
    \
        Demittere animum. Tacit. Abbaisser, ou appetisser et amoindrir son courage, Se descourager.
    \
        Deponere curas animo. Virg. Oster tout soulci.
    \
        Deriuare a curis animum. Lucret. Divertir.
    \
        Detegere animos. Lucan. Descouvrir son intention.
    \
        Diffundere animos Ouid. Resjouir.
    \
        Dimittere animos. Curtius. Perdre le coeur et la hardiesse.
    \
        Dant animos vina. Ouid. Le vin enhardit.
    \
        Dare maiorem animum alicui. Cic. Encourager, Donner courage.
    \
        Ducere animo. Virg. Sic ducebam animo. Je le pensoye ainsi.
    \
        Ducere animos solent AEsopi fabulae, praecipue rusticorum. Quintil. Delecter et persuader.
    \
        Efferre animos. Cic. S'enorgueillir.
    \
        Eiicere animum de aliquo. Terent. En oster son affection et amour, Laisser à l'aimer.
    \
        Animum erigere. Cic. Resveiller et revigorer.
    \
        Eo animo in me est. Cic. Il me porte tel vouloir.
    \
        Animo male est. Plaut. Le coeur me fait mal.
    \
        Perficere est animus. Virg. J'ay volunté de parfaire et achever.
    \
        Animus est reditus. Ouid. J'ay envie de retourner.
    \
        Animus in naui est meus. Plaut. J'ay le coeur à cela, Je y pense.
    \
        Iandudum est animus in patinis. Terent. J'ay le coeur, ou Je pense à la cuisine.
    \
        Exacuere animos in bella. Horat. Inciter.
    \
        Excolere animum. Quintil. Aorner, ou Exerciter.
    \
        Expedire metu animum. Horat. Descharger, Desveloper.
    \
        Explere animum. Virg. Assouvir son coeur, Contenter son affection et desir. \ Explorare animos. Ouid. Esprouver.
    \
        Facere animum iudicis mitem. Quintil. Addoulcir.
    \
        Facere animos. Li. Donner coeur et courage, Encourager, Enhardir.
    \
        Fateri animum. Ouid. Donner à cognoistre sa volunté.
    \
        Fauere linguis et animis. Ouid. Escouter, et ne dire mot, ne point faire de bruit. \ Firmare animum. Virg. Asseurer.
    \
        Flectere animum. Virg. Tourner le courage, Flechir.
    \
        Frangere animum. Ouid. Descourager.
    \
        Fractiorem esse animo. Cic. Avoir perdu le courage, Estre descouragé.
    \
        Animo morem gerere. Terent. Molestus certe ei fuero, atque animo morem gessero. Je seray assouvi, J'auray contenté et dechargé mon coeur.
    \
        Nec vnus in te ego hos animos gessi. Liu. Je ne suis pas seul qui ay eu le coeur d'entreprendre ce faict à l'encontre de toy.
    \
        Habere bonum animum. Plaut. Liu. Avoir bon courage et bonne esperance.
    \
        Habere statutum cum animo et deliberatum. Cic. Avoir determiné et deliberé en soymesme.
    \
        Hilarare animum. Catul. Resjouir, Se resjouir.
    \
        Imminere animis in rem aliquam. Liu. Pretendre à quelque chose.
    \
        Imperare animo nequeo quin, etc. Liu. Je ne me puis garder que, etc. Je ne puis vaincre mon courage que, etc.
    \
        Incendere animum amore famae. Virg. Inciter et esmouvoir le courage, Allumer, Enflamber.
    \
        Inclinare animum ad rem aliquam. Liu. Encliner.
    \
        Inclinatior ad pacem animus. Liu. Plus enclin.
    \
        Indipisci animo. Gellius. Apprendre par coeur.
    \
        Inducere animum. Terent. Si istuc animum induxti esse vtile. Si tu as ceste fantasie que ceci soit utile.
    \
        Tu animum inducas, si etc. Cic. Mets en ton esprit et fantasie, Revests toy de ceste opinion, etc.
    \
        Inducere aliquem in animum. Terent. Avoir opinion de luy.
    \
        Indulgere animis. Ouid. Se donner du bon temps, Faire tout ce qui nous vient en fantasie et à plaisir.
    \
        Instituere animum ad cogitandum. Terent. Dresser son esprit, et se mettre à penser. Vide INSTITVO.
    \
        Labant animi. Liu. Defaillent.
    \
        Animo laborare. Caes. Employer son esprit à faire quelque chose.
    \
        Lactare animos. Terent. Attraire par belles parolles, Paistre quelcun de parolles ou promesses.
    \
        Laxare animum a laboribus. Liu. Donner relasche à son esprit, Reposer son esprit.
    \
        Leuare animum mutationibus. Quintil. Alleger, Recreer.
    \
        Linqui animo. Curt. Quand le coeur fault, et qu'on s'evanouist, Quand on se pasme, Quand on ha une foiblesse et defaillance de coeur, Syncopizer.
    \
        Linquentem reuocauit animum. Curt. Le coeur luy reveint, Il reveint de pasmoison.
    \
        Mandare animis. Cic. Penser et considerer.
    \
        Mutare animum. Terent. Changer de volunté, ou d'opinion.
    \
        Obfirmare animum. Plin. iunior. Soy obstiner.
    \
        Obsequi animo. Terent. Faire tout son plaisir, tout ce que le coeur demande.
    \
        Occupare animum in re aliqua. Terent. Soy occuper en quelque chose, Empescher son esprit à quelque chose.
    \
        Animus tibi pendet. Terent. Tu es en doubte.
    \
        Pendere animi. Cic. Estre en grand doubte. Vide PENDEO.
    \
        Perfundere animum religione. Liu. Le mettre en scrupule de conscience.
    \
        Praegrauat animum corpus hesternis vitiis onustum. Horat. Le corps chargé d'yvrongneries appesantit l'esprit, le rend pesant.
    \
        Recipere animum. Terent. Reprendre son haleine.
    \
        Recolligere animum alteri. Cic. Remettre en grace, en paix envers un autre, Appaiser quelcun qui est marri contre un autre.
    \
        Refringit animum pudor. Quint. Rompt le courage.
    \
        Releuare animum. Terent. Faire revenir le courage.
    \
        Animus hanc modo hic reliquerat. Plaut. Elle avoit perdu le courage, Le coeur luy estoit failli.
    \
        Retardare animos alicuius. Cic. Destourner et retirer aucun de son entreprinse.
    \
        Reuocate animos. Virgil. Reprenez courage.
    \
        Sedet animo fixum immotumque. Virgil. Cela est deliberé et arresté.
    \
        Solicitare animum. Cels. Mettre en soulci, Soulcier.
    \
        Soluere arctum animum. Horat. Relascher l'esprit qui estoit en soulci.
    \
        Non subibunt animos iuuenum maiora intellectu. Quint. N'entreront point dedens leurs espris.
    \
        Sumere animum. Ouid. Prendre courage.
    \
        Suspendere animos. Ouid. Mettre en doubte.
    \
        Animus sustentat corpus. Curtius. Porte et soustient.
    \
        Tollere animos dictis. Vir. Accroistre, ou Monstrer sa magnanimité et grandeur de coeur par parolles.
    \
        Torpere animo. Horat. Estre comme ravi et transi.
    \
        Versare animo aliquid. Tacit. Y penser et repenser.
    \
        Volutare animo euentus. Virgil. Penser et repenser.
    \
        Vti animo suo. Curt. Faire à sa fantasie.
    \
        Amicus ex animo. Cic. Du bon du coeur et sans faintise, Ami cordial.
    \
        Ex animo vereque diligi. Cic. Estre aimé cordialement.
    \
        Ex animo bene velle alicui. Ter. Du bon du coeur, sans fainte.
    \
        Dicere ex animo. Terent. A bon escient, Sans fiction.
    \
        Ex animo suo colligere aliquid. Ouid. Prendre à son coeur l'autruy.
    \
        In animo habere. Cic. Avoir vouloir et fantasie.
    \
        Vt mihi est in animo facere. Cic. Comme j'ay en volunté ou fantasie de faire, Comme j'ay deliberé.
    \
        Sine animo miles. Cic. Gendarme couart.
    \
        Animi causa. Cic. Pour plaisir, ou esbat et recreation, Pour soulas et deduict, Pour s'esbatre, Pour s'esbanoyer, Pour se deduire et solatier.
    \
        Anime mi, Vox blandientis. Plaut. Mon petit coeur.

    Dictionarium latinogallicum > animus

  • 114 censeo

    1.
    cēnseo (on the long e, v. Corss. Ausspr. 1, p. 257 sq.), ui, censum (late Lat. censitum, Cod. Just. 11, 47 tit.; 11, 49 tit.; 11, 47, 4 al.; but not in Monum. Ancyr.; cf. Neue, Formenl. 2, 557), 2, v. a. [etym. dub.; often referred to root cas-, whence carmen, camoenus; but prob. from centum, orig. centere, to hundred or number the people; cf. Fischer, Gram. 1, p. 373].
    I.
    To tax, assess, rate, estimate.
    A.
    In reference to the census (v. census).
    1.
    Of the censor (v. censor).
    (α).
    Rarely act. with acc. of the persons or objects assessed or rated; but usu. pass., with subj. -nom.:

    censores populi aevitates, suboles, familias, pecuniasque censento,

    Cic. Leg. 3, 3, 7:

    census quom sum, juratori recte rationem dedi,

    Plaut. Trin. 4, 2, 30:

    censor ad quojus censionem, id est arbitrium, populus censeretur,

    Varr. L. L. 5, § 81 Mull.:

    census... indicat eum qui sit census se jam tum gessisse pro cive,

    Cic. Arch. 5, 11: absentis censere jubere, P. Scipio ap. Gell. 5, 19, 16: ne absens censeare. Cic. Att. 1, 18, 8:

    sub lustrum censeri,

    id. ib.:

    milia octoginta eo lustro civium censa dicuntur,

    Liv. 1, 44, 2:

    censa civium capita centum septendecim milia trecenta undeviginti,

    id. 3, 24, 10; id. Epit. lib. 11; 13; 14:

    censebantur ejus aetatis lustris ducena quinquagena milia capitum,

    id. 9, 19, 2:

    cum capitum liberorum censa essent CLII. milia,

    Plin. 33, 1, 5, § 16: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si... id obtinere universi non possint? Liv 7, 18, 5.—
    (β).
    With the amount at which the property was rated, in the acc.: or abl.:

    praesertim census equestrem Summam nummorum,

    being assessed with the estate necessary to a Roman knight, Hor. A. P. 383:

    primae classis homines quicentum et viginti quinque milia aeris ampliusve censi erant... Ceterarumque omnium classium qui minore summa aeris censebantur,

    Gell. 7 (6), 13, 1 sq.—Hence, capite censi, those who were assessed ac cording to their ability to labor: qui nullo [p. 312] aut perquam parvo aere censebantur capite censi vocabantur. Extremus autem census capite censorum aeris fuit trecentis septuaginta quinque, Jul. Paul. ap. Gell. 16, 10, 10; Sall. J. 86, 2; Gell. 16, 10, 11; 16, 10, 14; Val. Max. 2, 3, 1; 7, 6, 1;

    and in the finite verb: omnia illius (i. e. sapientis) esse dicimus, cum... capite censebitur,

    Sen. Ben. 7, 8, 1. —
    (γ).
    Absol. in gerund.: censendi, censendo, ad censendum = census agendi, censui agendo, etc.: haec frequentia quae convenit ludorum censendique causa (i.e. census agendi causa, for the sake of the census), Cic. Verr. 1, 18, 54:

    mentio inlata apud senatum est, rem operosam... suo proprio magistratu egere... cui arbitrium formulae censendi subiceretur,

    the scheme for taking the census, Liv. 4, 8, 4:

    quia is censendo finis factus est,

    id. 1, 44, 2:

    civis Romanos ad censendum ex provinciis in Italiam revocarunt,

    Vell. 2, 15:

    aetatem in censendo significare necesse est... aetas autem spectatur censendi tempore,

    Dig. 50, 15, 3.—
    (δ).
    Censum censere = censum agere, only in the gerundial dat.:

    illud quaero, sintne illa praedia censui censendo, habeant jus civile,

    are they subject to the census, Cic. Fl. 32, 80: censores... edixerunt, legem censui censendo dicturos esse ut, etc., that he would add a rule for the taking of the census, according to which, etc., Liv. 43, 14, 5: censui censendo agri proprie appellantur qui et emi et venire jure civili possunt, Paul. ex Fest. p. 58, 5 Mull.—
    2.
    Of the assessment of the provinces under provincial officers (censores, and, under the later emperors, censitores).
    (α).
    Pass., with the territory as subject-nom.: quinto quoque anno Sicilia tota censetur;

    erat censa praetore Paeducaeo... quintus annus cum in te praetorem incidisset, censa denuo est,

    Cic. Verr. 2, 2, 56, § 139:

    omne territorium censeatur quoties, etc.,

    Cod. Just. 11, 58 (57), 4.—
    (β).
    The persons assessed as subject:

    ubi (coloni) censiti atque educati natique sunt,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 6:

    quos in locis eisdem censitos esse constabit,

    ib. 11, 48 (47), 4.—With part. as attribute:

    rusticos censitosque servos vendi,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7.—
    (γ).
    To determine by the census:

    cum antea per singulos viros, per binas vero mulieres capitis norma sit censa,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 10:

    nisi forte privilegio aliquo materna origo censeatur,

    Dig. 50, 1, 1, § 2.—
    (δ).
    Act. with acc.:

    vos terras vestras levari censitione vultis, ego vero etiam aerem vestrum censere vellem,

    Spart. Pescen. Nig. 7.—
    3.
    Of the person assessed, to value, make a statement of one ' s property in the census.
    (α).
    Act. with acc.:

    in qua tribu ista praedia censuisti?

