Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

ultĭmō

  • 1 ultimo

    1.
    ultĭmō, adv., v. ultimus, under ulter, II. B. 1. fin.
    2.
    ultĭmo, āre, v. n. [ultimus], to come to an end, be at the last:

    cum ultimarent tempora patriae,

    Tert. Pall. 1 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > ultimo

  • 2 Ultimo

    • (ult.)

    Latin Quotes (Latin to English) > Ultimo

  • 3 ulter

    ulter, tra, trum, adj. ( comp. ulterior, us; sup. ultimus) [cf.: uls, ollus, olim; and the advv. ultra, ultro], prop. that is beyond or on the other side. The posit. is not found, but the comp. and sup. are very freq.
    I.
    Comp.: ultĕrĭor, ĭus, farther, on the farther side, that is beyond, ulterior:

    quis est ulterior?

    Ter. Phorm. 4, 2, 10:

    quorum alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    i. e. transalpine, Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    Gallia,

    id. Att. 8, 3, 3; Caes. B. G. 1, 7:

    portus,

    id. ib. 4, 23:

    Hispania,

    Suet. Caes. 7; 18; 56:

    pars urbis,

    Liv. 34, 20, 5:

    ripa,

    Verg. A. 6, 314; Vell. 2, 107, 1:

    ulterius medio spatium sol altus habebat,

    Ov. M. 2, 417.—
    B.
    As subst.
    1.
    ul-tĕrĭōres, um, m. (sc. homines), the more remote, or more distant persons, those beyond:

    cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2: recurritur ex proximis locis;

    ulteriores non inventi,

    Liv. 3, 60, 7:

    proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

    Tac. G. 17.—
    2.
    ultĕrĭōra, um, n. (sc. loca or negotia).
    (α).
    Of places, the more remote parts or regions, the districts beyond:

    Mosellae pons, qui ulteriora coloniae annectit,

    Tac. H. 4, 77.—
    (β).
    In gen., of things, that which is beyond, things beyond, farther, or in addition; things future:

    ulteriora mirari, praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 8:

    ut dum proxima dicimus, struere ulteriora possimus,

    things beyond, what is to come, Quint. 10, 7, 8; cf.:

    pudor est ulteriora loqui,

    Ov. F. 5, 532; id. A. A. 3, 769:

    semper et inventis ulteriora petit,

    id. Am. 2, 9, 10.—
    3.
    Rarely sing.: ultĕrĭus, ōris, n., something more, any thing further:

    cujus (fero, tuli) praeteritum perfectum et ulterius non invenitur,

    Quint. 1, 6, 26.—
    II.
    Sup.: ultĭmus, a, um, that is farthest beyond, i. e. the farthest, most distant, most remote, the uttermost, extreme, last; often to be rendered as a subst., the farthest or most distant part of any thing, etc. (opp. to citimus, while extremus is opp. to intimus).
    A.
    Lit., of space:

    illa minima (luna) quae ultima a caeio, citima terris luce lucebat alienā,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    partes,

    id. ib. 6, 20, 20:

    in ultimam provinciam se conjecit,

    id. Att. 5, 16, 4:

    devehendum in ultimas maris terrarumque oras,

    Liv. 21, 10, 12:

    orae,

    Plaut. Most. 4, 3, 3; Hor. C. 3, 3, 45; Liv. 5, 37, 2:

    campi,

    Plaut. Rud. 4, 3, 95:

    Hesperia,

    Hor. C. 1, 36, 4:

    Africa,

    id. ib. 2, 18, 4:

    Geloni,

    id. ib. 2, 20, 18:

    in plateā ultimā,

    Plaut. Curc. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 15:

    in ultimis aedibus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 29:

    spelunca draconis,

    Phaedr. 4, 18, 3:

    cauda,

    i. e. the end of, Plin. 9, 5, 4, § 11:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79.—
    2.
    Subst.
    (α).
    ultĭmi, ōrum, m. (sc. homines), the farthest or most remote people:

    recessum primis ultimi non dabant,

    Caes. B. G. 5, 43.—
    (β).
    ultĭma, ōrum, n. (sc. negotia), the farthest or most remote things:

    praeponens ultima primis,

    Hor. S. 1, 4, 59:

    ultima signant,

    the goal, Verg. A. 5, 317.—
    (γ).
    Rarely sing.: ultĭmum, i, n., the last, the end:

    caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi est,

    Cic. Div. 2, 43, 91.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of time or order of succession, the remotest, earliest, oldest, first; the last, latest, final:

    ultimi et proximi temporis recordatio,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    tam multis ab ultimā antiquitate repetitis,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    tempora,

    id. Leg. 1, 3. 8:

    initium,

    Auct. Her. 1, 9, 14:

    principium,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    memoria pueritiae,

    id. Arch. 1, 1:

    memoria saeculorum,

    Just. 12, 16, 3:

    vetustas hominum,

    id. 2, 1, 20:

    sanguinis auctor,

    Verg. A. 7, 49:

    ultima quid referam?

    Ov. H. 14, 109: scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est, last, id.M. 3, 135:

    aetas est de ferro,

    id. ib. 1, 127:

    vox,

    id. ib. 3, 499:

    dicta,

    id. ib. 9, 126:

    lapis,

    i. e. a gravestone, Prop. 1, 17, 20: cerae, i. e. a last will, testament, Mart. 4, 70, 2:

    aetas,

    Quint. 12, 4, 2:

    senectus,

    id. 11, 1, 10:

    virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis,

    Liv. 4, 28, 5:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,

    Caes. B. C. 1, 5. —As subst.: ultĭma, ōrum, n.:

    perferto et ultima exspectato,

    final events, the end, Cic. Fam. 7, 17, 2:

    ultima vitae,

    Calp. Ecl. 3, 91.—Rarely sing.:

    matrem ultimo aetatis affectam,

    Aus. Vict. Or. Gent. Rom. 10.—Adverb.:

    si fidem ad ultimum fratri praestitisset,

    to the last, Liv. 45, 19, 17; 3, 64, 8; 3, 64, 11; also (more freq.) at last, lastly, finally, = ad extremum, ad postremum, postremo:

    si qualis in cives, talis ad ultimum in liberos esset,

    Liv. 1, 53, 10; 5, 10, 8; 3, 10, 3:

    ne se ad ultimum perditum irent,

    id. 26, 27, 10; so,

    ultimo,

    Suet. Ner. 32 fin.; Petr. 20, 139;

    and, ultimum,

    for the last time, Liv. 1, 29, 3; Curt. 5, 12, 8; App. M. 2, p. 126.—
    2.
    Of degree or rank, and denoting the highest as well as the lowest extreme of either.
    a.
    The utmost, extreme, the highest, first, greatest, = summus, extremus:

    summum bonum, quod ultimum appello,

    Cic. Fin. 3, 9, 30:

    ultimae perfectaeque naturae,

    id. N. D. 2, 12, 33:

    ut absit ab ultimis vitiis ipse praeceptor ac schola,

    Quint. 2, 2, 15:

    ultimae causae cur perirent, etc.,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    scelus,

    Curt. 5, 12, 17:

    rex ad ultimum periculum venit,

    id. 7, 6, 22:

    facinus,

    id. 8, 8, 2; 6, 3, 13; 6, 9, 11:

    necessitas,

    id. 9, 12, 6; Liv. 2, 43, 3; 3, 4, 9; Sen. Clem. 1, 12, 5:

    ad ultimam inopiam adducere,

    Liv. 6, 3, 4; 37, 31, 2:

    ad ultimos casus servari,

    id. 27, 10, 11:

    dedecus,

    Curt. 9, 5, 11:

    exsecrationes,

    Just. 24, 2, 8: ultimum supplicium, extreme (i. e. capital) punishment, Caes. B. C. 1, 84; so,

    poena,

    Liv. 3, 58, 10; Plin. Ep. 2, 11, 8:

    desperatio,

    Tac. H. 2, 48; 2, 44; Curt. 10, 8, 9; Liv. 42, 66, 1; Sen. Contr. 4, 29, 2:

    discrimen ultimum vitae et regni,

    Liv. 37, 53, 16; 23, 21, 2:

    ad ultimam perductus tristitiam,

    Petr. 24.—Esp., as subst.: ultĭ-ma, ōrum, n.:

    omnia ultima pati,

    every extremity, the worst, Liv. 37, 54, 2:

    ultima pati,

    Ov. M. 14, 483; id. Tr. 3, 2, 11; Curt. 3, 1, 6:

    ultima audere,

    Liv. 3, 2, 11:

    priusquam ultima experirentur,

    id. 2, 28, 9.—Rarely sing.:

    paene in ultimum gladiorum erupit impunitas,

    Vell. 2, 125, 2:

    ad ultimum inopiae adducere,

    to the last degree. Liv. 23, 19, 2; 31, 38, 1:

    ad ultimum periculi pervenire,

    Curt. 8, 1, 15.— Trop.:

    ut in pecude, nisi quae vis obstitit, videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,

    Cic. N. D. 2, 13, 35.—Adverb.:

    ad ultimum pro fide morituri,

    Curt. 3, 1, 7:

    consilium sceleratum, sed non ad ultimum demens,

    in the extreme, utterly, to the last degree, Liv. 28, 28, 8.—
    b.
    The lowest, meanest (very rare):

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    Vell. 1, 11, 1:

    principibus placuisse viris non ultima laus est,

    Hor. Ep. 1, 17, 35: ultima sit laudes inter ut illa tuas, Auct. Cons. ad Liv. 17:

    ultima pistoris illa uxor,

    the worst, App. M. 9, p. 224, 26.— Subst.:

    ut vigiliis et labore cum ultimis militum certaret (consul),

    Liv. 34, 18, 5:

    in ultimis laudum,

    id. 30, 30, 4:

    in ultimis ponere,

    the lowest, meanest things, Plin. 17, 12, 18, § 91.

    Lewis & Short latin dictionary > ulter

  • 4 ulteriora

    ulter, tra, trum, adj. ( comp. ulterior, us; sup. ultimus) [cf.: uls, ollus, olim; and the advv. ultra, ultro], prop. that is beyond or on the other side. The posit. is not found, but the comp. and sup. are very freq.
    I.
    Comp.: ultĕrĭor, ĭus, farther, on the farther side, that is beyond, ulterior:

    quis est ulterior?

    Ter. Phorm. 4, 2, 10:

    quorum alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    i. e. transalpine, Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    Gallia,

    id. Att. 8, 3, 3; Caes. B. G. 1, 7:

    portus,

    id. ib. 4, 23:

    Hispania,

    Suet. Caes. 7; 18; 56:

    pars urbis,

    Liv. 34, 20, 5:

    ripa,

    Verg. A. 6, 314; Vell. 2, 107, 1:

    ulterius medio spatium sol altus habebat,

    Ov. M. 2, 417.—
    B.
    As subst.
    1.
    ul-tĕrĭōres, um, m. (sc. homines), the more remote, or more distant persons, those beyond:

    cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2: recurritur ex proximis locis;

    ulteriores non inventi,

    Liv. 3, 60, 7:

    proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

    Tac. G. 17.—
    2.
    ultĕrĭōra, um, n. (sc. loca or negotia).
    (α).
    Of places, the more remote parts or regions, the districts beyond:

    Mosellae pons, qui ulteriora coloniae annectit,

    Tac. H. 4, 77.—
    (β).
    In gen., of things, that which is beyond, things beyond, farther, or in addition; things future:

    ulteriora mirari, praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 8:

    ut dum proxima dicimus, struere ulteriora possimus,

    things beyond, what is to come, Quint. 10, 7, 8; cf.:

    pudor est ulteriora loqui,

    Ov. F. 5, 532; id. A. A. 3, 769:

    semper et inventis ulteriora petit,

    id. Am. 2, 9, 10.—
    3.
    Rarely sing.: ultĕrĭus, ōris, n., something more, any thing further:

    cujus (fero, tuli) praeteritum perfectum et ulterius non invenitur,

    Quint. 1, 6, 26.—
    II.
    Sup.: ultĭmus, a, um, that is farthest beyond, i. e. the farthest, most distant, most remote, the uttermost, extreme, last; often to be rendered as a subst., the farthest or most distant part of any thing, etc. (opp. to citimus, while extremus is opp. to intimus).
    A.
    Lit., of space:

    illa minima (luna) quae ultima a caeio, citima terris luce lucebat alienā,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    partes,

    id. ib. 6, 20, 20:

    in ultimam provinciam se conjecit,

    id. Att. 5, 16, 4:

    devehendum in ultimas maris terrarumque oras,

    Liv. 21, 10, 12:

    orae,

    Plaut. Most. 4, 3, 3; Hor. C. 3, 3, 45; Liv. 5, 37, 2:

    campi,

    Plaut. Rud. 4, 3, 95:

    Hesperia,

    Hor. C. 1, 36, 4:

    Africa,

    id. ib. 2, 18, 4:

    Geloni,

    id. ib. 2, 20, 18:

    in plateā ultimā,

    Plaut. Curc. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 15:

    in ultimis aedibus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 29:

    spelunca draconis,

    Phaedr. 4, 18, 3:

    cauda,

    i. e. the end of, Plin. 9, 5, 4, § 11:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79.—
    2.
    Subst.
    (α).
    ultĭmi, ōrum, m. (sc. homines), the farthest or most remote people:

    recessum primis ultimi non dabant,

    Caes. B. G. 5, 43.—
    (β).
    ultĭma, ōrum, n. (sc. negotia), the farthest or most remote things:

    praeponens ultima primis,

    Hor. S. 1, 4, 59:

    ultima signant,

    the goal, Verg. A. 5, 317.—
    (γ).
    Rarely sing.: ultĭmum, i, n., the last, the end:

    caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi est,

    Cic. Div. 2, 43, 91.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of time or order of succession, the remotest, earliest, oldest, first; the last, latest, final:

    ultimi et proximi temporis recordatio,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    tam multis ab ultimā antiquitate repetitis,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    tempora,

    id. Leg. 1, 3. 8:

    initium,

    Auct. Her. 1, 9, 14:

    principium,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    memoria pueritiae,

    id. Arch. 1, 1:

    memoria saeculorum,

    Just. 12, 16, 3:

    vetustas hominum,

    id. 2, 1, 20:

    sanguinis auctor,

    Verg. A. 7, 49:

    ultima quid referam?

