Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

a+single+one

  • 101 singularitas

    singŭlārĭtas, ātis, f. [singularis].
    I.
    In gen., a being alone or single, singleness (post-class.), Tert. adv. Valent. 37; id. Anim. 13; id. Exhort. ad Cast. 1; Salv. Cont. Avar. 7, p. 70.—
    II.
    In partic., in gram., the singular number, Charis. p. 72 P.—
    III.
    In arithmetic, unity, the number one:

    singularitas omnibus mensura communis,

    Mart. Cap. 7, §§ 750 and 774.

    Lewis & Short latin dictionary > singularitas

  • 102 Soluntini

    1.
    sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., alone, only, single, sole (syn.:

    unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 269:

    cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

    Cic. Cat. 4, 7, 14:

    cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

    id. Off. 3, 10, 41:

    licebit eum solus ames,

    id. Att. 6, 3, 7:

    tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 1, 77:

    nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

    Cic. Lael. 27, 102:

    non sibi se soli natum meminerit,

    id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

    extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

    id. Rep. 2, 4, 8:

    quae sola divina sunt,

    id. Tusc. 1, 27, 66:

    ita sola errare videbar,

    Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

    Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

    Cic. Rep. 1, 17, 27:

    rem narrabit sola soli,

    Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

    de viginti Restabam solus,

    Ov. M. 3, 688:

    solus ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    solus ex toto illo collegio,

    Cic. Prov. Cons. 8, 18:

    Stoici soli ex omnibus,

    id. de Or. 3, 18, 65:

    tu ex omnibus,

    id. Fam. 2, 17, 6:

    ego meorum solus sum meus,

    Ter. Phorm. 4, 1, 21:

    coturnices solae animalium,

    Plin. 10, 23, 33, § 69:

    solus inter omnes,

    Mart. 4, 2, 1:

    quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

    Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

    per se,

    id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

    nam solum habere velle summa dementia est,

    Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

    unam ille quidem hanc solam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 27:

    solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

    id. Ad. 5, 3, 47:

    furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

    id. ib. 2, 2, 5, §

    13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

    id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

    qui solos novem menses Asiae praefuit,

    Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—
    B.
    In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

    syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

    Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

    solus atque omnium honestarum rerum egens,

    Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

    gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

    Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—
    II.
    Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

    hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

    Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

    cum in locis solis moestus errares,

    Cic. Div. 1, 28, 59:

    loca,

    Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

    locus,

    Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

    terrae,

    Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

    Libyae agri,

    Verg. G. 3, 249:

    insula,

    Cat. 64, 184:

    in harena,

    id. 64, 57:

    solā sub rupe,

    Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

    in monte,

    Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.
    A.
    Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

    solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

    Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

    consules etiam spectionem,

    id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

    quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

    id. Tusc. 3, 5, 11:

    quae hominum solum auribus judicantur,

    id. N. D. 2, 58, 146:

    quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

    id. Fin. 2, 6, 17.—
    2.
    Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

    whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

    Dig. 4, 9, 1, § 2:

    pretii solummodo fieri aestimationem,

    ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—
    B.
    Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

    non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

    Caes. B. G. 1, 12 fin.:

    urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

    Cic. Rep. 2, 3, 6:

    importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

    id. ib. 2, 4, 7:

    neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

    id. ib. 2, 15, 28:

    te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

    id. Lael. 2, 6:

    non nobis solum nati sumus,

    id. Off. 1, 7, 22:

    ut sapiens solum contentus possit vivere,

    id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

    bestiae sibi solum natae sunt,

    id. ib. 3, 19, 63:

    nec vero solum hanc libidinem laudant,

    id. Tusc. 4, 19, 44:

    servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

    Hor. S. 1, 6, 84:

    non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

    Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

    non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

    id. Rep. 2, 11, 21:

    quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

    Caes. B. G. 1, 20:

    quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

    Cic. Rep. 2, 15, 28:

    bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

    id. ib. 2, 2, 4:

    neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

    Sall. C. 39, 6; v. non and sed.
    2.
    Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.
    3.
    sŏlus, ūs, m., v. solum init.

    Lewis & Short latin dictionary > Soluntini

  • 103 Solus

    1.
    sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., alone, only, single, sole (syn.:

    unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 269:

    cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

    Cic. Cat. 4, 7, 14:

    cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

    id. Off. 3, 10, 41:

    licebit eum solus ames,

    id. Att. 6, 3, 7:

    tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 1, 77:

    nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

    Cic. Lael. 27, 102:

    non sibi se soli natum meminerit,

    id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

    extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

    id. Rep. 2, 4, 8:

    quae sola divina sunt,

    id. Tusc. 1, 27, 66:

    ita sola errare videbar,

    Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

    Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

    Cic. Rep. 1, 17, 27:

    rem narrabit sola soli,

    Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

    de viginti Restabam solus,

    Ov. M. 3, 688:

    solus ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    solus ex toto illo collegio,

    Cic. Prov. Cons. 8, 18:

    Stoici soli ex omnibus,

    id. de Or. 3, 18, 65:

    tu ex omnibus,

    id. Fam. 2, 17, 6:

    ego meorum solus sum meus,

    Ter. Phorm. 4, 1, 21:

    coturnices solae animalium,

    Plin. 10, 23, 33, § 69:

    solus inter omnes,

    Mart. 4, 2, 1:

    quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

    Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

    per se,

    id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

    nam solum habere velle summa dementia est,

    Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

    unam ille quidem hanc solam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 27:

    solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

    id. Ad. 5, 3, 47:

    furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

    id. ib. 2, 2, 5, §

    13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

    id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

    qui solos novem menses Asiae praefuit,

    Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—
    B.
    In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

    syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

    Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

    solus atque omnium honestarum rerum egens,

    Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

    gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

    Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—
    II.
    Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

    hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

    Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

    cum in locis solis moestus errares,

    Cic. Div. 1, 28, 59:

    loca,

    Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

    locus,

    Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

    terrae,

    Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

    Libyae agri,

    Verg. G. 3, 249:

    insula,

    Cat. 64, 184:

    in harena,

    id. 64, 57:

    solā sub rupe,

    Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

    in monte,

    Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.
    A.
    Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

    solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

    Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

    consules etiam spectionem,

    id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

    quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

    id. Tusc. 3, 5, 11:

    quae hominum solum auribus judicantur,

    id. N. D. 2, 58, 146:

    quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

    id. Fin. 2, 6, 17.—
    2.
    Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

    whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

    Dig. 4, 9, 1, § 2:

    pretii solummodo fieri aestimationem,

    ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—
    B.
    Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

    non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

    Caes. B. G. 1, 12 fin.:

    urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

    Cic. Rep. 2, 3, 6:

    importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

    id. ib. 2, 4, 7:

    neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

    id. ib. 2, 15, 28:

    te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

    id. Lael. 2, 6:

    non nobis solum nati sumus,

    id. Off. 1, 7, 22:

    ut sapiens solum contentus possit vivere,

    id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

    bestiae sibi solum natae sunt,

    id. ib. 3, 19, 63:

    nec vero solum hanc libidinem laudant,

    id. Tusc. 4, 19, 44:

    servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

    Hor. S. 1, 6, 84:

    non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

    Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

    non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

    id. Rep. 2, 11, 21:

    quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

    Caes. B. G. 1, 20:

    quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

    Cic. Rep. 2, 15, 28:

    bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

    id. ib. 2, 2, 4:

    neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

    Sall. C. 39, 6; v. non and sed.
    2.
    Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.
    3.
    sŏlus, ūs, m., v. solum init.

