Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

arbitrium

  • 1 arbitrium

    arbĭtrĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] présence, assistance (d'un témoin). [st2]2 [-] arbitrage, jugement arbitral, sentence, décision. [st2]3 [-] pouvoir absolu, puissance, volonté, discrétion, bon plaisir, fantaisie, caprice.    - locus ab omni liber arbitrio. Sen.: lieu où l'on est sans témoin.    - esse sui arbitrii: ne dépendre que de soi.    - res est in arbitrio, Dig.: l'affaire est en arbitrage.    - arbitria funeris: prix des funérailles (fixé par l’arbitre d'après la fortune du défunt).    - vixit ad aliorum arbitrium: sa vie a été soumise au gré des autres.    - multitudinis arbitrio: selon les fantaisies de la foule.    - ad arbitrium alicujus se fingere, Cic.: se plier aux exigences de qqn.    - arbitrium parentum, Curt.: autorité des parents.    - arbitrium rerum Romanarum agere, Tac.: gouverner en maître l'empire romain.
    * * *
    arbĭtrĭum, ĭi, n. [st2]1 [-] présence, assistance (d'un témoin). [st2]2 [-] arbitrage, jugement arbitral, sentence, décision. [st2]3 [-] pouvoir absolu, puissance, volonté, discrétion, bon plaisir, fantaisie, caprice.    - locus ab omni liber arbitrio. Sen.: lieu où l'on est sans témoin.    - esse sui arbitrii: ne dépendre que de soi.    - res est in arbitrio, Dig.: l'affaire est en arbitrage.    - arbitria funeris: prix des funérailles (fixé par l’arbitre d'après la fortune du défunt).    - vixit ad aliorum arbitrium: sa vie a été soumise au gré des autres.    - multitudinis arbitrio: selon les fantaisies de la foule.    - ad arbitrium alicujus se fingere, Cic.: se plier aux exigences de qqn.    - arbitrium parentum, Curt.: autorité des parents.    - arbitrium rerum Romanarum agere, Tac.: gouverner en maître l'empire romain.
    * * *
        Arbitrium, arbitrii. Cic. La sentence de l'arbitre, Arbitrage.
    \
        Iudicio, arbitrioque nostre hauriemus. Cic. A nostre plaisir.
    \
        Arbitrium. Cic. Jugement.
    \
        Arbitria facere de aliquo. Horat. Juger d'aucun.
    \
        Ad arbitrium suum scribere. Cic. A sa fantasie, ou opinion, Selon qu'on pense et entend.
    \
        Ad arbitrium libidinosissimae mulieris. Ci. A l'appetit, etc.
    \
        Nauigare ad arbitrium suum. Cic. A son gré, A son plaisir.
    \
        Ad nostrum arbitrium libidinemque. Cic. A nostre plaisir et appetit.
    \
        Ad arbitrium suum mouere mentes auditorum. Cic. Selon sa fantasie.
    \
        Nutu et arbitrio Dei omnia reguntur. Cic. Selon la volunté de Dieu.
    \
        Secundum arbitrium tuum testes dabo. Cic. Comme il te plaira.
    \
        Arbitrium tuum sit. Cic. Fais en comme il te plaira.
    \
        Arbitrium eius est de republica. Brutus ad Ciceronem. La chose publique est gouvernee à l'appetit et volunté de cestuy là.
    \
        Homo sui arbitrii. Sueton. Plein de son vouloir, Qui ne se gouverne que par soymesme, Qui est à tout par'luy. Bud.
    \
        Non vestri arbitrii erit. Liu. Il ne sera pas en vous et en vostre puissance.
    \
        Sub arbitrio Dei esse. Ouid. Soubs la puissance de Dieu.
    \
        Arbitrium vrbis Romulus habet. Ouid. La ville est en la puissance de Romulus, Il ha toute puissance et authorité sur la ville.
    \
        Arbitrium, pro Praemio. vt Arbitria funeris auferre, soluere, petere. Cic. Loyer, Salaire.
    \
        Arbitrium recipere. Vlpian. Se charger de vuider le different de quelques parties comme arbitre.
    \
        Arbitrium litis in omnes traiicere. Ouidius. Bailler à tous ensemble la puissance de juger du different.
    \
        Liberum arbitrium. Liu. Franc arbitre, Franche volunté.
    \
        Arbitrio suo carere. Cic. Estre en servitude, Ne point faire ce qu' on veult.

    Dictionarium latinogallicum > arbitrium

  • 2 arbitrium

    arbitrium, ī, n. (arbiter), I) das Dabeisein, die Gegenwart bei etwas, Sen. Phaedr. (Hippol.) 609. Auct. Aetnae 196. – II) der Ausspruch des Schiedsrichters (vgl. Cic. Rosc. com. 10: aliud est iudicium, aliud arbitrium: iudicium est pecuniae certae, arbitrium incertae), condemnari arbitrium pro socio (s. con-demno no. I, 1), Cic.: adigere alqm arbitrium (s. ad-igo no. I, b), Cic.: arbitrium recipere, ICt. – Übtr., 1) jede Bestimmung nach Gutdünken, das freie Ermessen, die freie Entscheidung, mortis arbitrium dare alci, Tac.: arbitrium eligendi, die freie Wahl, Tac.: consulis in eligendo arbitrium facere, die freie W. lassen, Liv.: libera arbitria od. bl. arbitria alcis rei od. de alqo agere, über etw. od. jmd. frei entscheiden, Gesetze vorschreiben u. dgl., Liv. u. Curt. (s. Fabri Liv. 24, 45, 4. Heräus Tac. hist. 4, 21, 8): velut arbitrium regni agere, den Selbstherrscher spielen, Tac.: arbitrium rerum Romanarum agere, in röm. Angelegenheiten den Oberrichter spielen, Tac.: intempestive captare arbitria principalium armorum, in dem Streite der Häupter sich das Schiedsrichteramt anmaßen, den Friedensrichter zu spielen suchen, Vell.: arb. salis vendendi, die willkürliche Bestimmung des Salzpreises, Liv. 2, 9, 6: res ab opinionis arbitrio seiunctae, bei denen nicht nach bloßen Meinungen entschieden wird, Cic.: auris arbitrio uti, nach dem Gehör entscheiden, Gell. – arbitria funeris, die jedesmal nach Verhältnis des Ranges u. der Vermögensumstände bestimmten Leichengebühren, das Leichengeld, Cic. Pis. 21. – 2) (nach arbiter no. II, 2) die Macht, der Wille, die Herrschaft, das Belieben, parentum, Curt.: arbitrio suo od. suo arbitrio, Cic.: arbitrio matris, Ov.: ad arbitrium suum imperare, Caes.: vitam alieno arbitrio dimittere, Nep.: ad arbitrium tuum testes dabo, Cic.: non vestri arbitrii erit, si etc., Liv. – / gedehnte Form arbiterium, Not. Tir. 31, 34. Corp. inscr. Lat. 2, 4137 u. ICt.

    lateinisch-deutsches > arbitrium

  • 3 arbitrium

    arbitrium, ī, n. (arbiter), I) das Dabeisein, die Gegenwart bei etwas, Sen. Phaedr. (Hippol.) 609. Auct. Aetnae 196. – II) der Ausspruch des Schiedsrichters (vgl. Cic. Rosc. com. 10: aliud est iudicium, aliud arbitrium: iudicium est pecuniae certae, arbitrium incertae), condemnari arbitrium pro socio (s. condemno no. I, 1), Cic.: adigere alqm arbitrium (s. adigo no. I, b), Cic.: arbitrium recipere, ICt. – Übtr., 1) jede Bestimmung nach Gutdünken, das freie Ermessen, die freie Entscheidung, mortis arbitrium dare alci, Tac.: arbitrium eligendi, die freie Wahl, Tac.: consulis in eligendo arbitrium facere, die freie W. lassen, Liv.: libera arbitria od. bl. arbitria alcis rei od. de alqo agere, über etw. od. jmd. frei entscheiden, Gesetze vorschreiben u. dgl., Liv. u. Curt. (s. Fabri Liv. 24, 45, 4. Heräus Tac. hist. 4, 21, 8): velut arbitrium regni agere, den Selbstherrscher spielen, Tac.: arbitrium rerum Romanarum agere, in röm. Angelegenheiten den Oberrichter spielen, Tac.: intempestive captare arbitria principalium armorum, in dem Streite der Häupter sich das Schiedsrichteramt anmaßen, den Friedensrichter zu spielen suchen, Vell.: arb. salis vendendi, die willkürliche Bestimmung des Salzpreises, Liv. 2, 9, 6: res ab opinionis arbitrio seiunctae, bei denen nicht nach bloßen Meinungen entschieden wird, Cic.: auris arbitrio uti, nach dem
    ————
    Gehör entscheiden, Gell. – arbitria funeris, die jedesmal nach Verhältnis des Ranges u. der Vermögensumstände bestimmten Leichengebühren, das Leichengeld, Cic. Pis. 21. – 2) (nach arbiter no. II, 2) die Macht, der Wille, die Herrschaft, das Belieben, parentum, Curt.: arbitrio suo od. suo arbitrio, Cic.: arbitrio matris, Ov.: ad arbitrium suum imperare, Caes.: vitam alieno arbitrio dimittere, Nep.: ad arbitrium tuum testes dabo, Cic.: non vestri arbitrii erit, si etc., Liv. – gedehnte Form arbiterium, Not. Tir. 31, 34. Corp. inscr. Lat. 2, 4137 u. ICt.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > arbitrium

  • 4 arbitrium

        arbitrium ī, n    [arbiter]. In law, a judgment, decision of an arbitrator: iudicium est pecuniae certae: arbitrium incertae.—Judgment, opinion, decision: vestrum, T.: de te facere arbitria, pass judgment, H.: arbitria belli pacisque agere, L.: opinionis: usus, Quem penes arbitrium est loquendi, H.—Mastery, dominion, authority, power, will, free-will, choice, pleasure: in eius arbitrium venire: ad suum arbitrium imperare, Cs.: (Iovis) nutu et arbitrio regi: rerum Romanarum, Ta.: ad arbitrium tuum testīs dabo, all the witnesses you require: quid suo fecerit arbitrio, L.: popularis aurae, dictation, H.: id arbitrium negavit sui esse consilii, for his consideration, N.: optandi Muneris, O. — An appraisement, apportionment: eius arbitrio sexagena talenta quotannis sunt conlata, N.: salis vendendi, i. e. monopoly, L.: arbitria funeris, expenses (fixed by an arbiter).
    * * *
    arbitration; choice, judgment, decision; sentence; will, mastery, authority

    Latin-English dictionary > arbitrium

  • 5 arbitrium

    arbitrium arbitrium, i n право выбора

    Латинско-русский словарь > arbitrium

  • 6 arbitrium

    arbī̆trĭum (in good MSS. and inscrr. sometimes arbī̆tērĭum), ii, n. [from arbiter, as adulterium from adulter].
    I.
    In gen., a coming near, a being present, presence; hence meton. for persons present (only in post-Aug. poets): locus ab omni liber arbitrio. Sen. Hippol. 602, and id. Herc. Oet. 485: divina rerum cura sine arbitrio est, Auct. Aetnae, 195.—
    II.
    Esp.
    A.
    1.. The judgment, decision of an arbitrator (cf. arbiter, II.: arbitrium dicitur sententia, quae ab arbitro statuitur, Paul. ex Fest. p. 13 Müll.):

    aliud est judicium, aliud arbitrium. Judicium est pecuniae certae: arbitrium incertae,