    Cic. Fl. 32, 80.—
    (β).
    Censeri, as dep. with acc.:

    census es praeterea numeratae pecuniae CXXX. Census es mancipia Amyntae... Cum te audisset servos suos esse censum, constabat inter omnes, si aliena censendo Decianus sua facere posset, etc.,

    Cic. Fl. 32, 80; cf. Ov. P. 1, 2, 140; v. B. 2. c.—
    4.
    Hence, subst.: cēnsum, i, n.: quorum luxuries fortunata censa peperit, i.e. high estimates of property in the census, Cic. ap. Non. 202, 23 (Fragm. vol. xi. p. 134 B. and K.).
    B.
    Transf., of things and persons in gen., to value, estimate, rate.
    1.
    By a figure directly referring to the Roman census: aequo mendicus atque ille opulentissimus Censetur censu ad Acheruntem mortuus, will be rated by an equal census, i.e. in the same class, without considering their property, Plaut. Trin. 2, 4, 93: vos qui potestis ope vostra censerier, referring to a part of the audience, you, who may be rated according to your intelligence, analog. to capite censi (v. I. A. 1. b), id. Capt. prol. 15:

    nam argumentum hoc hic censebitur,

    will be rated, its census-class will be determined here, id. Poen. prol. 56: id in quoque optimum esse debet cui nascitur, quo censetur, according to which he is rated, i.e. his worth is determined, Sen. Ep. 76, 8.—And with two acc.: quintus Phosphorus, Junonia, immo Veneris stella censetur, is ranked as the fifth, App. de Mundo, p. 710.—
    2.
    With direct reference to the census.
    a.
    = aestimo, to estimate, weigh, value, appreciate.
    (α).
    With gen. of price:

    dic ergo quanti censes?

    Plaut. Rud. 4, 8, 8.—
    (β).
    In the pass.: si censenda nobis atque aestimanda res sit, utrum tandem pluris aestimemus pecuniam Pyrrhi? etc., if we have to weigh and estimate a thing, etc., Cic. Par. 6, 2, 48:

    anule... In quo censendum nil nisi dantis amor,

    Ov. Am. 2, 15, 2:

    interim autem facta sola censenda dicit atque in judicium vocanda,

    Gell. 7 (6), 3, 47.—
    b.
    = honorari, celebrari, with de aliquo, = for the sake of somebody (in Ovid):

    pro quibus ut maneat, de quo censeris, amicus, Comprecor, etc.,

    the friend for the sake of whom you are celebrated, who is the cause of your renown, Ov. P. 2, 5, 73:

    hoc domui debes de qua censeris,

    id. ib. 3, 1, 75.—
    c.
    Censeri, dep., = to distinguish, with acc. only once or twice in Ovid (v. I. A. 3. b):

    hanc semper... Est inter comites Marcia censa suas,

    has always distinguished her, Ov. P. 1, 2, 140.—
    d.
    Censeri aliqua re.
    (α).
    = to be appreciated, distinguished, celebrated for some quality, as if the quality were a standard determining the census, analog. to capite censeri (v. I. A. 1. b), very freq. in post-class. writings:

    Democritus cum divitiis censeri posset,

    when he might have been celebrated for his wealth, Val. Max. 8, 7, ext. 4:

    Aristides quo totius Graeciae justitia censetur (quo = cujus justitia),

    id. 5, 3, ext. 3 med.: te custode matronalis stola censetur ( = tua, i.e. pudicitiae, custodia), the stola, etc., is appreciated for thy custody, id. 6, 1 prooem.:

    una adhuc victoria Carius Metius censebatur,

    Tac. Agr. 45:

    ut ipsi quoque qui egerunt non aliis magis orationibus censeantur,

    id. Dial. 39 fin.: non vitibus tantum censeri Chium, sed et operibus Anthermi filiorum, is celebrated not only for its grapes, but, etc., Plin. 36, 5, 2, § 12:

    et Galliae censentur hoc reditu,

    id. 19, 1, 2, § 7:

    quisquis paulo vetustior miles, hic te commilitone censetur,

    is distinguished for the fact that you were his fellow-soldier, Plin. Pan. 15 fin.:

    multiplici variaque doctrina censebatur,

    Suet. Gram. 10:

    felix quae tali censetur munere tellus,

    Mart. 9, 16, 5: censetur Apona Livio suo tellus, = for the fact that Livy was born there, id. 1, 61, 3:

    hi duo longaevo censentur Nestore fundi,

    for the fact that Nestor used them, id. 8, 6, 9:

    nec laude virorum censeri contenta fuit (Iberia),

    Claud. Laud. Seren. 67:

    libri mei non alia laude carius censentur, quam quod judicio vestro comprobantur,

    App. Flor. 4, 18, 3.—Hence,
    (β).
    = to be known by something (Appuleian):

    hoc nomine censebatur jam meus dominus,

    App. M. 8, p. 171:

    nomen quo tu censeris aiebat,

    id. ib. 5, p. 106: pro studio bibendi quo solo censetur, either known by, or distinguished for, id. Mag. p. 499:

    globorum caelestium supremum esse eum qui inerrabili meatu censetur,

    which is known by its unerring course, id. Phil. Nat. 1, p. 582.— And,
    (γ).
    As gram. t. t., to be marked by some peculiarity, according to which a word is classified: neque de armis et moeniis infitias eo quin figura multitudinis perpetua censeantur, that they are marked by the form of constant plurality, i. e. that they are pluralia tantum, Gell. 19, 8, 5; 10, 20, 8; 19, 13, 3.
    II.
    Of transactions in and by the Senate, to judge (in the meanings II. and III. the passive voice is not in class. use, while in I. the passive voice is by far the most freq.).
    A.
    To be of opinion, to propose, to vote, to move, referring to the votes of the senators when asked for their opinions (sententiam dicere).
    1.
    With a (passive) inf.-clause, denoting what should be decreed by the Senate (esse usu. omitted): rex his ferme verbis patres consulebat... Dic, inquit ei, quid censes? tum ille Puro pioque duello quaerendas (res) censeo, I am of the opinion ( I move, propose) that satisfaction should be sought, etc., ancient formula ap. Liv. 1, 32, 11 sq.:

    primum igitur acta Caesaris servanda censeo,

    Cic. Phil. 1, 7, 16:

    hoc autem tempore ita censeo decernendum,

    id. ib. 5, 17, 45; 5, 6, 16; 5, 12, 31; 5, 12, 34; 5, 13, 36; 5, 14, 38; 5, 19, 53; 6, 1, 2; 9, 6, 14; 11, 15, 40; 12, 7, 17; 14, 1, 1; 14, 13, 35; cf.

    Regulus's advice in the Senate, being represented as a vote: captivos in senatu reddendos non censuit,

    Cic. Off. 1, 13, 39; 3, 31, 111:

    quare ita ego censeo... de confessis more majorum supplicium sumendum,

    Sall. C. 52, 36; 51, 8; 52, 14:

    Appius imperio consulari rem agendam censebat,

    Liv. 2, 23, 15:

    ut multi (senatores) delendam urbem censerent,

    id. 9, 26, 3; 2, 29, 7; 3, 40, 13; 10, 12, 1; 34, 4, 20; 38, 54, 6: cum ejus diei senatus consulta aureis litteris figenda in curia censuisset, Tac. A. 3, 57:

    ut nonnulli dedendum eum hostibus censuerint,

    Suet. Caes. 24; so id. ib. 14; id. Aug. 100; id. Tib. 4; id. Calig. 60; id. Claud. 26; id. Ner. 2; id. Vesp. 2. Of the emperor's vote in the Senate:

    commutandam censuit vocem, et pro peregrina nostratem requirendam,

    Suet. Tib. 71; so id. ib. 34; id. Aug. 55.—And with the copula expressed (very rare):

    qui censet eos... morte esse multandos,

    Cic. Cat. 4, 4, 7.—Sometimes referring to sententia as subject:

    sententia quae censebat reddenda bona (inst. of eorum qui censebant),

    Liv. 2, 4, 3.—Sometimes with oportere for the gerundial predic. inf.:

    quibusdam censentibus (eum) Romulum appellari oportere,

    Suet. Aug. 7.—With pres. inf., inst. of a gerundial:

    hac corona civica L. Gellius in senatu Ciceronem consulem donari a re publica censuit,

    Gell. 5, 6, 15 (cf. II. B. 1. b.).—If the opinion of the senator does not refer to the chief question, but to incidental points, the predic. inf. may have any form:

    eas leges quas M. Antonius tulisse dicitur omnes censeo per vim et contra auspicia latas, eisque legibus populum non teneri,

    Cic. Phil. 5, 4, 10:

    cum magna pars senatus... cum tyrannis bellum gerendum fuisse censerent... et urbem recipi, non capi, etc.,

    Liv. 26, 32, 2.—
    2.
    With ut, and negatively, ut ne or ne, generally when the clause has an active predicate, but also with passives instead of the gerundial inf.-clause:

    de ea re ita censeo uti consules designati dent operam uti senatus Kal. Jan. tuto haberi possit,

    Cic. Phil. 3, 15, 37:

    censeo ut iis qui in exercitu Antonii sunt, ne sit ea res fraudi, si, etc.,

    id. ib. 5, 12, 34:

    censebant omnes fere (senatores) ut in Italia supplementum meis et Bibuli legionibus scriberetur,

    id. Fam. 3, 3, 1:

    Cn. Pompeius (in senatu) dixit, sese... censere ut ad senatus auctoritatem populi quoque Romani beneficium erga me adjungeretur,

    id. Sest. 34, 74:

    quas ob res ita censeo: eorum qui cum M. Antonio sunt, etc.... iis fraudi ne sit quod cum M. Antonio fuerint,

    id. Phil. 8, 11, 33:

    Calidius, qui censebat ut Pompeius in suas provincias proficisceretur,

    Caes. B. C. 1, 2:

    censuerunt quidam (senatores) ut Pannonicus, alii ut Invictus cognominaretur,

    Suet. Tib. 17:

    iterum censente ut Trebianis... concederetur (of the emperor's vote in the Senate),

    id. ib. 31.—And an inf.-clause, with neu or ut:

    sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, etc.: neu quis postea de his ad senatum referat, etc.,

    Sall. C. 51, 43:

    qui partem bonorum publicandam, pars ut liberis relinqueretur, censuerat,

    Tac. A. 4, 20.—
    3.
    With a subj.-clause, without ut (rare in this connection;

    v. III. C. 3.): K. Fabius censuit... occuparent patres ipsi suum munus facere, captivum agrum plebi quam maxime aequaliter darent,

    Liv. 2, 48, 2.— And ironically with regard to incidental points: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, I propose you should be afraid of having decreed too severe a punishment = of course, you will not be afraid, etc., Cic. Cat. 4, 6, 13: misereamini censeo—deliquere homines adulescentuli per ambitionem—atque etiam armatos dimittatis, I propose that you pity them, etc., or I advise you to be merciful, Sall. C. 52, 26.—
    4.
    Ellipt., with a gerundial clause understood:

    dic quid censes (i. e. decernendum),

    Liv. 1, 32, 11: quod ego mea sententia censebam (i.e. decernendum), Cato ap. Cic. Fam. 15, 5, 2:

    senati decretum fit, sicut ille censuerat,

    Sall. C. 53, 1:

    quas ob res ita censeo... senatui placere, etc. ( = ita decernendum censeo, etc.),

    Cic. Phil. 9, 7, 15, § 17 sq.; 10, 11, 25 sq.; 11, 12, 29 sq.; 14, 14, 36 sq.—
    5.
    = sententiam dicere, to tell, to express one ' s opinion in the Senate (post-class.).
    (α).
    Absol.: Priscus Helvidius.. contra studium ejus (sc. Vitellii) censuerat, had voted, or had expressed an opinion against his wishes, Tac. H. 2, 91:

    cum parum sit, in senatu breviter censere, nisi, etc.,

    id. Dial. 36 fin.:

    sententias... prout libuisset perrogabat... ac si censendum magis quam adsentiendum esset,

    Suet. Aug. 35:

    igitur Cn. Piso, quo, inquit, loco censebis, Caesar? si primus, etc.,

    Tac. A. 1, 74.—
    (β).
    With adjectives in the neuter, substantively used: nec quoquam reperto (in senatu) qui... referre aut censere aliquid auderet, who dared to express an opinion on any [p. 313] thing, Suet. Caes. 20:

    per dissensionem diversa censentium,

    of the senators who expressed different opinions, id. Claud. 10.—
    (γ).
    With interrog. or rel.-clause:

    deinde ageret senatorem et censeret quid corrigi aut mutari vellet,

    Tac. A. 16, 28:

    cum censeat aliquis (in senatu) quod ex parte mihi placeat,

    Sen. Ep. 21, 9.
    B.
    Of the decrees or resolutions of the Senate, = decernere, placere, to resolve, decree.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    With gerund, without copula (v. II. A. 1.):

    eum, cujus supplicio senatus sollennes religiones expiandas saepe censuit,

    Cic. Mil. 27, 73:

    eos senatus non censuit redimendos,

    id. Off. 3, 32, 114; so id. N. D. 2, 4, 10; id. Verr. 2, 3, 6, § 15:

    senatus Caelium ab republica removendum censuit,

    Caes. B. C. 3, 21:

    senatus censuit frequens coloniam Labicos deducendam,

    Liv. 4, 47, 6; 5, 24, 4:

    cum bello persequendos Tusculanos patres censuissent,

    id. 6, 25, 5; 3, 42, 6; 3, 49, 8; 7, 19, 7 et saep.—
    b.
    With pres. inf. pass. or act., with the force of a gerundial:

    de bonis regiis quae reddi antea censuerant ( = reddenda),

    Liv. 2, 5, 1:

    munera mitti legatis ex binis milibus aeris censuerunt (i.e. patres),

    id. 43, 5, 8; so id. 45, 44, 15 (v. 2. b.):

    eundem jus dicere Romae... patres censuerant,

    id. 45, 12, 13:

    cum senatus unum consulem, nominatimque Gnaeum Pompeium fieri censuisset,

    Suet. Caes. 26.—With both act. and pass. inf.:

    censuere patres, duas provincias Hispaniam rursus fieri... et Macedoniam Illyricumque eosdem... obtinere,

