-
101 muto
[st1]1 [-] mūto, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - mouvoir, déplacer, écarter. - [abcl]b - changer, modifier, métamorphoser (au pr. et au fig.). - [abcl]c - différer, être différent. - [abcl]d - dénaturer, altérer, teindre, colorer. - [abcl]e - échanger, troquer, changer contre, changer de.[/b] - mutare latus fessum, Virg.: retourner ses flancs fatigués. - mutare se loco, Hor. (mutare se, Plaut.): changer de place. - ne quis invitus civitate mutetur, Cic.: que personne ne devienne contre son gré citoyen d'une autre ville. - nihil mutat, Ter.: il ne démord pas. - non mutat, impers. Dig.: cela est indifférent, cela ne change rien aux choses. - sedem ac locum mutare: changer de résidence et de pays. - sententiam mutare, Cic.: changer de résolution. - mutare rem cum (pro) aliqua re: changer (échanger) qqch contre qqch. - mutare rem cum aliquo: échanger qqch avec qqn. - mutare pacem bello: échanger la paix contre la guerre, faire la paix. - mutare praedas vino, Sall.: troquer des dépouilles pour du vin. [st1]2 [-] mūto (mutto), ōnis, m.: pénis.* * *[st1]1 [-] mūto, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - mouvoir, déplacer, écarter. - [abcl]b - changer, modifier, métamorphoser (au pr. et au fig.). - [abcl]c - différer, être différent. - [abcl]d - dénaturer, altérer, teindre, colorer. - [abcl]e - échanger, troquer, changer contre, changer de.[/b] - mutare latus fessum, Virg.: retourner ses flancs fatigués. - mutare se loco, Hor. (mutare se, Plaut.): changer de place. - ne quis invitus civitate mutetur, Cic.: que personne ne devienne contre son gré citoyen d'une autre ville. - nihil mutat, Ter.: il ne démord pas. - non mutat, impers. Dig.: cela est indifférent, cela ne change rien aux choses. - sedem ac locum mutare: changer de résidence et de pays. - sententiam mutare, Cic.: changer de résolution. - mutare rem cum (pro) aliqua re: changer (échanger) qqch contre qqch. - mutare rem cum aliquo: échanger qqch avec qqn. - mutare pacem bello: échanger la paix contre la guerre, faire la paix. - mutare praedas vino, Sall.: troquer des dépouilles pour du vin. [st1]2 [-] mūto (mutto), ōnis, m.: pénis.* * *Muto, mutas, mutare. Varro. Transporter.\Mutari in marem. Plin. Estre mué en masle.\In horas mutari. Horat. Se muer et changer d'heure en heure.\Mutare se in formam alterius. Plaut. Se desguiser.\Mutare. Plin. Muer, Changer et tourner en autre nature, ou couleur.\Animum mutare, et Mutare sententiam. Terent. Changer son courage et opinion.\Consilium mutare. Cic. Changer de propos.\De vxore vt possedi, nihil mutat Chremes. Terent. Il ne change rien.\Dicta mutare. Plaut. Se desdire.\Haud muto factum. Terent. Je ne m'en repens point.\Fidem mutare. Plaut. Ne tenir point sa foy et promesse, Se desdire.\Fidem mutare cum aliquo. Terent. Ne luy tenir point promesse.\Id mutauit, quoniam me immutatum videt. Terent. Il s'est desdict, Il a changé de propos.\Locum mutare. Cic. Changer de place.\Mentem mutare. Cic. Changer de fantasie.\Mutare mores. Terent. Changer de conditions.\Nuptias mutare. Plaut. Se desdire d'un mariage.\Sedem ac locum mutare. Cic. Se bannir, et aller demeurer en un pays estrange.\Sedem mutare ex sede, vt volucres. Pli. Aller de place en place.\Solum mutare. Cic. Guerpir son pays, et s'en aller habiter en terre estrange, Abandonner son pays.\Vellera mutare luto. Virgil. Teindre.\Vestem mutare cum aliquo. Liu. Prendre habillement portant signification de dueil et d'ennuy à cause d'aucun parent qui est accusé et en danger.\Vultum mutare. Cic. Changer de visage.\Mutare aliquid cum aliquo. Terent. Changer, Eschanger, Permuter, Faire quelque change, Bailler un pour autre.\Mutare aere. Columella. Vendre.\Mutare merces. Virgil. Troquer marchandise à marchandise.\Mutare alia re aliam. Horat. Faire eschange.\Mutare gaudium moerore. Plin. iunior. Tourner une joye en tristesse.\Mutare praetextam paludamento. Plin. iunior. Changer l'habit de paix en celuy de guerre.\Nihil ipso te fortuna mutauit. Plin. iunior. tu es tout tel que tu estois paravant.\Exilium patria sede mutauerat. Curtius. Il avoit mieulx aimé se bannir, que demeurer en son pays.\Si queam mutare. Terent. Si je povoye amender la faulte et corriger.\Mutari ciuitate. Cic. Estre translaté d'une cité et bourgeoisie en une autre, et perdre le droict de la premiere. -
102 redeo
rĕdĕo, īre, ĭī (qqf. īvī), ĭtum - intr. - [st2]1 [-] revenir, retourner, être de retour. [st2]2 [-] aboutir à, arriver à, en venir à, se tourner en, passer à (tel ou tel état). [st2]3 [-] appartenir à, échoir à, revenir à, être dévolu à. [st2]4 [-] revenir (comme produit), être le revenu de, produire, rapporter. - arch. redinunt = redeunt Enn. d. Fest. 286 ; P. Fest. 287 --- fut. exceptionnel redies, rediet Apul. M. 6, 17; Sen. Ben. 1, 2, 3 --- formes sync. habituelles redistis, redisset, redisse, etc. - e provincia redire: revenir de la province. - a foro redire: revenir du forum. - exsilio redire: revenir d'exil. - Romam redire: revenir à Rome. - ab aliquo redire: revenir d'auprès de qqn. - reditum est, Nep.: on revint. - cum aliquo in gratiam redire: se réconcilier avec qqn. - manerent indutiae interea dum ab illo rediri posset, Caes. BC. 3, 16, 5: on devait maintenir l’armistice jusqu'à ce qu’on pût revenir d'auprès de lui. - redire ad se atque ad mores suos, Cic. Div. in Caecil. 17.57: reprendre sa nature et son caractère. - redire ad se, Cic. Att. 7, 3, 8: redevenir soi-même. - redire ad se, Ter. Ad. 5, 3, 8 revenir à soi, reprendre ses sens. - redire in gratiam cum libris, Cic.: se remettre à l'étude. - redire animo, Cic.: revenir en tête, revenir à la mémoire. - ad neminem unum summa imperii redit, Caes. BC. 3, 18, 2: le pouvoir suprême ne revient à personne en particulier. - pilis missis ad gladios redierunt, Caes. BC. 3, 93, 2: après avoir lancé leurs javelots, ils en vinrent aux épées. - ad ineptias redis, Cic. Tusc. 2, 29: tu en reviens à tes sottises. - redire ad rem: revenir au sujet.* * *rĕdĕo, īre, ĭī (qqf. īvī), ĭtum - intr. - [st2]1 [-] revenir, retourner, être de retour. [st2]2 [-] aboutir à, arriver à, en venir à, se tourner en, passer à (tel ou tel état). [st2]3 [-] appartenir à, échoir à, revenir à, être dévolu à. [st2]4 [-] revenir (comme produit), être le revenu de, produire, rapporter. - arch. redinunt = redeunt Enn. d. Fest. 286 ; P. Fest. 287 --- fut. exceptionnel redies, rediet Apul. M. 6, 17; Sen. Ben. 1, 2, 3 --- formes sync. habituelles redistis, redisset, redisse, etc. - e provincia redire: revenir de la province. - a foro redire: revenir du forum. - exsilio redire: revenir d'exil. - Romam redire: revenir à Rome. - ab aliquo redire: revenir d'auprès de qqn. - reditum est, Nep.: on revint. - cum aliquo in gratiam redire: se réconcilier avec qqn. - manerent indutiae interea dum ab illo rediri posset, Caes. BC. 3, 16, 5: on devait maintenir l’armistice jusqu'à ce qu’on pût revenir d'auprès de lui. - redire ad se atque ad mores suos, Cic. Div. in Caecil. 17.57: reprendre sa nature et son caractère. - redire ad se, Cic. Att. 7, 3, 8: redevenir soi-même. - redire ad se, Ter. Ad. 5, 3, 8 revenir à soi, reprendre ses sens. - redire in gratiam cum libris, Cic.: se remettre à l'étude. - redire animo, Cic.: revenir en tête, revenir à la mémoire. - ad neminem unum summa imperii redit, Caes. BC. 3, 18, 2: le pouvoir suprême ne revient à personne en particulier. - pilis missis ad gladios redierunt, Caes. BC. 3, 93, 2: après avoir lancé leurs javelots, ils en vinrent aux épées. - ad ineptias redis, Cic. Tusc. 2, 29: tu en reviens à tes sottises. - redire ad rem: revenir au sujet.* * *Redeo, redis, rediui, et frequentius redii, reditum, pe. corr. redire. Terent. Retourner, Revenir en quelque lieu.\Redire retrorsum. Plin. Retourner en arriere.\Domum redeunt. Ouid. Ils retournent en la maison.\Non vnquam grauis aere domum mihi dextra redibat. Virg. Je ne rapportoye jamais gueres d'argent.