-
41 impensus
[st1]1 [-] impensus, a, um: part. passé de impendo. - [abcl][b]a - dépensé. - [abcl]b - cher, à grand prix, chèrement. - [abcl]c - employé à, consacré à; employé. - [abcl]d - mis à mort (sacrifié). - [abcl]e - qui a dévoué sa vie. - [abcl]f - empressé, dévoué. - [abcl]g - grand, considérable, extrême.[/b] - impenso (pretio): à grands frais. - ingrato homine nihil impensiu'st, Plaut. Bacch.: rien ne coûte plus cher qu'un ingrat. - tam impensa voluntas bonorum: le zèle si empressé des bons citoyens. - impensissimae preces, Suet.: les prières les plus instantes. [st1]2 [-] impensŭs, ūs, m.: Sym. dépense.* * *[st1]1 [-] impensus, a, um: part. passé de impendo. - [abcl][b]a - dépensé. - [abcl]b - cher, à grand prix, chèrement. - [abcl]c - employé à, consacré à; employé. - [abcl]d - mis à mort (sacrifié). - [abcl]e - qui a dévoué sa vie. - [abcl]f - empressé, dévoué. - [abcl]g - grand, considérable, extrême.[/b] - impenso (pretio): à grands frais. - ingrato homine nihil impensiu'st, Plaut. Bacch.: rien ne coûte plus cher qu'un ingrat. - tam impensa voluntas bonorum: le zèle si empressé des bons citoyens. - impensissimae preces, Suet.: les prières les plus instantes. [st1]2 [-] impensŭs, ūs, m.: Sym. dépense.* * *I.Impensus, Participium: vt Impensum pretium. Cic. Employé.\Libido impensa. Lucret. Grande.II.Impensus, Nomen ex participio. Plaut. Vae misero illi, cuius cibo iste factus est impensior. De plus grande despense, Pour lequel repaistre on a plus despendu.\Preces impensae. Sueton. Grandes et affectueuses.\Ingrato homine nihil impensius est. Plaut. Plus grief et intolerable, ou l'on despende et perde plus.\Cura impensior. Ouid. Plus grand soing. -
42 quantus
quantus, a, um [quam] [st1]1 [-] interr.-exclamatif: quel relativement à la grandeur, combien grand. - quantum adiit periculum! Cic. Fin. 2, 56: quel grand danger il a affronté! --- cf. Cic. Phil. 2, 108; Sest. 121, etc. - quanto ilium mærore esse adflictum putatis? Cic. Cat. 2, 2: mesurez-vous la profondeur du chagrin qui l'a terrassé? - quantum facinus ad vos delatum sit, videtis, Cic. Cat. 4, 6: vous voyez quel crime affreux vous est dénoncé, cf. Cic. Dej. 12; Verr. 3, 100, etc. - scio quantum beneficium petam, Plin. Ep. 10, 94: je sais combien grand est le bénéfice que je demande. - quantus = quantulus, combien petit. - quæ... me ipsum pænitet quanta sint, Cic. Or. 130 [form. de modestie]: et ces qualités... je suis le premier à regretter leur insuffisance. [st1]2 [-] relat., [en corrél. avec tantus exprimé ou s.-ent.], m. à m. tel en grandeur: (aussi grand) que. - quem Euripum, tantas, tam varias habere putatis agitationes fluctuum, quantas perturbationes et quantos æstus habet ratio comitiorum? Mur. 35: est-il un Euripe, à votre avis, pour avoir des agitations dans les flots aussi grandes et aussi diverses que les bouleversements, que les bouillonnements auxquels est sujet le régime des comices? - tanta est inter eos, quanta maxima potest esse, morum distantia, Cic. Læl. 74: il y a entre eux une différence de caractères aussi grande qu'elle peut l'être le plus = la plus grande qu'on puisse imaginer. - pollicitus est quantam vellent pecuniam, Cic. Verr pr. 23: il promit autant d'argent qu'ils voulaient. - quantus non umquam antea, exercitus ad Sutrium venit, Liv. 9, 37, 2: une armée avec un effectif comme on n'en avait encore jamais vu vint à Sutrium. - quantā maxime poterat vi perculit, Liv. 9, 10, 10: il frappa avec le plus de force qu'il pouvait. --- cf. Liv. 10, 40, 8 ; 21, 41, 4, etc. - en parenth. quanta mea sapientia est, Plaut. St. 119: vu ma grande sagesse, si j'en crois ma... - en tête de phrase quantus Athos... Virg. En. 12, 701: tel (en grandeur) l'Athos... - quantus quantus = quantuscumque. - quanta quanta hæc mea paupertas est, Ter. Phorm. 904: si grande que soit la pauvreté dans laquelle je me trouve. - tu, quantus quantu's, Ter. Ad. 394: toi, avec toute ta taille, de la tête aux pieds. - plur. quanti = quot, Amm. 31, 4, 11.* * *quantus, a, um [quam] [st1]1 [-] interr.-exclamatif: quel relativement à la grandeur, combien grand. - quantum adiit periculum! Cic. Fin. 2, 56: quel grand danger il a affronté! --- cf. Cic. Phil. 2, 108; Sest. 121, etc. - quanto ilium mærore esse adflictum putatis? Cic. Cat. 2, 2: mesurez-vous la profondeur du chagrin qui l'a terrassé? - quantum facinus ad vos delatum sit, videtis, Cic. Cat. 4, 6: vous voyez quel crime affreux vous est dénoncé, cf. Cic. Dej. 12; Verr. 3, 100, etc. - scio quantum beneficium petam, Plin. Ep. 10, 94: je sais combien grand est le bénéfice que je demande. - quantus = quantulus, combien petit. - quæ... me ipsum pænitet quanta sint, Cic. Or. 130 [form. de modestie]: et ces qualités... je suis le premier à regretter leur insuffisance. [st1]2 [-] relat., [en corrél. avec tantus exprimé ou s.-ent.], m. à m. tel en grandeur: (aussi grand) que. - quem Euripum, tantas, tam varias habere putatis agitationes fluctuum, quantas perturbationes et quantos æstus habet ratio comitiorum? Mur. 35: est-il un Euripe, à votre avis, pour avoir des agitations dans les flots aussi grandes et aussi diverses que les bouleversements, que les bouillonnements auxquels est sujet le régime des comices? - tanta est inter eos, quanta maxima potest esse, morum distantia, Cic. Læl. 74: il y a entre eux une différence de caractères aussi grande qu'elle peut l'être le plus = la plus grande qu'on puisse imaginer. - pollicitus est quantam vellent pecuniam, Cic. Verr pr. 23: il promit autant d'argent qu'ils voulaient. - quantus non umquam antea, exercitus ad Sutrium venit, Liv. 9, 37, 2: une armée avec un effectif comme on n'en avait encore jamais vu vint à Sutrium. - quantā maxime poterat vi perculit, Liv. 9, 10, 10: il frappa avec le plus de force qu'il pouvait. --- cf. Liv. 10, 40, 8 ; 21, 41, 4, etc. - en parenth. quanta mea sapientia est, Plaut. St. 119: vu ma grande sagesse, si j'en crois ma... - en tête de phrase quantus Athos... Virg. En. 12, 701: tel (en grandeur) l'Athos... - quantus quantus = quantuscumque. - quanta quanta hæc mea paupertas est, Ter. Phorm. 904: si grande que soit la pauvreté dans laquelle je me trouve. - tu, quantus quantu's, Ter. Ad. 394: toi, avec toute ta taille, de la tête aux pieds. - plur. quanti = quot, Amm. 31, 4, 11.* * *Quantus, quanta, quantum, Modo relatiuum, modo indefinitum, modo interrogatiuum est, referturque ad numerum et pondus et mensuram. Vae misero mihi, quanta de spe decidi! Terent. O malheureux que je suis, de combien grande esperance ou attente je suis decheut!\Pecunia numero ac summa sua quanta sit, ostendit. Cic. Quant, ou combien grande.\Quantus homo in dicendo! Cic. O qu'il est homme scavant! Qu'il parle bien!\Parit oua quanta anseres. Plin. Aussi grands et gros que ceulx d'une oye.\Diis immortalibus, quantus maximus poterat, habitus est honos. Liu. Aussi grand qu'il estoit possible de faire.\Quanta haec mea paupertas est, tamen, etc. Terent. Quelque grande povreté que j'aye.\Quanta mea sapientia est. Plautus. Selon ce que je pense, Tant que mon sens se peult estendre.\Tantus et quantus. Cic. Videre mihi videor tantam dimicationem, quanta nunquam fuit. Si grande, que jamais ne fut.\Quanti, genitiuus, verbis pretii solet addi. Terent. A me argentum, quanti est, sumito. Autant qu'elle vault.\Quanti conductum erit, aut locatum. Cato. Autant que, etc.\Sed quanti quanti: bene emitur quod necesse est. Cic. A quelque pris qu'on l'achette, Quoy qu'on l'achette.\Quanti est negotii? Plaut. Qu'y a il à faire? Y a il tant à faire? Est ce si grande chose?\Di vestram fidem, quanti est sapere! Terentius. O que c'est grande chose que d'estre sage! Qui scauroit estimer que c'est d'estre sage!\Hoc quanti putas esse ad famam hominum, ac voluntatem? Cic. Combien pense tu que cela aide et sert à avoir bon renom entre le peuple, et avoir credit envers eulx?\Expertus quanti fuerit. Plaut. J'ay experimenté sa vaillantise.\Tu illum nunquam ostendisti quanti penderes. Terent. Combien tu l'estimois.\Noli spectare quanti homo sit. Cic. De quelle valeur il est.\Quum scias quanti illum faciam. Cic. Combien je le prise.\Vide quanti apud me sis. Cic. Combien je t'estime.\Quanti veheret, interrogaui. Quintil. Combien il prenoit pour sa voiture.\Docet quanti quenque dimiserit. Cic. Combien il a prins d'un chascun pour le laisser aller. -
43 caput
caput (kaput), pitis, n. (vgl. got. haubith, Haupt, Kopf u. viell. altind. *kaput in kapucchalam, Haar am Hinterkopf), das Haupt, der Kopf, I) eig. u. meton.: A) v. leb. Wesen: 1) der Menschen, a) eig.: α) übh. (Ggstz. vestigium): caput hominis, aegri, Cels.: capite aperto, Plaut.: capite operto, obvoluto, involuto, Cic.: capite demisso, Caes.: porcus cum capite humano natus, Liv. – caput adaperire, Sen.: caput aperire, operire, Cic.: caput velare, Liv., revelare, Arnob.: caput operire togā, Petr.: caput obvolvere, Cic.: caput obvolvere togā, Suet.: caput attollere, Ov.: caput ferire (sich vor den K. schlagen), femina plangere, Cic. fr.: c. perfricare, Cic.: c. alci auferre, abscīdere, praecīdere, percutere, Liv.: caput illidere foribus, Suet.: caput impingere parieti, Plin. ep.: capita conferre (zusammenstecken, bei geheimer Unterredung), Liv.: circum saucios milites inserere in tentoria caput, Liv.: sed corpori valido caput deerat (im Bilde), Liv. – Besondere Verbindungen, ire praecipitem in lutum per caputque pedesque (über Hals und Kopf), Catull. 17, 9. – capita aut navia u. caput aut navim, »Kopf oder Wappen«, ein Spiel, in dem ein Geldstück in die Höhe geworfen und dann gesehen wird, ob die Bildseite (der Götterkopf) oder die Wappenseite (das Schiff) nach oben gefallen ist, Macr. sat. 1, 7, 22. Aur. Vict. orig. gent. Rom. 3, 5.————Paul. Nol. adv. paganos 75 extr. – nec caput nec pedes (habere), sprichw., von Geschäften usw., bei denen man nicht weiß, wo man anfangen, wo man aufhören soll, M'. Curius in Cic. ep. 7, 31, 2. Liv. epit. 50; vgl. Plaut. asin. 729: ut nec pes nec caput uni reddatur formae, eine bestimmte Gestalt gegeben werde der einen Idee, Hor. de art. poët. 8. – supra caput esse, sowohl = (als gefährlich, drohend) im Nacken sein, sitzen, v. Feinde, Sall. u. Liv., als auch = (als belästigend) auf dem Halse liegen, v. einer Person, Cic., v. Alter, Sen.: ebenso als gefährl. super caput esse, v. Feinde, Tac.: u. in capite atque in cervicibus nostris restitisse, drohend über unserem Haupte u. Nacken zurückgeblieben sein (v. Pers.), Cic. Vgl. Kritz u. Fabri Sall. Cat. 52, 24. Drak. Liv. 3, 27, 2; 21, 33, 2. – caput movere, das Haupt hin u. her neigen (als Gebärde des Hohns, der Schadenfreude), Vulg. Sirach 12, 19 u. 13, 8. – caput extollere, sein Haupt erheben (als Zeichen der Hoffnung auf Besserung und Erlösung), Cic. Planc. 33: ebenso caput erigere in libertatem, Augustin. de civ. dei 5, 22. – in caput alcis recidere, auf jmds. Haupt zurückfallen, Aetolorum prava consilia atque in ipsorum caput semper recidentia, Liv. 36, 29, 8. – β) der Kopf als Sitz des Verstandes, der Einsicht, incolumi capite es? Hor.: aliena negotia centum per caput saliunt, gehen mir durch den Kopf, Hor. – b) meton.: α)————Mensch, Person, αα) übh. (s. Lorenz Plaut. most. 202. Brix Plaut. capt. 943), hoc c., ich, Plaut.: propter meum caput, um meiner Person willen, Plaut.: o lepidum caput! Plaut.: c. ridiculum, festivum, närrischer, drolliger Kauz, Ter.: c. liberum, Cic.: libera servaque capita, Liv.: ignota capita, Liv.: c. noxium, innoxium, Liv.: carum caput (wie φίλη, ηθείη κεφαλή), Verg. u. Hor. – beim Ausruf u. bei Verwünschungen, at vos, devota capita, Iustin.: nefandissimum caput, Iustin.: vae capiti tuo! Plaut. – ββ) beim Zählen, Schätzen oder beim Verteilen, Kopf, Mann, Person, capitum Helvetiorum milia CCLX III, Caes.: cum hostium numerus capitum CCCCXXX milium fuisset, Caes.: in capita describere, Cic.: exactio capitum, Kopfgeld, Personensteuer, Cic.: dah. capite censi, s. censeo. – γγ) bei Verwünschungen, quod illorum capiti sit, was auf ihr Haupt falle, Cael. in Cic. ep.: di capiti ipsius reservent, Verg.: sacrare alcis caput, Liv. – β) der Kopf als Hauptträger des menschlichen Daseins, das Leben, die Existenz, αα) das physische Leben, coniuratio in tyranni caput facta, Liv.: capitis periculum od. dimicatio, Lebensgefahr, Ter. u. Cic.: in caput vertit, traf das Leben, beschleunigte seinen Tod, Liv.: capite suo decernere, dimicare, Cic. u. Liv.: capite luere, Liv. – suum caput pro salute rei publicae vovere, Cic. – ββ) die bürgerliche Existenz, nach römischem Sinne der Inbegriff aller Freiheits-,————Bürger- u. Familienrechte, causa capitis, Cic.: iudicium capitis, Cic.: capitis accusare, Cic.: capitis anquirere, Liv.: capitis damnare, condemnare, Cic.: capite damnari, Cic.: capitis absolvere, Nep.: pro capite dicere, Cic.: causam capitis dicere, Nep.: poenam capitis constituere, Cic.: agitur caput alcis, Cic.: capitis minor, ein bürgerlich Toter, Hor.: u. capite deminui od. se deminuere, s. deminuo: u. capitis deminutio, s. deminutio: ebenso capite minui, s. minuo, capitis minutio, s. minutio.2) der Tiere, a) eig.: c. iumenti, Nep.: c. equinum, Plin.: c. elephantinum, Val. Max.: c. simininum, Iul. Obsequ.: trium capitum canis, Mythogr. Lat.: hydra multa capita habens, Sen.: belua multorum es capitum, Hor. – dah. ad capita bubula, »bei den Ochsenköpfen«, ein Ort in Rom, wo O. in Stein eingehauen waren, Suet. Aug. 5. – b) meton. = das ganze Tier, ein Stück, bina boum capita, Verg.: grex XXV capitum, Col.: triginta capitum fetus, Verg.B) von Lebl., der Kopf, die Spitze, Kuppe, das Oberste, Äußerste (Anfang oder Ende), papaveris, Mohnkopf, Liv.: tignorum, Caes.: trabis, Veget. mil.: pontis, Brückenkopf, Planc. in Cic. ep.: iecinoris, Cic.: columnae, Kapitäl, Plin.: fistulae, Vorderende, Mündung, Liv.: alii, Bolle, Cato u. Plin.: capita vitis, Wurzeln, Cato u. Plin., od. die Ranken, Col. u. Cic.: capita loramentorum, die Enden, Iustin.: arcus, die————Enden, Verg.: vectis, der lange Teil, Liv.: c. machinae, quae graece κανὼν μουσικός appellatur, die Kanzelle an der Wasserorgel, Vitr.: perangusta capita (mitellae), die ganz schmalen Enden der chirurg. Armbinde (Ggstz. latitudo, der breite Teil), Cels.: c. fasciae, habenae, lini, Cels.: uti aequalia duo capita (Enden des Seiles) sint, funis cum erit extensus, Vitr.: si nusquam caput (eine Geschwulst, Beule) se ostendit, Cels.: caput facere (v. Beulen usw.), hoch aufschwellen, Plin. – von Örtl., c. silvae, Wipfel, Sen. poët.: capita aspera montis, äußerste Spitze, Verg.: in capite Bithyniae, am äußersten Punkte (Ein- u. Ausgang), Plin. ep. – v. Gewässern, sowohl der Ursprung, die Quelle, Enipei, Verg.: Rheni, Mela: amnis, Verg.: fontis, Hirt. b. G., Vitr. u.a.: als die Mündung, der Ausfluß (aber seltener), capita Rheni, Caes.: u. so Rheni c., Hor. u. Lucan.: im Bilde, die Quelle, der Ursitz, die Urquelle, der Ausgangspunkt, die Grundlage, der allgemeine Gesichtspunkt (die Kategorie), quo invento ab eo quasi capite disputatio ducitur, Cic.: nonne his vestigiis ad caput maleficii perveniri solet? Cic.: si quid (ein Gerücht) sine capite manabit, ohne sichere Quelle, Cic.: nos de Dolabella cotidie, quae volumus, audimus: sed adhuc sine capite (ohne Quelle), sine auctore (unverbürgt), rumore nuntio, Cic. ep.: aperiamus autem capita, unde etc., Cic. – u. so oft verb. mit fons, zB. ille————fons et caput (ihr Urheber u. Stifter) Socrates, Cic.: in ea (sc. in aegritudine) est fons miseriarum et caput, die Quelle u. Grundursache, Cic. – u. der Anfang, cuncta igitur a capite (von Anfang an) proposito ordine persequamur, Pacat. pan. 4, 1.II) übtr., was in irgend etw. das Erste, Vorzüglichste ist, 1) v. Pers., das Haupt, die Hauptperson, der Stimmführer, Hauptanstifter, rei publicae, die Hauptperson im Staate, Tac.: c. scelerum, Erzhalunke, periuri caput, der ganz verlogene Kerl, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 494): illic est huic rei caput, Ter.: c. omnium Graecorum concitandorum, Cic.: capita coniurationis, Liv.: capita Latini nominis, Liv.: caput rerum Masinissam fuisse, Liv.: statim et seditio crevit, ut caput et consilium (ein beratendes Haupt) habere coepit, Iustin. – 2) v. Lebl., a) im allg., das Haupt, die Hauptsache, cenae, das vorzüglichste Gericht, Hauptgericht, Cic.: patrimonii, das vorzüglichste Stück, Liv.: litterarum, Hauptinhalt, Hauptpunkt, Cic.: rerum, Hauptpunkt, Cic.: caput est, ist der Hauptpunkt, Cic.: c. Epicuri, Hauptgrundsatz, Cic.: c. civilis prudentiae, oberstes Prinzip, Cic. – b) in Gesetzen u. Schriften, der Hauptsatz, Hauptabschnitt, Paragraph, das Kapitel, legis, Cic.: epistulae, Cic.: unius capitis lectio (Lektüre), Treb. Poll.: quae scripserimus in summas sive in commentarium et capita conferre, Quint. – u. ein Absatz, Abschnitt————in Urkunden, Corp. inscr. Lat. 11, 3614 (Decr. decur. Caerel. 15). Gromat. vet. p. 263 sq. – c) v. Geld u. Geldeswert, die Hauptsumme, der Stock, das Kapital (Ggstz. usurae), de capite deducite, quod usuris pernumeratum est, Liv.: quinas hic capiti mercedes exsecat, Hor. – de capite ipso demere, die Pachtsumme kürzen, Cic.: de capite quantum commodum fuit frumenti detraxit, Cic. – de illo Tulliano capite (Schuld) libere cum Cascellio loquare, Cic. – d) v. Örtl., der vornehmste Ort, die vornehmste Stadt, die Hauptstadt, der Hauptsitz, Thebae c. totius Graeciae, Nep.: Roma, c. orbis terrarum, Liv.: Persepolis, c. regni, Plin.: c. gentis Artaxata, Tac.: c. belli, Liv. – ⇒ Abl. auch capiti, Catull. 68, 124. Amm. 18, 5. – In Inschrn. auch kaput od. bl. k. geschr., zB. Corp. inscr. Lat. 14, 2112. Gromat. vet. p. 263 sq.: u. capud, Corp. inscr. Lat. 7, 897. -
44 coniveo
cō-nīveo (in den besten Handschriften u. neuern Ausgaben statt con-niveo), nīvī od. nīxī, ēre, (vgl. nictare, nictus), sich zusammenneigen = sich schließen, I) im allg.: claustra mobilia coniventia vicissim et resurgentia, Gell. 17, 11, 4: quae (cava intus ventris ac stomachi vacua et hiantia) ubi aut cibo complentur aut inanitate diutinā contrahuntur et conivent, Gell. 16, 3. § 3: coniventibus ad regulam lineis, Apul. de deo Socr. prol. p. 105 H. (p. 2, 17 G.). – II) insbes., v. den Augen, sich schließen, u. prägn. v. den Menschen, die Augen (im Schlafe, vor dem Lichte, aus Furcht) schließen, -zudrücken, -zumachen, - zutun (s. Ruhnken Suet. Caes. 67), A) eig.: a) v. den Augen, oculis somno coniventibus, Cic.: cum gravis ingenti conivere pupula somno, Calv. fr. – coniventes (erblindeten) illi oculi abavi tui (Appii Claudii), Cic. de har. resp. 18, 38. – b) v. Menschen, absol., Plaut., Cic. u.a. (u. so coniventem somno consopiri sempiterno, Cic.): c. paululum, Apul.: contra comminationem aliquam, Plin.: ad minima tonitrua et fulgura, Suet. – m. Abl., altero oculo, Cic.: somno, Turpil. fr. u. Cic.: zugl. m. Acc. resp., nam non conivi oculos ego deinde sopore, Ninn. Crass. fr. b. Prisc. 9, 42: ciliis alterna (abwechselnd) conivens, Apul. met. 10, 17. – u. von Kurzsichtigen, die Augen etwas zudrücken, blinzeln (um schärfer zu sehen), Plin. 11,————144. – poet. v. Sonne u. Mond, wenn sie sich verfinstern, quasi conivent, Lucr. 5, 775. – B) übtr.: 1) im allg.: animus atque mens viri prudentis in sollicitis numquam conivens, Gell.: certa sunt pleraque et, nisi coniveamus (wenn wir nur nicht schlummern, unsere Augen dafür verschließen), in oculos incurrunt, Quint.: iura interquiescere paululum et conivere (schlafen ein), Gell. – 2) insbes., bei Versehen od. Vergehen ein Auge zudrücken = Nachsicht haben od. üben, durch die Finger sehen, nachsehen, consulibus si non adiuvantibus, at coniventibus certe, Cic.: multa nobis blandimenta natura ipsa genuit, quibus sopita virtus coniveret interdum, Cic.: vae, nisi conives..., an prohibes, Pers. – m. in (bei) u. Abl., sed haec ipsa concedo; quibusdam etiam in rebus coniveo, Cic.: cur interdum in hominum sceleribus maximis conivetis? Cic.: qui in tot tantisque sceleribus conivebant, Cic.: desertorum ac seditiosorum et inquisitor et punitor acerrimus, conivebat in ceteris (delictis), Suet. – ⇒ Infin. Präs. nach der 3. Konjug., conivĕre, Calv. fr. 11 M. ( bei Prisc. 9, 43). – Perf. conivi, Ninn. Crass. fr. bei Prisc. 9, 23. Apul. met. 4, 25 u. 11, 3 E.: conixi, Turpil. com. 173. -
45 levis
1. lēvis (laevis), e (verwandt mit λειος), glatt (Ggstz. asper), I) eig.: 1) im allg.: locus, Cic.: corpuscula, Cic.: folia (Ggstz. scabra), Plin.: levissima corpora, Lucr. – 2) insbes., poet. a) glatt = blank, pocula, Verg. Aen. 5, 91. – b) glatt = unbehaart, ohne Bart, iuventas, Hor.: crura, Iuven.: senex, glatzköpfig, Ov.: Apollo tot aetatibus levis (bartlos), Ggstz. Aesculapius bene barbatus, Min. Fel. 22, 5: dah. glatt = jugendlich, zart, schön, pectus, jugendlich, Verg.: umeri, Verg. – u. glatt = geputzt, galant, cum sit vir levior ipsā, Ov. – c) glatt, schlüpfrig, sanguis, Verg. Aen. 5, 328. – II) übtr.: a) wohl zerrieben, -zerweicht, leve et mali odoris, Cels.: haec terere donec levia, Scrib. Larg. – b) glatt, abgeschliffen, gut fließend, vox, Quint.: v. den Worten einer Rede, concursus verborum quodammodo coagmentatus et levis (Ggstz. asper et hiulcus), Cic.: oratio, Cic.————————2. levis, e ( aus *leghuis, vgl. griech. ελαχύς, ahd. līhti), leicht (Ggstz. gravis), I) eig.: 1) leicht dem Gewichte nach, pondus, Ov.: piper levissimum, Plin. – levis armatura, leichte Rüstung, Caes., u. konkr. = leicht bewaffnete Soldaten, Cic.: so leves armis, Liv.: poet. mit folg. Infin., im Bilde, fessis leviora tolli Pergama Grais, als eine leichtere Last aufzuheben (= leichter zu vernichten), Hor. carm. 2, 4, 11. – 2) leicht der Bewegung nach = schnell, behend, geschwind, flüchtig, cursus, Phaedr.: saltus, Ov. – cervus, Verg.: Parthi, Verg.: Messapus cursu levis, Verg.: domo levis exsilit, Hor. – flamen, Catull.: ventus, Ov.: pollex, Ov.: hora, flüchtige, Ov. – m. folg. Infin., instat Hiber levis et levior discurrere Maurus, Sil. 4, 549: exsultare levis, Sil. 10, 604: nullo levis terrore moveri, Claud. IV. cons. Hon. 514: omnes ire leves, Sil. 16, 487. – 3) leicht dem phys. Gehalte nach, terra, leichte, magere Erde, Varro u. Plin.: u. so facilis ac levis humus, Curt.: stipulae, Ov. – poet., populi, die leichten körperlosen V. = Schatten (der Unterwelt), Ov. met. 10, 14. – 4) leicht der phys. Wirkung nach = nicht drückend, sanft, gelinde, leise, terra sit super ossa levis, Tibull.: sit tibi terra levis, Corp. inscr. Lat. 6, 7579 (Ggstz. sit tibi terra gravis, ibid. lin. 13): levis aura, Sil.: somnus, Hor.: vinum, nicht starker, Suet.: u. so cibus, Cels.: mal-————vae, Hor.: levior piscis, Cels.: exulcerata et aegra corpora, quae ad tactus levissimos gemunt, Sen. de ira 1, 20, 3. – 5) leicht der phys. Beschaffenheit nach = erträglich (Ggstz. gravis), terra, loca, Varro. – II) übtr.: 1) leicht dem Werte, der Bedeutung nach = unerheblich, unbedeutend, geringfügig, gering, a) übh.: dolor, Cic.: ictus levis, Cic.: praesidium, Liv.: periculum levius, Caes.: genus scripturae, Nep.: labor, Ter.: proelium, Caes.: auditio, ein unverbürgtes Gerücht, Caes. – subst., in levi habere, für gering ansehen, leicht nehmen, Tac. ann. 3, 54; hist. 2, 21: levia sed nimium queror, Sen. Herc. fur. 63: quid leviora loquor? Petron. poët. 134, 12. v. 8. – poet. m. Genet., opum levior, Sil. 2, 102 (vgl. den Ggstz. largus opum b. Verg. Aen. 11, 338). – b) von Gedichten leichterer Art, Liebes- u. Scherzgedichten, Fabeln usw., Musa, Ov.: carmina, Tac.: levi calamo ludere, Phaedr. – c) unbedeutend = kein Gewicht od. Ansehen habend, nicht viel geltend, geringfügig, unzulänglich, unhaltbar, levis causa belli, Liv.: causa levior, Caes.: auctor, Liv.: pecunia levissima, Cic.: leve ac facile credat, Quint.: levia conquirere, Cic. – v. Pers., levis pauper, kreditloser, Hor. de art. poët. 123: numquam erit alienis gravis qui suis se concinnat levem, niemals wiegt jemandes Ansehen außen schwer, wenn es im Hause leicht ist, Plaut. trin. 684: leviorem futurum apud patres reum, würde weniger————gelten, Liv. 4, 44, 7. – 2) leicht der moral. Wirkung nach = nicht drückend, sanft, mild, gelinde, reprehensio levior, Cic.: exsilium, erträglich, Suet.: alqm leviore nomine (Bezeichnung) appellare, Cic.: v. Pers., mit Dat., Sithoniis non levis Euhius, nicht mild gesinnt gegen die S., erbittert auf die S., Hor. carm. 1, 18, 9. – 3) leicht der Gesinnung, den Grundsätzen nach, a) leicht, leichtsinnig, wankelmütig, unbeständig, haltlos (Ggstz. gravis, würdevoll, ernst, fest), homo, Cic.: Graeci, Cic.: iudices, Cic.: amicitia, Cic.: sententia, Ter.: ne te leviorem (lauer, gleichgültiger) erga me putes, Plaut. trin. 1171. – b) eitel, lügenhaft, unwahr, sit precor illa levis, Tibull. 1, 6, 56: leves atque inanes soni (Wortgepränge), Petron. 2, 1. -
46 mammo
mammo, āre (mamma), die Brust reichen, säugen, vae praegnantibus et mammantibus! Augustin. in psalm. 39, 28 u. 95, 14. -
47 miser
miser, era, erum ( mit maereo u. maestus verwandt), elend, I) im allg., elend = unglücklich, erbärmlich, kläglich, jammervoll, bejammernswert, griech. δύστηνος, κακοδαίμων (Ggstz. beatus, felix, fortunatus), 1) eig., von leb. Wesen, hic miser atque infelix, Cic.: miserrimus pater (Ggstz. felicissimus pater), Val. Max.: habere alqm miserum, plagen, Plaut., miserrimum, sehr plagen, Cic.: ex beato in miserum decĭdere, Sen.: miserrimus fui fugitando, habe mich ganz matt gelaufen, bin ganz ermüdet, Ter.: im Ausruf, im Nomin., Armer, armer Kerl, armer Schelm, miser! Hor.: o miser! Cic.: o multo miserior Dolabella, quam ille, quem tu miserrimum esse voluisti, Cic.: im Dat., vae misero mihi! Ter.: miserae mihi! Afran. com. fr.: im Akk., o me miserum! Cic.: eheu me miserum! Sall.: o miserum te! Cic.: me miserum! Cic. – m. folg. Genet., miser ambitionis, Plin. pan. 58, 5. – 2) übtr., von lebl. Subjj.: a) kläglich, erbärmlich, elend, ärmlich, misera ac tenuis praeda, Caes.: m. carmen, Verg.: remedium, Cels.: miserae luxuriae taedia, elender, erbärmlicher Kleiderprunk, Prop.: m. fortuna, Cic.: res, Cic.: consolatio, Cic.: fames, miserrima omnium mors, Sall. fr. – miserum est m. Infin., usque adeone mori miserum est? ist denn der Tod ein so großes Elend? Verg.: est nobis miserum desertam rem publicam invadi, es ist für uns ein Unglück, Liv.:————ita vivere miserrimum est, ist ein wahrer Jammer, Cic. – miserum est m. ut u. Konj., miserum est, ut imitari eius disciplinam non possimus, quem per bellum vicimus, Spart. Pesc. 3, 9. – m. 2. Supin., estne hoc miserum memoratu? ist das nicht eine klägliche Geschichte? Plaut. cist. 228. – als parenthet. Ausruf, miserum! wie kläglich! wie schmerzvoll! Verg. Aen. 6, 21: divitias miseras! o über den kläglichen R.! Hor. sat. 2, 8, 18. – b) jammervoll, beklagenswert – übertrieben, amor, Verg.: m. Genet., mundus in neutram partem cultus miser, hinsichtlich des Putzes, Hor. sat. 2, 2, 66. – II) insbes.: 1) körperlich od. geistig elend = leidend, krank, bucca, Plaut.: miserum latus caputve, Hor.: fauces, Fronto: pellis, Ser. Samm.: homo, Petron.: quo morbo nunc misera sum, Plaut. – 2) moralisch elend, erbärmlich, a) = nichtswürdig, schuftig, hominem perditum miserumque! der verworfene Kerl, der Schuft! Ter. eun. 418 sq. – b) = δυσέρως, vor Liebe siech, elend, liebeskrank (Ggstz. sanus), Lucr. 4, 1068 u.a. Ter. eun. 71. – ⇒ Vulg. Nbf. miserus, Corp. inscr. Lat. 4, 2250: Superl. miserissumus, Corp. inscr. Lat. 3, 4480 u. 13, 1980. -
48 ve
1. ve, enklitische Partikel (vgl. altind. vā, griech. ηὲ aus ηέ), oder, wenn die Wahl zwischen mehreren Dingen freigelassen wird, oder auch, oder wohl (etwa) auch, duabus tribusve horis, Cic.: zweimal, Cic. Phil. 5, 10. – poet. doppelt, statt vel... vel, zB. quod fuimusve sumusve, Ov. met. 15, 215: plusve minusve, mehr oder weniger, Ov. fast. 5, 110: ve... aut, Prop. 2, 1, 23; vgl. neve.