    Ov. H. 14, 109: scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est, last, id.M. 3, 135:

    aetas est de ferro,

    id. ib. 1, 127:

    vox,

    id. ib. 3, 499:

    dicta,

    id. ib. 9, 126:

    lapis,

    i. e. a gravestone, Prop. 1, 17, 20: cerae, i. e. a last will, testament, Mart. 4, 70, 2:

    aetas,

    Quint. 12, 4, 2:

    senectus,

    id. 11, 1, 10:

    virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis,

    Liv. 4, 28, 5:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,

    Caes. B. C. 1, 5. —As subst.: ultĭma, ōrum, n.:

    perferto et ultima exspectato,

    final events, the end, Cic. Fam. 7, 17, 2:

    ultima vitae,

    Calp. Ecl. 3, 91.—Rarely sing.:

    matrem ultimo aetatis affectam,

    Aus. Vict. Or. Gent. Rom. 10.—Adverb.:

    si fidem ad ultimum fratri praestitisset,

    to the last, Liv. 45, 19, 17; 3, 64, 8; 3, 64, 11; also (more freq.) at last, lastly, finally, = ad extremum, ad postremum, postremo:

    si qualis in cives, talis ad ultimum in liberos esset,

    Liv. 1, 53, 10; 5, 10, 8; 3, 10, 3:

    ne se ad ultimum perditum irent,

    id. 26, 27, 10; so,

    ultimo,

    Suet. Ner. 32 fin.; Petr. 20, 139;

    and, ultimum,

    for the last time, Liv. 1, 29, 3; Curt. 5, 12, 8; App. M. 2, p. 126.—
    2.
    Of degree or rank, and denoting the highest as well as the lowest extreme of either.
    a.
    The utmost, extreme, the highest, first, greatest, = summus, extremus:

    summum bonum, quod ultimum appello,

    Cic. Fin. 3, 9, 30:

    ultimae perfectaeque naturae,

    id. N. D. 2, 12, 33:

    ut absit ab ultimis vitiis ipse praeceptor ac schola,

    Quint. 2, 2, 15:

    ultimae causae cur perirent, etc.,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    scelus,

    Curt. 5, 12, 17:

    rex ad ultimum periculum venit,

    id. 7, 6, 22:

    facinus,

    id. 8, 8, 2; 6, 3, 13; 6, 9, 11:

    necessitas,

    id. 9, 12, 6; Liv. 2, 43, 3; 3, 4, 9; Sen. Clem. 1, 12, 5:

    ad ultimam inopiam adducere,

    Liv. 6, 3, 4; 37, 31, 2:

    ad ultimos casus servari,

    id. 27, 10, 11:

    dedecus,

    Curt. 9, 5, 11:

    exsecrationes,

    Just. 24, 2, 8: ultimum supplicium, extreme (i. e. capital) punishment, Caes. B. C. 1, 84; so,

    poena,

    Liv. 3, 58, 10; Plin. Ep. 2, 11, 8:

    desperatio,

    Tac. H. 2, 48; 2, 44; Curt. 10, 8, 9; Liv. 42, 66, 1; Sen. Contr. 4, 29, 2:

    discrimen ultimum vitae et regni,

    Liv. 37, 53, 16; 23, 21, 2:

    ad ultimam perductus tristitiam,

    Petr. 24.—Esp., as subst.: ultĭ-ma, ōrum, n.:

    omnia ultima pati,

    every extremity, the worst, Liv. 37, 54, 2:

    ultima pati,

    Ov. M. 14, 483; id. Tr. 3, 2, 11; Curt. 3, 1, 6:

    ultima audere,

    Liv. 3, 2, 11:

    priusquam ultima experirentur,

    id. 2, 28, 9.—Rarely sing.:

    paene in ultimum gladiorum erupit impunitas,

    Vell. 2, 125, 2:

    ad ultimum inopiae adducere,

    to the last degree. Liv. 23, 19, 2; 31, 38, 1:

    ad ultimum periculi pervenire,

    Curt. 8, 1, 15.— Trop.:

    ut in pecude, nisi quae vis obstitit, videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,

    Cic. N. D. 2, 13, 35.—Adverb.:

    ad ultimum pro fide morituri,

    Curt. 3, 1, 7:

    consilium sceleratum, sed non ad ultimum demens,

    in the extreme, utterly, to the last degree, Liv. 28, 28, 8.—
    b.
    The lowest, meanest (very rare):

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    Vell. 1, 11, 1:

    principibus placuisse viris non ultima laus est,

    Hor. Ep. 1, 17, 35: ultima sit laudes inter ut illa tuas, Auct. Cons. ad Liv. 17:

    ultima pistoris illa uxor,

    the worst, App. M. 9, p. 224, 26.— Subst.:

    ut vigiliis et labore cum ultimis militum certaret (consul),

    Liv. 34, 18, 5:

    in ultimis laudum,

    id. 30, 30, 4:

    in ultimis ponere,

    the lowest, meanest things, Plin. 17, 12, 18, § 91.

    Lewis & Short latin dictionary > ulteriora

  • 5 ulteriores

    ulter, tra, trum, adj. ( comp. ulterior, us; sup. ultimus) [cf.: uls, ollus, olim; and the advv. ultra, ultro], prop. that is beyond or on the other side. The posit. is not found, but the comp. and sup. are very freq.
    I.
    Comp.: ultĕrĭor, ĭus, farther, on the farther side, that is beyond, ulterior:

    quis est ulterior?

    Ter. Phorm. 4, 2, 10:

    quorum alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    i. e. transalpine, Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    Gallia,

    id. Att. 8, 3, 3; Caes. B. G. 1, 7:

    portus,

    id. ib. 4, 23:

    Hispania,

    Suet. Caes. 7; 18; 56:

    pars urbis,

    Liv. 34, 20, 5:

    ripa,

    Verg. A. 6, 314; Vell. 2, 107, 1:

    ulterius medio spatium sol altus habebat,

    Ov. M. 2, 417.—
    B.
    As subst.
    1.
    ul-tĕrĭōres, um, m. (sc. homines), the more remote, or more distant persons, those beyond:

    cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2: recurritur ex proximis locis;

    ulteriores non inventi,

    Liv. 3, 60, 7:

    proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

    Tac. G. 17.—
    2.
    ultĕrĭōra, um, n. (sc. loca or negotia).
    (α).
    Of places, the more remote parts or regions, the districts beyond:

    Mosellae pons, qui ulteriora coloniae annectit,

    Tac. H. 4, 77.—
    (β).
    In gen., of things, that which is beyond, things beyond, farther, or in addition; things future:

    ulteriora mirari, praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 8:

    ut dum proxima dicimus, struere ulteriora possimus,

    things beyond, what is to come, Quint. 10, 7, 8; cf.:

    pudor est ulteriora loqui,

    Ov. F. 5, 532; id. A. A. 3, 769:

    semper et inventis ulteriora petit,

    id. Am. 2, 9, 10.—
    3.
    Rarely sing.: ultĕrĭus, ōris, n., something more, any thing further:

    cujus (fero, tuli) praeteritum perfectum et ulterius non invenitur,

    Quint. 1, 6, 26.—
    II.
    Sup.: ultĭmus, a, um, that is farthest beyond, i. e. the farthest, most distant, most remote, the uttermost, extreme, last; often to be rendered as a subst., the farthest or most distant part of any thing, etc. (opp. to citimus, while extremus is opp. to intimus).
    A.
    Lit., of space:

    illa minima (luna) quae ultima a caeio, citima terris luce lucebat alienā,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    partes,

    id. ib. 6, 20, 20:

    in ultimam provinciam se conjecit,

    id. Att. 5, 16, 4:

    devehendum in ultimas maris terrarumque oras,

    Liv. 21, 10, 12:

    orae,

    Plaut. Most. 4, 3, 3; Hor. C. 3, 3, 45; Liv. 5, 37, 2:

    campi,

    Plaut. Rud. 4, 3, 95:

    Hesperia,

    Hor. C. 1, 36, 4:

    Africa,

    id. ib. 2, 18, 4:

    Geloni,

    id. ib. 2, 20, 18:

    in plateā ultimā,

    Plaut. Curc. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 15:

    in ultimis aedibus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 29:

    spelunca draconis,

    Phaedr. 4, 18, 3:

    cauda,

    i. e. the end of, Plin. 9, 5, 4, § 11:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79.—
    2.
    Subst.
    (α).
    ultĭmi, ōrum, m. (sc. homines), the farthest or most remote people:

    recessum primis ultimi non dabant,

    Caes. B. G. 5, 43.—
    (β).
    ultĭma, ōrum, n. (sc. negotia), the farthest or most remote things:

    praeponens ultima primis,

    Hor. S. 1, 4, 59:

    ultima signant,

    the goal, Verg. A. 5, 317.—
    (γ).
    Rarely sing.: ultĭmum, i, n., the last, the end:

    caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi est,

    Cic. Div. 2, 43, 91.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of time or order of succession, the remotest, earliest, oldest, first; the last, latest, final:

    ultimi et proximi temporis recordatio,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    tam multis ab ultimā antiquitate repetitis,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    tempora,

    id. Leg. 1, 3. 8:

    initium,

    Auct. Her. 1, 9, 14:

    principium,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    memoria pueritiae,

    id. Arch. 1, 1:

    memoria saeculorum,

    Just. 12, 16, 3:

    vetustas hominum,

    id. 2, 1, 20:

    sanguinis auctor,

    Verg. A. 7, 49:

    ultima quid referam?

    Ov. H. 14, 109: scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est, last, id.M. 3, 135:

    aetas est de ferro,

    id. ib. 1, 127:

    vox,

    id. ib. 3, 499:

    dicta,

    id. ib. 9, 126:

    lapis,

    i. e. a gravestone, Prop. 1, 17, 20: cerae, i. e. a last will, testament, Mart. 4, 70, 2:

    aetas,

    Quint. 12, 4, 2:

    senectus,

    id. 11, 1, 10:

    virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis,

    Liv. 4, 28, 5:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,

    Caes. B. C. 1, 5. —As subst.: ultĭma, ōrum, n.:

    perferto et ultima exspectato,

    final events, the end, Cic. Fam. 7, 17, 2:

    ultima vitae,

    Calp. Ecl. 3, 91.—Rarely sing.:

    matrem ultimo aetatis affectam,

    Aus. Vict. Or. Gent. Rom. 10.—Adverb.:

    si fidem ad ultimum fratri praestitisset,

    to the last, Liv. 45, 19, 17; 3, 64, 8; 3, 64, 11; also (more freq.) at last, lastly, finally, = ad extremum, ad postremum, postremo:

    si qualis in cives, talis ad ultimum in liberos esset,

    Liv. 1, 53, 10; 5, 10, 8; 3, 10, 3:

    ne se ad ultimum perditum irent,

    id. 26, 27, 10; so,

    ultimo,

    Suet. Ner. 32 fin.; Petr. 20, 139;

    and, ultimum,

    for the last time, Liv. 1, 29, 3; Curt. 5, 12, 8; App. M. 2, p. 126.—
    2.
    Of degree or rank, and denoting the highest as well as the lowest extreme of either.
    a.
    The utmost, extreme, the highest, first, greatest, = summus, extremus:

    summum bonum, quod ultimum appello,

    Cic. Fin. 3, 9, 30:

    ultimae perfectaeque naturae,

    id. N. D. 2, 12, 33:

    ut absit ab ultimis vitiis ipse praeceptor ac schola,

    Quint. 2, 2, 15:

    ultimae causae cur perirent, etc.,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    scelus,

    Curt. 5, 12, 17:

    rex ad ultimum periculum venit,

    id. 7, 6, 22:

    facinus,

    id. 8, 8, 2; 6, 3, 13; 6, 9, 11:

    necessitas,

    id. 9, 12, 6; Liv. 2, 43, 3; 3, 4, 9; Sen. Clem. 1, 12, 5:

    ad ultimam inopiam adducere,

    Liv. 6, 3, 4; 37, 31, 2:

    ad ultimos casus servari,

    id. 27, 10, 11:

    dedecus,

    Curt. 9, 5, 11:

    exsecrationes,

    Just. 24, 2, 8: ultimum supplicium, extreme (i. e. capital) punishment, Caes. B. C. 1, 84; so,

    poena,

    Liv. 3, 58, 10; Plin. Ep. 2, 11, 8:

    desperatio,

    Tac. H. 2, 48; 2, 44; Curt. 10, 8, 9; Liv. 42, 66, 1; Sen. Contr. 4, 29, 2:

    discrimen ultimum vitae et regni,

    Liv. 37, 53, 16; 23, 21, 2:

    ad ultimam perductus tristitiam,

    Petr. 24.—Esp., as subst.: ultĭ-ma, ōrum, n.:

    omnia ultima pati,

    every extremity, the worst, Liv. 37, 54, 2:

    ultima pati,

    Ov. M. 14, 483; id. Tr. 3, 2, 11; Curt. 3, 1, 6:

    ultima audere,

    Liv. 3, 2, 11:

    priusquam ultima experirentur,

    id. 2, 28, 9.—Rarely sing.:

    paene in ultimum gladiorum erupit impunitas,

    Vell. 2, 125, 2:

    ad ultimum inopiae adducere,

    to the last degree. Liv. 23, 19, 2; 31, 38, 1:

    ad ultimum periculi pervenire,

    Curt. 8, 1, 15.— Trop.:

    ut in pecude, nisi quae vis obstitit, videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,

    Cic. N. D. 2, 13, 35.—Adverb.:

    ad ultimum pro fide morituri,

    Curt. 3, 1, 7:

    consilium sceleratum, sed non ad ultimum demens,

    in the extreme, utterly, to the last degree, Liv. 28, 28, 8.—
    b.
    The lowest, meanest (very rare):

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    Vell. 1, 11, 1:

    principibus placuisse viris non ultima laus est,

    Hor. Ep. 1, 17, 35: ultima sit laudes inter ut illa tuas, Auct. Cons. ad Liv. 17:

    ultima pistoris illa uxor,

    the worst, App. M. 9, p. 224, 26.— Subst.:

    ut vigiliis et labore cum ultimis militum certaret (consul),

    Liv. 34, 18, 5:

    in ultimis laudum,

    id. 30, 30, 4:

    in ultimis ponere,

    the lowest, meanest things, Plin. 17, 12, 18, § 91.

    Lewis & Short latin dictionary > ulteriores

  • 6 ultima

    ulter, tra, trum, adj. ( comp. ulterior, us; sup. ultimus) [cf.: uls, ollus, olim; and the advv. ultra, ultro], prop. that is beyond or on the other side. The posit. is not found, but the comp. and sup. are very freq.
    I.
    Comp.: ultĕrĭor, ĭus, farther, on the farther side, that is beyond, ulterior:

    quis est ulterior?