\Redire pedibus. Cic. Retourner à pied.\Quid si redeo ad illos qui aiunt, Quid si nunc caelum ruat? Terent. Que dirois tu, si je te disoye ce que aucuns dient, etc.\Atque (vt ad me redeam) meministis, etc. Cic. Pour retourner à mon propos.\Illuc quaeso redi quo coepisti. Terent. Retourne à ton premier propos.\Animus mihi rediit. Terent. Le courage m'est revenu.\Redit animo haec res. Plin. iunior. Il me souvient de, etc.\In concordiam redire. Plaut. Se raccorder et rallier.\In fidem alicuius redire. Liu. Se remettre en l'obeissance d'aucun.\In gratiam cum aliquo redire. Cic. Se reconcilier avec aucun, Se remettre et rentrer en grace.\Redit ad te haereditas. Terent. Te revient.\Ad ingenium redire. Terent. Retourner à sa nature, Faire comme paravant.\In memoriam redire. Terent. Se souvenir.\His ipsis legendis redeo in memoriam mortuorum. Cic. Il me souvient des morts.\Menti singula redeunt. Valer. Flac. Tout me revient en memoire.\Nihil ad me redit ex his. Cic. Il ne m'en vient nul prouffit.\Redire in ordines dicuntur milites. Liu. Se remettre en ordre.\Vt ad pauca redeam. Terent. Pour le faire court.\Mitte, ad rem redi. Terent. Retourne à ton propos.\Pene in eum locum res rediit, vt si omnes cuperent, etc. Terent. La chose est venue en tel estat, que si, etc.\- adeo res rediit, Siquis quid reddit, magna habenda est gratia. Terent. La chose est venue jusques là, que si aucun, etc.\Rediit mihi res ad restim, siue ad rastros. Terent. Mes besongnes se sont si mal portees, que je suis prest à m'aller pendre, ou à cercher et querir mon pain.\Redire in musteum saporem. Plin. Retourner en sa premiere saveur.\Ad se redire. Cic. Revenir à soy, Reprendre courage, Reprendre ses esprits, Reprendre son haleine, Penser à soy, Retourner à son bon sens.\Ad se, et ad mores suos redire. Cic. Retourner à sa nature et à sa coustume, Faire comme paravant.\Redire in rectam semitam siue in viam. Plaut. Terent. Se remettre à bien vivre, Devenir homme de bien, Se radresser à bien faire.\Redit ad te summa imperii. Caesar. La souveraineté de la principaulté de l'empire retourne à toy.\Ad suum vestitum redire. Cic. Reprendre ses premiers habits.\Redire viam. Cic. Retourner.\Cato denos culeos redire ex iugeribus scripsit. Pli. Qu'il en revient ou provient.\Reditur, pen. prod. Impersonale. Liu. Romam reditum est. On s'en est retourné, ou revenu à Rome. -
103 scitor
[st1]1 [-] scītor, ātus sum [scio]: - tr. - chercher à savoir, s'informer, interroger, demander. - inf. arch. scitarier, Ov. M. 2, 741 - scitari causam alicujus rei, Ov. M. 2, 741: demander la raison d'une chose. - scitari ex aliquo, Hor. Ep. 1, 7, 60; scitari ab aliquo, Ov. M. 1, 775: demander à qqn, interroger qqn. - scitari quid molirentur, Amm. 18: chercher à savoir ce qu'ils entreprenaient. - scitari oracula, Virg. En. 2, 114: consulter un oracle. [st1]2 [-] scītŏr, ōris, m. [scio]: connaisseur. --- Mamert. St. an. 1, 11.* * *[st1]1 [-] scītor, ātus sum [scio]: - tr. - chercher à savoir, s'informer, interroger, demander. - inf. arch. scitarier, Ov. M. 2, 741 - scitari causam alicujus rei, Ov. M. 2, 741: demander la raison d'une chose. - scitari ex aliquo, Hor. Ep. 1, 7, 60; scitari ab aliquo, Ov. M. 1, 775: demander à qqn, interroger qqn. - scitari quid molirentur, Amm. 18: chercher à savoir ce qu'ils entreprenaient. - scitari oracula, Virg. En. 2, 114: consulter un oracle. [st1]2 [-] scītŏr, ōris, m. [scio]: connaisseur. --- Mamert. St. an. 1, 11.* * *Scitor, scitaris, scitari. Virgil. S'enquerir de quelque chose, et s'enquester.\Scitari ab aliquo quid velit. Ouid. Luy demander, etc. L'interroguer, etc.\Nomen scitari. Ouid. Demander son nom. -
104 sto
[st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. - - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb. - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte. - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent. - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière. - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied. - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze). - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin. - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite. - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place. - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé. - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte. - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme. - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à. - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome. - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister. - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses. - stare animo: être inébranlable. - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions. - stare in fide: rester fidèle à sa parole. - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...). - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau. - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller. - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat. - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite. - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait. - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé. - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à. - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner. - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé. - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs. - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn. - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne. - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à. - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu. - sic stat sententia: telle est ma décision. - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise. - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser. - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats. - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à. - per me stat ut: il dépend de moi que... - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances. - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que. - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que. - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains. - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place. - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu. - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir. - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter. - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter. - haud parvo stare: coûter cher. - stare magno: coûter cher. - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...! - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn. - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.* * *[st1]1 [-] sto, stāre, stĕti, part. fut. stātūrus: - intr. - - avec deux brèves - stĕtĕrunt (Prop. Virg. Ov.) a - être debout, se tenir droit, se dresser, être d'aplomb. - stare ad januam, Plaut.: se tenir debout à la porte. - steterunt comae, Virg.: ses cheveux se hérissèrent. - pulvere caelum stare vident, Virg. En. 12: on voit se dresser un nuage de poussière. - stans pede in uno, Hor.: se tenant debout sur un seul pied. - aeneus ut stes, Hor.: pour être debout en bronze (pour que tu aies ta statue de bronze). - stare de marmore, Virg.: avoir une statue de bronze. b - rester en place, être immobile, être fixe, être au repos, séjourner, stationner, s'arrêter, prendre fin. - ilico sta, Plaut.: arrête-toi tout de suite. - in eodem vestigio stabant, Curt.: ils restaient immobiles à la même place. - sanguis stetit, Sen. Oedip. 