————————2. vē (vae), eine untrennbare Partikel, bezeichnet ein fehlerhaftes Zuviel od. Zuwenig des im Simplex enthaltenen Begriffs, zB. vecors, vegrandis, vesanus; vgl. Gell. 5, 12, 9. -
49 virga
virga, ae, f. (vireo), I) der grüne, dünne Zweig, das Reis, populi, Pappelzweig, Plin.: mala haerent in sua virga, Varro: turea, Verg. – viscata, Leimrute, Varro u. Ov.: fasces virgarum atque aridi sarmenti, Liv. – II) meton.: A) das aus einem Zweig Bereitete: 1) der Setzling, das Pfropfreis, Ov. met. 14, 630 zw. (Ehwald lignum). – 2) die Gerte, Rute, der (dünne) Stab, a) zum Schlagen der Menschen: vae illis virgis miseris, quae hodie in tergo morientur meo, Plaut.: ut tua iam virgis latera lacerentur probe, Plaut.: virgis myrreis a viro usque ad mortem caedi, Lact.: metuens virgae iam grandis Achilles cantabat patriis in montibus, Iuven. – bes. virgae, die schwanken Stäbe in den Faszes der Liktoren, mit denen die Verbrecher gepeitscht wurden, vollst. lictoreae virgae, Flor. 1, 26, 3 (vgl. Plaut. Epid. 28 G. lictores duo, duo ulmei fasces virgarum): domum virgā percutere (v. Liktor), Liv.: alqm virgis caedere, Cic. u. Liv., concīdere, Cic.: virgis mori, Cic.: dah. Sing. kollektiv für die Faszes, Ov. trist. 5, 6, 32. – b) die Gerte des Reiters u. Maultiertreibers zum Lenken u. Züchtigen des Pferdes od. Maultieres, die Reitgerte, virga, quā ad regendum equum usus est, Val. Max. 3, 2, 12. Frontin. 4, 5, 16: vgl. nobilis equus umbrā quoque virgae regitur, Curt. 7, 4 (16), 18: fruticem, quem verberando equo gestant, eam virgam in laevam manum trans-————ferunt, Apul. flor. 21. p. 35, 6 Kr.: et Massyla meum virga gubernet equum, Mart. 9, 22, 14; vgl. Lucan. 4, 683. Iuven. 3, 317. – c) die Rute zum Kehren, der Besen, Ov. fast. 4, 763. – d) der Zauberstab, bes. der Merkurs, Ov. met. 14, 278 u.ö. Verg. Aen. 7, 190 u.a. – B) das einem Zweige Ähnliche: 1) virgae, die Stengel des Flachses, Plin. 19, 17. – 2) der Streifen, a) am Himmel, die sogenannte Regen- od. Wassergalle, Sen. nat. qu. 1, 9 sq. – b) der Farbenstreifen am Kleide, purpureis tingat sua corpora virgis, trage gestreifte Kleider, Ov. art. am. 3, 269. – c) auf dem Stammbaume, die Geschlechtslinie, Iuven. 8, 7. -
50 aetas
aetas, ātis, f. [contr. from the anteclass. aevitas from aevum, q. v.; Prisc. 595 P.; cf. Welsh oet] ( gen. plur. aetatum;I.but freq. also aetatium,
Liv. 1, 43; 9, 17; 26, 9; cf. Oud. ad Suet. Aug. 31; Vell. 2, 89; Sen. Brev. Vit. 12, 2; Gell. 14, 1).The period of life, time of life, life, age (divided, acc. to Varr. ap. Censor. 14, into pueritia, from birth to the 15th year; adulescentia, from that time to the 30th; juventus, to the 45th; the age of the seniores, to the 60th; and, finally, senectus, from that time till death. Others make a different division, v. Flor. 1 prooem.; Isid. Orig. 11, 2; Gell. 10, 28; 15, 20):II.a primo tempore aetatis,
Cic. Leg. 1, 4, 13:prima aetas,
id. Off. 2, 13:ineuntis aetatis inscientia,
id. ib. 1, 34;so 2, 13: flos aetatis,
the bloom of life, id. Phil. 2, 2; Liv. 21; Suet. Caes. 49; so,bona aetas,
Cic. Sen. 14; and poet. in the plur.:ambo florentes aetatibus,
Verg. E. 7, 4: quamquam aetas senet, satis habeo tamen virium, ut te arā arceam, Pac. ap. Prisc. 1, 10; id. ap. Non. 159, 19:mala aetas,
old age, Plaut. Men. 5, 2, 6; and absol.: aetas, aevitas = senectus, old age, SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT, Fragm. of the XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25: aetate ( through age) non quis obtuerier, Plaut. Most. 3, 2, 154; 1, 3, 130; id. Bacch. 3, 3, 5:sed ipse morbo atque aetate confectus,
Sall. J. 9:graves aetate,
Liv. 7, 39.—Sometimes also absol. = adulescentia, youth:fui ego illā aetate et feci illa omnia,
Plaut. Bacch. 4, 10, 4; id. Most. 5, 2, 27:damna, dedecora aetas ipsius pertulit,
Cic. Verr. 2, 1, 12:tua autem aetas (of his son),
id. Off. 2, 13:(mulier) non formā, non aetate, non opibus maritum invenerit,
Tac. G. 19:expers belli propter aetatem,
Suet. Aug. 8: aetas consularis, the legal age for the consulship, i. e. the 43d year, Cic. Phil. 5, 17:id aetatis jam sumus,
we have now reached that time of life, id. Fam. 6, 20, 3.—Transf.A.In gen., the lifetime of man, without reference to its different stages; life, Enn. ap. Gell. 18, 2, 16:B.aetas acta honeste et splendide,
Cic. Tusc. 3, 25:gerere,
id. Fam. 4, 5 al.:tempus aetatis,
id. Sen. 19:aetatem consumere in studio aliquo,
id. Off. 1, 1:conterere in litibus,
id. Leg. 1, 20:degere omnem in tranquillitate,
id. Fin. 2, 35; cf. id. Rosc. Am. 53 al.—In Ov. M. 12, 188, aetas = centum annos.—A space of time, an age, generation, time:C.heroicae aetates,
Cic. Tusc. 5, 3, 7:haec aetas,
id. ib. 1, 3, 5; id. Rep. 1, 1:alia,
id. Lael. 27, 101 Beier:nostrā aetate,
in our times, Quint. 1, 4, 20:cum primis aetatis suae comparabatur,
Nep. Iphicr. 1; Vell. 1, 16:incuriosa suorum aetas,
Tac. Agr. 1:omnia fert aetas,
time, Verg. E. 9, 51; so Hor. C. 4, 9, 10:crastina aetas,
the morrow, Stat. Th. 3, 562. — Of the four ages of the world ( the golden age, silver age, etc.), Ov. M. 1, 89 sq.; v. aureus, argenteus, etc.—Abstr. pro concreto, the time or period of life, for the man himself, the age, for the men living in it (mostly poet., and in prose after the Aug. per.; cf.D.saeculum): sibi inimicus magis quam aetati tuae, i. e. tibi,
Plaut. Men. 4, 3, 1:vae aetati tuae,
id. Capt. 4, 2, 105:quid nos dura refugimus Aetas?
Hor. C. 1, 35, 34:impia,
id. Epod. 16, 9:veniens,
Ov. F. 6, 639:omnis aetas currere obviam,
Liv. 27, 51:omnis sexus, omnis aetas,
Tac. A. 13, 16:innoxiam liberorum aetatem miserarentur, i. e. innocentes liberos,
id. H. 3, 68:sexum, aetatem, ordinem omnem,
Suet. Calig. 4.—Also of things without life, e. g. of wine, its age: bibite Falernum hoc: annorum quadraginta est. Bene, inquit, aetatem fert, it keeps well, Cic. ap. Macr. S. 2, 2, 3; Plin. 23, 1, 20, § 33; 15, 2, 3, § 7.—So of buildings:E.aetates aedificiorum,
Dig. 30, 58.—Aetatem, a dverb. (ante-class.).1.= semper, perpetuo, through the whole of life, during lifetime, continually:2.ut aetatem ambo nobis sint obnoxii,
Plaut. As. 2, 2, 18:at tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem,
id. Curc. 4, 3, 22:Quid, malum, me aetatem censes velle id adsimularier,
Ter. Heaut. 4, 3, 38.—= diu, longo tempore, an age, a long time, a long while:F.an abiit jam a milite? Jamdudum aetatem,
Ter. Eun. 4, 5, 8:quod solis vapor aetatem non posse videtur efficere,
what the heat of the sun cannot perhaps effect for years, Lucr. 6, 236.—In aetate, adverb. (ante-class.).1. 2. -
51 animus
ănĭmus, i, m. [a Graeco-Italic form of anemos = wind (as ego, lego, of ego, lego); cf. Sanscr. an = to breathe, anas = breath, anilas = wind; Goth. uz-ana = exspiro; Erse, anal = breath; Germ. Unst = a storm (so, sometimes); but Curt. does not extend the connection to AФ, aêmi = to blow; a modification of animus—by making which the Romans took a step in advance of the Greeks, who used hê psuchê for both these ideas—is anima, which has the physical meaning of anemos, so that Cic. was theoretically right, but historically wrong, when he said, ipse animus ab anima dictus est, Tusc. 1, 9, 19; after the same analogy we have from psuchô = to breathe, blow, psuchê = breath, life, soul; from pneô = to breathe, pneuma = air, breath, life, in class. Greek, and = spirit, a spiritual being, in Hellenistic Greek; from spiro = to breathe, blow, spiritus = breath, breeze, energy, high spirit, and poet. and post-Aug. = soul, mind; the Engl. ghost = Germ. Geist may be comp. with Germ. giessen and cheô, to pour, and for this interchange of the ideas of gases and liquids, cf. Sol. 22: insula adspiratur freto Gallico, is flowed upon, washed, by the Gallic Strait; the Sanscr. atman = breath, soul, with which comp. aytmê = breath; Germ. Odem = breath, and Athem = breath, soul, with which group Curt. connects auô, aêmi; the Heb. = breath, life, soul; and = breath, wind, life, spirit, soul or mind].I.In a general sense, the rational soul in man (in opp. to the body, corpus, and to the physical life, anima), hê psuchê:II.humanus animus decerptus ex mente divina,
Cic. Tusc. 5, 13, 38:Corpus animum praegravat, Atque affixit humo divinae particulam aurae,
Hor. S. 2, 2, 77:credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, ut essent qui terras tuerentur etc.,
Cic. Sen. 21, 77:eas res tueor animi non corporis viribus,
id. ib. 11, 38; so id. Off. 1, 23, 79:quae (res) vel infirmis corporibus animo tamen administratur,
id. Sen. 6, 15; id. Off. 1, 29, 102:omnes animi cruciatus et corporis,
id. Cat. 4, 5, 10:levantes Corpus et animum,
Hor. Ep. 2, 1, 141:formam et figuram animi magis quam corporis complecti,
Tac. Agr. 46; id. H. 1, 22:animi validus et corpore ingens,
id. A. 15, 53:Aristides primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocantur Graece ethe, item perturbationes,
first painted the soul, put a soul into his figures, Plin. 35, 10, 36, § 98 (cf.:animosa signa,
life-like statues, Prop. 4, 8, 9): si nihil esset in eo (animo), nisi id, ut per eum viveremus, i. e. were it mere anima, Cic. Tusc. 1, 24, 56:Singularis est quaedam natura atque vis animi, sejuncta ab his usitatis notisque naturis, i. e. the four material elements,
id. ib. 1, 27, 66: Neque nos corpora sumus. Cum igitur nosce te dicit, hoc dicit, nosce animum tuum, id. ib. 1, 22, 52:In quo igitur loco est (animus)? Credo equidem in capite,
id. ib. 1, 29, 70:corpora nostra, terreno principiorum genere confecta, ardore animi concalescunt,
derive their heat from the fiery nature of the soul, id. ib. 1, 18, 42:Non valet tantum animus, ut se ipsum ipse videat: at, ut oculus, sic animus, se non videns alia cernit,
id. ib. 1, 27, 67: foramina illa ( the senses), quae patent ad animum a corpore, callidissimo artificio natura fabricata est, id. ib. 1, 20, 47: dum peregre est animus sine corpore velox, independently of the body, i. e. the mind roaming in thought, Hor. Ep. 1, 12, 13:discessus animi a corpore,
Cic. Tusc. 1, 9, 18; 1, 30, 72:cum nihil erit praeter animum,
when there shall be nothing but the soul, when the soul shall be disembodied, id. ib. 1, 20, 47; so,animus vacans corpore,
id. ib. 1, 22, 50; and:animus sine corpore,
id. ib. 1, 22, 51:sine mente animoque nequit residere per artus pars ulla animai,
Lucr. 3, 398 (for the pleonasm here, v. infra, II. A. 1.):Reliquorum sententiae spem adferunt posse animos, cum e corporibus excesserint in caelum pervenire,
Cic. Tusc. 1, 11, 24:permanere animos arbitramur consensu nationum omnium,
id. ib. 1, 16, 36:Pherecydes primus dixit animos esse hominum sempiternos,
id. ib. 1, 16, 38:Quod ni ita se haberet, ut animi immortales essent, haud etc.,
id. Sen. 23, 82: immortalitas animorum, id. ib. 21, 78; id. Tusc. 1, 11, 24; 1, 14, 30:aeternitas animorum,
id. ib. 1, 17, 39; 1, 22, 50 (for the plur. animorum, in this phrase, cf. Cic. Sen. 23, 84); for the atheistic notions about the soul, v. Lucr. bk. iii.—In a more restricted sense, the mind as thinking, feeling, willing, the intellect, the sensibility, and the will, acc. to the almost universally received division of the mental powers since the time of Kant (Diog. Laert. 8, 30, says that Pythagoras divided hê psuchê into ho nous, hai phrenes, and ho thumos; and that man had ho nous and ho thumos in common with other animals, but he alone had hai phrenes. Here ho nous and ho thumos must denote the understanding and the sensibility, and hai phrenes, the reason. Plutarch de Placit. 4, 21, says that the Stoics called the supreme faculty of the mind (to hêgemonikon tês psuchês) ho logismos, reason. Cic. sometimes speaks of a twofold division; as, Est animus in partes tributus duas, quarum altera rationis est particeps, altera expers (i. e. to logistikon and to alogon of Plato; cf. Tert. Anim. 16), i. e. the reason or intellect and the sensibility, Tusc. 2, 21, 47; so id. Off. 1, 28, 101; 1, 36, 132; id. Tusc 4, 5, 10; and again of a threefold; as, Plato triplicem finxit animum, cujus principatum, id est rationem in capite sicut in arce posuit, et duas partes ( the two other parts) ei parere voluit, iram et cupiditatem, quas locis disclusit; iram in pectore, cupiditatem subter praecordia locavit, i. e. the reason or intellect, and the sensibility here resolved into desire and aversion, id. ib. 1, 10, 20; so id. Ac. 2, 39, 124. The will, hê boulêsis, voluntas, arbitrium, seems to have been sometimes merged in the sensibility, ho thumos, animus, animi, sensus, and sometimes identified with the intellect or reason, ho nous, ho logismos, mens, ratio).A.1.. The general power of perception and thought, the reason, intellect, mind (syn.: mens, ratio, ingenium), ho nous:2.cogito cum meo animo,
Plaut. Most. 3, 2, 13; so Ter. Ad. 3, 4, 55:cum animis vestris cogitare,
Cic. Agr. 2, 24:recordari cum animo,
id. Clu. 25, 70;and without cum: animo meditari,
Nep. Ages. 4, 1; cf. id. Ham. 4, 2:cogitare volvereque animo,
Suet. Vesp. 5:animo cogitare,
Vulg. Eccli. 37, 9:statuere apud animum,
Liv. 34, 2:proposui in animo meo,
Vulg. Eccli. 1, 12:nisi me animus fallit, hi sunt, etc.,
Plaut. Men. 5, 9, 23:in dubio est animus,
Ter. And. 1, 5, 31; id. ib. prol. 1; cf. id. ib. 1, 1, 29:animum ad se ipsum advocamus,
Cic. Tusc. 1, 31, 75:lumen animi, ingenii consiliique tui,
id. Rep. 6, 12 al. —For the sake of rhet. fulness, animus often has a synonym joined with it: Mens et animus et consilium et sententia civitatis posita est in legibus,
Cic. Clu. 146:magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates,
Verg. A. 6, 11:complecti animo et cogitatione,
Cic. Off. 1, 32, 117; id. de Or. 1, 2, 6:animis et cogitatione comprehendere,
id. Fl. 27, 66:cum omnia ratione animoque lustraris,
id. Off. 1, 17, 56:animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum consideratio naturae,
id. Ac. 2, 41, 127.—Hence the expressions: agitatio animi, attentio, contentio; animi adversio; applicatio animi; judicium, opinio animorum, etc. (v. these vv.); and animum advertere, adjungere, adplicare, adpellere, inducere, etc. (v. these vv.).—Of particular faculties of mind, the memory:3.etiam nunc mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis,
Ter. And. 1, 5, 46:An imprimi, quasi ceram, animum putamus etc. (an idea of Aristotle's),
Cic. Tusc. 1, 25, 61:ex animo effluere,
id. de Or. 2, 74, 300: omnia fert aetas, animum quoque;... Nunc oblita mihi tot carmina,
Verg. E. 9, 51.—Consciousness (physically considered) or the vital power, on which consciousness depends ( = conscientia, q. v. II. A., or anima, q. v. II. E.):4.vae miserae mihi. Animo malest: aquam velim,
I'm fainting, my wits are going, Plaut. Am. 5, 1, 6; id. Curc. 2, 3, 33:reliquit animus Sextium gravibus acceptis vulneribus,
Caes. B. G. 6, 38:Una eademque via sanguis animusque sequuntur,
Verg. A. 10, 487:animusque reliquit euntem,
Ov. M. 10, 459:nisi si timor abstulit omnem Sensum animumque,
id. ib. 14, 177:linqui deinde animo et submitti genu coepit,
Curt. 4, 6, 20: repente animo linqui solebat, Suet. Caes. 45:ad recreandos defectos animo puleio,
Plin. 20, 14, 54, § 152.—The conscience, in mal. part. (v. conscientia, II. B. 2. b.):5.cum conscius ipse animus se remordet,
Lucr. 4, 1135:quos conscius animus exagitabat,
Sall. C. 14, 3:suae malae cogitationes conscientiaeque animi terrent,
Cic. Sex. Rosc. 67.—In Plaut. very freq., and once also in Cic., meton. for judicium, sententia, opinion, judgment; mostly meo quidem animo or meo animo, according to my mind, in my opinion, Plaut. Men. 1, 3, 17:6.e meo quidem animo aliquanto facias rectius, si, etc.,
id. Aul. 3, 6, 3:meo quidem animo, hic tibi hodie evenit bonus,
id. Bacch. 1, 1, 69; so id. Aul. 3, 5, 4; id. Curc. 4, 2, 28; id. Bacch. 3, 2, 10; id. Ep. 1, 2, 8; id. Poen. 1, 2, 23; id. Rud. 4, 4, 94; Cic. Sest. 22:edepol lenones meo animo novisti,
Plaut. Curc. 4, 2, 19:nisi, ut meus est animus, fieri non posse arbitror,
id. Cist. 1, 1, 5 (cf.:EX MEI ANIMI SENTENTIA,
Inscr. Orell. 3665:ex animi tui sententia,
Cic. Off. 3, 29, 108).—The imagination, the fancy (for which Cic. often uses cogitatio, as Ac. 2, 15, 48):B.cerno animo sepultam patriam, miseros atque insepultos acervos civium,
Cic. Cat. 4, 6, 11:fingere animo jubebat aliquem etc.,
id. Sen. 12, 41: Fingite animis;litterae enim sunt cogitationes nostrae, et quae volunt, sic intuentur, ut ea cernimus, quae videmus,
id. Mil. 29, 79:Nihil animo videre poterant,
id. Tusc. 1, 16, 38.—The power of feeling, the sensibility, the heart, the feelings, affections, inclinations, disposition, passions (either honorable or base; syn.: sensus, adfectus, pectus, cor), ho thumos.1.a.. In gen., heart, soul, spirit, feeling, inclination, affection, passion: Medea, animo aegra, amore saevo saucia, Enn. ap. Auct. ad Her. 2, 22 (cf. Plaut. Truc. 2, 7, 36:(α).animo hercle homo suo est miser): tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas, etc.,
Plaut. Trin. 2, 2, 27 -29:harum scelera et lacrumae confictae dolis Redducunt animum aegrotum ad misericordiam,
Ter. And. 3, 3, 27:Quo gemitu conversi animi (sunt),
Verg. A. 2, 73:Hoc fletu concussi animi,
id. ib. 9, 498;4, 310: animum offendere,
Cic. Lig. 4; id. Deiot. 33; so Vulg. Gen. 26, 35.—Mens and animus are often conjoined and contrasted, mind and heart (cf. the Homeric kata phrena kai kata thumon, in mind and heart): mentem atque animum delectat suum, entertains his mind and delights his heart, Enn. ap. Gell. 19, 10:Satin tu sanus mentis aut animi tui?