    Cic. Rosc. Com. 4:

    Q. Scaevola summam vim dicebat esse in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur ex fide bonā,

    id. Off. 3, 17, 70; so,

    arbitrium rei uxoriae,

    id. ib. 3, 15; id. Top. 17, 66; cf. Dig. 24, 3, 66 fin.; 46, 3, 82 fin.; Cic. Rosc. Com. 9:

    arbitrium pro socio condemnari solerent,

    id. Quinct. 4, 13 B. and K. (here some consider arbitrium as a gloss, others read arbitrio, ad arbitrium, ad arbitrum, and the like; v. Orell. ad h. l.).—
    2.
    Transf. from the sphere of judic. proceedings, judgment, opinion, decision:

    arbitrium vestrum, vestra existimatio Valebit,

    Ter. Heaut. prol. 25:

    cum de te splendida Minos Fecerit arbitria,

    Hor. C. 4, 7, 21:

    de aliquo arbitria agere,

    Liv. 24, 45:

    arbitria belli pacisque agere,

    id. 44, 15; cf. Tac. A. 12, 60:

    agere arbitria victoriae,

    Curt. 6, 1 fin.; cf. Gron. Observ. 4, c. 11, p. 427, and Liv. 31, 11; 32, 37.— Trop.:

    res ab opinionis arbitrio sejunctae,

    matters, in which nothing is decided according to mere opinion, Cic. de Or. 1, 23, 108:

    si volet usus, Quem penes arbitrium est et jus et norma loquendi,

    Hor. A. P. 72; Sen. Clem. 2, 7:

    arbitrio consilioque uti auris,

    to determine by the ear, Gell. 13, 20, 3.—
    B.
    Mastery, dominion, authority, power, will, free-will:

    dedunt se In ditionem atque in arbitrium cuncti Thebano poplo,

    Plaut. Am. 1, 1, 103 (Fleck., arbitratum): esse in pectore nostro quiddam, Cujus ad arbitrium quoque copia materiaiï Cogitur interdum flecti per membra, per artus, and at whose bidding the accumulated materials must yield obedience in every joint and limb, * Lucr. 2, 281:

    cujus (Jovis) nutu et arbitrio caelum, terra mariaque reguntur,

    Cic. Rosc. Am. 45, 131:

    ad alicujus arbitrium et nutum totum se fingere et adcommodare,

    id. Or. 8, 24; id. Verr. 1, 10, 30; 2, 5, 63 fin.; so Vulg. Lev. 13, 3; 13, 44:

    aliquid facere arbitrio suo,

    Cic. Phil. 6, 2:

    Mentes ad suum arbitrium movere,

    id. de Or. 2, 16, 70; so id. Par. 5, 1 fin.:

    quam (pecuniam) sponte et arbitrio cordis sui inferunt,

    Vulg. 4 Reg. 12, 4:

    vixit ad aliorum arbitrium, non ad suum,

    Cic. Mur. 9; so Hor. C. 3, 6, 40; 3, 2, 20; Tac. H. 1, 46; Suet. Caes. 9; 20; id. Aug. 28; id. Tit. 8; id. Galb. 14:

    in arbitrium vestrum diem constituistis ei,

    Vulg. Judith, 8, 13:

    orationem tibi misi: ejus custodiendae et proferendae arbitrium tuum,

    Cic. Att. 15, 13:

    munificentiam eorum in se ipsorum arbitrii debere esse,

    Liv. 37, 52:

    in arbitrio viri erit, ut faciat sive non faciat,

    Vulg. Num. 30, 14:

    tamquam congruere operationem eam serpentium humani sit arbitrī,

    Plin. 29, 3, 12, § 53; Suet. Tib. 18; id. Claud. 2: mox rei Romanae arbitrium (i. e. imperium, dominion, power) tribus ferme et viginti (annis) obtinuit, Tac. A. 6, 51; so,

    arbitrium orbis terrarum,

    Suet. Caes. 7; Nep. Con. 4, 1:

    huic deus optandi gratum, sed inutile fecit Muneris arbitrium,

    Ov. M. 11, 101:

    liberum mortis arbitrium,

    Suet. Dom. 8; 11; cf. Tac. A. 15, 60.—
    C.
    Arbitria funeris, the expenses of a funeral (fixed by an arbiter), Cic. Dom. 37; id. Pis. 9 fin.; id. Red. in Sen. 7; cf. Dig. 11, 7, 12, § 6.

    Lewis & Short latin dictionary > arbitrium

  • 7 arbitrium

    ī n. [ arbiter ] тж. pl.
    1) решение третейского судьи, арбитражное решение
    aliud est judicium, aliud a.: judicium est pecuniae certae, a. incertae C — одно дело приговор, другое — решение третейского судьи: приговор касается денег (сумм) верных, решение же третейского суда — спорных
    (libera) arbitria de aliquo (alicujus rei) agere L, QC — выносить решения о ком (о чём)-л.
    2) благоусмотрение, свободное суждение, право (выбора)
    res ab opinionis arbitrio sejunctae C — вопросы, решаемые не на основании одних лишь мнений (не голословно)
    arbitria funēris Cпохоронная плата (устанавливавшаяся в зависимости от общественного и имущественного положения)
    3) власть, воля, тж. произвол ( parentum QC)
    in a. alicujus venire C — оказаться в чьей-л. власти
    a. vitae necisque alicujus Sen — власть над чьей-л. жизнью и смертью
    suo arbitrio C, тж. ex suo arbitrio Senпо своей воле

    Латинско-русский словарь > arbitrium

  • 8 arbitrium

    1) воля, усмотрение, in arb. posilum esse (1. 8. § 1. D. 34, 5. 1. 8 pr. D. 37, 4);

    plenum arb. dare (1. 11. § 7. D. 32);

    sui arb. esse(1. 22 D. 23, 2);

    ad arb. suum distrahere res (1. 42 D. 23, 3);

    ubi velint morandi arb. (1. 22 § 6. D. 50, 1);

    arb. testantis (1. 8 pr. C. 6, 22); (Gai. II 188. III. 213.).

    2) решение дела по совести, справедливое определение, при act. arbitr. и bon. fid. (§ 31 J. 4. 6. 1. 14 § 5 D. 4, 2. 1. 3. 8. D. 13, 4. 1. 31 § 13 D. 21, 1. Gai. IV. 163.), т. к. мнение boni viri или голос третьего лица, от которого зависит решение дела (1. 6. 76- 79 D. 17, 2. 1. 1 D. 31. 1. 22 § 1. D. 50, 17). 3) спор или иск, насколько он подлежит решению третейского судьи, напр. arb. famil. hercisc. (1. 47. D. 10, 2. 1. 17. C. 3, 36), aquae pl. arc. (1. 23 § 2. D. 39, 3), tutelae (tit. C. 5, 51). 4) должность, функция третейского судьи, recipere, suscipere arb. (1. 3. § 1. 1. 13 § 2. 1. 9. § 2. 1. 16 pr. D. 4, 8);

    arb. personae insertum (I. 45 eod.);

    sententia, quae arb. finit (1. 19 § 2. eod.).

    5) постановление императора, arb. sanctissimum (1. 14 pr. C. 2, 56).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > arbitrium

  • 9 arbitrium

    , i n
      решение, усмотрение, распоряжение

    Dictionary Latin-Russian new > arbitrium

  • 10 ARBITRIUM LIBERUM (LIBERAL ARBITRAMENT, FREE CHOICE, FREE WILL)

    свободное решение, свободный выбор, часто переводится как свобода воли.  Августин не только признавал, «что Бог даровал ее нам», но что «ее надлежало даровать» (Августин. О свободе воли. Кн. II, гл. XVIII, 47. Т. 1. С. 60 наст. изд.). Для Августина утверждение об отсутствии свободы воли на основании первичности Божественного предопределения, или предзнания, не имеет смысла, ибо «нельзя сказать, что предузнавший нечто, предузнал ничто», поскольку смысл познания в том, чтобы узнавать нечто существующее. Из этого Августин делает вывод: «если предузнавший, что имеет быть в нашей воле, предузнал не ничто, а нечто, то несомненно, что и при Его предведении нечто в нашей воле есть. Поэтому мы нисколько не находим себя вынужденными ни отвергать свободу воли, ни отрицать (что нечестиво) в Боге предведение будущего, отвергая свободу воли. Мы принимаем и то, и другое» (Августин. О Граде Божием. Т. 1. С. 258). Ансельм Кентерберийский, оспаривая представление о свободной воле как о свободе выбора между грехом и добродетелью, писал, что свободная воля  Бога, который есть Высшее благо, не может грешить, потому способность грешить не относится к определению свободы выбора. «Ни свобода, ни часть свободы не есть способность греха» (Ансельм Кентерберийский. О свободном выборе. Т. 1. С. 232 наст. изд.). По Петру Абеляру, в основании свободного выбора лежит идея интенции как осознанного умысла поступка, добровольного согласия на него. Бернард Клервоский полагал, что согласие, воля и свобода воли суть тождество. Свобода выбора есть свобода от необходимости. Свободный выбор означает, что Бог может даровать спасение, а человек может его принять или не принять. Свободный выбор определяется разумом и сопровождается судом, или суждением. Фома Аквинский сопрягает определение свободы с определением произвольного действия. Поскольку у всякого действия есть цель, произвольным является такое действие, которое производится при обладании знания о цели. Произвольность в этом смысле тождественна свободе и свойственна только разумным существам. Свободу, по определению, нельзя принудить к выбору цели. Воля в ее сопряженности с интеллектом обречена осуществлять выбор целей, которые ей поставляет разум в качестве благих. Ей можно помешать внешним действием, но над внутренней свободой нельзя совершить насилие. См. VOLUNTAS.

    Латинский словарь средневековых философских терминов > ARBITRIUM LIBERUM (LIBERAL ARBITRAMENT, FREE CHOICE, FREE WILL)

  • 11 Ad arbitrium

    По усмотрению; на усмотрение.