585: le sang s'est coagulé. - stant ora metu, Val. Fl. 4, 639: son visage se tient figé de crainte. - stantes aquae: eaux stagnantes; eaux calmes, mer calme. - stantes oculi, Ov.: yeux fixes. c - être solide, être en bon état, être sur un bon pied, durer, subsister, se maintenir, prospérer; rester en place, tenir bon, résister, tenir tête, rester fidèle à, se conformer à. - disciplinam militarem, qua stetit ad hanc diem Romana res, soluisti, Liv. 8: tu as brisé les liens de la discipline militaire, qui, jusqu'à ce jour, a fait la force de Rome. - nec domus ulla nec urbs stare poterit, Cic. Lael. 7: aucune maison, aucune ville ne pourront subsister. - stare promissis: [être constant du point de vue des promesses] = tenir ses promesses. - stare animo: être inébranlable. - stare conditionibus, Cic.: se conformer aux conditions. - stare in fide: rester fidèle à sa parole. - stetit in eadem sententia, Liv. 4: il maintint son point de vue. d - se tenir, être (en parl. d'un état permanent); être fini, être construit, être érigé (en parl. de constructions...). - inter sacrum saxumque stare, Plaut.: être entre l'enclume et le marteau. - stare (ad ancoram, in ancoris): être à l'ancre, mouiller. - stet Capitolium Fulgens, Hor. C. 3: que le Capitole apparaisse dans tout son éclat. - intra annum nova urbs stetit, Liv. 6: en moins d'un an, la nouvelle ville fut construite. - jam stabant Thebae, Ov. M. 3: déjà Thèbes s'élevait. - stabat opus, Ov. M. 11: l'ouvrage était achevé. - jam stare ratem, Val.-Flac.: (répandre le bruit) que le vaisseau est tout prêt. e - être à son poste (comme domestique); assister (en justice); être sous les armes, combattre pour, soutenir, être aux côtés de, être du parti de, être favorable à. - sto exspectans si quid mi imperent, Ter.: je suis là, attendant les ordres qu'elles ont à me donner. - stare cum gladiis, Cic.: se tenir armé. - stare in primis, Nep.: combattre aux premiers rangs. - stare ab (cum, pro) aliquo: être du parti de qqn, être avec qqn, être pour qqn, soutenir qqn. - diu pugna neutro inclinata stetit, Liv. 27: longtemps la bataille ne pencha en faveur de personne. - stare contra aliquem: être contre qqn. f - s'appuyer sur, ne pas s'écarter de, persévérer, s'attacher, s'en rapporter, s'en tenir à. - alicujus judicio stare: s'en tenir à l'avis de qqn. g - être fixé, être décidé, être arrêté, être résolu. - sic stat sententia: telle est ma décision. - Pa. Vide quid agas. Ph. Stat sententia, Ter.: Pa. Vois ce que tu dois faire. Ph. Ma résolution est prise. - mihi stat desinere: je suis résolu à cesser. - Hannibal, postquam ipsi sententia stetit pergere ire atque Italiam petere, advocata contione varie militum versat animos, Liv. 21, 30: Hannibal, une fois résolu à continuer sa route et à gagner l'Italie, ordonna le rassemblement et revira l'état d'esprit de ses soldats. - stat sententia tradere mecum patriam, Ov. M. 8: je suis décidé à livrer ma patrie avec moi. h - dépendre de, reposer sur, ne tenir qu'à. - per me stat ut: il dépend de moi que... - deserui tempestatibus, fluminibus, id est, non per me stetit, sed per illud, Quint.: je ne suis pas retourné au camp à cause des tempêtes, des fleuves, en d'autres termes, la faute n'en est pas à moi, mais à ces circonstances. - per me stat quominus (ne): il dépend de moi d'empêcher que. - per me non stat quin: il ne dépend pas de moi d'empêcher que. - Caesar ubi cognovit per Afranium stare, quominus proelio dimicaretur, Caes. BC. 1, 41: quand César eut appris qu’il dépendait d’Afranius [d‘empêcher que l’on en vînt aux mains] = d’empêcher d’en venir aux mains. - stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur, Caes. BC. 2, 13: apparemment, il dépendait de Trébonius de les empêcher de s'emparer de la place. - per me stetisse credere quominus haec fierent nuptiae, Ter.: croire qu'il n'a tenu qu'à moi d'éviter que ce mariage ait lieu. - avec infinitif - per eum non stetit parere, Dig.: il n'a pas été maître d'obéir. - omnis in Ascanio stat cura parentis, Virg. En. 1, 646: tous les soucis du père reposent sur Ascagne. ii - coûter. - avec abl. de prix - stare (= constare): coûter. - haud parvo stare: coûter cher. - stare magno: coûter cher. - heu quanto stetit...: hélas! combien a coûté...! - stare aliqua re alicui: coûter qqch à qqn. - multo sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit, Liv. 23: cette victoire coûta bien du sang et des pertes aux Carthaginois. [st1]2 [-] sto, arch.: c. isto → iste.* * *Sto, stas, steti, statum, stare, cui opponitur Sedere. Estre debout sur ses pieds, Estre en son estant.\Sta Charine. Plaut. Arreste, Demeure.\Dum ante ostium sto. Terent. Ce pendant que j'estoye devant l'huis.\Stant aduersis vestigiis contra nostra vestigia Antipodes. Cic. Marchent au contraire de nous.\Stare et Fugere, contraria. Cic. S'arrester, Ne bouger.\Qui si steterit idem, mihique paruerit, etc. Cic. S'il persevere et demeure tousjours en son propos.\Stat a Senatu. Cicero. Il tient le parti du Senat, Il tient pour le Senat.\Stat a causa bonorum. Cic. Il est du parti des gents de bien, Il tient pour eulx.\In acie stare. Plancus ad Ciceronem. Estre en armes au camp, prest touts les jours de combatre.\Stetit ad eam diem ciuitas illa Lycurgi legibus. Liu. Demoura sur bout, et à fleurs et duré, Demoura en son estre.\Stare ad curiam. Cic. Ne bouger du palais.\Ad verbera stare. Ouid. Prest à estre fessé.\In aequo alicui stare. Seneca. Estre egual à luy.\Animis stare. Cic. Avoir tousjours bon courage.\Animo stare, et Desipere, contraria. Horatius. Estre en son bon sens.\Authore certo stare. Liu. S'arrester au dire de certain homme, comme estant homme de foy, S'arrester à un certain autheur, et le croire.\Stare circum, pro Circunstare. Virgil. Estre à l'entour.\Conditionibus et conuentis stare. Cicero. Tenir l'offre qu'on a faicte.\Consilio alicuius stare. Liu. S'arrester au conseil d'aucun.\Contra aliquem stare. Virgilius. Luy estre contraire, Soustenir quelque querelle contre luy.\Quum is contra populi studium stetisset. Cicero. Eust tenu bon contre, etc.\Stare a mendacio contra verum. Cic. Soustenir une menterie contre la verité.\Conuentis stare. Cicero. Tenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.\Cum aliquo stare. Liu. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.\AEquitas cum aduersario stat. Cic. Nostre partie adverse est fondee sur l'equité, Equité fait pour partie adverse.\Decreto Senatus stare. Caesar. Obeir à l'ordonnance.\Fabula dicitur stare. Terent. Quand elle plaist, et qu'elle est ouye, et qu'on l'escoute d'un bout à autre.\Fide stare. Liu. Tenir ou garder sa foy.\Stat parum fides apud eum. Plaut. Il ne tient point ce qu'il a promis, ou Il n'est pas fort loyal.\In fide stare. Cic. Tenir sa foy.\Fiducia belli stetit auxiliis Palladis. Virg. La fiance et esperance que les Grecs ont eu en ceste guerre n'a esté soustenue et maintenue que par l'aide de Pallas, Toute leur fiance gisoit sur l'aide de Pallas, Il n'ont eu fiance qu'en l'aide de Pallas.\Ad finem stare. Ouid. Durer jusques à la fin.\Firmum stare. Liu. Tenir bon, Estre ferme et constant.\Bene apud memores veteris stat gratia facti. Virgil. Le bon gré dure et persevere, Ils en scavent tousjours bon gré.\Tantisper tutela muliebri regnum puero stetit. Liuius. Son royaume luy demoura sauve.\In eo quod iudicatum est stare. Cic. S'accorder et obeir à la sentence, Acquiescer à ce qui est jugé.\In eo quod ostenderis, stes. Cic. Ne te desdi point et t'arreste à ce que tu as une fois voulu.\Spes et victoria stabat in ducibus. Silius. Consistoit et gisoit és capitaines.\Institutis alicuius seruandis stare dicitur vrbs. Cic. Demeurer en estre ou estat, Se maintenir.\Iudicio alicuius stare. Cic. S'arrester à son jugement, Le croire plustost qu'un autre.\Iudicata re stare. Cic. Obeir à la sentence du juge.\Iureiurando alicuius stare. Quintil. Se rapporter à son serment.\Ius exemplis stat. Liu. Le droict est prins sur ce qu'on a accoustumé de faire.\Loco stare. Columel. Ne bouger de sa place.\Stare meliore loco, per translationem. Cic. Estre en meilleur estat.\Opinione alicuius stare. Cic. S'arrester à l'opinion d'aucun.