Plaut. Trin. 2, 4, 53:mala mens, malus animus,
bad mind, bad heart, Ter. And. 1, 1, 137:animum et mentem meam ipsa cogitatione hominum excellentium conformabam,
Cic. Arch. 6, 14:Nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,
id. Sen. 11, 36:ut omnium mentes animosque perturbaret,
Caes. B. G. 1, 39; 1, 21:Istuc mens animusque fert,
Hor. Ep. 1, 14, 8:Stare Socrates dicitur tamquam quodam recessu mentis atque animi facto a corpore,
Gell. 2, 1; 15, 2, 7.—And very rarely with this order inverted: Jam vero animum ipsum mentemque hominis, etc.,
Cic. N. D. 2, 59, 147:mente animoque nobiscum agunt,
Tac. G. 29:quem nobis animum, quas mentes imprecentur,
id. H. 1, 84;and sometimes pleon. without such distinction: in primis regina quietum Accipit in Teucros animum mentemque benignam,
a quiet mind and kindly heart, Verg. A. 1, 304; so,pravitas animi atque ingenii,
Vell. 2, 112, 7 (for mens et animus, etc., in the sense of thought, used as a pleonasm, v. supra, II. A. 1.):Verum animus ubi semel se cupiditate devinxit mala, etc.,
Ter. Heaut. 1, 2, 34:animus perturbatus et incitatus nec cohibere se potest, nec quo loco vult insistere,
Cic. Tusc. 4, 18, 41:animum comprimit,
id. ib. 2, 22, 53:animus alius ad alia vitia propensior,
id. ib. 4, 37, 81; id. ad Q. Fr. 1, 1:sed quid ego hic animo lamentor,
Enn. Ann. 6, 40:tremere animo,
Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4:ingentes animo concipit iras,
Ov. M. 1, 166:exsultare animo,
id. ib. 6, 514.—So often ex animo, from the heart, from the bottom of one's heart, deeply, truly, sincerely:Paulum interesse censes ex animo omnia facias an de industria?
from your heart or with some design, Ter. And. 4, 4, 55; id. Ad. 1, 1, 47:nisi quod tibi bene ex animo volo,
id. Heaut. 5, 2, 6: verbum [p. 124] ex animo dicere, id. Eun. 1, 2, 95:sive ex animo id fit sive simulate,
Cic. N. D. 2, 67, 168:majore studio magisve ex animo petere non possum,
id. Fam. 11, 22:ex animo vereque diligi,
id. ib. 9, 6, 2:ex animo dolere,
Hor. A. P. 432:quae (gentes) dederunt terram meam sibi cum gaudio et toto corde et ex animo,
Vulg. Ezech. 36, 5; ib. Eph. 6, 6; ib. 1 Pet. 5, 3.—And with gen.With verbs:(β).Quid illam miseram animi excrucias?
Plaut. Mil. 4, 2, 76; 4, 6, 65:Antipho me excruciat animi,
Ter. Phorm. 1, 4, 10:discrucior animi,
id. Ad. 4, 4, 1:in spe pendebit animi,
id. Heaut. 4, 4, 5: juvenemque animi miserata repressit, pitying him in her heart, thumôi phileousa te kêdomenê te (Hom. Il. 1, 196), Verg. A. 10, 686.—With adjj.:b.aeger animi,
Liv. 1, 58; 2, 36; 6, 10; Curt. 4, 3, 11; Tac. H. 3, 58:infelix animi,
Verg. A. 4, 529:felix animi,
Juv. 14, 159:victus animi,
Verg. G. 4, 491:ferox animi,
Tac. A. 1, 32:promptus animi,
id. H. 2, 23:praestans animi,
Verg. A. 12, 19:ingens animi,
Tac. A. 1, 69 (for this gen. v. Ramsh. Gr. p. 323; Key, § 935; Wagner ad Plaut. Aul. v. 105; Draeger, Hist. Synt. I. p. 443).—Meton., disposition, character (so, often ingenium): nimis paene animo es Molli, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 49:2.animo audaci proripit sese,
Pac. Trag. Rel. p. 109 Rib.:petulans protervo, iracundo animo,
Plaut. Bacch. 4, 3, 1; id. Truc. 4, 3, 1:ubi te vidi animo esse omisso (omisso = neglegenti, Don.),
Ter. Heaut. 5, 2, 9; Cic. Fam. 2. 17 fin.:promptus animus vester,
Vulg. 2 Cor. 9, 2: animis estis simplicibus et mansuetis nimium creditis unicuique, Auct. ad Her. 4, 37:eorum animi molles et aetate fluxi dolis haud difficulter capiebantur,
Sall. C. 14, 5:Hecabe, Non oblita animorum, annorum oblita suorum,
Ov. M. 13, 550:Nihil est tam angusti animi tamque parvi, quam amare divitias,
Cic. Off. 1, 20, 68:sordidus atque animi parvi,
Hor. S. 1, 2, 10; Vell. 2, 25, 3:Drusus animi fluxioris erat,
Suet. Tib. 52.—In particular, some one specific emotion, inclination, or passion (honorable or base; in this signif., in the poets and prose writers, very freq. in the plur.). —a.Courage, spirit:b.ibi nostris animus additus est,
Plaut. Am. 1, 1, 94; cf. Ter. Heaut. 3, 2, 31; id. And. 2, 1, 33:deficiens animo maesto cum corde jacebat,
Lucr. 6, 1232:virtute atque animo resistere,
Cic. Fam. 5, 2, 8:fac animo magno fortique sis,
id. ib. 6, 14 fin.:Cassio animus accessit, et Parthis timor injectus est,
id. Att. 5, 20, 3:nostris animus augetur,
Caes. B. G. 7, 70:mihi in dies magis animus accenditur,
Sall. C. 20, 6; Cic. Att. 5, 18; Liv. 8, 19; 44, 29:Nunc demum redit animus,
Tac. Agr. 3:bellica Pallas adest, Datque animos,
Ov. M. 5, 47:pares annis animisque,
id. ib. 7, 558:cecidere illis animique manusque,
id. ib. 7, 347 (cf.:tela viris animusque cadunt,
id. F. 3, 225) et saep.—Hence, bono animo esse or uti, to be of good courage, Varr. R. R. 2, 5, 5: Am. Bono animo es. So. Scin quam bono animo sim? Plaut. Am. 22, 39:In re mala animo si bono utare, adjuvat,
id. Capt. 2, 1, 9:bono animo fac sis,
Ter. Ad. 3, 5, 1:quin tu animo bono es,
id. ib. 4, 2, 4:quare bono animo es,
Cic. Att. 5, 18; so Vulg. 2 Macc. 11, 26; ib. Act. 18, 25;so also, satis animi,
sufficient courage, Ov. M. 3, 559.—Also for hope:magnus mihi animus est, hodiernum diem initium libertatis fore,
Tac. Agr, 30.— Trop., of the violent, stormy motion of the winds of AEolus:Aeolus mollitque animos et temperat iras,
Verg. A. 1, 57.—Of a top:dant animos plagae,
give it new force, quicker motion, Verg. A. 7, 383.—Of spirit in discourse: in Asinio Pollione et consilii et animi satis,
Quint. 10, 1, 113. —Haughtiness, arrogance, pride: quae civitas est in Asia, quae unius tribuni militum animos ac spiritus capere possit? can bear the arrogance and pride, etc., Cic. Imp. Pomp. 22, 66:c.jam insolentiam noratis hominis: noratis animos ejus ac spiritus tribunicios,
id. Clu. 39, 109; so id. Caecin. 11 al.; Ov. Tr. 5, 8, 3 (cf.:quia paululum vobis accessit pecuniae, Sublati animi sunt,
Ter. Hec. 3, 5, 56).—Violent passion, vehemence, wrath:d.animum vincere, iracundiam cohibere, etc.,
Cic. Marcell. 3:animum rege, qui nisi paret Imperat,
Hor. Ep. 1, 2, 62:qui dominatur animo suo,
Vulg. Prov. 16, 32.—So often in plur.; cf hoi thumoi: ego meos animos violentos meamque iram ex pectore jam promam, Plaut. Truc. 2, 7, 43:vince animos iramque tuam,
Ov. H. 3, 85; id. M. 8, 583; Prop. 1, 5, 12:Parce tuis animis, vita, nocere tibi,
id. 2, 5, 18:Sic longius aevum Destruit ingentes animos,
Luc. 8, 28:coeunt sine more, sine arte, Tantum animis iraque,
Stat. Th. 11, 525 al. —Moderation, patience, calmness, contentedness, in the phrase aequus animus, an even mind:e.si est animus aequos tibi,
Plaut. Aul. 2, 2, 10; id. Rud. 2, 3, 71; Cic. Rosc. Am. 50, 145; and often in the abl., aequo animo, with even mind, patiently, etc.:aequo animo ferre,
Ter. And. 2, 3, 23; Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Sen. 23, 84; Nep. Dion. 6, 4; Liv. 5, 39:aequo animo esse,
Vulg. 3 Reg. 21, 7; ib. Judith, 7, 23: Aequo animo est? of merry heart (Gr. euthumei), ib. Jac. 5, 13:animis aequis remittere,
Cic. Clu. 2, 6:aequiore animo successorem opperiri,
Suet. Tib. 25:haud aequioribus animis audire,
Liv. 23, 22: sapientissimus quisque aequissimo animo moritur; stultissimus iniquissimo. Cic. Sen. 23, 83; so id. Tusc. 1, 45, 109; Sall. C. 3, 2; Suet. Aug. 56:iniquo animo,
Att. Trag. Rel. p. 150 Rib.; Cic. Tusc. 2, 2, 5; Quint. 11, 1, 66.—Agreeable feeling, pleasure, delight:f.cubat amans animo obsequens,
Plaut. Am. 1, 1, 134:indulgent animis, et nulla quid utile cura est,
Ov. M. 7, 566; so, esp. freq.: animi causa (in Plaut. once animi gratia), for the sake of amusement, diversion (cf.:haec (animalia) alunt animi voluptatisque causa,
Caes. B. G. 5, 12):Post animi causa mihi navem faciam,
Plaut. Rud. 4, 2, 27; so id. Trin. 2, 2, 53; id. Ep. 1, 1, 43:liberare fidicinam animi gratia,
id. ib. 2, 2, 90:qui illud animi causa fecerit, hunc praedae causa quid facturum putabis?
Cic. Phil. 7, 6:habet animi causa rus amoenum et suburbanum,
id. Rosc. Am. 46 Matth.; cf. id. ib. § 134, and Madv. ad Cic. Fin. 2, 17, 56; Cic. Fam. 7, 2:Romanos in illis munitionibus animine causa cotidie exerceri putatis?
Caes. B. G. 7, 77; Plin. praef. 17 Sill.—Disposition toward any one:C.hoc animo in nos esse debebis, ut etc.,
Cic. Fam. 2, 1 fin.:meus animus erit in te semper, quem tu esse vis,
id. ib. 5, 18 fin.:qui, quo animo inter nos simus, ignorant,
id. ib. 3, 6; so id. ib. 4, 15;5, 2: In quo in primis quo quisque animo, studio, benevolentia fecerit, ponderandum est,
id. Off. 1, 15, 49:quod (Allobroges) nondum bono animo in populum Romanum viderentur,
to be well disposed, Caes. B. G. 1, 6 fin. —In the pregn. signif. of kind, friendly feeling, affection, kindness, liberality:animum fidemque praetorianorum erga se expertus est,
Suet. Oth. 8:Nec non aurumque animusque Latino est,
Verg. A. 12, 23.—Hence, meton., of a person who is loved, my heart, my soul:salve, anime mi,
Plaut. Curc. 1, 2, 3:da, meus ocellus, mea rosa, mi anime, da, mea voluptas,
id. As. 3, 3, 74; so id. ib. 5, 2, 90; id. Curc. 1, 3, 9; id. Bacch. 1, 1, 48; id. Most. 1, 4, 23; id. Men. 1, 3, 1; id. Mil. 4, 8, 20; id. Rud. 4, 8, 1; Ter. Eun. 1, 2, 15 et saep. —The power of willing, the will, inclination, desire, purpose, design, intention (syn.: voluntas, arbitrium, mens, consilium, propositum), hê boulêsis:D.qui rem publicam animo certo adjuverit,
Att. Trag Rel. p. 182 Rib.:pro inperio tuo meum animum tibi servitutem servire aequom censui,
Plaut. Trin. 2, 2, 23:Ex animique voluntate id procedere primum,
goes forth at first from the inclination of the soul, Lucr. 2, 270; so,pro animi mei voluntate,
Cic. Fam. 5, 20, 8 (v. Manut. ad h.l.):teneo, quid animi vostri super hac re siet,
Plaut. Am. prol. 58; 1, 1, 187:Nam si semel tuom animum ille intellexerit, Prius proditurum te etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 69:Prius quam tuom ut sese habeat animum ad nuptias perspexerit,
id. And. 2, 3, 4:Sin aliter animus voster est, ego etc.,
id. Ad. 3, 4, 46:Quid mi istaec narras? an quia non audisti, de hac re animus meus ut sit?
id. Hec. 5, 2, 19:qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit,
Cic. Imp. Pomp. 66:istum exheredare in animo habebat,
id. Rosc. Am. 18, 52: nobis crat in animo Ciceronem ad Caesarem mittere, we had it in mind to send, etc., id. Fam. 14, 11; Serv. ad Cic. ib. 4, 12:hostes in foro constiterunt, hoc animo, ut, etc.,
Caes. B. G. 7, 28:insurrexerunt uno animo in Paulum,
with one mind, Vulg. Act. 18, 12; 19, 29: persequi Jugurtham animus ardebat, Sall. J. 39, 5 Gerlach (others, animo, as Dietsch); so id. de Rep. Ord. 1, 8: in nova fert an mus mutatas dicere formas, my mind inclines to tell of, etc., Ov. M. 1, 1.—Hence, est animus alicui, with inf., to have a mind for something, to aim at, etc.:omnibus unum Opprimere est animus,
Ov. M. 5, 150:Sacra Jovi Stygio perficere est animus,
Verg. A. 4, 639:Fuerat animus conjuratis corpus occisi in Tiberim trahere,
Suet. Caes. 82 fin.; id. Oth. 6; cf. id. Calig. 56.—So, aliquid alicui in animo est, with inf., Tac. G. 3.—So, inducere in animum or animum, to resolve upon doing something; v. induco.—Trop., of the principle of life and activity in irrational objects, as in Engl. the word mind is used.1.Of brutes:2.in bestiis, quarum animi sunt rationis expertes,
whose minds, Cic. Tusc. 1, 33, 80:Sunt bestiae, in quibus etiam animorum aliqua ex parte motus quosdam videmus,
id. Fin. 5, 14, 38:ut non inscite illud dictum videatur in sue, animum illi pecudi datum pro sale, ne putisceret,
id. ib. 5, 13, 38, ubi v. Madv.:(apes Ingentes animos angusto in pectore versant,
Verg. G. 4, 83:Illiusque animos, qui multos perdidit unus, Sumite serpentis,
Ov. M. 3, 544:cum pecudes pro regionis caelique statu et habitum corporis et ingenium animi et pili colorem gerant,
Col. 6, 1, 1:Umbria (boves progenerat) vastos nec minus probabiles animis quam corporibus,
id. 6, 1, 2 si equum ipsum nudum et solum corpus ejus et animum contemplamur, App. de Deo Socr. 23 (so sometimes mens:iniquae mentis asellus,
Hor. S. 1, 9, 20).—Of plants:III.haec quoque Exuerint silvestrem animum, i. e. naturam, ingenium,
their wild nature, Verg. G. 2, 51.—Transf. Of God or the gods, as we say, the Divine Mind, the Mind of God:certe et deum ipsum et divinum animum corpore liberatum cogitatione complecti possumus,
Cic. Tusc. 1, 22, 51 (so mens, of God, id. ib. 1, 22, 66; id. Ac. 2, 41, 126):Tantaene animis caelestibus irae?