    Ter. Phorm. 4, 2, 10:

    quorum alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    i. e. transalpine, Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    Gallia,

    id. Att. 8, 3, 3; Caes. B. G. 1, 7:

    portus,

    id. ib. 4, 23:

    Hispania,

    Suet. Caes. 7; 18; 56:

    pars urbis,

    Liv. 34, 20, 5:

    ripa,

    Verg. A. 6, 314; Vell. 2, 107, 1:

    ulterius medio spatium sol altus habebat,

    Ov. M. 2, 417.—
    B.
    As subst.
    1.
    ul-tĕrĭōres, um, m. (sc. homines), the more remote, or more distant persons, those beyond:

    cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2: recurritur ex proximis locis;

    ulteriores non inventi,

    Liv. 3, 60, 7:

    proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

    Tac. G. 17.—
    2.
    ultĕrĭōra, um, n. (sc. loca or negotia).
    (α).
    Of places, the more remote parts or regions, the districts beyond:

    Mosellae pons, qui ulteriora coloniae annectit,

    Tac. H. 4, 77.—
    (β).
    In gen., of things, that which is beyond, things beyond, farther, or in addition; things future:

    ulteriora mirari, praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 8:

    ut dum proxima dicimus, struere ulteriora possimus,

    things beyond, what is to come, Quint. 10, 7, 8; cf.:

    pudor est ulteriora loqui,

    Ov. F. 5, 532; id. A. A. 3, 769:

    semper et inventis ulteriora petit,

    id. Am. 2, 9, 10.—
    3.
    Rarely sing.: ultĕrĭus, ōris, n., something more, any thing further:

    cujus (fero, tuli) praeteritum perfectum et ulterius non invenitur,

    Quint. 1, 6, 26.—
    II.
    Sup.: ultĭmus, a, um, that is farthest beyond, i. e. the farthest, most distant, most remote, the uttermost, extreme, last; often to be rendered as a subst., the farthest or most distant part of any thing, etc. (opp. to citimus, while extremus is opp. to intimus).
    A.
    Lit., of space:

    illa minima (luna) quae ultima a caeio, citima terris luce lucebat alienā,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    partes,

    id. ib. 6, 20, 20:

    in ultimam provinciam se conjecit,

    id. Att. 5, 16, 4:

    devehendum in ultimas maris terrarumque oras,

    Liv. 21, 10, 12:

    orae,

    Plaut. Most. 4, 3, 3; Hor. C. 3, 3, 45; Liv. 5, 37, 2:

    campi,

    Plaut. Rud. 4, 3, 95:

    Hesperia,

    Hor. C. 1, 36, 4:

    Africa,

    id. ib. 2, 18, 4:

    Geloni,

    id. ib. 2, 20, 18:

    in plateā ultimā,

    Plaut. Curc. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 15:

    in ultimis aedibus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 29:

    spelunca draconis,

    Phaedr. 4, 18, 3:

    cauda,

    i. e. the end of, Plin. 9, 5, 4, § 11:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79.—
    2.
    Subst.
    (α).
    ultĭmi, ōrum, m. (sc. homines), the farthest or most remote people:

    recessum primis ultimi non dabant,

    Caes. B. G. 5, 43.—
    (β).
    ultĭma, ōrum, n. (sc. negotia), the farthest or most remote things:

    praeponens ultima primis,

    Hor. S. 1, 4, 59:

    ultima signant,

    the goal, Verg. A. 5, 317.—
    (γ).
    Rarely sing.: ultĭmum, i, n., the last, the end:

    caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi est,

    Cic. Div. 2, 43, 91.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of time or order of succession, the remotest, earliest, oldest, first; the last, latest, final:

    ultimi et proximi temporis recordatio,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    tam multis ab ultimā antiquitate repetitis,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    tempora,

    id. Leg. 1, 3. 8:

    initium,

    Auct. Her. 1, 9, 14:

    principium,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    memoria pueritiae,

    id. Arch. 1, 1:

    memoria saeculorum,

    Just. 12, 16, 3:

    vetustas hominum,

    id. 2, 1, 20:

    sanguinis auctor,

    Verg. A. 7, 49:

    ultima quid referam?

    Ov. H. 14, 109: scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est, last, id.M. 3, 135:

    aetas est de ferro,

    id. ib. 1, 127:

    vox,

    id. ib. 3, 499:

    dicta,

    id. ib. 9, 126:

    lapis,

    i. e. a gravestone, Prop. 1, 17, 20: cerae, i. e. a last will, testament, Mart. 4, 70, 2:

    aetas,

    Quint. 12, 4, 2:

    senectus,

    id. 11, 1, 10:

    virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis,

    Liv. 4, 28, 5:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,

    Caes. B. C. 1, 5. —As subst.: ultĭma, ōrum, n.:

    perferto et ultima exspectato,

    final events, the end, Cic. Fam. 7, 17, 2:

    ultima vitae,

    Calp. Ecl. 3, 91.—Rarely sing.:

    matrem ultimo aetatis affectam,

    Aus. Vict. Or. Gent. Rom. 10.—Adverb.:

    si fidem ad ultimum fratri praestitisset,

    to the last, Liv. 45, 19, 17; 3, 64, 8; 3, 64, 11; also (more freq.) at last, lastly, finally, = ad extremum, ad postremum, postremo:

    si qualis in cives, talis ad ultimum in liberos esset,

    Liv. 1, 53, 10; 5, 10, 8; 3, 10, 3:

    ne se ad ultimum perditum irent,

    id. 26, 27, 10; so,

    ultimo,

    Suet. Ner. 32 fin.; Petr. 20, 139;

    and, ultimum,

    for the last time, Liv. 1, 29, 3; Curt. 5, 12, 8; App. M. 2, p. 126.—
    2.
    Of degree or rank, and denoting the highest as well as the lowest extreme of either.
    a.
    The utmost, extreme, the highest, first, greatest, = summus, extremus:

    summum bonum, quod ultimum appello,

    Cic. Fin. 3, 9, 30:

    ultimae perfectaeque naturae,

    id. N. D. 2, 12, 33:

    ut absit ab ultimis vitiis ipse praeceptor ac schola,

    Quint. 2, 2, 15:

    ultimae causae cur perirent, etc.,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    scelus,

    Curt. 5, 12, 17:

    rex ad ultimum periculum venit,

    id. 7, 6, 22:

    facinus,

    id. 8, 8, 2; 6, 3, 13; 6, 9, 11:

    necessitas,

    id. 9, 12, 6; Liv. 2, 43, 3; 3, 4, 9; Sen. Clem. 1, 12, 5:

    ad ultimam inopiam adducere,

    Liv. 6, 3, 4; 37, 31, 2:

    ad ultimos casus servari,

    id. 27, 10, 11:

    dedecus,

    Curt. 9, 5, 11:

    exsecrationes,

    Just. 24, 2, 8: ultimum supplicium, extreme (i. e. capital) punishment, Caes. B. C. 1, 84; so,

    poena,

    Liv. 3, 58, 10; Plin. Ep. 2, 11, 8:

    desperatio,

    Tac. H. 2, 48; 2, 44; Curt. 10, 8, 9; Liv. 42, 66, 1; Sen. Contr. 4, 29, 2:

    discrimen ultimum vitae et regni,

    Liv. 37, 53, 16; 23, 21, 2:

    ad ultimam perductus tristitiam,

    Petr. 24.—Esp., as subst.: ultĭ-ma, ōrum, n.:

    omnia ultima pati,

    every extremity, the worst, Liv. 37, 54, 2:

    ultima pati,

    Ov. M. 14, 483; id. Tr. 3, 2, 11; Curt. 3, 1, 6:

    ultima audere,

    Liv. 3, 2, 11:

    priusquam ultima experirentur,

    id. 2, 28, 9.—Rarely sing.:

    paene in ultimum gladiorum erupit impunitas,

    Vell. 2, 125, 2:

    ad ultimum inopiae adducere,

    to the last degree. Liv. 23, 19, 2; 31, 38, 1:

    ad ultimum periculi pervenire,

    Curt. 8, 1, 15.— Trop.:

    ut in pecude, nisi quae vis obstitit, videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,

    Cic. N. D. 2, 13, 35.—Adverb.:

    ad ultimum pro fide morituri,

    Curt. 3, 1, 7:

    consilium sceleratum, sed non ad ultimum demens,

    in the extreme, utterly, to the last degree, Liv. 28, 28, 8.—
    b.
    The lowest, meanest (very rare):

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    Vell. 1, 11, 1:

    principibus placuisse viris non ultima laus est,

    Hor. Ep. 1, 17, 35: ultima sit laudes inter ut illa tuas, Auct. Cons. ad Liv. 17:

    ultima pistoris illa uxor,

    the worst, App. M. 9, p. 224, 26.— Subst.:

    ut vigiliis et labore cum ultimis militum certaret (consul),

    Liv. 34, 18, 5:

    in ultimis laudum,

    id. 30, 30, 4:

    in ultimis ponere,

    the lowest, meanest things, Plin. 17, 12, 18, § 91.

    Lewis & Short latin dictionary > ultima

  • 7 ultimi

    ulter, tra, trum, adj. ( comp. ulterior, us; sup. ultimus) [cf.: uls, ollus, olim; and the advv. ultra, ultro], prop. that is beyond or on the other side. The posit. is not found, but the comp. and sup. are very freq.
    I.
    Comp.: ultĕrĭor, ĭus, farther, on the farther side, that is beyond, ulterior:

    quis est ulterior?

    Ter. Phorm. 4, 2, 10:

    quorum alter ulteriorem Galliam decernit cum Syriā, alter citeriorem,

    i. e. transalpine, Cic. Prov. Cons. 15, 36:

    Gallia,

    id. Att. 8, 3, 3; Caes. B. G. 1, 7:

    portus,

    id. ib. 4, 23:

    Hispania,

    Suet. Caes. 7; 18; 56:

    pars urbis,

    Liv. 34, 20, 5:

    ripa,

    Verg. A. 6, 314; Vell. 2, 107, 1:

    ulterius medio spatium sol altus habebat,

    Ov. M. 2, 417.—
    B.
    As subst.
    1.
    ul-tĕrĭōres, um, m. (sc. homines), the more remote, or more distant persons, those beyond:

    cum ab proximis impetrare non possent, ulteriores tentant,

    Caes. B. G. 6, 2: recurritur ex proximis locis;

    ulteriores non inventi,

    Liv. 3, 60, 7:

    proximi ripae neglegenter, ulteriores exquisitius,

    Tac. G. 17.—
    2.
    ultĕrĭōra, um, n. (sc. loca or negotia).
    (α).
    Of places, the more remote parts or regions, the districts beyond:

    Mosellae pons, qui ulteriora coloniae annectit,

    Tac. H. 4, 77.—
    (β).
    In gen., of things, that which is beyond, things beyond, farther, or in addition; things future:

    ulteriora mirari, praesentia sequi,

    Tac. H. 4, 8:

    ut dum proxima dicimus, struere ulteriora possimus,

    things beyond, what is to come, Quint. 10, 7, 8; cf.:

    pudor est ulteriora loqui,

    Ov. F. 5, 532; id. A. A. 3, 769:

    semper et inventis ulteriora petit,

    id. Am. 2, 9, 10.—
    3.
    Rarely sing.: ultĕrĭus, ōris, n., something more, any thing further:

    cujus (fero, tuli) praeteritum perfectum et ulterius non invenitur,

    Quint. 1, 6, 26.—
    II.
    Sup.: ultĭmus, a, um, that is farthest beyond, i. e. the farthest, most distant, most remote, the uttermost, extreme, last; often to be rendered as a subst., the farthest or most distant part of any thing, etc. (opp. to citimus, while extremus is opp. to intimus).
    A.
    Lit., of space:

    illa minima (luna) quae ultima a caeio, citima terris luce lucebat alienā,

    Cic. Rep. 6, 16, 16:

    partes,

    id. ib. 6, 20, 20:

    in ultimam provinciam se conjecit,

    id. Att. 5, 16, 4:

    devehendum in ultimas maris terrarumque oras,

    Liv. 21, 10, 12:

    orae,

    Plaut. Most. 4, 3, 3; Hor. C. 3, 3, 45; Liv. 5, 37, 2:

    campi,

    Plaut. Rud. 4, 3, 95:

    Hesperia,

    Hor. C. 1, 36, 4:

    Africa,

    id. ib. 2, 18, 4:

    Geloni,

    id. ib. 2, 20, 18:

    in plateā ultimā,

    Plaut. Curc. 2, 2, 28; id. Mil. 3, 1, 15:

    in ultimis aedibus,

    Ter. Heaut. 5, 1, 29:

    spelunca draconis,

    Phaedr. 4, 18, 3:

    cauda,

    i. e. the end of, Plin. 9, 5, 4, § 11:

    mors ultima linea rerum est,

    Hor. Ep. 1, 16, 79.—
    2.
    Subst.
    (α).
    ultĭmi, ōrum, m. (sc. homines), the farthest or most remote people:

    recessum primis ultimi non dabant,

    Caes. B. G. 5, 43.—
    (β).
    ultĭma, ōrum, n. (sc. negotia), the farthest or most remote things:

    praeponens ultima primis,

    Hor. S. 1, 4, 59:

    ultima signant,

    the goal, Verg. A. 5, 317.—
    (γ).
    Rarely sing.: ultĭmum, i, n., the last, the end:

    caelum ipsum, quod extremum atque ultimum mundi est,

    Cic. Div. 2, 43, 91.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of time or order of succession, the remotest, earliest, oldest, first; the last, latest, final:

    ultimi et proximi temporis recordatio,

    Cic. Prov. Cons. 18, 43:

    tam multis ab ultimā antiquitate repetitis,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    tempora,

    id. Leg. 1, 3. 8:

    initium,

    Auct. Her. 1, 9, 14:

    principium,

    Cic. Inv. 2, 2, 5:

    memoria pueritiae,

    id. Arch. 1, 1:

    memoria saeculorum,

    Just. 12, 16, 3:

    vetustas hominum,

    id. 2, 1, 20:

    sanguinis auctor,

    Verg. A. 7, 49:

    ultima quid referam?