    Liv. 45, 16, 1.—With both pres. pass. and gerund. inff.:

    haec ita movere senatum, ut non expectanda comitia consuli censerent, sed dictatorem... dici,

    Liv. 27, 5, 14.—

    And with velle: senatus verbis nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.,

    Sall. J. 21, 4.—
    2.
    With ut or ne.
    a.
    In the words of the Senate, according to formula: quod L. Opimius verba fecit de re publica, de ea re ita censuerunt uti L. Opimius consul rem publicam defenderet, etc., ancient S. C. ap. Cic. Phil. 8, 4, 14: quod, etc., de ea re ita censuerunt ut M. Pomponius praetor animadverteret curaretque ut si, etc., S. C. ap. Suet. Rhet. 1; Gell. 15, 4, 1.—And with gerundial inf.-clause: quod C. Julius pontifex... de ea re ita censuerunt, uti M. Antonius consul hostiis majoribus... procuraret... Ibus uti procurasset satis habendum censuerunt, S. C. ap. Gell. 4, 6, 2.—
    b.
    As related by the historians, etc.:

    quoniam senatus censuisset, uti quicunque Galliam provinciam obtineret... Aeduos defenderet,

    Caes. B. G. 1, 35:

    patres censuerunt uti consules provincias inter se compararent,

    Liv. 30, 40, 12:

    senatus censuit ut domus ei... publica impensa restitueretur,

    Suet. Claud. 6;

    so with reference to the civil law,

    Dig. 49, 14, 15 quater. —With ne:

    senatum censuisse, ne quis illo anno genitus educaretur,

    Suet. Aug. 94.—And with inf -clause:

    filio regis Nicomedi ex ea summa munera dari censuerunt, et ut victimae... praeberentur,

    Liv. 45, 44, 15.—
    3.
    With a subj.-clause (very rare):

    senatus consulto quo censeretur, darent operam consules, etc.,

    Aur. Vict. Vir. Ill. 73, 10.—
    4.
    With neutr. acc. pron. in place of a clause:

    cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum),

    Cic. Pis. 8, 18:

    ite in suffragium, et quae patres censuerunt vos jubete,

    Liv. 31, 7, 14:

    quodcunque vos censueritis,

    id. 34, 7, 15:

    quodpatres censuissent,

    id. 28, 45, 2.—
    5.
    With accusative of a noun, or a noun as passive subject, to decree or vote a thing (postclass.):

    nec tamen repertum nisi ut effigies principum, aras deum, templa et arcus aliaque solita... censuere,

    Tac. A. 3, 57:

    aram Clementiae, aram Amicitiae, effigiesque... censuere,

    id. ib. 4, 74: cum censeretur clipeus auro et magnitudine insignis inter auctores eloquentiae ( to be placed among, etc.), id. ib. 2, 83.—
    6.
    With both acc. and dat.
    (α).
    The dat. = against:

    bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus jussit,

    Liv. 10, 12, 3.—
    (β).
    The dat. = in behalf of:

    censentur Ostorio triumphi insignia,

    Tac. A. 12, 38.—And with ut:

    sententiis eorum qui supplicationes et... vestem Principi triumphalem, utque ovans urbem iniret, effigiesque ejus... censuere,

    id. ib. 13, 8.
    III.
    Transf.
    A.
    Of the opinions and resolutions of other deliberating bodies, or of their members, to resolve, or to be of opinion.
    1.
    With inf.-clause.
    a.
    Gerundial:

    erant qui censerent de tertia vigilia in castra Cornelia recedendum (council of war),

    Caes. B. C. 2, 30:

    erant sententiae quae conandum omnibus modis castraque Vari oppugnanda censerent,

    id. ib.; so id. ib. 2, 31; id. B. G. 2, 31 fin.; 7, 21; 7, 77:

    pontifices, consules, patres conscripti mihi... pecunia publica aedificandam domum censuerunt,

    Cic. Pis. 22, 52: nunc surgendum censeo, I move we adjourn (in a literary meeting), id. de Or. 2, 90, 367:

    cum... pontifices solvendum religione populum censerent,

    Liv. 5, 23, 9:

    nunc has ruinas relinquendas non censerem (in an assembly of the people),

    id. 5, 53, 3:

    ego ita censeo, legatos extemplo Romam mittendos (in the Carthaginian Senate),

    id. 21, 10, 13:

    ante omnia Philippum et Macedonas in societatem belli... censeo deducendos esse (Hannibal in a council of war),

    id. 36, 7, 3; 5, 36, 8; Curt. 10, 6, 22; 10, 8, 12:

    cum septem judices cognovissent, duo censuerunt, reum exilio multandum, duo alii pecunia, tres reliqui capite puniendum,

    Gell. 9, 15, 7.—And with oportere inst. of a gerundial clause (referring to duty):

    neque sine gravi causa eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere,

    Caes. B. C. 1, 44.—With opus esse ( = expediency):

    Parmenio furto, non proelio opus esse censebat,

    Curt. 10, 8, 12.—
    b.
    With ordinary pres. inf.
    (α).
    In place of a gerundial:

    Antenor censet belli praecidere = praecidendam causam (in a council of war),

    Hor. Ep. 1, 2, 9.—
    (β).
    Denoting opinion about an existing state:

    Hasdrubal ultimam Hispaniae oram... ignaram adhuc Romanorum esse, eoque Carthaginiensibus satis fidam censebat,

    Liv. 27, 20, 6:

    Parmenio non alium locum proelio aptiorem esse censebat,

    Curt. 3, 7, 8.—
    2.
    With ut or ne:

    censeo ut satis diu te putes requiesse et iter reliquum conficere pergas (in a literary meeting),

    Cic. de Or. 2, 71, 290:

    plerique censebant ut noctu iter facerent (council of war),

    Caes. B. C. 1, 67:

    et nunc magnopere censere, ut unam anum... triginta milibus talentum auri permutet (council of war),

    Curt. 4, 11, 12:

    censeout D. Claudius ex hac die deus fiat (council of the gods),

    Sen. Lud. Mort. Claud. 9, 5: antiquos audio censuisse, ne (praenomina) cui ejusdem gentis patricio inderentur, resolved (family council), Gell. 9, 2, 11 (cf. Liv. 6, 20, 14).—
    3.
    With subj.-clause:

    nunc quoque arcessas censeo omnes navalis terrestrisque copias (Hannibal in council of war),

    Liv. 36, 7, 17: censeo relinquamus nebulonem hunc, eamus hinc protinus Jovi Optimo Maximo gratulatum (assembly of the people), Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3.—
    4.
    With acc. neutr. of a pron. or adj. substantively used:

    ego pro sententia mea hoc censeo: quandoquidem, etc.,

    Sen. Lud. Mort. Claud. 11, 4:

    nec dubitavere quin vera censeret,

    that his opinion was correct, Curt. 10, 6, 18.—
    5.
    Ellipt.:

    sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam),

    Caes. B. G. 7, 77 init.:

    ita uti censuerant Italici deditionem facit,

    Sall. J. 26, 2; so Caes. B. G. 7, 75.
    B.
    Of the orders of persons in authority (cf. II. B.).
    1.
    Of commanders, etc., by courtesy, inst. of velle, imperare, or a direct imperative sentence.
    (α).
    With gerundial inf. - clause: non tam imperavi quam censui sumptus legatis quam maxime ad legem Corneliam decernendos, I said, not strictly as an order, but as an opinion that, etc. (Cicero as proconsul), Cic. Fam. 3, 10, 6.—
    (β).
    With subj.-clause: arma quae ad me missuri eratis, iis censeo armetis milites quos vobiscum habetis, you had better, etc., Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12, A, 4. —
    2.
    Of an order by the people (rare;

    gen. populus jubet): ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset (i. e. confirmandum esse),

    Liv. 21, 19, 3.—
    3.
    Of the later emperors, in their ordinances (censemus = placet nobis, sancimus, imperamus, from the custom of the earlier emperors, who conveyed their commands in the form of an opinion in the senate; v. II. A. 1.).—With inf.clause, ut, ne, and subj.-clause:

    sex mensium spatium censemus debere servari,

    Cod. Just. 11, 48 (47), 7:

    censemus ut, etc.,

    ib. 12, 37 (38), 13:

    censemus ne, etc.,

    ib. 12, 44 (45), 1: censemus vindicet, remaneat, ib. 11, 48 (47), 23:

    in commune jubes si quid censesve tenendum, Primus jussa subi,

    Claud. IV. Cons. Hon. 296.
    C.
    Of advice, given by one person to another (further development of III. A.).
    1.
    Ante-class. formula: faciundum censeo = I advise, with ut-clause, with quid, sic, etc.: censeo faciundum ut quadringentos aliquos milites ad verrucam illam ire jubeas, etc., I advise you to order, etc., Cato ap. Gell. 3, 7, 6:

    ego Tiresiam... consulam, Quid faciundum censeat,

    consult Tiresias as to what he advises, for his advice, Plaut. Am. 5, 1, 80:

    consulam hanc rem amicos quid faciundum censeant,

    id. Men. 4, 3, 26; id. Most. 3, 1, 23:

    sic faciundum censeo: Da isti cistellam, etc.,

    id. Cist. 4, 2, 104:

    ego sic faciundum censeo: me honestiu'st Quam te, etc.,

    id. As. 4, 2, 11; id. Ep. 2, 2, 91:

    sane faciundum censeo,

    id. Stich. 4, 2, 38.—
    2.
    With ordinary gerundial inf.-clauses:

    narrandum ego istuc militi censebo,

    I advise you to let the soldier know that, Plaut. Mil. 2, 4, 42:

    exorando sumendam operam censeo,

    id. Stich. 1, 2, 22:

    quid nunc consili captandum censes?

    id. As. 2, 2, 91; id. Mil. 5, 25; id. Most. 1, 3, 115:

    idem tibi censeo faciendum,

    Cic. Off. 10, 1, 3:

    quos quidem tibi studiose et diligenter tractandos magno opere censeo,

    id. Fin. 4, 28, 79; id. Fam. 12, 28, 2.—Sometimes by aequum censere with an inf.-clause (in the comic poets):

    amicos consulam quo me modo Suspendere aequom censeant potissumum,

    Plaut. Poen. 3, 5, 50: qui homo cum animo... depugnat suo, Utrum ita se esse mavelit ut eum animus aequom censeat, An ita potius ut parentes... velint i. e. as his mind prompts him, id. Trin. 2, 2, 29; cf. E. 1. b. 8.—
    3.
    With a subj.clause (so esp. with censeo in 1 st pers.): censen' hominem interrogem? do you advise me to ask the man? etc., Plaut. Poen. 3, 4, 20:

    tu, si videbitur, ita censeo facias ut... supersedeas hoc labore itineris (cf.: faciundum censeo ut, 1. supra),

    Cic. Fam. 4, 2, 4:

    immo plane, inquam, Brute, legas (Gracchum) censeo,

    id. Brut. 33, 125:

    tu, si forte quid erit molestiae te ad Crassum et Calidium conferas censeo,

    id. Q. Fr. 1, 3, 7:

    tu, censeo, tamen adhibeas Vettium,

    id. Att. 2, 4, 7:

    quae disputari de amicitia possunt, ab iis censeo petatis qui ista profitentur,

    id. Lael. 5, 17: tu, censeo, Luceriam venias: nusquam eris tutius, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 1, 1; 8, 11, A:

    censeo Via Appia iter facias, et celeriter Brundusium venias,

    id. ib. 8, 11, C: ad Caesarem mittas censeo, et ab eo hoc petas, Anton. ib. 10, 10, 2: sed hos tamen numeros censeo videas hodou parergon, Gell. 17, 20, 5:

    quam scit uterque, libens censebo exerceat artem,

    Hor. Ep. 1, 14, 44 (cf. Liv. 36, 7, 17, and Gell. 4, 18, 3, quoted III. A. 3.).—Of an advice given to an adversary, with irony:

    cetera si qua putes te occultius facere posse... magnopere censeo desistas,

    I strongly advise you to give up that idea, Cic. Verr. 2, 5, 68, § 174:

    sed tu, Acci, consideres censeo diligenter, utrum censorum judicium grave esse velis an Egnatii,

    id. Clu. 48, 135:

    postulant ut excipiantur haec inexplicabilia. Tribunum censeant: aliquem adeant: a me... numquam impetrabunt,

    id. Ac. 2, 30, 97:

    ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est,

    Liv. 21, 19, 10:

    solvas censeo, Sexte, creditori,

    Mart. 2, 13, 2.—And in jest:

    Treviros vites censeo, audio capitalis esse,

    Cic. Fam. 7, 13, 2:

    hi Plebei fuerunt, quos contemnas censeo... qua re ad patres censeo revertare,

    id. ib. 9, 21, 3:

    vites censeo porticum Philippi: si te viderit Hercules, peristi,

    Mart. 5, 49, 13; so id. ib. 11, 99, 8; 12, 61, 7.—For ironical senatorial advice, by which the contrary is meant, v. Cic. Cat. 4, 6, 13; Sall. C. 52, 26, quoted II. A. 3.—
    4.
    With an ut-clause (with monere;

    very rare): illud tamen vel tu me monuisse vel censuisse puta... ut tu quoque animum inducas, etc.,