Verg. A. 1, 11. -
52 capud
căpŭt ( kăp-căpud), ĭtis ( abl. sing. regularly capite:I.capiti,
Cat. 68, 124; cf. Tib. 1, 1, 72 Huschk., where the MSS., as well as Caes. German. Arat. 213, vary between the two forms), n. [kindr. with Sanscr. kap-āla; Gr. keph-alê; Goth. haubith; Germ. Haupt].The head, of men and animals:b.oscitat in campis caput a cervice revolsum,
Enn. Ann. 462 Vahl.: i lictor, conliga manus, caput obnubito, form. ap. Cic. Rab. Perd. 4, 13; cf. Liv. 1, 26, 6:tun' capite cano amas, homo nequissume?
Plaut. Merc. 2, 2, 34; so,cano capite,
id. As. 5, 2, 84; id. Cas. 3, 1, 4; Tib. 1, 1, 72; Pers. 1, 83 al.; cf. Tib. 1, 10, 43, and:capitis nives,
Hor. C. 4, 13, 12, and Quint. 8, 6, 17 Spald.:raso capite calvus,
Plaut. Am. 1, 1, 306:irraso,
id. Rud. 5, 2, 16:intonsum,
Quint. 12, 10, 47:amputare alicui,
Suet. Galb. 20; Vulg. 1 Par. 10, 9:capite operto,
Cic. Sen. 10, 34, 34:obvoluto,
id. Phil. 2, 31, 77 Klotz:caput aperire,
id. ib.:abscindere cervicibus,
id. ib. 11, 2, 5:demittere,
Caes. B. G. 1, 32; Cat. 87, 8; Verg. A. 9, 437: attollere. Ov. M. 5, 503:extollere,
to become bold, Cic. Planc. 13, 33: efferre, to raise one ' s head, to be eminent, Verg. E. 1, 25 al.—Of animals, Tib. 2, 1, 8; Hor. S. 1, 2, 89; 2, 3, 200; id. Ep. 1, 1, 76 al.—Prov.: supra caput esse, to be over one ' s head, i. e. to be at one ' s very doors, to threaten in consequence of nearness ( = imminere, impendere), Sall. C. 52, 24; Liv. 3, 17, 2; Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6; Tac. H. 4, 69; cf. Kritz ad Sall. l. l.: capita conferre (like our phrase to put heads together, i. e to confer together in secret), Liv. 2, 45, 7:c.ire praecipitem in lutum, per caputque pedesque,
over head and ears, Cat. 17, 9:nec caput nec pedes,
neither beginning nor end, good for nothing, Cic. Fam. 7, 31, 2; cf. Cato ap. Liv. Epit. lib. 50; Plaut. As. 3, 3, 139 sq.—Capita aut navia (al. navim), heads or tails, a play of the Roman youth in which a piece of money is thrown up, to see whether the figure-side (the head of Janus) or the reverse - side (a ship) will fall uppermost, Macr. S. 1, 7; Aur. Vict. Orig. 3; cf. Ov. F. 1, 239; Paul. Nol. Poëm. 38, 73.—d.Poet., the head, as the seat of the understanding:e.aliena negotia Per caput saliunt,
run through the head, Hor. S. 2, 6, 34; so id. ib. 2, 3, 132; id. A. P. 300.—Ad Capita bubula, a place in Rome in the tenth region, where Augustus was born, Suet. Aug. 5.—2.Transf., of inanimate things.a.In gen., the head, top, summit, point, end, extremity (beginning or end):b.ulpici,
Cato, R. R. 71:allii,
Col. 6, 34, 1:porri,
id. 11, 3, 17:papaveris,
Liv. 1, 54, 6; Verg. A. 9, 437:bulborum,
Plin. 19, 5, 30, § 94:caulis,
id. 19, 8, 41, § 140 al.:jecoris (or jecinoris, jocinoris),
Cic. Div. 2, 13, 32; Liv. 8, 9, 1; cf. id. 27, 26, 14; 41, 14, 7; cf. Paul. ex Fest. p. 244 Müll.:extorum,
Ov. M. 15, 795; Luc. 1, 627; Plin. 11, 37, 73, § 189: pontis, tēte de pont, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 4; cf. Front. Arat. 2, 13, 5:tignorum,
Caes. B. C. 2, 9:columnae,
Plin. 34, 3, 7, § 13:molis,
the highest point of the mole, Curt. 4, 2, 23:xysti,
Plin. Ep. 2, 17, 20:porticus,
id. ib. 5, 6, 19 al.—Esp., of rivers,(α).The origin, source, spring ( head):(β).caput aquae illud est, unde aqua nascitur,
Dig. 43, 20, 1, § 8; so Lucr. 5, 270; 6, 636; 6, 729; Tib. 1, 7, 24; Hor. C. 1, 1, 22; id. S. 1, 10, 37; Verg. G. 4, 319; 4, 368; Ov. M. 2, 255; Hirt. B. G. 8, 41; Liv. 1, 51, 9; 2, 38, 1; 37, 18, 6:fontium,
Vitr. 8, 1; Mel. 3, 2, 8; Plin. Ep. 8, 8, 5; 10, 91, 1 al.—(more rare) The mouth, embouchure, Caes. B. G. 4, 10; Liv. 33, 41, 7; Luc. 2, 52; 3, 202.—c.Also of plants, sometimes the root, Cato, R. R. 36; 43; 51:d.vitis,
id. ib. 33, 1; 95, 2; Plin. 17, 22, 35, § 195; Verg. G. 2, 355.—Also, in reference to the vine, vine branches, Col. 3, 10, 1; Cic. Sen. 15, 53.— Poet., also the summit, top of trees, Enn. ap. Gell. 13, 20, and ap. Non. 195, 24; Ov. M. 1, 567; Poët. ap. Quint. 9, 4, 90; Claud. Rapt. Pros. 3, 370. —e.Of mountains, rocks, Verg. A. 4, 249; 6, 360.—f.Of a boil that swells out, Cels. 8, 9;II.hence, facere,
to come to a head, Plin. 22, 25, 76, § 159; 26, 12, 77, § 125; cf.: capita deorum appellabantur fasciculi facti ex verbenis, Paul. ex Fest. p. 64 Müll.—Per meton. (pars pro toto), a man, person, or animal (very freq. in prose and poetry; cf. kara, kephalê,, in the same signif.;III.v. Liddell and Scott and Robinson): pro capite tuo quantum dedit,
Plaut. Most. 1, 3, 54; id. Pers. 1, 1, 37:hoc conruptum'st caput,
id. Ep. 1, 1, 85:siquidem hoc vivet caput, i. e. ego,
id. Ps. 2, 4, 33; so id. Stich. 5, 5, 10; cf. id. Capt. 5, 1, 25:ridiculum caput!
Ter. And. 2, 2, 34:festivum,
id. Ad. 2, 3, 8:lepidum,
id. ib. 5, 9, 9:carum,
Verg. A. 4, 354; Hor. C. 1, 24, 2:liberum,
Cic. Verr. 2, 2, 32, § 79:vilia,
Liv. 25, 6, 9:viliora,
id. 9, 26, 22:vilissima,
id. 24, 5, 13:ignota,
id. 3, 7, 7; cf. id. 2, 5, 6:liberorum servorumque,
id. 29, 29, 3 al. —In imprecations:istic capiti dicito,
Plaut. Rud. 3, 6, 47; cf.:vae capiti tuo,
id. Most. 4, 3, 10; so id. Poen. 3, 3, 32; Ter. Phorm. 3, 2, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Tib. 1, 2, 12; Verg. A. 8, 484; 11, 399 al.—With numerals:capitum Helvetiorum milia CCLXIII.,
souls, Caes. B. G. 1, 29; 4, 15:quot capitum vivunt, totidem studiorum Milia,
Hor. S. 2, 1, 27; id. Ep. 2, 2, 189; cf. id. C. 1, 28, 20 al.; so, in capita, in distribution, to or for each person (cf. in Heb. also, for each head, poll, = for each individual, v. Robinson in h. v.), Liv. 2, 33, 11; 32, 17, 2; 34, 50, 6 al. (cf.:in singulos,
id. 42, 4, 5).—Of. the poll-tax:exactio capitum,
Cic. Fam. 3, 8, 5; so,capite censi, v. censeo.—Of animals,
Verg. A. 3, 391; Col. 6, 5, 4 fin.; 8, 5, 4; 8, 5, 7; 8, 11, 13; Veg. Vet. 1, 18.—Trop.1.Life, and specif.,a.Physical life:b.carum,
Plaut. Capt. 2, 1, 33 sq.; 5, 1, 26:si capitis res siet,
if it is a matter of life and death, id. Trin. 4, 2, 120: capitis periculum adire, to risk one ' s life, Ter. And. 4, 1, 53; id. Hec. 3, 1, 54; cf. id. Phorm. 3, 2, 6 Runnk.:capitis poena,
capital punishment, Caes. B. G. 7, 71:pactum pro capite pretium,
Cic. Off. 3, 29, 107:cum altero certamen honoris et dignitatis est, cum altero capitis et famae,
id. ib. 1, 12, 38:cum dimicatione capitis,
id. Prov. Cons. 9, 23; cf.:suo capite decernere,
id. Att. 10, 9, 2; so Liv. 2, 12, 10; Cic. Fin. 5, 22, 64; Liv. 9, 5, 5:caput offerre pro patriā,
Cic. Sull. 30, 84:patrium tibi crede caput, i. e. patris vitam et salutem,
Ov. M. 8, 94; so,capitis accusare,
to accuse of a capital crime, Nep. Paus. 2 fin.:absolvere,
id. Milt. 7, 6:damnare,
id. Alcib. 4, 5; id. Eum. 5, 1:tergo ac capite puniri,
Liv. 3, 55, 14:caput Jovi sacrum,
id. 3, 55, 7:sacratum,
id. 10, 38, 3 al.; cf. Ov. M. 9, 296.—Civil or political life, acc. to the Roman idea, including the rights of liberty, citizenship, [p. 290] and family (libertatis, civitatis, familiae): its loss or deprivation was called deminutio or minutio capitis, acc. to the foll. jurid. distinction: capitis deminutionis tria genera sunt: maxima, media, minima; tria enim sunt, quae habemus: libertatem, civitatem, familiam. Igitur cum omnia haec amittimus (as by servitude or condemnation to death), maximam esse capitis deminutionem; cum vero amittimus civitatem (as in the interdictio aquae et ignis) libertatem retinemus, mediam esse capitis deminutionem;2. (α).cum et libertas et civitas retinetur, familia tantum mutatur (as by adoption, or, in the case of women, by marriage) minimam esse capitis deminutionem constat,
Dig. 4, 5, 11; cf. Just. Inst. 1, 16, 4; Cic. de Or. 1, 40, 181; 1, 54, 231; id. Tusc. 1, 29, 71; Liv. 3, 55, 14; 22, 60, 15:capitis minor,
Hor. C. 3, 5, 42:servus manumissus capite non minuitur, quia nulnum caput habuit,
Dig. 4, 5, 3, § 1.—Of the deminutio media, Cic. Brut. 36, 136; id. Verr. 2, 2, 40, §§ 98 and 99; id. Quint. 2, 8 al.—Of the deminutio minima, Cic. Top. 4, 18; cf. Gai Inst. 1, 162.—With gen.:(β).scelerum,
an arrant knave, Plaut. Curc. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 7, 31; id. Mil. 2, 6, 14; id. Ps. 1, 5, 31; 4, 5, 3; id. Rud. 4, 4, 54:perjuri,
id. ib. 4, 4, 55:concitandorum Graecorum,
Cic. Fl. 18, 42:consilil,
Liv. 8, 31, 7:conjurationis,
id. 9, 26, 7:caput rei Romanae Camillus,
id. 6, 3, 1; cf.:caput rerum Masinissam fuisse,
id. 28, 35, 12; so id. 26, 40, 13:reipublicae,
Tac. A. 1, 13:nominis Latini,
heads, chiefs, Liv. 1, 52, 4:belli,
id. 45, 7, 3:Suevorum,
chieftribe, Tac. G. 39 fin. al.—The predicate in gen. masc.:capita conjurationis ejus virgis caesi ac securi percussi,
Liv. 10, 1, 3.—With esse and dat.:(γ).ego caput fui argento reperiundo,
Plaut. As. 3, 3, 138; cf.:illic est huic rei caput,
author, contriver, Ter. And. 2, 6, 27; so id. Ad. 4, 2, 29 al.—Absol.:urgerent philosophorum greges, jam ab illo fonte et capite Socrate,
Cic. de Or. 1, 10, 42:corpori valido caput deerat,
guide, leader, Liv. 5, 46, 5:esse aliquod caput (i. e. regem) placebat,
id. 1, 17, 4; cf. id. 1, 23, 4; Hor. S. 2, 5, 74 al.—Of things, head, chief, capital, etc.;thus of cities: Thebas caput fuisse totius Graeciae,
head, first city, Nep. Epam. 10 fin.; so with gen., Liv. 9, 37, 12; 10, 37, 4 Weissenb. ad loc.; 23, 11, 11; 37, 18, 3 (with arx); cf.:pro capite atque arce Italiae, urbe Romanā,
Liv. 22, 32, 5; and with dat.:Romam caput Latio esse,
id. 8, 4, 5; and:brevi caput Italiae omni Capuam fore,
id. 23, 10, 2 Drak. N. cr. —Of other localities:castellum quod caput ejus regionis erat,
the head, principal place, Liv. 21, 33, 11.—Of other things:jus nigrum, quod cenae caput erat,
the principal dish, Cic. Tusc. 5, 34, 98; cf. id. Fin. 2, 8, 25:patrimonii publici,
id. Agr. 1, 7, 21; cf. id. ib. 2, 29, 80; Liv. 6, 14, 10: caput esse artis, decere, the main or principal point, Cic. de Or. 1, 29, 132:caput esse ad beate vivendum securitatem,
id. Lael. 13, 45: ad consilium de re publicā dandum caput est nosse rem publicam;ad dicendum vero probabiliter, nosse mores civitatis,
id. de Or. 2, 82, 337; 1, 19, 87:litterarum,
summary, purport, substance, id. Phil. 2, 31, 77:caput Epicuri,
the fundamental principle, dogma, id. Ac. 2, 32, 101; cf. Quint. 3, 11, 27: rerum, the chief or central point, head, Cic. Brut. 44, 164.—So in writings, a division, section, paragraph, chapter, etc.:a primo capite legis usque ad extremum,
Cic. Agr. 2, 6, 15; cf. id. ib. 2, 10, 26; id. Verr. 2, 1, 46, § 118 Ascon.; id. Fam. 3, 8, 4; Gell. 2, 15, 4 al.; Cic. de Or. 2, 55, 223; id. Fam. 7, 22 med.; Quint. 10, 7, 32:id quod caput est,
Cic. Att. 1, 17, 4; so id. Fam. 3, 7, 4.—Of money, the principal sum, the capital, stock (syn. sors;opp. usurae),
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 11; 2, 3, 35, § 80 sq.; id. Att. 15, 26, 4; Liv. 6, 15, 10; 6, 35, 4; Hor. S. 1, 2, 14 al. -
53 caput
căpŭt ( kăp-căpud), ĭtis ( abl. sing. regularly capite:I.capiti,
Cat. 68, 124; cf. Tib. 1, 1, 72 Huschk., where the MSS., as well as Caes. German. Arat. 213, vary between the two forms), n. [kindr. with Sanscr. kap-āla; Gr. keph-alê; Goth. haubith; Germ. Haupt].The head, of men and animals:b.oscitat in campis caput a cervice revolsum,
Enn. Ann. 462 Vahl.: i lictor, conliga manus, caput obnubito, form. ap. Cic. Rab. Perd. 4, 13; cf. Liv. 1, 26, 6:tun' capite cano amas, homo nequissume?