    Ov. H. 14, 109: scilicet ultima semper Exspectanda dies homini est, last, id.M. 3, 135:

    aetas est de ferro,

    id. ib. 1, 127:

    vox,

    id. ib. 3, 499:

    dicta,

    id. ib. 9, 126:

    lapis,

    i. e. a gravestone, Prop. 1, 17, 20: cerae, i. e. a last will, testament, Mart. 4, 70, 2:

    aetas,

    Quint. 12, 4, 2:

    senectus,

    id. 11, 1, 10:

    virtute pares, necessitate, quae ultimum ac maximum telum est, superiores estis,

    Liv. 4, 28, 5:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum senatus consultum,

    Caes. B. C. 1, 5. —As subst.: ultĭma, ōrum, n.:

    perferto et ultima exspectato,

    final events, the end, Cic. Fam. 7, 17, 2:

    ultima vitae,

    Calp. Ecl. 3, 91.—Rarely sing.:

    matrem ultimo aetatis affectam,

    Aus. Vict. Or. Gent. Rom. 10.—Adverb.:

    si fidem ad ultimum fratri praestitisset,

    to the last, Liv. 45, 19, 17; 3, 64, 8; 3, 64, 11; also (more freq.) at last, lastly, finally, = ad extremum, ad postremum, postremo:

    si qualis in cives, talis ad ultimum in liberos esset,

    Liv. 1, 53, 10; 5, 10, 8; 3, 10, 3:

    ne se ad ultimum perditum irent,

    id. 26, 27, 10; so,

    ultimo,

    Suet. Ner. 32 fin.; Petr. 20, 139;

    and, ultimum,

    for the last time, Liv. 1, 29, 3; Curt. 5, 12, 8; App. M. 2, p. 126.—
    2.
    Of degree or rank, and denoting the highest as well as the lowest extreme of either.
    a.
    The utmost, extreme, the highest, first, greatest, = summus, extremus:

    summum bonum, quod ultimum appello,

    Cic. Fin. 3, 9, 30:

    ultimae perfectaeque naturae,

    id. N. D. 2, 12, 33:

    ut absit ab ultimis vitiis ipse praeceptor ac schola,

    Quint. 2, 2, 15:

    ultimae causae cur perirent, etc.,

    Hor. C. 1, 16, 18:

    scelus,

    Curt. 5, 12, 17:

    rex ad ultimum periculum venit,

    id. 7, 6, 22:

    facinus,

    id. 8, 8, 2; 6, 3, 13; 6, 9, 11:

    necessitas,

    id. 9, 12, 6; Liv. 2, 43, 3; 3, 4, 9; Sen. Clem. 1, 12, 5:

    ad ultimam inopiam adducere,

    Liv. 6, 3, 4; 37, 31, 2:

    ad ultimos casus servari,

    id. 27, 10, 11:

    dedecus,

    Curt. 9, 5, 11:

    exsecrationes,

    Just. 24, 2, 8: ultimum supplicium, extreme (i. e. capital) punishment, Caes. B. C. 1, 84; so,

    poena,

    Liv. 3, 58, 10; Plin. Ep. 2, 11, 8:

    desperatio,

    Tac. H. 2, 48; 2, 44; Curt. 10, 8, 9; Liv. 42, 66, 1; Sen. Contr. 4, 29, 2:

    discrimen ultimum vitae et regni,

    Liv. 37, 53, 16; 23, 21, 2:

    ad ultimam perductus tristitiam,

    Petr. 24.—Esp., as subst.: ultĭ-ma, ōrum, n.:

    omnia ultima pati,

    every extremity, the worst, Liv. 37, 54, 2:

    ultima pati,

    Ov. M. 14, 483; id. Tr. 3, 2, 11; Curt. 3, 1, 6:

    ultima audere,

    Liv. 3, 2, 11:

    priusquam ultima experirentur,

    id. 2, 28, 9.—Rarely sing.:

    paene in ultimum gladiorum erupit impunitas,

    Vell. 2, 125, 2:

    ad ultimum inopiae adducere,

    to the last degree. Liv. 23, 19, 2; 31, 38, 1:

    ad ultimum periculi pervenire,

    Curt. 8, 1, 15.— Trop.:

    ut in pecude, nisi quae vis obstitit, videmus naturam suo quodam itinere ad ultimum pervenire,

    Cic. N. D. 2, 13, 35.—Adverb.:

    ad ultimum pro fide morituri,

    Curt. 3, 1, 7:

    consilium sceleratum, sed non ad ultimum demens,

    in the extreme, utterly, to the last degree, Liv. 28, 28, 8.—
    b.
    The lowest, meanest (very rare):

    qui se Philippum regiaeque stirpis ferebat, cum esset ultimae,

    Vell. 1, 11, 1:

    principibus placuisse viris non ultima laus est,

    Hor. Ep. 1, 17, 35: ultima sit laudes inter ut illa tuas, Auct. Cons. ad Liv. 17:

    ultima pistoris illa uxor,

    the worst, App. M. 9, p. 224, 26.— Subst.:

    ut vigiliis et labore cum ultimis militum certaret (consul),

    Liv. 34, 18, 5:

    in ultimis laudum,

    id. 30, 30, 4:

    in ultimis ponere,

    the lowest, meanest things, Plin. 17, 12, 18, § 91.

    Lewis & Short latin dictionary > ultimi

  • 8 nunc

        nunc adv.    [num+ce], of present time, now, at present, at this time: de quibus nunc quaerimus: nunc quae est, non quae olim fuit, T.: omnia, quae sunt conclusa nunc artibus, dispersa quondam fuerunt: sed erat tunc excusatio oppressis; nunc nulla est: arx minus aliquanto nunc munita quam antea: aut nunc... aut aliquando: Cluentio nisi nunc satisfecero, postea non erit, etc.: deos nunc testīs esse, mox fore ultores, L.: Nunc, olim, quocumque tempore, V.: nunc demum intellego, not till now, T.: ut mihi nunc denique amare videar, antea dilexisse: nunc primum, not until now: Nunc, nunc o liceat crudelem abrumpere vitam, V.: hem, nuncin demum? now at last? T.: quae (causae) si manebunt... et, ut nunc est, mansurae videntur, in the present state of affairs: Suaviter, ut nunc est, inquam, H.: iudiciis, qui nunc sunt, hominum, of contemporaries: nunc tamen ipsum, just now.—Of past or future time, conceived as present, now, at this time, then, at that time: Idem Menandri Phasma nunc nuper dedit, T.: nunc in causā refrixit: nunc reus erat apud Crassum: nunc Tempus erat, etc., H.: dixit, nunc demum se voti esse damnatum, N.—Of circumstances, now, under these circumstances, in view of this, as matters are: nunc quoniam hominem generavit et ornavit deus, perspicuum sit, etc.: vix nunc obsistitur illis, O.: si omnia manerent, tamen... nunc vero exul patriā, quo adcedam? S.: nec abnuitur ita fuisse, si... nunc haud sane, etc., but as matters are, L.: si haec non ad homines verum ad bestias conqueri vellem... nunc vero cum loquar apud senatores populi R., etc.— Repeated in parallel clauses, nunc... nunc, now... now, at one time, at another, sometimes... sometimes: facinora nunc in expeditionibus, nunc in acie, L.: Nunc hos, nunc illos aditūs pererrat, V.: nunc ad prima signa, nunc in medium, nunc in ultimo agmine aderat, Cu.; cf. pariterque sinistros, Nunc dextros solvere sinūs, V.: nunc... postremo, L.: nunc... modo, L.: modo... Nunc, O.
    * * *
    now, today, at present

    Latin-English dictionary > nunc

  • 9 re-petō

        re-petō īvī, ītus, ēre,    to fall upon again, attack anew, strike again: regem repetitum ad terram adfixit, after repeated attacks, L.: repetita per ilia ferrum, O.: ad Nolam armis repetendam, L.—To seek again, return to, revisit: fratresque virumque, O.: Hispanā Penatīs ab orā, H.: viam, quā venisset, retrace, L.: domum, H.: Africam, L.: praesaepia, V.: quid enim repetiimus (sc. patriam)? L.—To seek again, demand anew: Gallum a Verticone, qui litteras deferat, Cs.: repetitumque, duobus uti mandaretur imperium, the demand was made again, L.—To seek again, demand back, retake, demand in compensation, claim: pro illā quidquam abs te preti, T.: abs te sestertium miliens ex lege: quae erepta sunt: obsides, Cs.: si forte suas repetitum venerit plumas, H.: Politorium rursus bello repetitum, was retaken, L.: eam, quam patri suo spoponderim, dignitatem: pro eo (beneficio) gratiam, L.: parentum poenas a filiis: ne mors quidem in repetendā libertate fugienda, in the effort to recover: per occasionem libertatem, L.: beneficia ab nullo, S.—In phrases, with res, in war or at law, to demand restitution, require satisfaction: fetialīs mittendi ad res repetendas, L.: bellum rebus repetitis indictum, i. e. for reprisals. —With pecuniam: pecuniam repetere, to sue for the recovery of money: lex de pecuniis repetundis, concerning extortion: pecuniarum repetundarum reus, of extortion, S.: alqm repetundis postulare (sc. pecuniis), sue for extortion, Ta.—To fetch back, bring again, retake, recall: Repudiatus repetor, I was rejected, and am recalled, T.: ad haec (impedimenta) repetenda, Cs.: alii (elephanti) deinde repetiti ac traiecti sunt, were brought and passed over, L.—To take hold of again, undertake anew, enter upon again, recommence, resume, renew, repeat: praetermissa repetimus, incohata persequimur: eadem vetera consilia: Hoc opus, H.: repetitum Mulciber aevum Poscit, O.: auspicia de integro, L.: repetita suis percussit pectora palmis, i. e. again and again, O.: longo Vellera mollibat tractu, by drawing out repeatedly, O.: haec decies repetita placebit, H.—In discourse, to draw, deduce, derive, go back to, seek, trace: populum a stirpe: repetere populi originem: usque a Corace nescio quo: narratio, si non ab ultimo repetetur: res remotas ex litterarum monumentis: tam alte repetita oratio: primā repetens ab origine, V.: longius: repetitis atque enumeratis diebus, reckoned backwards, Cs.—To think over, trace in thought, call to mind, recall, recollect: mearum praecepta litterarum: supra repetere ac paucis instituta maiorum disserere, S.: noctem, O.: te animo repetentem exempla tuorum, V.: memoriā vetera: memoriam ex annalibus, L.

    Latin-English dictionary > re-petō

  • 10 ult.

    • see Ultimo

    Latin Quotes (Latin to English) > ult.

  • 11 consenesco

    con-sĕnesco, nŭi, 3, v. inch., to grow old together, to grow or become old or gray (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.:

    (Baucis et Philemon) illā consenuere casā,

    Ov. M. 8, 634: socerorum in armis, * Hor. C. 3, 5, 8; cf.:

    in patriā meā,

    Ov. Tr. 4, 8, 12:

    alieno in agro (exercitus),

    Liv. 9, 19, 6:

    in exilio,

    id. 35, 34, 7:

    in ultimo terrarum orbis angulo,

    Vell. 2, 102, 3:

    circa Casilinum Cumasque,

    Liv. 30, 20, 9:

    Smyrnae,

    Suet. Gram. 6.—
    II.
    Meton.
    A.
    In Quint., to grow old or gray in an occupation, to follow it too long:

    in commentariis rhetorum,

    Quint. 3, 8, 67 in quā umbrā, id. 10, 5, 17; and:

    in unā ejus specie,

    id. 12, 11, 16.—
    B.
    In a more general sense (causa pro effectu), to become weak, infirm, powerless, to waste away, fall into disuse, decay, fade, lose force, etc.
    1.
    With living subjects:

    prae maerore atque aegritudine,

    Plaut. Stich. 1, 3, 63; cf. id. Capt. 1, 2, 25:

    in manibus alicujus et gremio maerore et lacrimis,

    Cic. Clu. 5, 13; Liv. 35, 34, 7:

    (columbae) si inclusae consenescunt,

    Varr. R. R. 3, 7, 6; so id. ib. 3, 9, 14:

    veturno,

    Col. 7, 5, 3.—
    b.
    Trop., to lose consideration or respect: omnes illius partis auctores ac socios nullo adversario consenescere. Cic. Att. 2, 23, 2.—
    2.
    With inanimate subjects: ova consenescunt, Varr R. R. 3, 9, 8; cf.:

    vinea soli vitio consenuit,

    Col. 4, 22, 8:

    veru in manibus,

    Plaut. Rud. 5, 2, 15; cf.:

    consenuit haec tabula carie,

    Plin. 35, 10, 36, § 91: haut ulla carina Consenuit, not one has grown old, i. e. all have perished, Prop. 3, 7 (4, 6), 36: (nobis) viget aetas, animus valet; contra illis annis atque divitiis omnia consenuerunt, Sall. C. 20, 10 Kritz and Fabri:

    quamvis consenuerint vires atque defecerint,

    Cic. Sen. 9, 29;

    with vires,

    Liv. 6, 23, 7:

    animum quoque patris consenuisse in adfecto corpore,

    id. 9, 3, 8: noster amicus Magnus, cujus cognomen unā cum Crassi Divitis cognomine consenescit. Cic. Att. 2, 13, 2:

    veteres leges aut. ipsā suā vetustate consenuisse aut novis legibus esse sublatas,

    id. de Or. 1, 58, 247;

    so of laws,

    Liv. 3, 31, 7:

    invidia,

    Cic. Clu. 2, 5:

    rabies et impetus,

    Flor. 3, 3, 5:

    oratio dimetiendis pedibus,

    Quint. 9, 4, 112.

    Lewis & Short latin dictionary > consenesco

  • 12 exter

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > exter

  • 13 extremum

    exter or extĕrus (both forms only post-class. and very rare), tĕra, tĕrum, adj. [ comp. form, from ex], on the outside, outward, of another country, family, etc., foreign, strange (syn.: extraneus; alienus, peregrinus, adventicius).
    I.
    Pos. (in Cic. and Caes. used in the plur.):

    quod exter heres praestare cogeretur,

    strange, Dig. 31, 1, 69:

    emancipatus vero aut exterus non aliter possunt hereditatem quaerere quam si, etc.,

    ib. 29, 2, 84; cf. ib. 31, 1, 67, § 4:

    tactus corporis est sensus, vel cum res extera sese Insinuat, vel, etc.,

    Lucr. 2, 435:

    vis,

    id. 2, 277:

    haec lex socialis est, hoc jus nationum exterarum est,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 18:

    exterarum gentium multitudo,

    Suet. Caes. 84:

    non modo vestris civibus, verum etiam exteris nationibus,

    Cic. Font. 11, 25; cf.:

    apud exteras civitates,

    Cic. Caecin. 34, 100:

    apud exteras nationes,

    Caes. B. C. 3, 43 fin.;

    ad nationes exteras,

    Quint. 11, 1, 89:

    apud exteros,

    Plin. 18, 3, 5, § 22 et saep.:

    ab extero hoste atque longinquo,

    Cic. Cat. 2, 13.—In neutr. plur. with gen.:

    ad extera Europae noscenda missus Himilco,

    Plin. 2, 67, 67, § 169:

    ad extera corporum,

    id. 22, 23, 49, § 103.—
    II.
    Comp.: extĕrĭor, us (in signif. scarcely differing from its pos.), outward, outer, exterior; opp. interior (rare but class.):

    cum alterum fecisset exteriorem, interiorem alterum amplexus orbem,

    Cic. Univ. 7; cf.:

    simul ex navibus milites in exteriorem vallum tela jaciebant... et legionarii, interioris munitionis defensores,

    Caes. B. C. 3, 63, 6:

    colle exteriore occupato,

    id. B. G. 7, 79, 1:

    circumire exteriores mutiones jubet,

    id. ib. 7, 87, 4:

    pares munitiones contra exteriorem hostem perfecit,

    id. ib. 7, 74:

    comes exterior,

    i. e. on the left side, Hor. S. 2, 5, 17.—
    III.
    Sup. in two forms, extrēmus and extĭmus or extŭmus [ sup. of ex; cf. Gr. eschatos, Curt. Gr. Etym. p. 387].
    A.
    extrēmus, a, um (which in post-class. lang. is itself compared; comp.:

    extremior,

    App. M. 1, p. 105; 7, p. 188; sup.:

    extremissimus,

    Tert. Apol. 19), the outermost, utmost, extreme (so most freq.; cf.: ultimus, postremus, novissimus, supremus, imus).
    1.
    Lit.:

    extremum oppidum Allobrogum est Geneva,

    Caes. B. G. 1, 6, 3:

    flumen Axona, quod est in extremis Remorum finibus,

    on the farthest borders, id. ib. 2, 5, 4:

    fines,

    Liv. 39, 28, 2; 45, 29, 14; cf.:

    ad extremum finem provinciae Galliae venerunt,

    id. 40, 16, 5:

    impiger extremos currit mercator ad Indos,

    the remotest, Hor. Ep. 1, 1, 45:

    Tanaïs,

    id. C. 3, 10, 1:

    in extrema fere parte epistolae,

    near the end, Cic. Att. 6, 1, 20; cf.:

    in codicis extrema cera,

    id. Verr. 2, 1, 36, § 92; but to denote the last part of a thing it is used more freq. in immediate connection with the substantive denoting the whole:

    quibus (litteris) in extremis,

    at its end, id. Att. 14, 8, 1; cf.:

    in qua (epistola) extrema,

    id. ib. 13, 45, 1:

    in extremo libro tertio,

    at the end of the third book, id. Off. 3, 2, 9:

    in extrema oratione,

    id. de Or. 1, 10, 41:

    in extremo ponte turrim constituit,

    Caes. B. G. 6, 29, 3; cf.:

    ad extremas fossas castella constituit,

    id. ib. 2, 8, 3:

    ab extremo agmine,

    id. ib. 2, 11, 4:

    in extrema Cappadocia,

    Cic. Fam. 15, 4, 4:

    extremis digitis aliquid attingere,

    id. Cael. 12, 28 et saep. —In the neutr. absol. and as subst.: extrē-mum, i, n., an end, the end: divitias alii praeponunt, alii honores, multi etiam voluptates;

    beluarum hoc quidem extremum,

    Cic. Lael. 6, 20:

    quod finitum est, habet extremum,

    id. Div. 2, 50, 103:

    missile telum hastili abiegno et cetera tereti, praeterquam ad extremum,

    at the end, Liv. 21, 8, 10: in "Equo Trojano" scis esse in extremo "sero sapiunt," Cic. Fam. 7, 16, 1; cf.:

    quod erat in extremo,

    id. Att. 6, 9, 1.—With gen.:

    aliquid ad extremum causae reservatum,

    Cic. Deiot. 13, 35 (cf. infra, 2. a. fin.):

    caelum ipsum, quod extremum atque ultumum mundi est,

    id. Div. 2, 43, 91:

    ab Ocelo, quod est citerioris provinciae extremum,

    Caes. B. G. 1, 10, 5:

    summum gulae fauces vocantur, extremum stomachus,

    Plin. 11, 37, 68, § 179:

    in extremo montis,

    Sall. J. 37, 4.— In plur.:

    extrema agminis,

    Liv. 6, 32, 11:

    extrema Africae,

    Plin. 8, 10, 10, § 31:

    extrema Galliae,

    Flor. 3, 3, 1; 3, 20, 12; Tac. H. 5, 18; id. A. 4, 67; 4, 74.—
    2.
    Trop.
    a.
    In respect to time or the order of succession, the latest, last:

    inter prioris mensis senescentis extremum diem et novam lunam,

    Varr. L. L. 6, § 10 Müll.:

    mensis anni Februarius,

    Cic. Leg. 2, 21, 54:

    tempore diei,

    Hirt. B. G. 8, 15, 6:

    eam amicitiam ad extremum finem vitae perduxit,

    Liv. 37, 53, 8:

    matres ab extremo conspectu liberorum exclusae,

    Cic. Verr. 2, 5, 45, § 118:

    manus extrema non accessit operibus ejus,

    the finishing hand, the last touches, id. Brut. 33, 126:

    extremum illud est, ut te orem et obsecrem,

    it remains only, id. Fam. 4, 13, 7; id. Att. 11, 16, 5.—To denote the last part of a thing (cf. above, 1.): quod eo die potest videri extrema et prima luna, i. e. the end and the beginning, Varr. L. L. l. l.:

    usque ad extremam aetatem ab adolescentia,

    Nep. Cato, 2, 4; id. Att. 10, 3; cf.: ita tantum bellum Cn. Pompeius extrema hieme apparavit, ineunte vere suscepit, media aestate confecit, Cic. de lmp. Pomp. 12, 35:

    extremo anno,

    Liv. 2, 64, 1:

    extremo tempore,

    in the last time, at last, Nep. Dat. 10; id. Epam. 9; id. Eum. 5, 3 al.:

    extrema pueritia,

    Cic. de Imp. Pomp. 10, 28:

    extremo Peloponnesio bello,

    Nep. Con. 1, 2: extremus dies, the close of day, the evening, Sil 7, 172; 14, 8.— Subst.:

    illum Praeteritum temnens extremos inter euntem,

    Hor. S. 1, 1, 116; cf.: extremi primorum, extremis [p. 708] usque priores, id. Ep. 2, 2, 204:

    extremus dominorum,

    Tac. H. 4, 42 fin.:

    die extremum erat,

    Sall. J. 21, 2:

    extremum aestatis,

    id. ib. 90, 1:

    extremo anni,

    Liv. 35, 11, 1:

    sub extremum noctis,

    Sil. 4, 88 al. —Prov.: extrema semper de ante factis judicant (cf. our wise after the event), Pub. Syr. 163 Rib.— Adv.: extremum.
    a.
    For the last time:

    alloquor extremum maestos abiturus amicos,

    Ov. Tr. 1, 3, 15: cum diu occulte suspirassent, postea jam gemere, ad extremum vero loqui omnes et clamare coeperunt.—
    b.
    At last, finally, Cic. Att. 2, 21, 2:

    extremum tenues liquefacta medullas Tabuit,

    Ov. M. 14, 431.—Adverb. phrase:

    ad extremum,

    id. Phil. 13, 20, 45; Caes. B. G. 4, 4, 2 et saep.; cf., strengthened by tum:

    invenire quod dicas... deinde... post... tum ad extremum agere ac pronuntiare,

    Cic. de Or. 2, 19, 79; and strengthened by denique:

    ad extremum ipsa denique necessitate excitantur,

    id. Sest. 47, 100:

    decimo loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit, etc.,

    till the end, to the last, id. Caecin. 10, 28:

    ad extremum,

    Ov. P. 1, 9, 28; 3, 7, 20;

    for which: in extremum (durare),

    id. H. 7, 111:

    qui extremo mortuus est,

    at last, Dig. 32, 1, 81:

    extremo,

    Nep. Ham. 2, 3.—
    b.
    Extreme in quality or degree; used, like ultimus, to denote both the highest and the lowest grade.
    (α).
    The utmost, highest, greatest: cum extremum hoc sit (sentis enim, credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere) cum igitur hoc sit extremum, congruenter naturae vivere, etc.,

    Cic. Fin. 3, 7, 26:

    extremam famem sustentare,

    Caes. B. G. 7, 17, 3:

    ad extrema et inimicissima jura tam cupide decurrebas,

    Cic. Quint. 15, 48; cf.:

    decurritur ad illud extremum atque ultimum S. C., Dent operam consules, etc.,

    Caes. B. C. 1, 5, 3:

    extremam rationem belli sequens,

    id. ib. 3, 44, 1:

    neque aliud se fatigando nisi odium quaerere, extremae dementiae est,

    is the height of madness, Sall. J. 3, 3:

    in extremis suis rebus,

    in the utmost, greatest danger, Caes. B. G. 2, 25 fin.:

    res,

    Suet. Ner. 6 fin.; cf.:

    res jam ad extremum perducta casum,

    Caes. B. G. 3, 5, 1:

    necessitate extrema ad mortem agi,

    Tac. A. 13, 1.— Subst.: si nihil in Lepido spei sit, descensurum ad extrema, to desperate measures, Pollio ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    ad extrema perventum est,

    Curt. 4, 14, 14:

    ad extrema ventum foret, ni, etc.,

    Liv. 2, 47, 8:

    compellere ad extrema deditionis,

    to surrender at discretion, Flor. 4, 5; cf.:

    famem, ferrum et extrema pati,

    Tac. H. 4, 59:

    plura de extremis loqui,

    id. ib. 2, 47 al.:

    res publica in extremo sita,

    Sall. C. 52, 11;

    Sen. de Ira, 1, 11, 5.—Adverb.: improbus homo, sed non ad extremum perditus,

    utterly, Liv. 23, 2, 4.—
    (β).
    The lowest, vilest, meanest (perh. not ante-Aug.):

    mancipia,

    Sen. Ep. 70 fin.:

    latrones,

    App. M. 3, p. 131:

    quidam sortis extremae juvenis,

    Just. 15, 1:

    alimenta vitae,

    Tac. A. 6, 24:

    extremi ingenii est,

    Liv. 22, 29, 8.—
    B.
    extĭmus or extŭmus, a, um, the outermost, farthest, most remote (rare but class.):

    novem orbes, quorum unus est caelestis, extimus, qui reliquos omnes complectitur,

    Cic. Rep. 6, 17:

    circum caesura membrorum,

    Lucr. 3, 219; 4, 647:

    promontorium Oceani,

    Plin. 5, 1, 1, § 1:

    gentes,

    id. 2, 78, 80, § 190: factus sum extimus a vobis, i. e. discarded, estranged, Plaut. Fragm. ap. Prisc. p. 609 P.— Subst.:

    Apuliae extima,

    the borders, Plin. 6, 34, 39, § 217.

    Lewis & Short latin dictionary > extremum

  • 14 finis

    fīnis, is (abl. regularly fine;

    fini,

    Lucr. 1, 978;

    also fine,

    ib. 976;

    and adverb. fini, ea fini, qua fini,

    Cato, R. R. 21, 3; 28, 2; 154; Gell. 1, 3, 30; 7, 3, 29; Dig. 16, 2, 19), m. (f. mostly ante- and post-class. and poet., and only in sing., Att., Caecil., Varr., Sisenn. ap. Non. 205, 6 sq.; Lucr. 1, 107; 551; 555; 561 sq.; cf. Lachm. p. 43; Verg. A. 2, 554; 5, 328; 384; 12, 793 al.;

    rarely in class. prose,

    Cic. Leg. 2, 22, 55; id. Fam. 12, 1, 1; id. Att. 9, 10, 4; Liv. 4, 2, 4 Weissenb. ad loc.; 9, 26, 9; 22, 57, 5; Plin. 30, 10, 24, § 82; 33, 1, 1, § 3; 33, 6, 31, § 98 al.; plur. f. only Varr. L. L. 5, 1, 13; v. Neue, Formenl. 1, 703) [for fidnis, root bhid-, fid-, v. findo; for the suffix, cf.: pa-nis, ig-nis, etc.], a boundary, limit, border, = terminus, horos.
    I.
    Lit.:

    accessit propius et jam ingrediens intra finem ejus loci, quem oleae terminabant, etc.,

    Cic. Caecin. 8, 22:

    fere ad extremum finem provinciae Galliae,

    Liv. 40, 16, 5; cf. id. 33, 37, 6:

    Philaenōn arae, quem locum Aegyptum vorsus finem imperii habuere Carthaginienses,

    Sall. J. 19, 3:

    quem ad finem porrecta ac loca aperta pertinebant, cedentes (hostes) insequi,

    as far as, Caes. B. G. 2, 19, 5:

    quibus venientibus ad finem legatio Veientium obviam fuit,

    Liv. 4, 58, 1; cf.:

    nulla legatio ad finem praesto fuerat,

    id. 38, 15, 10; 10, 35, 1:

    haud procul Argivorum fine positis castris,

    id. 28, 5, 5; cf. id. 35, 27, 9 Drak.—In plur.:

    vicini nostri hic ambigunt de finibus,

    Ter. Heaut. 3, 1, 93:

    nec Mamilia lege singuli, sed ex his tres arbitri fines regemus,

    Cic. Leg. 1, 21, 55 (v. rego, I. B.):

    in finibus Lycaoniae, mihi litterae redditae sunt,

    id. Fam. 15, 1, 2: Q. Fabius Labeo arbiter Nolanis et Neapolitanis de finibus a senatu datus... fines [p. 752] terminare, id. Off. 1, 10, 33; cf.:

    SEX. ATILIVS INTER ATESTINOS ET VEICETINOS FINIS TERMINOSQVE STATVI IVSIT,

    Inscr. Orell. 3110:

    fines proferre, propagare,

    Cic. Rep. 3, 12; id. Mur. 9, 22:

    inter eos fines, quos feci,

    Liv. 1, 18, 9:

    atque hominum finem Gades Calpenque secutus,

    Sil. 1, 141.—
    B.
    Transf.
    1.
    In plur., borders, and hence territory, land, country enclosed within boundaries:

    propere de finibus suis exercitus deducerent,

    Plaut. Am. 1, 1, 60:

    per agrum Sequanorum iter in Santonum fines facere, qui non longe a Tolosatium finibus absunt,

    Caes. B. G. 1, 10, 1; cf.:

    si suas copias Aedui in fines Bellovacorum introduxerint,

    id. ib. 2, 5, 3:

    civitatum fines incolere,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 8:

    ego his finibus ejectus sum, quos, etc.,

    Sall. J. 14, 8:

    neque flumen neque mons erat, qui fines eorum discerneret,

    id. ib. 79, 3:

    Multum interest, alienos populare fines an tuos uri exscindive videas,

    Liv. 28, 44, 2:

    veteres nullum animal sacrum in finibus suis esse patiebantur, sed abigebant ad fines deorum, quibus sacrum esset,

    where these gods were worshipped, Macr. S. 3, 7, 6.—
    2.
    Fine or fini alicujus rei, up to, as far as, a certain point (very rare):

    matresfamiliae de muro pectoris fine prominentes passis manibus obtestabantur Romanos, ut, etc.,

    Caes. B. G. 7, 47, 5 Oud. N. cr. (al. pectore nudo); so,

    fine inguinum ingrediuntur mare,

    Sall. H. Fragm. 3, 38 Gerl. (in Arus. Mess. p. 231 ed. Lind.):

    fine genūs vestem ritu succincta Dianae,

    Ov. M. 10, 536:

    per mare umbilici fine ingressi, Auct. B. Afr. 85, 1: amphoras nolito implere nimium ansarum infimarum fini,

    Cato, R. R. 113, 2: Asiam orientis fine a Macedonibus perdomitam, Justin. 30, 4.
    II.
    Trop., a limit, bound:

    Crassus mihi visus est oratoris facultatem non illius artis terminis, sed ingenii sui finibus, immensis paene, describere,

    Cic. de Or. 1, 49, 214; cf.:

    certos mihi fines terminosque constituam, extra quos egredi non possim,

    id. Quint. 10, 35:

    finem et modum transire,

    to go beyond all bounds and measure, id. Off. 1, 29, 102; cf.:

    transcendere fines Juris,

    Lucr. 3, 60:

    modum aliquem et finem orationi facere,

    Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

    est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultraque citraque nequit consistere rectum,

    Hor. S. 1, 1, 106:

    intra Naturae fines vivere,

    id. ib. 50:

    (dixit) mulierem quinque pueros enixam... eumque esse finem multijugae hominum partionis,

    Gell. 10, 2, 1:

    consulta, quibus sedecim stipendiorum finem expresserant,

    term, limit, Tac. A. 1, 78:

    his finibus luxuriam coercere,

    Gell. 2, 24, 15.—Hence, the starting-point in a race:

    Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes Prosiluere suis (of vessels),

    Verg. A. 5, 139.—
    B.
    Transf., like telos.
    1.
    An end:

    in hoc (aequo judicio) uno denique falsae infamiae finis aliquis atque exitus reperiatur,

