Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

facere

  • 101 rego

    rĕgo, xi, ctum, 3, v. a. [Sanscr. arg-, argami, to obtain; Gr. oregô reach after; cf. [p. 1552] Sanscr. rāgan; Goth. reiks, king; Germ. Reich and Recht], to keep straight or from going wrong, to lead straight; to guide, conduct, direct (freq. and class.; syn.: guberno, moderor).
    I.
    Lit.:

    deus est, qui regit et moderatur et movet id corpus, cui praepositus est,

    Cic. Rep. 6, 24, 26:

    manus una (navem) regit,

    Lucr. 4, 903:

    onera navium velis,

    Caes. B. G. 3, 13:

    arte ratem,

    Ov. Tr. 1, 4, 12; cf.

    clavum,

    Verg. A. 10, 218:

    te ventorum regat pater,

    Hor. C. 1, 3, 3:

    vela,

    Prop. 2, 28 (3, 24), 24:

    coërcet et regit beluam,

    Cic. Rep. 2, 40, 67:

    equum,

    Liv. 35, 11:

    equos,

    Ov. A. A. 3, 556; id. Ib. 474; cf.

    quadrupedes,

    id. M. 2, 86:

    spumantia ora (equi),

    id. ib. 8, 34:

    frena,

    id. P. 4, 12, 24:

    equi impotentes regendi,

    Liv. 35, 11; Ov. Tr. 1, 3, 28; Curt. 4, 15, 28:

    currus,

    Ov. A. A. 1, 4; Curt. 8, 14, 7: taurus ex grege, quem prope litora regebat, Sall. H. Fragm. ap. Prisc. p. 715 P.; Quint. 1, 1, 27:

    rege tela per auras,

    Verg. A. 9, 409:

    tela per viscera Caesaris,

    Luc. 7, 350; cf.:

    missum jaculum,

    Ov. M. 7, 684:

    sagittas nusquam,

    Luc. 7, 515:

    regens tenui vestigia filo,

    Cat. 64, 113; cf.:

    Daedalium iter lino duce,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 8:

    caeca filo vestigia,

    Verg. A. 6, 30:

    diverso flamina tractu,

    Ov. M. 1, 59:

    gressus,

    Vulg. Judic. 16, 26.—
    B.
    In partic., jurid. t. t.:

    regere fines,

    to draw the boundaries, mark out the limits, Cic. Leg. 1, 21, 55; id. Top. 10, 43; id. Mur. 9, 22; Tib. 1, 3, 44; cf. Dig. 10, 1, and Cod. Just. 3, 39 tit. Finium regundorum.—
    II.
    Trop., to guide, lead, conduct, manage, direct.
    A.
    In gen.:

    Deus qui omnem hunc mundum regit,

    Cic. Rep. 6, 13, 13:

    domum,

    id. ib. 1, 39, 61:

    rem consilio,

    Ter. Eun. 1, 1, 13:

    belli fera munera Mavors regit,

    Lucr. 1, 33; cf.

    bella,

    Caes. B. G. 6, 17; Sil. 7, 47:

    omnia nostra ita gerito, regito, gubernato, ut, etc.,

    Cic. Att. 16, 2, 2:

    alicujus animum atque ingenium,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 90; cf.:

    animi motus (with moderari cupiditates),

    Cic. Part. Or. 22, 76:

    mores,

    Ov. M. 15, 834:

    animos dictis,

    Verg. A. 1, 153:

    animum,

    Hor. Ep. 1, 2, 62:

    ut me ipse regam,

    id. ib. 1, 1, 27:

    consilia senatus,

    Quint. 12, 1, 26:

    valetudines principis,

    Tac. A. 6, 50; cf.:

    valetudinem arbitratu suo,

    Suet. Tib. 68 al.:

    neque regerentur magis quam regerent casus,

    Sall. J. 1, 5; cf.:

    jam regi leges, non regere,

    Liv. 10, 13:

    utroque vorsum rectum est ingenium meum,

    Plaut. Capt. 2, 3, 6:

    vellem suscepisses juvenem regendum,

    Cic. Att. 10, 6, 2; cf. Suet. Tib. 50; id. Claud. 9:

    Silvanum specie obsequii regebat,

    Tac. H. 3, 50:

    nemo regere potest, nisi qui et regi,

    Sen. Ira, 2, 15 fin.; Quint. 12, 10, 69.—
    B.
    Transf.
    1.
    To sway, control, rule, govern, have the supremacy over any thing:

    quare qui convenit polliceri operam suam rei publicae, cum rem publicam regere nesciant?

    Cic. Rep. 1, 6, 11; so,

    rem publicam,

    id. ib. 1, 26, 41;

    1, 27, 43: in iis civitatibus quae ab optimis reguntur,

    id. ib. 1, 34 fin.;

    2, 9, 15: illa civitas optimatium arbitrio regi dicitur,

    id. ib. 1, 26, 42; cf.:

    Massilienses per delectos et principes cives summā justitiā reguntur,

    id. ib. 1, 27, 43:

    Frisios,

    Tac. A. 4, 72:

    populos imperio,

    Verg. A. 6, 851:

    imperiis Italiam,

    id. ib. 4, 230:

    legiones,

    Tac. A. 15, 7; cf.

    cohortes,

    id. H. 4, 12:

    exercitum,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; id. Pan. 9, 2:

    domum,

    Vulg. 1 Tim. 5, 4:

    diva, quae regis Antium,

    Hor. C. 1, 35, 1:

    Diana, quae silentium regis,

    id. Epod. 5, 51.— Transf., of abstract objects:

    animi partes consilio,

    Cic. Rep. 1, 38, 60:

    ut unius potestate regatur salus et aequabilitas et otium civium,

    id. ib. 2, 23, 43:

    rex ille (Tarquinius) neque suos mores regere poterat neque suorum libidines,

    id. ib. 2, 25, 46.— Absol.:

    Tiberio regente,

    Tac. A. 4, 33; 13, 3:

    stare rempublicam nisi uno regente non posse,

    Quint. 3, 8, 47:

    quo regente,

    Verg. Cul. 333; Just. 1, 9, 23:

    Clemens ambitioso imperio regebat,

    i. e. used his authority to court popular favor, Tac. H. 2, 12.—
    2.
    To guide into the right way one who has erred; to set right, correct: non multa peccas, sed si peccas, te regere possum, old poet ap. Cic. Mur. 29, 60 (with corrigere and inflectere):

    errantem regere,

    Caes. B. C. 3, 57:

    rogo, domine, consilio me regas, etc.,

    Plin. Ep. 10, 19 (30), 1; cf.: alicujus dubitationem, id. ib 10, 118 (119), 3.— Hence,
    I.
    P. a. as subst.: rĕgens, entis, m., a governor, prince, ruler, regent:

    contemptus regentium,

    Tac. A. 12, 54:

    in obsequium regentis,

    id. Or. 41: clementia regentis, Sen. Clem. 1, 22, 3:

    vita regentis,

    Claud. IV. Cons. Hon. 301:

    excogitare nemo quicquam poterit, quod magis decorum regenti sit quam clementia,

    Sen. Clem. 1, 19, 1; id. Ep. 59, 7:

    in vulgus manant exempla regentum (= -tium),

    Claud. Laud. Stil. 1, 168.—
    II.
    rectus, a, um, P. a., led straight along, drawn in a straight line (horizontal or vertical), straight, upright, orthos.
    A.
    Lit., of horizontal direction:

    pars Remorum recta est (opp. refracta),

    Lucr. 4, 439:

    sed nil omnino rectā regione viaï declinare,

    id. 2, 249 Munro:

    rectā regione iter instituere,

    Liv. 21, 31:

    India, rectā regione spatiosa,

    Curt. 8, 9, 2; cf. id. 7, 9, 2:

    ad nostras aedes hic quidem habet rectam viam,

    Plaut. Trin. 4, 2, 26:

    via,

    id. Cas. 5, 2, 7; id. Poen. 3, 3, 79; id. Ps. 4, 7, 37; Ter. And. 3, 4, 21; id. Phorm. 2, 1, 80; Mart. 8, 75, 2; cf.

    platea,

    Plaut. Cist. 2, 1, 58; Ter. Ad. 4, 2, 35; 43:

    porta,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 60:

    ostium,

    id. Mil. 2, 3, 58:

    ostia viarum (opp. iter flexum),

    Lucr. 4, 93:

    cursus hinc in Africam,

    Liv. 26, 43:

    saxa quae rectis lineis suos ordines servant,

    Caes. B. G. 7, 23 fin.:

    recto flumine,

    Verg. A. 8, 57:

    recto ad Iberum itinere,

    Caes. B. C. 1, 69; Liv. 22, 9:

    ne qua forent pedibus vestigia rectis,

    Verg. A. 8, 209:

    recto grassetur limite miles,

    Ov. Tr. 2, 477:

    velut rectae acies concurrissent,

    in a straight line, line of battle, Liv. 34, 28; so,

    acies,

    id. 35, 28:

    qui (quincunx), in quamcumque partem spectaveris, rectus est,

    Quint. 8, 3, 9:

    hic vos aliud nihil orat, nisi ut rectis oculis hanc urbem sibi intueri liceat,

    Cic. Rab. Post. 17, 48:

    adversus adparatus terribilium rectos oculos tenet,

    Sen. Const. 5, 5:

    rectis oculis gladios micantes videre,

    id. Ep. 76, 33; 104, 24:

    oculi,

    Suet. Aug. 16; cf.

    acies,

    Ov. M. 2, 776:

    lumen,

    Luc. 9, 638:

    vultus,

    Stat. Th. 10, 542.—Of vertical direction:

    ut hae (partes) rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent,

    in perpendicular lines, Cic. Tusc. 1, 17, 40:

    saxa,

    perpendicular, steep, Liv. 21, 36 (just before: pleraque Alpium arrectiora sunt); cf.:

    rectae prope rupes,

    id. 38, 20:

    truncus,

    Ov. M. 7, 640:

    ita jacere talum, ut rectus assistat: qui ita talus erit jactus ut cadet rectus,

    Cic. Fin. 3, 16, 53:

    caput rectum et secundum naturam (opp. dejectum, supinum), in latus inclinatum,

    Quint. 11, 3, 69:

    homines,

    straight, erect, Cat. 10, 20; so,

    Quintia,

    id. 86, 1:

    puella,

    Hor. S. 1, 2, 123:

    senectus,

    Juv. 3, 26:

    iterque Non agit in rectum, sed in orbem curvat eundem,

    does not shape his course directly forward, Ov. M. 2, 715:

    vidit ut hostiles in rectum exire cohortes,

    Luc. 7, 327. — Comp.:

    crus Rectius,

    Hor. S. 1, 2, 82:

    rectior coma,

    smoother, straighter, Sen. Ep. 95, 24:

    longā trabe rectior exstet,

    Ov. M. 3, 78:

    crura,

    Pall. 7, 7. — Sup.:

    rectissima linea,

    Quint. 3, 6, 83:

    via,

    id. 12, 2, 27. —
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., right, correct, proper, appropriate, befitting; opp. to what is false or improper: vobis mentes rectae quae stare solebant, Enn. ap. Cic. Sen. 6, 16 (Ann. v. 208 Vahl.):

    ut rectā viā rem narret ordine omnem,

    Ter. Heaut. 4, 3, 28 (just before: aperte, ita ut res sese habet, narrato); cf. id. And. 2, 6, 11: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam: Ea res est, you ' re on the right way, Plaut. As. 1, 1, 39: in rectam redire semitam, cf. id. Cas. 2, 3, 33:

    rectā viā depelli,

    Quint. 2, 7, 29; 10, 1, 29; cf. Sen. Ep. 94, 54; Quint. 2, 6, 2;

    so post-class.: de viā rectā declinare,

    Gell. 1, 3, 15: a rectā viā avertere, Aug. Civ Dei, 12, 17, 2: ad rectum iter retrahere, Hier. in Osee, 2, 8 sq.; id. in Mich. 3, 5:

    recta consilia dare,

    Ter. And. 2, 1, 9:

    quae sint in artibus recta ac prava dijudicare,

    Cic. de Or. 3, 50, 195; cf.:

    quae sunt recta et simplicia laudantur,

    id. Off. 1, 36, 130; Quint. 9, 3, 3:

    sermo rectus et secundum naturam enunciatus,

    id. 2, 5, 11; cf.:

    (oratio) recta an ordine permutato,

    id. 1, 13, 5; 9, 4, 27:

    per Marathonis propugnatores recto sono juravit (opp. flexus vocis),

    id. 11, 3, 168 Spald.; cf. id. 11, 3, 64:

    recto ac justo proelio dimicare,

    Liv. 35, 4 fin.:

    rectarum cenarum consuetudo,

    a regular, formal supper, Suet. Dom. 7; so,

    cena,

    Mart. 2, 69, 7; 7, 20, 2; also absol.:

    recta,

    Suet. Aug. 74; Mart. 8, 50, 10:

    domus recta est (with contenta decore simplici),

    Sen. Ep. 100, 6:

    nominibus rectis expendere nummos,

    i. e. on good securities, Hor. Ep. 2, 1, 105: ut natura dedit, sic omnis recta figura, correct, beautiful, Prop. 2, 18, 25 (3, 11, 3):

    absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    suitable, qualified, Plaut. Bacch. 3, 3, 8.— Subst.: rectum, i, n.:

    rectum est etiam in illis contentionibus gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38, 137:

    quid verum, quid falsum, quid rectum in oratione pravumve,

    id. Ac. 1, 5, 19:

    aliter, quam est rectum verumque dicere,

    Quint. 6, 3, 89:

    cum sit rectum, Nocere facile est, etc.,

    id. 8, 5, 6;

    so (opp. durum et incomptum),

    id. 8, 6, 65; (opp. vitiosum) id. 1, 5, 29:

    mutare aliquid a recto,

    id. 2, 13, 11:

    recta et vera loquere,

    i. e. sincerely, openly, Plaut. Capt. 5, 2, 7:

    qui haec recta tantum et in nullos flexus recedentia copiose tractaverit,

    Quint. 10, 5, 12:

    ea plerumque recta sunt,

    id. 9, 2, 5; cf. id. 9, 2, 45.— Comp.:

    rectior divisio,

    Quint. 7, 2, 39:

    si quid novisti rectius istis,

    Hor. Ep. 1, 6, 67; Cic. Rep. 1, 40, 62.— Sup.:

    rectissima ratio,

    Quint. 2, 13, 3.—
    2.
    In partic.
    a.
    Morally right, correct, lawful, just, virtuous, noble, good (opp. pravus); as subst.: rectum, i, n., that which is right, good, virtuous; uprightness, rectitude, virtue (very freq.):

    honesta res dividitur in rectum et laudabile. Rectum est, quod cum virtute et officio fit,

    Auct. Her. 3, 2, 3: illud rectum, quod katorthôma dicebat, Cic. Fin. 4, 6, 15:

    nec quicquam nisi honestum et rectum ab altero postulare,

    id. Lael. 22, 82;

    so with honestum,

    id. ib. 21, 76; id. Fin. 1, 7, 25; id. Off. 1, 24, 82; id. Fam. 5, 19, 1 al.:

    (opp. pravum) neque id Putabit, pravum an rectum siet, quod petet,

    Ter. Heaut. 3, 1, 76; id. Phorm. 5, 2, 6; Cic. Ac. 2, 11, 33; id. Or. 14, 45; id. Lig. 9, 30; Quint. 1, 3, 12; 2, 4, 20 et saep.; cf.:

    recta consilia (opp. prava),

    Liv. 1, 27:

    in rectis (opp. in pravitatibus),

    Cic. Leg. 1, 11, 31:

    curvo dignoscere rectum,

    Hor. Ep. 2, 2, 44:

    mens sibi conscia recti,

    Verg. A. 1, 604:

    fidem rectumque colebat,

    Ov. M. 1, 90:

    recta ingenia (opp. perversa),

    Plin. Ep. 4, 7, 3 et saep.:

    in omni vitā suā quemque a rectā conscientiā traversum unguem non oportet discedere,

    Cic. Att. 13, 20, 4:

    animus secundis Temporibus dubiisque rectus,

    Hor. C. 4, 9, 36:

    natura,

    id. S. 1, 6, 66:

    ex consularibus, unus L. Caesar firmus est et rectus,

    Cic. Fam. 12, 5, 2:

    judex,

    Quint. 4, 1, 13; cf.

    auditor,

    Plin. Ep. 2, 19, 6:

    vir rectus et sanctus,

    id. ib. 2, 11, 5; cf. id. ib. 7, 31, 1:

    beatus judicii rectus,

    Sen. Vit. Beat. 6, 2.— Rectum est, with subjective-clause:

    rectum est gravitatem retinere,

    Cic. Off. 1, 38 fin.; so id. ib. 3, 11, 47; id. Mur. 2, 3; id. Att. 6, 9, 4.—
    b.
    In gram.: rectus casus, the nominative case (because not inflected;

    opp. obliqui casus),

    Varr. L. L. 1 sq.; Quint. 1, 4, 13; 1, 5, 61; Gell. 13, 12, 4 et saep.—Hence the adverbs,
    A.
    rectā,
    B.
    rectō,
    C.
    rectē.
    A.
    rectā (sc. viā). straightway, straightforwards, right on, directly (freq. and class.):

    hic ad me rectā habet rectam viam,

    Plaut. Mil. 2, 6, 11; id. Ps. 4, 7, 37:

    jam ad regem rectā me ducam,

    id. Am. 4, 3, 8; 5, 1, 63; id. Capt. 3, 5, 93; id. Cas. prol. 43; id. Mil. 2, 5, 50; id. Merc. 5, 2, 92; id. Ps. 4, 2, 11; id. Rud. 3, 6, 13; Ter. Eun. 1, 2, 7:

    tu rus hinc ibis?... rectā,

    id. Ad. 3, 3, 79; id. Hec. 3, 3, 12; id. Phorm. 1, 2, 62; 5, 6, 19:

    Marius ab subselliis in rostra rectā,

    Cic. Off. 3, 20, 80; id. Att. 5, 14, 2; 6, 8, 1; 16, 10, 1; id. Fam. 9, 19, 1; id. Verr. 2, 5, 61, § 160; id. Cat. 1, 9, 23; Auct. Her. 4, 50, 63; Auct. B. Afr. 18; 40; Auct. B. Hisp. 3; Plin. 2, 47, 46, § 121 al.: tendimus hinc rectā Beneventum. Hor. S. 1, 5, 71. —
    B.
    rectō, straightforwards, directly (perh. only in the two foll. passages):

    appellationes, quae recto ad principem factae sunt,

    Dig. 49, 1, 21; Inscr. Grut. 611, 13.—
    C. 1.
    Lit., in a straight line (horizontal or perpendicular), straightly, perpendicularly, uprightly, orthôs (very rare):

    vitem bene enodatam deligato recte, flexuosa uti ne siet,

    Cato, R. R. 33, 4:

    sive aliae (atomi) declinabunt, aliae suo nutu recte ferentur... quae (atomi) recte, quae oblique ferantur,

    Cic. Fin. 1, 6, 20:

    satyri, cum quadrupedes, tum recte currentes, humanā effigie,

    Plin. 7, 2, 2, § 24.—
    2.
    Trop., rightly, correctly, properly, duly, suitably, well, advantageously, accurately (very freq. in all periods and styles):

    recta et vera loquere, sed neque vere neque recte adhuc Fecisti umquam,

    Plaut. Capt. 5, 2, 7; cf. Cic. Lael. 2, 8:

    fecisti edepol et recte et bene,

    Plaut. Capt. 5, 4, 20: si facias recte [p. 1553] aut commode, id. Cas. 2, 3, 42;

    so with commode,

    Ter. Heaut. 1, 1, 100:

    recte et sapienter facit,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; cf. id. ib. 3, 4, 12:

    recte atque ordine factum,

    Cic. Quint. 7, 28:

    recte atque ordine facere,

    id. Phil. 3, 15, 38; Sall. C. 51, 4; Liv. 24, 31; 28, 39; 30, 17 et saep.;

    v. Brisson. Form. II. p. 197: recte ac merito miseriā commoveri,

    Cic. Verr. 2, 5, 67, § 172:

    recte atque in loco constare,

    id. Mur. 12, 26:

    recte factum,

    Plaut. Capt. 3, 5, 52:

    seu recte seu pervorse facta sunt,

    id. Trin. 1, 2, 146:

    seu recte seu perperam facere,

    Cic. Quint. 8, 31; so (opp. perperam) Sall. J. 31, 27; Liv. 29, 17:

    recte dictum (opp. absurde),

    Plaut. Capt. 1, 1, 4:

    recte concludere (opp. vitiose),

    Cic. Ac. 2, 30, 98:

    recte factum (opp. turpiter),

    Caes. B. G. 7, 80 et saep.:

    recte rationem tenes,

    Plaut. Mil. 1, 1, 47:

    hercle quin tu recte dicis,

    id. Men. 2, 3, 74; id. Merc. 2, 3, 77; 5, 4, 47: recte auguraris de me, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 1:

    non recte judicas de Catone,

    Cic. Lael. 2, 9; cf.:

    rectissime quidem judicas,

    id. Rep. 3, 32, 44:

    tum demum sciam Recta monuisse, si tu recte caveris,

    Plaut. Men. 2, 2, 71 sq.:

    monere,

    id. Bacch. 2, 3, 96; id. Ps. 4, 4, 12; id. Pers. 4, 4, 53; id. Rud. 3, 5, 49; cf.:

    admonere recte,

    id. Men. 5, 9, 33:

    suis amicis recte res suas narrare,

    properly, openly, id. Poen. 5, 6, 2:

    hic (Epicurus) circumitione quādam deos tollens recte non dubitat divinationem tollere,

    consistently, logically, Cic. Div. 2, 17, 40:

    aliquem asservare recte, ne aufugiat,

    duly, carefully, Plaut. Men. 1, 1, 11:

    alicui recte dare epistulam,

    correctly, id. Ps. 4, 2, 33:

    cum fuit cui recte ad te litteras darem,

    safely, Cic. Att. 4, 1, 1; id. Fam. 1, 7, 1; so,

    sed habebat ducem Gabinium, quicum quidvis rectissime facere posset,

    id. Phil. 2, 19, 49; cf.:

    alicui suam salutem recte committere,

    Caes. B. G. 7, 6 fin.; id. B. C. 1, 74:

    si recte ambulaverit is, qui hanc epistulam tulit,

    goes as he ought, Cic. Att. 9, 4, 3: tabernaculum recte captum, i. e. in the prescribed manner (opp. vitio captum), id. Div. 2, 35, 75; Liv. 4, 7; cf.:

    ludi recte facti,

    id. 36, 2:

    ver sacrum non esse recte factum,

    id. 34, 44: procedere recte, well, rightly, Enn. ap. Acron. ad Hor. S. 1, 2, 37 (Ann. v. 454 Vahl.): Pi. Recte valet? Ch. Vivit recte et valet, Plaut. Bacch. 2, 2, 11, and 14:

    valere,

    id. Merc. 2, 3, 53:

    apud matrem recte est,

    i. e. she is quite well, Cic. Att. 1, 7 init.; so,

    recte esse,

    id. ib. 14, 16, 4 (with belle); Hor. S. 2, 3, 162 Orell.; cf.: Tullia nostra recte valet... Praeterea rectissime sunt apud te omnia, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    recte sit oculis tuis,