Plaut. Merc. 2, 2, 34; so,cano capite,
id. As. 5, 2, 84; id. Cas. 3, 1, 4; Tib. 1, 1, 72; Pers. 1, 83 al.; cf. Tib. 1, 10, 43, and:capitis nives,
Hor. C. 4, 13, 12, and Quint. 8, 6, 17 Spald.:raso capite calvus,
Plaut. Am. 1, 1, 306:irraso,
id. Rud. 5, 2, 16:intonsum,
Quint. 12, 10, 47:amputare alicui,
Suet. Galb. 20; Vulg. 1 Par. 10, 9:capite operto,
Cic. Sen. 10, 34, 34:obvoluto,
id. Phil. 2, 31, 77 Klotz:caput aperire,
id. ib.:abscindere cervicibus,
id. ib. 11, 2, 5:demittere,
Caes. B. G. 1, 32; Cat. 87, 8; Verg. A. 9, 437: attollere. Ov. M. 5, 503:extollere,
to become bold, Cic. Planc. 13, 33: efferre, to raise one ' s head, to be eminent, Verg. E. 1, 25 al.—Of animals, Tib. 2, 1, 8; Hor. S. 1, 2, 89; 2, 3, 200; id. Ep. 1, 1, 76 al.—Prov.: supra caput esse, to be over one ' s head, i. e. to be at one ' s very doors, to threaten in consequence of nearness ( = imminere, impendere), Sall. C. 52, 24; Liv. 3, 17, 2; Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6; Tac. H. 4, 69; cf. Kritz ad Sall. l. l.: capita conferre (like our phrase to put heads together, i. e to confer together in secret), Liv. 2, 45, 7:c.ire praecipitem in lutum, per caputque pedesque,
over head and ears, Cat. 17, 9:nec caput nec pedes,
neither beginning nor end, good for nothing, Cic. Fam. 7, 31, 2; cf. Cato ap. Liv. Epit. lib. 50; Plaut. As. 3, 3, 139 sq.—Capita aut navia (al. navim), heads or tails, a play of the Roman youth in which a piece of money is thrown up, to see whether the figure-side (the head of Janus) or the reverse - side (a ship) will fall uppermost, Macr. S. 1, 7; Aur. Vict. Orig. 3; cf. Ov. F. 1, 239; Paul. Nol. Poëm. 38, 73.—d.Poet., the head, as the seat of the understanding:e.aliena negotia Per caput saliunt,
run through the head, Hor. S. 2, 6, 34; so id. ib. 2, 3, 132; id. A. P. 300.—Ad Capita bubula, a place in Rome in the tenth region, where Augustus was born, Suet. Aug. 5.—2.Transf., of inanimate things.a.In gen., the head, top, summit, point, end, extremity (beginning or end):b.ulpici,
Cato, R. R. 71:allii,
Col. 6, 34, 1:porri,
id. 11, 3, 17:papaveris,
Liv. 1, 54, 6; Verg. A. 9, 437:bulborum,
Plin. 19, 5, 30, § 94:caulis,
id. 19, 8, 41, § 140 al.:jecoris (or jecinoris, jocinoris),
Cic. Div. 2, 13, 32; Liv. 8, 9, 1; cf. id. 27, 26, 14; 41, 14, 7; cf. Paul. ex Fest. p. 244 Müll.:extorum,
Ov. M. 15, 795; Luc. 1, 627; Plin. 11, 37, 73, § 189: pontis, tēte de pont, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 4; cf. Front. Arat. 2, 13, 5:tignorum,
Caes. B. C. 2, 9:columnae,
Plin. 34, 3, 7, § 13:molis,
the highest point of the mole, Curt. 4, 2, 23:xysti,
Plin. Ep. 2, 17, 20:porticus,
id. ib. 5, 6, 19 al.—Esp., of rivers,(α).The origin, source, spring ( head):(β).caput aquae illud est, unde aqua nascitur,
Dig. 43, 20, 1, § 8; so Lucr. 5, 270; 6, 636; 6, 729; Tib. 1, 7, 24; Hor. C. 1, 1, 22; id. S. 1, 10, 37; Verg. G. 4, 319; 4, 368; Ov. M. 2, 255; Hirt. B. G. 8, 41; Liv. 1, 51, 9; 2, 38, 1; 37, 18, 6:fontium,
Vitr. 8, 1; Mel. 3, 2, 8; Plin. Ep. 8, 8, 5; 10, 91, 1 al.—(more rare) The mouth, embouchure, Caes. B. G. 4, 10; Liv. 33, 41, 7; Luc. 2, 52; 3, 202.—c.Also of plants, sometimes the root, Cato, R. R. 36; 43; 51:d.vitis,
id. ib. 33, 1; 95, 2; Plin. 17, 22, 35, § 195; Verg. G. 2, 355.—Also, in reference to the vine, vine branches, Col. 3, 10, 1; Cic. Sen. 15, 53.— Poet., also the summit, top of trees, Enn. ap. Gell. 13, 20, and ap. Non. 195, 24; Ov. M. 1, 567; Poët. ap. Quint. 9, 4, 90; Claud. Rapt. Pros. 3, 370. —e.Of mountains, rocks, Verg. A. 4, 249; 6, 360.—f.Of a boil that swells out, Cels. 8, 9;II.hence, facere,
to come to a head, Plin. 22, 25, 76, § 159; 26, 12, 77, § 125; cf.: capita deorum appellabantur fasciculi facti ex verbenis, Paul. ex Fest. p. 64 Müll.—Per meton. (pars pro toto), a man, person, or animal (very freq. in prose and poetry; cf. kara, kephalê,, in the same signif.;III.v. Liddell and Scott and Robinson): pro capite tuo quantum dedit,
Plaut. Most. 1, 3, 54; id. Pers. 1, 1, 37:hoc conruptum'st caput,
id. Ep. 1, 1, 85:siquidem hoc vivet caput, i. e. ego,
id. Ps. 2, 4, 33; so id. Stich. 5, 5, 10; cf. id. Capt. 5, 1, 25:ridiculum caput!
Ter. And. 2, 2, 34:festivum,
id. Ad. 2, 3, 8:lepidum,
id. ib. 5, 9, 9:carum,
Verg. A. 4, 354; Hor. C. 1, 24, 2:liberum,
Cic. Verr. 2, 2, 32, § 79:vilia,
Liv. 25, 6, 9:viliora,
id. 9, 26, 22:vilissima,
id. 24, 5, 13:ignota,
id. 3, 7, 7; cf. id. 2, 5, 6:liberorum servorumque,
id. 29, 29, 3 al. —In imprecations:istic capiti dicito,
Plaut. Rud. 3, 6, 47; cf.:vae capiti tuo,
id. Most. 4, 3, 10; so id. Poen. 3, 3, 32; Ter. Phorm. 3, 2, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Tib. 1, 2, 12; Verg. A. 8, 484; 11, 399 al.—With numerals:capitum Helvetiorum milia CCLXIII.,
souls, Caes. B. G. 1, 29; 4, 15:quot capitum vivunt, totidem studiorum Milia,
Hor. S. 2, 1, 27; id. Ep. 2, 2, 189; cf. id. C. 1, 28, 20 al.; so, in capita, in distribution, to or for each person (cf. in Heb. also, for each head, poll, = for each individual, v. Robinson in h. v.), Liv. 2, 33, 11; 32, 17, 2; 34, 50, 6 al. (cf.:in singulos,
id. 42, 4, 5).—Of. the poll-tax:exactio capitum,
Cic. Fam. 3, 8, 5; so,capite censi, v. censeo.—Of animals,
Verg. A. 3, 391; Col. 6, 5, 4 fin.; 8, 5, 4; 8, 5, 7; 8, 11, 13; Veg. Vet. 1, 18.—Trop.1.Life, and specif.,a.Physical life:b.carum,
Plaut. Capt. 2, 1, 33 sq.; 5, 1, 26:si capitis res siet,
if it is a matter of life and death, id. Trin. 4, 2, 120: capitis periculum adire, to risk one ' s life, Ter. And. 4, 1, 53; id. Hec. 3, 1, 54; cf. id. Phorm. 3, 2, 6 Runnk.:capitis poena,
capital punishment, Caes. B. G. 7, 71:pactum pro capite pretium,
Cic. Off. 3, 29, 107:cum altero certamen honoris et dignitatis est, cum altero capitis et famae,
id. ib. 1, 12, 38:cum dimicatione capitis,
id. Prov. Cons. 9, 23; cf.:suo capite decernere,
id. Att. 10, 9, 2; so Liv. 2, 12, 10; Cic. Fin. 5, 22, 64; Liv. 9, 5, 5:caput offerre pro patriā,
Cic. Sull. 30, 84:patrium tibi crede caput, i. e. patris vitam et salutem,
Ov. M. 8, 94; so,capitis accusare,
to accuse of a capital crime, Nep. Paus. 2 fin.:absolvere,
id. Milt. 7, 6:damnare,
id. Alcib. 4, 5; id. Eum. 5, 1:tergo ac capite puniri,
Liv. 3, 55, 14:caput Jovi sacrum,
id. 3, 55, 7:sacratum,
id. 10, 38, 3 al.; cf. Ov. M. 9, 296.—Civil or political life, acc. to the Roman idea, including the rights of liberty, citizenship, [p. 290] and family (libertatis, civitatis, familiae): its loss or deprivation was called deminutio or minutio capitis, acc. to the foll. jurid. distinction: capitis deminutionis tria genera sunt: maxima, media, minima; tria enim sunt, quae habemus: libertatem, civitatem, familiam. Igitur cum omnia haec amittimus (as by servitude or condemnation to death), maximam esse capitis deminutionem; cum vero amittimus civitatem (as in the interdictio aquae et ignis) libertatem retinemus, mediam esse capitis deminutionem;2. (α).cum et libertas et civitas retinetur, familia tantum mutatur (as by adoption, or, in the case of women, by marriage) minimam esse capitis deminutionem constat,
Dig. 4, 5, 11; cf. Just. Inst. 1, 16, 4; Cic. de Or. 1, 40, 181; 1, 54, 231; id. Tusc. 1, 29, 71; Liv. 3, 55, 14; 22, 60, 15:capitis minor,
Hor. C. 3, 5, 42:servus manumissus capite non minuitur, quia nulnum caput habuit,
Dig. 4, 5, 3, § 1.—Of the deminutio media, Cic. Brut. 36, 136; id. Verr. 2, 2, 40, §§ 98 and 99; id. Quint. 2, 8 al.—Of the deminutio minima, Cic. Top. 4, 18; cf. Gai Inst. 1, 162.—With gen.:(β).scelerum,
an arrant knave, Plaut. Curc. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 7, 31; id. Mil. 2, 6, 14; id. Ps. 1, 5, 31; 4, 5, 3; id. Rud. 4, 4, 54:perjuri,
id. ib. 4, 4, 55:concitandorum Graecorum,
Cic. Fl. 18, 42:consilil,
Liv. 8, 31, 7:conjurationis,
id. 9, 26, 7:caput rei Romanae Camillus,
id. 6, 3, 1; cf.:caput rerum Masinissam fuisse,
id. 28, 35, 12; so id. 26, 40, 13:reipublicae,
Tac. A. 1, 13:nominis Latini,
heads, chiefs, Liv. 1, 52, 4:belli,
id. 45, 7, 3:Suevorum,
chieftribe, Tac. G. 39 fin. al.—The predicate in gen. masc.:capita conjurationis ejus virgis caesi ac securi percussi,
Liv. 10, 1, 3.—With esse and dat.:(γ).ego caput fui argento reperiundo,
Plaut. As. 3, 3, 138; cf.:illic est huic rei caput,
author, contriver, Ter. And. 2, 6, 27; so id. Ad. 4, 2, 29 al.—Absol.:urgerent philosophorum greges, jam ab illo fonte et capite Socrate,
Cic. de Or. 1, 10, 42:corpori valido caput deerat,
guide, leader, Liv. 5, 46, 5:esse aliquod caput (i. e. regem) placebat,
id. 1, 17, 4; cf. id. 1, 23, 4; Hor. S. 2, 5, 74 al.—Of things, head, chief, capital, etc.;thus of cities: Thebas caput fuisse totius Graeciae,
head, first city, Nep. Epam. 10 fin.; so with gen., Liv. 9, 37, 12; 10, 37, 4 Weissenb. ad loc.; 23, 11, 11; 37, 18, 3 (with arx); cf.:pro capite atque arce Italiae, urbe Romanā,
Liv. 22, 32, 5; and with dat.:Romam caput Latio esse,
id. 8, 4, 5; and:brevi caput Italiae omni Capuam fore,
id. 23, 10, 2 Drak. N. cr. —Of other localities:castellum quod caput ejus regionis erat,
the head, principal place, Liv. 21, 33, 11.—Of other things:jus nigrum, quod cenae caput erat,
the principal dish, Cic. Tusc. 5, 34, 98; cf. id. Fin. 2, 8, 25:patrimonii publici,
id. Agr. 1, 7, 21; cf. id. ib. 2, 29, 80; Liv. 6, 14, 10: caput esse artis, decere, the main or principal point, Cic. de Or. 1, 29, 132:caput esse ad beate vivendum securitatem,
id. Lael. 13, 45: ad consilium de re publicā dandum caput est nosse rem publicam;ad dicendum vero probabiliter, nosse mores civitatis,
id. de Or. 2, 82, 337; 1, 19, 87:litterarum,
summary, purport, substance, id. Phil. 2, 31, 77:caput Epicuri,
the fundamental principle, dogma, id. Ac. 2, 32, 101; cf. Quint. 3, 11, 27: rerum, the chief or central point, head, Cic. Brut. 44, 164.—So in writings, a division, section, paragraph, chapter, etc.:a primo capite legis usque ad extremum,
Cic. Agr. 2, 6, 15; cf. id. ib. 2, 10, 26; id. Verr. 2, 1, 46, § 118 Ascon.; id. Fam. 3, 8, 4; Gell. 2, 15, 4 al.; Cic. de Or. 2, 55, 223; id. Fam. 7, 22 med.; Quint. 10, 7, 32:id quod caput est,
Cic. Att. 1, 17, 4; so id. Fam. 3, 7, 4.—Of money, the principal sum, the capital, stock (syn. sors;opp. usurae),
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 11; 2, 3, 35, § 80 sq.; id. Att. 15, 26, 4; Liv. 6, 15, 10; 6, 35, 4; Hor. S. 1, 2, 14 al. -
54 impendo
impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).I.Lit.:II.accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,
Plaut. Stich. 5, 4, 35:non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:nummos in navem,
Dig. 14, 1, 1, § 9:pecuniam in opsonio, etc.,
ib. 24, 1, 31 fin.:HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,
Suet. Claud. 9:istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,
Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:nescio quid impendit et in commune contulit,
id. Quint. 3, 12:certus sumptus impenditur,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,
id. ib. 2, 3, 52, §121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?
Liv. 6, 15, 9:quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of, Juv. 12, 96.—Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:1. A.impensurus omne aevi sui spatium in id opus,
Vell. 2, 89:vitam usui alicujus,
Tac. A. 12, 65:vitam patriae,
Luc. 2, 382:vitam famae,
Stat. S. 5, 1, 63:biennium libris componendis,
Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:tota volumina in hanc disputationem,
Quint. 3, 6, 21:vim suam in plura,
id. 1, 12, 2:operam, curam in aliquid,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:nihil sanguinis in socios,
Ov. M. 13, 266:quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:omnis impendunt curas distendere, etc.,
Verg. G. 3, 124:hunc oculum pro vobis impendi,
Petr. 1:quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,
id. 12, 11, 19; cf.:tantum laboris studiis,
id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:aliquem exemplo,
to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:verba animi proferre et vitam impendere vero,
Juv. 4, 91.—Hence,Lit.:B.impenso pretio,
i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:impenso,
Hor. S. 2, 3, 245.—Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:a.in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,
Cic. Sest. 62, 130:voluntas erga aliquem,
Liv. 35, 44, 3:libido,
Lucr. 5, 964:studium,
Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:opera,
Gell. 9, 14, 6.— Comp.:impensior cura,
Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:verbis laudare,
Val. Max. 4, 3, ext. 1:injurias atrociores impensiore damno vindicare,
Gell. 20, 1, 32:vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:preces,
Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).At great cost, expensively:b.impensius unge, puer, caules,
Pers. 6, 68:bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,
Suet. Dom. 20. —Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).(α).With verbs:(β).illi invidere misere, verum unus tamen impense,
Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:aliquid impense cupere,
id. Ad. 5, 9, 36:retinere,
Liv. 40, 35, 7:petere,
Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:demirari,
Gell. 9, 9, 15:atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),
id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:eo facio id impensius, quod, etc.,
Cic. Fam. 13, 64, 1:agere gratias,
Liv. 37, 56, 10:consulere,
Verg. A. 12, 20:venerari numina,
Ov. M. 6, 314:instare,
id. ib. 7, 323:crescere his dignitas, si, etc.,
Liv. 1, 40, 2:accendi certamina in castris,
id. 4, 46, 2.—With adjj.:2. A.impense improbus,
Plaut. Ep. 4, 1, 39:impense doctus,
Gell. 13, 10, 4.—Lit. (class.; in sing. and plur.):B.impensam ac sumptum facere in culturam,
Varr. R. R. 1, 2, 8:quoniam impensam fecimus in macrocola,
Cic. Att. 13, 25, 3:nullam impensam fecerant,
id. Phil. 6, 5, 19:arationes magna impensa tueri,
id. Verr. 2, 3, 21, § 53:columnae nulla impensa dejectae,
id. ib. 2, 1, 55, §145: sine impensa,
id. Rep. 2, 14:exigua,
Suet. Vesp. 18:publica,
id. Claud. 6:matris ac vitrici,
id. Tib. 7:sua,
Plin. 36, 5, 4, § 42:nostra,
Ov. H. 7, 188:quia inpensa pecuniae facienda erat,
Liv. 44, 23, 1:haec nimia est inpensa,
Juv. 12, 97:finem impensae non servat prodiga Roma,
id. 7, 138:parcere impensae,
to economize, id. 5, 156.—In plur.:atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,
Cic. Off. 2, 17, 60:ludorum ac munerum,
Suet. Tib. 34:operum ac munerum,
id. Dom. 12:itineris,
id. Vit. 7:cenarum,
Hor. Ep. 1, 19, 38:publicae,
Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:nolo meis impensis illorum ali luxuriam,
i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:inpensas conferre,
to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —Transf. (so perh. not ante-Aug.).a.In gen.:b.cruoris,
Ov. M. 8, 63:operum,
Verg. A. 11, 228:officiorum,
Liv. 37, 53, 12. —In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;of the stuffing for sausages, etc.,
Arn. 7, 231;of sacrifices,
Petr. 137;of masonry,
Pall. 1, 13. -
55 inpendo
impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).I.Lit.:II.accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,
Plaut. Stich. 5, 4, 35:non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:nummos in navem,
Dig. 14, 1, 1, § 9:pecuniam in opsonio, etc.,
ib. 24, 1, 31 fin.:HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,
Suet. Claud. 9:istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,
Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:nescio quid impendit et in commune contulit,
id. Quint. 3, 12:certus sumptus impenditur,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,
id. ib. 2, 3, 52, §121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?