    Cic. Clu. 3, 7:

    dicendi finem facere,

    id. Sest. 65, 136; cf.:

    si placet, in hunc diem hactenus... finem disputandi facere,

    id. Rep. 2, 44 fin.:

    scribendi,

    id. de Or. 2, 55, 224:

    maledictis,

    Ter. Heaut. prol. 34:

    injuriis,

    Caes. B. G. 1, 33, 1:

    vitae finem afferre alicui,

    Cic. Phil. 6, 1, 2; cf.:

    quando finem habet motus, vivendi finem habeat necesse est,

    id. Rep. 6, 25:

    finem judiciariae controversiae constituere,

    id. Verr. 2, 1, 2, § 5:

    oratio lecta ad eum finem, quem, etc.,

    as far as, id. de Or. 1, 34, 154:

    ludus repertus, et longorum operum finis,

    Hor. A. P. 406:

    imperium sine fine,

    everlasting, Verg. A. 1, 279:

    pigetque actorum sine fine mihi,

    Ov. M. 2, 387:

    poscens sine fine oscula,

    id. ib. 4, 334 al.—Adverb.: ad eum finem, until that:

    amor bestiarum in educandis custodiendisque iis, quae procreaverunt, usque ad eum finem, dum possint se ipsa defendere,

    Cic. N. D. 2, 51, 129:

    mansit in condicione usque ad eum finem, dum judices rejecti sunt,

    id. Verr. 1, 6, 16: quem ad finem, till when? how long? quamdiu furor iste tuus eludet? quem ad finem sese effrenata jactabit audacia? id. Cat. 1, 1, 1:

    piratam vivum tenuisti: quem ad finem? dum cum imperio fuisti,

    id. Verr. 2, 5, 29, § 75; id. Mur. 5, 11; id. Fam. 9, 26, 1; cf.: Lu. Sequere... In. Sequor:

    sed finem fore quem dicam nescio (i. e. sequendi),

    Plaut. Trin. prol. 2.—
    b.
    In partic.
    (α).
    The end of life, latter end, death (not till after the Aug. per.):

    comperit invidiam supremo fine domari,

    i. e. after death, Hor. Ep. 2, 11, 12: tu ne quaesieris, quem mihi, quem tibi Finem di dederint, id. C. 1, 11, 2:

    nec quicquam jam de fine, si fata poscerent, recusans,

    Vell. 2, 123, 2; Sen. Ep. 30, 3; Val. Max. 3, 3, 4 ext.:

    septem a Neronis fine menses sunt,

    Tac. H. 1, 37:

    Augusti,

    id. A. 1, 4; 1, 16; 2, 39:

    voluntarius,

    id. ib. 4, 19; 15, 63 et saep.—
    (β).
    The end, extremity of an ascending series, i. e. the highest point, greatest degree, summit: sentis credo, me jam diu, quod telos Graeci dicunt, id dicere tum extremum, tum ultimum, tum summum:

    licebit etiam finem pro extremo aut ultimo dicere,

    Cic. Fin. 3, 7, 26; cf. id. ib. 1, 4, 11; and:

    ad finem bonorum, quo referuntur et cujus causa sunt facienda omnia,

    the chief good, id. Leg. 1, 20, 52:

    fines bonorum et malorum,

    id. Fin. 1, 17, 55; hence the title of Cicero's treatise De Finibus, analog. to the Gr. peri telôn; cf. id. Att. 13, 21, 4, with ib. 19, 4:

    honorum populi finis est consulatus,

    id. Planc. 25, 60:

    quemque sperandi sibi, eundem bene dicendi finem proponerent,

    id. Tusc. 2, 1, 3:

    duodecim tabulae, finis aequi juris,

    Tac. A. 3, 27. —
    (γ).
    An end, purpose, aim, object (but an end subjectively regarded, as an intention, or design, is propositum, consilium, mens, etc.):

    omnes artes habere finem aliquem propositum, ad quem tendunt,

    Quint. 2, 17, 22:

    laudis et gloriae,

    id. 8, 3, 11:

    domus finis est usus,

    Cic. Off. 1, 39, 138:

    officium ejus facultatis videtur esse, dicere apposite ad persuasionem: finis, persuadere dictione,

    id. Inv. 1, 5, 6; cf. id. ib. 2, 51, 156; id. Part. Or. 4, 11; id. de Or. 1, 42, 188; 2, 34, 145; Quint. 2, 15, 6:

    quem finem vel quid summum et ultimum habeat rhetorice,

    id. ib. 38:

    volgaris liberalitas referenda est ad illum Ennii finem, Nihilo minus ipsi lucet, etc.,

    Cic. Off. 1, 16, 52:

    ad finem vitae,

    Quint. 2, 17, 41:

    medicinae,

    id. ib. 25; 2, 21, 3.—
    (δ).
    An intention, design, end in view (very rare; cf. g supra):

    quod ad eum finem memoravimus, ut, etc.,

    Tac. A. 14, 64.—
    2.
    In rhet. lang., i. q. finitio and definitio, qs. an explanatory limiting, a definition, explanation (perh. not in Cic., but repeatedly in Quint.):

    dicuntur argumenta ex finitione seu fine,

    Quint. 5, 10, 54:

    est frequentissimus finis, rhetoricen esse vim persuadendi,

    id. 2, 15, 3; id. ib. 11 sq.; 4, 4, 3 Spald. N. cr.
    3.
    In the later jurid. Lat., a measure, amount:

    placuit, ut fructus hypothecarum usuris compensaret, fini legitimae usurae,

    Dig. 20, 1, 1:

    finem pretii, deminuere vel excedere,

    ib. 21, 2, 66:

    ad finem peculii legata praestare,

    ib. 49, 17, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > finis

  • 15 initium

    ĭnĭtĭum, ĭi, n. [ineo], a going in, en trance.
    I.
    A beginning, commencement (syn.: principium, exordium).
    A.
    Lit.:

    bonis initiis orsus tribunatus, tristes exitus habuit consulatus,

    id. Brut. 34, 128:

    initio accusationis,

    id. de Or. 1, 26, 121:

    initium capere,

    Caes. B. G. 1, 1:

    dicendi initium sumere,

    Cic. Leg. 2, 1, 1:

    facere initium confligendi,

    id. Phil. 14, 14, 36:

    caedis initium ab aliquo facere,

    id. ib. 5, 7, 20:

    male ponere initia,

    id. Att. 10, 18, 2:

    ducere ab aliqua re,

    id. ib. 9, 9, 2:

    ab initio res quem ad modum facta sint, exponemus,

    Cic. Rosc. Am. 5, 14: ab ultimo initio [p. 956] repetere, Auct. Her. 1, 9, 14:

    seditionem ab altiore initio repetam,

    Tac. H. 2, 27:

    quia initio caedis orto difficilis modus,

    id. ib. 1, 39.— Pleon.: querellae ab initio tantae ordiendae rei absint, Liv. praef. § 12; cf.:

    prima initia incohare,

    id. 3, 54, 9:

    primum initium certaminis,

    id. 6, 12, 10. — The abl. sing. is used adverbially, in the beginning, at first:

    quemadmodum senatus initio censuit,

    Cic. Fam. 1, 7, 4:

    redeo ad illud quod initio scripsi,

    id. ib. 1, 7, 5; Nep. Thras. 1, 5; id. Tim. 3, 1; id. Alc. 5, 3; Curt. 3, 8, 17 al.; cf. Zumpt, Gram. § 475. —
    B.
    Transf.
    1.
    Constituent parts, elements:

    inde est indagatio nata initiorum, et tamquam seminum, unde essent omnia orta, generata, concreta,

    Cic. Tusc. 5, 24, 69: illa initia, et, ut e Graeco vertam, elementa dicuntur ( = stoicheia), id. Ac. 1, 7, 26;

    so of death: Augustus in sua resolutus initia,

    Vell. 2, 123, 3. —
    2.
    First principles, elements cf a science:

    illa initia mathematicorum, quibus non concessis digitum progredi non possunt,

    Cic. Ac. 2, 36, 116.—
    3.
    Beginning, origin:

    quomodo initium nobis rerum omnium ortus noster adferat, sic exitum mors, etc.,

    Cic. Tusc. 1, 38, 91:

    natus obscurissimis initiis,

    Vell. 2, 761; cf.: pauca ab initio causisque talium facinorum non absurda, which relate to the origin, etc., Tac. H. 4, 48.—
    4.
    Auspices, because with them everything was begun; hence, the beginning of a reign:

    novis initiis et ominibus opus est,

    i. e. of a new king, Curt. 5, 9, 4.—
    II.
    Secret sacred rites, sacred mysteries, to which only the initiated were admitted:

    initia vocantur potissimum ea, quae Cereri fiunt sacra,

    Varr. R. R. 3, 1, 5:

    initia Cereris,

    Liv. 31, 47, 2; cf.

    39, 8, 5: nihil melius illis mysteriis, quibus ex agresti immanique vita exculti ad humanitatem et mitigati sumus, initiaque ut appellantur, ita re vera principia vitae cognovimus,

    Cic. Leg. 2, 14, 36; Just. 2, 6:

    initia Samothracum,

    Curt. 8, 1, 12:

    initiis pacis, foedus cum feritur,

    Varr. R. R. 2, 4, 9.—
    B.
    Things ( musical instruments) used in celebrating these mysteries:

    Typanum, tubam, Cybele, tua, mater, initia,

    Cat. 63, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > initium

  • 16 moneo

    mŏnĕo, ŭi, ĭtum, 2 ( inf. pres. pass. monerier, Plaut. Capt. 2, 3, 36; perf. subj. moneris pro monueris, Pac. ap. Non. 507, 24 sq.; cf. Trag. Rel. p. 66 Rib.; likewise: di monerint meliora, Pac. ap. Non. l. l. p. 74 Rib.), v. a. [causative from the root men; whence memini, q. v., mens, mentio; lit. to cause to think].
    I.
    Lit., to remind, put in mind of, bring to one's recollection; to admonish, advise, warn, instruct, teach (syn.: hortor, suadeo, doceo): bene mones; tute ipse cunctas, Enn. ap. Non. 469, 25 (Com. v. 3 Vahl.):

    ea (auctoritas) adhibeatur ad monendum non modo aperte, sed etiam acriter,

    Cic. Lael. 13, 44:

    melius nos Zenonis praecepta monent,

    Juv. 15, 107.—
    (β).
    Aliquem de re:

    oro, ut Terentiam moneatis de testamento,

    Cic. Att. 11, 16, 5; id. Q. Fr. 2, 3, 6.—
    (γ).
    Aliquem aliquid:

    Fabius ea me ex tuis mandatis monuit,

    Cic. Fam. 3, 3, 1:

    id ipsum, quod me mones,

    id. Att. 14, 19, 1:

    sed eos hoc moneo, desinant furere,

    id. Cat. 2, 9, 20:

    vos quo pauca monerem advocavi,

    Sall. C. 58, 3; id. H. 2, 96, 8.— Hence also in pass., moneri aliquid:

    ut moneatur semper servos homo officium suam,

    Plaut. Stich. 1, 2, 1:

    nec ea, quae ab eā (naturā) monemur, audimus,

    Cic. Lael. 24, 88; cf. infra. x.—
    (δ).
    Aliquem alicujus rei (post-Aug., and only in Tac.; cf.:

    admoneo, commonefacio): Caecina milites temporis ac necessitatis monet,

    Tac. A. 1, 67 Nipperd. ad loc.:

    Plancinam Augusta monuit Agrippinam insectandi,

    id. ib. 2, 43.—
    (ε).
    With ut, ne, or the simple subj.:

    monere te atque hortari, ut in rem publicam incumberes,

    Cic. Fam. 10, 1, 2:

    monet ut suspiciones vitet,

    Caes. B. G. 1, 20: moneo, praedico, ante denuntio, abstineant, manus Cic. Verr. 1, 12, 36:

    moneo obtestorque ut, etc.,

    Sall. J. 10, 3; 49, 2; id. H. 4, 61, 23:

    vos, ne amittatis, etc.,

    id. J. 31, 25:

    Macedonas monebat, ne multitudine hostium... moverentur,

    Just. 11, 13:

    quamquam edicto monuisset ne quis quietem ejus interrumperet,

    Tac. A. 4, 67 init.
    (ζ).
    With an object- or rel.-clause:

    (Caesar) monuit ejus diei victoriam in earum cohortium virtute constare,

    Caes. B. C. 3, 89, 4:

    moneret rationem frumenti esse habendam,

    Hirt. B. G. 8, 34:

    Cerealis propinquos monebat fortunam belli mutare, etc.,

    Tac. H. 5, 24:

    Arminius colligi suos et propinquare silvis monitos vertit,

    id. A. 1, 63:

    ultro struebantur qui monerent perfugere ad Germaniae exercitus,

    id. ib. 4, 67 fin.:

    Radamistum obpugnationem celerare,

    id. ib. 12, 46; 13, 37; 16, 11; id. H. 4, 33:

    si te unum illud monuerimus, artem sine assiduitate dicendi non multum juvare,

    Auct. Her. 1, 1, 1:

    moneo, quid facto opus sit,

    Ter. Ad. 3, 4, 65:

    res monet cavere, consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    alio properare tempus monet,

    id. J. 19, 2.— Pass.:

    cum Nicanorem insidiari Piraeo a Dercillo moneretur,

    Nep. Phoc. 2, 4.—
    b.
    Of inanim. and abstr. subjects:

    res ipsa monebat tempus esse,

    Cic. Att. 10, 8, 1:

    (sol) caecos instare tumultus Saepe monet,

    Verg. G. 1, 464:

    immortalia ne speres, monet annus,

    Hor. C. 4, 7, 7:

    natura monet festinare,

    Plin. 18, 25, 60, § 227:

    ut monet ira,

    Sall. H. 2, 41, 8:

    ratio ipsa monet amicitias comparare,

    Cic. Fin. 1, 20, 66.—
    II.
    Transf. (mostly poet. and in post-Aug. prose).
    A.
    Without the accessory notion of reminding or admonishing, in gen., to teach, instruct, tell, inform, point out; also, to announce, predict, foretell:

    tu vatem, tu diva, mone,

    instruct thy bard, Verg. A. 7, 42:

    velut divinitus mente monitā,

    Liv. 26, 19:

    hoc moneas precor,

    Ov. F. 4, 247:

    amici somnio monitus,

    Suet. Aug. 91:

    reddebant parvuli, quae monebantur,

    what they were taught, Plin. Pan. 26:

    vates Helenus cum multa horrenda moneret,

    announced, foretold, Verg. A. 3, 712; cf.:

    ante sinistra cavā monuisset ab ilice cornix, etc.,

    id. E. 9, 15:

    quid augurales alites vel cantus monerent,

    Amm. 28, 1:

    recte monemur, causas non utique ab ultimo esse repetendas,

    Quint. 5, 10, 83.—
    B.
    To punish, chastise (only in Tacitus):

    puerili verbere moneri,

    Tac. A. 5, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > moneo

  • 17 nunc

    nunc, adv. [Sanscr. nu, nūnam, now; Gr. nu, nun; cf. Lat. num, with demonstr. -ce], now, at present, at this time (prop of that which is present to the speaker or writer).
    A.
    In gen.
    1.
    Contrasted with past time (opp. tum, tunc, antea, quondam, aliquando, olim, etc.):

    longe aliam, inquam, praebes nunc atque olim,

    Plaut. As. 1, 3, 53; Ter. Heaut. 2, 1, 4:

    alium esse censes nunc me atque olim,

    id. And. 3, 3, 13:

    omnia, quae sunt conclusa nunc artibus, dispersa quondam fuerunt,

    Cic. de Or 1, 42, 187:

    sed tu illum animum nunc adhibe, quaeso, quo me tum esse oportere censebas,

    id. Fam. 6, 1, 16; Ter. Ad. 1, 2, 24; Verg. A. 6, 776: sed erat tunc excusatio oppressis;

    nunc nulla est,

    Cic. Phil. 7, 5, 14; Liv. 4, 34, 6; 4, 25, 13:

    arx minus aliquanto nunc munita quam antea,

    Cic. Div. in Caecil. 5, 13: nunc si videtur, hoc;

    illud alias,

    id. Tusc. 1, 11, 23; Liv. 29, 18, 18; Suet. Tib. 29:

    aut nunc... aut aliquando,

    Cic. Mil. 25, 67:

    ante hoc tempus numquam... sed nunc,

    id. Ac. 1, 1, 3.—
    2.
    Contrasted with future time (opp. postea, mox, olim, etc.):