    Lewis & Short latin dictionary > Solus

  • 104 solus

    1.
    sōlus, a, um ( gen. regular. solius; dat. soli; gen. m. soli, Cato ap. Prisc. p. 694 P.; dat. m. SOLO, Inscr. Orell. 2627; f. solae, Plaut. Mil. 4, 2, 28; Ter. Eun. 5, 6, 3), adj. [orig. the same with sollus, q. v.; cf. salus. By Pott referred to sui, Kühn. Zeitschr. 5, 242].
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., alone, only, single, sole (syn.:

    unus, unicus, singularis): quod egomet solus feci, nec quisquam alius affuit,

    Plaut. Am. 1, 1, 269:

    cum omnibus potius quam soli perire voluerunt,

    Cic. Cat. 4, 7, 14:

    cum visum esset utilius solum quam cum altero regnare,

    id. Off. 3, 10, 41:

    licebit eum solus ames,

    id. Att. 6, 3, 7:

    tot mea Solius solliciti sint causa, ut, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 1, 77:

    nec mihi soli versantur ante oculos... sed, etc.,

    Cic. Lael. 27, 102:

    non sibi se soli natum meminerit,

    id. Fin. 2, 14, 45 fin.:

    extra Peloponnesum Aenianes, etc.... soli absunt a mari,

    id. Rep. 2, 4, 8:

    quae sola divina sunt,

    id. Tusc. 1, 27, 66:

    ita sola errare videbar,

    Enn. Ann. 1, 45; cf. Plaut. Am. 1, 1, 2:

    Africanum solitum esse dicere, se numquam minus solum esse, quam cum solus esset,

    Cic. Rep. 1, 17, 27:

    rem narrabit sola soli,

    Ter. Hec. 3, 2, 15; 4, 1, 42; id. Eun. 3, 5, 31; Cato ap. Prisc. p. 694 P.:

    de viginti Restabam solus,

    Ov. M. 3, 688:

    solus ex plurimis servis,

    Plaut. Most. 4, 1, 23:

    solus ex toto illo collegio,

    Cic. Prov. Cons. 8, 18:

    Stoici soli ex omnibus,

    id. de Or. 3, 18, 65:

    tu ex omnibus,

    id. Fam. 2, 17, 6:

    ego meorum solus sum meus,

    Ter. Phorm. 4, 1, 21:

    coturnices solae animalium,

    Plin. 10, 23, 33, § 69:

    solus inter omnes,

    Mart. 4, 2, 1:

    quae (actio) sola per se ipsa quanta sit, histrionum ars declarat,

    Cic. de Or. 1, 5, 18; so,

    per se,

    id. Top. 15, 59; Liv. 1, 49; 10, 1 al.—With subj. inf.:

    nam solum habere velle summa dementia est,

    Cic. Tusc. 4, 26, 56.—Strengthened by unus: Ch. Quid, duasne is uxores habet? So. Obsecro:

    unam ille quidem hanc solam,

    Ter. Phorm. 5, 1, 27:

    solum unum hoc vitium affert senectus hominibus,

    id. Ad. 5, 3, 47:

    furta praetoris quae essent HS. duodecies, ex uno oppido solo exportata sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:

    unam solam scitote esse civitatem, quae, etc.,

    id. ib. 2, 2, 5, §

    13: te unum solum suum depeculatorem venisse,

    id. Pis. 40, 96.—With other numerals (freq. and class.), Plaut. Bacch. 4, 9, 51; Cic. Ac. 2, 45, 138; id. Att. 2, 1, 5; id. Phil. 11, 8, 18; id. Verr. 2, 2, 74, § 182: Ge. Quantum tibi opus est argenti? Ph. Solae triginta minae, Ter. Phorm. 3, 3, 24; Caes. B. G. 1, 40:

    qui solos novem menses Asiae praefuit,

    Cic. Att. 5, 17, 5; Liv. 1, 55, 8; 6, 36, 8; 37, 23, 10; and Suet. Aug. 97. —In voc.: felix lectule talibus sole amoribus, Attic. ap. Prisc. p. 673 P.—
    B.
    In partic., alone, lonely, solitary, forsaken, deserted; without relatives, friends, etc. (rare;

    syn. solitarius): sola sum: habeo hic neminem, Neque amicum neque cognatum,

    Ter. Eun. 1, 2, 67; cf. id. Ad. 3, 1, 4; id. And. 2, 3, 7:

    solus atque omnium honestarum rerum egens,

    Sall. J. 14, 17; id. H. 3, 61, 3 Dietsch:

    gaudet me vacuo solam tabescere lecto,

    Prop. 3, 5 (4, 6), 23.—
    II.
    Transf., of places, lonely, solitary, unfrequented, desert, = desertus (class.):

    hic solis locis composita sum, Hic saxa sunt, hic mare sonat, nec quisquam Homo mihi obviam venit,

    Plaut. Rud. 1, 3, 22; cf.:

    cum in locis solis moestus errares,

    Cic. Div. 1, 28, 59:

    loca,

    Lucr. 6, 396; Cic. Fragm. ap. Quint. 5, 13, 28; Nep. Eum. 8, 6 (for which shortly before: loca deserta); Sall. J. 103, 1:

    locus,

    Plaut. Aul. 4, 6, 7; Ter. And. 2, 4, 3:

    terrae,

    Plaut. Rud. 1, 4, 8; id. Most. 4, 3, 3; Ter. Phorm. 5, 7 (8), 86:

    Libyae agri,

    Verg. G. 3, 249:

    insula,

    Cat. 64, 184:

    in harena,

    id. 64, 57:

    solā sub rupe,

    Verg. E. 10, 14; Cat. 64, 154:

    in monte,

    Tib. 1, 2, 72 (Müll. solito) et saep.—Hence, adv.: sōlum, alone, only, merely, barely.
    A.
    Affirmatively (rare but class.; syn. tantum, but never with numerals, except unus; cf.

    solus, A. supra): de re unā solum dissident, de ceteris mirifice congruunt. Ain' tandem? unā de re solum est dissensio?

    Cic. Leg. 1, 20, 53: nos nuntiationem solum habemus:

    consules etiam spectionem,

    id. Phil. 2, 32, 81; id. Or. 48, 160:

    quasi vero atrā bili solum mens ac non saepe vel iracundia graviore vel timore moveatur,

    id. Tusc. 3, 5, 11:

    quae hominum solum auribus judicantur,

    id. N. D. 2, 58, 146:

    quasi vero perpetua oratio rhetorum solum, non etiam philosophorum sit,

    id. Fin. 2, 6, 17.—
    2.
    Strengthened by modo, and joined with it in one word, sōlummŏdo (only late Lat., for the true reading, Plin. 34, 8, 19, § 92, is unam tantum, Jan. Detlef.;

    whereas tantummodo is class.): de exercitore solummodo Praetor sentit,

    Dig. 4, 9, 1, § 2:

    pretii solummodo fieri aestimationem,

    ib. 9, 2, 23, § 1; 11, 5, 1, § 3; 28, 5, 1, § 1; Quint. Decl. 247; Tert. Res. Carn. 26; Hier. Ep. 12.—
    B.
    Negatively: non solum, nec (neque) solum... sed (verum) etiam (et), etc., not only ( not merely, not barely)... but also, etc. (class. and freq.):

    non solum publicas, sed etiam privatas injurias ultus est,

    Caes. B. G. 1, 12 fin.:

    urbes non solum multis periculis oppositae, sed etiam caecis,

    Cic. Rep. 2, 3, 6:

    importantur non merces solum adventiciae, sed etiam mores,

    id. ib. 2, 4, 7:

    neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

    id. ib. 2, 15, 28:

    te non solum naturā et moribus, verum etiam studio et doctrinā esse sapientem,

    id. Lael. 2, 6:

    non nobis solum nati sumus,

    id. Off. 1, 7, 22:

    ut sapiens solum contentus possit vivere,

    id. Fin. 1, 13, 44 Madv. ad loc.:

    bestiae sibi solum natae sunt,

    id. ib. 3, 19, 63:

    nec vero solum hanc libidinem laudant,

    id. Tusc. 4, 19, 44:

    servavit ab omni Non solum facto verum opprobrio quoque turpi,

    Hor. S. 1, 6, 84:

    non enim jus illud solum superbius populo, sed violentius videri necesse erat,

    Cic. Leg. 3, 7, 17; id. Cat. 3, 10, 24:

    non solum ortum novum populum, sed adultum jam, etc.,

    id. Rep. 2, 11, 21:

    quibus opibus ac nervis non solum ad minuendam gratiam, sed paene ad perniciem suam uteretur,