Liv. 6, 15, 9:quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of, Juv. 12, 96.—Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:1. A.impensurus omne aevi sui spatium in id opus,
Vell. 2, 89:vitam usui alicujus,
Tac. A. 12, 65:vitam patriae,
Luc. 2, 382:vitam famae,
Stat. S. 5, 1, 63:biennium libris componendis,
Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:tota volumina in hanc disputationem,
Quint. 3, 6, 21:vim suam in plura,
id. 1, 12, 2:operam, curam in aliquid,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:nihil sanguinis in socios,
Ov. M. 13, 266:quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:omnis impendunt curas distendere, etc.,
Verg. G. 3, 124:hunc oculum pro vobis impendi,
Petr. 1:quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,
id. 12, 11, 19; cf.:tantum laboris studiis,
id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:aliquem exemplo,
to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:verba animi proferre et vitam impendere vero,
Juv. 4, 91.—Hence,Lit.:B.impenso pretio,
i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:impenso,
Hor. S. 2, 3, 245.—Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:a.in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,
Cic. Sest. 62, 130:voluntas erga aliquem,
Liv. 35, 44, 3:libido,
Lucr. 5, 964:studium,
Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:opera,
Gell. 9, 14, 6.— Comp.:impensior cura,
Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:verbis laudare,
Val. Max. 4, 3, ext. 1:injurias atrociores impensiore damno vindicare,
Gell. 20, 1, 32:vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:preces,
Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).At great cost, expensively:b.impensius unge, puer, caules,
Pers. 6, 68:bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,
Suet. Dom. 20. —Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).(α).With verbs:(β).illi invidere misere, verum unus tamen impense,
Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:aliquid impense cupere,
id. Ad. 5, 9, 36:retinere,
Liv. 40, 35, 7:petere,
Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:demirari,
Gell. 9, 9, 15:atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),
id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:eo facio id impensius, quod, etc.,
Cic. Fam. 13, 64, 1:agere gratias,
Liv. 37, 56, 10:consulere,
Verg. A. 12, 20:venerari numina,
Ov. M. 6, 314:instare,
id. ib. 7, 323:crescere his dignitas, si, etc.,
Liv. 1, 40, 2:accendi certamina in castris,
id. 4, 46, 2.—With adjj.:2. A.impense improbus,
Plaut. Ep. 4, 1, 39:impense doctus,
Gell. 13, 10, 4.—Lit. (class.; in sing. and plur.):B.impensam ac sumptum facere in culturam,
Varr. R. R. 1, 2, 8:quoniam impensam fecimus in macrocola,
Cic. Att. 13, 25, 3:nullam impensam fecerant,
id. Phil. 6, 5, 19:arationes magna impensa tueri,
id. Verr. 2, 3, 21, § 53:columnae nulla impensa dejectae,
id. ib. 2, 1, 55, §145: sine impensa,
id. Rep. 2, 14:exigua,
Suet. Vesp. 18:publica,
id. Claud. 6:matris ac vitrici,
id. Tib. 7:sua,
Plin. 36, 5, 4, § 42:nostra,
Ov. H. 7, 188:quia inpensa pecuniae facienda erat,
Liv. 44, 23, 1:haec nimia est inpensa,
Juv. 12, 97:finem impensae non servat prodiga Roma,
id. 7, 138:parcere impensae,
to economize, id. 5, 156.—In plur.:atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,
Cic. Off. 2, 17, 60:ludorum ac munerum,
Suet. Tib. 34:operum ac munerum,
id. Dom. 12:itineris,
id. Vit. 7:cenarum,
Hor. Ep. 1, 19, 38:publicae,
Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:nolo meis impensis illorum ali luxuriam,
i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:inpensas conferre,
to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —Transf. (so perh. not ante-Aug.).a.In gen.:b.cruoris,
Ov. M. 8, 63:operum,
Verg. A. 11, 228:officiorum,
Liv. 37, 53, 12. —In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;of the stuffing for sausages, etc.,
Arn. 7, 231;of sacrifices,
Petr. 137;of masonry,
Pall. 1, 13. -
56 inpensa
impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).I.Lit.:II.accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,
Plaut. Stich. 5, 4, 35:non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:nummos in navem,
Dig. 14, 1, 1, § 9:pecuniam in opsonio, etc.,
ib. 24, 1, 31 fin.:HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,
Suet. Claud. 9:istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,
Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:nescio quid impendit et in commune contulit,
id. Quint. 3, 12:certus sumptus impenditur,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,
id. ib. 2, 3, 52, §121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?
Liv. 6, 15, 9:quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of, Juv. 12, 96.—Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:1. A.impensurus omne aevi sui spatium in id opus,
Vell. 2, 89:vitam usui alicujus,
Tac. A. 12, 65:vitam patriae,
Luc. 2, 382:vitam famae,
Stat. S. 5, 1, 63:biennium libris componendis,
Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:tota volumina in hanc disputationem,
Quint. 3, 6, 21:vim suam in plura,
id. 1, 12, 2:operam, curam in aliquid,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:nihil sanguinis in socios,
Ov. M. 13, 266:quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:omnis impendunt curas distendere, etc.,
Verg. G. 3, 124:hunc oculum pro vobis impendi,
Petr. 1:quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,
id. 12, 11, 19; cf.:tantum laboris studiis,
id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:aliquem exemplo,
to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:verba animi proferre et vitam impendere vero,
Juv. 4, 91.—Hence,Lit.:B.impenso pretio,
i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:impenso,
Hor. S. 2, 3, 245.—Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:a.in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,
Cic. Sest. 62, 130:voluntas erga aliquem,
Liv. 35, 44, 3:libido,
Lucr. 5, 964:studium,
Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:opera,
Gell. 9, 14, 6.— Comp.:impensior cura,
Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:verbis laudare,
Val. Max. 4, 3, ext. 1:injurias atrociores impensiore damno vindicare,
Gell. 20, 1, 32:vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:preces,
Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).At great cost, expensively:b.impensius unge, puer, caules,
Pers. 6, 68:bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,
Suet. Dom. 20. —Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).(α).With verbs:(β).illi invidere misere, verum unus tamen impense,
Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:aliquid impense cupere,
id. Ad. 5, 9, 36:retinere,
Liv. 40, 35, 7:petere,
Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:demirari,
Gell. 9, 9, 15:atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),
id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:eo facio id impensius, quod, etc.,
Cic. Fam. 13, 64, 1:agere gratias,
Liv. 37, 56, 10:consulere,
Verg. A. 12, 20:venerari numina,
Ov. M. 6, 314:instare,
id. ib. 7, 323:crescere his dignitas, si, etc.,
Liv. 1, 40, 2:accendi certamina in castris,
id. 4, 46, 2.—With adjj.:2. A.impense improbus,
Plaut. Ep. 4, 1, 39:impense doctus,
Gell. 13, 10, 4.—Lit. (class.; in sing. and plur.):B.impensam ac sumptum facere in culturam,
Varr. R. R. 1, 2, 8:quoniam impensam fecimus in macrocola,
Cic. Att. 13, 25, 3:nullam impensam fecerant,
id. Phil. 6, 5, 19:arationes magna impensa tueri,
id. Verr. 2, 3, 21, § 53:columnae nulla impensa dejectae,
id. ib. 2, 1, 55, §145: sine impensa,
id. Rep. 2, 14:exigua,
Suet. Vesp. 18:publica,
id. Claud. 6:matris ac vitrici,
id. Tib. 7:sua,
Plin. 36, 5, 4, § 42:nostra,
Ov. H. 7, 188:quia inpensa pecuniae facienda erat,
Liv. 44, 23, 1:haec nimia est inpensa,
Juv. 12, 97:finem impensae non servat prodiga Roma,
id. 7, 138:parcere impensae,
to economize, id. 5, 156.—In plur.:atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,
Cic. Off. 2, 17, 60:ludorum ac munerum,
Suet. Tib. 34:operum ac munerum,
id. Dom. 12:itineris,
id. Vit. 7:cenarum,
Hor. Ep. 1, 19, 38:publicae,
Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:nolo meis impensis illorum ali luxuriam,
i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:inpensas conferre,
to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —Transf. (so perh. not ante-Aug.).a.In gen.:b.cruoris,
Ov. M. 8, 63:operum,
Verg. A. 11, 228:officiorum,
Liv. 37, 53, 12. —In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;of the stuffing for sausages, etc.,
Arn. 7, 231;of sacrifices,
Petr. 137;of masonry,
Pall. 1, 13. -
57 inpense
impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).I.Lit.:II.accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,
Plaut. Stich. 5, 4, 35:non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:nummos in navem,
Dig. 14, 1, 1, § 9:pecuniam in opsonio, etc.,
ib. 24, 1, 31 fin.:HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,
Suet. Claud. 9:istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,
Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:nescio quid impendit et in commune contulit,
id. Quint. 3, 12:certus sumptus impenditur,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,
id. ib. 2, 3, 52, §121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?
Liv. 6, 15, 9:quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of, Juv. 12, 96.—Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:1. A.impensurus omne aevi sui spatium in id opus,
Vell. 2, 89:vitam usui alicujus,
Tac. A. 12, 65:vitam patriae,
Luc. 2, 382:vitam famae,
Stat. S. 5, 1, 63:biennium libris componendis,
Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:tota volumina in hanc disputationem,
Quint. 3, 6, 21:vim suam in plura,
id. 1, 12, 2:operam, curam in aliquid,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:nihil sanguinis in socios,
Ov. M. 13, 266:quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:omnis impendunt curas distendere, etc.,
Verg. G. 3, 124:hunc oculum pro vobis impendi,
Petr. 1:quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,
id. 12, 11, 19; cf.:tantum laboris studiis,
id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:aliquem exemplo,
to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:verba animi proferre et vitam impendere vero,
Juv. 4, 91.—Hence,Lit.:B.impenso pretio,
i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:impenso,
Hor. S. 2, 3, 245.—Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:a.in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,
Cic. Sest. 62, 130:voluntas erga aliquem,
Liv. 35, 44, 3:libido,
Lucr. 5, 964:studium,
Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:opera,
Gell. 9, 14, 6.— Comp.:impensior cura,
Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:verbis laudare,
Val. Max. 4, 3, ext. 1:injurias atrociores impensiore damno vindicare,
Gell. 20, 1, 32:vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:preces,
Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).At great cost, expensively:b.impensius unge, puer, caules,
Pers. 6, 68:bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,
Suet. Dom. 20. —Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).(α).With verbs:(β).illi invidere misere, verum unus tamen impense,
Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:aliquid impense cupere,
id. Ad. 5, 9, 36:retinere,
Liv. 40, 35, 7:petere,
Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:demirari,
Gell. 9, 9, 15:atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),
id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:eo facio id impensius, quod, etc.,
Cic. Fam. 13, 64, 1:agere gratias,
Liv. 37, 56, 10:consulere,
Verg. A. 12, 20:venerari numina,
Ov. M. 6, 314:instare,
id. ib. 7, 323:crescere his dignitas, si, etc.,
Liv. 1, 40, 2:accendi certamina in castris,
id. 4, 46, 2.—With adjj.:2. A.impense improbus,
Plaut. Ep. 4, 1, 39:impense doctus,
Gell. 13, 10, 4.—Lit. (class.; in sing. and plur.):B.impensam ac sumptum facere in culturam,
Varr. R. R. 1, 2, 8:quoniam impensam fecimus in macrocola,
Cic. Att. 13, 25, 3:nullam impensam fecerant,
id. Phil. 6, 5, 19:arationes magna impensa tueri,
id. Verr. 2, 3, 21, § 53:columnae nulla impensa dejectae,
id. ib. 2, 1, 55, §145: sine impensa,
id. Rep. 2, 14:exigua,
Suet. Vesp. 18:publica,
id. Claud. 6:matris ac vitrici,
id. Tib. 7:sua,
Plin. 36, 5, 4, § 42:nostra,
Ov. H. 7, 188:quia inpensa pecuniae facienda erat,
Liv. 44, 23, 1:haec nimia est inpensa,
Juv. 12, 97:finem impensae non servat prodiga Roma,
id. 7, 138:parcere impensae,
to economize, id. 5, 156.—In plur.:atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,
Cic. Off. 2, 17, 60:ludorum ac munerum,
Suet. Tib. 34:operum ac munerum,
id. Dom. 12:itineris,
id. Vit. 7:cenarum,
Hor. Ep. 1, 19, 38:publicae,
Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:nolo meis impensis illorum ali luxuriam,
i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:inpensas conferre,
to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —Transf. (so perh. not ante-Aug.).a.In gen.:b.cruoris,
Ov. M. 8, 63:operum,
Verg. A. 11, 228:officiorum,
Liv. 37, 53, 12. —In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;of the stuffing for sausages, etc.,
Arn. 7, 231;of sacrifices,
Petr. 137;of masonry,
Pall. 1, 13. -
58 inpensus
impendo ( inp-), di, sum, 3, v. a. [inpendo], to weigh out, lay out, expend (class.; cf.: insumo, erogo).I.Lit.:II.accipe inquam, nam hoc inpendit puplicum,
Plaut. Stich. 5, 4, 35:non erunt tam amentes, ut operam, curam, pecuniam impendant in eas res, quas, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68 fin.:nummos in navem,
Dig. 14, 1, 1, § 9:pecuniam in opsonio, etc.,
ib. 24, 1, 31 fin.:HS. octogies pro introitu novi sacerdotii,
Suet. Claud. 9:istuc, quod tu de tua pecunia dicis impensum,
Cic. Verr. 2, 5, 19, § 47:nescio quid impendit et in commune contulit,
id. Quint. 3, 12:certus sumptus impenditur,
id. Verr. 2, 3, 98, § 227:intellegebant, sese sibi et populo Romano, non Verri et Apronio serere, impendere, laborare,
id. ib. 2, 3, 52, §121: sed quid ego vos, de vestro inpendatis, hortor?
Liv. 6, 15, 9:quis aegram et claudentem oculos gallinam impendat amico tam sterili,
lay out the value of, Juv. 12, 96.—Transf., in gen., to expend, devote, employ, apply:1. A.impensurus omne aevi sui spatium in id opus,
Vell. 2, 89:vitam usui alicujus,
Tac. A. 12, 65:vitam patriae,
Luc. 2, 382:vitam famae,
Stat. S. 5, 1, 63:biennium libris componendis,
Quint. Ep. ad Tryph. 1; cf. Suet. Aug. 98:tota volumina in hanc disputationem,
Quint. 3, 6, 21:vim suam in plura,
id. 1, 12, 2:operam, curam in aliquid,
Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:nihil sanguinis in socios,
Ov. M. 13, 266:quid censetis in hoc foedere faciendo voluisse Mamertinos impendere laboris, operae, pecuniae, ne? etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 20, § 51:omnis impendunt curas distendere, etc.,
Verg. G. 3, 124:hunc oculum pro vobis impendi,
Petr. 1:quae (studia) juvenibus erudiendis impenderam, Quint. prooem. § 1: omnia studiis,
id. 12, 11, 19; cf.:tantum laboris studiis,
id. 2, 4, 3; 1, 1, 3:aliquem exemplo,
to use as a warning, Front. Strat. 4, 1, 33:verba animi proferre et vitam impendere vero,
Juv. 4, 91.—Hence,Lit.:B.impenso pretio,
i. e. high, dear, Cic. Att. 14, 13, 5; * Caes. B. G. 4, 2, 2; Liv. 2, 9, 6; for which also absol.:impenso,
Hor. S. 2, 3, 245.—Transf., large, great, strong, vehement: dear, expensive:a.in his rebus unus est solus inventus, qui ab hac tam impensa voluntate bonorum palam dissideret,
Cic. Sest. 62, 130:voluntas erga aliquem,
Liv. 35, 44, 3:libido,
Lucr. 5, 964:studium,
Fronto, Ep. ad M. Caes. 2, 4 Mai.:opera,
Gell. 9, 14, 6.— Comp.:impensior cura,
Ov. M. 2, 405; Tac. H. 1, 31:verbis laudare,
Val. Max. 4, 3, ext. 1:injurias atrociores impensiore damno vindicare,
Gell. 20, 1, 32:vae misero illi, cujus cibo iste factuist impensior,
larger, stouter, fatter, Plaut. Capt. 4, 2, 26:nam pol ingrato homine nihil impensiu'st,
more expensive, id. Bacch. 3, 2, 10.— Sup.:preces,
Suet. Tib. 13.—Hence, adv.: im-pensē ( inp-).At great cost, expensively:b.impensius unge, puer, caules,
Pers. 6, 68:bibliothecas incendio absumptas impensissime reparari curavit,
Suet. Dom. 20. —Transf., exceedingly, greatly, very much; earnestly, eagerly, zealously (freq.; esp. in the comp.; cf.: magnopere, admodum, perquam, etc.).(α).With verbs:(β).illi invidere misere, verum unus tamen impense,
Ter. Eun. 3, 1, 23; cf.:aliquid impense cupere,
id. Ad. 5, 9, 36:retinere,
Liv. 40, 35, 7:petere,
Quint. 10, 5, 18; Suet. Claud. 11:demirari,
Gell. 9, 9, 15:atque acriter atque inflammanter facit (odium in Verrem),
id. 10, 3, 13 (this the better read. al. incense).— Comp.:eo facio id impensius, quod, etc.,
Cic. Fam. 13, 64, 1:agere gratias,
Liv. 37, 56, 10:consulere,
Verg. A. 12, 20:venerari numina,
Ov. M. 6, 314:instare,
id. ib. 7, 323:crescere his dignitas, si, etc.,
Liv. 1, 40, 2:accendi certamina in castris,
id. 4, 46, 2.—With adjj.:2. A.impense improbus,
Plaut. Ep. 4, 1, 39:impense doctus,
Gell. 13, 10, 4.—Lit. (class.; in sing. and plur.):B.impensam ac sumptum facere in culturam,
Varr. R. R. 1, 2, 8:quoniam impensam fecimus in macrocola,
Cic. Att. 13, 25, 3:nullam impensam fecerant,
id. Phil. 6, 5, 19:arationes magna impensa tueri,
id. Verr. 2, 3, 21, § 53:columnae nulla impensa dejectae,
id. ib. 2, 1, 55, §145: sine impensa,
id. Rep. 2, 14:exigua,
Suet. Vesp. 18:publica,
id. Claud. 6:matris ac vitrici,
id. Tib. 7:sua,
Plin. 36, 5, 4, § 42:nostra,
Ov. H. 7, 188:quia inpensa pecuniae facienda erat,
Liv. 44, 23, 1:haec nimia est inpensa,
Juv. 12, 97:finem impensae non servat prodiga Roma,
id. 7, 138:parcere impensae,
to economize, id. 5, 156.—In plur.:atque etiam impensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum ductus, etc.,
Cic. Off. 2, 17, 60:ludorum ac munerum,
Suet. Tib. 34:operum ac munerum,
id. Dom. 12:itineris,
id. Vit. 7:cenarum,
Hor. Ep. 1, 19, 38:publicae,
Tac. H. 4, 4; Plin. 12, 14, 32, § 63:nolo meis impensis illorum ali luxuriam,
i. e. of my reputation, Nep. Phoc. 1, 4:inpensas conferre,
to contribute to expenses, Juv. 3, 216. —Transf. (so perh. not ante-Aug.).a.In gen.:b.cruoris,
Ov. M. 8, 63:operum,
Verg. A. 11, 228:officiorum,
Liv. 37, 53, 12. —In partic., that which is used up or expended for any purpose, materials, ingredients; for repairing an aqueduct (timber, stone, earth, etc.), Front. Aquaed. 124;of the stuffing for sausages, etc.,
Arn. 7, 231;of sacrifices,
Petr. 137;of masonry,
Pall. 1, 13. -
59 kaput
căpŭt ( kăp-căpud), ĭtis ( abl. sing. regularly capite:I.capiti,
Cat. 68, 124; cf. Tib. 1, 1, 72 Huschk., where the MSS., as well as Caes. German. Arat. 213, vary between the two forms), n. [kindr. with Sanscr. kap-āla; Gr. keph-alê; Goth. haubith; Germ. Haupt].The head, of men and animals:b.oscitat in campis caput a cervice revolsum,
Enn. Ann. 462 Vahl.: i lictor, conliga manus, caput obnubito, form. ap. Cic. Rab. Perd. 4, 13; cf. Liv. 1, 26, 6:tun' capite cano amas, homo nequissume?