\Ordine stare. Quintil. Estre maintenu, et durer au moyen de l'ordre sans lequel tenir on periroit.\Pacto stare. Liuius. Garder et entretenir l'accord et convention qu'on a faicte avec aucun.\Pariter stare. Ouid. Estre ensemble.\Pede in vno stans. Horat. Estant debout sur un pied.\Per quos homines ordinesque steterim non ignoras. Cicero. J'ay esté sauvé et maintenu en mon estat.\Stat per me, per te, per illum quo minus id fiat. Plin. Quintil. Il tient à luy, Il a esté cause que ce n'a esté faict, C'est par luy.\Praelia stant mihi cum domina mea. Propert. Il n'y a point de guerre ne de noise entre elle et moy, Toute noise cesse entre elle et moy.\Pro aliquo stare. Quintil. Tenir le parti d'aucun, Luy favorizer.\Promissis stare. Cic. Tenir sa promesse.\Ratio et fortuna cum aliquo stat. Liu. Quand la raison et fortune font pour luy.\Sanguis stetit. Plin. iunior. Est estanché.\Ea omnes stant sententia. Plaut. Ils sont touts de ceste opinion.\Stat sententia, non minuere copias. Liu. J'ay conclu et arresté en moy de ne, etc.\In eadem sententia stare. Liu. Perseverer en son opinion.\Stare eodem statu. Cic. Demeurer en un mesme estat.\Suppliciter stare. Horat. Estre devant aucun les mains joinctes en requerant pardon.\Talo recto stare. Horat. Estre debout.\Verbis legis stare. Quintil. S'arrester aux mots de la loy, et les prendre à la rigueur.\Voluntate logis stare. Quintil. S'arrester à l'intention et volunté de la loy, et non point aux mots.\Multorum sanguine ac vulneribus ea Poenis victoria stetit. Liu. Ceste victoire cousta beaucoup de sang aux Carthaginiens, Il y eut grand sang respandu, et grand nombre de blessez des Carthaginiens, en sorte que la victoire leur fut bien cher vendue, La victoire leur cousta cher.\Magno ei stet ea nocte absentem fuisse. Gell. Il luy cousta beaucoup d'avoir, etc.\Stat illi res centum talentis. Liu. La chose luy couste cent talents.\Omnis in Ascanio chari stat cura parentis. Virgilius. Est en Ascanius.\Periculum vitae meae tuo stat periculo post mortem. Plaut. Gist en ton danger.\Stare. Cic. Demourer en estat.\Quum in Senatu pulcherrime staremus. Cicero. Nostre cas se portoit bien.\Stat conferre manum AEneae. Virgil. Cela est arresté en moy que je veulx, etc.\Neque adhuc stabat quo potissimum. Cic. Il n'estoit point encore arresté.\Modo stet nobis illud, vna viuere in studiis nostris. Cic. Pourveu que ce soit arresté entre nous.\Statur, impersonale. Terentius, Quid agitur? P. statur. Je suis icy debout sans rien faire.\Standum est epistolis Domitiani. Plin. iunior. Il se fault arrester aux epistres, de, etc. -
105 Беседовать
se dare in sermonem, sermocinari cum aliquo; sermonem habere, conferre cum aliquo; cum aliquo colloqui, confabulari, colloquium serere; fabulari (cum aliquo; alicui; inter se); fabulare; conversari (cum aliquo); -
106 Бояться
- metuere (de aliqua re, de aliquo; alicui rei, alicui; pro aliquo; ab aliquo/aliquem,aliquid); timere (aliquem, aliquid; de aliqua re); in metu, timore esse; metu affectum esse; metum habere; habere timorem; extimescere; pertimescere; vereri (aliquem; aliquid; alicujus rei); formidare; reformidare; horrere; trepidare (aliqua re; aliquid; facere aliquid); tremere; abominari; pavescere (aliquid); pavere (aliqua re, ad aliquid, aliquid);• бояться кого-л. - pavere aliquem;
• бояться за кого-л., за что-л. - timere (alicui, alicui rei); pavere alicui;
• бояться чего-л. с чьей-л. стороны - timere aliquid ab aliquo;
• неизбежно боится многих тот, кого боятся многие - necesse est multos timeat, quem multi timent;
• кто внушает страх, тот ещё больше сам боится - qui terret, plus ipse timet;
• я боюсь последствий этого - haec quo sint eruptura, timeo;
• боюсь, что ты не выдержишь - timeo, ne sustineas;
• не бояться - metu vacare;
• не боящийся смерти - non timidus mori; non timidus ad mortem;
• бояться ликторских пучков диктатора - tremere virgas ac secures dictatoris;
• киренаики не (по)боялись объявить высшим благом наслаждение - Cyrenaicos non est veritum in voluptate summum bonum ponere;
• не бояться опасностей - obviam ire periculis;
• я боялся того, что может случиться - metui, quid futurum esset;
• я боюсь и не знаю что делать - metuo, quid agam;
• бояться (опасаться) чьих-л. интриг - metuere insidias ab aliquo;
-
107 colloquor
col-lŏquor ( conl-), cūtus, 3, v. dep., to talk together, converse, to hold a conversation, a parley, or a conference (in good prose); constr. commonly cum aliquo, inter se, or absol.; in Plaut. several times as verb act. with acc.(α).With cum aliquo, Ter. Hec. 1, 2, 56; Cic. Brut. 60, 218; id. Tusc. 1, 41, 98; id. Div. 1, 30, 64; id. Att. 16, 8, 1; id. Fam. 1, 9, 10; Nep. Paus. 2, 4:(β).cum aliquo per aliquem,
Caes. B. G. 1, 19; Nep. Alcib. 5, 3:cum aliquo per litteras,
Cic. Fam. 1, 7, 1; id. Att. 6, 1, 24:cum aliquo de aliquā re,
Nep. Dion, 2, 4.—With inter se:(γ).hoc uno praestamus vel maxime feris, quod colloquimur inter nos,
Cic. de Or. 1, 8, 32:multum inter se usque ad extremum tempus diei conlocuti sunt,
id. ib. 1, 7, 26; id. Div. 1, 41, 90; Auct. B. Afr. 56; Curt. 8, 4, 14:inter se multum de aliquā re,
Cic. de Or. 1, 7, 26.—Absol.:(δ).deinde utrique imperatores colloquuntur simul,
Plaut. Am. 1, 1, 69; Ter. And. 5, 6, 10; id. Eun. 2, 3, 76; Caes. B. G. 1, 43; 1, 47; Cic. Q. Fr. 2, 8 (10), 1; Liv. 3, 36, 2; Curt. 7, 1, 24; 8, 13, 24 al.—With acc. of person:te volo, uxor, colloqui,
Plaut. Am. 3, 2, 17; id. As. 1, 2, 24; 3, 1, 20; id. Most. 3, 2, 96; id. Men. 2, 3, 82; id. Mil. 4, 2, 18; id. Ps. 1, 3, 16; 1, 3, 22; id. Trin. 5, 2, 11; 5, 2, 26; cf.:de his rebus, quas tecum colloqui volo,
Nep. Them. 9, 4. -
108 conloquor
col-lŏquor ( conl-), cūtus, 3, v. dep., to talk together, converse, to hold a conversation, a parley, or a conference (in good prose); constr. commonly cum aliquo, inter se, or absol.; in Plaut. several times as verb act. with acc.(α).With cum aliquo, Ter. Hec. 1, 2, 56; Cic. Brut. 60, 218; id. Tusc. 1, 41, 98; id. Div. 1, 30, 64; id. Att. 16, 8, 1; id. Fam. 1, 9, 10; Nep. Paus. 2, 4:(β).cum aliquo per aliquem,
Caes. B. G. 1, 19; Nep. Alcib. 5, 3:cum aliquo per litteras,
Cic. Fam. 1, 7, 1; id. Att. 6, 1, 24:cum aliquo de aliquā re,
Nep. Dion, 2, 4.—With inter se:(γ).hoc uno praestamus vel maxime feris, quod colloquimur inter nos,
Cic. de Or. 1, 8, 32:multum inter se usque ad extremum tempus diei conlocuti sunt,
id. ib. 1, 7, 26; id. Div. 1, 41, 90; Auct. B. Afr. 56; Curt. 8, 4, 14:inter se multum de aliquā re,
Cic. de Or. 1, 7, 26.—Absol.:(δ).deinde utrique imperatores colloquuntur simul,
Plaut. Am. 1, 1, 69; Ter. And. 5, 6, 10; id. Eun. 2, 3, 76; Caes. B. G. 1, 43; 1, 47; Cic. Q. Fr. 2, 8 (10), 1; Liv. 3, 36, 2; Curt. 7, 1, 24; 8, 13, 24 al.—With acc. of person:te volo, uxor, colloqui,
Plaut. Am. 3, 2, 17; id. As. 1, 2, 24; 3, 1, 20; id. Most. 3, 2, 96; id. Men. 2, 3, 82; id. Mil. 4, 2, 18; id. Ps. 1, 3, 16; 1, 3, 22; id. Trin. 5, 2, 11; 5, 2, 26; cf.:de his rebus, quas tecum colloqui volo,
Nep. Them. 9, 4. -
109 defendo
dē-fendo, di, sum ( infin. pass. parag.: defendier, Verg. A. 8, 493: Juv. 15, 157.— Part. gen. plur. sync.:(α).defendentum,
Verg. A. 11, 886), 3, v. a. [arch.: FENDO; cf. Sanscr. han (ghan), to smite; Gr. theinô; hence, also offendo, infensus, infestus, mani-festus; cf. fustis], to fend or ward off any thing hostile or injurious; to repel, avert, keep off: propulsando arcere (for syn. cf.: tueor, tutor, servo, conservo. propugno, protego, vindico, caveo—freq. and class.); regularly constr. with acc. alone (so in Cic. and Caes.); very rarely aliquid (aliquem) ab aliquo, and in poets also aliquid alicui; cf. Zumpt. Gr. § 469.Aliquid (aliquem):(β).ut tu morbos calamitates intemperiasque prohibessis, defendas averruncesque,
Cato R. R. 141, 2: serva cives, defende hostes, cum potes defendere, Enn. ap. Non. 277, 21; cf.bellum (opp. inferre),
Caes. B. G. 1, 44, 13; 2, 29 fin.:ad defendendos ictus ac repellendos,
id. B. C. 2, 9, 3; cf.:ignis jactus et lapides,