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Ad arbitrium

  • 12 Liberum arbitrium

    Latin Quotes (Latin to English) > Liberum arbitrium

  • 13 arbitratus

    = arbitrium s. 2, напр. arb. Praetoris (1. 8 § 16. D 2, 15), judicis (1. 10 § 1. D. 4, 2. 1. 13 § 2. D. 7, 1. 1. 5 § 2. D. 16, 3), arbitri (1. 44 D. 4, 8), boni viri (1. 1. § 3. D. 7, 9. 1. 35 D. 17, 1. 1. 57. D. 18. 1);

    arbitratu domini opus approb. (1. 24 pr. D. 19, 2);

    arbitratu alicujus restituere (1, 43. 13. 45, 1. 1. 68. D. 50, 17).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > arbitratus

  • 14 confero

    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
    confĕro, conferre, contŭli, conlātum (collātum) - tr. - [st2]1 [-] apporter ensemble, amasser, réunir, assembler dans un même lieu, rassembler; porter, transporter. [st2]2 [-] rassembler (pour combattre), engager (un combat). [st2]3 [-] apporter (un tribut, de l'argent), payer. [st2]4 [-] fournir, donner. [st2]5 [-] être utile à, servir à. (intr.). [st2]6 [-] appliquer, employer à, consacrer (le temps) à. [st2]7 [-] attribuer, conférer (une charge). [st2]8 [-] comparer, mettre en parallèle. [st2]9 [-] conférer, discuter, échanger (des propos). [st2]10 [-] remettre, ajourner, renvoyer à, différer. [st2]11 [-] imputer à, rejeter sur, faire retomber sur, faire porter sur. [st2]12 [-] changer, transformer, métamorphoser.    - conferre frumentum: rassembler du blé.    - conferre vires in unum, Liv. 33, 19, 7: réunir les forces.    - conferre copias: concentrer des troupes.    - se conferre Romam: se retirer à Rome, se réfugier à Rome.    - conferre iter versus Brundidium: se diriger vers Brundisium.    - se conferre in fugam: s'enfuir.    - arma (gradum, manum, pedem, signa) conferre: en venir aux mains, engager le combat.    - collatis signis: en bataille rangée.    - tributum conferre in aliquam rem: payer une taxe pour qqch.    - sextantes in capita conferre, Liv. 2, 33, 11: verser un sixième d'as par personne.    - conferre (+ ad et acc. ou dat.) = prodesse: [apporter qqch d'utile ] = être utile à, être profitable à.    - multum veteres etiam Latini conferunt, Quint, 1, 8, 8: même les anciens Latins sont d'un grand profit.    - omne reliquium tempus conferre ad...: consacrer tout le reste de son temps à...    - conferre tempus ad comparationem belli: employer son temps à préparer la guerre.    - ad historiam se conferre: se consacrer à l’histoire.    - conferre officia in aliquem: obliger qqn.    - in pauca conferre: dire en peu de mots, résumer, abréger.    - conferre cum aliquo sermones: s'entretenir avec qqn.    - conferre aliquem alicui (cum aliquo) aliqua re: comparer qqn à qqn sous le rapport de qqch.    - conferre in diem: renvoyer à une date.    - ad arbitrium alicujus aliquid conferre: soumettre qqch au jugement de qqn.    - in aliquem culpam conferre: imputer la faute à qqn, rejeter la faute sur qqn.    - aliquem in saxum conferre, Ov. M. 4, 278: métamorphoser qqn en rocher.
    * * *
        Confero, pen. corr. confers, contuli, pen. corr. collatum, pen. prod. conferre. Columel. Porter plusieurs choses en un lieu.
    \
        Conferre. Plaut. Bailler, Donner, Conferer.
    \
        Conferre. Plin. iunior. Contribuer.
    \
        AEs conferre. Ouid. Contribuer.
    \
        Dicam neminem vnquam tam impudentem fuisse, qui a diis immortalibus tot et tantas res tacitus auderet optare, quot et quantas dii immortales ad Cn. Pompeium contulerunt. Cic. Luy ont donné, ou Ont assemblé en luy.
    \
        Conferre, Colloqui. Plaut. Deviser, Conferer ensemble, Parlementer.
    \
        Conferre studia ad arbitrium alterius. Cic. Employer ses estudes, son scavoir és lettres à la volunté d'autruy.
    \
        Ad alios hanc sinistram diligentiam conferant. Plin. iunior. Qu'ils donnent et attribuent, ou portent et facent present de ceste fascheuse et trop curieuse diligence à d'autres, car je n'en veulx point, et ne veulx estre tel.
    \
        Conferre, pro Mutare. Ouid. Muer.
    \
        Amorem conferre alicui. Propert. Donner son amour à aucun, L'aimer.
    \
        Ita tuum conferto amorem semper si sapis, Ne id, etc. Plaut. Mets, ou jecte ton amour en tel lieu, etc.
    \
        Animum alio. Terent. Oster son amour d'aucun, et en aimer un autre.
    \
        Animum ad fodiendos puteos. Hirtius. Appliquer son esprit, Mettre son entente, S'addonner.
    \
        Benignitatem in aliquem. Cic. Luy faire beaucoup de plaisirs, Luy aulmosner de ses biens.
    \
        Capita. Liu. S'assembler ensemble pour consulter de quelque affaire, Quand deux ou plusieurs apportent leurs testes l'une aupres de l'autre pour parler de choses secrettes.
    \
        Castra castris. Caesar. Camper l'un devant l'autre, et vis à vis.
    \
        Causam in aliquam. Cic. Rejecter sur luy la faulte faicte, Mettre sur luy le blasme, Attribuer, S'excuser sur luy.
    \
        Certamina belli inter se. Virgil. Batailler.
    \
        Ore suo cibos conferre. Quintil. Comme font les oiseaulx qui baillent la besquee à leurs petits.
    \
        Consilia. Terent. Consulter ensemble.
    \
        Omne consilium, studium, officium, operam, laborem, diligentiam, ad amplitudinem alicuius conferre. Cic. Employer.
    \
        Consilium viuendi omne ad naturam suam. Cic. Rapporter sa facon et institution de vivre à son naturel, et suyvre sa nature.
    \
        Consolationes in rem aliquam. Cic. Assembler.
    \
        Consulatum in eundem annum. Plin. iunior. Rapporter et remettre en mesme annee.
    \
        Copiam verborum conferre. Quintil. Bailler.
    \
        Ne post conferas culpam in me. Terent. Ne t'en prens point apres à moy, Ne m'en charge point apres.
    \
        Curas suas, et quicquid nobis est a Deo datum, in Remp. conferre. Cic. Employer et appliquer toute sa cure et son soing au prouffit de la Republique.
    \
        In medium singulos denarios in singulos talos conferre. Sueton. Bailler, Coucher, Mettre sur le jeu.
    \
        Diligentiam in valetudinem alicuius conferre. Cic. Estre soigneux de sa santé, Mettre peine à le remettre en santé.
    \
        Disputationem conferre in aliquos. Cic. Leur donner et appliquer la disputation et propos, Les faire parler.
    \
        Dona conferre alicui. Plaut. Bailler ou apporter de tous costez.
    \
        Exempla aliorum conferre. Plaut. Mettre deux choses l'une contre l'autre, pour veoir qui est la plus belle, ou plus laide, pour en faire comparaison, Paragonner.
    \
        Si conferendum exemplum est, non, etc. Terent. S'il est besoing d'user d'exemple.
    \
        Faciem et mores conferre duarum. Ouid. Faire comparaison de l'une à l'autre.
    \
        Fructum alio conferre. Terent. Porter ailleurs.
    \
        Gradum. Plaut. Marcher aussi fort qu'un autre, Aller quand et quand luy.
    \
        Gradum conferre cum hoste. Liu. Assaillir, Mettre pied contre pied, Aller droict à luy, Marcher à l'encontre.
    \
        In carmen rem aliquam. Columel. Mettre en vers.
    \
        In commune. Cic. Apporter au prouffit de la communauté, Mettre en commun.
    \
        In educationem aliquid conferre. Quintil. Employer.
    \
        Nunc verba in pauca conferam, quid te velim. Plaut. Je te diray en brief ce que je te veulx dire.
    \
        In pauca. Cic. Conclure, Faire fin.
    \
        In quaestum vocem conferre. Cic. Employer sa parolle à gaigner argent.
    \
        In tempus ambulationis conferre cogitationes. Cic. Remettre toutes ses pensees au temps qu'on se pourmenera, N'y penser sinon alors.
    \
        Inter se. Cic. Conferer ensemble.
    \
        Coram inter nos conferemus. Cic. Nous parlerons et deviserons ensemble.
    \
        Ingenium ad rem aliquam. Cic. Employer ou appliquer son esprit.
    \
        Iter Brundusium versus contuli. Cic. Je prins et addonnay mon chemin vers, etc. Vide ITER.
    \
        Lites conferre. Horat. Noiser avec aucun.
    \
        Maledicta in aliquem. Cic. Dire beaucoup d'oultrages à aucun.
    \
        Manum, vel manus. Cic. S'entrebatre.
    \
        Munera conferre. Propert. Faire dons, Donner.
    \
        Officia in aliquem. Cic. Luy faire plaisir et service.
    \
        Omnem operam ad philosophiam conferre. Cic. Employer toute sa peine à la philosophie.
    \
        Orationem ad rem aliquam. Plaut. Tourner son propos à parler de quelque autre chose.
    \
        Permulta in aliquem, quae ab eo nunquam dicta sunt, conferre. Cic. Luy attribuer.
    \
        Pecuniam in opus. Plin. iunior. Bailler ou employer argent pour faire quelque chose.
    \
        Nisi forte eam pecuniam in Reipub. magnum aliquod tempus contulerit. Cic. S'il ne l'a reservé pour, etc.
    \
        Pedem. Plaut. S'approcher.
    \
        Collato pede praeliari. Liu. Combatre main à main.
    \
        Conferre pedem. Cic. Venir au poinct, Joindre.
    \
        Conferre pedem dicuntur Oratores. Quintil. Quand ils viennent cottir et respondre aux argumens de la partie.
    \
        Pestem hominibus haec conferunt. Columel. Engendrent la peste, ou apportent.
    \
        Rationem belli aliquo. Caesar. Employer toute la force de la guerre en quelque place.
    \
        Rationes conferre. Cic. Compter ensemble et venir à compte.
    \
        Rem in pauca. Plaut. Abbreger, Despescher.
    \
        Conferre se. Plin. iunior. S'assembler, et s'amasser.
    \
        Seria conferre cum aliquo. Ouid. Conferer et deviser de choses d'importance.
    \
        Seditionem in tranquillum. Plaut. Appaiser une noise.
    \
        Sermonem. Plaut. Parler ensemble.
    \
        Conferunt sermones inter se. Plaut. Ils parlent et devisent ensemble.
    \
        Signa. Liu. Combatre et venir les uns contre les autres à enseignes desployees.
    \
        Stipendium studio alterius. Colum. Aider les estudes d'aucun d'une somme d'argent.
    \
        Studia sua omnia in aliquem. Cic. Luy faire tous plaisirs et services, S'employer du tout à luy faire plaisir.
    \
        Studium in rem aliquem. Cic. Employer.
    \
        Suspicionem in aliquem. Cic. Souspeconner aucun.
    \
        Tempus ad vel in rem aliquam. Plin. iunior. Cic. Employer et addonner son temps à faire quelque chose.
    \
        Ex censu quotannis tributa conferre. Cic. Payer le tribut, le fort portant le foible selon leurs richesses.
    \
        Verba ad rem conferre. Terent. Mettre en effect ce qu'on dict, Faire ce qu'on dict.
    \
        Conferri solet a te in me verbum illud. Cic. Tu as accoustumé de dire, et user d'un tel mot à l'encontre de moy.
    \
        Vires in vnum. Liu. Assembler ensemble.
    \
        Vitam inter se vtriusque conferre. Cic. Comparer l'une à l'autre.
    \
        Vitia sua in senectutem. Cic. Attribuer ses vices à vieillesse, et dire qu'elle en est cause.
    \
        Voluntatem conferre in aliquem. Cic. Mettre son affection à aucun.
    \
        Conferre nouissima primis. Cic. Assembler les derniers aux premiers, Conferer et rapporter, etc.
    \
        Conferre se totum ad amicitiam alicuius. Cic. S'addonner du tout à aimer aucun.
    \
        Ad aliquem se conferre. Cic. Se retirer vers aucun, Le suyvre et hanter.
    \
        Ad authoritatem alicuius. Cic. Suyvre l'authorité d'aucun.
    \
        Ad curam aliquam se conferre. Cic. Prendre le soing de quelque chose.
    \
        Ad rempub. Cic. S'addonner au gouvernement et maniement de la republique.
    \
        Ad studia. Sueton. S'addonner aux lettres.
    \
        Conferre se ad vmbram arboris. Ouidius. Se mettre à l'ombre d'un arbre.
    \
        In fidem et clientelam alterius. Cic. Se donner à quelqu'un, Se mettre en sa sauvegarde et tutelle.
    \
        In societatem aliquorum. Cic. S'associer, S'accompaigner, Se faire compaignon.
    \
        Ad hostes. Cic. Se rendre aux ennemis.
    \
        In pedes se conferre. Plaut. Gaigner au pied, S'enfuir.
    \
        Conferre, Comparare. Dicimus autem, Confero te isti, et cum isto. Cic. Comparer, Paragonner, Confronter.
    \
        Hominibus magnis se conferre. Ouid. Se comparer à grans personnages.
    \
        Conferre descriptionem cum tabulis. Cic. Collationner le double ou la copie avec l'original.
    \
        Conferre, Differer. Cic. Omnia in Martium mensem sunt collata. Rejectez, Differez jusques au mois de Mars.
    \
        Conferre timorem suum, aut rem aliam in aliquid. Caesar. Dire qu'elle est cause de nostre paour, Attribuer.
    \
        Romam se contulit. Cic. Il est allé à Romme.
    \
        Retro se conferre. Claud. Reculer, Retourner.
    \
        Confert, in tertiis personis, pro Conducit, vel prodest, et vtile est. Columel. Prouffite, Sert, Aide, Est utile.