    Gell. 13, 30, 11:

    olivetum recte putare,

    properly, advantageously, Cato, R. R. 44:

    solet illa recte sub manus succedere,

    well, Plaut. Pers. 4, 1, 2:

    recte cavere,

    to look out well, take good care, id. Bacch. 3, 6, 15; id. Ep. 2, 2, 107; id. Most. 3, 3, 23; id. Men. 2, 2, 72; cf.: recte sibi videre, to look out well for one ' s self, Ter. Phorm. 1, 4, 12 Ruhnk.:

    deos volo consilia vostra recte vortere,

    well, happily, Plaut. Trin. 5, 2, 31; so,

    vortere,

    id. Aul. 2, 2, 41: recte vendere, well, i. e. dearly, at a high price (opp. male), Cic. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    alicui nec recte dicere, i. e. male, injuriose,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 11; id. Most. 1, 3, 83; id. Poen. 3, 1, 13; cf.:

    nec recte loqui alicui,

    id. Bacch. 4, 4, 83:

    nec recte dicere in aliquem,

    id. As. 1, 3, 3;

    and simply nec recte dicere,

    id. Ps. 4, 6, 23.— Comp.:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    hic tibi erit rectius,

    Plaut. Men. 2, 3, 31:

    rectius bella gerere,

    Liv. 3, 2 fin.:

    non possidentem multa vocaveris Recte beatum, rectius occupet Nomen beati, qui, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 46.— Sup., Cic. Rep. 3, 32, 44; v. supra. —
    b.
    With adjj., right, well, properly, very, much, to strengthen the idea (ante-class.): illasce oves, quā de re agitur, sanas recte esse, uti pecus ovillum, quod recte sanum est, etc., an ancient formula in Varr. R. R. 2, 2, 6:

    locus recte ferax,

    Cato, R. R. 44:

    salvus sum recte,

    Plaut. Am. 2, 1, 34:

    morata recte,

    id. Aul. 2, 2, 62:

    oneratus recte,

    id. Bacch. 2, 3, 115:

    non recte vinctus est,

    Ter. And. 5, 4, 52.—
    c.
    Ellipt., esp. in answers, in colloquial lang., well, quite well, right, excellently: Thr. Primum aedis expugnabo. Gn. Recte. Thr. Virginem eripiam. Gn. Probe. Thr. Male mulcabo ipsam. Gn. Pulchre, Ter. Eun. 4, 7, 3: quid vos? quo pacto hic? satin recte? (sc. est, agitur, valetis, etc.), quite well? id. And. 4, 5, 9; cf.: Le. Satin' salve? dic mihi. Ca. Recte, Plaut. Trin. 5, 2, 54; and: De. Quid fit? quid agitur? Sy. Recte. De. Optime'st, Ter. Ad. 5, 5, 3; Quint. 6, 3, 84.—
    B.
    So, in colloquial lang., freq. like benigne and the Gr. kalôs, or kallista echei, as a courteously evasive answer, all ' s well, it ' s all right, there ' s nothing the matter; or, in politely declining an offer, nothing is wanting, no I thank you: De. Unde incedis? quid festinas, gnate mi? Ch. Recte pater, Plaut. Merc. 2, 3, 33; cf.: So. Quid es tam tristis? Pa. Recte mater, Ter. Hec. 3, 2, 20; and: Ch. Quid tu istic? Syr. Recte equidem, id. Heaut. 3, 2, 7: Mi. Quid est? Aes. Nihil, recte, perge, id. Ad. 4, 5, 19:

    rogo numquid velit? Recte inquit,

    i. e. no, nothing, id. Eun. 2, 3, 51; so,

    in an exclamation: clamabit, pulchre! bene! recte!

    Hor. A. P. 4, 28.

    Lewis & Short latin dictionary > rego

  • 102 reus

    rĕus, i, m., and rĕa, ae, f. [res], jurid. t. t.
    I.
    Originally, a party to an action (res), either plaintiff or defendant; afterwards restricted to the party accused, defendant, prisoner, etc.:

    reos appello non eos modo, qui arguuntur, sed omnes, quorum de re disceptatur. Sic enim olim loquebantur,

    Cic. de Or. 2, 43, 183; cf.:

    reos appello, quorum res est,

    id. ib. 2, 79, 321: reus nunc dicitur, qui causam dicit: et item qui quid promisit spoponditve ac debet. At Gallus Aelius, lib. II. Significationum verborum quae ad jus pertinent, ait:

    reus est qui cum altero litem contestatam habet, sive is egit, sive cum eo actum est,

    Fest. p. 273 Müll. It is found in this original signif. in the Lex XII. Tab., Fragm. ap. Fest. l. l., which Ulpian periphrases:

    si judex vel alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur,

    Dig. 2, 11, 2, § 3.—
    II.
    In the stricter sense.
    A.
    A party obliged or under obligation to do or pay any thing, one answerable or responsible for any thing, a bondsman, a debtor: reus dictus est a re, quam promisit ac debet. Reus stipulando est, qui stipulatur. Reus promittendo est, qui suo nomine alteri quid pro altero promisit, Fest. pp. 135 and 227; cf. Dig. 45, 2, 1; and:

    delegare est vice suā alium reum dare creditori vel cui jusserit,

    ib. 46, 2, 11:

    pecuniae reus fieri,

    ib. 16, 1, 17:

    dotis,

    ib. 23, 3, 22, § 2:

    locationis,

    ib. 19, 2, 13, § 9.—
    2.
    Transf., in gen., one who is bound by any thing, who is answerable for any thing, a debtor (very rare): quo intentius custodiae serventur, opportuna loca dividenda praefectis esse, ut suae quisque partis tutandae reus sit, answerable or responsible for, Liv. 25, 30: voti reus, bound by my vow (sc. in having obtained my desire), Verg. A. 5, 237 (voti reus, debitor, Serv.:

    voti reus: Haec vox propria sacrorum est, ut reus vocetur, qui suscepto voto se numinibus obligat, damnatus autem, qui promissa vota non solvit,

    Macr. S. 3, 2). —
    B.
    One who is accused or arraigned, a defendant, prisoner, a criminal, culprit (the predominant signif. at all periods and in all styles; cf.:

    nocens, sons): quis erat petitor? Fannius. Quis reus? Flavius. Quis judex? Cluvius,

    Cic. Rosc. Com. 14, 42:

    inopia reorum... aliquos ad columnam Maeniam reos reperire,

    id. Div. in Caecil. 16, 50:

    privato Milone et reo ad populum accusante P. Clodio,

    id. Mil. 15, 40:

    reus Milonis lege Plotiā fuit Clodius quoad vixit,

    id. ib. 13 fin.:

    facere aliquem reum,

    to accuse one, Nep. Alcib. 4, 3.—

    Persons under criminal charges usually put on mourning: rei ad populum Furius et Manlius circumeunt sordidati,

    Liv. 2, 54, 3 (cf. id. 2, 61; 3, 58; Cic. Verr. 2, 1, 58, § 152). — In fem.:

    ut socrus adulescentis rea ne fiat,

    Cic. Fam. 13, 54:

    tota rea citaretur Etruria,

    id. Mil. 19, 50:

    rea es,

    Sen. Contr. 4, 29. —
    (β).
    With a statement of the crime or the punishment, one guilty of any crime, one condemned to any punishment:

    facti reus,

    Plaut. Cist. 1, 3, 16:

    aliquem rei capitalis reum facere,

    Cic. Verr. 2, 2, 38, § 94; cf.

    capitis,

    Quint. 12, 10, 70:

    avaritiae,

    Cic. Fl. 3, 7:

    lenocinii,

    Quint. 5, 10, 47:

    parricidii,

    id. 7, 2, 17:

    manifesti peculatūs,

    id. 12, 1, 43 et saep.:

    Sestius, qui est de vi reus,

    Cic. Sest. 35, 75; so,

    de vi,

    id. Vatin. 17, 41; Quint. 11, 1, 51:

    de ambitu,

    Cic. Q. Fr. 3, 3, 2:

    de moribus,

    Quint. 4, 2, 3:

    est enim reus uterque ob eandem causam et eodem crimine,

    Cic. Vatin. 17, 41:

    mortis reus,

    Vulg. Matt. 26, 66:

    cum equester ordo reus a consulibus citaretur,

    Cic. Sest. 15, 35. — For the expressions reum facere, agere, peragere, postulare, inter reos referre, etc., v. h. vv.—
    2.
    Transf., in gen.:

    judex sim Reusque ad eam rem,

    Plaut. Trin. 2, 1, 12:

    reus fortunae,

    that was to be blamed for a misfortune, Liv. 6, 24; 9, 8:

    facinoris,

    Tac. A. 2, 66:

    reus agor,

    Ov. H. 20, 91.— In fem.:

    fortuna una accusatur, una agitur rea,

    Plin. 2, 7, 5, § 22:

    cum rea laudis agar,

    Ov. H. 14, 120.

    Lewis & Short latin dictionary > reus

  • 103 Senatusconsultum

    consŭlo, lŭi, ltum, 3, v. n. and a. [from con and root sal-; cf. consul and consilium].
    I.
    To consider, reflect, deliberate, take counsel, reflect upon, consult.
    A. 1.
    In gen.
    (α).
    Absol.: quid nunc? etiam consulis? do you still deliberate, i. e. hesitate? Plaut. Trin. 2, 4, 171; cf. id. Truc. 2, 4, 75 Speng.: ne quid in consulendo adversi eveniat, Cato ap. Gell. 7, 3, 14:

    consulto opus est,

    there is need of deliberation, Sall. C. 1, 6:

    dum tempus consulendi est,

    Ter. Hec. 5, 1, 19:

    satis facere consulentibus,

    Cic. Or. 42, 143:

    ut omnium rerum vobis ad consulendum potestas esset,

    Liv. 8, 13, 18:

    ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent,

    id. 21, 16, 2:

    praesidium consulenti curiae,

    Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—
    (β).
    With in and acc.:

    consulere in longitudinem,

    to take thought for the future, Ter. Heaut. 5, 2, 10:

    in commune,

    for the common good, id. And. 3, 3, 16; Liv. 32, 21, 1; Tac. A. 12, 5; id. Agr. 12; Curt. 5, 9, 14;

    and in the same sense: in medium,

    Verg. A. 11, 335; Liv. 24, 22, 15; Tac. H. 2, 5; Luc. 5, 46:

    in unum,

    Tac. H. 1, 68; 4, 70:

    in publicum (opp. suscipere proprias simultates),

    Plin. Ep. 9, 13, 21; Tac. A. 1, 24.—
    (γ).
    With de and abl.:

    bello confecto de Rhodiis consultum est,

    Sall. C. 51, 5; so,

    de communibus negotiis,

    id. J. 105, 1:

    de salute suorum,

    Cic. Sull. 22, 63:

    omnibus de rebus,

    Tac. A. 4, 40.—
    (δ).
    With ut or ne:

    consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum (liberorum) solitudo munita sit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

    tu ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi et consule longe,

    Verg. A. 9, 322.— Impers.:

    ut urbi... satis esset praesidii, consultum atque provisum est,

    Cic. Cat. 2, 12, 26:

    ne deficerent, consulendum esse,

    Cels. 3, 4, 31.—
    2.
    Esp., consulere alicui or alicui rei, to take care for some person or thing, to be mindful of, take care of, look to, have regard for, to counsel or consult for:

    tuae rei bene consulere cupio,

    Plaut. Trin. 3, 2, 9:

    quid me fiat, parvi pendis, dum illi consulas,

    Ter. Heaut. 4, 3, 37:

    qui parti civium consulunt, partem neglegunt,

    Cic. Off. 1, 25, 85: consulere eorum commodis et utilitati salutique [p. 442] servire, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27; so,

    famae, pudicitiae tuae,

    id. Phil. 2, 2, 3:

    dignitati meae,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    suae vitae,