id. ib. 2, 2, 4:frigus et solem,
Cato R. R. 48, 2; cf.:nimios solis ardores,
Cic. de Sen. 15, 53;and frigus,
Hor. S. 1, 3, 14;also: sitim fonte et purā lymphā,
to quench, Sil. 7, 170:qui non defendit injuriam neque propulsat,
Cic. Off. 3, 18, 74; so,injuriam,
id. Rosc. Am. 1:noxiam,
Ter. Phorm. 1, 4, 48:imperatoris sui tribunorumque plebis injurias,
Caes. B. C. 1, 7 fin.:vim suorum,
id. ib. 3, 110, 4; cf.:vim illatam vi,
Cic. Mil. 4:pericula,
id. Mur. 3; Tac. A. 13, 56:hunc furorem,
Verg. A. 10, 905:dedecus manu,
Sil. 13, 99 et saep.:crimen,
to answer, defend against an accusation, Liv. 42, 48, 2.—With ab: (milites) a pinnis hostes defendebant facillime, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. ib. 8:(γ).hostem a fossa,
Hirt. B. G. 8, 9:ignem a tectis,
Ov. R. Am. 625.—Aliquid alicui (cf. arceo, no. II. d.):(δ).iniuriam foribus,
Plaut. Most. 4, 2, 20:solstitium pecori,
Verg. E. 7, 47; cf.:aestatem capellis,
Hor. Od. 1, 17, 3; Prop. 1, 20, 11:tela misero,
Sil. 17, 432:dedecus morti,
id. 5, 490:senium famae,
Stat. Th. 9, 318.—Absol., to put a stop (to a fire), to check the flames:II.nec quisquam defendere audebat, crebris minis restinguere prohibentium,
Tac. A. 15, 38; cf.:urbem incendere, feris in populum immissis, quo difficilius defenderentur,
Suet. Ner. 43.—Transf., like prohibere, with acc. of that from which any thing is warded off or averted, to defend, guard, protect, cover.A.In gen. (so most freq. in all perr. and species of composition), constr. with acc. alone; with acc. and ab aliquo (contra aliquid), or merely ab aliquo; and absol.(α).With simple acc.:(β).Aeduos ceterosque amicos populi Rom.,
Caes. B. G. 1, 35 fin.:eos,
id. ib. 2, 10, 4; id. B. C. 1, 6, 2:se armis,
id. B. G. 6, 34:se manu,
id. ib. 5, 7, 8;6, 40, 6 et saep.: castra,
id. ib. 3, 3 fin.; id. B. C. 3, 67, 5; 3, 94, 6 (with tueri):oppidum,
id. B. G. 3, 16, 3 et saep.:eum defendo, quem tu accusas,
Cic. Sull. 17:aliquem apud praetores,
id. Clu. 45, 126:aliquem de ambitu,
id. Sull. 2, 6: cf.causam,
id. Clu. 27, 74; id. Sull. 31, 86; id. Lael. 25, 96 et passim:d. ac tegere scelus,
id. Sull. 31, 86; cf.with protegere,
id. ib. 18, 50:justitiam,
id. Lael. 7, 25:communem salutem,
id. Rep. 1, 1; id. Mur. 2 fin. et saep.:locum,
to preserve, maintain, id. Quint. 13, 43; cf.:vicem modo rhetoris atque poëtae,
to sustain, Hor. S. 1, 10, 12:actorum partes,
id. A. P. 194:aedes Vestae vix defensa est (sc. ab incendio),
preserved, Liv. 26, 27.—Aliquid (aliquem) ab aliquo:(γ).Aedui cum se suaque ab iis defendere non possent,
Caes. B. G. 1, 11, 2:se a finitimis,
id. ib. 2, 31, 5; id. B. C. 1, 75, 3; Sall. C. 45, 4 et saep.:Galliam omnem ab Ariovisti injuria,
Caes. B. G. 1, 31 fin.; so,aliquem ab injuria,
id. ib. 5, 20, 3; Sall. C. 35 fin.; cf. Caes. B. C. 1, 22, 5:se regnumque suum ab Romanorum avaritia,
Sall. J. 49, 2:provinciam non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis,
Cic. de Imp. Pomp. 6, 14: Italiam a vastatione, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 15 fin.:vitam ab inimicorum audacia telisque,
Cic. Mil. 2 fin.:libertatis causam ab regio praesidio,
Liv. 39, 24 et saep.:teneras myrtos a frigore,
Verg. E. 7, 6:frondes ab acutae vulnere falcis, a pecoris morsu,
Ov. M. 9, 384 et saep.—With ab aliquo:(δ).quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit,
Caes. B. G. 7, 23, 5; so id. B. C. 1, 25 fin.; 3, 63, 7.—Aliquem (aliquid) contra, or adversus aliquem:(ε).me scio a te contra iniquos meos solere defendi,
Cic. Fam. 11, 27, 7:sese adversus populum Romanum defendere,
id. Phil. 1, 6, 13:me adversus Abrupolim,
Liv. 42, 41, 10; Just. 2, 4, 32; Suet. Caes. 71; Liv. 5, 35, 4:auctoritatem contra invidiam,
Cic. Phil, 8, 4; 13, 11; id. Fam. 5, 2, 6; id. Sest. 67, 141; 23, 51; 52, 111; id. Phil. 2, 18, 45.—Absol.:B.filii qui et sentire et defendere possent,
Cic. Rosc. Am. 23, 64 fin.:cum jam defenderet nemo,
Caes. B. G. 2, 33, 6:defendentibus civibus Romanis,
id. B. C. 3, 40, 6; cf. in the abl. absol., id. B. G. 2, 12, 3; id. B. C. 3, 68 fin.; Cic. Lael. 25, 96 et saep.:quibus eae partes ad defendendum obvenerunt,
Caes. B. G. 7, 81 fin. —In partic.1.Of speech, to defend, support, maintain; to bring forward, allege in defence (so repeatedly in Cic.; elsewhere rare).(α).With acc.:(β).(Carneades) nullam umquam in illis suis disputationibus rem defendit, quam non probarit,
Cic. de Or. 2, 38 fin.; cf. id. Fam. 4, 14:me id maxime defendisse, ut, etc.,
have chiefly striven for, id. Rosc. Am. 47; id. Verr. 2, 3, 37; 2, 5, 58.—With acc. and inf.:(γ).gravissimeque et verissime defenditur, numquam aequitatem ab utilitate posse sejungi, etc.,
Cic. Fin. 3, 21, 71; id. Verr. 2, 3, 90 fin.; id. Tull. 13, 32:ille nihil ex his sponte susceptum sed principi paruisse defendebat,
Tac. A. 13, 43:sed id solitum esse fieri defendebat,
Gell. 10, 19; so with verb pass. and inf., Cic. Inv. 2, 32 init. —With a relative clause:2.(quae turpitudines) cur non cadant in sapientem, non est facile defendere,
Cic. Fin. 2, 35, 117. —In the later jurid. Lat., to claim, vindicate, or prosecute at law:quia libertatem et hereditatem ex testamento sibi defendebat,
Dig. 5, 3, 7:si patris mortem defendere necesse habuerit,
i. e. legally to avenge his death, ib. 38, 2, 14, § 7; 48, 2, 11. -
110 gero
1.gĕro, gessi, gestum ( Part. gen. plur. sync. gerentum, Plaut. Truc. 2, 1, 13; imper. ger, like dic, duc, fac, fer, Cat. 27, 2), 3, v. a. [root gas-, to come, go; Zend, jah, jahaiti, come; gero (for geso), in caus. sense, to cause to come; cf. Gr. bastazô, from bastos = gestus], to bear about with one, to bear, carry, to wear, have (in the lit. signif. mostly poet., not in Cic., Cæs., Sall., or Quint.; but instead of it ferre, portare, vehere, sustinere, etc.; but in the trop. signif. freq. and class.).I.Lit.A.In gen.:b.(vestem ferinam) qui gessit primus,
Lucr. 5, 1420; so,vestem,
Ov. M. 11, 276 (with induere vestes), Nep. Dat. 3; cf.:coronam Olympiacam capite,
Suet. Ner. 25:ornamenta,
id. Caes. 84:angues immixtos crinibus,
Ov. M. 4, 792:clipeum (laeva),
id. ib. 4, 782; cf.:galeam venatoriam in capite, clavam dextra manu, copulam sinistra,
Nep. Dat. 3:ramum, jaculum,
Ov. M. 12, 442:spicea serta,
id. ib. 2, 28:vincla,
id. ib. 4, 681:venabula corpore fixa,
id. ib. 9, 206; cf.:tela (in pectore fixus),
id. ib. 6, 228:Vulcanum (i. e. ignem) in cornu conclusum,
Plaut. Am. 1, 1, 185:spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens,
Liv. 1, 10, 5; cf.:Horatius trigemina spolia prae se gerens,
id. 1, 26, 2:onera,
Varr. L. L. 6, § 77 Müll.: uterum or partum gerere, to be pregnant, be with young; so, gerere partum, Plin. 8, 47, 72, § 187:uterum,
id. 8, 40, 62, § 151:centum fronte oculos centum cervice gerebat Argus,
Ov. Am. 3, 4, 19:lumen unum media fronte,
id. M. 13, 773:cornua fronte,
id. ib. 15, 596:virginis os habitumque gerens et virginis arma,
Verg. A. 1, 315:virginis ora,
Ov. M. 5, 553; cf.:quae modo bracchia gessit, Crura gerit,
id. ib. 5, 455 sq.:Coae cornua matres Gesserunt tum,
i. e. were turned into cows, id. ib. 7, 364:principio (morbi) caput incensum fervore gerebant,
Lucr. 6, 1145:qui umbrata gerunt civili tempora quercu,
Verg. A. 6, 772:tempora tecta pelle lupi,
Ov. M. 12, 380:(Hector) squalentem barbam et concretos sanguine crines Vulneraque illa gerens, quae, etc.,
Verg. A. 2, 278:capella gerat distentius uber,
Hor. S. 1, 1, 110.—Of inanimate things:B.semina rerum permixta gerit tellus discretaque tradit,
Lucr. 6, 790; cf.:(terram) multosque lacus multasque lacunas In gremio gerere et rupes deruptaque saxa,
id. ib. 6, 539; Enn. ap. Non. 66, 26 (Sat. 23, p. 157 Vahl.); and:quos Oceano propior gerit India lucos,
Verg. G. 2, 122:speciem ac formam similem gerit ejus imago,
Lucr. 4, 52.—In partic. (very rare).1.With respect to the term. ad quem, to bear, carry, bring to a place:2.(feminae puerique) saxa in muros munientibus gerunt,