    Caes. B. G. 1, 20:

    quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

    Cic. Rep. 2, 15, 28:

    bene meriti de rebus communibus, ut genere etiam putarentur non solum ingenio esse divino,

    id. ib. 2, 2, 4:

    neque solum civis, set cujusmodi genus hominum,

    Sall. C. 39, 6; v. non and sed.
    2.
    Sŏlūs, untis, f., = Solous, a town on the northern coast of Sicily, now Castello di Solanto, Plin. 3, 8, 14, § 90.—Hence, Sŏ-luntīni, ōrum, m., the inhabitants of Solus, Cic. Verr. 2, 3, 43, § 103; sing., id. ib. 2, 2, 42, § 102.
    3.
    sŏlus, ūs, m., v. solum init.

    Lewis & Short latin dictionary > solus

  • 105 tergum

    tergum, i ( poet. and in post-Aug. prose also tergus, ŏris), n. ( masc.:

    familiarem tergum,

    Plaut. As. 2, 2, 53; cf. Non. 227, 23) [cf. Gr. trachêlos, neck; perh. root trechô, to run], the back of men or beasts (syn. dor sum).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form tergum:

    dabitur pol supplicium mihi de tergo vestre,

    Plaut. As. 2, 4, 75:

    vae illis virgis miseris quae hodie in tergo morientur meo,

    id. Capt 3, 4, 117: manibus ad tergum rejectis, Asin ap. Cic. Fam. 10, 32, 3:

    boum terga,

    id. N D. 2, 63, 159; cf. tergo poenae pendere Ter. Heaut. 4, 4, 6:

    tergo ac capite puniri, Liv 3, 55, 14.—Of cranes eaeque in tergo praevolantium Colla reponunt,

    Cic. N. D. 2 49, 125. —

    Of the dolphin, Ov F 2, 113.— Of the crocodile: ejus terga cataphracta,

    Amm. 22, 15, 16.—
    (β).
    Form tergus aurea quam molli tergore vexit ovis, Prop. 2, 26 (3, 21), 6:

    ut equa facilem sui tergoris ascensum praebeat,

    Col. 6, 37, 10.—
    II.
    Transf.
    A. 1.
    Esp. in the phrases terga vertere or dare, to turn the back, pregn., for to take to flight, to flee: omnes hostes terga verterunt;

    neque prius fugere destiterunt, quam, etc.,

    Caes. B. G. 1, 53; so,

    terga vertere,

    id. ib. 3, 19; 3, 21; id. B. C. 3, 63;

    and even of a single person: terga vertit,

    Sen. Ep. 22, 7:

    qui plures simul terga dederant, etc., Liv 22, 29, 5: terga dare,

    id. 36, 38, 4:

    inter duas acies Etrusci, cum in vicem his atque illis terga darent,

    id. 2, 51, 9; Ov. M. 13, 224:

    terga fugae praebere,

    id. ib. 10, 706:

    terga praestare (fugae),

    Tac. Agr 37; Juv. 15, 75. — Trop. jam felicior aetas Terga dedit, tremuloque gradu venit aegra senectus, Ov M. 14, 143.—
    2.
    In gen.:

    inflexo mox dare terga genu,

    i. e. yield to the burden, Prop. 3, 9 (4, 8), 6: praebere Phoebo [p. 1859] terga, to sun itself, Ov. M. 4, 715:

    concurrit ex insidiis versisque in Lucretium Etruscis terga caedit,

    the rear, Liv. 2, 11, 9; Flor. 4, 12, 7:

    terga Parthorum dicam,

    the flight, Ov. A. A. 1, 209:

    terga collis,

    Liv. 25, 15, 12; cf.:

    terga vincentium,

    Tac. Agr. 37:

    summi plena jam margine libri Scriptus et in tergo necdum finitus Orestes,

    written on the back, Juv. 1, 6:

    retro atque a tergo,

    behind one, Cic. Div. 1, 24, 49; cf.:

    a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur,

    id. Phil. 3, 13, 32:

    ut a tergo Milonem adorirentur,

    behind, id. Mil. 10, 29; 21, 56; id. Verr 2, 5, 38, § 98:

    tumultum hostilem a tergo accepit,

    Sall. J. 58, 4; Caes. B. G 7, 87; Curt. 3, 1, 19; 3, 8, 27; 8, 5, 1:

    post tergum hostium legionem ostenderunt,

    Caes. B. G. 7, 62:

    ne nostros post tergum adorirentur,

    id. B. C. 3, 44:

    Germani post tergum clamore audito,

    id. B. G. 4, 15:

    post tergum hostem relinquere,

    id. ib. 4, 22:

    qui jam post terga reliquit Sexaginta annos,

    has left behind him, has passed, Juv. 13, 16:

    omnia jam diutino bello exhausta post tergum sunt,

    Curt. 4, 14, 11:

    omnia, quae post tergum erant, strata,

    id. 3, 10, 7:

    tot amnibus montibusque post tergum objectis,

    id. 4, 13, 7.—
    B.
    The back of any thing spread out horizontally, as land or water, i. e. the surface ( poet.):

    proscisso quae suscitat aequore terga,

    Verg. G. 1, 97:

    crassa,

    id. ib. 2, 236:

    amnis,

    Ov. P. 1, 2, 82; Claud. B. G. 338; Luc. 5, 564; 9, 341.—
    C.
    (Pars pro toto.) The body of an animal ( poet.).
    (α).
    Form tergum:

    (serpens) Squamea convolvens sublato pectore terga,

    Verg. G. 3, 426;

    so of a serpent,

    id. A. 2, 208; Petr 89;

    of Cerberus,

    Verg. A. 6, 422:

    horrentia centum Terga suum,

    i. e. a hundred head of swine, id. ib. 1, 635:

    nigrantis terga juvencos,

    id. ib. 6, 243:

    perpetui tergo bovis,

    id. ib. 8, 183.—
    (β).
    Form tergus:

    resecat de tergore (suis) partem,

    of a chine of bacon, Ov. M. 8, 649:

    diviso tergore (juvenci),

    Phaedr. 2, 1, 11:

    squalenti tergore serpens,

    Sil. 3, 209.—
    D.
    The covering of the back, the skin, hide, leather, etc. (in this signif. tergus freq. occurs; syn.: pellis, corium).
    (α).
    Form tergum:

    taurino quantum possent circumdare tergo,

    ox-hide, Verg. A. 1, 368:

    ferre novae nares taurorum terga recusant,

    Ov. A. A. 2, 655.—
    (β).
    Form tergus:

    tergora deripiunt costis et viscera nudant,

    Verg. A. 1, 211; so Cels. 7, 25, 1; 8, 1 med.:

    durissimum dorso tergus,

    Plin. 8, 10, 10, § 30; cf. id. 9, 35, 53, § 105; Col. 7, 4 fin.
    2.
    Transf., a thing made of hide or leather.
    (α).
    Form tergum: venti bovis inclusi tergo, i. e. in a bag made of a bull ' s hide, Ov. M. 14, 225; 15, 305:

    et feriunt molles taurea terga manus,

    i. e. tymbals, id. F. 4, 342; so id. ib. 4, 212:

    Idae terga,

    Stat. Th. 8, 221:

    pulsant terga,

    id. Achill. 2, 154: rupit Terga novena boum, i. e. the nine thicknesses of bull ' s hide, Ov. M. 12, 97:

    tergum Sulmonis,

    Verg. A. 9, 412; 10, 482; 10, 718;

    hence even: per linea terga (scuti),

    id. ib. 10, 784 (v. the passage in connection):

    duroque intendere bracchia tergo, i. e. cestus,

    id. ib. 5, 403; so id. ib. 5, 419.—
    (β).
    Form tergus:

    gestasset laevā taurorum tergora septem,

    a shield covered with seven layers of hide, Ov. M. 13, 347:

    Martis tergus Geticum,

    Mart. 7, 2, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > tergum

  • 106 umbra

    umbra, ae, f. [etym. dub.; Curt. compares Sanscr. ambara, an encircling], a shade, shadow.
    I.
    Lit.:

    cum usque quaque umbra est, tamen Sol semper hic est,

    Plaut. Most. 3, 2, 79:

    illa platanus, cujus umbram secutus est Socrates,

    Cic. de Or. 1, 7, 28:

    fiebat, ut incideret luna in eam metam, quae esset umbra terrae, etc.,

    id. Rep. 1, 14, 22; cf. id. Div. 2, 6, 17:

    colles... afferunt umbram vallibus,

    id. Rep. 2, 6, 11:

    nox Involvens umbrā magnā terramque polumque,

    Verg. A. 2, 251:

    spissis noctis se condidit umbris,

    id. ib. 2, 621:

    majoresque cadunt altis de montibus umbrae,

    id. E. 1, 84; 5, 70:

    pampineae,

    id. ib. 7, 58:

    certum est mihi, quasi umbra, quoquo ibis tu, te persequi,

    Plaut. Cas. 1, 4; cf. id. Most. 3, 2, 82.—Prov.: umbras timere, to be afraid of shadows, i. e. to fear without cause, Cic. Att. 15, 20, 4:

    umbram suam metuere,

    Q. Cic. Petit. Cons. 2, 9:

    ipse meas solus, quod nil est, aemulor umbras,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 19.—
    B.
    Transf.
    1.
    In painting, the dark part of a painting, shade, shadow:

    quam multa vident pictores in umbris et in eminentiā, quae nos non videmus!

    Cic. Ac. 2, 7, 20; so (opp. lumen) Plin. 35, 5, 11, § 29; 35, 11, 40, § 131; 33, 3, 57, § 163.—
    2.
    A shade, ghost of a dead person ( poet. and in post-Aug. prose; cf.:

    Manes, Lemures): nos ubi decidimus, Quo dives Tullus et Ancus, Pulvis et umbra sumus,

    Hor. C. 4, 7, 16:

    ne forte animas Acherunte reamur Effugere aut umbras inter vivos volitare,

    Lucr. 4, 38; cf.:

    cornea (porta), quā veris facilis datur exitus umbris,

    Verg. A. 6, 894; Tib. 3, 2, 9; Verg. A. 5, 734; Hor. C. 2, 13, 30; id. S. 1, 8, 41; Plin. 30, 2, 6, § 18; Suet. Calig. 59 al.:

    Umbrarum rex,

    i. e. Pluto, Ov. M. 7, 249; so,

    dominus,

    id. ib. 10, 16.— In the plur. umbrae, of a single dead person:

    matris agitabitur umbris,

    Ov. M. 9, 410; 8, 476; 6, 541; Verg. A. 6, 510; 10, 519 al.—
    3.
    Like the Greek skia, an uninvited guest, whom an invited one brings with him (cf. parasitus), Hor. S. 2, 8, 22; id. Ep. 1, 5, 28; Plaut. Pers. 2, 4, 27; so, of an attendant:

    luxuriae,

    Cic. Mur. 6, 13.—
    4.
    A shade, shady place, that which gives a shade or shadow (as a tree, house, tent, etc; poet.);

    of trees: nudus Arboris Othrys erat nec habebat Pelion umbras,

    Ov. M. 12, 513; so id. ib. 10, 88; 10, 90; 14, 447; Verg. G. 1, 157, id. E. 9, 20; 5, 5; Sil. 4, 681:

    Pompeiā spatiabere cultus in umbrā,

    i. e. in the Pompeian portico, Prop. 4 (5), 8, 75; so,

    Pompeia,

    Ov. A. A. 1, 67; 3, 387:

    vacuā tonsoris in umbrā,

    in the cool barber's shop, Hor. Ep. 1, 7, 50:

    studia in umbrā educata,

    in the closet, study, Tac. A. 14, 53; cf.:

    rhetorica,

    i. e. the rhetorician's school, Juv. 7, 173:

    dum roseis venit umbra genis,

    i. e. down, beard, Stat. Th. 4, 336; cf.: dubia lanuginis, Claud. Nupt. Pall. et Celer. 42: nunc umbra nudata sua jam tempora moerent, i. e. of hair, Petr. poët. 109: summae cassidis umbra, i. e. the plume or crest, Stat. Th. 6, 226:

    sed non erat illi Arcus et ex umeris nullae fulgentibus umbrae,

    i. e. quivers, id. S. 3, 4, 30.—
    5.
    A fish, called also sciaena; a grayling, umber: Salmo thymallus, Linn.; Enn. ap. App. Mag. p. 299 (Heduph. v. 7 Vahl.); Varr. L. L. 5, § 77 Müll.; Ov. Hal. 111; Col. 8, 16, 8; Aus. Idyll. 10, 90.—
    II.
    Trop., like the Engl. shadow or shade.
    A.
    Opp. to substance or reality, a trace, obscure sign or image, faint appearance, imperfect copy or representation, semblance, pretence (cf. simulacrum):

    veri juris germanaeque justitiae solidam et expressam effigiem nullam tenemus, umbrā et imaginibus utimur,

    Cic. Off. 3, 17, 69:

    umbra et imago civitatis,

    id. Rep. 2, 30, 53:

    umbra et imago equitis Romani,

    id. Rab. Post. 15, 41: o hominem amentem et miserum, qui ne umbram quidem umquam tou kalou viderit! id. Att. 7, 11, 1:

    in quo ipsam luxuriam reperire non potes, in eo te umbram luxuriae reperturum putas?

    id. Mur. 6, 13: in comoediā maxime claudicamus... vix levem consequimur umbram, Quint. 10, 1, 100:

    sub umbrā foederis aequi servitutem pati,

    Liv. 8, 4, 2:

    umbras falsae gloriae consectari,

    Cic. Pis. 24, 57:

    umbra es amantum magis quam amator,

    Plaut. Mil. 3, 1, 31:

    mendax pietatis umbra,

    Ov. M. 9, 459:

    libertatis,

    Luc. 3, 146:

    belli,

    Sil. 15, 316:

    umbras quasdam veritatis habere,

    Plin. 30, 2, 6, § 17; Claud. Laud. Stil. 1, 273.—
    B.
    Shelter, cover, protection:

    umbra et recessus,

    Cic. de Or. 3, 26, 101:

    umbrā magni nominis delitescunt,

    Quint. 12, 10, 15:

    umbra vestri auxilii tegi possumus,

    Liv. 7, 30, 18:

    sub umbrā auxilii vestri latere volunt,

    id. 32, 21, 31:

    sub umbrā Romanae amicitiae latebant,

    id. 34, 9, 10:

    morum vitia sub umbrā eloquentiae primo latebant,

    Just. 5, 2, 7.—
    C.
    Rest, leisure:

    ignavā Veneris cessamus in umbrā,

    Ov. Am. 2, 18, 3; Albin. Ob. Maec. 98.