    Caes. B. G. 7, 12:

    receptui sibi,

    id. B. C. 3, 69:

    reipublicae juxta ac sibi,

    Sall. C. 37, 8; id. J. 58, 2; Hor. Ep. 1, 17, 1:

    timori magis quam religioni,

    Caes. B. C. 1, 67; cf.:

    magis irae quam famae,

    Sall. C. 51, 7:

    qui mi consultum optime velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1: mi ires consultum male? to counsel evil or badly, Plaut. Bacch. 3, 6, 36; so,

    male patriae,

    Nep. Epam. 10, 1; id. Phoc. 2, 2.—With si:

    melius consulet (sibi), si, etc.,

    Cels. 1, 3, 55.—
    B.
    Act.
    1.
    Consulere aliquem (or aliquid), to consult with one, to ask his opinion or advice, to ask counsel of, to consult, question (for the sake of advice).
    a.
    In gen.:

    cum te consuluissem, quid mihi faciendum esse censeres,

    Cic. Fam. 11, 29, 1:

    te, qui philosophum audis,

    id. ib. 9, 26, 1:

    Apellem tragoedum, uter, etc.,

    Suet. Calig. 33 al. —Of inanim. objects:

    speculum suum,

    Ov. A. A. 3, 136; cf.:

    spectatas undas, quid se deceat,

    id. M. 4, 312:

    nares, an olerent aera Corinthōn,

    Mart. 9, 60, 11:

    diem de gemmis, etc.,

    Ov. A. A. 1, 251 sq.:

    animum nostrum,

    Quint. 4, 2, 52:

    aures meas,

    id. 9, 4, 93:

    suas vires,

    id. 10, 2, 18 al. —With two accs.:

    ibo et consulam hanc rem amicos, quid faciundum censeant,

    Plaut. Men. 4, 3, 26:

    nec te id consulo,

    Cic. Att. 7, 20, 2:

    consulere prudentiorem coepi aetates tabularum,

    Petr. 88.—Freq.,
    b.
    Esp. as t. t.
    (α).
    In the lang. of religion, to consult a deity, an oracle, omens, etc.:

    Apollinem de re,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    deum consuluit auguriis, quae suscipienda essent,

    Liv. 1, 20, 7:

    deos hominum fibris,

    Tac. A. 14, 30 fin.:

    Phoebi oracula,

    Ov. M. 3, 9; Suet. Vesp. 5:

    Tiresiam conjectorem,

    Plaut. Am. 5, 1, 76:

    haruspicem,

    Cic. Div. 2, 4, 11; Suet. Tib. 63; Cato, R. R. 5, 4:

    vates nunc extis, nunc per aves,

    Liv. 2, 42, 10:

    Cumaeam anum,

    Ov. F. 4, 158:

    avem primum visam augur,

    id. ib. 1, 180:

    spirantia exta,

    Verg. A. 4, 64; so,

    trepidantia exta,

    Ov. M. 15, 576:

    sacras sortes,

    id. ib. 11, 412:

    Etrusci haruspices male consulentes,

    Gell. 4, 5, 5.— Pass. impers.:

    si publice consuletur... sin privatim,

    Tac. G. 10. —With dependent question:

    senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset,

    Liv. 39, 5, 9:

    consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet,

    Tac. A. 1, 10.—
    (β).
    In judic. lang., to ask advice of a lawyer, to consult, etc.:

    quam inanes domus eorum omnium, qui de jure civili consuli solent,

    Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:

    consuli quidem te a Caesare scribis: sed ego tibi ab illo consuli mallem,

    id. Fam. 7, 11, 2:

    si jus consuleres, peritissimus,

    Liv. 39, 40, 6:

    munus hoc eorum qui consuluntur,

    i. e. who are skilled in the law, Cic. Leg. 1, 4, 14; so id. Quint. 16, 53.—

    With dependent question: consulens eum, an seni jam testato suaderet ordinare suprema judicia,

    Quint. 6, 3, 92.—The formula usual in asking advice was, licet consulere? Cic. Mur. 13, 28; cf. Hor. S. 2, 3, 192.—
    (γ).
    In publicists' lang., to take counsel with the competent authorities, to consult:

    Quirites, utrum, etc.,

    Liv. 31, 7, 2; so,

    senatum,

    Sall. J. 28, 2:

    senatum de foedere,

    id. ib. 39, 2;

    62, 10: populum de ejus morte,

    Cic. Mil. 7, 16:

    plebem in omnia (tribuni),

    Liv. 6, 39, 2 al. —
    2.
    Aliquid.
    a.
    To take counsel or deliberate upon something, to consider:

    est consulere quiddam quod tecum volo,

    Plaut. Most. 5, 1, 53; id. Pers. 5, 2, 63:

    rem delatam consulere ordine non licuit,

    Liv. 2, 28, 2; so,

    consulere et explorare rem,

    Cic. Att. 2, 16, 4:

    consulis rem nulli obscuram,

    Verg. A. 11, 344 al.:

    bis repulsi Galli quid agant consulunt,

    Caes. B. G. 7, 83.—
    b.
    To advise something, to give advice:

    tun' consulis quicquam?

    Ter. Ad. 1, 2, 47; id. Phorm. 1, 3, 22.— Absol.:

    ab re consulit blandiloquentulus,

    advises to his hurt, Plaut. Trin. 2, 1, 17.
    II.
    Sometimes meton. (causa pro effectu).
    A.
    To take a resolution, resolve, conclude, determine.
    1.
    Neutr.; constr. absol. or with de aliquo or in aliquem:

    de nullis quam de vobis infestius aut inimicius consuluerunt,

    Liv. 28, 29, 8; so,

    de perfugis gravius quam de fugitivis,

    id. 30, 43, 13:

    in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur,

    id. 3, 36, 7; so,

    crudeliter in deditos victosque,

    id. 8, 13, 15; cf. Tac. Agr. 16. —
    2.
    Act.:

    quid in concilio consuluistis?

    Plaut. Bacch. 1, 1, 6:

    animum ego inducam tamen, ut illud, quod tuam in rem bene conducat, consulam,

    id. Cist. 3, 4: ne quid gravius de salute tuā consulas, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 1:

    pessime istuc in te atque in illum consulis,

    Ter. Heaut. 3, 1, 28:

    quae reges irā inpulsi male consuluerint,

    Sall. C. 51, 4:

    nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

    id. J. 95, 3.— Pass. impers.:

    aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est,

    Cic. Att. 7, 13, 3.—
    B.
    With the access. idea of judging, in the connection boni, optimi aliquid consulere, to excuse, take in good part, interpret favorably; be contented, pleased, or satisfied with:

    sit consul a consulendo vel a judicando: nam et hoc consulere veteres vocaverunt, unde adhuc remanet illud Rogat boni consulas, id est bonum judices,

    Quint. 1, 6, 32; cf. Paul. ex Fest. p. 41, 8 Müll.: nemo hoc rex ausus est facere, eane fieri bonis, bono genere gnatis boni consulitis? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    boni consulendum,

    Varr. L. L. 7, § 40 Müll.:

    tu haec quaeso consule missa boni,

    Ov. P. 3, 8, 24; cf. id. Tr. 4, 1, 106; so,

    nostrum laborem,

    Quint. 6, prooem. § 16; Plin. Ep. 7, 12, 3:

    hoc munus,

    Sen. Ben. 1, 1, 8; id. Prov. 2, 4; id. Ep. 9, 20; 17, 9; 88, 17:

    quaerebat argentum avaritia: boni consuluit interim invenisse minium,

    Plin. 33, prooem. 2, § 4;

    8, 16, 17, § 44: boni et optimi consulere,

    App. M. 8, p. 205, 28.— Hence,
    1.
    consultus, a, um, P. a.
    A.
    Well considered or weighed, deliberated upon, maturely pondered:

    bene consultum consilium surripitur saepissume, si minus, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 5 sq.:

    ipsi omnia, quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deferunt,

    Cic. de Or. 1, 58, 250: neque eam usquam invenio, neque quo eam, neque quā quaeram consultum'st, I know neither, etc., Plaut. Rud. 1, 4, 6:

    operā consultā,

    with mature reflection, Gell. 7 (6), 17, 3;

    in the same sense, consulto consilio,

    Paul. Sent. 1, 9, 6:

    consultius est huic poenalem quoque stipulationem subjungere,

    it is better. more advantageous, Dig. 2, 15, 15.—
    B.
    (Acc. to I. B. 1.) Knowing, skilful, experienced, practised, esp. in law; skilled or learned in the law:

    non ille magis juris consultus quam justitiae fuit,

    Cic. Phil. 9, 5, 10:

    juris atque eloquentiae,

    Liv. 10, 22, 7:

    consultissimus vir omnis divini atque humani juris,

    id. 1, 18, 1; cf. Gell. 1, 13, 10:

    insanientis sapientiae,

    Hor. C. 1, 34, 3:

    universae disciplinae,

    Col. 11, 1, 12.—Hence, subst.: consultus, i, m., a lawyer:

    tu consultus modo rusticus,

    Hor. S. 1, 1, 17; id. Ep 2, 2, 87; 2, 2, 159; Ov. A. A. 1, 83.— Esp. with juris, often written as one word, jūrisconsultus, i, m., v. h. v.— Absol.:

    ut natura non disciplinā consultus esse videatur,

    Cic. Caecin. 27, 78:

    consultorum alterum disertissimum, disertorum alterum consultissimum fuisse,

    id. Brut. 40, 148:

    consultiores sibimet videntur Deo,

    Tert. adv. Marc. 2, 2.—
    2.
    Subst.: consultum, i, n.
    A.
    (Acc. to I. B. 1. b.) A consultation, inquiry of a deity:

    Sostratus (sacerdos) ubi laeta et congruentia exta magnisque consultis annuere deam videt, etc.,

    Tac. H. 2, 4.—
    B.
    (Acc. to II.) A decree, decision, resolution, plan; so first, Senatus consultum, or in one word, Senatusconsul-tum, a decree of the Senate (most freq. in all periods; the senatus consulta were not, like the plebiscita, the supreme law of the republic; but under the emperors, all new laws took this form, v. esp. Sandars, Introd., Just. Inst. § 15;

    1, 2, 5),

    Sall. C. 42, 3; Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

    senatus consultum est quod senatus jubet atque constituit, nam cum auctus esset populus Romanus... aequum visum est senatum vice populi consuli,

    Just. Inst. 1, 2, 5;

    for which, consulta Patrum,

    Hor. Ep. 1, 16, 41. —Of a decree of the Sicilian council:

    ne senatus consultum Siculi homines facere possent,

    Cic. Verr. 2, 4, 65, § 146.—Also in other connections:

    facta et consulta fortium et sapientium,

    Cic. Leg. 1, 24, 62; cf.:

    facta consultaque Alexandri,

    Sall. H. 3, 7 Dietsch:

    consulta et decreta,

    id. J. 11, 5:

    consulta sese omnia cum illo integra habere,

    all objects of consultation, plans, id. ib. 108, 2; cf.:

    ab occultis cavendum hominibus consultisque,

    plans, Liv. 25, 16, 4; and:

    approbare collegam consulta,

    id. 10, 39, 10:

    dum consulta petis,

    responses, oracles, divinations, Verg. A. 6, 151:

    tua magna,

    decisions, id. ib. 11, 410; so,

    mollia,

    Tac. A. 1, 40:

    mala,

    id. ib. 6, 6:

    ex consulto factum,

    purposely, voluntarily, Auct. Her. 2, 30, 49.—Hence, adv., considerately, deliberately, designedly, on purpose.
    (α).
    Form consultō (class. in prose and poetry):

    utrum perturbatione aliquā animi an consulto et cogitata fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 8, 27; Plaut. Poen. 3, 5, 43; Cic. N. D. 1, 31, 85; id. Leg. 1, 8, 25; Caes. B. G. 5, 16; 5, 37; Sall. J. 60, 5; 64, 5; Quint. 8, 4, 19; Tac. A. 4, 16; Suet. Caes. 56; * Hor. S. 1, 10, 14 al. —
    (β).
    Form consultē (mostly ante- and post-class.):

    qui consulte, docte atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    caute atque consulte gesta,