    Cluentio nisi nunc satisfecero, postea satisfaciendi potestas non erit,

    Cic. Clu. 4, 10; Liv. 39, 19, 6:

    deos nunc testes esse, mox fore ultores,

    id. 3, 2, 4; 3, 25, 8:

    qui olim nominabitur, nunc intellegitur,

    Quint. 10, 1, 104; Verg. A. 4, 627; cf. Liv. 40, 15, 4.—
    3.
    Absol. of present time, without suggestion of contrast, = hodie, nostro tempore:

    nunc tibi pater hic est,

    Plaut. Capt. 5, 4, 21:

    Marcellus, qui nunc aedilis curulis est,

    Cic. de Or. 1, 13, 57.— With the interrog. ne, in the form nun-cine (for num-ce-ne;

    ante-class.): hem, nuncin demum?

    Ter. And. 4, 1, 59.—
    B.
    Strengthened by demum, denique, primum (v. h. vv.):

    nunc demum intellego,

    Plaut. Mil. 2, 6, 62; Ter. Heaut. 2, 3, 12:

    nunc demum rescribo his litteris,

    Cic. Att. 16, 3, 1:

    tantum accessit, ut mihi nunc denique amare videar, antea dilexisse,

    id. ib. 14, 17, A, 5; id. Fam. 9, 14, 11; Ov. A. A. 3, 121:

    nunc, quam rem oratum huc veni, primum proloquar,

    Plaut. Am. prol. 50; 2, 2, 63; 2, 2, 52:

    nunc primum hoc aures tuae crimen accipiunt?

    Cic. Verr. 2, 2, 8, § 24; 2, 2, 60, § 147:

    hoc quoque propter tuos ternos denarios nunc primum postulatur,

    id. ib. 2, 3, 25, § 63.—
    C.
    In special phrases.
    1.
    Ut nunc est, as things now are, in the present state of affairs, as matters stand: constitui, ut nunc est, cum exercitu proficisci, Poll. ap. Cic. Fam. 9, 31, 17:

    quae (causae) si manebunt... et, ut nunc est, mansurae videntur,

    Cic. Att. 12, 29, 1:

    suaviter, ut nunc est, inquam,

    Hor. S. 1, 9, 5.—
    2.
    Qui nunc sunt, the men of this time, those now living, the present age:

    judiciis, qui nunc sunt. hominum,

    Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 15, § 43; Plin. 22, 25, 71, § 147; cf.:

    tace stulta: non tu nunc hominum mores vides?

    of the men of this day, Plaut. Pers. 3, 1, 57.—
    3.
    Nunc ipsum, just now, at this very time:

    quin nunc ipsum non dubitabo rem tantam abicere si id erit rectius,

    Cic. Att. 7, 3, 2; 8, 9, 2; 12, 40, 2:

    nunc tamen ipsum,

    id. ib. 12, 16, 11.—Nunc repeated with emphasis:

    nunc, nunc o liceat crudelem abrumpere vitam,

    Verg. A. 8, 579 (al. nunc o nunc);

    5, 189: nunc, nunc adeste, nunc in hostiles domos Iram vertite,

    Hor. Epod. 5, 53.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of past or future time, conceived as present, now, at that time.
    1.
    Of past time:

    id adeo nos nunc factum invenimus,

    Plaut. Most. 2, 2, 46: item Menandri Phasma nunc nuper dedit (Gr. nun arti), Ter. Eun. prol. 9:

    nunc in causā refrixit,

    Cic. Planc. 23, 55:

    quos ego campos antea nitidissimos vidissem, hos ita vastatos nunc videbam, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 3, 18, § 47:

    nunc reus erat apud Crassum,

    id. Att. 2, 24, 4:

    cum eum antea tui similem in dicendo viderim, tum vero nunc... multo videbam similiorem,

    id. Brut. 71, 250:

    incerto nunc etiam exitu victoriae signa intulerunt,

    Caes. B. G. 7, 62, 6; 6, 40, 6: nunc Saliaribus Ornare pul vinar deorum Tempus erat dapibus, Hor C. 1, 37, 2.—Esp. in orat. obliq., where the nunc of direct narration is retained: dixit, nunc demum se voti esse damnatum, Nep Timol. 5, 3; Liv. 3, 19, 8; 3, 40, 10; 8, 33, 18; 8, 34, 3;

    42, 52, 8: nec nunc adulteria objecturum ait,

    Tac. A. 11, 30; cf. Nipperd. ad Tac. A. 14, 35; Krebs, Antibarb. p. 774. —
    2.
    Of future time (rare):

    quis nunc te adibit? Cui videberis bella? Quem nunc amabis?

    Cat. 8, 16 sq.; Just. 8, 2, 10.—
    B.
    Of the state of affairs, the condition of the argument, etc., now, under these circumstances, in view of this.
    1.
    In gen.:

    nunc quoniam hominem generavit et ornavit deus, perspicuum sit, etc.,

    Cic. Leg. 1, 9, 27; Prop. 4, 9, 73:

    vera igitur illa sunt nunc omnia,

    Cic. Ac. 2, 33, 106:

    non ego nunc vereor, ne sis mihi vilior istis,

    Prop. 1, 2, 25; Ov. F. 1, 333:

    nunc itaque et versus et cetera ludicra pono,

    Hor. Ep. 1, 1, 10:

    quid nunc?

    Plaut. As. 3, 3, 71; id. Aul. 2, 3, 77.—
    2.
    Introducing a fact or conclusion opposed to a previous supposition or thought:

    etiamsi ad vos esset singulos aliquid ex hoc agro perventurum, tamen honestius eum vos universi quam singuli possideretis. Nunc vero cum ad nos nihil pertineat, etc.,

    Cic. Agr. 2, 31, 85; id. Tusc. 3, 1, 2; id. Cat. 2, 7, 16; id. Font. 11, 24: si ecastor nunc habeas quod des, alia verba perhibeas;

    nunc quia nihil habes, maledictis te eam ductare postulas,

    Plaut. As. 1, 3, 36; id. Bacch. 3, 3, 8; Quint. 8, 6, 48; 10, 5, 7; Liv. 21, 40, 3:

    quodsi Mazaeus supervenisset, ingens clades accipi potuit: nunc, dum ille segnis in eo tumulo sedet, etc.,

    Curt. 4, 12, 15.—
    C.
    Nunc... nunc, now... now; at one time, at another; sometimes... sometimes:

    tribuni plebis nunc fraudem, nunc neglegentiam consulum accusabant,

    Liv. 4, 2:

    nunc hac parte, nunc illā,

    id. 34, 13:

    ut nunc in liminibus starent, nunc errabundi domos suas pervagarentur,

    id. 1, 29:

    nunc hos, nunc illos aditus omnemque pererrat Arte locum,

    Verg. A. 5, 441; 5, 189:

    nunc huc, nunc illuc curro,

    Ov. H. 10, 19.—Also thrice repeated:

    nunc ad prima signa, nunc in medium, nunc in ultimo agmine aderat,

    Curt. 7, 3, 17; Just. 4, 1, 4;

    and even five times,

    Sen. Dial. 5 (Ira), 3, 6.—The first nunc is sometimes poetically omitted: pariterque sinistros, Nunc dextros solvere sinus, Verg. A. [p. 1228] 5, 830.—
    b.
    Nunc... mox, Vell. 2, 63.—
    c.
    Nunc... postremo, Liv. 3, 49.—
    d.
    Nunc... modo, Liv. 8, 32; Ov. M. 13, 922.—
    D.
    In forming a climax, but now, Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

    quae quidem multo plura evenirent, si ad quietem integri iremus: nunc onusti cibo et vino perturbata et confusa cernimus,

    Cic. Div. 1, 29, 60:

    si haec non ad cives Romanos, si non ad homines, verum ad bestias conqueri vellem, tamen tantā rerum atrocitate commoverentur. Nunc vero cum loquar apud senatores populi Romani, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 67, § 171:

    si... nunc (vero),

    id. Font. 11, 25; id. Cat. 2, 7, 14; id. Fam. 15, 13, 3: cum aliquid videbatur caveri posse, tum id neglegi dolebam;

    nunc vero, eversis omnibus rebus, etc.,

    id. ib. 6, 21, 1: cum... nunc vero, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 19, 1.—
    E.
    In a transition, to introduce a new subject, in that case, now, then: abi nunc, populi fidem implora, Auct. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Sen. Ben. 5, 12, 3 sq.; 6, 35, 5; Plaut. Stich. 1, 3, 17; cf. Sall. J. 14, 17; for nunciam, v. jam, I. A. 1. b.

    Lewis & Short latin dictionary > nunc

  • 18 repeto

    rĕ-pĕto, īvi or ĭi, ītum, 3, v. a., to fall upon or attack again or anew, to strike again (syn. repercutio).
    I.
    Lit. (in gen. not till after the Aug. per.):

    regem repetitum saepius cuspide ad terram affixit,

    after he had repeatedly attacked him, Liv. 4, 19; cf.:

    mulam calcibus et canem morsu,

    Sen. Ira, 3, 27, 1:

    repetita per ilia ferrum,

    Ov. M. 4, 733; 6, 562.— Absol.:

    bis cavere, bis repetere,

    to attack twice, Quint. 5, 13, 54:

    signum erat omnium, Repete!

    strike again, Suet. Calig. 58:

    ad Nolam armis repetendam,

    Liv. 9, 28:

    repetitus toxico,

    id. Claud. 44. —
    B.
    In partic.
    1.
    To prosecute again:

    condicione propositā, ut, si quem quis repetere vellet, par periculum poenae subiret,

    Suet. Aug. 32; id. Dom. 8 and 9; Dig. 48, 2, 3; 48, 16, 10; 15.—
    2.
    To seek again; to go back to, return to, revisit a person or thing.
    (α).
    With acc.:

    fratresque virumque,

    Ov. H. 3, 143:

    Nearchum,

    Hor. C. 3, 20, 6:

    Penates, ab orā Hispanā,

    id. ib. 3, 14, 3:

    viam, quā venisset,

    to retrace, Liv. 35, 28; cf. id. 9, 2, 8:

    castra,

    id. 31, 21; Suet. Tib. 12:

    domum,

    Hor. C. 1, 15, 6; Ov. P. 4, 4, 41; id. M. 3, 204:

    patriam,

    id. H. 18, 123; Just. 32, 3, 7:

    Africam,

    Liv. 25. 27:

    locum,

    id. 3, 63:

    retro Apuliam,

    id. 22, 18; cf. id. 31, 45 fin.; 40, 58 fin.:

    rursus Bithyniam,

    Suet. Caes. 2:

    urbem atque ordinem senatorium,

    id. Vit. 1:

    paludes,

    Hor. C. 3, 27, 9:

    cavum,

    id. Ep. 1, 7, 33:

    praesepia,

    Verg. E. 7, 39:

    urbem,

    id. A. 2, 749:

    Macedoniam,

    Nep. Eum. 6, 1:

    pugnam (shortly before, redire in pugnam),

    Liv. 37, 43:

    expeditionem,

    Suet. Claud. 1.—
    (β).
    With prep.:

    onerarias retro in Africam repetere,

    Liv. 25, 25 fin. Drak.:

    ad vada,

    Verg. Cul. 104:

    ad prima vestigia,

    Grat. Cyn. 245.—
    (γ).
    Absol.:

    quid enim repetiimus (sc. patriam)?