    Dictionarium latinogallicum > confero

  • 15 dedo

    dē-do, didī, ditum, ere, hingeben = zu jmds. Verfügung, in jmds. Besitz oder Gewalt übergeben, I) eig.: a) auf dem Wege der Übergabe, Auslieferung, Preisgebung = überantworten, überliefern, ausliefern, preisgeben, ancillas, Ter.: auctores belli, Liv., auctores discordiae, Curt.: Vercingetorigem, Caes.: Hannibalem concitorem belli, Eutr.: verens, ne dederetur (v. Hannibal), Nep.: senatum paenituit dediti principis, die Auslieferung des usw., Liv. – eodem tempore Ti. Numicius Q. Maelius, qui tum tribuni plebis erant, quod eorum auctoritate pax erat facta, dediti sunt, ut pax Samnitium repudiaretur, Cic. – mit dopp. Acc., multos mortales obsides (als G.), Sall. – mit in u. Akk., in pistrinum usque ad necem, Ter.: eos pueros in potestatem, Liv. – m. Dat wem? dedita haec mihi est habitatio, das ist meine mir eigene Wohnung, Plaut.: si ego iniuste impieque illos homines illasque res dedier mihi exposco, tum etc., Formul. vet. bei Liv.: eius rei auctores affinesque Achaeis, Liv.: noxios exposcentibus hostibus, Liv.: alci infamem iuvencum, Hor.: quem reum sententiis iudicum tradidisset, eum telis militum dedere, Cic. – m. dopp. Acc., alqm trucidandum populo Romano, Liv.: alqm vinctum od. nudum hostibus, Cic. u. Vell. – m. ad od. in u. Akk. od. durch bl. Dat. wozu? alqm ad necem (Ggstz. alqm servare), Liv.: alqm alci ad supplicium, Caes. u. Liv.: alqm hostibus in cruciatum, Caes.: alqm alci noxae, Ov., Sen. u.a.: alqm neci, Ov., alqm neci, ne prodigus sit, Verg. – b) auf dem Wege der Unterwerfung übergeben, überantworten, unterwerfen, urbem, agros, aras, focos seque, Formul. vet. bei Liv.: Cirtam, Liv.: regnum, Sall.: manus (bildl. = sich ergeben, sich fügen), Lucr. 2, 1043. – m. in u. Akk., populum Campanum urbemque Capuam, agros, delubra deûm, divina humanaque omnia in vestram, patres conscripti, populique Romani dicionem dedimus, Liv. – bes. dedere se u. im Passiv dedi medial = sich ergeben, kapitulieren, se dedere, Caes., Liv. u.a.: sese dedere sine fraude, Caes.: se suaque omnia dediderunt sine mora, Caes.: bellum se cum iis, ni dederentur, gesturum, Liv.: Helorumque atqus Herbesum dedentibus ipsis (indem sich dieselben Städte selbst ergaben) recipit, Liv. 24, 35, 1: u. Partiz. Perf., si statim deditus (als einer, der sich sogleich ergeben) traherer, Tac.: u. Plur. subst., dediti, die sich ergeben haben, die Unterworfenen, Caes.; auch verb. dediti victique, Liv. u.a. – m. Dat. wem? dedere se populo Romano, Caes., od. se hostibus, Liv., od. velut hostibus se praetoribus, Sall.: se suaque omnia od. se atque oppidum Caesari, Caes.: omnes unius huius se imperio ac potestati, Cic. – m. in u. Akk., se in arbitrium dicionemque populi Romani, Liv.: se, urbem et liberos in dicionem atque in arbitrium Thebano poplo, Plaut.: se prius in fidem quam in potestatem populi Romani, Liv. – m. ad u. Akk., ad Quintum Fulvium Hirpini et Lucani et Volcientes dediderunt sese, Liv. 27, 15, 2.

    II) übtr.: a) hingeben, übergeben, widmen, weihen, im üblen Sinne = preisgeben, in die Hände liefern, opfern, gew. m. Dat. wem? Davo istuc iam negotii, Ter.: membra molli somno, Lucr.: aures suas poëtis, sein Ohr leihen, Cic.: animum sacris, Liv.: cum bonis famā fortunisque omnibus alcis cupiditati crudelitatique dedi, Cic.: filiam suā manu occīdere potius, quam ea Ap. Claudii libidini dederetur, Cic.: ded. alqm omnibus periculis, Cic. fr.: collegam liberto, Tac. – bes. oft dedere se, sich hingeben, sich ergeben, sich unterwerfen, sich fügen, im üblen Sinne = einer Sache frönen, se alci, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 63. Wagner Ter. heaut. 681): se amicitiae eorum, Caes.: se patrum auctoritati, Liv.: se desidiae aut maestitiae potius quam litteris, Cic.: se non otiosis disputationibus, sed administrationibus rei publicae, Quint.: se doctrinae, Cic., penitus se doctrinae, Lact. (s. Bünem. Lact. 1, 1. § 1): se duritiae (strengen Lebensart), Nep.: se litteris, Cic.: se altioribus studiis artibusque, Plin. ep.: se ei studio, Cic.: se lamentis muliebriter lacrimisque, Cic.: se voluptatibus, Cic. – mit dopp. Acc., se totum ab adulescentia Catoni, Cic.: se totum patriae od. rei publicae, Cic. u. Nep.: se totum aegritudini, Cic. – m. pro u. Abl., voveo dedoque me pro re publica, Sall. hist. fr. 2, 50 (41), 10. – b) in der Verbindung deditā operā ( selten operā deditā), mit Fleiß, geflissentlich, absichtlich, quasi deditā operā quae ego volo tu non vis, Naev. com. fr.: deinde aliquid deditā operā controversiae concinno, Afran. com. fr.: nam ego deditā operā huc ad te venio, Plaut.: deditā operā passim ad illecebras propulsa pecora, Liv.: itaque epistulam misi deditā operā (durch einen Expressen), Cic.: ne nos id, quod faciemus, operā deditā facere videamur, Cic. – / Parag. Infin. Präs. Pass. dedier, Formula vetus bei Liv. 1, 32, 7.