    Liv. 22, 38, 11; Spart. Had. 2.— Comp., Liv. 22, 24, 3; Tac. H. 2, 24. — Sup., Capitol. Pert. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > Senatusconsultum

  • 104 sisto

    sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

    for steterant,

    Verg. A. 3, 110;

    steterint,

    id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.
    I.
    Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).
    A.
    Causative, with acc.
    1.
    To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

    O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

    Verg. G. 2, 489:

    tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

    id. A. 3, 117 (classis stat;

    v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

    Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

    jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

    plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

    disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

    Stat. Th. 7, 393:

    (equum ligneum) sacratā sistimus arā,

    Verg. A. 2, 245:

    aeternis potius me pruinis siste,

    Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

    victima Sistitur ante aras,

    Ov. M. 15, 132:

    quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

    Verg. A. 8, 85:

    post haec Sistitur crater,

    Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

    cohortes expeditas super caput hostium sistit,

    Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —
    2.
    To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

    terrā sistēre petitā,

    id. ib. 3, 635:

    (vos) facili jam tramite sistam,

    Verg. A. 6, 676:

    ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

    to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

    hic siste patrem,

    Sen. Phoen. 121:

    Annam huc siste sororem,

    Verg. A. 4, 634.—
    3.
    To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

    aciem in litore sistit,

    Verg. A. 10, 309; cf.:

    sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

    Tac. H. 3, 21.—
    4.
    Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

    des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

    Cic. Att. 3, 25:

    te vegetum nobis in Graeciā sistas,

    id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

    hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

    Verg. A. 11, 853.—
    5.
    With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

    supra, 4.): ego vos salvos sistam,

    I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

    omnia salva sistentur tibi,

    all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

    suam rem sibi salvam sistam,

    id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

    rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

    will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

    neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

    that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

    cum te reducem aetas prospera sistet,

    Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

    tutum patrio te limine sistam,

    will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

    praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

    Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

    Pelasgis siste levem campum,

    Stat. Th. 8, 328:

    modo se isdem in terris victorem sisterent,

    Tac. A. 2, 14:

    operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

    give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—
    b.
    Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

    tempora quod sistant propriis parentia signis,

    id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—
    B.
    As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

    constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

    will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

    ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

    id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

    ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

    to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

    neque posse in terrā sistere terram,

    nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

    at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

    id. 4, 415:

    incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

    to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

    quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

    Ov. M. 1, 307. —
    C.
    As jurid. term.
    1.
    In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

    cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

    Gai. 4, 184:

    fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

    that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

    testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

    id. ib. 6, 25:

    quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

    Liv. 3, 45, 3:

    interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

    Gell. 7, 1, 10:

    si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

    Dig. 2, 11, 11:

    si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

    ib. 2, 9, 5:

    sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

    ib. 2, 9, 6:

    cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

    ib. 2, 6, 4:

    si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

    ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—
    2.
    Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

    vadimonium sistit,

    Cic. Quint. 8, 30:

    ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

    Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—
    D.
    Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

    ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

    Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

    tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

    produce, App. M. 9, p. 227, 14:

    nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

    Plaut. Rud. 3, 4, 73:

    vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

    Cic. Off. 3, 10, 45. —
    E.
    Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

    sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

    Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

    apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

    the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—
    F.
    Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

    mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

    Tac. A. 15, 72:

    cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

    id. ib. 4 37:

    at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

    id. ib. 15, 18:

    monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

    id. H. 4, 53:

    sistere monumenta,

    Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.
    II.
    Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.
    A.
    Causative (rare;

    perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

    Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

    v. sto),

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

    Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—
    B.
    Neutr., to stand firm, to last, = stare:

    nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

    Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—
    2.
    Neutr., to stand firm, to resist:

    nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

    Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

    donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

    Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.
    III.
    Sistere = to stand still, and to cause to stand still.
    A.
    Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).
    a.
    To stand still:

    solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

    Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

    sistunt amnes,

    Verg. G. 1, 479:

    incurrit, errat, sistit,

    Sen. Herc. Oet. 248.—
    b.
    To remain, stop:

    Siste! Quo praeceps ruis?

    Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

    vis tu quidem istum intra locum sistere?

    will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—
    c.
    Trop., to stop, not to go any farther:

    depunge, ubi sistam,

    Pers. 6, 79:

    nec in Hectore tracto sistere,

    to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—
    d.
    To cease (dub.):

    hactenus sistat nefas' pius est,

    if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—
    B.
    Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).
    1.
    To arrest, stop, check an advancing motion.
    a.
    With gradum:

    plano sistit uterque gradum,

    arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

    siste properantem gradum,

    Sen. Herc. Fur. 772:

    repente sistunt gradum,

    Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—
    b.
    With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

    fugam foedam siste,

    Liv. 1, 12, 5:

    si periculo suo fugam sistere posset,

    id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—
    c.
    Of vehicles, horses, etc.:

    esseda siste,

    Prop. 2, 1, 76:

    equos,

    Verg. A. 12, 355:

    quadrijugos,

    Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—
    d.
    With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

    exercitus iter sistit,

    Tac. H. 3, 50.—
    e.
    With bellum, to halt (cf. infra, D.):

    Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

    Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—
    f.
    Of living objects, in gen.
    (α).
    To arrest their course, make them halt:

    aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

    Tac. H. 2, 23:

    festinantia sistens Fata,

    staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

    non prius se ab effuso cursu sistunt,

    Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

    aliquem cuspide,

    Sil. 1, 382; 1, 163; so,

    cervum vulnere sistere,

    id. 2, 78.—
    (β).
    To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

    ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

    Liv. 1, 37, 3:

    ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

    id. 10, 14, 18:

    nec sisti vis hostium poterat,

    Curt. 5, 3, 11:

    nec sisti poterant scandentes,

    Tac. H. 3, 71; 5, 21. —
    g.
    Trop., to stop the advance of prices:

    pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

    Tac. A. 3, 52.—
    2. a.
    Of water:

    sistere aquam fluviis,

    Verg. A. 4, 489:

    amnis, siste parumper aquas,

    Ov. Am. 3, 6, 2:

    quae concita flumina sistunt,

    id. M. 7, 154:

    sistito infestum mare,

    calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—
    b.
    Of blood and secretions:

    (ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

    Tac. A. 15, 54:

    sanguinem,

    Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

    haemorrhoidum abundantiam,

    id. 27, 4, 5, § 19:

    fluctiones,

    id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

    nomas,

    id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

    mensis,

    id. 23, 6, 60, § 112:

    vomitiones,

    id. 20, 20, 81, § 213:

    alvum bubus,

    id. 18, 16, 42, § 143:

    alvum,

    stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

    ventrem,

    id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—
    3.
    To arrest the motion of life, make rigid:

    ille oculos sistit,

    Stat. Th. 2, 539.—
    4.
    To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

    querelas,

    Ov. M. 7, 711:

    fletus,

    id. ib. 14, 835:

    lacrimas,

    id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

    minas,

    id. Tr. 1, 2, 60:

    opus,

    id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

    labores,

    id. ib. 5, 490:

    furorem,

    Stat. Th. 5, 663:

    furialem impetum,

    Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

    pace tamen sisti bellum placet,

    Ov. M. 14, 803:

    antequam summa dies spectacula sistat,

    id. F. 4, 387:

    sitim sistere,

    to allay, id. P. 3, 1, 18:

    nec primo in limine sistit conatus scelerum,

    suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

    ruinas,

    to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

    ventum,

    to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

    (motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

    Plin. 2, 82, 84, § 198.—
    5.
    Sistere with intra = to confine, keep within:

    transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

    Tac. H. 2, 11:

    dum populatio lucem intra sisteretur,

    provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —
    C.
    Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).
    1.
    Without a subject, res or a noun of general import being understood:

    quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

    it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

    totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

    Liv. 2, 29, 8:

    si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

    the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

    si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

    id. 3, 9, 8:

    vixque concordiā sisti videbatur,

    that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

    qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

    these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

    qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

    Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—
    2.
    Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

    supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

    Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.
    A.
    Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

    esp., a peregrinus (= hostis),

    Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

    Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

    i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—
    B.
    In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

    status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

    Liv. 39, 13, 8:

    stato loco statisque diebus,

    id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

    stato lustri die,

    Sen. Troad. 781:

    status sacrificii dies,

    Flor. 1, 3, 16:

    statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

    Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

    stato tempore,

    Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

    stata tempora (partus),

    Stat. Achill. 2, 673:

    adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

    Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

    stata quinquennia,

    Stat. S. 5, 3, 113:

    stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

    Fest. p. 264 Lind.:

    proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

    Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

    solemne et statum sacrificium (al. statutum),

    id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

    stata sacra,

    Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

    stata foedera,

    id. ib. 11, 380:

    status flatus,

    Sen. Ben. 4, 28:

    stati cursus siderum,

    Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—
    C.
    Moderate, average, normal:

    inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

    Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

    Lewis & Short latin dictionary > sisto

  • 105 stipendium

    stīpendĭum, ii, n. [contr. from stipipendium, from stips-pendo].
    I.
    In publicists' lang., a tax, impost, tribute, contribution (payable in money; whereas vectigal in kind; the former being regarded as the more humiliating; v. stipendiarius, I.): Poeni stipendia pendunt, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 182 Müll. (Ann. v. 269 Vahl.); so,

    pendere,

    Caes. B. G. 1, 44; 5, 27; Sall. C. 20, 7; Liv. 2, 9; 21, 10:

    conferre,

    id. 33, 42:

    solvere,

    id. 39, 7:

    imponere victis,

    Caes. B. G. 1, 44; 7, 54:

    stipendio liberare aliquem,

    id. 5, 27:

    de stipendio recusare,

    id. ib. 1, 44:

    stipendi spem facere,

    Liv. 28, 25, 9.—
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., tribute, dues ( poet. and in post-Aug. prose):

    indomito nec dira ferens stipendia tauro (sc. Minotauro),

    Cat. 64, 173:

    quae finis aut quod me manet stipendium?

    penalty, Hor. Epod. 17, 36:

    alii tamen obscuriores (scriptores) aliquod stipendium nostro studio contulerunt,

    contribution, Col. 1, 1, 10.—
    2.
    Income, subsistence, salary:

    iis, ut adsiduae templi antistites essent, stipendium de publico statuit,

    Liv. 1, 20, 3.—
    II.
    In milit. lang., pay, stipend in full:

    stipendium militare,

    Liv. 4, 60, 5; Plin. 33, 3, 13, § 45;

    commonly stipendium alone: militis stipendia ideo, quod eam stipem pendebant,

    Varr. L. L. 5, § 182 Müll.; cf. Plin. 33, 3, 13, § 43; Liv. 4, 59 and 60:

    cum stipendium ab legionibus flagitaretur,

    Caes. B. C. 1, 87:

    numerare militibus,

    Cic. Pis. 36, 88:

    persolvere,

    id. Att. 5, 14, 1: dare, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 26; Liv. 2, 12; 5, 12; cf.:

    dare pecuniam in stipendium,

    Caes. B. C. 1, 23; Liv. 27, 9 fin.:

    accipere,

    id. 5, 4:

    stipendio afficere exercitum,

    Cic. Balb. 27, 61:

    augere,

    Caes. B. C. 3, 110:

    fraudare,

    id. ib. 3, 59:

    stipendium duum mensium,

    Curt. 5, 1, 45:

    dum in calamitosis stipendiis versaretur,

    might get pay by the misfortunes of others, Amm. 19, 12, 2.—
    B.
    Transf., military service (mostly in plur.):

    merere stipendia,

    Cic. Mur. 5, 12:

    stipendia merere (mereri),

    to perform military service, to serve, id. Cael. 5, 11; id. de Or. 2, 64, 258; also,

    facere,

    Sall. J. 63, 3; Liv. 3, 27; 5, 7; 42, 34 al.; cf.:

    opulenta ac ditia facere,

    id. 21, 43:

    emereri,

    to complete the time of service, to serve out one's time, id. 25, 6; Cic. Sen. 14, 49; Sall. J. 84, 2; Liv. 3, 57; Val. Max. 6, 1, 10;

    v. emereo, II.: auxiliaria stipendia mereri,

    Tac. A. 2, 52:

    numerare,

    Liv. 4, 58:

    enumerare,

    id. 3, 58:

    qui (milites) jam stipendiis confecti erant,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 26; cf.:

    stipendiis exhausti,

    Liv. 27, 9:

    adulescentuli statim castrensibus stipendiis imbuebantur,

    Plin. Ep. 8, 14, 5.— Sing.:

    homo nullius stipendii,

    Sall. J. 85, 10:

    exercitui dare,

    id. H. 2, 96, 6 Dietsch:

    sextus decimus stipendii annus,

    Tac. A. 1, 17.—
    2.
    In partic., military service of a year, a year's service, a campaign:

    si in singulis stipendiis is ad hostes exuvias dabit,

    Plaut. Ep. 1, 1, 36:

    quod tricena aut quadragena stipendia senes tolerent,

    Tac. A. 1, 17:

    vicena stipendia meritis,

    id. ib. 1, 36:

    stipendia sua numerari jubebant,

    Just. 12, 11, 4:

    qui eorum minime multa stipendia haberet,

    Liv. 31, 8 fin.—Sing.:

    (juventus) octavo jam stipendio functa,

    Hirt. B. G. 8, 8, 2; cf.

    with both numbers together: secundo stipendio dextram manum perdidit, stipendiis duobus ter et vicies vulneratus est,

    Plin. 7, 28, 29 § 104.—
    C.
    Trop., in gen., service (very rare):

    functus omnibus humanae vitae stipendiis,

    i. e. duties, Sen. Ep. 93, 4:

    tamquam emeritis stipendiis libidinis,

    Cic. Sen. 14, 49:

    plurium velut emeritis annorum stipendiis,

    Col. 3, 6, 4:

    rex cui (Hercules) duodecim stipendia debebat,

    services, labors, Just. 2, 4, 18.

    Lewis & Short latin dictionary > stipendium

  • 106 stultus

    stultus, a, um, adj. [root star-; v. stolidus], foolish, simple, silly, fatuous, etc. (cf.: insulsus, ineptus, insipiens, brutus).
    I.
    Lit.:

    stulti, stolidi, fatui, fungi, bardi, blenni, buccones,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 2; cf. Ter. Heaut. 5, 1, 4:

    inepte stultus es,

    Plaut. Most. 2, 2, 64:

    mulier stulta atque inscita,

    id. Men. 2, 3, 85:

    ex stultis insanos facere,

    Ter. Eun. 2, 2, 23: deum qui non summum putet, stultum (existumat), Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68:

    ego vero te non stultum ut saepe, non improbum, ut semper, sed dementem et insanum, rebus vincam necessariis,

    Cic. Par. 4, 1, 27:

    o stultos Camillos, Curios, Fabricios!

    id. Pis. 24, 58:

    auditor,

    id. Font. 6, 13: stultus est, qui cupida cupiens cupienter cupit, Enn. ap. Non. 91, 8:

    sicut ego feci stultus! contrivi diem,

    Plaut. Cas. 3, 3, 4:

    ut vel non stultus quasi stulte cum sale dicat aliquid,

    Cic. de Or. 2, 68, 274:

    quos ait Caecilius comicos, stultos senes, hos significat credulos, obliviosos, dissolutos,

    id. Sen. 11, 36; cf. id. Lael. 26, 100:

    nisi sis stultior stultissimo,

    Plaut. Am. 3, 2, 26:

    stultior stulto fuisti,

    id. Curc. 4, 3, 19.—As subst.: stultus, i, m., a fool:

    stulto intellegens quid interest!

    Ter. Eun. 2, 2, 1; id. Ad. 4, 7, 6:

    stultorum plena sunt omnia,

    Cic. Fam. 9, 22, 4:

    lux stultorum festa,

    Ov. F. 2, 513; cf.:

    stultorum feriae appellabantur Quirinalia, quod eo die sacrificabant hi, qui solenni die aut non potuerunt rem divinam facere aut ignoraverunt,

    Fest. p. 316 Müll.—
    II.
    Transf., of things concrete and abstract:

    nulla est tam stulta civitas, etc.,

    Cic. Rep. 3, 18, 28:

    stultā ac barbarā arrogantiā elati,

    Caes. B. C. 3, 59:

    cogitationes,

    Hirt. B. G. 8, 10, 4:

    laetitia,

    Sall. C. 51, 31:

    levitas,

    Phaedr. 5, 7, 3: gloria, id. 3, 17, 12:

    dies,

    i. e. foolishly spent, Tib. 1, 4, 34; cf.

    vita,

    Sen. Ep. 15, 10:

    ignes,

    Ov. M. 9, 746:

    consilium stultissimum,

    Liv. 45, 23, 11:

    opes,

    Mart. 2, 16, 4:

    labor,

    id. 2, 86, 10:

    quod cavere possis, stultum admittere est,

    Ter. Eun. 4, 6, 23:

    quid autem stultius quam, etc.,

    Cic. Lael. 15, 55; cf. id. Rab. Post. 8, 22 (v. in the foll.).—Hence, adv.: stultē, foolishly, sillily:

    stulte facere,

    Plaut. Most. 1, 3, 30:

    dupliciter stulte dicunt,

    Varr. L. L. 9, § 45 M¨ll.— Comp.:

    quid stultius, quam, etc.,

    Cic. Rab. Post. 8, 22:

    stultius atque intemperantius,

    Liv. 30, 13, 14.— Sup.:

    haec et dicuntur et creduntur stultissime,

    Cic. N. D. 2, 28, 70.

    Lewis & Short latin dictionary > stultus

  • 107 versura

    versūra ( vors-), ae, f. [verto], a turning round, twirling about, rotating.
    I.
    Lit.:

    foliorum,

    Varr. R. R. 1, 46:

    ejus loci (coxendicum),

    id. L. L. 7, § 67 Müll.—
    II.
    Transf.
    A.
    The turning-place, turn at the end of a furrow, Col. 2, 2, 28; Pall. 2, 3, 1.—
    B.
    In archit., a turn, corner, angle of a wall, Vitr 3, 1; 5, 6 fin.; 5, 12;

    or in a water conduit,

    id. 8, 7.—
    C.
    (Qs. a changing of one's creditor.) The borrowing of money to pay a debt (the class. signif. of the word); and hence, in gen., a borrowing, loan:

    versuram facere mutuam pecuniam sumere ex eo dictum est, quod initio qui mutuabantur ab aliis, non ut domum ferrent, sed ut aliis solverent, velut verterent creditorem,

    Fest. p. 379 Müll.:

    eos homines versuram a Carpinatio fecisse, qui pecunias Verri dedissent,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 186:

    sine mutuatione et sine versurā dissolvere,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    Salaminii cum Romae versuram facere vellent, non poterant,

    id. Att. 5, 21, 12; 15, 20, 4; id. Font. 5, 11; id. Fl. 20, 48:

    cum versuram facere publice necesse esset,

    Nep. Att. 2, 4; 9, 5.— Trop., Sen. Ep. 19, 9; id. Ben. 5, 8, 3:

    vereor, ne illud, quod tecum permutavi, versurā mihi solvendum sit,

    is to be paid by a new loan, Cic. Att. 5, 15, 2:

    versurā factā solvere,

    id. ib. 5, 1, 2: non modo versurā, verum etiam [p. 1977] venditione, si ita res coget, nos vindicabis, id. ib. 16, 2, 2:

    versura vetita,

    Tac. A. 6, 16.—Prov.: in eodem luto haesitas, vorsurā solves, you pay by borrowing, i. e. you get out of one difficulty by getting into another, Ter. Phorm. 5, 2, 15; Lact. 2, 8, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > versura

  • 108 vorsura

    versūra ( vors-), ae, f. [verto], a turning round, twirling about, rotating.
    I.
    Lit.:

    foliorum,

    Varr. R. R. 1, 46:

    ejus loci (coxendicum),

    id. L. L. 7, § 67 Müll.—
    II.
    Transf.
    A.
    The turning-place, turn at the end of a furrow, Col. 2, 2, 28; Pall. 2, 3, 1.—
    B.
    In archit., a turn, corner, angle of a wall, Vitr 3, 1; 5, 6 fin.; 5, 12;

    or in a water conduit,

    id. 8, 7.—
    C.
    (Qs. a changing of one's creditor.) The borrowing of money to pay a debt (the class. signif. of the word); and hence, in gen., a borrowing, loan:

    versuram facere mutuam pecuniam sumere ex eo dictum est, quod initio qui mutuabantur ab aliis, non ut domum ferrent, sed ut aliis solverent, velut verterent creditorem,

    Fest. p. 379 Müll.:

    eos homines versuram a Carpinatio fecisse, qui pecunias Verri dedissent,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 186:

    sine mutuatione et sine versurā dissolvere,

    id. Tusc. 1, 42, 100:

    Salaminii cum Romae versuram facere vellent, non poterant,

    id. Att. 5, 21, 12; 15, 20, 4; id. Font. 5, 11; id. Fl. 20, 48:

    cum versuram facere publice necesse esset,

    Nep. Att. 2, 4; 9, 5.— Trop., Sen. Ep. 19, 9; id. Ben. 5, 8, 3:

    vereor, ne illud, quod tecum permutavi, versurā mihi solvendum sit,

    is to be paid by a new loan, Cic. Att. 5, 15, 2:

    versurā factā solvere,

    id. ib. 5, 1, 2: non modo versurā, verum etiam [p. 1977] venditione, si ita res coget, nos vindicabis, id. ib. 16, 2, 2:

    versura vetita,

    Tac. A. 6, 16.—Prov.: in eodem luto haesitas, vorsurā solves, you pay by borrowing, i. e. you get out of one difficulty by getting into another, Ter. Phorm. 5, 2, 15; Lact. 2, 8, 24.

    Lewis & Short latin dictionary > vorsura

  • 109 audācter (rarely audāciter)

        audācter (rarely audāciter) adv. with comp. audācius and sup. audācissimē    [audax], boldly, courageously: te monere, T.: subsistere, Cs.: audacius disputabo: dictatorem creare, with confidence, L.—Form audaciter: de aliquā re laturum esse, L.—Rashly, audaciously, desperately: multa facta: audicius exsultare: scelera audacissime facere.—Form audaciter: facere: negare, L.