    Liv. 5, 51.—Freq. in medic. lang., to return, recur:

    morbi repetunt,

    Cels. 2, 1; 3, 22; 4, 4; 14 al. —
    II.
    Transf. (class.).
    A.
    To fetch, bring, or take back (cf. revoco).
    1.
    Lit.:

    filium istinc repetere,

    Plaut. Truc. 4, 3, 72:

    repudiatus repetor,

    Ter. And. 1, 5, 14:

    Lysias est Atticus, quamquam Timaeus eum quasi Liciniā et Muciā lege repetit Syracusas,

    Cic. Brut. 16, 63:

    qui maxime me repetistis atque revocastis,

    id. Dom. 57, 144:

    navigo in Ephesum, ut aurum repetam ab Theotimo domum,

    Plaut. Bacch. 4, 6, 7:

    ad haec (impedimenta) repetenda,

    Caes. B. C. 3, 76:

    aliquid ab Urbe,

    Suet. Calig. 39; cf.:

    thoracem Magni Alexandri e conditorio ejus,

    id. ib. 52 fin.:

    partem reliquam copiarum continenti,

    id. Aug. 16:

    alii (elephanti) deinde repetiti ac trajecti sunt,

    others were then brought and passed over, Liv. 21, 28:

    ut alium repetat in eundem rogum,

    Sen. Oedip. 61. —
    2.
    Trop., in partic.
    a.
    To take hold of or undertake again; to enter upon again; to recommence, resume, renew, repeat an action, a speech, etc. (cf.:

    renovo, restauro): praetermissa repetimus, incohata persequimur,

    Cic. Fin. 5, 19, 51:

    longo intervallo haec studia repetentem,

    id. Fat. 2, 4; id. Att. 15, 11, 1:

    oratio carens hac virtute (sc. ordine) necesse est multa repetat, multa transeat,

    Quint. 7, prooem. §

    3: ad verbum repetita reddantur,

    id. 11, 2, 39 et saep.:

    eadem vetera consilia,

    Cic. Verr. 1, 6, 17:

    hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas,

    Hor. Ep. 1, 6, 48:

    susurri Compositā repetantur horā,

    id. C. 1, 9, 20:

    relicta,

    id. Ep. 1, 7, 97:

    verba,

    Ov. H. 20, 9:

    audita,

    id. ib. 20, 193:

    repetitum Mulciber aevum Poscit,

    id. M. 9, 422:

    auspicia de integro,

    Liv. 5, 17:

    pugnam,

    id. 10, 36 acrius bellum, Just. 12, 2, 13:

    iter,

    Ov. A. A. 3, 747:

    sollemnia,

    Tac. A. 3, 6 fin.:

    spectacula ex antiquitate,

    to restore, Suet. Claud. 21; cf.:

    genera ignominiarum ex antiquitate,

    id. Tib. 19:

    legatum,

    Dig. 30, 1, 32:

    usum fructum,

    ib. 7, 4, 3.— With de:

    de mutatione litterarum nihil repetere hic necesse est,

    Quint. 1, 7, 13.— With object-clause:

    repetam necesse est, infinitas esse species,

    Quint. 6, 3, 101; 46: ut repetam coeptum pertexere dictis, Lucr. 1, 418; cf.:

    commemorare res,

    id. 6, 936.— Poet.: rĕpĕtītus, a, um, as an adv., repeatedly, anew, again:

    repetita suis percussit pectora palmis,

    Ov. M. 5, 473; 12, 287:

    robora caedit,

    id. ib. 8, 769:

    vellera mollibat longo tractu,

    by drawing out repeatedly, id. ib. 6, 20; cf.:

    haec decies repetita placebit,

    Hor. A. P. 365. —
    b.
    In discourse, to draw, deduce, derive from anywhere; to go back to, begin from anywhere (cf. deduco):

    populum a stirpe,

    Cic. Rep. 3, 12, 21:

    repetere populi originem,

    id. ib. 2, 1, 3:

    ipsius juris ortum a fonte... stirpem juris a naturā,

    id. Leg. 1, 6, 20:

    usque a Corace nescio quo et Tisiā,

    id. de Or. 1, 20, 91; 2, 2, 6:

    ab ultimā antiquitate,

    id. Fin. 1, 20, 65:

    brevis erit narratio, si non ab ultimo repetetur,

    id. Inv. 1, 20, 28; Quint. 5, 10, 83:

    aliquid a Platonis auctoritate,

    Cic. Tusc. 5, 12, 34:

    ingressio non ex oratoriis disputationibus ducta sed e mediā philosophiā repetita,

    id. Or. 3, 11:

    res remotas ex litterarum monumentis,

    id. Inv. 1, 1, 1: initia amicitiae ex parentibus nostris, Bithyn. ap. Cic. Fam. 6, 16 init.:

    verba ex ultimis tenebris, ex vetustate,

    Quint. 8, 3, 25; 11, 1, 49; 1, 4, 4:

    alte vero et, ut oportet, a capite repetis, quod quaerimus,

    Cic. Leg. 1, 6, 18:

    tam longa et tam alte repetita oratio,

    id. de Or. 3, 24, 91; id. Rep. 4, 4, 4:

    repetam paulo altius, etc.,

    id. Clu. 24, 66:

    altius omnem Expediam primā repetens ab origine famam,

    Verg. G. 4, 286; so,

    altius,

    Quint. 5, 7, 27; 6, 2, 2; 11, 1, 62; Suet. Ner. 2:

    transilire ante pedes posita et alia longe repetita sumere,

    Cic. de Or. 3, 40, 160; so,

    longe,

    id. Fam. 13, 29, 2; id. Div. 2, 58, 119:

    longius,

    id. Inv. 1, 49, 91; Quint. 5, 7, 17; 5, 11, 23:

    repetitis atque enumeratis diebus,

    reckoned backwards, Caes. B. C. 3, 105; so,

    repetitis diebus ex die vulneris,

    Dig. 9, 2, 51, § 2:

    repetitā die,

    ib. 10, 4, 9, § 6; 39, 2, 15, § 31; 43, 19, 1, § 10; 22, 4, 3.—
    c.
    Repetere aliquid memoriā, memoriam rei, or (rarely without memoriā) aliquid, to call up again in the mind; to call to mind, recall, recollect (cf.:

    revoco, recordor): cogitanti mihi saepenumero et memoriā vetera repetenti,

    Cic. de Or. 1, 1, 1; id. Fam. 11, 27, 2; id. Rep. 1, 8, 13; Verg. A. 1, 372:

    repete memoriā tecum, quando, etc.,

    Sen. Brev. Vit. 3, 3; cf. with object-clause: memoriā repeto, diem esse hodiernum, quo, etc., Scipio Afric. ap. Gell. 4, 18, 3; Quint. 1, 6, 10:

    repete temporis illius memoriam,

    Cic. Deiot. 7, 20; id. Verr. 2, 4, 47, § 105:

    memoriam ex annalibus,

    Liv. 8, 18:

    veteris cujusdam memoriae recordationem,

    Cic. de Or. 1, 2, 4.—Without memoriā:

    reminisci quom ea, quae tenuit mens ac memoria, cogitando repetuntur,

    Varr. L. L. 6, § 44 Müll.:

    si omnium mearum praecepta litterarum repetes, intelleges, etc.,

    Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7:

    supra repetere et paucis instituta majorum disserere,

    Sall. C. 5, 9:

    unde tuos primum repetam, mea Cynthia, fastus,

    Prop. 1, 18, 5:

    cum repeto noctem, quā, etc.,

    Ov. Tr. 1, 3, 3:

    te animo repetentem exempla tuorum,

    Verg. A. 12, 439.— With object-clause:

    repeto, me correptum ab eo, cur ambularem,

    Plin. Ep. 3, 5, 16; 7, 6, 7; 13; Suet. Gram. 4:

    multum ante repetito, concordem sibi conjugem, etc.,

    Tac. A. 3, 33.— Absol.:

    inde usque repetens, hoc video,

    Cic. Arch. 1, 1:

    genitor mihi talia (namque Nunc repeto) Anchises fatorum arcana reliquit,

    Verg. A. 7, 123; 3, 184.—
    B.
    To ask, demand, or take again or back; to demand or claim what is due (syn. reposco).
    1.
    In gen.
    a.
    Lit.:

    si quis mutuom quid dederit, fit pro proprio perditum, quom repetas,

    Plaut. Trin. 4, 3, 45; cf. id. ib. 5, 2, 7:

    suom,

    id. Ps. 1, 3, 63:

    neque repeto pro illā quidquam abs te pretii,

    Ter. Eun. 4, 6, 11:

    bona sua,

    Cic. Verr. 2, 3, 13, § 32:

    abs te sestertium miliens ex lege,

    id. Div. in Caecil. 5, 19:

    ereptas pecunias,

    id. ib. 5, 18; cf.:

    quae erepta sunt,

    id. Sull. 32, 89:

    mea promissa,

    id. Planc. 42, 101:

    obsides,

    Caes. B. G. 1, 31:

    urbes bello superatas in antiquum jus,

    Liv. 35, 16, 6:

    Homerum Colophonii civem esse dicunt suum, Chii suum vindicant, Salaminii repetunt,

    Cic. Arch. 8, 19:

    Cicero Gallum a Verticone repetit, qui litteras ad Caesarem referat,

    applied again for, Caes. B. G. 5, 49:

    si forte suas repetitum venerit plumas,

    Hor. Ep. 1, 3, 18:

    nec repetita sequi curet Proserpina matrem,

    Verg. G. 1, 39:

    Politorium rursus bello,

    to retake, Liv. 1, 33, 3.—
    b.
    Trop.: qui repetit eam, quam ego patri suo quondam spoponderim, dignitatem, Cic. Fl. 42, 106; cf.:

    pro eo (beneficio) gratiam repetere,

    Liv. 1, 47:

    civitatem in libertatem,

    id. 34, 22, 11:

    parentum poenas a consceleratissimis filiis,

    Cic. Rosc. Am. 24, 67:

    ab isto eas poenas vi repetisse, aliquo,

    id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    ut ne mors quidem sit in repetendā libertate fugiendā,

    in the effort to recover, id. Phil. 10, 10, 20:

    libertatem per occasionem,

    Liv. 3, 49; cf.:

    dies ille libertatis improspere repetitae,

    Tac. A. 1, 8:

    beneficia ab aliquo,

    Sall. J. 96, 2:

    honores quasi debitos ab aliquo,

    id. ib. 85, 37:

    repete a me rempublicam,

    take back from me, Suet. Caes. 78: repetitumque, duobus uti mandaretur consulum nomen imperiumque, it was demanded again, that, etc., Liv. 3, 33: se repetere, to recover one ' s self, Sen. Ep. 104, 6.—
    2.
    In partic., publicists' and jurid. t. t.
    a.
    Of the fetiales: repetere res, to demand back from the enemy things which they had taken as booty; hence, in gen., to demand satisfaction:

    (fetiales) mittebantur antequam conciperetur (bellum), qui res repeterent,

    Varr. L. L. 5, § 86 Müll.; Liv. 1, 32; 4, 30; 7, 6; 32; Cic. Off. 1, 11, 36:

    jure gentium res repeto,

    Sall. H. 3, 61, 17 Dietsch:

    amissa bello repetere,

    Just. 6, 6, 7; cf. clarigatio and clarigo. —
    b.
    In jurid. lang.: res repetere, to demand back or reclaim one ' s property before a court:

    in iis rebus repetendis, quae mancipi sunt,

    Cic. Mur. 2, 3.— Hence, transf., in gen., to seek to obtain, to reclaim: non ex jure manum consertum, sed magi' ferro Rem repetunt, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 277 Vahl.).—
    c.
    Pecuniae repetundae, or simply repetundae, money or other things extorted by a provincial governor, and that are to be restored (at a later period, referring to any bribed officer):

    L. Piso legem de pecuniis repetundis primus tulit,

    Cic. Verr. 2, 3, 84, § 195; 2, 4, 25, § 56; id. Brut. 27, 106; id. Off. 2, 21, 75:

    quorum causā judicium de pecuniis repetundis est constitutum,

    id. Div. in Caecil. 4, 11:

    clames te lege pecuniarum repetundarum non teneri,

    id. Clu. 53, 148:

    pecuniarum repetundarum reus,

    Sall. C. 18, 3:

    oppugnatus in judicio pecuniarum repetundarum,

    id. ib. 49, 2:

    quā lege a senatore ratio repeti solet de pecuniis repetundis,

    Cic. Clu. 37, 104:

    accusare de pecuniis repetundis,

    id. Rab. Post. 4, 9; id. Clu. 41, 114:

    cum de pecuniis repetundis nomen cujuspiam deferatur,

    id. Div. in Caecil. 3, 10:

    de pecuniis repetundis ad recuperatores itum est,

    Tac. A. 1, 74 fin. —With ellipsis of pecuniis:

    repetundarum causae, crimen, lex,

    Quint. 4, 2, 85; 5, 7, 5; 4, 2, 15; Tac. A. 4, 19; 13, 43; 12, 22; 13, 33; id. H. 1, 77; 4, 45; Plin. Ep. 2, 11, 3:

    repetundarum reus,

    Val. Max. 9, 12, 7:

    repetundarum argui,

    Tac. A. 3, 33:

    accusare,

    Suet. Dom. 8:

    postulari,

    Tac. A. 3, 66; Suet. Caes. 4:

    absolvi,

    Tac. A. 13, 30:

    convinci,

    Suet. Caes. 43:

    damnari,

    Tac. A. 3, 70; 14, 28:

    teneri,

    id. ib. 11, 7: Pilius de repetundis eum postulavit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2 (for which, §

    3, de pecuniis repetundis): neque absolutus neque damnatus Servilius de repetundis,

    id. ib. §

    3: damnatum repetundis consularem virum,

    Suet. Oth. 2 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > repeto

  • 19 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

См. также в других словарях:

  • último — último, ma (Del lat. ultĭmus). 1. adj. Dicho de una cosa: Que en su línea no tiene otra después de sí. 2. Que en una serie o sucesión de cosas está o se considera en el lugar postrero. Don Rodrigo fue el último rey de los godos. 3. Se dice de lo… …   Diccionario de la lengua española

  • ultimo — / ultimo/ [dal lat. ultĭmus, superlativo, der. di ultra oltre ]. ■ agg. 1. [che è in fondo a una sequenza formata da un numero qualsivoglia di elementi, anche con funz. appositiva e nella locuz. prep. per ultimo : l u. giorno del mese ;… …   Enciclopedia Italiana

  • último — último, último grito expr. última moda. ❙ «Bragas, sujetador, ligueros (Le pone las tetas delante.) Es el último grito.» Rafael Mendizábal, La abuela echa humo, 1990, RAE CREA. ❙ «...se veía que ese de tergal, el último grito...» Eduardo… …   Diccionario del Argot "El Sohez"

  • ultimo — [ yltimo ] adv. • 1842; mot lat., de ultimus « dernier » ♦ Rare En dernier lieu (après primo, secundo...). ● ultimo adverbe (latin ultimo, à la fin) En dernier lieu, finalement (s emploie dans une suite commençant par …   Encyclopédie Universelle

  • ultimo — ÚLTIMO adv. (livr. şi fam.) În ultimul rând; în ultimă instanţă. – cuv. lat. Trimis de ana zecheru, 03.09.2002. Sursa: DEX 98  último adv. Trimis de siveco, 10.08.2004. Sursa: Dicţionar ortografic  ÚLTIMO …   Dicționar Român

  • Ultimo — Ultimo: Der Ausdruck für »Monatsletzter, Monatsende« war ursprünglich ein Fachwort der Kaufmannssprache, das heute auch in der Umgangssprache allgemein gebräuchlich ist. Das Wort wurde Anfang des 16. Jh.s aus gleichbed. it. ultimo entlehnt, wohl… …   Das Herkunftswörterbuch

  • Ultimo — Ul ti*mo [L. ultimo (mense) in the last month.] In the month immediately preceding the present; as, on the 1st ultimo; usually abbreviated to ult. Cf. {Proximo}. [1913 Webster] …   The Collaborative International Dictionary of English

  • ultimo — [ul′tə mō΄] adv. [L ultimo (mense), (in the) last (month), abl. sing. of ultimus: see ULTIMA] Old fashioned (in the) last (month) [yours of the 13th (day) ultimo received]: cf. PROXIMO, INSTANT (adv. 2) …   English World dictionary

  • Ultimo — (lateinisch ultimus: „am Letzten, Äußersten“) bezeichnet im Bankwesen den letzten Geschäftstag eines Monats. An diesem Tag erfolgt meist der Rechnungsabschluss der Bank sowie die Zinskapitalisierung. Analog wird auch vom Quartals beziehungsweise… …   Deutsch Wikipedia

  • Ultimo — Ultĭmo (lat. ultimo dië, am letzten Tag), in der Börsensprache der letzte Monatstag als der Erfüllungstag gewisser Lieferungsgeschäfte (Ultimoregulierung) …   Kleines Konversations-Lexikon

  • ultimo — in the month preceding the present, 1610s, common in abbreviated form ult. in 18c. 19c. correspondence and newspapers, from L. ultimo (mense) of last (month), ablative singular masc. of ultimus last (see ULTIMATE (Cf. ultimate)). Earlier it was… …   Etymology dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»