    lateinisch-deutsches > dedo

  • 16 fingo

    fingo, fīnxī, fictum, ere ( altindisch dēgdhi, er bestreicht, verkittet, dēhī, der Damm, Wall, griech. τειχος, τοιχος für θειχος, θοιχος), I) eine Masse od. in einer Masse formen, gestalten, bilden, bildend schaffen, von Bildnern, die in Ton, Wachs, dann auch von solchen, die in bildsamen Stoffen übh. arbeiten, griech. πλάττειν, 1) eig.: a) eine Masse: ceras, Col. 9, 15, 7: molissimam ceram ad nostrum arbitrium formare et fingere, Cic. de or. 3, 177. – b) etw. in einer Masse, tegulas, Varro fr.: lateres, streichen, Plin.: panem, Sen.: spiram, Cato: liba, Varro LL.: pocula de humo, Ov.: alqd ex argilla, Plin.: absol., f. e cera, aus W. bossieren, Cic.: venuste pingere et fingere (modellieren), Amm. – insbes., v. Bildhauern, a Lysippo fingi volebat, Cic.: ars fingendi, Bildhauerkunst, Cic.: fingendi conditores, Plin.: imago ficta, Statue, Cic. – v. Tieren, favos (v. Bienen), Cic.: fingere et construere nidos (v. Vögeln), Cic.: lambendo mater (ursa) in artus fingit, Ov. (vgl. Gell. 17, 10, 3). – v. der Natur, natura fingit hominem, Cic.: natura humana fingit, gestaltet die menschl. Geschicke, Plaut. – poet. v. Dichter, versus, schaffen, Hor. de art. poët. 382. – v. der Seele, a qua (mente) is (vultus) fingitur, von dem (seinem Innern) jene (die Miene) ein Spiegel ist, Cic. Tusc. 3, 31. – 2) streichelnd betasten, sanft berühren, alci cervicem linteo, Afran. fr.: manus aegras manibus amicis, Ov.: corpora linguā, Ov. – 3) übtr.: a) umbilden, neubilden, vitam subito flecti fingique posse, Cic. Sull. 79; vgl. ibid. 69. – mit dopp. Acc., zu etwas schaffen, si miserum Fortuna Sinonem finxit, das Unglück zum armen Manne schuf, Verg. Aen. 2, 80. – b) im Geiste, in der Vorstellung sich ein Bild von etwas machen od. entwerfen, sich etwas denken, -vorstellen, etw. annehmen, träumen, sich einbilden, fingite animis... fingite igitur cogitatione imaginem huius condicionis meae, Cic.: homines antiqui, qui ex sua natura ceteros fingerent, nach der eigenen Sinnesart beurteilten, Cic.: sibi metum, Liv.: inanes sibi metus, Plin. ep. – m. dopp. Acc., quod si qui me astutiorem fingit, Cic. ep. 3, 8, 6: natura enim fingit homines et creat imitatores et narratores, Cic. de or. 2, 219. – mit folg. Acc. u. Infin., finge aliquem fieri sapientem, Cic.: cum mihi fingo uno nos animo futuros (esse), Sen.: eum te esse finge, qui sum ego, Cic.: fingerent (eum) mentitum (esse) ante, Liv.: f. datos (esse) currus, Ov.: m. folg. indir. Fragesatz, Tibull. 2, 6, 51 sq.; vgl. Ov. met. 6, 491 sq.: absol., ne finge, denke das nicht, Verg. Aen. 4, 338. – c) ersinnen, erdichten, erlügen, vorgeben, nuptiarum gratiā haec, Ter.: ad senem aliquam fabricam, Ter.: quandam inter se fallaciam, Ter.: causas (Vorwände), Ov.: u. so fingere causas, ut etc., Tibull.: fingere causas, ne etc., Ter.: verba, täuschende Reden führen, Sall.: crimina, opprobria in alqm, Cic. u. Hor. (s. Schmid Hor. ep. 1, 15, 30). – m. folg. Acc. u. Infin., (me) voluisse, Ov.: quem prodere rem Danaam finxit, gab ihm (fälschlich) Verrat an den Danaern schuld, Ov.: cum alii abesse eum, alii aegrum esse, falso utrumque, fingerent, Liv. – Partiz. fictus, erdichtet, erlogen, di, Cic.: vultus ficti simulatique, Cic.: ficta fabula, Cic.: narrationes, von den äsopischen Fabeln, Cic.: carmen, eitle Dichtung, Verg.: subst., fictum:, ī, n., etwas Erdichtetes, -Erlogenes, eine Erdichtung, Lüge, fictum pravumque, Lug und Trug, Verg.: mensura ficti, Ov.: cotidie aliquid de me ficti adferebat, Cic. Sest. 133: ficta rerum, Schnurrpfeifereien, Hor. sat. 2, 8, 83: ficta loqui, Ov. met. 1, 771 u. 8, 614: ficta voluptatis causā sint proxima veris, was du zur Lust dir ersinnst, sei möglichst ähnlich der Wahrheit, Hor. de art. poët. 338. – d) etwas erheucheln, fälschlich vorgeben, nihil fingam, nihil dissimulem, Cic.: fingere alia, dissimulare de coniuratione, Sall.: stultitiam, Suet.: fugam, Capit.: gratiam in odio (v. Philipp), Iustin.: expeditionem, Tac. – m. Acc. pers., f. benignum, den Gütigen erheucheln (spielen), sich gütig stellen, Spart. Car. 5, 2: u. m. dopp. Acc., sich so u. so stellen, bonos se ac liberales, Sen. de ben. 4, 17, 3: u. m. folg. Infin., ignorare fingit, Claud. in Eutr. 2, 306. – e) auf etw. sinnen, -denken, fugam, Plaut.: parricidia, vatermörderische Pläne schmieden, Sen.: profectionem, an die Abr. denken, Anstalten treffen zur usw., Iustin. – II) mit dem Nebenbegr. des Ordnens, Zurechtlegens, -machens, zurichten, zurechtmachen, -legen, zustutzen, 1) eig.: a) übh.: equum, Hor. ep. 1, 2, 64: vitem putando, Verg. georg. 2, 407. – b) als t. t. vom Ordnen der Frisur = ordnen, zurechtmachen, frisieren, manibus canas comas, Tibull.: toties positas comas, Ov.: crinem fronde premit fingens, Verg.: übtr., v. der Pers. selbst, ornari, poliri, expoliri, pingi, fingi (sich schniegeln), Plaut.: fingi curā mulierum, Phaedr.: se fingere alci (für jmd.), Ov. Vgl. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 2, 8. – c) v. Mienenspiel usw., fingere vultum = eine freundliche Miene annehmen, liebäugeln, Ov. met. 4, 319; od. = eine ruhige, die Furcht verbergende Miene annehmen, seine Miene verstellen, Caes. b. G. 1, 39, 4; vgl. voltus quoque hominum fingit scelus, selbst die Gesichter der Menschen weiß er abzurichten, der Erzschelm, Ter. heaut. 887. – so auch ficto pectore fatur, spricht mit heuchelnder Seele, Verg. Aen. 2, 107. – dah. Partic. fictus, v. Pers. = verstellt, nicht aufrichtig, falsch, ein Heuchler, Hor. sat. 1, 3, 61. Plin. ep. 8, 18, 3. Capit. Albin. 12, 10: fuit vitā fictus, Spart. Pesc. 5, 1. – 2) übtr.: a) durch Unterricht usw. zustutzen, bilden, ausbilden (vgl. Ruhnk. Ter. heaut. 5, 1, 25. Drak. Sil. 1, 441), oratorem, vocem, Cic.: animos ( wie πλάττειν τὰς ψυχάς), ausbilden, Cic.: mentes orando, bearbeiten = nach seinen Absichten lenken, für sich gewinnen, Sil.: voce paternā fingi ad rectum, angeleitet werden zum usw., Hor.: mit Infin., fingit equum tenerā docilem cervice magister ire viam, Hor. ep. 1, 2, 64. – b) nach einem Muster einrichten, richten, se totum ad arbitrium alcis, Cic.: se ex forma rei publicae, seine Maßregeln nehmen nach usw., Cic. – / Partiz.-Form finctus, Ter. eun. 104. Avian. fab. 11, 4 Itala (Tolet.) sap. 7, 1. Itala (psalt. Veron. et Tolet.) sap. 10, 1. Commod. instr. 1, 18, 16. Interpr. Iren. 2, 14, 2. Not. Tir. 66, 25.