    Latin-English dictionary > audācter (rarely audāciter)

  • 110 caedēs

        caedēs (old caedis, L.), is, f    [2 SAC-, SEC-], a cutting-down: ilex per caedes Ducit opes, gathers vigor by the blows, H.—A killing, slaughter, carnage, massacre: civium: magistratuum: designat oculis ad caedem unumquemque nostrum: Iam non pugna sed caedes erat, Cu.: ex mediā caede effugere, L.: homines Caedibus deterruit, H.: magnā caede factā, N.: caedem in aliquem facere, S.: caedes et incendia facere, L.: sternere caede viros, V.: saeva, O.: arma Militibus sine caede Derepta, without a battle, H.: Nullum in caede nefas, in killing (me), V.: studiosus caedis ferinae (i. e. ferarum), O.: bidentium, H.—Meton., persons slaughtered, the slain: caedis acervi, V.: plenae caedibus viae, Ta.: par utrimque, L. — The blood shed, gore: tepidā recens Caede locus, V.: caede madentes, O.: permixta flumina caede, Ct.: quod mare Non decoloravere caedes? H.— A murderous attack: nostrae iniuria caedis, on us, V.
    * * *
    murder/slaughter/massacre; assassination; feuding; slain/victims; blood/gore

    Latin-English dictionary > caedēs

  • 111 cēnseō

        cēnseō cēnsuī, cēnsus, ēre,    to tax, assess, rate, estimate: censores populi aevitates: censento: ne absens censeare: milia octoginta civium censa dicuntur, L.: quid se vivere, quid in parte civium censeri, si, etc., L.: census equestrem Summam nummorum, assessed with a knight's estate, H.: milites scribere, capite censos, assessed for their persons, i. e. paying only a poll-tax, S.: frequentia convenit censendi causā, to attend the census: arbitrium formulae censendi, the scheme for taking the census, L.: sintne illa praedia censui censendo, subject to the census.—Of a province: quinto quoque anno Sicilia tota censetur.—With the person assessed as subject, to value, make a return: in quā tribu ista praedia censuisti?: Est inter comites Marcia censa suas, is assessed for, i. e. counts as one, O. — In gen., to value, estimate, weigh: si censenda nobis res sit: auxilio vos dignos censet senatus, L.—To esteem, appreciate, value: ut maneat, de quo censeris, amicus, for whose sake, O.: unā adhuc victoriā Metius censebatur, Ta. — Of senators, to be of opinion, propose, vote, move, give judgment, argue, insist, urge: Dic, inquit ei (rex), quid censes? tum ille... censeo, etc., I move, L.: ita censeo decernendum: Appius imperio consulari rem agendam censebat, L.: eas leges omnīs censeo per vim latas: qui censet eos... morte esse multandos: sententia quae censebat reddenda bona, L.: de eā re ita censeo, uti consules dent operam uti, etc.: censeo ut iis... ne sit ea res fraudi, si, etc.: qui censebat ut Pompeius proficisceretur, Cs.: Fabius censuit... occuparent patres suum munus facere, L. — Ironic.: vereamini censeo ne... nimis aliquid severe statuisse videamini, i. e. of course, you will not be afraid, etc.: misereamini censeo, I advise you to be merciful, S. — Ellipt.: dic quid censes (i. e. decernendum), L.: senati decretum fit, sicut ille censuerat, S.— Of the Senate, to resolve, decree: cuius supplicio senatus sollemnīs religiones expiandas saepe censuit: senatus Caelium ab re p. removendum censuit, Cs.: quae bona reddi antea censuerant (i. e. reddenda), L.: nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc., S.: ita censuerunt uti consui rem p. defenderet: cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum): bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus iussit, against the Samnites, L.—To resolve, be of opinion, determine, decide, vote, propose, suggest, advise: erant qui censerent in castra Cornelia recedendum, Cs.: nunc surgendum censeo, I move we adjourn: ego ita censeo, legatos Romam mittendos, L.: neque eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportere, Cs.: Hasdrubal ultimam Hispaniae oram ignaram esse... censebat, believed, L.: censeo ut satis diu te putes requiesse: plerique censebant ut noctu iter facerent, Cs. — Ellipt.: sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i. e. faciendam), Cs.: ita uti censuerant Italici, deditionem facit, S. — Of commands: non tam imperavi quam censui sumptūs decernendos, etc., said, not as an order, but as an opinion that, etc.: ita id (foedus) ratum fore si populus censuisset, L.—Of advice: idem tibi censeo faciendum: si videbitur, ita censeo facias ut, etc.: Quam scit uterque libens censebo exerceat artem, H.: ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota est, L.: ita faciam ut frater censuit, T.: Disce, docendus adhuc, quae censet amiculus, H.—Ironic.: si qua putes... magnopere censeo desistas, I strongly advise you to give up that idea.—Of opinions and views, to be of opinion, think, believe, hold: Plato mundum esse factum censet a deo sempiternum: nemini censebat fore dubium quin, etc.: sunt qui nullum censeant fieri discessum: oportere delubra esse in urbibus censeo.—Ellipt.: si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque Nil est iucundum, H.—In gen., to judge, think, believe, suppose, imagine, expect: Quid te futurum censes? T.: neque vendundam censeo Quae libera est, T.: eo omnem belli molem inclinaturam censebant, L.: Caesar maturandum sibi censuit, thought he ought (i. e. resolved) to hasten, Cs.: impudens postulatio visa est, censere... ipsos id (bellum) advertere in se, to imagine, L.: Qui aequom esse censeant, nos a pueris ilico nasci senes, imagine that we ought to be, T.: civīs civibus parcere aequum censebat, N. —In questions, censes? Do you think, do you suppose? continuo dari Tibi verba censes? T.: adeone me delirare censes ut ista esse credam?: quid censes munera terrae?... Quo spectanda modo? H.: An censemus? Are we to suppose?—Ellipt.: quid illum censes? (sc. facere?) T.—Absol., as an approving answer: Ph. ego rus ibo... Pa. Censeo, T.: recte dicit, censeo, T.
    * * *
    I
    censere, censui, censitus V TRANS
    think/suppose, judge; recommend; decree, vote, determine; count/reckon; assess
    II
    censere, censui, census V TRANS
    think/suppose, judge; recommend; decree, vote, determine; count/reckon; assess

    Latin-English dictionary > cēnseō

  • 112 certus

        certus adj. with comp. and sup.    [P. of cerno], determined, resolved, fixed, settled, purposed, certain: ei consilia, T.: Certa res est, T.: illos ad certam mortem adducere: omnia experiri certumst prius quam pereo, it is determined, T.: ita facere certumst, T.: certum est omnia dicere: cum diceret síbi certum esse discedere, that he had resolved: mihi abiurare certius est quam dependere, I have determined rather, etc. — Of persons, determined, resolved, bent: certa mori, V.: certi non cedere, O.: certus eundi, V., O.—Determined in thought, sure, proved, true, established, certain: ut mi haec certa attuleris, T.: cum ad has suspiciones certissimae res accederent, Cs.: crimen: certum esse ratus quod acceperat, S.: nec quicquam certi respondes mihi, T.: id parum certum est, L.: neque certi quid esset explorari poterat, Cs.: neque certum inveniri poterat, Cs.: si quicquam humanorum certi est, L.: certum habere, to regard as certain: pro certo habetote vos decernere, be assured, S.: pro certo polliceor hoc vobis: id ponere pro certo, L.: quot caesa milia sint, quis pro certo adfirmet? L.: pro certo creditur (Catilina) fecisse, etc., S. — Of persons, informed, assured, certain: certi sumus periisse omnia: Anchisen facio Certum, V.: futurorum certi, O.: Quantum potest me certiorem face, inform me, T.: qui certiorem me sui consili fecit: Caesarem certiorem faciunt, sese non facile prohibere, etc., Cs.: milites certiores facit, paulisper intermitterent proelium, instructs, Cs.: ubi de eius adventu Helvetii certiores facti sunt, Cs.: factus certior, quae res gererentur, Cs. —Definite, precise, certain, specified, particular: ad certas res conficiendas certos homines delectos habebat, for special purposes special agents: concilium in diem certam indicere, Cs.: certum pretium missionis constituere: imperatorem certum deposcere: signum, agreed, Cs.: domicilium, fixed: sunt certi denique fines, Quos ultra, etc., H.—Determined only in thought, certain, nameless, not specified: de certā causā nondum facere: certorum hominum avaritia: expositis certis rebus, a few points. — Of persons, trustworthy, consistent, firm: amicus certus in re incertā cernitur: homo certus et diligens: honestissimus et certissimus: hostis nec spe nec animo certior (i. e. firmior), L.: pectus, V.: illud ex hominibus certis reperiebam: certissimus auctor (Phoebus), V.: certi accusatoris officium. — Of things, settled, fixed, assured, established, trustworthy, certain: certius argumentum odi: cum illa certissima argumenta atque, iudicia sceleris, tum multo certiora illa, conclusive: certiores nuntii, more trustworthy news, Cs.: vectigalia populi R. certissima: quod salutis certa laetitia est, nascendi incerta condicio: certissima victoria, complete, Cs.: convivia, constant, H.: certiorem capessere fugam, more decided, L.: certam quatit improbus hastam, sure of aim, V.: certo subtemine Parcae, inexorable, H.: si certa pestis adesset, sure destruction, S.
    * * *
    certa -um, certior -or -us, certissimus -a -um ADJ
    fixed, settled, firm; certain; trusty/reliable; sure; resolved, determined

    Latin-English dictionary > certus

  • 113 commodum

        commodum ī, n    [commodus], a convenient opportunity, favorable condition, convenience: meum: cum erit tuum, when it shall be convenient for you: spatium ad dicendum nostro commodo habere, at our convenience: quas (navīs) sui quisque commodi fecerat, Cs.: suo ex commodo pugnam facere, S.: copias per commodum exponere, L.—Advantage, profit, gain: ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda, T.: commoda vitae, the goods of life: matris servibo commodis, interests, T.: amicitias ex commodo aestumare, S.: valetudinis: in publica peccem, H.: populi commoda, N.: hoc commodi est, quod, etc., there is this satisfaction, etc.: commodo rei p. facere, to the advantage of: si per commodum rei p. posset, consistently with the interests of, L. — A reward, pay, stipend, salary, wages for public service: provincialibus commodis depositis, emoluments: tribunatūs. — A loan: forum commodis hospitum ornare.
    * * *
    I
    just, a very short time before; that/this very minute; even now, at this moment
    II
    convenience, advantage, benefit; interest, profit, yield; wages, reward; gift

    Latin-English dictionary > commodum

  • 114 comprōmissum

    Latin-English dictionary > comprōmissum

  • 115 coniectūra

        coniectūra ae, f    [conicio], a conjecture, guess, induction, inference: ex uno de ceteris: coniecturam facere: ex voltu coniecturam facere, quantum, etc.: num aberret a coniecturā suspitio, i. e. reasonable inference: coniectūrā nihil iudicare: res non coniecturā, sed oculis teneri: mentis divinae, L. — In augury, a conclusion from omens, divining, soothsaying: somnii: futuri, O.

    Latin-English dictionary > coniectūra

  • 116 cōnsīderātē

        cōnsīderātē adv. with comp. and sup.    [considero], considerately, deliberately: agere: id facere: alqd consideratius facere, Cs.: quid feci non consideratissime?
    * * *
    consideratius, consideratissime ADV
    carefully, cautiously, considerately; upon consideration