    Cic. Fam. 4, 8, 2.—
    5.
    With a clause understood: quo me vortam nescio: Pa. Si deos salutas, dextrovorsum censeo (i.e. id facias or faciundum censeo), Plaut. Curc. 1, 1, 70: quo redeam? Pe. Equidem ad phrygionem censeo (i. e. redeas), id. Men. 4, 2, 53:

    quid nunc censes, Chrysale? (i. e. faciundum),

    id. Bacch. 4, 8, 112:

    ita faciam ut frater censuit,

    Ter. Phorm. 5, 2, 11:

    tibi igitur hoc censeo (i. e. faciendum): latendum tantisper ibidem, etc.,

    Cic. Fam. 9, 2, 4: tu [p. 314] potes Kalendis spectare gladiatores, et ita censeo, id. ib. 16, 20:

    quid censes igitur? Ecquidnam est tui consilii ad? etc.,

    id. Att. 9, 12, 4: quid igitur censet (sapientia)? What is wisdom ' s advice? id. Phil. 13, 3, 6:

    scribi quid placeat, quid censeas,

    id. Att. 9, 19,4:

    ibitur igitur, et ita quidem ut censes,

    id. ib. 10, 15, 3:

    disce, docendus adhuc, quae censet amiculus,

    Hor. Ep. 1, 17, 3.
    D.
    Of opinions and views on general questions, to be of opinion, think, believe, hold (cf.: statuo, existimo, puto, aio, dico; freq. in class. prose; very rare in post-class. writers except Gellius; never with ut, ne, or subj.-clause).
    1.
    With inf.-clause:

    Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum,

    Cic. Ac. 2, 37, 118:

    Cyrenaici non omni malo aegritudinem effici censent, sed insperato,

    id. Tusc. 3, 13, 28:

    (Hieronymus) censet summum bonum esse sine ulla molestia vivere,

    id. Fin. 2, 5, 16:

    Aristoteles eos qui valetudinis causa furerent, censebat habere aliquid in animis praesagiens,

    id. Div. 1, 38, 81:

    Pythagoras censuit animum esse per naturam rerum omnem intentum et commeantem,

    id. ib. 1, 11, 27; so id. Ac. 1, 11, 40; 2, 42, 131; id. Fin. 1, 6, 20; 3, 15, 49; 3, 19, 64; 3, 21, 70; 4, 7, 17; 5, 7, 17; id. N. D. 1, 2, 3; 1, 2, 4; 1, 12, 29; 1, 13, 35 and 37; 1, 43, 120; 1, 44, 121; 2, 22, 57; 2, 16, 44; id. Sen. 12, 41; id. Leg. 1, 13, 36; id. Tusc. 1, 9, 18; 1, 10, 22; 1, 30, 72; 1, 45, 108; 3, 5, 11; 3, 22, 52; 4, 7, 14; id. Off. 1, 25, 88:

    Plato in civitate communis esse mulieres censuit,

    Gell. 18, 2, 8; 14, 5, 2; 18, 1, 4; 19, 12, 6.—If the opinion refers to what should be observed, oportere or debere is used, or a gerundial predicate with esse (so in Cic., but in Gell. 7, 15, 3, without esse):

    oportere delubra esse in urbibus censeo,

    Cic. Leg. 2, 10, 26:

    M. Varro aeditumum dici oportere censet,

    Gell. 12, 10, 4; 14, 5, 2;

    so with debere,

    id. 17, 5, 5; 13, 8, 4:

    Cyrenaici... virtutem censuerunt ob eam rem esse laudandam,

    Cic. Off. 3, 33, 116:

    (Ennius) non censet lugendam esse mortem quam immortalitas consequatur,

    id. Sen. 20, 73.—
    2.
    An inf.-clause understood:

    (dissensio est), a quibus temporibus scribendi capiatur initium. Ego enim ab ultimis censeo (i. e. exordiendum esse),

    Cic. Leg. 1, 3, 8:

    si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque Nil est jucundum,

    Hor. Ep. 1, 6, 65:

    sic enim censuit,

    Cic. Off. 3, 33, 117.—
    3.
    With neutr. acc. of a pron.: hoc amplius censeo, in addition to the opinions mentioned I hold, etc., Sen. Vit. Beat. 3, 2:

    nullo (medico) idem censente,

    Plin. 29, 1, 5, § 11.—
    4.
    With a rel.-clause:

    Aesopus quae utilia... erant, non severe neque imperiose praecepit et censuit,

    he imparted his teachings and views, Gell. 2, 29, 1.—
    5.
    Absol.:

    non adligo me ad unum aliquem ex Stoicis proceribus. Est et mihi censendi jus,

    the right to impart my opinions, Sen. Vit. Beat. 3, 2.
    E.
    In gen., = arbitror, puto, existimo, judico (cf.: idem enim valet censere et arbitrari, Varr. ap. Non. p. 519, 29: censere nunc significat putare, nunc suadere, nunc decernere, Paul. ex Fest. p. 54, 11 Mull.).
    1.
    To judge, think, believe, suppose (freq. in ante-class. writings; very rare in Cic. except in the particular meanings, a.—ironically—and d.; always with inf.-clause expressed or understood).
    a.
    In gen.:

    atque ego censui abs te posse hoc me impetrare,

    Plaut. Cas. 2, 6, 12 sq.:

    satis jam delusam censeo: rem, ut est, nunc eloquamur,

    id. As. 3, 3, 141:

    nam si honeste censeam te facere posse, suadeam,

    id. Mil. 4, 8, 60:

    neque ego hac noctem longiorem me vidisse censeo,

    id. Am. 1, 1, 126:

    saluti quod tibi esse censeo,

    id. Merc. 1, 35; so id. Am. 4, 3, 2; id. Most. 1, 3, 127; id. Pers. 1, 1, 9; 2, 2, 8; 2, 3, 75 sq.; id. Truc. 2, 2, 60; id. As. 2, 2, 33; id. Aul. 2, 4, 30; 2, 4, 36; id. Cas. 2, 8, 38; Ter. Heaut. 3, 1, 53; id. Phorm. 2, 2, 13: aut domino, cujum id censebis esse, reddes, Cincius, Re Mil. l. iii., de ap. Gell. 16, 4, 2:

    eo namque omnem belli molem inclinaturam censebant (consules),

    Liv. 7, 32, 3:

    nec facturum aequa Samnitium populum censebant, si... oppugnarent,

    id. 7, 31, 7:

    quaeso ut ea quae dicam non a militibus imperatori dicta censeas,

    id. 7, 13, 8:

    at illa purgare se, quod quae utilia esse censebat... suasisset,

    Curt. 8, 3, 7: Alexander, tam memorabili victoria laetus, qua sibi Orientis fines apertos esse censebat, id. 9, 1, 1; so id. 10, 8, 22.—
    b.
    With reference to an erroneous opinion, to imagine, suppose, falsely believe:

    censebam me effugisse a vita marituma Ne navigarem, etc.,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 108:

    omnes eum (sc. Jovem) esse (Amphitruonem) censent servi,

    id. Am. prol. 122, 134:

    jam hic ero, quom illic censebis esse me,

    id. ib. 3, 3, 14:

    ardere censui aedes,

    id. ib. 5, 1, 15:

    ego hunc censebam esse te,

    id. Men. 5, 9, 13; so id. As. 5, 2, 20; id. Aul. 3, 5, 55; id. Bacch. 1, 2, 14; id. Men. 3, 3, 32; 5, 9, 76; id. Merc. 1, 2, 87; id. Poen. 1, 1, 54; 3, 1, 60; 3, 4, 25; id. Rud. 2, 4, 31; 4, 7, 35; id. Stich. 4, 2, 24; id. Truc. 1, 1, 72 et saep.: censuit se regem Porsenam occidere, Cass. Hem. ap. Non. p. 4, 88:

    non ipsa saxa magis sensu omni vacabant quam ille... cui se hic cruciatum censet optare,

    Cic. Tusc. 1, 44, 107.—And ironically:

    nisi forte Diagoram aut Theodorum... censes superstitiosos fuisse,

    Cic. N. D. 1, 42, 117:

    nisi forte etiam illi Semproniano senatus consulto me censes adfuisse, qui ne Romae quidem fui,

    id. Fam. 12, 29, 2:

    neminem me fortiorem esse censebam,

    Curt. 8, 14, 42.—
    c.
    Referring to what should take place.
    (α).
    With gerundial inf.-clause:

    navis praedatoria, Abs qua cavendum nobis sane censeo,

    Plaut. Men. 2, 2, 70:

    soli gerundum censeo morem,

    id. Most. 1, 3, 69:

    neque vendundam censeo Quae libera est,

    Ter. Ad. 2, 1, 39; so id. Eun. 4, 4, 53; 5, 8, 42; id. Hec. 4, 4, 94; id. Phorm. 2, 4, 17:

    ceterum ei qui consilium adferret opem quoque in eam rem adferendam censebant esse,

    Liv. 25, 11, 14.—
    (β).
    With oportere, debere, or an ordinary inf.-clause:

    solam illi me soli censeo esse oportere obedientem,

    Plaut. Most. 1, 3, 47:

    quibus declaraveram, quo te animo censerem esse oportere, et quid tibi faciendum arbitrarer,

    Cic. Fam. 4, 9, 1:

    rursus interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, agrosque suos pro alienis populandos obicere, to entertain the idea that they should direct that war against themselves and their own lands, etc., Liv. 21, 20, 4:

    munere eum fungi prioris censet amici = eum fungi oportere,

    Hor. Ep. 1, 9, 5:

    quae nos quoque sustinere censebat,

    App. M. 11, p. 253.—
    (γ).
    By aequum censere with ordinary inf.clause, expressed or understood, either = it is fair ( right) to do something, or something ought or should be done (so very freq. in the comic poets and Livy; rare in other writers): non ego istunc me potius quam te metuere aequom censeo, I do not think it right to fear him, etc., Plaut. Capt. 2, 2, 51: quid me aequom censes pro illa tibi dare? What do you think I should give as a fair price? etc., id. As. 1, 3, 76: meum animum tibi servitutem servire aequom censui, I thought it my duty that my mind should, etc., id. Trin. 2, 2, 27: ecquis est tandem qui vestrorum... aequom censeat poenas dare ob eam rem quod arguatur male facere voluisse? Cato ap. Gell. 6 (7), 3, 36:

    quis aequum censeret... receptos in fidem non defendi?

    Liv. 21, 19, 5; so id. 24, 37, 7; 5, 3, 8; 22, 32, 6.—And without emphasis upon the idea of fairness or right:

    si sunt ita ut ego aequom censeo,

    as I think they ought to be, Plaut. Stich. 1, 2, 55; so id. Trin. 3, 2, 87; 2, 3, 1; id. Merc. 3, 3, 8; id. Aul. 4, 1, 11; id. Ep. 4, 1, 29; id. Stich. 2, 2, 20; 4, 1, 42:

    qui aequom esse censeant, nos jam a pueris ilico nasci senes,

    who believe that we should be born as old men right from childhood, Ter. Heaut. 2, 1, 2; so id. ib. 5, 5, 11; id. Ad. 4, 3, 10:

    qui aequom censeant rem perniciosam utili praeponi,

    Auct. Her. 2, 14, 22: (tribuni) intercedebant;

    senatum quaerere de pecunia non relata in publicum... aequum censebant,

    Liv. 38, 54, 5:

    cives civibus parcere aequum censebat,

    Nep. Thras. 2, 6.—
    d.
    Very freq., esp. in Cic., when a question, rhetorical or real, is addressed to a second person, often referring to erroneous opinions:

    an fores censebas nobis publicitus praeberier?

    Plaut. Am. 4, 2, 7:

    clanculum istaec te flagitia facere censebas potesse?

    id. Men. 4, 2, 47:

    hicine nos habitare censes?

    id. Trin. 4, 3, 72:

    omnes cinaedos esse censes, tu quia es?

    id. Men. 3, 2, 48; so id. As. 2, 4, 78; 5, 2, 37; id. Bacch. 4, 6, 41; 5, 2. 82; id. Capt. 4, 2, 66; 4, 2, 74; 5, 2, 16; id. Cas. 2, 6, 29; id. Men. 5, 5, 25: continuo dari Tibi verba censes? Ter. And. 3, 2, 25; so id. ib. 3, 3, 13; 4, 4, 55; id. Heaut. 4, 3, 38; id. Hec. 4, 1, 32; 4, 4, 53; id. Phorm. 5, 6, 35:

    adeone me delirare censes ut ista esse credam?

    Cic. Tusc. 1, 6, 10:

    nam cum in Graeco sermone haec... non videbantur, quid censes in Latino fore?

    id. Fin. 3, 4, 15:

    quid igitur censes? Apim illum nonne deum videri Aegyptiis?

    id. N. D. 1, 29, 82:

    quis haec neget esse utilia? quem censes?

    id. Off. 3, 26, 99:

    an censes me tantos labores... suscepturum fuisse, si, etc.,

    id. Sen. 23, 82:

    an vos Hirtium pacem velle censetis?

    id. Phil. 12, 4, 9; so id. Brut. 50, 186; 85, 294; id. Tusc. 1, 5, 10 fin.; 2, 4, 11; 3, 13, 27; id. Fin. 1, 10, 34; id. N. D. 1, 8, 20; 1, 28, 78; 1, 44, 122; id. Leg. 2, 10, 23; id. Div. in Caecil. 16, 54; id. Phil. 1, 6, 13; 4, 3, 7; 7, 4, 14; 11, 1, 3; 11, 5, 10; 12, 3, 7; 12, 6, 13; 12, 8, 21; 12, 9, 22; 13, 2, 4; 14, 4, 10; id. Att. 10, 11, 4:

    quid censes munera terrae?... quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

    Hor. Ep. 1, 6, 5 sqq.; so id. ib. 2, 2, 65; Lucr. 1, 973 (with obj.inf.).—With conditional period inst. of an inf.-clause:

    num censes faceret, filium nisi sciret eadem haec velle,

    Ter. And. 3, 3, 46.—

    Sometimes censemus? is used in the same way as censes?

    Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Off. 2, 7, 25; id. Fam. 4, 9, 2.—
    e.
    With an inf.clause understood: itane tu censes? Pa. Quid ego ni ita censeam? Plaut. Mil. 4, 3, 27: quid ergo censes? Tr. Quod rogas, Censeo, id. Rud. 4, 8, 7 sq.: quid illum censes? (i. e. eo loco facere?) Ter. And. 5, 2, 12:

    quid illas censes? (i. e. posse dicere),

    id. Ad. 4, 5, 22; so Plaut. Curc. 1, 1, 59; Ter. Heaut. 3, 3, 9; 5, 3, 21.—So, very freq. in the comic poets, censeo, absol., as an approving answer; also sic censeo, istuc censeo, ita censeo (Cic.) to be variously rendered: ego divinam rem intus faciam... So. Censeo, that will be right! Plaut. Am. 3, 3, 11: auscultemus quid agat: Ph. Sane censeo, so we will, indeed, id. Curc. 2, 2, 29: quid si recenti re aedis pultem? Ad. Censeo, do so! id. Poen. 3, 4, 18: quin eloquamur? Ag. Censeo, hercle, patrue, id. ib. 5, 4, 93: patri etiam gratulabor? Tr. Censeo, I think so (and after answering several questions with censeo): etiamne complectar ejus patrem? Tr. Non censeo. Pl. Nunc non censet quom volo, id. Rud. 4, 8, 6 sqq.; id. Ps. 2, 2, 69; id. Stich. 5, 4, 53; id. Truc. 2, 4, 73; id. Cas. 4, 3, 14; Ter. Eun. 2, 1, 11; id. Heaut. 3, 3, 27: male habeas! Mu. Sic censeo, Plaut. Men. 4, 1, 11: aliquem arripiamus, etc.: Ly. Hem, istuc censeo, id. Merc. 3, 3, 19 (cf.:

    prorsus ita censeo, referring to general questions, as in D.,

    Cic. Leg. 2, 10, 23);

    once similarly censeas: Quid gravare? censeas!

    Say yes, Plaut. Stich. 3, 2, 22.—
    2.
    To resolve, as a merely mental act, with gerundial inf.-clause (rare; cf. II. B.): quibus rebus cognitis, Caesar maturandum sibi censuit, resolved to hasten, lit., thought he must hasten ( = statuit, existimavit), Caes. B. G. 7, 56 init.:

    censuimus igitur amplius quaerendum,

    Gell. 12, 14, 7.—
    3.
    To consider, i. e. after carefully weighing the circumstances, with inf.-clause (rare):

    sed cum censerem... me et periculum vitare posse, et temperatius dicere... ea causa mihi in Asiam proficiscendi fuit,

    Cic. Brut. 91, 314.—
    4.
    = pu tare, habere, judicare, to consider as, to hold, with two acc., or inf.-clause.
    a.
    With double acc.:

    quom dispicias tristem, frugi censeas (i.e. eum),

    you would consider him thrifty, Plaut. Cas. 3, 2. 32:

    auxilio vos dignos censet senatus,

    considers you worthy of help, Liv. 7, 31, 2:

    has... indagines cuppediarum majore detestatione dignas censebimus si, etc.,

    Gell. 7 (6), 16, 6: cum Priscum nobilitas hostem patriae censuisset, judged, declared him the enemy, etc., Aur. Vict. Caes. 29, 4.—
    b.
    In the pass. with nom. and inf., = haberi (in Manil. and Gell.):

    praeter illas unam et viginti (comoedias) quae consensu omnium Plauti esse censebantur,

    Gell. 3, 3, 3:

    quae terrena censentur sidera sorte (i. e. esse),

    are considered as being of the terrestrial kind, Manil. 2, 226; so id. 2, 293; 2, 653; 2, 667; 3, 96; so, sub aliquo censeri, to be considered as being under one ' s influence, id. 4, 246; 4, 705; cf. id. 3, 598 (with per).—
    5.
    To wish, with subj.-clause or ne (in App.):

    de coma pretiosi velleris floccum mihi confestim adferas censeo,

    App. M. 6. [p. 315] p. 117:

    censeo ne ulla cura os percolat,

    id. Mag. p. 411.
    2.
    censeo, ēre, = succenseo, to be angry: ne vobis censeam, si, etc., Varr. ap. Non. p. 267, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > censeo

  • 115 fero

    fĕro, tuli, latum, ferre (ante-class. redupl. form in the tempp. perff.:

    tetuli,

    Plaut. Am. 2, 2, 84; 168; id. Men. 4, 2, 25; 66; id. Rud. prol. 68: tetulisti, Att. and Caecil. ap. Non. 178, 17 sq.:

    tetulit,

    Plaut. Most. 2, 2, 40; id. Men. 2, 3, 30; Ter. And. 5, 1, 13:

    tetulerunt,

    Lucr. 6, § 672:

    tetulissem,

    Ter. And. 4, 5, 13:

    tetulisse,

    Plaut. Rud. 4, 1, 2:

    tetulero,

    id. Cist. 3, 19:

    tetulerit,

    id. Poen. 3, 1, 58; id. Rud. 4, 3, 101), v. a. and n. [a wide-spread root; Sanscr. bhar-, carry, bharas, burden; Gr. pherô; Goth. bar, bairo, bear, produce, whence barn, child; Anglo-Saxon beran, whence Engl. bear, birth; cf. Curt. Gr. Etym. p. 300; Fick, Vergl. Wort. p. 135. The perf. forms, tuli, etc., from the root tul-, tol-; Sanscr. tol-jami, lift, weigh; Gr. tlênai, endure, cf. talas, talanton; Lat. tollo, tolerare, (t)latus, etc. Cf. Goth. thulan, Germ. dulden, Geduld; Anglo-Sax. tholian, suffer. Supine latum, i. e. tlatum; cf. supra; v. Curt. Gr. Etym. p. 220; Corss. Ausspr. 2, 73], to bear, carry, bring. (For syn. cf.: gero, porto, bajulo, veho; effero, infero; tolero, patior, sino, permitto, etc.)
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    ferri proprie dicimus, quae quis suo corpore bajulat, portari ea, quae quis in jumento secum ducit, agi ea, quae animalia sunt,

    Dig. 50, 16, 235: oneris quidvis feret, Ter. Ph. 3, 3, 29:

    quin te in fundo conspicer fodere aut arare aut aliquid ferre,

    id. Heaut. 1, 1, 17:

    numerus eorum, qui arma ferre possent,

    Caes. B. G. 1, 29, 1:

    arma et vallum,

    Hor. Epod. 9, 13:

    sacra Junonis,

    id. S. 1, 3, 11:

    cadaver nudis humeris (heres),

    id. ib. 2, 5, 86:

    argentum ad aliquem,

    Plaut. As. 3, 3, 142; cf.:

    symbolum filio,

    id. Bacch. 2, 3, 30:

    olera et pisciculos minutos ferre obolo in cenam seni,

    Ter. And. 2, 2, 32; cf.:

    vina et unguenta et flores,

    Hor. C. 2, 3, 14:

    discerpta ferentes Memora gruis,

    id. S. 2, 8, 86; cf.:

    talos, nucesque sinu laxo,

    id. ib. 2, 3, 172:

    in Capitolium faces,

    Cic. Lael. 11, 37:

    iste operta lectica latus per oppidum est ut mortuus,

    id. Phil. 2, 41, 106:

    lectica in Capitolium latus est,

    Suet. Claud. 2:

    circa judices latus (puer),

    Quint. 6, 1, 47:

    prae se ferens (in essedo) Darium puerum,

    Suet. Calig. 19.— Poet. with inf.:

    natum ad Stygios iterum fero mergere fontes,

    Stat. Ach. 1, 134.—Prov.:

    ferre aliquem in oculis, or simply oculis,

    i. e. to hold dear, love exceedingly, Cic. Phil. 6, 4, 11; id. Q. Fr. 3, 1, 3, § 9; Q. Cic. Fam. 16, 27, 2.—
    B.
    In partic.
    1.
    With the idea of motion predominating, to set in motion, esp. to move onward quickly or rapidly, to bear, lead, conduct, or drive away; with se or mid. (so esp. freq.), to move or go swiftly, to haste, speed, betake one's self; and of things, to flow, mount, run down.
    (α).
    Act.:

    ubi in rapidas amnis dispeximus undas: Stantis equi corpus transvorsum ferre videtur Vis, et in advorsum flumen contrudere raptim: Et, quocumque oculos trajecimus, omnia ferri Et fluere assimili nobis ratione videntur,

    Lucr. 4, 422 sq.:

    ubi cernimus alta Exhalare vapore altaria, ferreque fumum,

    to send up, id. 3, 432; cf.:

    vis ut vomat ignes, Ad caelumque ferat flammai fulgura rursum,

    id. 1, 725; and:

    caelo supinas si tuleris manus,

    raisest, Hor. C. 3, 23, 1:

    te rursus in bellum resorbens Unda fretis tulit aestuosis,

    id. ib. 2, 7, 16; cf.:

    ire, pedes quocumque ferent,

    id. Epod. 16, 21; and:

    me per Aegaeos tumultus Aura feret,

    id. C. 3, 29, 64:

    signa ferre,

    to put the standards in motion, to break up, Caes. B. G. 1, 39 fin.; 1, 40, 12; Liv. 10, 5, 1 al.:

    pol, si id scissem, numquam huc tetulissem pedem,

    have stirred foot, have come, Ter. And. 4, 5, 13:

    pedem,

    Verg. A. 2, 756; Val. Fl. 7, 112:

    gressum,

    to walk, Lucr. 4, 681; cf.:

    agiles gressus,

    Sil. 3, 180:

    vagos gradus,

    Ov. M. 7, 185:

    vestigia,

    Sil. 9, 101:

    vagos cursus,

    id. 9, 243.— Absol.:

    quo ventus ferebat,

    bore, drove, Caes. B. G. 3, 15, 3:

    interim, si feret flatus, danda sunt vela,

    Quint. 10, 3, 7:

    itinera duo, quae extra murum ad portum ferebant,

    led, Caes. B. C. 1, 27, 4:

    pergit ad speluncam, si forte eo vestigia ferrent,

    Liv. 1, 7, 6.—Prov.:

    in silvam ligna ferre,

    to carry coals to Newcastle, Hor. S. 1, 10, 34.—
    (β).
    With se or mid., to move or go swiftly, to hasten, rush:

    cum ipsa paene insula mihi sese obviam ferre vellet,

    to meet, Cic. Planc. 40, 96; cf.:

    non dubitaverim me gravissimis tempestatibus obvium ferre,

    id. Rep. 1, 4:

    hinc ferro accingor rursus... meque extra tecta ferebam,

    Verg. A. 2, 672; 11, 779:

    grassatorum plurimi palam se ferebant,

    Suet. Aug. 32.—Of things as subjects:

    ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum,

    i. e. have collected themselves, Lucr. 6, 672.—Mid.:

    ad eum omni celeritate et studio incitatus ferebatur,

    proceeded, Caes. B. C. 3, 78, 2:

    alii aliam in partem perterriti ferebantur,

    betook themselves, fled, id. B. G. 2, 24, 3:

    (fera) supra venabula fertur,

    rushes, springs, Verg. A. 9, 553:

    huc juvenis nota fertur regione viarum,

    proceeds, id. ib. 11, 530:

    densos fertur moribundus in hostes,

    rushes, id. ib. 2, 511:

    quocumque feremur, danda vela sunt,

    Cic. Or. 23, 75; cf.:

    non alto semper feremur,

    Quint. 12, 10, 37:

    ego, utrum Nave ferar magna an parva, ferar unus et idem,

    Hor. Ep. 2, 2, 200:

    non tenui ferar Penna biformis per liquidum aethera Vates,

    fly, id. C. 2, 20, 1.—Of inanimate subjects:

    (corpuscula rerum) ubi tam volucri levitate ferantur,

    move, Lucr. 4, 195; cf.:

    quae cum mobiliter summa levitate feruntur,

    id. 4, 745; cf.:

    tellus neque movetur et infima est, et in eam feruntur omnia nutu suo pondera,

    Cic. Rep. 6, 17 fin.:

    Rhenus longo spatio per fines Nantuatium, etc.... citatus fertur,

    flows, Caes. B. G. 4, 10, 3; cf. Hirt. B. [p. 738] G. 8, 40, 3:

    ut (flamma) ad caelum usque ferretur,

    ascended, arose, Suet. Aug. 94.—

    Rarely ferre = se ferre: quem procul conspiciens ad se ferentem pertimescit,

    Nep. Dat. 4 fin. —
    2.
    To carry off, take away by force, as a robber, etc.: to plunder, spoil, ravage:

    alii rapiunt incensa feruntque Pergama,

    Verg. A. 2, 374:

    postquam te (i. e. exstinctum Daphnin) fata tulerunt,

    snatched away, id. E. 5, 34. So esp. in the phrase ferre et agere, of taking booty, plundering, where ferre applies to portable things, and agere to men and cattle; v. ago.—
    3.
    To bear, produce, yield:

    plurima tum tellus etiam majora ferebat, etc.,

    Lucr. 5, 942 sq.; cf.:

    quae autem terra fruges ferre, et, ut mater, cibos suppeditare possit,

    Cic. Leg. 2, 27, 67:

    quem (florem) ferunt terrae solutae,

    Hor. C. 1, 4, 10:

    quibus jugera fruges et Cererem ferunt,

    id. ib. 3, 24, 13:

    angulus iste feret piper et thus,

    id. Ep. 1, 14, 23:

    (olea) fructum ramis pluribus feret,

    Quint. 8, 3, 10.— Absol.:

    ferundo arbor peribit,

    Cato, R. R. 6, 2.—
    4.
    Of a woman or sheanimal, to bear offspring, be pregnant:

    ignorans nurum ventrem ferre,

    Liv. 1, 34, 3;

    of animals: equa ventrem fert duodecim menses, vacca decem, ovis et capra quinque, sus quatuor,