    lateinisch-deutsches > fingo

  • 17 ad

    [ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
    * * *
    [ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
    * * *
        Ad Messanam venit. Cic. Au pres de la ville de Messine.
    \
        Ad vrbem esse dicebantur olim, qui triumphum sibi decerni vellent, vrbem non ingredientes, ne id ius amitterent. Cic. Attendre au pres de la ville, Loger aux faulxbourgs.
    \
        Ad vrbem esse, pro In vrbe. Cic. En la ville.
    \
        Habes hortos ad Tyberim. Liu. Sur, ou Aupres du Tybre.
    \
        Ad te ibam. Terent. J'alloye à toy.
    \
        Ad me respice. Terent. Vers moy, A moy.
    \
        Ad domum profecti. Cic. Jusques à la maison.
    \
        Ad portam expectare. Cic. pro, In porta. A la porte.
    \
        Ad me bene mane Dionysius fuit. Cic. Avec moy, ou Devers moy.
    \
        Ad inferos poenas paricidii luent. Cic. és enfers.
    \
        Ad iudicem dicere. Cic. Parler devant le juge.
    \
        Famus ad me. Terent. Chez moy, En ma maison, En mon logis.
    \
        Ad me domum. Plaut. Chez moy en ma maison.
    \
        Ad quae tempora te expectem, facias me certiorem velim. Cic. Environ quel temps.
    \
        Ad quod tempus quaeque res facillime crescat. Varro. En quelle saison, Vers, ou Environ quel temps.
    \
        Nihil ad nostram hanc. Terent. Ce n'est rien au pris, ou En comparaison de la nostre.
    \
        Classemve ad Pergama misi. Virg. Contre, A l'encontre.
    \
        Ad, pro intra. Vt tibi Caesar faciendum est ad annum. Ci. Comme il fauldra que tu faces d'ici à un an, ou entre cy et un an.
    \
        Ad decem annos. Cic. D'icy à dix ans.
    \
        Ad nullas preces. Propert. Par, ou Pour prieres qu'on face.
    \
        Ad desyderium relictarum. Liuius. De desir, ou De regret de celles qui estoyent demourees derriere.
    \
        Ad statuam pecuniam contulerunt. Cic. Pour faire une statue.
    \
        Ad vsum hominum omnia creantur. Cic. Pour l'usage des hommes.
    \
        Ad memoriam aliquid notare. Cic. Pour en avoir memoire, Pour memoire.
    \
        Ad iudicem fidem infirmabit. Cic. Devant le juge.
    \
        Ad pedes stare passus. Sueton. Devant ses pieds, à ses pieds.
    \
        Ad haec mala hoc mihi accedit etiam. Ter. Oultre ces ennuyz.
    \
        Ad arbitrium libidinosae mulieris. Cic. Au plaisir, ou Selon.
    \
        Ad arbitrium suum scribere. Cic. Comme bon luy semble, A son plaisir.
    \
        Ad hoc exemplum est. Plaut. Il est semblable à cestuy.
    \
        Ad hunc modum. Plaut. En ceste maniere.
    \
        Ad istam faciem virum quaero. Plaut. Semblable à cestuy.
    \
        Ad morem actionum aliquid persequi. Quint. A la maniere.
    \
        Ad perpendiculum colunnas exigere. Cic. Au plomb, ou Au niveau.
    \
        Ad portionem virium. Plin. Selon la force.
    \
        Ad meum sensum. Cic. A ma fantasie ou advis, Selon, ou Ainsi qu'il me semble.
    \
        Ad praescriptum omnia gerere. Caesar. Selon l'ordonnance d'autruy.
    \
        Ad naturam viuere. Senec. Selon nature.
    \
        Ad similitudinem gymnasiorum exornent mihi in palaestra locum. Cic. Ainsi comme on fait, etc. En la facon.
    \
        Ad rationem loci et temporis. Plin. iunior. Selon le lieu, et le temps.
    \
        Si ii ad numerum non essent. Caelius Ciceroni. Si le nombre n'estoit entier, S'ils n'estoyent autant qu'ils debvoyent estre.
    \
        Ad ornatum, ad speciem magnifico ornatu. Cic. Quant à la beaulté, monstre, ou apparence.
    \
        Ad tria millia. Plaut. Environ trois milles.
    \
        Tendens ad sydera palmas. Virg. Vers, ou Droict au ciel.
    \
        Animaduertit fugam ad se versum fieri. Sallust. Vers luy.
    \
        Ad horam nonam in anchoris expectauit. Caesar. Jusques à neuf heures.
    \
        Ad hanc diem. Cic. Jusques à ce jour, Jusques à present.
    \
        Ad lucem dormire. Cic. Jusques au jour.
    \
        Ad multum diei. Liuius. Jusques à ce qu'il fut grand jour, ou Une grande partie du jour.
    \
        Ad vesperum. Cic. Jusques à vespre, ou Au soir.
    \
        Ad solis occasum. Plaut. Jusques au soleil couchant.
    \
        Ad meum reditum. Cic. Jusques à mon retour.
    \
        Ad centena numero. Plin. Jusques au nombre de cent.
    \
        Ad cinerem ambusti. Plin. Rostis ou bruslez tant qu'ils soyent reduicts en cendre.
    \
        Ad albicandam cutem. Plin. Pour blanchir.
    \
        Ad omnia inutilis. Plin. A toutes choses.
    \
        Ad festos dies eo vti solebat. Cic. Pour les festes, és jours de feste.
    \
        Ad morsus bestiarum. Cic. Contre les morsures des bestes, ou Pour, etc.
    \
        Satis ad obiurgandum causae. Terent. Pour tanser et reprendre.
    \
        Ad viuendum firmus. Plin. Pour vivre et durer long temps.
    \
        Ad agnatos et gentiles deducendus. Varro. Il est fol et hors du sens, Il est insensé.
    \
        Ad aliquem conuenire, pro In aliquem competere. Ci. In quem tu, nullam contumeliam iacere potueris, quae non ad maximam partem ciuium conueniret. Qui ne conveint à la pluspart, etc. Qui ne peust estre dicte de, etc.
    \
        Ad praecipuam altitudinem exeunt vites Cypriae. Plin. Croissent fort haultes.
    \
        Ad aspectum praeclarus. Ci. Fort beau à veoir, à regarder, à l'oeil.
    \
        Ad assem impendium reddere. Pli. Rendre la despense et les frais jusques à la derniere maille, Payer ou rendre tout.
    \
        Ad bonitatem proficere. Plin. Devenir meilleur.
    \
        Ad cibos auiditas. Plin. Appetit de manger.
    \
        Ad cibum purus. Plin. Pour manger.
    \
        Ad currum leones jungere vel equos. Plin. Accoupler, Atteler.
    \
        Ad cyathos stare. Suet. Estre eschanson, ou boutilier, ou sommelier
    \
        Ad dextra, Ad laeua. Plin. A dextre, A senestre.
    \
        Ad dextram manum. A main dextre.
    \
        Ad dexteram. Sub. manum. Terent. A dextre.
    \
        Ad sinistram. Terent. A senestre.
    \
        Ad laeuam. Plaut. A gauche.
    \
        Ad laeuam manum. Plaut. A la main gauche.
    \
        Est ad hanc manum sacellum. Terent. A ceste main, De ce costé.
    \
        Ad diem decedam. Cic. Au jour dict.
    \
        Ad diem dare. Cic. Au terme dict.
    \
        Ad digitos venire. Plin. Estre compté et calculé.
    \
        Ad extremum, Ad postremum, Ad vltimum, Aduerbia sunt modo ordinis, pro Denique vel postremo: modo temporis, pro Tandem. Cic. Finalement, En fin, A la parfin.
    \
        Ad extremum et Ad vltimum. Cic. Liu. Jusques au bout.
    \
        Hastili oblongo et tereti, praeterquam ad extremum. Liu. Sinon, ou fors que au bout.
    \
        Ad fidem affirmare. Li. Asseurer pour vray, Affermer pour verite.
    \
        Ad gratiam esse dicitur res aliqua. Liu. In Quintio noua et recentia omnia ad gratiam erant. Le rendoyent plus aggreable.
    \
        Adhoc et Adhaec, nonnulli dicunt esse ordinis aduerbia, alii pro coniunctionibus accipiunt: et ab aliis coniunctim, ab aliis separatim scribuntur. Sic autem dicuntur quasi praeter hoc, praeter haec. Sallu. Plinius iunior. Liu. D'avantage, Oultre ce, Avec ce.
    \
        Ad teli iactum peruenire. Q. Curt. A un ject de dard pres.
    \
        Ad id, pro Ad illud tempus. Li. Jusques là, Jusques à ceste heure là.
    \
        Ad infinitum. Plin. Infiniement.
    \
        Ad irritum cadit spes. Liu. Quand on est frustré de son esperance.
    \
        Arripi coniuges ad libita Caesarum. Tacitus. Pour les plaisirs et paillardises des Cesars.
    \
        Ad limina custos. Virgil. Portier, Huissier.
    \
        Ad liquidum explorata veritas. Liu. Au cler, Au vray, Clerement.
    \
        Locum ad literam subieci. Quintil. En forme, mot à mot, comme il estoit par escript.
    \
        Ad manum esse. Liu. Prest et à main.
    \
        Quod cuique ad manum venisset. Liu. Tout ce qui leur venoit à main, Tout ce qui s'offroit et presentoit, ce qu'ils rencontroyent ou trouvoyent.
    \
        Ad manus venire. Cic. Jusques à se batre, et s'entr'empoigner.
    \
        Ad manum intueri. Plin. De pres, le tenant en la main.
    \
        Ad manum seruus. Cic. Escrivain, Clerc à escrire, Secretaire.
    \
        Ad matrem pendent pyra. Plin. A l'arbre.
    \
        Ad nasum celeriter venire. Plin. Monter tost au nez, Quand quelque chose est de grand odeur.
    \
        Ad omnia alia. Terent. A toutes autres choses.
    \
        Ad pedes desilire. Caes. Descendre à pied, Se mettre à pied, Mettre pied à terre.
    \
        Ad pedes, idem quod A pedibus, siue Seruus a pedibus. Martial. Laquay.
    \
        Ad pilum vlcera reducere. Plin. Faire venir le poil.
    \
        Ad plenum nouit causam. Asconius. Parfaictement, Entierement.
    \
        Ad planum reducere cicatrices. Plin. Remplir et unir les cicatrices tellement qu'il n'y paroisse point.
    \
        Ad polituram sarcire. Plin. Poliement et proprement.
    \
        Ad portionem. Plin. A, ou Pour, ou Selon la proportion, A l'equipollent, Au fur.
    \
        Ad praesens. Plin. Pour l'heure, Pour le present.
    \
        Ad praesens, pro Tum, de praeterito. Tacit. Pour lors, Pour ceste heure là.
    \
        Ad quid? Cic. Pourquoy? A quelle fin?
    \
        Ad remum dare aliquem. Tranq. Envoyer aux galeres, Faire tirer à l'aviron.
    \
        Ad Seras aliquid petere. Plin. Aller ou envoyer querir quelque chose au pais des, etc. Faire venir du pais, etc.
    \
        Ad summam, et in summa. Cic. Somme toute, A brief parler, Pour abbreger, Pour le faire court.
    \
        Ad summum, Aduerbium qualitatis. Cic. Bis terue ad summum. Pour le plus tost, Tout au plus.
    \
        Cras, ad summum perendie. Cic. Au plus tard, Pour le plus tard.
    \
        Ad tempus consilium capiam. Plancus Ciceroni. Je prendray advis, ou m'adviseray selon le temps.
    \
        Ad tempus aderis. Cic. Tu viendras tout à temps.
    \
        Inuitamentum ad tempus. Cic. Pour un certain temps.
    \
        Ad quoddam tempus. Cic. Pour quelque temps.
    \
        Ad terram dare. Tranq. Jecter par terre.
    \
        Ad tertiam decoquere, et similes locutiones. Plin. Cuire tant, ou Jusques à ce qu'il ne demeure que la tierce partie.
    \
        Ad verbum. Cic. De mot à mot.
    \
        Ad vetustatem fidelis materies. Plin. Bois de longue duree.
    \
        Ad vinum disertus. Cic. Aupres du vin, Quand il a bien beu.
    \
        Ad vinum transire. Plin. Conualescentibus ad vinum transeuntibus. Qui commencent à boire du vin.
    \
        Ad viuum resecare. Columel. Couper jusques au vif, jusques à la chair vive.
    \
        Ad vltimum, pro Ad finem vsque. Liu. Jusques à la fin, Jusques au bout. \ Ad vltimum. Curtius. Finalement.
    \
        Ad vnguem, Id est, exquisita diligentia, atque exactissima cura. Colu. Parfaictement, avec grande diligence, fort bien, quand il n'y a que redire.
    \
        Homo factus ad vnguem. Horat. Homme parfaict, Accompli.
    \
        Castigare ad vnguem: Horat. Parfaictement bien.
    \
        Ad vnum. Cicero, Omnes ad vnum idem sentiunt. Sans en excepter un, Touts generalement, Jusques à un.
    \
        Ad votum. Quintil. A souhait, A mon gré, A mon plaisir, Selon mon desir.
    \
        Ad sonum mergere se solent. Pli. Quand ils oyent le bruit.
    \
        Ad strepitum citharae. Horat. Au son de la harpe.
    \
        Ad tua verba reuixi. Ouid. Quand je t'ay ouy parler.
    \
        Ad tibicinem immolare. Cic. Avoir un menestrier jouant de la fleute tandis qu'on sacrifie.
    \
        Ad eum nuntium. Liu. Ces nouvelles ouyes.

    Dictionarium latinogallicum > ad

  • 18 custodio

    custōdĭo, īre, īvi (ĭi), ītum - tr. -    - impf. sync. custodibant Catul. 64, 319 --- fut. pass. custodibitur, Plaut. Capt. 3, 5, 71. [st1]1 [-] garder, conserver, entretenir, préserver.    - corpus domumque alicujus custodire, Cic. Mil. 67: garder la personne et la maison de qqn.    - poma in melle custodire, Col. 12, 45, 3: conserver des fruits dans du miel.    - se custodire Cic. Nat. 2, 126: être sur ses gardes.    - custodire templum ab Hannibale, Nep. Hann. 9, 4: protéger le temple contre les attaques d'Hannibal.    - memoriā aliquid custodire, Cic. de Or. 1, 127: retenir qqch dans sa mémoire.    - custodire modum ubique, Quint. 4, 2, 35: être toujours dans la mesure.    - custodire quod juraveris Plin. Pan. 65, 2: respecter son serment.    - custodire aliquid litteris, Cic.: consigner qqch par écrit. [st1]2 [-] prendre garde à, observer, être fidèle à, se conformer à; veiller (à ce que).    - custodiendum est ut, Quint. 11, 1, 6: il faut veiller à ce que.    - praeceptum custodire, Col.: se conformer à un précepte. [st1]3 [-] surveiller, guetter, épier, se garder de.    - custodire motus siderum, Petr.: observer le cours des astres.    - custodire sermones alicujus, Tac.: épier les paroles de qqn.    - custodire aliquem, ne quid auferat Cic. Caecil. 51: surveiller qqn, pour l'empêcher de rien dérober.    - multorum te oculi custodient, Cic. Cat. 1, 2, 6: bien des regards te surveilleront. [st1]4 [-] garder pour soi, tenir secret.    - ejus (orationis) custodienda et proferendae arbitrium tuum, Cic. Att. 15: libre à toi de garder par devers toi ce discours ou de le publier. [st1]5 [-] retenir en prison, détenir.    - ducem praedonum custodire, Cic. Verr. 2, 5, 27: retenir en prison le chef des pirates.    - obsidibus imperatis centum hos Aeduis custodiendos tradit, Caes. BG. 6: il exigea cent otages, qu'il donna en garde aux Héduens.    - ventos custodit Eolus, Ov.: Eole tient les vents emprisonnés.
    * * *
    custōdĭo, īre, īvi (ĭi), ītum - tr. -    - impf. sync. custodibant Catul. 64, 319 --- fut. pass. custodibitur, Plaut. Capt. 3, 5, 71. [st1]1 [-] garder, conserver, entretenir, préserver.    - corpus domumque alicujus custodire, Cic. Mil. 67: garder la personne et la maison de qqn.    - poma in melle custodire, Col. 12, 45, 3: conserver des fruits dans du miel.    - se custodire Cic. Nat. 2, 126: être sur ses gardes.    - custodire templum ab Hannibale, Nep. Hann. 9, 4: protéger le temple contre les attaques d'Hannibal.    - memoriā aliquid custodire, Cic. de Or. 1, 127: retenir qqch dans sa mémoire.    - custodire modum ubique, Quint. 4, 2, 35: être toujours dans la mesure.    - custodire quod juraveris Plin. Pan. 65, 2: respecter son serment.    - custodire aliquid litteris, Cic.: consigner qqch par écrit. [st1]2 [-] prendre garde à, observer, être fidèle à, se conformer à; veiller (à ce que).    - custodiendum est ut, Quint. 11, 1, 6: il faut veiller à ce que.    - praeceptum custodire, Col.: se conformer à un précepte. [st1]3 [-] surveiller, guetter, épier, se garder de.    - custodire motus siderum, Petr.: observer le cours des astres.    - custodire sermones alicujus, Tac.: épier les paroles de qqn.    - custodire aliquem, ne quid auferat Cic. Caecil. 51: surveiller qqn, pour l'empêcher de rien dérober.    - multorum te oculi custodient, Cic. Cat. 1, 2, 6: bien des regards te surveilleront. [st1]4 [-] garder pour soi, tenir secret.    - ejus (orationis) custodienda et proferendae arbitrium tuum, Cic. Att. 15: libre à toi de garder par devers toi ce discours ou de le publier. [st1]5 [-] retenir en prison, détenir.    - ducem praedonum custodire, Cic. Verr. 2, 5, 27: retenir en prison le chef des pirates.    - obsidibus imperatis centum hos Aeduis custodiendos tradit, Caes. BG. 6: il exigea cent otages, qu'il donna en garde aux Héduens.    - ventos custodit Eolus, Ov.: Eole tient les vents emprisonnés.
    * * *
        Custodio, custodis, pen. prod. custodiui, custoditum, custodire. Plin. Garder.
    \
        Custodire se. Cic. Se contregarder.
    \
        Ab iniuria aliquem custodire. Quint. Garder et preserver, etc.
    \
        Breuitatem custodire. Plin. iunior. Garder brieveté.
    \
        Discrimina ordinum custodire. Plin. iunior. Avoir esgard à la difference des estats, Observer.
    \
        Ex his quas memoria hominum custodit. Plin. iunior. De quoy la memoire des hommes ha souvenance.
    \
        Modum custodire. Plin. Garder mesure.
    \
        Morem. Plin. Garder la coustume.
    \
        Nomen loci custodit haec herba. Plin. Retient le nom du lieu.
    \
        Parsimoniam custodire. Gell. Parsimonia apud veteres Romanos, legum complurium sanctionibus custodita est. Sobrieté en manger a esté observee, entretenue, et gardee, etc.
    \
        Literis custodire quae a summis oratoribus de eloquentia diuinitus dicta sunt. Cic. Coucher par escript et garder par le benefice de l'escripture la memoire des choses, etc.
    \
        Custodire, pro obseruare. Colum. Custodiendum est, vt quamminime ad eum locum mulier admittatur. Il fault prendre garde de nullement, etc.
    \
        Custodiemus, vt a praedictis locis semina legamus. Colum. Nous prendrons garde de cueillir les semences és lieux et endroicts susdicts.
    \
        Oculi et aures omnium te speculantur et custodiunt. Cic. Plusieurs yeulx et oreilles te guettent et espient pour veoir ce que tu feras.
    \
        Oculis ciuitatis et amicorum fidelitate custodiri. Cic. Quand tous les citoyens de la ville prennent garde, et tiennent l'oeil à la conservation et seureté d'aucun.