    Latin-English dictionary > cōnsīderātē

  • 117 contrā

        contrā adv. and praep.    [comp. of com-; see 1 cum].    I.adv., of position, in opposition, opposite, face to face, in front, on the other side: signum contra animo finivit, i. e. mentally drew a line, L.: stare, Iu.: ulmus erat contra, in front, O.: consistere, to make front, Cs.: positā Hispaniā, opposite, Ta.: intueri, in the face, L.: oscula non pervenientia contra, so as to meet, O.—Fig., of actions, in turn, in return, back, on the other hand, likewise: Audi nunc, in turn, T.: Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium adloquitur, L.: at tibi contra Evenit, ut, etc., you have your reward, H.: cui latrans contra senex (i. e. respondit), Ph.: si scias quod donum huic dono contra comparet, what counter-gift, T.: Facere contra huic aegre, T.: tibi contra gratiam Referre, T. — Of opposition or strife, in opposition, on the other side: obniti contra sufficere, to have strength to resist, V.: pugnare, O.: vociferans, L.: pauca accipe contra, H.: contra feriundi copia, making a counter-attack, S.: quid, si de litteris corruptis contra venit? as his accuser: est contra iudicatum, an adverse decision: licere, to compete, Cs.: nihil quod contra peterent, to compete for: qui contra fecerit, the transgressor.—With verbs of saying, in opposition, on the other side, in answer: cum contra dicturus Hortensius esset, as opposing counsel: contra qui dicit, the opponent: cum nemo contra diceret, denied it: nihil contra disputabo priusquam dixerit, make no objection: quid contra reus? says in reply: contra dicentibus inimicis, Cs.: quid contra dicerem meditabar, how to reply: id quod contra diceretur refellere, the objections: quod in eā causā contra dicendum est: dicitur contra, nullum esse testamentum, the objection is made: respondit nec contra dici quin, etc., there was no objection, L.— Reversely, in an opposite manner, the contrary, the opposite: in stultitiā contra est, with fools the reverse is true: quod contra est, S.: utrumque contra accidit: alia probabilia, contra alia dicimus, improbable: cognoscere quid boni utrisque aut contra esset (i. e. mali), S. — On the contrary, on the other hand, conversely: tu contra obicies: Romanus conserere pugnam velle, contra eludere Poenus, L.: iusta omnia decora sunt, iniusta contra indecora: ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.: imperavi nihil, et contra patribus parui, but on the contrary: non enim tua culpa est... contraque summa laus: at contra: sed contra: contra autem: falso queritur quod, etc.: nam contra, etc., S.: quin contra, nay on the contrary, L.—Followed by atque or ac, contrary to, different from, otherwise than: simulacrum, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere: contra atque esset dictum, Cs.: si haec contra ac dico essent omnia: contra ac ratus erat, S.: contra quam fas erat, contrary to the divine law: contra quam ipse censnisset, contrary to its own resolution.    II. Praep., with acc. (in prose before its case, except sometimes a rel. pron.), of position, before, against, facing, towards, opposite to, contrary to, over against: insulae latus est contra Galliam, Cs.: pacatis contra insulam suam terris, L.: Carthago Italiam contra, V.—Opposite, towards, against, facing, over against: contra vos in contione consistere, to face you: a fronte contra hostem, Cs.: Albanos contra legionem conlocat, L.: quos agmina contra Procurrunt, V.: contra hanc Romam altera Roma, a rival to.—Fig., in answer to, in reply to: contra ea facturos clamitabat, etc., Cs.: contra ea aiebat, etc., L.: contra postulata nuntios mittit, S.: Quae contra breviter fata est vates, V.—With valere, to weigh against, counterbalance, avail against: hac ratio contra omne ius iurandum valet: contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium? H. —Of opposition or strife, against, with, in hostility to, as the enemy of: contra Caesarem gerere bellum: arma contra senatum tuli: armis contendere contra populum R., Cs.: contra Crustuminos profectus, marched against, L.: nihil se contra Sequanos consili inire, take hostile measures against, Cs.: contra salutem urbis incitari: paratus contra eum: agere contra hominem, plead against: nihil satis firmum contra Metellum, S.: contra difficultates providere, S.: vi contra vim resistere, L.: defensio contra vim: contra me sentire, hold an unfavorable opinion: quem contra veneris antea, for whose adversary you were counsel: pugnandum contra morbum: (provinciam) contra Caesarem retenturi, as the enemy of: eae res contra nos faciunt, make against.—Against, in opposition to, as the opponent of: tibi contra nos dicendum putes: contra iuris consultos dicere, against their opinions: contra caput dicere, to plead against life: contra Epicurum dictum est, in reply to: consuetudo contra deos disputandi, i. e. against the existence.—Against, injurious to, unfavorable to, to the disadvantage of: nihil contra me fecit odio mei: aliquid contra Caesarem Pompeio suadere: contra se ipse misericors, to his own injury, Ph.: contra valetudinis commodum laborare.—Esp., of offences, against, in violation of: pecuniam contra leges auferre: contra fas: contra ius gentium, L.: contra verecundiam, in disregard of: contra rem p. fecisse, to have been guilty of treason: vim eam contra rem p. factam decernere, L.: contra morem facere: quod contra legem esset: contra fidem. — Of opposition in thought, contrary to, opposite to, the reverse of: sed mihi contra ea videtur, the contrary seems true, S.: contra ea Caesar putabat, otherwise, Cs.: contra ea benigne, on the other hand, L.: cuius a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari), whereas: quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere, while, on the contrary.—With an abstract noun, contrary to, beyond, against: contra omnium opinionem (i. e. contra ac rati erant), Cs.: contra opinionem Iugurthae, against the expectation, S.: cetera contra spem salva invenit, L.: contra timorem animi praemia sceleris adeptus, S.
    * * *
    I
    facing, face-to-face, in the eyes; towards/up to; across; in opposite direction; against, opposite, opposed/hostile/contrary/in reply to; directly over/level; otherwise, differently; conversely; on the contrary; vice versa
    II
    against, facing, opposite; weighed against; as against; in resistance/reply to; contrary to, not in conformance with; the reverse of; otherwise than; towards/up to, in direction of; directly over/level with; to detriment of

    Latin-English dictionary > contrā

  • 118

           praep., with abl. — Of separation, in space, from, away from, down from, out of: de finibus suis exire, Cs.: decedere de provinciā: qui de castris processerant, S.: ferrum de manibus extorsimus: de muro se deiecerunt, Cs.: de iugis, quae ceperant, funduntur, L. — Fig., from, away from, out of: exire de vitā: de priscis Latinis capta oppida, L.: de sententiā deiectus.—In time, of immediate sequence, after, directly after: statim de auctione: diem de die prospectans, day after day, L.—Of duration, during, in the course of, at, by: de nocte: multā de nocte, late at night: de mediā nocte, Cs.: de tertiā vigiliā, in the third night-watch, Cs.: adparare de die convivium, in open day, T.: mediā de luce, H.: navigare de mense Decembri, in December. — Of origin or source, of, from, from among, out of, proceeding from, derived from: caupo de viā Latinā: nescio qui de circo maximo: homo de scholā: aliquis de ponte, i. e. a beggar, Iu.: Priami de stirpe, V.: recita de epistulā reliqua: hoc audivi de patre: discere id de me, T.—Of the whole, of, from, from among, out of: hominem misi de comitibus meis: percussus ab uno de illis: quemvis de iis qui essent idonei: accusator de plebe: unus de legatis: partem solido demere de die, H.: expers partis de nostris bonis, T.: si quae sunt de eodem genere: cetera de genere hoc, H.—Of material, of, out of, from: solido de marmore templum, V.: de templo carcerem fieri: de scurrā divitem fieri posse: fies de rhetore consul, Iu. — Esp., of a fund out of which costs are taken: potat, ole<*> unguenta, de meo, T.: de suo: stipendium de publico statuit, L.: non solum de die, sed etiam in diem vivere, on the day's resources.—Of cause, for, on account of, by reason of, because of, from, through, by: quā de causā, Cs.: certis de causis: de quo nomine ad arbitrum adisti: de gestu intellego quid respondeas: incessit passu de volnere tardo, O.: de Atticae febriculā valde dolui.—Of measure or standard, according to, after, in accordance with: De eius consilio velle se facere, T.: de amicorum sententiā Romam confugit: de more vetusto rapuere faces, V.—Of relation, of, about, concerning, in respect to: multa narrare de Laelio. senatus de bello accepit, learned of, S.: Consilium summis de rebus habere, V.: legati de pace ad Caesarem venerant, Cs.: de bene vivendo disputare: de me experior, in my own case.—In gen., in reference to, with respect to, concerning, in the matter of: non est de veneno celata mater: Aeduis de iniuriis satisfacere, for, Cs.: quid de his fieri placeat, S.: concessum ab nobilitate de consule plebeio, L.: ut sciam quid de nobis futurum sit: de argento somnium, as for the money, T.: de benevolentiā, primum, etc.: de Samnitibus triumphare, over. — In adverbial expressions, de integro, anew, afresh, once more: ratio de integro ineunda est mihi, T.: de integro funus iam sepulto filio facere.—De improviso, unexpectedly: ubi de inprovisost interventum mulieri, T.: de improviso venire, Cs.—De transverso, unexpectedly: de traverso L. Caesar ut veniam ad se rogat.
    * * *
    down/away from, from, off; about, of, concerning; according to; with regard to

    Latin-English dictionary >

  • 119 fīnis

        fīnis is, m (often f in sing., C., V., H., O.)    [2 FID-], that which divides, a boundary, limit, border: loci: imperi, S.: haud procul Argivorum fine positis castris, L.: arbiter Nolanis de finibus: inter eos finīs, quos feci, L.— A mark, starting-point, goal: finibus omnes Prosiluere suis, V.: trans finem iaculo expedito, H.: Solus superest in fine, at the goal, V.— Borders, territory, land, country: iter in Santonum finīs facere, Cs.: his finibus eiectus sum, S.: alienos populari finīs, L.: Atlanteus, the remote land of Atlas, H.—Abl. with gen, up to, as far as: matres pectoris fine prominentes, Cs.: Fine genūs succincta, O.—Fig., a limit, bound: ingeni sui fines: finem aequitatis transire: finem potentia caeli Non habet, O.: sunt certi denique fines, H.: intra Naturae finīs vivere, H.— An end, termination, close, conclusion, period, stop: finem iniuriis facturus, Cs.: orandi finem face, T.: scribendi: vitae: orationi finem facere: operum, H.: Imperium sine fine, everlasting, V.: Poscens sine fine Oscula, O.: usque ad eum finem, dum, etc., until the time when: quem ad finem sese iactabit audacia? till when?: quem ad finem? how long? —An end, death: invidiam supremo fine domari, H.: quem tibi Finem di dederint, H.— An end, extremity, highest point, greatest degree, summit: omnia: fines bonorum et malorum, i. e. supreme good and evil: honorum: aequi iuris, Ta.— An end, purpose, aim, object: domūs finis est usus: Quae finis standi? V.
    * * *
    boundary, end, limit, goal; (pl.) country, territory, land

    Latin-English dictionary > fīnis

  • 120 (floccus)

        (floccus) ī, m    [FLA-], a lock, flock: illum flocci facere, to value a hair, regard as worthless, T.: nec tamen flocci facio, care not a straw for: totam rem p. flocci non facere: ego non flocci pendere, T.

    Latin-English dictionary > (floccus)

См. также в других словарях:

  • facere — FÁCERE, faceri, s.f. Acţiunea de a (se) face şi rezultatul ei. ♢ Facere de bine = binefacere. ♦ (În credinţele religioase) Creare a lumii de către Dumnezeu. ♢ Facerea sau Cartea facerii = cartea întâi din Vechiul Testament; geneza. ♦ Construire,… …   Dicționar Român

  • FACERE — sacrificale verbum, sicut Graecum ἓρδω et ῥέζω. In Epigr. Homeri imagini, a Varrone apposito, apud A. Gell. l. 3. c. 11. Capella Homeri candida haec tumulum indicat, Quod hac Ietae mortuo faciant sacra. Virg. Ecl. 3. v. 77. Cum faciam vitulâ etc …   Hofmann J. Lexicon universale

  • facere — index appoint, exercise (discharge a function), glean, make, practice (engage in), realize (make real) …   Law dictionary

  • facere — v. fare2 …   Enciclopedia Italiana

  • facere — /feysariy/ To do; to make. Thus, facere defaltam, to make default; facere duellum, to make the duel, or make or do battle; facere finem, to make or pay a fine; facere legem, to make one s law; facere sacramentum, to make oath …   Black's law dictionary

  • facere — /feysariy/ To do; to make. Thus, facere defaltam, to make default; facere duellum, to make the duel, or make or do battle; facere finem, to make or pay a fine; facere legem, to make one s law; facere sacramentum, to make oath …   Black's law dictionary

  • facere — fà·ce·re v.tr. e intr., s.m. OB var. → fare …   Dizionario italiano

  • facere — To do; to make; to act; to cause …   Ballentine's law dictionary

  • Facere de necessitate virtutem. — См. В непогоду не до плаванья …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • facere defaltam — to make default …   Black's law dictionary

  • facere duellum — to make the duel, or make or do battle; …   Black's law dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»