    Varr. R. R. 2, 1, 19; cf.:

    cervi octonis mensibus ferunt partus,

    Plin. 8, 32, 50, § 112:

    nec te conceptam saeva leaena tulit,

    Tib. 3, 4, 90.— Poet.:

    quem tulerat mater claro Phoenissa Laconi,

    i. e. had borne, Sil. 7, 666.—
    5.
    To offer as an oblation:

    liba et Mopsopio dulcia melle feram,

    Tib. 1, 7, 54; so,

    liba,

    id. 1, 10, 23:

    lancesque et liba Baccho,

    Verg. G. 2, 394:

    tura superis, altaribus,

    Ov. M. 11, 577.—
    6.
    To get, receive, acquire, obtain, as gain, a reward, a possession, etc.:

    quod posces, feres,

    Plaut. Merc. 2, 3, 106; cf.: quodvis donum et praemium a me optato;

    id optatum feres,

    Ter. Eun. 5, 8, 27:

    fructus ex sese (i. e. re publica) magna acerbitate permixtos tulissem,

    Cic. Planc. 38, 92:

    partem praedae,

    id. Rosc. Am. 37, 107:

    ille crucem pretium sceleris tulit, hic diadema,

    Juv. 13, 105:

    coram rege sua de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    Hor. Ep. 1, 17, 44.
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to bear, carry, bring:

    satis haec tellus morbi caelumque mali fert,

    bears, contains, Lucr. 6, 663;

    veterrima quaeque, ut ea vina, quae vetustatem ferunt, esse debent suavissima,

    which carry age, are old, Cic. Lael. 19, 67:

    scripta vetustatem si modo nostra ferent,

    will have, will attain to, Ov. Tr. 5, 9, 8:

    nomen alicujus,

    to bear, have, Cic. Off. 3, 18, 74; cf.:

    insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

    Hor. Ep. 1, 6, 15:

    nomen,

    Suet. Aug. 101; id. Calig. 47:

    cognomen,

    id. Aug. 43; id. Galb. 3; cf.:

    ille finis Appio alienae personae ferendae fuit,

    of bearing an assumed character, Liv. 3, 36, 1:

    Archimimus personam ejus ferens,

    personating, Suet. Vesp. 19; cf.

    also: (Garyophyllon) fert et in spinis piperis similitudinem,

    Plin. 12, 7, 15, § 30: fer mi auxilium, bring assistance, aid, help, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 29 (Trag. v. 50 ed. Vahl.); cf.:

    alicui opem auxiliumque ferre,

    Cic. Verr. 2, 2, 3, § 9:

    auxilium alicui,

    Plaut. Stich. 2, 2, 5; Ter. And. 1, 1, 115; Cic. Cat. 2, 9, 19; Caes. B. G. 1, 13, 5; 4, 12, 5; Hor. Epod. 1, 21 et saep.: opem, Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 86 ed. Vahl.):

    opem alicui,

    Plaut. Bacch. 4, 3, 23; Ter. And. 3, 1, 15; id. Ad. 3, 4, 41; Cic. Rab. Perd. 1, 3 (with succurrere saluti); id. Fin. 2, 35, 118 (with salutem); id. Fam. 5, 4, 2:

    subsidium alicui,

    Caes. B. G. 2, 26, 2:

    condicionem,

    to proffer, id. ib. 4, 11, 3; cf. Cic. Rosc. Am. 11, 30:

    Coriolanus ab sede sua cum ferret matri obviae complexum,

    offered, Liv. 2, 40, 5:

    si qua fidem tanto est operi latura vetustas,

    will bring, procure, Verg. A. 10, 792:

    ea vox audita laborum Prima tulit finem,

    id. ib. 7, 118: suspicionem falsam, to entertain suspicion, Enn. ap. Non. 511, 5 (Trag. v. 348 ed. Vahl.).—
    B.
    In partic.
    1.
    (Acc. to I. B. 1.) To move, to bring, lead, conduct, drive, raise:

    quem tulit ad scenam ventoso gloria curru,

    Hor. Ep. 2, 1, 177; so,

    animi quaedam ingenita natura... recta nos ad ea, quae conveniunt causae, ferant,

    Quint. 5, 10, 123; cf. absol.:

    nisi illud, quod eo, quo intendas, ferat deducatque, cognoris,

    Cic. de Or. 1, 30, 135:

    exstincti ad caelum gloria fertur,

    Lucr. 6, 8; cf.:

    laudibus aliquem in caelum ferre,

    to extol, praise, Cic. Fam. 10, 26, 2; cf. id. Rep. 1, 43; Quint. 10, 1, 99; Suet. Otho, 12; id. Vesp. 6:

    eam pugnam miris laudibus,

    Liv. 7, 10, 14; cf.:

    saepe rem dicendo subiciet oculis: saepe supra feret quam fieri possit,

    wilt exalt, magnify, Cic. Or. 40, 139:

    ferte sermonibus et multiplicate fama bella,

    Liv. 4, 5, 6:

    ferre in majus vero incertas res fama solet,

    id. 21, 32, 7:

    crudelitate et scelere ferri,

    to be impelled, carried away, Cic. Clu. 70, 199:

    praeceps amentia ferebare,

    id. Verr. 2, 5, 46, § 121; cf.:

    ferri avaritia,

    id. Quint. 11, 38:

    orator suo jam impetu fertur,

    Quint. 12 praef. §

    3: eloquentia, quae cursu magno sonituque ferretur,

    Cic. Or. 28, 97; cf.:

    (eloquentia) feratur non semitis sed campis,

    Quint. 5, 14, 31:

    oratio, quae ferri debet ac fluere,

    id. 9, 4, 112; cf.:

    quae (historia) currere debet ac ferri,

    id. 9, 4, 18; so often: animus fert (aliquem aliquo), the mind moves one to any thing:

    quo cujusque animus fert, eo discedunt,

    Sall. J. 54, 4; cf.:

    milites procurrentes consistentesque, quo loco ipsorum tulisset animus,

    Liv. 25, 21, 5; and:

    qua quemque animus fert, effugite superbiam regiam,

    id. 40, 4, 14:

    si maxime animus ferat,

    Sall. C. 58, 6; cf. Ov. M. 1, 775.—With an object-clause, the mind moves one to do any thing, Ov. M. 1, 1; Luc. 1, 67; Suet. Otho, 6; cf.

    also: mens tulit nos ferro exscindere Thebas,

    Stat. Th. 4, 753.—
    2.
    (Acc. to I. B. 2.) To carry off, take away:

    omnia fert aetas, animum quoque,

    Verg. E. 9, 51:

    postquam te fata tulerunt,

    id. ib. 5, 34:

    invida Domitium fata tulere sibi,

    Anthol. Lat. 4, 123, 8;

    like efferre,

    to carry forth to burial, Ov. Tr. 1, 3, 89.—
    3.
    (Acc. to I. B. 3.) To bear, bring forth, produce:

    haec aetas prima Athenis oratorem prope perfectum tulit,

    Cic. Brut. 12, 45:

    aetas parentum, pejor avis, tulit Nos nequiores,

    Hor. C. 3, 6, 46:

    Curium tulit et Camillum Saeva paupertas,

    id. ib. 1, 12, 42.—
    4.
    (Acc. to I. B. 6.) To bear away, to get, obtain, receive:

    Cotta et Sulpicius omnium judicio facile primas tulerunt,

    Cic. Brut. 49, 183:

    palmam,

    to carry off, win, id. Att. 4, 15, 6:

    victoriam ex inermi,

    to gain, Liv. 39, 51, 10; 2, 50, 2; 8, 8, 18:

    gratiam et gloriam annonae levatae,

    id. 4, 12, 8:

    maximam laudem inter suos,

    Caes. B. G. 6, 21, 4:

    centuriam, tribus,

    i. e. to get their votes, Cic. Planc. 20, 49; 22, 53; id. Phil. 2, 2, 4:

    suffragia,

    Suet. Caes. 13 (diff. from 8. a.):

    responsum ab aliquo,

    to receive, Cic. Cat. 1, 8, 19; Caes. B. G. 6, 4 fin.:

    repulsam a populo,

    Cic. Tusc. 5, 19, 54:

    repulsam,

    id. de Or. 2, 69 fin.; id. Phil. 11, 8, 19; id. Att. 5, 19 al.: calumniam, i. e. to be convicted of a false accusation, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 1:

    ita ut filius partem dimidiam hereditatis ferat,

    Gai. Inst. 3, 8:

    singulas portiones,

    id. ib. 3, 16; 61.—
    5.
    To bear, support any thing unpleasant; or pregn., to suffer, tolerate, endure.
    a.
    To bear in any manner.
    (α).
    With acc.: servi injurias nimias aegre ferunt, Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    (onus senectutis) modice ac sapienter sicut omnia ferre,

    Cic. de Sen. 1, 2:

    aegre ferre repulsam consulatus,

    id. Tusc. 4, 17, 40:

    hoc moderatiore animo ferre,

    id. Fam. 6, 1, 6:

    aliquid toleranter,

    id. ib. 4, 6, 2:

    clementer,

    id. Att. 6, 1, 3:

    quod eo magis ferre animo aequo videmur, quia, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 48, § 126:

    ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus,

    Hor. Ep. 1, 8, 17.—
    (β).
    With an object-clause:

    ut si quis aegre ferat, se pauperem esse,

    take it ill, Cic. Tusc. 4, 27, 59:

    hoc ereptum esse, graviter et acerbe ferre,

    id. Verr. 2, 1, 58, § 152:

    quomodo ferant veterani, exercitum Brutum habere,

    id. Phil. 10, 7, 15.—
    (γ).
    With de:

    de Lentulo scilicet sic fero, ut debeo,

    Cic. Att. 4, 6, 1:

    quomodo Caesar ferret de auctoritate perscripta,

    id. ib. 5, 2, 3:

    numquid moleste fers de illo, qui? etc.,

    id. ib. 6, 8, 3.—
    (δ).
    Absol.:

    sin aliter acciderit, humaniter feremus,

    Cic. Att. 1, 2, 1:

    si mihi imposuisset aliquid, animo iniquo tulissem,

    id. ib. 15, 26, 4.—
    b. (α).
    With acc.: quis hanc contumeliam, quis hoc imperium, quis hanc servitutem ferre potest? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    qui potentissimorum hominum contumaciam numquam tulerim, ferrem hujus asseclae?

    Cic. Att. 6, 3, 6:

    cujus desiderium civitas ferre diutius non potest,

    id. Phil. 10, 10, 21:

    cogitandi non ferebat laborem,

    id. Brut. 77, 268:

    unum impetum nostrorum,

    Caes. B. G. 3, 19, 3:

    vultum atque aciem oculorum,

    id. ib. 1, 39, 1:

    cohortatio gravior quam aures Sulpicii ferre didicissent,

    to hear unmoved, Cic. Phil. 9, 4, 9:

    vultum,

    Hor. S. 1, 6, 121:

    multa tulit fecitque puer, sudavit et alsit,

    id. A. P. 413:

    spectatoris fastidia,

    id. Ep. 2, 1, 215:

    fuisse (Epaminondam) patientem suorumque injurias ferentem civium,

    Nep. Epam. 7.—Of personal objects:

    quem ferret, si parentem non ferret suum?

    brook, Ter. Heaut. 1, 2, 28:

    optimates quis ferat, qui, etc.,

    Cic. Rep. 1, 33:

    vereor, ut jam nos ferat quisquam,

    Quint. 8, 3, 25:

    an laturi sint Romani talem regem,

    id. 7, 1, 24:

    quis enim ferat puerum aut adolescentulum, si, etc.,

    id. 8, 5, 8.—
    (β).
    With an object-clause:

    ferunt aures hominum, illa... laudari,

    Cic. de Or. 2, 84, 344:

    non feret assiduas potiori te dare noctes,

    Hor. Epod. 15, 13; Ov. M. 2, 628:

    illa quidem in hoc opere praecipi quis ferat?

    Quint. 11, 3, 27; 11, 1, 69:

    servo nubere nympha tuli,

    Ov. H. 5, 12; cf.:

    alios vinci potuisse ferendum est,

    id. M. 12, 555. —
    (γ).
    With quod:

    quod rapta, feremus, dummodo reddat eam,

    Ov. M. 5, 520:

    illud non ferendum, quod, etc.,

    Quint. 11, 3, 131. —
    6.
    With the access, notion of publicity, to make public, to disclose, show, exhibit:

    eum ipsum dolorem hic tulit paulo apertius,

    Cic. Planc. 14, 34; cf.:

    laetitiam apertissime tulimus omnes,

    id. Att. 14, 13, 2:

    neque id obscure ferebat nec dissimulare ullo modo poterat,

    id. Clu. 19, 54:

    haud clam tulit iram adversus praetorem,

    Liv. 31, 47, 4; cf.:

    tacite ejus verecundiam non tulit senatus, quin, etc.,

    id. 5, 28, 1.—
    b.
    Prae se ferre, to show, manifest, to let be seen, to declare:

    cujus rei tantae facultatem consecutum esse me, non profiteor: secutum me esse, prae me fero,

    Cic. N. D. 1, 5, 12:

    noli, quaeso, prae te ferre, vos plane expertes esse doctrinae,

    id. ib. 2, 18, 47:

    non mediocres terrores... prae se fert et ostentat,

    id. Att. 2, 23, 3:

    hanc virtutem prae se ferunt,

    Quint. 2, 13, 11:

    liberalium disciplinarum prae se scientiam tulit,

    id. 12, 11, 21:

    magnum animum (verba),

    id. 11, 1, 37.—Of inanim. and abstr. subjects:

    (comae) turbatae prae se ferre aliquid affectus videntur,

    Quint. 11, 3, 148:

    oratio prae se fert felicissimam facilitatem,

    id. 10, 1, 11.—
    7.
    Of speech, to report, relate, make known, assert, celebrate:

    haec omnibus ferebat sermonibus,

    Caes. B. C. 2, 17, 2:

    alii alia sermonibus ferebant Romanos facturos,

    Liv. 33, 32, 3:

    ferte sermonibus et multiplicate fama bella,

    id. 4, 5, 6:

    patres ita fama ferebant, quod, etc.,

    id. 23, 31, 13; cf. with acc.:

    hascine propter res maledicas famas ferunt,

    Plaut. Trin. 1, 2, 149:

    famam,

    id. Pers. 3, 1, 23:

    fama eadem tulit,

    Tac. A. 1, 5; cf. id. ib. 15, 60:

    nec aliud per illos dies populus credulitate, prudentes diversa fama, tulere,

    talk about, id. ib. 16, 2:

    inimici famam non ita, ut nata est, ferunt,

    Plaut. Pers. 3, 1, 23:

    quod fers, cedo,

    tell, say, Ter. Ph. 5, 6, 17:

    nostra (laus) semper feretur et praedicabitur, etc.,

    Cic. Arch. 9, 21.—With an object-clause:

    cum ipse... acturum se id per populum aperte ferret,

    Liv. 28, 40, 2; id. ib. §

    1: saepe homines morbos magis esse timendos ferunt quam Tartara leti,

    Lucr. 3, 42:

    Prognen ita velle ferebat,

    Ov. M. 6, 470; 14, 527:

    ipsi territos se ferebant,

    Tac. H. 4, 78; id. A. 4, 58; 6, 26 (32); cf.:

    mihi fama tulit fessum te caede procubuisse, etc.,

    Verg. A. 6, 503:

    commentarii ad senatum missi ferebant, Macronem praesedisse, etc.,

    Tac. A. 6, 47 (53).—
    b.
    Ferunt, fertur, feruntur, etc., they relate, tell, say; it is said, it appears, etc.—With inf.:

    quin etiam Xenocratem ferunt, cum quaereretur ex eo, etc... respondisse, etc.,

    Cic. Rep. 1, 2:

    fuisse quendam ferunt Demaratum, etc.,

    id. ib. 2, 19:

    quem ex Hyperboreis Delphos ferunt advenisse,

    id. N. D. 3, 23, 57; Hor. C. 3, 17, 2:

    homo omnium in dicendo, ut ferebant, accrrimus et copiosissimus,

    Cic. de Or. 1, 11, 45:

    Ceres fertur fruges... mortalibus instituisse,

    Lucr. 5, 14:

    in Syria quoque fertur item locus esse, etc.,

    id. 6, 755:

    is Amulium regem interemisse fertur,

    Cic. Rep. 2, 3:

    qui in contione dixisse fertur,

    id. ib. 2, 10 fin.:

    quam (urbem) Juno fertur terris omnibus unam coluisse,

    Verg. A. 1, 15:

    non sat idoneus Pugnae ferebaris,

    you were accounted, held, Hor. C. 2, 19, 27:

    si ornate locutus est, sicut fertur et mihi videtur,

    Cic. de Or. 1, 11, 49; cf.: cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas florente [p. 739] Academia, ut temporibus illis ferebatur, id. ib. § 45.—
    c.
    To give out, to pass off a person or thing by any name or for any thing; and, in the pass., to pass for any thing, to pass current:

    hunc (Mercurium) omnium inventorem artium ferunt,

    Caes. B. G. 6, 17, 1:

    ut Servium conditorem posteri fama ferrent,

    Liv. 1, 42, 4:

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    set himself up for, boast, Vell. 1, 11, 1:

    avum M. Antonium, avunculum Augustum ferens,

    boasting of, Tac. A. 2, 43; cf.:

    qui ingenuum se et Lachetem mutato nomine coeperat ferre,

    Suet. Vesp. 23:

    ante Periclem, cujus scripta quaedam feruntur,

    Cic. Brut. 7, 27 (quoted paraphrastically, Quint. 3, 1, 12): sub nomine meo libri ferebantur artis rhetoricae, Quint. prooem. 7; cf.:

    cetera, quae sub nomine meo feruntur,

    id. 7, 2, 24; Suet. Caes. 55; id. Aug. 31; id. Caes. 20:

    multa ejus (Catonis) vel provisa prudenter vel acta constanter vel responsa acute ferebantur,

    Cic. Lael. 2, 6:

    qua ex re in pueritia nobilis inter aequales ferebatur,

    Nep. Att. 1, 3.—
    8.
    Polit. and jurid. t. t.
    a.
    Suffragium or sententiam, to give in one's vote, to vote, Varr. R. R. 3, 2, 1; cf.:

    ferunt suffragia,

    Cic. Rep. 1, 31; id. Fam. 11, 27, 7:

    de quo foedere populus Romanus sententiam non tulit,

    id. Balb. 15, 34; cf.:

    de quo vos (judices) sententiam per tabellam feretis,

    id. Verr. 2, 4, 47, § 104;

    so of the voting of judges,

    id. Clu. 26, 72;

    of senators: parcite, ut sit qui in senatu de bello et pace sententiam ferat,

    id. Verr. 2, 2, 31, § 76; cf. id. Fam. 11, 21, 2.—
    b.
    Legem (privilegium, rogationem) ad populum, or absol., to bring forward or move a proposition, to propose a law, etc.:

    perniciose Philippus in tribunatu, cum legem agrariam ferret, etc.,

    Cic. Off. 2, 21, 73; cf. id. Sull. 23, 65:

    quae lex paucis his annis lata esset,

    id. Corn. 1, 3 (vol. xi. p. 10 B. and K.):

    familiarissimus tuus de te privilegium tulit, ut, etc.,

    id. Par. 4, 32:

    Sullam illam rogationem de se nolle ferri (shortly before: Lex ferri coepta),

    id. Sull. 23, 65:

    rogationem de aliquo, contra or in aliquem, ad populum, ad plebem,

    id. Balb. 14, 33; id. Clu. 51, 140; id. Brut. 23, 89; Caes. B. C. 3, 1, 4; Liv. 33, 25, 7:

    nescis, te ipsum ad populum tulisse, ut, etc.,

    proposed a bill, Cic. Phil. 2, 43, 100:

    ut P. Scaevola tribunus plebis ferret ad plebem, vellentne, etc.,

    id. Fin. 2, 16, 54; cf. Liv. 33, 25, 6:

    quod Sulla ipse ita tulit de civitate, ut, etc.,

    Cic. Caecin. 35, 102:

    nihil de judicio ferebat,

    id. Sull. 22, 63:

    cum, ut absentis ratio haberetur, ferebamus,

    id. Att. 7, 6, 2.— Impers.:

    lato ut solet ad populum, ut equum escendere liceret,

    Liv. 23, 14, 2. —
    c.
    Judicem, said of the plaintiff, to offer or propose to the defendant as judge:

    quem ego si ferrem judicem, refugere non deberet,

    Cic. Rosc. Com. 15, 45; id. de Or. 2, 70, 285.—Hence, judicem alicui, in gen., to propose a judge to, i. e. to bring a suit against, to sue a person:

    se iterum ac saepius judicem illi ferre,

    Liv. 3, 57, 5; 3, 24, 5; 8, 33, 8.—
    9.
    Mercant. t. t., to enter, to set or note down a sum in a book:

    quod minus Dolabella Verri acceptum rettulit, quam Verres illi expensum tulerit, etc.,

    i. e. has set down as paid, has paid, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 100 sq., v. expendo.—
    10.
    Absol., of abstr. subjects, to require, demand, render necessary; to allow, permit, suffer:

    ita sui periculi rationes ferre ac postulare,

    Cic. Verr. 2, 5, 40, § 105; cf.:

    gravioribus verbis uti, quam natura fert,

    id. Quint. 18, 57: quid ferat Fors, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. 203 ed. Vahl.):

    quamdiu voluntas Apronii tulit,

    Cic. Verr. 2, 3, 23, § 57:

    ut aetas illa fert,

    as is usual at that time of life, id. Clu. 60, 168:

    ad me, ut tempora nostra, non ut amor tuus fert, vere perscribe,

    id. Q. Fr. 1, 4, 5:

    quod ita existimabam tempora rei publicae ferre,

    id. Pis. 2, 5:

    si ita commodum vestrum fert,

    id. Agr. 2, 28, 77:

    prout Thermitani hominis facultates ferebant,

    id. Verr. 2, 2, 34, § 83:

    si vestra voluntas feret,

    if such be your pleasure, id. de Imp. Pomp. 24, 70:

    ut opinio et spes et conjectura nostra fert,

    according to our opinion, hope, and belief, id. Att. 2, 25, 2:

    ut mea fert opinio,

    according to my opinion, id. Clu. 16, 46: si occasio tulerit, if occasion require, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 6:

    dum tempus ad eam rem tulit, sivi, animum ut expleret suum,

    Ter. And. 1, 2, 17: in hac ratione quid res, quid causa, quid tempus ferat, tu perspicies, Cic. Fam. 1, 7, 6:

    natura fert, ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent,

    id. Rep. 6, 18.— Impers.:

    sociam se cujuscumque fortunae, et, si ita ferret, comitem exitii promittebat (sc. res or fortuna),