Plaut. Merc. 2, 2, 34; so,cano capite,
id. As. 5, 2, 84; id. Cas. 3, 1, 4; Tib. 1, 1, 72; Pers. 1, 83 al.; cf. Tib. 1, 10, 43, and:capitis nives,
Hor. C. 4, 13, 12, and Quint. 8, 6, 17 Spald.:raso capite calvus,
Plaut. Am. 1, 1, 306:irraso,
id. Rud. 5, 2, 16:intonsum,
Quint. 12, 10, 47:amputare alicui,
Suet. Galb. 20; Vulg. 1 Par. 10, 9:capite operto,
Cic. Sen. 10, 34, 34:obvoluto,
id. Phil. 2, 31, 77 Klotz:caput aperire,
id. ib.:abscindere cervicibus,
id. ib. 11, 2, 5:demittere,
Caes. B. G. 1, 32; Cat. 87, 8; Verg. A. 9, 437: attollere. Ov. M. 5, 503:extollere,
to become bold, Cic. Planc. 13, 33: efferre, to raise one ' s head, to be eminent, Verg. E. 1, 25 al.—Of animals, Tib. 2, 1, 8; Hor. S. 1, 2, 89; 2, 3, 200; id. Ep. 1, 1, 76 al.—Prov.: supra caput esse, to be over one ' s head, i. e. to be at one ' s very doors, to threaten in consequence of nearness ( = imminere, impendere), Sall. C. 52, 24; Liv. 3, 17, 2; Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 6; Tac. H. 4, 69; cf. Kritz ad Sall. l. l.: capita conferre (like our phrase to put heads together, i. e to confer together in secret), Liv. 2, 45, 7:c.ire praecipitem in lutum, per caputque pedesque,
over head and ears, Cat. 17, 9:nec caput nec pedes,
neither beginning nor end, good for nothing, Cic. Fam. 7, 31, 2; cf. Cato ap. Liv. Epit. lib. 50; Plaut. As. 3, 3, 139 sq.—Capita aut navia (al. navim), heads or tails, a play of the Roman youth in which a piece of money is thrown up, to see whether the figure-side (the head of Janus) or the reverse - side (a ship) will fall uppermost, Macr. S. 1, 7; Aur. Vict. Orig. 3; cf. Ov. F. 1, 239; Paul. Nol. Poëm. 38, 73.—d.Poet., the head, as the seat of the understanding:e.aliena negotia Per caput saliunt,
run through the head, Hor. S. 2, 6, 34; so id. ib. 2, 3, 132; id. A. P. 300.—Ad Capita bubula, a place in Rome in the tenth region, where Augustus was born, Suet. Aug. 5.—2.Transf., of inanimate things.a.In gen., the head, top, summit, point, end, extremity (beginning or end):b.ulpici,
Cato, R. R. 71:allii,
Col. 6, 34, 1:porri,
id. 11, 3, 17:papaveris,
Liv. 1, 54, 6; Verg. A. 9, 437:bulborum,
Plin. 19, 5, 30, § 94:caulis,
id. 19, 8, 41, § 140 al.:jecoris (or jecinoris, jocinoris),
Cic. Div. 2, 13, 32; Liv. 8, 9, 1; cf. id. 27, 26, 14; 41, 14, 7; cf. Paul. ex Fest. p. 244 Müll.:extorum,
Ov. M. 15, 795; Luc. 1, 627; Plin. 11, 37, 73, § 189: pontis, tēte de pont, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 18, 4; cf. Front. Arat. 2, 13, 5:tignorum,
Caes. B. C. 2, 9:columnae,
Plin. 34, 3, 7, § 13:molis,
the highest point of the mole, Curt. 4, 2, 23:xysti,
Plin. Ep. 2, 17, 20:porticus,
id. ib. 5, 6, 19 al.—Esp., of rivers,(α).The origin, source, spring ( head):(β).caput aquae illud est, unde aqua nascitur,
Dig. 43, 20, 1, § 8; so Lucr. 5, 270; 6, 636; 6, 729; Tib. 1, 7, 24; Hor. C. 1, 1, 22; id. S. 1, 10, 37; Verg. G. 4, 319; 4, 368; Ov. M. 2, 255; Hirt. B. G. 8, 41; Liv. 1, 51, 9; 2, 38, 1; 37, 18, 6:fontium,
Vitr. 8, 1; Mel. 3, 2, 8; Plin. Ep. 8, 8, 5; 10, 91, 1 al.—(more rare) The mouth, embouchure, Caes. B. G. 4, 10; Liv. 33, 41, 7; Luc. 2, 52; 3, 202.—c.Also of plants, sometimes the root, Cato, R. R. 36; 43; 51:d.vitis,
id. ib. 33, 1; 95, 2; Plin. 17, 22, 35, § 195; Verg. G. 2, 355.—Also, in reference to the vine, vine branches, Col. 3, 10, 1; Cic. Sen. 15, 53.— Poet., also the summit, top of trees, Enn. ap. Gell. 13, 20, and ap. Non. 195, 24; Ov. M. 1, 567; Poët. ap. Quint. 9, 4, 90; Claud. Rapt. Pros. 3, 370. —e.Of mountains, rocks, Verg. A. 4, 249; 6, 360.—f.Of a boil that swells out, Cels. 8, 9;II.hence, facere,
to come to a head, Plin. 22, 25, 76, § 159; 26, 12, 77, § 125; cf.: capita deorum appellabantur fasciculi facti ex verbenis, Paul. ex Fest. p. 64 Müll.—Per meton. (pars pro toto), a man, person, or animal (very freq. in prose and poetry; cf. kara, kephalê,, in the same signif.;III.v. Liddell and Scott and Robinson): pro capite tuo quantum dedit,
Plaut. Most. 1, 3, 54; id. Pers. 1, 1, 37:hoc conruptum'st caput,
id. Ep. 1, 1, 85:siquidem hoc vivet caput, i. e. ego,
id. Ps. 2, 4, 33; so id. Stich. 5, 5, 10; cf. id. Capt. 5, 1, 25:ridiculum caput!
Ter. And. 2, 2, 34:festivum,
id. Ad. 2, 3, 8:lepidum,
id. ib. 5, 9, 9:carum,
Verg. A. 4, 354; Hor. C. 1, 24, 2:liberum,
Cic. Verr. 2, 2, 32, § 79:vilia,
Liv. 25, 6, 9:viliora,
id. 9, 26, 22:vilissima,
id. 24, 5, 13:ignota,
id. 3, 7, 7; cf. id. 2, 5, 6:liberorum servorumque,
id. 29, 29, 3 al. —In imprecations:istic capiti dicito,
Plaut. Rud. 3, 6, 47; cf.:vae capiti tuo,
id. Most. 4, 3, 10; so id. Poen. 3, 3, 32; Ter. Phorm. 3, 2, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Tib. 1, 2, 12; Verg. A. 8, 484; 11, 399 al.—With numerals:capitum Helvetiorum milia CCLXIII.,
souls, Caes. B. G. 1, 29; 4, 15:quot capitum vivunt, totidem studiorum Milia,
Hor. S. 2, 1, 27; id. Ep. 2, 2, 189; cf. id. C. 1, 28, 20 al.; so, in capita, in distribution, to or for each person (cf. in Heb. also, for each head, poll, = for each individual, v. Robinson in h. v.), Liv. 2, 33, 11; 32, 17, 2; 34, 50, 6 al. (cf.:in singulos,
id. 42, 4, 5).—Of. the poll-tax:exactio capitum,
Cic. Fam. 3, 8, 5; so,capite censi, v. censeo.—Of animals,
Verg. A. 3, 391; Col. 6, 5, 4 fin.; 8, 5, 4; 8, 5, 7; 8, 11, 13; Veg. Vet. 1, 18.—Trop.1.Life, and specif.,a.Physical life:b.carum,
Plaut. Capt. 2, 1, 33 sq.; 5, 1, 26:si capitis res siet,
if it is a matter of life and death, id. Trin. 4, 2, 120: capitis periculum adire, to risk one ' s life, Ter. And. 4, 1, 53; id. Hec. 3, 1, 54; cf. id. Phorm. 3, 2, 6 Runnk.:capitis poena,
capital punishment, Caes. B. G. 7, 71:pactum pro capite pretium,
Cic. Off. 3, 29, 107:cum altero certamen honoris et dignitatis est, cum altero capitis et famae,
id. ib. 1, 12, 38:cum dimicatione capitis,
id. Prov. Cons. 9, 23; cf.:suo capite decernere,
id. Att. 10, 9, 2; so Liv. 2, 12, 10; Cic. Fin. 5, 22, 64; Liv. 9, 5, 5:caput offerre pro patriā,
Cic. Sull. 30, 84:patrium tibi crede caput, i. e. patris vitam et salutem,
Ov. M. 8, 94; so,capitis accusare,
to accuse of a capital crime, Nep. Paus. 2 fin.:absolvere,
id. Milt. 7, 6:damnare,
id. Alcib. 4, 5; id. Eum. 5, 1:tergo ac capite puniri,
Liv. 3, 55, 14:caput Jovi sacrum,
id. 3, 55, 7:sacratum,
id. 10, 38, 3 al.; cf. Ov. M. 9, 296.—Civil or political life, acc. to the Roman idea, including the rights of liberty, citizenship, [p. 290] and family (libertatis, civitatis, familiae): its loss or deprivation was called deminutio or minutio capitis, acc. to the foll. jurid. distinction: capitis deminutionis tria genera sunt: maxima, media, minima; tria enim sunt, quae habemus: libertatem, civitatem, familiam. Igitur cum omnia haec amittimus (as by servitude or condemnation to death), maximam esse capitis deminutionem; cum vero amittimus civitatem (as in the interdictio aquae et ignis) libertatem retinemus, mediam esse capitis deminutionem;2. (α).cum et libertas et civitas retinetur, familia tantum mutatur (as by adoption, or, in the case of women, by marriage) minimam esse capitis deminutionem constat,
Dig. 4, 5, 11; cf. Just. Inst. 1, 16, 4; Cic. de Or. 1, 40, 181; 1, 54, 231; id. Tusc. 1, 29, 71; Liv. 3, 55, 14; 22, 60, 15:capitis minor,
Hor. C. 3, 5, 42:servus manumissus capite non minuitur, quia nulnum caput habuit,
Dig. 4, 5, 3, § 1.—Of the deminutio media, Cic. Brut. 36, 136; id. Verr. 2, 2, 40, §§ 98 and 99; id. Quint. 2, 8 al.—Of the deminutio minima, Cic. Top. 4, 18; cf. Gai Inst. 1, 162.—With gen.:(β).scelerum,
an arrant knave, Plaut. Curc. 2, 1, 19; id. Bacch. 4, 7, 31; id. Mil. 2, 6, 14; id. Ps. 1, 5, 31; 4, 5, 3; id. Rud. 4, 4, 54:perjuri,
id. ib. 4, 4, 55:concitandorum Graecorum,
Cic. Fl. 18, 42:consilil,
Liv. 8, 31, 7:conjurationis,
id. 9, 26, 7:caput rei Romanae Camillus,
id. 6, 3, 1; cf.:caput rerum Masinissam fuisse,
id. 28, 35, 12; so id. 26, 40, 13:reipublicae,
Tac. A. 1, 13:nominis Latini,
heads, chiefs, Liv. 1, 52, 4:belli,
id. 45, 7, 3:Suevorum,
chieftribe, Tac. G. 39 fin. al.—The predicate in gen. masc.:capita conjurationis ejus virgis caesi ac securi percussi,
Liv. 10, 1, 3.—With esse and dat.:(γ).ego caput fui argento reperiundo,
Plaut. As. 3, 3, 138; cf.:illic est huic rei caput,
author, contriver, Ter. And. 2, 6, 27; so id. Ad. 4, 2, 29 al.—Absol.:urgerent philosophorum greges, jam ab illo fonte et capite Socrate,
Cic. de Or. 1, 10, 42:corpori valido caput deerat,
guide, leader, Liv. 5, 46, 5:esse aliquod caput (i. e. regem) placebat,
id. 1, 17, 4; cf. id. 1, 23, 4; Hor. S. 2, 5, 74 al.—Of things, head, chief, capital, etc.;thus of cities: Thebas caput fuisse totius Graeciae,
head, first city, Nep. Epam. 10 fin.; so with gen., Liv. 9, 37, 12; 10, 37, 4 Weissenb. ad loc.; 23, 11, 11; 37, 18, 3 (with arx); cf.:pro capite atque arce Italiae, urbe Romanā,
Liv. 22, 32, 5; and with dat.:Romam caput Latio esse,
id. 8, 4, 5; and:brevi caput Italiae omni Capuam fore,
id. 23, 10, 2 Drak. N. cr. —Of other localities:castellum quod caput ejus regionis erat,
the head, principal place, Liv. 21, 33, 11.—Of other things:jus nigrum, quod cenae caput erat,
the principal dish, Cic. Tusc. 5, 34, 98; cf. id. Fin. 2, 8, 25:patrimonii publici,
id. Agr. 1, 7, 21; cf. id. ib. 2, 29, 80; Liv. 6, 14, 10: caput esse artis, decere, the main or principal point, Cic. de Or. 1, 29, 132:caput esse ad beate vivendum securitatem,
id. Lael. 13, 45: ad consilium de re publicā dandum caput est nosse rem publicam;ad dicendum vero probabiliter, nosse mores civitatis,
id. de Or. 2, 82, 337; 1, 19, 87:litterarum,
summary, purport, substance, id. Phil. 2, 31, 77:caput Epicuri,
the fundamental principle, dogma, id. Ac. 2, 32, 101; cf. Quint. 3, 11, 27: rerum, the chief or central point, head, Cic. Brut. 44, 164.—So in writings, a division, section, paragraph, chapter, etc.:a primo capite legis usque ad extremum,
Cic. Agr. 2, 6, 15; cf. id. ib. 2, 10, 26; id. Verr. 2, 1, 46, § 118 Ascon.; id. Fam. 3, 8, 4; Gell. 2, 15, 4 al.; Cic. de Or. 2, 55, 223; id. Fam. 7, 22 med.; Quint. 10, 7, 32:id quod caput est,
Cic. Att. 1, 17, 4; so id. Fam. 3, 7, 4.—Of money, the principal sum, the capital, stock (syn. sors;opp. usurae),
Cic. Verr. 2, 1, 4, § 11; 2, 3, 35, § 80 sq.; id. Att. 15, 26, 4; Liv. 6, 15, 10; 6, 35, 4; Hor. S. 1, 2, 14 al. -
60 mammo
mammo, āre, 1, v. n. [mamma], to give suck (late Lat.): vae tunc praegnantibus et mammantibus, S. S. Marc. 13, 17, ap. Aug. in Psa. 95, 14.
См. также в других словарях:
Vae — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. {{{image}}} Sigles d une seule lettre Sigles de deux lettres > Sigles de trois lettres … Wikipédia en Français
vae — (izg. vȇ, ob. vȃi) DEFINICIJA jao, teško SINTAGMA vae misero (izg. vae mȉzero) jao bijednome; vae soli (izg. vae sȏli) teško jednome; jao samcu; teško onome koji je sam; vae victis (izg. vae vȉktis) teško pobijeđenima ETIMOLOGIJA lat … Hrvatski jezični portal
Vae — (lat.), wehe! Vae mihi, wehe mir! Vae victis, wehe dem Besiegten … Pierer's Universal-Lexikon
Vae — Vae, lat., wehe! vae mihi, wehe mir! vae victis! wehe den Besiegten! … Herders Conversations-Lexikon
Vae — Vae, n. See {Voe}. [Scot.] [1913 Webster] … The Collaborative International Dictionary of English
vae — /vā/ same as ↑voe … Useful english dictionary
VAE — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Sigles d’une seule lettre Sigles de deux lettres > Sigles de trois lettres Sigles de quatre lettres … Wikipédia en Français
VAE — Die Abkürzung VAE steht für: Vereinigte Arabische Emirate, Staat in Asien Verkehrsrechtliche Abhandlungen und Entscheidungen, eine juristische Fachzeitschrift aus dem Bereich des Verkehrsrechts Kernkraftwerk Visaginas in Litauen VOEST Alpine… … Deutsch Wikipedia
vae — lar·vae·vo·rid; lar·vae·vor·i·dae; … English syllables
VAE — Vereinigte Arabische Emirate * * * VAE, Abkürzung für Vereinigte Arabische Emirate … Universal-Lexikon
Vae victis — (IPA /wai wiktiːs/) is Latin for Woe to the vanquished or also Woe to the conquered . (This is the plural form the singular is Vae victo if the conquered is masculine, Vae victae if the conquered is feminine).In 387 BC, an army of Gauls led by… … Wikipedia