    Dictionarium latinogallicum > custodio

  • 19 fingo

    fingo, ĕre, finxi, fictum - tr. -    - part. passé finctus Ter. Eun. 104. [st1]1 [-] façonner, pétrir.    - fingere ceram, Cic. de Or 3, 177: façonner la cire. [st1]2 [-] faire en façonnant, fabriquer, modeler; sculpter.    - fingere favos, Cic. Off. 1, 157: façonner des rayons de miel.    - absol. e cera fingere, Cic. Verr. 4, 30: modeler dans la cire.    - fingere Herculem, Cic. de Or. 2, 70: faire la statue d'Hercule.    - a Lysippo fingi volebat, Cic. Fam. 5, 12, 7: il voulait que Lysippe fît sa statue.    - ars fingendi, Cic. de Or. 3, 26: la sculpture. --- cf. Br. 257.    - poét. fingere versus, Hor. P. 382: faire des vers. [st1]3 [-] fig. façonner, modeler.    - actor moderatur et fingit mentem ac voluntates, Cic. Leg. 3, 40: celui qui présente une motion règle et façonne l'esprit et les volontés de ceux qui écoutent. --- cf. Br. 142.    - a mente vultus fingitur, Cic. Tusc. 3, 31: l'âme façonne l'expression du visage.    - ad alicujus arbitrium et nutum totum se fingere, Cic. Or. 24: se conformer entièrement à la décision et au bon plaisir de qqn.    - ex aliqua re se fingere, Cic. Att. 6, 3, 4: se régler sur qqch. [st1]4 [-] façonner en changeant, en déguisant.    - vultum fingere, Caes. BG. 1, 39, 4: composer son visage.    - vita subito flecti fingique non potest, Cic. Sull. 79: la vie d'un homme ne peut se plier, se transformer soudain.    - ficto sermone, vultu, Cic. Off. 2, 43: en composant ses paroles, son visage.    - avec attribut finxit te ipsa natura ad omnes virtutes magnum hominem et excelsum, Cic. Mur. 60: la nature d'elle-même a fait de toi un homme grand et éminent sous le rapport de toutes les vertus.    - cf. Virg. En. 2, 79 ; Hor. O. 4, 3, 12. [st1]5 [-] façonner, dresser.    - fingi ad rectum, Hor. P. 367: être dressé au bon goût. --- cf. Ter. Haut. 898.    - fingere vitem putando, Virg. G. 2, 407: façonner la vigne en la taillant.    - fingit equum magister ire... Hor. Ep. I, 2, 64: l'écuyer dresse le cheval à aller... [st1]6 [-] se représenter, imaginer.    - ex sua natura ceteros fingere, Cic. Amer. 26: se faire une idée des autres d'après soi-même.    - animo fingere: imaginer, se figurer.    - finge aliquem nunc fieri sapientem, nondum esse, Cic.: suppose que quelqu'un, qui n'est pas encore sage, cherche maintenant à le devenir.    - fingere utilitatum causa amicitias, Cic. Lael. 51: imaginer des amitiés intéressées.    - fingere aliquid cogitatione, Cic. Mil. 79 ; animo, Cic. CM 41: se représenter qqch par la pensée.    - omnia quae cogitatione nobismet ipsi possumus fingere, Cic. Nat. 3, 47: tout ce que nous pouvons imaginer pour nous-mêmes personnellement.    - cf. Off. 1, 26 ; Rep. 2, 3.    - ea quae finguntur, Cic. Lael. 18: les produits de notre imagination.    - avec attribut fingere leviorem suum casum, Cic. Verr. 5, 113: se représenter son sort comme moins pénible.    - avec prop. inf. finge aliquem fieri sapientem, Cic. Ac. 2, 117: imagine que qqn est en train de devenir un sage. [st1]7 [-] représenter [à autrui], imaginer [pour autrui].    - fingere summum oratorem, Cic. Or. 7: tracer le portrait de l'orateur idéal.    - justi sui doloris causam fingit, Cic. Leg. 1, 40: il imagine comme prétexte son ressentiment légitime.    - finguntur testamenta, Quint. 7, 4, 39: on imagine des testaments.    - ad senem aliquam fabricam fingere, Ter. Heaut.: inventer un moyen d'attraper un vieillard.    - fictus, a, um: fictif, imaginaire.    - in re ficta, vera, Cic. Lael. 25: à propos d'une fiction, d'une réalité.    - cf. Cic. Off. 3, 39 ; Nat. 2, 5.    - avec attribut Tiresiam sapientem fingunt poetae, Cic. Tusc. 5, 115: les poètes nous représentent Tirésias comme un sage.    - se rudem fingere, Cic. Br. 292: se donner comme un naïf.    - Saturnus fingitur solitus... Cic. Nat. 2, 64: on nous représente Saturne comme ayant l'habitude...    - avec int. ind. Cic. Fin. 5, 53 [st1]8 [-] inventer faussement, forger de toutes pièces.    - fingere crimina in aliquem, Cic. Verr. pr. 15: forger des accusations contre qqn. --- cf. Hor. Ep. 1, 15, 30.    - fictus, a, um: feint, controuvé, faux.    - ficti sermones et falsa crimina, Cic. Dom. 28: propos mensongers et accusations fausses.    - nihil fictum, Cic. Liv. 26: rien de mensonger.    - aliquid de me ficti adferebat, Cic. Sest, 133: il apportait qq invention mensongère sur mon compte.    - fictus testis, Cic. Caec. 71: faux témoin.
    * * *
    fingo, ĕre, finxi, fictum - tr. -    - part. passé finctus Ter. Eun. 104. [st1]1 [-] façonner, pétrir.    - fingere ceram, Cic. de Or 3, 177: façonner la cire. [st1]2 [-] faire en façonnant, fabriquer, modeler; sculpter.    - fingere favos, Cic. Off. 1, 157: façonner des rayons de miel.    - absol. e cera fingere, Cic. Verr. 4, 30: modeler dans la cire.    - fingere Herculem, Cic. de Or. 2, 70: faire la statue d'Hercule.    - a Lysippo fingi volebat, Cic. Fam. 5, 12, 7: il voulait que Lysippe fît sa statue.    - ars fingendi, Cic. de Or. 3, 26: la sculpture. --- cf. Br. 257.    - poét. fingere versus, Hor. P. 382: faire des vers. [st1]3 [-] fig. façonner, modeler.    - actor moderatur et fingit mentem ac voluntates, Cic. Leg. 3, 40: celui qui présente une motion règle et façonne l'esprit et les volontés de ceux qui écoutent. --- cf. Br. 142.    - a mente vultus fingitur, Cic. Tusc. 3, 31: l'âme façonne l'expression du visage.    - ad alicujus arbitrium et nutum totum se fingere, Cic. Or. 24: se conformer entièrement à la décision et au bon plaisir de qqn.    - ex aliqua re se fingere, Cic. Att. 6, 3, 4: se régler sur qqch. [st1]4 [-] façonner en changeant, en déguisant.    - vultum fingere, Caes. BG. 1, 39, 4: composer son visage.    - vita subito flecti fingique non potest, Cic. Sull. 79: la vie d'un homme ne peut se plier, se transformer soudain.    - ficto sermone, vultu, Cic. Off. 2, 43: en composant ses paroles, son visage.    - avec attribut finxit te ipsa natura ad omnes virtutes magnum hominem et excelsum, Cic. Mur. 60: la nature d'elle-même a fait de toi un homme grand et éminent sous le rapport de toutes les vertus.    - cf. Virg. En. 2, 79 ; Hor. O. 4, 3, 12. [st1]5 [-] façonner, dresser.    - fingi ad rectum, Hor. P. 367: être dressé au bon goût. --- cf. Ter. Haut. 898.    - fingere vitem putando, Virg. G. 2, 407: façonner la vigne en la taillant.    - fingit equum magister ire... Hor. Ep. I, 2, 64: l'écuyer dresse le cheval à aller... [st1]6 [-] se représenter, imaginer.    - ex sua natura ceteros fingere, Cic. Amer. 26: se faire une idée des autres d'après soi-même.    - animo fingere: imaginer, se figurer.    - finge aliquem nunc fieri sapientem, nondum esse, Cic.: suppose que quelqu'un, qui n'est pas encore sage, cherche maintenant à le devenir.    - fingere utilitatum causa amicitias, Cic. Lael. 51: imaginer des amitiés intéressées.    - fingere aliquid cogitatione, Cic. Mil. 79 ; animo, Cic. CM 41: se représenter qqch par la pensée.    - omnia quae cogitatione nobismet ipsi possumus fingere, Cic. Nat. 3, 47: tout ce que nous pouvons imaginer pour nous-mêmes personnellement.    - cf. Off. 1, 26 ; Rep. 2, 3.    - ea quae finguntur, Cic. Lael. 18: les produits de notre imagination.    - avec attribut fingere leviorem suum casum, Cic. Verr. 5, 113: se représenter son sort comme moins pénible.    - avec prop. inf. finge aliquem fieri sapientem, Cic. Ac. 2, 117: imagine que qqn est en train de devenir un sage. [st1]7 [-] représenter [à autrui], imaginer [pour autrui].    - fingere summum oratorem, Cic. Or. 7: tracer le portrait de l'orateur idéal.    - justi sui doloris causam fingit, Cic. Leg. 1, 40: il imagine comme prétexte son ressentiment légitime.    - finguntur testamenta, Quint. 7, 4, 39: on imagine des testaments.    - ad senem aliquam fabricam fingere, Ter. Heaut.: inventer un moyen d'attraper un vieillard.    - fictus, a, um: fictif, imaginaire.    - in re ficta, vera, Cic. Lael. 25: à propos d'une fiction, d'une réalité.    - cf. Cic. Off. 3, 39 ; Nat. 2, 5.    - avec attribut Tiresiam sapientem fingunt poetae, Cic. Tusc. 5, 115: les poètes nous représentent Tirésias comme un sage.    - se rudem fingere, Cic. Br. 292: se donner comme un naïf.    - Saturnus fingitur solitus... Cic. Nat. 2, 64: on nous représente Saturne comme ayant l'habitude...    - avec int. ind. Cic. Fin. 5, 53 [st1]8 [-] inventer faussement, forger de toutes pièces.    - fingere crimina in aliquem, Cic. Verr. pr. 15: forger des accusations contre qqn. --- cf. Hor. Ep. 1, 15, 30.    - fictus, a, um: feint, controuvé, faux.    - ficti sermones et falsa crimina, Cic. Dom. 28: propos mensongers et accusations fausses.    - nihil fictum, Cic. Liv. 26: rien de mensonger.    - aliquid de me ficti adferebat, Cic. Sest, 133: il apportait qq invention mensongère sur mon compte.    - fictus testis, Cic. Caec. 71: faux témoin.
    * * *
        Fingo, fingis, finxi, fictum, fingere. Quintil. Faire quelque chose de terre à potier, La faconner et luy bailler son tour.
    \
        Quae natura prona atque ventri obedientia finxit. Sallust. Nature a faict et formé, ou creé.
    \
        E cera fingere. Cic. Besongner de cire.
    \
        In ceris fingere. Cic. Former et figurer en cire.
    \
        Fingere animo. Cic. Imaginer en son esprit.
    \
        Fingere ex sua natura caeteros. Cic. Penser les aultres estre semblables à soy.
    \
        Finge aliquem nunc fieri sapientem, nondum esse. Cic. Pren le cas, Feins que, etc. Pose le cas que, etc.
    \
        Spondeo habiturum te generum, quo melior fingi ne voto quidem potuit. Plin. iunior. On n'en pourroit par souhait faconner un meilleur.
    \
        Fingere amicitias. Cic. Contrefaire amitiez, Feindre.
    \
        Animos audientium fingere. Quintil. Duire, Former.
    \
        Di me finxerunt inopis et pusilli animi. Horat. Dieu m'a faict, etc.
    \
        Carmina fingere. Horat. Composer.
    \
        Fingit causas ne det. Terent. Il controuve des excuses ou menteries.
    \
        Fingere corpora lingua. Virgil. Former, Faconner.
    \
        Crimen fingere. Cic. Controuver.
    \
        Fingere fabricam ad senem. Terent. Machiner ou forger ou controuver quelque finesse.
    \
        Falsum quidpiam fingere. Terent. Controuver, Inventer.
    \
        Fauos fingere dicuntur apes. Cic. Faire ingenieusement.
    \
        Fugam fingere. Plaut. Faindre, Faire semblant de s'enfuir.
    \
        Iocum fingere tristi mente. Tibull. Contrefaire le joyeux, quand on est triste.
    \
        Fortuna miserum finxit me. Virgil. M'a faict.
    \
        Mores fingere. Cic. Faconner et reigler la maniere de vivre.
    \
        Nidos. Plin. Faire, Faconner.
    \
        Pocula fingere de humo. Ouid. Faire des pots de terre.
    \
        Fingere sibi nouas religiones ex loco. Caesar. Feindre et controuver.
    \
        Fingere se rhetora. Martial. Contrefaire du rheteur.
    \
        Fingere sermonem ad voluptatem alterius. Cic. Adapter, Accommoder.
    \
        Stultitiam fingere. Plin. iunior. Contrefaire le fol.
    \
        Versus fingere. Horat. Composer.
    \
        Virtutes. Tacit. Contrefaire, Simuler.
    \
        Vultum. Caesar. Faire semblant de n'estre point triste ou joyeux.
    \
        Vultum et incessum sibi fingere. Cic. Contrefaire sa contenance et son alleure.
    \
        Vultum alterius fingere. Terent. Contrefaire sa contenance.