    Tac. A. 3, 15; so,

    si ita ferret,

    id. H. 2, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > fero

  • 116 praesto

    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    [ABCU]A - praestō, adv. [prae + situs]: ici, là, tout près, sous la main (au pr. et au fig.). Cet adverbe se construit souvent avec les verbes esse et adesse.    - praesto esse: [st2]1 [-] être auprès, arriver, être présent. [st2]2 [-] assister, secourir. [st2]3 [-] être sous la main, être disponible.    - sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20: mais où est mon frère? Chaer. Ici présent.    - hic praesto est: le voici.    - sibi esse praesto Cordubae, Caes. BC. 2, 19, 1: être à sa disposition à Cordoue.    - ad jussa praesto esse, Liv.: se tenir prêt à exécuter des ordres.    - commeatum exercitui praesto fore, Liv. (sub. inf.): que la subsistance de l'armée serait prête.    - mihi Tulliola fuit praesto, Cic.: je rencontrai ma chère Tullia.    - ipsum praesto video, Ter.: le voici, je l'aperçois.    - quum esset praesto ubique Fortuna, Curt.: comme la Fortune accompagnait toujours ses pas.    - pauper erit praesto semper tibi, Tib. 1, 5, 61: un pauvre sera toujours à ton service.    - praesto multis fuit, Cic. Mur. 9, 19: il a prêté assistance à bien des gens. [ABCU]B - praesto, āre, praestĭtī, praestitum (part. fut. praestaturus), tr. et intr.: [st1]1 [-] se tenir devant, être devant. [st1]2 [-] [prae + stare = se tenir en avant] être supérieur, exceller, surpasser, se distinguer, l’emporter sur; impers. il vaut mieux, il est préférable.    - praestare inter suos, Cic.: être supérieur aux siens.    - praestare alicui, Cic. (praestare aliquem, Liv.): l'emporter sur qqn.    - praestare re, Cic. (praestare in re, Lucr.): exceller dans une chose.    - alicui aliqua re (alicui rei, in aliqua re) praestare: l’emporter sur qqn en qqch.    - cum virtute omnibus praestare, Caes. BG. 1, 3: dépasser en courage tous les autres.    - qui petulantiā maxime praestabant, Sall.: ceux qui se signalaient le plus par leur turbulence.    - Zeuxis praestabat in corpore muliebri pingendo: Zeuxis excellait dans la peinture du corps féminin.    - mori milies praestitit, quam haec pati, Cic. Att. 14, 9, 2: il aurait mieux valu mille fois mourir que souffrir ces indignités.    - interfici praestat in acie quam servire: mieux vaut mourir dans la bataille qu'être esclave.    - praestare dicunt Gallorum quam Romanorum imperia perferre, Caes. BG. 1.17: il vaut mieux, selon eux, supporter la domination des Gaulois que celle des Romains.    - tacere praestaret philosphos, Cic.: les philosophes auraient mieux fait de se taire.    - praestat ut abstineam: il est préférable que je m'abstienne. [st1]3 [-] [praes + stare] se porter garant, répondre de, prendre sur soi, garantir, cautionner, contracter un engagement.    - quod de me praestare possum, Cic. Fam. 4, 15, 2: ce dont je peux répondre pour mon compte.    - ego tibi a vi praestare nihil possum, Cic. Fam. 1, 4, 3: je ne puis te garantir en rien contre la violence.    - praestare sumptum, Cic.: prendre une dépense à sa charge.    - alicui aliquem praestare: répondre à qqn de qqn.    - culpam praestare: prendre sur soi la responsabilité d'une faute.    - praestare invidiam rei, Cic.: assumer l'odieux d'une chose.    - praestare dictum, Cic.: être responsable de ses paroles.    - impetus populi praestare nemo potest, Cic. de Or. 2: personne ne peut répondre des emportements du peuple.    - nihil nobis praestandum praeter culpam, Cic. Fam. 6: nous n'avons de responsabilité que celle de nos fautes.    - quis mihi praestat Lentonem esse... ? Cic.: qui me garantit que Leuton est...?    - quis incolumitatem praestat? Cic.: qui répond de leurs jours?    - praestare ut: faire en sorte que...; garantir que...    - praestare ne: faire en sorte que... ne... pas...; garantir que... ne... pas...    - illud mihi praesta ut... Sen.: promets-moi que... [st1]4 [-] maintenir, conserver, assurer, préserver.    - praestare socios salvos, Cic. Imp. Pomp. 18, 55: assurer la sécurité des alliés.    - praestare rempublicam pueris, Cic.: conserver la république pour ses enfants.    - praestare aliquem finibus certis, Cic.: maintenir qqn dans des limites fixes.    - Aeolus praestat nepotibus aequor, Ov.: Eole assure à ses petits-enfants la sécurité de la mer.    - mors omnia praestat, Lucr.: la mort conserve tout. [st1]5 [-] faire, exécuter, s'acquitter de, accomplir, réaliser, faire en sorte.    - praestare ea quae ratio praescribit, Cic.: faire ce que prescrit la raison.    - praestamus quod debemus, Cic.: nous faisons notre devoir.    - suum munus praestare, Cic.: s'acquitter des devoirs de sa charge.    - praestare fidem, Cic. (praestare promissa, Liv.): être fidèle à sa promesse.    - fidem alicui praestare: tenir parole à qqn.    - utrum censetis me vicem aerari praestare an exercitum sine frumento et stipendio habere posse? Sall.: pensez-vous que je puisse suppléer au Trésor ou entretenir une armée sans froment et sans argent?    - praestare hospitii jus officiumque, Cic. Fam. 14, 4, 2: satisfaire aux lois et aux devoirs de l'hospitalité.    - praestant ut adversa patientius feram, Plin.-jn.: elles me font supporter l'adversité avec plus de résignation.    - id quod ne admitteret praestare non potuit, Curt.: une faute qu'il lui était impossible de ne pas faire. [st1]6 [-] [praesto (adv.)] fournir, donner, livrer, offrir, procurer, mettre à la disposition de.    - anser praestat ex se plumam, Col. 8, 13: l'oie donne de la plume.    - alicui pecuniam praestare: fournir de l’argent à qqn.    - praestare mille milites, Liv.: fournir mille soldats.    - dies praestandae pecuniae, Dig.: le jour du paiement.    - rem maximam invicem praestitistis, Plin.-jn.: vous vous êtes fait l'un à l'autre un présent magnifique.    - omnia praestiti rei publicae quae praestare debuit is qui... Cic. Br. 2, 1, 2: j'ai offert à la république tout ce que devait lui offrir celui qui...    - praestare caput fulminibus, Luc. 5, 770: livrer sa tête aux foudres.    - praestare voluptatem sapienti, Cic. Fin. 2, 27, 89: procurer la volupté au sage.    - praestare se consulatui, Plin.-jn.: accepter le consulat.    - praestare se male amico, Ov.: refuser ses services à un ami.    - praestare debitum honorem, Cic.: rendre un honneur mérité. [st1]7 [-] présenter, faire voir, manifester, témoigner, faire preuve de, montrer; rendre (tel ou tel).    - praestare terga hosti, Tac. Agr. 37: fuir devant l'ennemi.    - nunc se praestet Victoria, Ov. Tr. 2, 169: que maintenant la Victoire se montre.    - virtutem praestare, Caes. BG. 2, 27: [mettre en avant son courage] = montrer son courage.    - praestare alicui memoriam, voluntatem, Cic.: témoigner à qqn de la gratitude, de la bienveillance.    - praestare officium sui, Cic.: prouver à qqn son dévouement.    - praestare obsequium carnifici, Sen.: tendre la gorge au bourreau.    - fortunatum praestat species, Hor.: la beauté rend heureux.    - praestare se incolumem, Lucr. 3, 220: se conserver intact.    - praestare se invictum, Ov. Tr. 4, 10, 104: se montrer invincible.    - te eum praestitisti... Cic.: tu t'es montré tel...    - praestare se ad formulam, Sen.: se conduire suivant une règle.
    * * *
    I.
        Praesto, praestas, praestiti, praestitum, penul. corr. et praestatum, pen. prod. praestare. Donner.
    \
        Per seipsum praestare aliquid. Cic. Le faire soymesme.
    \
        Ad quendam modum aliquid praestare. Quintil. Faire en partie et aucunement.
    \
        Amorem praestare. Ouid. Se monstrer ami, Faire en ami.
    \
        Beneuolentiam praestare alicui. Cic. Se monstrer son ami en quelque affaire.
    \
        Fulminibus et ruinae praestare caput. Lucanus. Exposer sa vie à, etc.
    \
        Dignum praestabo me etiam pro laude merentis. Horat. Je me monstreray estre digne des plaisirs et biensfaicts que j'ay receu de toy, je monstreray que je ne suis point ingrat ne indigne des plaisirs que tu m'as faict.
    \
        Diligentiam alicui praestare. Cic. Se porter diligent envers aucun.
    \
        Fauorem praestare et voce et mente. Ouid. Donner faveur, Favoriser.
    \
        Fidem praestare. Ouid. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem suam negotiis alicuius praestare. Cic. Se monstrer loyal és affaires d'aucun.
    \
        Iusiurandum praestare. Plin. iunior. Faire serment solennel.
    \
        Mare tutum praestare. Cic. Rendre la mer sans danger.
    \
        Officium praestare. Cic. Faire son debvoir envers aucun.
    \
        Operam in re militari praestare. Cic. Aider et servir à faire la guerre, Faire chose concernant l'estat de la guerre.
    \
        Principem praestare. Sueton. Faire l'estat et office de prince, Se monstrer prince, Faire en prince.
    \
        Quaestum praestare dicitur res aliqua. Cic. Faire du prouffit, Rendre prouffit.
    \
        Quod petebat praestiti. Plin. iunior. Je luy ay faict ce qu'il demandoit.
    \
        Praestare quod factum est impensae in bellum. Liu. Rembourser les deniers despenduz en la guerre.
    \
        Reuerentiam marito praestare. Plin. iunior. L'avoir en reverence et le craindre, Luy porter honneur et reverence.
    \
        Sapientiam et grauitatem praestare. Cic. Se porter ou maintenir et gouverner sagement et gravement.
    \
        Se incolumem praestare. Cic. S'entretenir en santé, Contregarder sa santé.
    \
        Praestare se propugnatorem libertatis acerrimum. Brutus ad Ciceronem. Defendre vaillamment et vivement la liberté.
    \
        Sedulitatem praestare alicui. Plin. iunior. Estre soigneux en ses affaires.
    \
        Silentium praestare. Liu. Se tenir coy.
    \
        Eximia est virtus praestare silentia rebus. Ouid. C'est une excellente vertu que de se scavoir taire, et avoir bonne bouche.
    \
        Spem suam praestare deis. Lucan. Esperer en Dieu, Mettre son esperance en Dieu.
    \
        Praesta te eum, qui mihi a teneris vnguiculis es cognitus. Cic. Monstre toy tel que, etc.
    \
        Vicem alicuius rei praestare. Plin. Servir au lieu d'elle.
    \
        Vltima praestare iucunda. Cic. Faire que l'issue de quelque chose soit joyeuse.
    \
        Praestare aliquem ante aedeis. Plaut. L'amener devant l'huis.
    \
        Praestare. Cic. Respondre et s'obliger de tout le dommage qui pourroit advenir de quelque chose.
    \
        Quancunque ei fidem dederis, praestabo. Cic. Tout ce que tu feras avec luy, je l'auray pour aggreable, et le tiendray pour faict.
    \
        Non modo facta, sed etiam dicta omnia praestanda nobis sunt. Cic. Nous en debvons respondre, On ne s'en prendra qu'à nous.
    \
        Ea conditione gesseram, vt meum factum semper omnes praestare, tuerique deberent. Cic. Defendre.
    \
        Praestare culpam. Cic. Prendre le danger et la charge sur soy de quelque chose.
    \
        Nihil est sapientis praestare, nisi culpam. Cic. Un sage n'est tenu de respondre, sinon de ce qui advient par sa faulte, et non point de ce qui advient par fortune.
    \
        Emptori damnum praestare. Cic. Luy satisfaire et le rembourser des dommages et interests qu'il a souffert.
    \
        Fidem praestare. Cic. Estre loyal et garder sa foy.
    \
        Fidem praestare publicam. Liu. Quand le Consul et Magistrat tient ce qu'il a promis à aucun.
    \
        Promissum praestare. Liu. Tenir sa promesse.
    \
        Non possum praestare quid quisque nos dixisse dicat. Cic. Je ne peulx pas respondre de tout ce qu'on m'a chargé d'avoir dict.
    \
        Praestare nihil debeo. Cic. On ne s'en scauroit prendre sur moy, On ne m'en scauroit rien demander.
    \
        Messalam Caesari praestabo. Cic. Di à Cesar que je luy responds de Messala, Je luy gaigneray, et feray qu'il sera son ami, et ne fera rien contre luy, ains tout ce qu'il vouldra.
    \
        Praestare Rempub. Cic. La conserver et maintenir.
    \
        Praestare, cum solo datiuo. Estre meilleur ou plus excellent, Passer aucun en quelque chose.
    \
        Di immortales, homini homo quid praestat! Terent. O mon Dieu, de combien les uns sont plus excellents que les autres!
    \
        Hac re maxime bestiis praestant, quod loqui possunt. Cic. En ce sont beaucoup plus excellents que les bestes, etc.
    \
        AEtate alteri praestare. Cic. Estre plus aagé que luy, Le surpasser en aage.
    \
        Datiuus nonnunquam tacetur. Columella, Quanuis candore praestet, pondere tamen vincitur. Ja soit qu'il soit plus blanc que les autres, etc.
    \
        Ingenio praestare. Lucret. Estre le plus ingenieux.
    \
        Iuris Ciuilis intelligentia, atque omni prudentiae genere Mutius praestitit. Cic. Il a esté excellent en, etc.
    \
        Accusatiuum cum ablatiuo aliquando regit. Quintilianus, Praestat ingenio alius alium. Les uns ont meilleur esprit, que les autres.
    \
        Ablatiuum subticuit Virgilius, dicens, Ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem. Et fust il plus vaillant que Achilles.
    \
        Ciuitas magna, et inter Belgas authoritate, ac hominum multitudine praestabat. Caesar. Qui avoit plus d'authorité, et estoit plus peuplee que les autres.
    \
        Praestat, Impersonaliter, pro Melius est, et datiuo construitur: vt, Praestat furi hic suspendi, quam apud inferos ardere. Il luy vault mieulx d'estre ici, etc.
    II.
        Praesto, Aduerbium, vt vult Sipontinus: alii nomen indeclinabile omn. gen. esse volunt: significat Praesens sum. Verbo SVM, ES, EST iungitur. Plaut. Estre present.
    \
        Dixeram me domi praesto fore. Plautus. Que je seroye en la maison.
    \
        Hero vt omnibus in locis praesto siem. Plaut. Que je luy soye prest en tout lieu.
    \
        Ibi mihi praesto fuit L. Lucilius cum literis. Cic. Là je le trouvay avec lettres, Là se rendit Lucilius avec, etc.
    \
        Praesto est. Terent. Le voici.
    \
        Praesto adest: Poetice, pro Praesto est. Terentius, - domi Praesto apud me esse aiunt. Terent. On dit qu'il est chez moy.
    \
        Praesto esse alicui. Cic. Assister à aucun, et luy aider.
    \
        Hirundines aestiuo tempore praesto sunt, frigore pulsae recedunt. Author ad Heren. Viennent, Apparoissent.
    \
        Ad horam octauam praesto est. Cic. Il se rend là à l'heure de huit heures.
    \
        Quod cogitaris, nisi id ad nutum tuum praesto fuerit. Cicero. S'il n'est prest et appareillé.

    Dictionarium latinogallicum > praesto

  • 117 ut

    ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.

    B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.

    2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.

    3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.

    4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.

    5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.

    6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.

    7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.

    8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.

    9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.

    II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.

    2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5), ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.

    B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.

    2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.

    C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.

    2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

    lateinisch-deutsches > ut

  • 118 ut

    ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.
    B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.
    2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens
    ————
    mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid
    ————
    etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi
    ————
    atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.
    3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.
    4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.
    ————
    5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.
    6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.
    7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.
    8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.
    9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut
    ————
    huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.
    II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol-
    ————
    gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.
    2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt
    ————
    atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5),
    ————
    ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.
    B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.
    2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures
    ————
    clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.
    C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.
    2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ut

  • 119 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 120 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person,
    ————
    quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me
    ————
    referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi- que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.:
    ————
    tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publi-
    ————
    cis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.
    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce,
    ————
    ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen
    ————
    Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c.
    ————
    alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).
    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzli-
    ————
    chen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.
    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCI CCI CCC pro signis
    ————
    Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.
    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – ⇒ Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov.
    ————
    coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > curo

Страницы

См. также в других словарях:

  • Omnia vincit amor — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# …   Wikipédia en Français

  • Gott — 1. Ach du grosser Gott, was lässt du für kleine Kartoffeln wachsen! – Frischbier2, 1334. 2. Ach Gott, ach Gott, seggt Leidig s Lott, all Jahr e Kind on kein Mann! (Insterburg.) – Frischbier2, 1335. 3. Ach, du lieber Gott, gib unserm Herrn ein n… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Mensch — 1. A verzagte Möntsch isch im Himmel nid sichar. (Bern.) – Zyro, 108. 2. Ach, Mensch, betracht , wie Gott verlacht all deinen Pracht, der in einer Nacht wird zu nichts gemacht. – Gerlach, 9. 3. Ain verkerter mensch richtet hader an vnd ain… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Glück — 1. Am Glück ist alles gelegen. Frz.: Il n y a qu heure et malheur en ce monde. Lat.: Fortuna homini plus quam consilium valet. 2. Bâr d s Glück hat, fürt di Braut hem. (Henneberg.) – Frommann, II, 411, 141. 3. Bei grossem Glück bedarf man gute… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • THEBE — I. THEBE Latinis Thebae, urbs Boeotiae ad Ismenum Fluv. Aliquot milliar. ab Asopo in Boream regionis quondam primaria. Tiva Sophiano, et Stives, vel Stibes. Eius arx Camaea dicta fuit. Nunc vicus, paucorum incolarum, sub Turcis, 50. mill. pass.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • TRITONES — ex pelamydum genere, pisces memorantur Plinio, l. 32. c. 11. Certe Tritones human1a form1a reperiri sub aquis, et inde in terras descendere, mulieribus insidiantes, multis constat experimentis atque testimoniis. Vide inprimis Lucianum, Trit. tom …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ALEXANDER III — I. ALEXANDER III cognomentô Magnus, (ob quam causam Graeci ἀλεξανδρῶδες pro ςθαυμαςτόν, admirabile, dixerunt, quod ad l. 13. Silii Heinsius observat p. 132) Philippi Macedonum Regis, et Olympiadis fil. quamlibet Olympias nobiliorem ei patrem… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • accorder — Accorder, act. acut. Semble qu il vienne de ces deux mots Latins, Ad cor: quasi ad vnum cor, siue eandem voluntatem adducere, Amener deux personnes à un coeur et une mesme volonté, et consentement. La maniere d accorder divers sons, Harmonica… …   Thresor de la langue françoyse

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • ARAUSIO — Urbs, Episcopatus et Principatus Galliae, in Provincia a Rhodano milliari, et Avenione 3. circiter milliaribus distat. Varia a Veteribus nomina sortita est, Arausio Cavarum, vel secundanorum, Arausica Civitas, et Arausionensis urbs, quô nomine a… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»