    Lewis & Short latin dictionary > umbra

  • 107 unicorporeus

    ūnĭcorpŏrĕus, a, um, adj. [unuscorpus], having one body, single-bodied: signum in caelo (taurus), Firm. Math. 2, 12 med.

    Lewis & Short latin dictionary > unicorporeus

  • 108 unijugus

    ūnĭ-jŭgus, a, um, adj. [unus-jugum]. having one yoke: vinea, fastened to a single yoke or cross-beam.
    I.
    Lit., Plin. 17, 22. 35, § 183.—
    * II.
    Transf., that has been married only once:

    Joseph,

    Tert. Monog. 6 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > unijugus

  • 109 vacantia

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin.
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vacantia

  • 110 vaco

    văco, āvi, ātum, 1 ( perf. vacui, Tert. Pall. 4; id. Pud. 8 fin.; id. adv. Val. 9), v. n. [etym. dub.], to be empty, void, or vacant; to be void of, or without; not to contain (class.; cf.: careo, egeo).
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., of space, etc.
    1.
    Absol.:

    quācumque vacat spatium, quod inane vocamus,

    Lucr. 1, 507; so,

    spatium,

    id. 2, 1053; 6, 1029:

    inane,

    id. 1, 520:

    villa ita completa militibus est, ut vix triclinium... vacaret,

    Cic. Att. 13, 52, 1:

    tota domus superior vacat,

    id. ib. 13, 12, 10:

    aedes,

    Plaut. Cas. 3, 1, 7:

    maximam putant esse laudem, quam latissime a suis finibus vacare agros,

    to be uninhabited, uncultivated, Caes. B. G. 4, 3:

    locus,

    id. ib. 1, 28; Quint. 8, 6, 18; 9, 4, 118; 10, 3, 33:

    ostia septem Pulverulenta vacant, septem sine flumine valles,

    Ov. M. 2, 256:

    odi cum late splendida cera vacat,

    id. Am. 1, 11, 20:

    haec fiunt dum vacat harena,

    Sen. Ep. 7, 4.—
    2.
    With abl. (so most freq.):

    illa natura caelestis et terra vacat et umore,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65; cf. id. N. D. 2, 24, 64:

    mens vacans corpore,

    id. ib. 1, 10, 25:

    hoste vacare domos,

    Verg. A. 3, 123:

    (domus) quae Igne vacet,

    Ov. M. 2, 764:

    custode vacans,

    id. ib. 2, 422:

    ora vacent epulis,

    i. e. abstain from, id. ib. 15, 478: ea pars oppidi, quae fluminis circuitu vacabat, Auct. B. G. 8, 41. —
    3.
    With ab:

    haec a custodiis classium loca maxime vacabant,

    Caes. B. C. 3, 25.—
    B.
    Transf., to be vacant. free from, without, unoccupied, etc.
    1.
    With abl.:

    ejusmodi (nimiis animi) motibus sermo debet vacare,

    Cic. Off. 1, 38, 136:

    nulla vitae pars vacare officio potest,

    id. ib. 1, 2, 4:

    omni curatione et administratione rerum (dii),

    id. N. D. 1, 1, 2:

    studiis,

    id. de Or. 3, 11, 43:

    curā et negotio,

    id. Leg. 1, 3, 8:

    vitio,

    id. ib. 3, 3, 10:

    culpā,

    id. Fam. 7, 3, 4:

    criminibus,

    Quint. 10, 1, 34:

    febri,

    Cels. 2, 14 med.:

    morbis,

    Dig. 21, 1, 53:

    amplitudo animi pulchrior, si vacet populo,

    keeps free from, remains aloof from, Cic. Tusc. 2, 26, 64:

    respublica et milite illic et pecuniā vacet,

    be free from the necessity of furnishing, Liv. 2, 48, 9.—
    2.
    With ab and abl.:

    nullum tempus illi umquam vacabat aut a forensi dictione aut a scribendo,

    Cic. Brut. 78, 272:

    (rex) quicquid a bellis populi Romani vacabat, cum hominibus nostris consuetudines jungebat,

    id. Deiot. 9, 27:

    a publico officio et munere,

    id. Div. 2, 2, 7:

    ab opere (milites),

    Caes. B. C. 3, 76:

    ne quando a metu ac periculis vacarent,

    Liv. 7, 1:

    vacant ab imbecillis valetudinaria,

    Col. 12, 3, 8:

    a culpā,

    Sen. Ep. 97, 1:

    a periculo,

    id. Q. N. 6, 1, 1:

    a negotiis,

    Phaedr. 3 prol.—
    II.
    In partic.
    A.
    To be free from labor, not busied, idle, at leisure; to have leisure or time:

    quamvis occupatus sis, otii tamen plus habes: aut, si ne tu quidem vacas, noli, etc.,

    Cic. Fam. 12, 30, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13, 1; Quint. 10, 3, 27:

    festus in pratis vacat otioso Cum bove pagus,

    Hor. C. 3, 18, 11:

    si vacabis,

    Cic. Att. 12, 38, 2:

    si forte vacas,

    Hor. Ep. 2, 2, 95.—
    2.
    After the Aug. per. esp. freq.
    a.
    Vacare alicui rei, to be free to attend, apply, or devote one's self to something; to have leisure or time for a thing (cf. studeo):

    philosophiae, Quinte, semper vaco,

    Cic. Div. 1, 6, 10:

    in itinere, quasi solutus ceteris curis, huic uni vacaret,

    Plin. Ep. 3, 5, 15:

    huic uni negotio vacare,

    Vell. 2, 114, 1:

    ille non vacasse sermoni suo regem causatus discessit,

    Curt. 6, 7, 21:

    paulum etiam palaestricis,

    Quint. 1, 11, 15:

    studio operis pulcherrimi,

    id. 12, 1, 4:

    foro,

    id. 10, 1, 114:

    clientium negotiis,

    Tac. A. 16, 22:

    non discendo tantum juri, sed etiam docendo,

    Quint. 12, 1, 10:

    libellis legendis ac rescribendis,

    Suet. Aug. 45:

    queruntur de superiorum fastidio, quod ipsis adire volentibus non vacaverint,

    have no leisure for them, can not attend to them, Sen. Brev. Vit. 2, 5.—Rarely absol.:

    dum perago tecum pauca sed apta, vaca,

    Ov. Am. 2, 2, 2.—
    b.
    Vacare ad aliquid:

    non vaco ad istas ineptias,

    Sen. Ep. 49, 9; cf. ( poet.):

    in grande opus,

    Ov. P. 3, 3, 36; also, with inf.:

    sternere acies,

    Stat. Th. 8, 185.—
    c.
    Vacat (alicui), impers., there is time, room, or leisure for a thing ( poet. and in post-Aug. prose).
    (α).
    With inf. (so most freq.): si primā repetens ab origine pergam Et vacet annales nostrorum audire laborum, Verg. A. 1, 373:

    tunc et elegiam vacabit in manus sumere,

    Quint. 10, 1, 58:

    non vacabit incohare haec studia,

    id. 1, 12, 12: hactenus indulsisse vacat, it is permitted, i. q. licet, Verg. A. 10, 625 Heyne; imitated by Sil. 17, 374.—
    (β).
    With dat., I ( thou, he, etc.) have leisure or time for a thing:

    nobis venari nec vacat nec libet,

    Plin. Ep. 9, 16, 1:

    non vacat exiguis rebus adesse Jovi,

    Ov. Tr. 2, 216:

    nec nostris praebere vacet tibi cantibus aures,

    id. M. 5, 334:

    obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio et abunde, si vacet, lucis spatia sufficiunt,