Liv. 28, 19, 13:neque eam voraginem conjectu terrae, cum pro se quisque gereret, expleri potuisse,
id. 7, 6, 2; cf. id. 37, 5, 1. — Absol.:si non habebis unde irriges, gerito inditoque leniter,
Cato, R. R. 151, 4; Liv. 7, 6, 2 Drak.—Prov.:non pluris refert, quam si imbrem in cribrum geras,
Plaut. Ps. 1, 1, 100.—With the accessory idea of production, to bear, bring forth, produce:II.quae (terra) quod gerit fruges, Ceres (appellata est),
Varr. L. L. 5, § 64 Müll.; cf. Tib. 2, 4, 56:violam nullo terra serente gerit,
Ov. Tr. 3, 12, 6:arbores (Oete),
id. M. 9, 230:malos (platani),
Verg. G. 2, 70: frondes (silva), Ov. M. 11, 615:terra viros urbesque gerit silvasque ferasque Fluminaque et Nymphas et cetera numina ruris,
Ov. M. 2, 16.Trop.A.In gen., to bear, have, entertain, cherish: vos etenim juvenes animum geritis muliebrem, illa virago viri, Poët. ap. Cic. Off. 1, 18, 61; cf.:B.fortem animum gerere,
Sall. J. 107, 1:parem animum,
id. ib. 54, 1 Kritz.:animum invictum advorsum divitias,
id. ib. 43, 5:animum super fortunam,
id. ib. 64, 2:mixtum gaudio ac metu animum,
Liv. 32, 11, 5; cf. also Verg. A. 9, 311; and v. infra B. 3.: aeque inimicitiam atque amicitiam in frontem promptam gero, Enn. ap. Gell. 19, 8, 6 (Trag. v. 8 Vahl.):personam,
to support a character, play a part, Cic. Off. 1, 32, 115; cf.:est igitur proprium munus magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis debereque ejus dignitatem et decus sustinere,
id. ib. 1, 34, 132; Aug. Doctr. Christ. 4, 29 init.;id. Civ. Dei, 1, 21 al.: mores, quos ante gerebant, Nunc quoque habent,
Ov. M. 7, 655:et nos aliquod nomenque decusque Gessimus,
Verg. A. 2, 89:seu tu querelas sive geris jocos Seu rixam et insanos amores Seu facilem, pia testa (i. e. amphora), somnum,
Hor. C. 3, 21, 2:in dextris vestris jam libertatem, opem... geritis,
Curt. 4, 14 fin.:plumbeas iras,
Plaut. Poen. 3, 6, 18:iras,
Ter. Hec. 3, 1, 30: M. Catonem illum Sapientem cum multis graves inimicitias gessisse accepimus propter Hispanorum injurias, Cic. Div. ap. Caecil. 20, 66:veteres inimicitias cum Caesare,
Caes. B. C. 1, 3, 4:muliebres inimicitias cum aliqua,
Cic. Cael. 14, 32:inimicitias hominum more,
id. Deiot. 11, 30: simultatem cum aliquo pro re publica, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 3; cf. Suet. Vesp. 6; and Verg. A. 12, 48:de amicitia gerenda praeclarissime scripti libri,
Cic. Fam. 3, 8, 5:amicitiam,
Nep. Dat. 10 fin.:praecipuum in Romanos gerebant odium,
Liv. 28, 22, 2:cum fortuna mutabilem gerentes fidem,
id. 8, 24, 6:utrique imperii cupiditatem insatiabilem gerebant,
Just. 17, 1 fin. —Absol.:ad ea rex, aliter atque animo gerebat, placide respondit,
Sall. J. 72, 1.—In partic.1.Gerere se aliquo modo, to bear, deport, behave, or conduct one's self, to act in any manner:b.in maximis rebus quonam modo gererem me adversus Caesarem, usus tuo consilio sum,
Cic. Fam. 11, 27, 5; cf. id. Off. 1, 28, 98:ut, quanto superiores sumus, tanto nos geramus summissius,
id. ib. 1, 26, 90; so,se liberius (servi),
id. Rep. 1, 43:se inconsultius,
Liv. 41, 10, 5:se valde honeste,
Cic. Att. 6, 1, 13:se perdite,
id. ib. 9, 2, A, 2:se turpissime (illa pars animi),
id. Tusc. 2, 21, 48:se turpiter in legatione,
Plin. Ep. 2, 12, 4:sic in provincia nos gerimus, quod ad abstinentiam attinet, ut, etc.,
Cic. Att. 5, 17, 2:sic me in hoc magistratu geram, ut, etc.,
id. Agr. 1, 8, 26; cf.:nunc ita nos gerimus, ut, etc.,
id. ib. 2, 22, 3:uti sese victus gereret, exploratum misit,
Sall. J. 54, 2:se medium gerere,
to remain neutral, Liv. 2, 27, 3.—In a like sense also post-class.: gerere aliquem, to behave or conduct one's self as any one (like agere aliquem):c.nec heredem regni sed regem gerebat,
Just. 32, 3, 1; Plin. Pan. 44, 2:tu civem patremque geras,
Claud. IV. Cons. Hon. 293:aedilem,
App. M. 1, p. 113:captivum,
Sen. Troad. 714.—Gerere se et aliquem, to treat one's self and another in any manner:d.interim Romae gaudium ingens ortum cognitis Metelli rebus, ut seque et exercitum more majorum gereret,
Sall. J. 55, 1:meque vosque in omnibus rebus juxta geram,
id. ib. 85, 47.—Pro aliquo se gerere, to assume to be:2.querentes, quosdam non sui generis pro colonis se gerere,
Liv. 32, 2, 6:eum, qui sit census, ita se jam tum gessisse pro cive,
Cic. Arch. 5, 11 dub.—Gerere prae se aliquid (for the usual prae se ferre), to show, exhibit, manifest:3.affectionis ratio perspicuam solet prae se gerere conjecturam, ut amor, iracundia, molestia, etc.,
Cic. Inv. 2, 9, 30; cf.:prae se quandam gerere utilitatem,
id. ib. 2, 52, 157: animum altum et erectum prae se gerebat, Auct. B. Afr. 10 fin.; Aug. de Lib. Arbit. 3, 21, 61 al.;so gerere alone: ita tum mos erat, in adversis voltum secundae fortunae gerere, moderari animo in secundis,
to assume, Liv. 42, 63, 11.—With the accessory idea of activity or exertion, to sustain the charge of any undertaking or business, to administer, manage, regulate, rule, govern, conduct, carry on, wage, transact, accomplish, perform (cf.: facio, ago).—In pass. also in gen., to happen, take place, be done (hence, res gesta, a deed, and res gestae, events, occurrences, acts, exploits; v. the foll.): tertium gradum agendi esse dicunt, ubi quid faciant;4.in eo propter similitudinem agendi et faciundi et gerundi quidam error his, qui putant esse unum. Potest enim aliquid facere et non agere, ut poëta facit fabulam et non agit: contra actor agit et non facit.... Contra imperator quod dicitur res gerere, in eo neque facit neque agit, sed gerit, id est sustinet, translatum ab his qui onera gerunt, quod hi sustinent,
Varr. L. L. 6, § 77 Müll.:omnia nostra, quoad eris Romae, ita gerito, regito, gubernato, ut nihil a me exspectes,
Cic. Att. 16, 2, 2:gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68; cf. id. Rep. 2, 1 and 12:rem publicam,
id. ib. 1, 7; 1, 8; id. Fam. 2, 7, 3 et saep.:magistratum,
id. Sest. 37, 79; cf.potestatem,
id. Verr. 2, 2, 55, § 138:consulatum,
id. Agr. 1, 8, 25; id. Sest. 16, 37:duumviratum,
id. ib. 8, 19:tutelam alicujus,
Dig. 23, 2, 68; 27, 1, 22 al.: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 Vahl.); so,rem, of private affairs,
Plaut. Pers. 4, 3, 34; Cic. de Sen. 7, 22 al.:aliquid per aes et libram gerere,
to transact by coin and balance, Gai. Inst. 3, 173; cf. Weissenb. ad Liv. 6, 14.—Of war: etsi res bene gesta est, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168 (Ann. v. 512 Vahl.): vi geritur res, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 272 ib.); cf.:gladiis geri res coepta est,
Liv. 28, 2, 6:ubi res ferro geratur,
id. 10, 39, 12: qui rem cum Achivis gesserunt statim, Enn. ap. Non. 393, 14 (Trag. v. 39 Vahl.); cf. Plaut. Am. 1, 1, 84:Alexander... passurus gestis aequanda pericula rebus,
exploits, Juv. 14, 314:miranda quidem, sed nuper gesta referemus,
id. 15, 28.—Of public affairs, affairs of government:magnae res temporibus illis a fortissimis viris summo imperio praeditis, dictatoribus atque consulibus, belli domique gerebantur,
Cic. Rep. 2, 32 fin.; 2, 24:a rebus gerendis senectus abstrahit,
id. de Sen. 6, 15; cf. § 17: quid quod homines infima fortuna, nulla spe rerum gerendarum ( public business), opifices denique, delectantur historia? maximeque eos videre possumus res gestas ( public events or occurrences) audire et legere velle, qui a spe gerendi absunt, confecti senectute, id. Fin. 5, 19, 52:sin per se populus interfecit aut ejecit tyrannum, est moderatior, quoad sentit et sapit et sua re gesta laetatur,
their deed, id. Rep. 1, 42:ut pleraque senatus auctoritate gererentur,
id. ib. 2, 32; cf. id. ib. 1, 27:haec dum Romae geruntur,
id. Quint. 6, 28:ut iis, qui audiunt, tum geri illa fierique videantur,
id. de Or. 2, 59, 241:susceptum negotium,
id. Fam. 13, 5, 1; cf.:si ipse negotium meum gererem, nihil gererem, nisi consilio tuo,
id. Att. 13, 3, 1:negotium bene, male, etc.,
id. Rosc. Com. 11, 32; id. Cat. 2, 10, 21; Caes. B. G. 3, 18, 5 et saep.; cf.:quid negotii geritur?