    Dictionarium latinogallicum > fingo

  • 20 pietas

    [st1]1 [-] pĭĕtās, ātis, f.: - [abcl][b]a - piété (envers les dieux, envers Dieu), dévotion. - [abcl]b - patriotisme, piété filiale, pieuse affection, amour, tendresse, attachement. - [abcl]c - gratitude, bienveillance, bonté. - [abcl]d - esprit de justice, sentiment du devoir, fidélité.[/b]    - pietas adversus deos, id. Fin. 3, 22, 73: piété à l'égard des dieux.    - pietas (in parentes, in parentibus): piété filiale.    - pietas in (erga, adversus) aliquem: affection à l'égard de qqn.    - victa jacet pietas, Ov.: les sentiments de famille sont foulés aux pieds.    - summa erat militum pietas, Cic.: c'était un grand acte de patriotisme chez les soldats.    - mea in te pietas, Cic.: mon affection pour toi.    - quid dicam de pietate in matrem, liberalitate in sorores, bonitate in suos? Cic. Lael. 3, 11: que dire de sa tendresse pour sa mère, de sa générosité envers ses soeurs, de sa bonté envers les siens?    - tua pietas nobis plane auxilio fuit, Plaut. Poen. 5, 3: ton amour paternel nous a été d'un grand secours.    - permittite, patres conscripti, a pietate vestra impetrari ut damnatis liberum mortis arbitrium indulgeatis, Suet. Dom. 11: permettez, pères conscrits, d'obtenir de votre bonté que vous laissiez aux condamnés le libre choix de leur mort.    - mea pietas (en s'adressant à qqn): mon cher ami (ma chère amie). [st1]2 [-] Pĭĕtās, ātis, f.: la Piété (divinité).
    * * *
    [st1]1 [-] pĭĕtās, ātis, f.: - [abcl][b]a - piété (envers les dieux, envers Dieu), dévotion. - [abcl]b - patriotisme, piété filiale, pieuse affection, amour, tendresse, attachement. - [abcl]c - gratitude, bienveillance, bonté. - [abcl]d - esprit de justice, sentiment du devoir, fidélité.[/b]    - pietas adversus deos, id. Fin. 3, 22, 73: piété à l'égard des dieux.    - pietas (in parentes, in parentibus): piété filiale.    - pietas in (erga, adversus) aliquem: affection à l'égard de qqn.    - victa jacet pietas, Ov.: les sentiments de famille sont foulés aux pieds.    - summa erat militum pietas, Cic.: c'était un grand acte de patriotisme chez les soldats.    - mea in te pietas, Cic.: mon affection pour toi.    - quid dicam de pietate in matrem, liberalitate in sorores, bonitate in suos? Cic. Lael. 3, 11: que dire de sa tendresse pour sa mère, de sa générosité envers ses soeurs, de sa bonté envers les siens?    - tua pietas nobis plane auxilio fuit, Plaut. Poen. 5, 3: ton amour paternel nous a été d'un grand secours.    - permittite, patres conscripti, a pietate vestra impetrari ut damnatis liberum mortis arbitrium indulgeatis, Suet. Dom. 11: permettez, pères conscrits, d'obtenir de votre bonté que vous laissiez aux condamnés le libre choix de leur mort.    - mea pietas (en s'adressant à qqn): mon cher ami (ma chère amie). [st1]2 [-] Pĭĕtās, ātis, f.: la Piété (divinité).
    * * *
        Pietas, pen. corr. pietatis. Cic. Le debvoir, ou L'amour et obeissance qu'on doibt envers Dieu premierement, et apres envers ses pere et mere, et enfants, et autres prochains, Pieté.
    \
        Solennia pietatis. Tacit. Funerailles faictes au pere trespassé, ou à la mere.

    Dictionarium latinogallicum > pietas

См. также в других словарях:

  • Arbitrĭum — (lat.), Gutachten, Ermessen; A. boni viri, das Gutachten eines rechtlichen Mannes, entweder im Allgemeinen, od. ins Besondere über den Geldwerth einer Sache od. eines Schadens; A. divīnum, der göttliche Rathschluß; A. judĭcis, 1) der Ausspruch… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Arbitrĭum — (lat.), Entscheidung nach Ermessen oder Gutdünken, insbes. durch einen Dritten (Arbitrator); Schiedsspruch. A. divinum, göttlicher Ratschluß; a. judicis, richterliches Ermessen; a. liberum, Willensfreiheit; a. boni viri, s. Arbitrator …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Arbitrium — Arbitrĭum (lat.), Schiedsspruch, Ermessen, Gutachten …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Arbitrium — Arbitrium, Gutachten; im klassisch. Latein oft: Willkür …   Herders Conversations-Lexikon

  • arbitrium — index arbitration, determination, freedom Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • ARBITRIUM — vide infra Compromissum, Diaetetae, Laudum: uti de Arbitri et Iudicis discrimine, haud protrita, apud Iac. Ouzelium Animadversion. ad Minucium Fel. p. 23 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • arbitrium — /ar bitˈri əm or ŭm/ (Latin) noun Power of decision …   Useful english dictionary

  • Arbitrium — Ar|bi|tri|um auch: Ar|bit|ri|um 〈n.; s, tria〉 Schiedsspruch, gutachten [lat., „Spruch des Schiedsrichters“] * * * Arbitrium   [lateinisch] das, s/...tria, Schiedsspruch, Gutachten (im römischen Zivilprozessrecht). Arbitrium liberum, lateinische… …   Universal-Lexikon

  • Arbitrium — Ar|bi|tri|um das; s, ...ia <aus gleichbed. lat. arbitrium> Schiedsspruch, Gutachten (im röm. Zivilprozessrecht); Arbitrium liberum: Willensfreiheit (Philos.) …   Das große Fremdwörterbuch

  • Arbitrium liberum —         (лат.) свобода воли (выбора). Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 …   Философская энциклопедия

  • arbitrium alieno — See in arbitrium alieno …   Ballentine's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»