    Quint. 10, 3, 27:

    cui esse diserto vacet,

    id. 11, 1, 50:

    quo magis te, cui vacat, hortor, etc.,

    Plin. Ep. 1, 10, 11; 8, 15, 1; Curt. 10, 10, 12; Vell. 1, 15, 1; 2, 124, 1.— Absol.:

    teneri properentur amores, Dum vacat,

    Ov. Am. 3, 1, 70:

    si vacat,

    Juv. 1, 21. —
    B.
    Of possessions, lands, etc., to be unoccupied, vacant, ownerless:

    cum agri Ligustini... aliquantum vacaret, senatūs consultum est factum, ut is ager viritim divideretur,

    Liv. 42, 4, 3:

    fundi possessionem nancisci, quae ex neglegentiā domini vacat,

    Dig. 41, 3, 37:

    si nemo sit, bona vacabunt,

    ib. 38, 7, 2 fin.
    2.
    Esp., of offices, relations, positions, employments, etc., to be vacant, without incumbent, etc.:

    si Piso adesset, nullius philosophiae vacaret locus,

    Cic. N. D. 1, 7, 16: quid enim nostrā victum esse Antonium, si victus est, ut alii vacaret, quod ille obtinuit? may stand open, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 1, 17, 6:

    rogo ut Suram praeturā exornare digneris, cuia locus vacet,

    Plin. Ep. 10, 12 (7), 1:

    rogo dignitati... vel auguratum vel septemviratum, quia vacant, adicere digneris,

    id. ib. 10, 13 (8).— Hence, văcans, antis, P. a.
    A.
    Empty, unoccupied, without an owner, vacant:

    locus,

    Sen. Cons. ad Marc. 16, 8:

    metaphora... vacantem locum occupare debet,

    Quint. 8, 6, 18:

    regnum,

    Just. 42, 4, 2; 25, 2, 4; 27, 3, 1:

    saltus,

    Verg. G. 3, 477:

    balneae,

    Tac. H. 3, 11:

    bona,

    Dig. 30, 1, 93; 30, 1, 111.— Subst.: văcantia, ĭum, n., vacant estates, property without an owner:

    ut, si a privilegiis parentum cessaretur, velut parens omnium populus vacantia teneret,

    Tac. A. 3, 28.—
    B.
    Of women, single, unmarried, without a husband:

    qui vacantem mulierem rapuit vel nuptam,

    Dig. 48, 6, 5; Quint. Decl. 262 (cf. vacua, Ov. H. 20, 149).—
    C.
    Of persons, at leisure, unoccupied, idle:

    nec petiit animum vacantem,

    Ov. M. 9, 612.— Subst.: văcantĭa, ĭum, n., that which is superfluous, useless (post-class.):

    vacantia ex quāque re ac non necessariā auferre et excidere,

    Gell. 6, 5, 6.—Hence, adv.: vă-canter, superfluously, Gell. 17, 10, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > vaco

  • 111 vacuum

    văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., in material sense.
    (α).
    Absol.:

    spatium vacuum,

    Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:

    vacua castra,

    Caes. B. G. 7, 45:

    perque domos Ditis vacuas et inania regna,

    Verg. A. 6, 269:

    atria,

    id. ib. 7, 379;

    2, 528: porticus,

    id. ib. 2, 761:

    videntur Aëra per vacuum ferri,

    id. G. 3, 109:

    Acerrae,

    unpeopled, id. ib. 2, 225:

    Cumae,

    Juv. 3, 2:

    Ulubrae,

    id. 10, 102:

    agri,

    Verg. G. 2, 54:

    aurae,

    id. A. 12, 592:

    caelum,

    id. ib. 5, 515:

    oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,

    Liv. 39, 14, 2:

    aër,

    Hor. C. 1, 3, 34:

    theatrum,

    id. Ep. 2, 2, 130:

    aula,

    id. C. 4, 14, 36:

    tabellae,

    Quint. 10, 3, 32:

    numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,

    Liv. 44, 26, 3:

    lectus,

    Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:

    per vacuum locum inruperunt,

    Liv. 25, 3, 18:

    manus,

    Quint. 11, 2, 42:

    ossa vacuis exsucta medullis,

    Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:

    vultus,

    without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
    (β).
    With abl.:

    nihil igni vacuum videri potest,

    Cic. Univ. 4:

    gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,

    id. Marcell. 6, 17:

    moenia defensoribus,

    Liv. 42, 63, 6:

    viae occursu hominum,

    id. 5, 41, 5:

    cultoribus agri,

    Ov. M. 7, 653:

    ense ebur,

    id. ib. 4, 148:

    arvum arboribus,

    Col. 3, 11, 3:

    loca fetu in vite,

    id. 3, 10, 5:

    pectus velamine,

    Stat. Th. 1, 593.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:

    oppidum vacuum ab defensoribus,

    without, Caes. B. G. 2, 12:

    pars Galliae ab exercitu,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    vacuum ab hostibus mare,

    Liv. 37, 13, 6.—
    (δ).
    With gen. (rare; mostly poet.):

    ager aridus et frugum vacuus,

    Sall. J. 90, 1:

    Romana urbs annonae,

    Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
    b.
    Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:

    vacuum minus intus habere,

    Lucr. 1, 367:

    in vacuum poterunt se extendere rami,

    Verg. G. 2, 287:

    ne per vacuum incurreret hostis,

    Hor. S. 2, 1, 37:

    libera per vacuum posui vestigia princeps,

    Hor. Ep. 1, 19, 21.—
    B.
    Transf., free from, clear, devoid of, without.
    (α).
    With abl.:

    animus per somnum sensibus et curis vacuus,

    Cic. Div. 2, 11, 27:

    molestiis,

    id. Fam. 4, 4, 2:

    cupiditate et timore,

    id. Fin. 2, 10, 30:

    consilium periculo,

    id. Att. 10, 16, 2:

    cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,

    id. Fin. 2, 14, 46:

    vacui negotiis vivere possimus,

    id. ib. 4, 5, 12:

    his rebus mens vacua,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    vacuus duellis Janus,

    Hor. C. 4, 15, 8:

    crimine nox vacua est,

    Ov. F. 4, 581:

    ille metu vacuus,

    id. M. 3, 582:

    nullum tempus sterile et vacuum beneficio,

    Plin. Pan. 56, 2:

    aemulatione,

    Tac. A. 12, 2:

    curā domesticā vacuus,

    id. H. 1, 88:

    tali culpā,

    id. A. 6, 16:

    tributo,

    id. ib. 12, 61:

    vacuam laboribus egi vitam,

    Ov. Tr. 5, 3, 9.—
    (β).
    With ab and abl.:

    Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:

    a securibus et tributis,

    Tac. A. 12, 34; 12, 61:

    hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:

    nullus dies ab exercitationibus oratoriis,

    id. Brut. 90, 309:

    animus a talibus factis vacuus et integer,

    id. Inv. 2, 7, 24:

    cum ab omni molestiā vacuus esses,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    domus a suspitione religionis vacua atque pura,

    id. Har. Resp. 6, 11:

    ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,

    Sall. C. 51, 1:

    a culpa,

    id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;

    curā,

    Liv. 24, 18, 1.—
    (γ).
    With gen.:

    vacuas caedis habete manus,

    Ov. A. A. 1, 642:

    operum vacuus,

    Hor. S. 2, 2, 119:

    vacuas habuissem criminis umbras,

    Ov. M. 6, 541:

    composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,

    Tac. A. 15, 8.—
    (δ).
    With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,

    Liv. 1, 46, 9:

    necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,

    Sall. C. 15, 2:

    quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),

    Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:

    aliquid invenire vacui,

    Quint. 10, 6, 1.—
    II.
    In partic. (cf. vaco, II.).
    A.
    Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:

    quoniam vacui sumus, dicam,

    Cic. Leg. 1, 4, 13:

    si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,

    id. Brut. 5, 20:

    animus vacuus ac solutus,

    id. Verr. 1, 9, 26:

    aures vacuae atque eruditae,

    Quint. 10, 1, 32:

    aures,

    Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:

    pedibus vacuis terere Porticum,

    id. A. A. 1, 491:

    si quid vacui sub umbrā Lusimus,

    Hor. C. 1, 32, 1:

    cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,

    Verg. G. 3, 3:

    ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,

    Ter. And. 4, 2, 23:

    ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,

    Liv. 3, 40, 10.— Sup.:

    nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,

    Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:

    Tibur,

    Hor. Ep. 1, 7, 45:

    Athenae,

    id. ib. 2, 2, 81:

    tonsoris in umbrā,

    id. ib. 1, 7, 50 (cf.:

    otiosa Neapolis,

    id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:

    Rutilius animo vacuus,

    i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:

    haud animi vacuus,

    quiet, Stat. Th. 5, 644:

    cantamus vacui, sive quid urimur,

    Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:

    equa,

    Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
    B.
    Of time, free, vacant, disengaged, leisure:

    etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    Cic. Verr. 1, 17, 56:

    cum vacui temporis nihil haberem,

    id. Att. 2, 23, 1:

    vacuam noctem operi dedere,

    Liv. 3, 28, 7:

    tempora,

    Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
    C.
    Of women, free, unmarried, single:

    ubi mulier vacua fuit,

    Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:

    Hersilia,

    i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
    D.
    Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:

    vacuam possessionem regni sperans,

    Caes. B. C. 3, 112:

    prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,

    Cic. de Or. 3, 31, 122:

    centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,

    id. Rosc. Am. 9, 26:

    vacuam rempublicam tradere Hannibali,

    Liv. 23, 2, 7:

    ut impetus fiat in vacuam rempublicam,

    Sall. C. 52, 23:

    sacerdotia ut vacua contulit in alios,

    Tac. A. 6, 40; cf.:

    Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,

    id. Agr. 40:

    vacua Armenia,

    without a ruler, id. A. 12, 50:

    bona,

    Dig. 38, 9, 1, § 12:

    possessio,

    ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:

    si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,

    into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:

    ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,

    Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
    E.
    Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;

    not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,

    Tac. H. 1, 30:

    rem,

    Petr. 102:

    vacua et inanis productio verbi,

    Gell. 11, 15, 6:

    tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,

    her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:

    pecunia,

    unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > vacuum

  • 112 vacuus

    văcŭus, a, um, adj. [vaco], empty, void, free, clear, devoid of, without something (freq. and class.; cf. inanis.)
    I.
    In gen.
    A.
    Lit., in material sense.
    (α).
    Absol.:

    spatium vacuum,

    Lucr. 1, 523; cf. id. 1, 394; 1, 509:

    vacua castra,

    Caes. B. G. 7, 45:

    perque domos Ditis vacuas et inania regna,

    Verg. A. 6, 269:

    atria,

    id. ib. 7, 379;

    2, 528: porticus,

    id. ib. 2, 761:

    videntur Aëra per vacuum ferri,

    id. G. 3, 109:

    Acerrae,

    unpeopled, id. ib. 2, 225:

    Cumae,

    Juv. 3, 2:

    Ulubrae,

    id. 10, 102:

    agri,

    Verg. G. 2, 54:

    aurae,

    id. A. 12, 592:

    caelum,

    id. ib. 5, 515:

    oppida, Auct. B. Afr. 9: aliquam partem aedium vacuam facere,

    Liv. 39, 14, 2:

    aër,

    Hor. C. 1, 3, 34:

    theatrum,

    id. Ep. 2, 2, 130:

    aula,

    id. C. 4, 14, 36:

    tabellae,

    Quint. 10, 3, 32:

    numerus peditum in vicem prolapsorum equitum vacuos capientium ad pugnam equos,

    Liv. 44, 26, 3:

    lectus,

    Prop. 2, 2, 1: Ov. M. 11, 471:

    per vacuum locum inruperunt,

    Liv. 25, 3, 18:

    manus,

    Quint. 11, 2, 42:

    ossa vacuis exsucta medullis,

    Juv. 8, 90: si vacuo ventre mulier fuit, not pregnant (opp. plenus), Dig. 29, 2, 84:

    vultus,

    without eyes, Sen. Oedip. 1012.—
    (β).
    With abl.:

    nihil igni vacuum videri potest,

    Cic. Univ. 4:

    gladium vaginā vacuum in urbe non vidimus,

    id. Marcell. 6, 17:

    moenia defensoribus,

    Liv. 42, 63, 6:

    viae occursu hominum,

    id. 5, 41, 5:

    cultoribus agri,

    Ov. M. 7, 653:

    ense ebur,

    id. ib. 4, 148:

    arvum arboribus,

    Col. 3, 11, 3:

    loca fetu in vite,

    id. 3, 10, 5:

    pectus velamine,

    Stat. Th. 1, 593.—
    (γ).
    With ab and abl.:

    Messana ab his rebus...vacua ac nuda est,

    Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3:

    oppidum vacuum ab defensoribus,

    without, Caes. B. G. 2, 12:

    pars Galliae ab exercitu,

    Hirt. B. G. 8, 46:

    vacuum ab hostibus mare,

    Liv. 37, 13, 6.—
    (δ).
    With gen. (rare; mostly poet.):

    ager aridus et frugum vacuus,

    Sall. J. 90, 1:

    Romana urbs annonae,

    Mamert. Grat. Act. ad Julian. 14.—
    b.
    Subst.: vă-cŭum, i, n., an empty space, an open or vacant place, a void, vacuity:

    vacuum minus intus habere,

    Lucr. 1, 367:

    in vacuum poterunt se extendere rami,

    Verg. G. 2, 287:

    ne per vacuum incurreret hostis,

    Hor. S. 2, 1, 37:

    libera per vacuum posui vestigia princeps,

    Hor. Ep. 1, 19, 21.—
    B.
    Transf., free from, clear, devoid of, without.
    (α).
    With abl.:

    animus per somnum sensibus et curis vacuus,

    Cic. Div. 2, 11, 27:

    molestiis,

    id. Fam. 4, 4, 2:

    cupiditate et timore,

    id. Fin. 2, 10, 30:

    consilium periculo,

    id. Att. 10, 16, 2:

    cum vacui curis etiam quid in caelo fiat scire avemus,

    id. Fin. 2, 14, 46:

    vacui negotiis vivere possimus,

    id. ib. 4, 5, 12:

    his rebus mens vacua,

    id. Tusc. 3, 4, 9:

    vacuus duellis Janus,

    Hor. C. 4, 15, 8:

    crimine nox vacua est,

    Ov. F. 4, 581:

    ille metu vacuus,

    id. M. 3, 582:

    nullum tempus sterile et vacuum beneficio,

    Plin. Pan. 56, 2:

    aemulatione,

    Tac. A. 12, 2:

    curā domesticā vacuus,

    id. H. 1, 88:

    tali culpā,

    id. A. 6, 16:

    tributo,

    id. ib. 12, 61:

    vacuam laboribus egi vitam,

    Ov. Tr. 5, 3, 9.—
    (β).
    With ab and abl.:

    Mamertini soli vacui, expertes, soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestiā, munere,

    Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23:

    a securibus et tributis,

    Tac. A. 12, 34; 12, 61:

    hora nulla vacua a furto, a scelere, crudelitate, flagitio reperietur,

    Cic. Verr. 2, 1, 12, § 34:

    nullus dies ab exercitationibus oratoriis,

    id. Brut. 90, 309:

    animus a talibus factis vacuus et integer,

    id. Inv. 2, 7, 24:

    cum ab omni molestiā vacuus esses,

    id. Fam. 11, 16, 1:

    domus a suspitione religionis vacua atque pura,

    id. Har. Resp. 6, 11:

    ab odio, amicitiā, irā atque misericordiā,

    Sall. C. 51, 1:

    a culpa,

    id. ib. 14, 4: censores vacui ab operum locandorun;

    curā,

    Liv. 24, 18, 1.—
    (γ).
    With gen.:

    vacuas caedis habete manus,

    Ov. A. A. 1, 642:

    operum vacuus,

    Hor. S. 2, 2, 119:

    vacuas habuissem criminis umbras,

    Ov. M. 6, 541:

    composuit ad Caesarem litteras, quasi confecto bello verbis magnificas, rerum vacuas,

    Tac. A. 15, 8.—
    (δ).
    With dat. of that for which room or a vacancy exists or is made:

    Aruns Tarquinius et Tullia minor, prope continuatis funeribus cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur,

    Liv. 1, 46, 9:

    necato filio vacuam domum scelestis nuptiis fecisse,

    Sall. C. 15, 2:

    quanto molimine circumspectemus vacuam Romanis vatibus aedem (Apollinis),

    Hor. Ep. 2, 2, 94.— Subst.: văcŭum, i, n., leisure:

    aliquid invenire vacui,

    Quint. 10, 6, 1.—
    II.
    In partic. (cf. vaco, II.).
    A.
    Free from labor or occupation, without business, at leisure, clear, disengaged, unoccupied, idle:

    quoniam vacui sumus, dicam,

    Cic. Leg. 1, 4, 13:

    si es animo vacuo, expone nobis quod quaerimus... hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum,

    id. Brut. 5, 20:

    animus vacuus ac solutus,

    id. Verr. 1, 9, 26:

    aures vacuae atque eruditae,

    Quint. 10, 1, 32:

    aures,

    Hor. Ep. 1, 16, 26; Ov. M. 4, 41; 12, 56:

    pedibus vacuis terere Porticum,

    id. A. A. 1, 491:

    si quid vacui sub umbrā Lusimus,

    Hor. C. 1, 32, 1:

    cetera, quae vacuas tenuissent carmine mentes,

    Verg. G. 3, 3:

    ne vacuum esse me nunc ad narrandum credas,

    Ter. And. 4, 2, 23:

    ut animum vacuum ad res difficiles scribendas afferam,

    Cic. Att. 12, 38, 3:

    cum per tot menses vacuā civitate nemo controversiam fecerit,

    Liv. 3, 40, 10.— Sup.:

    nec rursus jubeo, dum sit vacuissima quaeras,

    Ov. P. 3, 1, 141.— Poet., transf., of places in which to lounge or enjoy leisure, quiet, peaceful, undisturbed, etc.:

    Tibur,

    Hor. Ep. 1, 7, 45:

    Athenae,

    id. ib. 2, 2, 81:

    tonsoris in umbrā,

    id. ib. 1, 7, 50 (cf.:

    otiosa Neapolis,

    id. Epod. 5, 43).—Rarely of persons, free from care, calm, composed:

    Rutilius animo vacuus,

    i. e. careless, without apprehension, Sall. J. 52, 6:

    haud animi vacuus,

    quiet, Stat. Th. 5, 644:

    cantamus vacui, sive quid urimur,

    Hor. C. 1, 6, 19; so of one free from love, id. ib. 1, 5, 10.—Of female animals, not bearing young:

    equa,

    Col. 6, 37, 10.— Impers.: vacuum est, with inf., there is leisure, time, Sall. H. 1, 10; Tac. H. 2, 28.—
    B.
    Of time, free, vacant, disengaged, leisure:

    etiam si spatium ad dicendum nostro commodo vacuosque dies habuissemus,

    Cic. Verr. 1, 17, 56:

    cum vacui temporis nihil haberem,

    id. Att. 2, 23, 1:

    vacuam noctem operi dedere,

    Liv. 3, 28, 7:

    tempora,

    Col. 12, 4, 1; cf. Luc. 3, 26.—
    C.
    Of women, free, unmarried, single:

    ubi mulier vacua fuit,

    Tac. A. 13, 44: vacuis indicere nuptias, Pseudo - Quint. Decl. 376:

    Hersilia,

    i. e. widowed, Ov. M. 14, 831.—
    D.
    Of possessions, free, vacant, without an occupant or master:

    vacuam possessionem regni sperans,

    Caes. B. C. 3, 112:

    prudentiae doctrinaeque possessio... quasi caduca atque vacua,

    Cic. de Or. 3, 31, 122:

    centuria, id. Tull. § 17: sese praedia vacua filio traditurum,

    id. Rosc. Am. 9, 26:

    vacuam rempublicam tradere Hannibali,

    Liv. 23, 2, 7:

    ut impetus fiat in vacuam rempublicam,

    Sall. C. 52, 23:

    sacerdotia ut vacua contulit in alios,

    Tac. A. 6, 40; cf.:

    Syriam provinciam vacuam tum morte Atilii Rufi,

    id. Agr. 40:

    vacua Armenia,

    without a ruler, id. A. 12, 50:

    bona,

    Dig. 38, 9, 1, § 12:

    possessio,

    ib. 41, 3, 4, § 22; Gai Inst. 4, 131.— Subst.: văcŭum, i, n.:

    si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum venias,

    into the vacant property, Hor. S. 2, 5, 50:

    ut in vacuum lege praeditoriā venalis pependerit,

    Suet. Claud. 9; cf. Quint. 12, 9, 8.—
    E.
    Without value, worthless, useless, empty, vain, unprofitable, = vanus (rare;

    not anteAug.): si respublica et senatus et populus vacua nomina sunt,

    Tac. H. 1, 30:

    rem,

    Petr. 102:

    vacua et inanis productio verbi,

    Gell. 11, 15, 6:

    tollens vacuum plus nimio Gloria verticem,

    her empty head, Hor. C. 1, 18, 15:

    pecunia,

    unused, unproductive, Dig. 19, 5, 24; cf. ib. 16, 3, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > vacuus

См. также в других словарях:

  • One Love (Album) — One Love Studioalbum von David Guetta …   Deutsch Wikipedia

  • One Sweet Day — Single par Mariah Carey extrait de l’album Daydream Sortie 14 novembre 1995 Enregistrement février 1995 Durée …   Wikipédia en Français

  • One and One (song) — One and One Single by Robert Miles featuring Maria Nayler from the album Dreamland …   Wikipedia

  • One (Metallica song) — One Single by Metallica from the album ...And Justice for All …   Wikipedia

  • One Night in Heaven — Single by M People from the album Elegant Slumming Released 14 June 199 …   Wikipedia

  • One Less Lonely Girl — Single by Justin Bieber from the album My World …   Wikipedia

  • One More Chance (The Notorious B.I.G. song) — One More Chance / Stay with Me (Remix) Single by The Notorious B.I.G. featuring Faith Evans and Mary J. Blige Released May 9, 1995 …   Wikipedia

  • One Sweet Day — «One Sweet Day» Sencillo de Mariah Carey con Boyz II Men del álbum Daydream Formato CD single, CD maxi single, single cassette, cassette maxi single, single 7 , single 12 Género(s) Pop Duración 4:41 …   Wikipedia Español

  • One Life (No Angels song) — One Life Single by No Angels from the album Welcome to the Dance Released …   Wikipedia

  • One Step Ahead (Nik Kershaw song) — One Step Ahead Single by Nik Kershaw from the album The Works …   Wikipedia

  • One Heart (song) — One Heart Single by Céline Dion from the album One Heart Released June 16, 2003 …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»