Cic. Quint. 13, 42: annos multos bellum gerentes summum summā industriā, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 104 Vahl.); cf.:bello illo maximo, quod Athenienses et Lacedaemonii summa inter se contentione gesserunt,
Cic. Rep. 1, 16; so,bella,
id. ib. 5, 2: pacem an bellum gerens, v. Andrews and Stoddard's Gram. § 323, 1 (2); Sall. J. 46 fin.:bella multa felicissime,
Cic. Rep. 2, 9:bellum cum aliquo,
id. Sest. 2, 4; id. Div. 1, 46, 103; Caes. B. G. 1, 1, 4 et saep.:bello gesto,
Liv. 5, 43, 1: mea mater de ea re gessit morem morigerae mihi, performed my will, i. e. complied with my wishes, gratified, humored me, Plaut. Cist. 1, 1, 87; cf.:geram tibi morem et ea quae vis, ut potero, explicabo,
Cic. Tusc. 1, 9, 17: morem alicui (in aliqua re), Enn. ap. Non. 342, 24 (Trag. v. 241 Vahl.):sine me in hac re gerere mihi morem,
Ter. Heaut. 5, 1, 74; Plaut. Capt. 2, 3, 44; id. Men. 5, 2, 37; id. Mil. 2, 1, 58; Cic. Rep. 3, 5; id. N. D. 2, 1, 3; Ov. Am. 2, 2, 13 et saep.; also without dat., Plaut. Most. 3, 2, 36; Ter. Ad. 3, 3, 77.— Pass.:ut utrique a me mos gestus esse videatur,
Cic. Att. 2, 16, 3; Plaut. Most. 1, 3, 69; Ter. Eun. 1, 2, 108; id. Ad. 2, 2, 6; Nep. Them. 7, 3 al.—With a play upon this meaning and that in II. A.: magna, inquit, [p. 813] bella gessi:magnis imperiis et provinciis praefui. Gere igitur animum laude dignum,
Cic. Par. 5, 2, 37.— Absol.:cum superiores alii fuissent in disputationibus perpoliti, quorum res gestae nullae invenirentur, alii in gerendo probabiles, in disserendo rudes,
Cic. Rep. 1, 8; cf.the passage,
id. Fin. 5, 19, 52 supra:Armeniam deinde ingressus prima parte introitus prospere gessit,
Vell. 2, 102, 2 (where others unnecessarily insert rem), Liv. 25, 22, 1; cf.also: sive caesi ab Romanis forent Bastarnae... sive prospere gessissent,
id. 40, 58 fin.:cum Persis et Philippus qui cogitavit, et Alexander, qui gessit, hanc bellandi causam inferebat, etc.,
Cic. Rep. 3, 9.—Of time, to pass, spend (mostly post-Aug.; not in Cic.): ut (Tullia) cum aliquo adolescente primario conjuncta aetatem gereret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; cf.:2.pubertatis ac primae adolescentiae tempus,
Suet. Dom. 1:vitam,
Petr. 63; Val. Fl. 6, 695:annum gerens aetatis sexagesimum et nonum,
Suet. Vesp. 24.—Hence, gĕrens, entis, P. a. (acc. to II. B. 3.), managing, conducting, etc.; with gen.:rei male gerentes,
Plaut. Truc. 1, 2, 43:sui negotii bene gerens,
Cic. Quint. 19, 62.gĕro, ōnis, m. [1. gero], a carrier; connected per hyphen with foras:ite, ite hac, simul eri damnigeruli, foras gerones, Bonorum hamaxagogae,
that carry off, ravishers, Plaut. Truc. 2, 7, 1. -
111 Gratia
grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].I.(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):B.pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,
Plaut. Trin. 1, 1, 12:perspicio nihili meam vos facere gratiam,
id. Curc. 1, 2, 68:ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,
Cic. Planc. 13, 32; cf.:Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,
id. Rosc. Am. 6, 15:deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,
id. N. D. 1, 44, 124:neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,
id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:aliquem restituere in gratiam,
id. Prov. Cons. 9, 23:aliquem restituere in ejus veterem gratiam,
id. Att. 1, 3, 3:in gratiam reducere,
id. Rab. Post. 8, 19; cf.also: cum aliquo in gratiam redire,
to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:alicujus gratiam sequi,
Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,
id. B. G. 4, 7, 4:ab aliquo inire gratiam,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:a bonis omnibus summam inire gratiam,
id. Att. 7, 9, 3:magnam inire gratiam,
id. Fin. 4, 12, 31:quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,
Liv. 33, 46, 7:apud regem gratiam initam volebant,
id. 36, 5, 3:at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!
Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),
Cic. Att. 5, 3, 3:cum aliquo in laude et in gratia esse,
id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,
Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,
Dig. 24, 1, 32, § 10;without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,
with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,
credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,
Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:gratiā plurimum posse,
id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,
id. ib. 7, 63, 1:gratiā valere,
id. B. C. 2, 44, 1:inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,
Juv. 13, 4:quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,
Liv. 40, 59, 1.—In plur.:L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,
tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,
id. ib. 11, 24:non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,
id. Agr. 2, 3, 7.—Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;2.esp. freq. in Quint.): gratia formae,
Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:corporis,
id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:quid ille gratiae in vultu ostenderit,
Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:unica nec desit jocundis gratia verbis,
charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),
Quint. 10, 1, 96:sermonis Attici,
id. ib. 65;12, 10, 35: dicendi,
id. 9, 3, 74:brevitatis novitatisque,
id. ib. 58:omnis bene scriptorum,
id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,
Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.II. A.In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):B.ergo ab eo petito gratiam istam,
Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,
id. Stich. 1, 2, 23:petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:quod beneficii gratiaeque causa concessit,
id. ib. 2, 3, 48 fin.:hanc gratiam ut sibi des,
Ter. Hec. 3, 3, 30:juris jurandi volo gratiam facias,
excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:alicui delicti gratiam facere,
to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,
id. Cat. 52, 8; cf.also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,
id. Fragm. 3, 34 Gerl.:alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,
to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,
id. 28, 39, 12 Drak.:in gratiam alicujus,
id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,
for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,
Juv. 8, 64.—In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):A.quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,
Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,
id. ib. 2, 53, 161:immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,
id. Fam. 10, 11, 1; cf.:renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37, 8 (v. ago):dīs gratias agere... si referre studeant gratias,
Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,
Cic. Fam. 13, 42, 1:eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,
id. Phil. 1, 1, 3:Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,
id. Fam. 1, 10:justissimas gratias agere,
id. Leg. 2, 3, 6:quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,
id. Fam. 10, 19, 1:nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,
to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,
id. Fam. 13, 4, 1:praeclaram vero populo Romano refers gratiam,
id. Cat. 1, 11, 28:ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,
id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,
if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:gratias habere,
Liv. 24, 37, 7:alicui summas gratias habere,
Plaut. Trin. 3, 2, 33:alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,
Vitr. 6 praef. 4:merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,
Cic. Phil. 3, 10, 25:meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,
id. Planc. 33, 80:pro beneficio gratiam repetere,
Liv. 1, 47, 7:gratias ob hoc agere, quod, etc.,
Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:pro tuo summo beneficio gratias agere,
Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,
Tib. 2, 1, 36; cf.:hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,
Sen. Ep. 81 med.;rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),
to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,
I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,
thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,
Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).(α).With gen.:(β).sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,
lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,
Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:honoris gratia nomino,
Cic. Quint. 7, 28:nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,
Ter. And. 5, 1, 17:simulabat sese negotii gratia properare,
Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;non praedae gratia: quia inspoliatus est,
Quint. 7, 1, 33; cf.:hereditatis gratia,
id. 5, 12, 5:quem censores senatu probri gratia moverant,
Sall. C. 23, 1:profectus gratia dicere,
Quint. 2, 10, 9:brevitatis gratia,
id. 4, 2, 43:decoris gratia,
id. 8, 6, 65:difficultatis gratia,
id. 9, 2, 77:aut invidiae gratia... aut miserationis,
id. 9, 2, 8:praesentis gratia litis,
id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,
Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:tentandi gratia,
Sall. J. 47, 2:hiemandi gratia,
id. ib. 61, 3:colloquendi gratia,
id. ib. 61, 4:placandi gratia,
id. ib. 71, 5:simulandi gratia,
id. ib. 37, 4:sui exposcendi gratia,
Nep. Hann. 7, 6:amplificandi gratia... vel miserandi,
Quint. 9, 3, 28:elevandae invidiae gratia,
id. 5, 13, 40:recuperandae dignitatis gratia,
id. 11, 1, 79:vitandae similitudinis gratia,
id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,verbi gratia, for verbi causa, infra),
Cic. Off. 3, 12, 50; so,exempli gratia,
Plin. 2, 41, 41, § 110;for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,
Quint. 6, 5, 6:eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,
Plin. 18, 25, 57, § 213:propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,
for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:gratiā decoris,
Quint. 8 praef. §18: compositionis,
id. 9, 4, 58:lenitatis,
id. 9, 4, 144:significationis,
id. 8, 6, 2.—With pron. (mostly ante-class.):B.meā gratiā,
Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:qui nihil ocius venit tamen hac gratia,
id. Stich. 5, 1, 5; cf.:abire istac gratia,
id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,eā gratiā,
Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,
id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,
Sall. J. 54, 4:id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,
id. ib. 80, 4.—grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,
Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,
id. As. 1, 3, 38 sq.:quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,
into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,
Cic. Verr. 1, 46, 118:hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,
id. Rosc. Com. 10, 27:gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),
Mart. 14, 175, 2:id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?
Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:gratis rei publicae servire,
id. Clu. 26, 71:tantum gratis pagina nostra placet,
Mart. 5, 16, 10:virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,
Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,
Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §48: habitent gratis in alieno?
id. Off. 2, 23, 83; so,habitare in aedibus alienis,
Dig. 39, 5, 9:habitationem cui dare,
free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11. -
112 gratia
grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].I.(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):B.pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,
Plaut. Trin. 1, 1, 12:perspicio nihili meam vos facere gratiam,
id. Curc. 1, 2, 68:ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,
Cic. Planc. 13, 32; cf.:Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,
id. Rosc. Am. 6, 15:deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,
id. N. D. 1, 44, 124:neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,
id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:aliquem restituere in gratiam,
id. Prov. Cons. 9, 23:aliquem restituere in ejus veterem gratiam,
id. Att. 1, 3, 3:in gratiam reducere,
id. Rab. Post. 8, 19; cf.also: cum aliquo in gratiam redire,
to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:alicujus gratiam sequi,
Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,
id. B. G. 4, 7, 4:ab aliquo inire gratiam,
Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:a bonis omnibus summam inire gratiam,
id. Att. 7, 9, 3:magnam inire gratiam,
id. Fin. 4, 12, 31:quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,
Liv. 33, 46, 7:apud regem gratiam initam volebant,
id. 36, 5, 3:at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!
Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),
Cic. Att. 5, 3, 3:cum aliquo in laude et in gratia esse,
id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,
Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,
Dig. 24, 1, 32, § 10;without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,
with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,
credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,
Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:gratiā plurimum posse,
id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,
id. ib. 7, 63, 1:gratiā valere,
id. B. C. 2, 44, 1:inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,
Juv. 13, 4:quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,
Liv. 40, 59, 1.—In plur.:L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,
tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,
id. ib. 11, 24:non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,
id. Agr. 2, 3, 7.—Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;2.esp. freq. in Quint.): gratia formae,
Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:corporis,
id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:quid ille gratiae in vultu ostenderit,
Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:unica nec desit jocundis gratia verbis,
charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),
Quint. 10, 1, 96:sermonis Attici,
id. ib. 65;12, 10, 35: dicendi,
id. 9, 3, 74:brevitatis novitatisque,
id. ib. 58:omnis bene scriptorum,
id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,
Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.II. A.In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):B.ergo ab eo petito gratiam istam,
Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,
id. Stich. 1, 2, 23:petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:quod beneficii gratiaeque causa concessit,
id. ib. 2, 3, 48 fin.:hanc gratiam ut sibi des,
Ter. Hec. 3, 3, 30:juris jurandi volo gratiam facias,
excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:alicui delicti gratiam facere,
to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,
id. Cat. 52, 8; cf.also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,
id. Fragm. 3, 34 Gerl.:alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,
to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,
id. 28, 39, 12 Drak.:in gratiam alicujus,
id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,
for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,
Juv. 8, 64.—In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):A.quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,
Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,
id. ib. 2, 53, 161:immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,
id. Fam. 10, 11, 1; cf.:renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37, 8 (v. ago):dīs gratias agere... si referre studeant gratias,
Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,
Cic. Fam. 13, 42, 1:eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,
id. Phil. 1, 1, 3:Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,
id. Fam. 1, 10:justissimas gratias agere,
id. Leg. 2, 3, 6:quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,
id. Fam. 10, 19, 1:nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,
to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,
id. Fam. 13, 4, 1:praeclaram vero populo Romano refers gratiam,
id. Cat. 1, 11, 28:ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,
id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,
if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:gratias habere,
Liv. 24, 37, 7:alicui summas gratias habere,
Plaut. Trin. 3, 2, 33:alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,
Vitr. 6 praef. 4:merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,
Cic. Phil. 3, 10, 25:meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,
id. Planc. 33, 80:pro beneficio gratiam repetere,
Liv. 1, 47, 7:gratias ob hoc agere, quod, etc.,
Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:pro tuo summo beneficio gratias agere,
Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,
Tib. 2, 1, 36; cf.:hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,
Sen. Ep. 81 med.;rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),
to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,
I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,
thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,
Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).(α).With gen.:(β).sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,
lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,
Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:honoris gratia nomino,
Cic. Quint. 7, 28:nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,
Ter. And. 5, 1, 17:simulabat sese negotii gratia properare,
Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;non praedae gratia: quia inspoliatus est,
Quint. 7, 1, 33; cf.:hereditatis gratia,
id. 5, 12, 5:quem censores senatu probri gratia moverant,
Sall. C. 23, 1:profectus gratia dicere,
Quint. 2, 10, 9:brevitatis gratia,
id. 4, 2, 43:decoris gratia,
id. 8, 6, 65:difficultatis gratia,
id. 9, 2, 77:aut invidiae gratia... aut miserationis,
id. 9, 2, 8:praesentis gratia litis,
id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,
Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:tentandi gratia,
Sall. J. 47, 2:hiemandi gratia,
id. ib. 61, 3:colloquendi gratia,
id. ib. 61, 4:placandi gratia,
id. ib. 71, 5:simulandi gratia,
id. ib. 37, 4:sui exposcendi gratia,
Nep. Hann. 7, 6:amplificandi gratia... vel miserandi,
Quint. 9, 3, 28:elevandae invidiae gratia,
id. 5, 13, 40:recuperandae dignitatis gratia,
id. 11, 1, 79:vitandae similitudinis gratia,
id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,verbi gratia, for verbi causa, infra),
Cic. Off. 3, 12, 50; so,exempli gratia,
Plin. 2, 41, 41, § 110;for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,
Quint. 6, 5, 6:eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,
Plin. 18, 25, 57, § 213:propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,
for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:gratiā decoris,
Quint. 8 praef. §18: compositionis,
id. 9, 4, 58:lenitatis,
id. 9, 4, 144:significationis,
id. 8, 6, 2.—With pron. (mostly ante-class.):B.meā gratiā,
Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:qui nihil ocius venit tamen hac gratia,
id. Stich. 5, 1, 5; cf.:abire istac gratia,
id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,eā gratiā,
Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,
id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,
Sall. J. 54, 4:id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,
id. ib. 80, 4.—grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,
Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,
id. As. 1, 3, 38 sq.:quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,
into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,
Cic. Verr. 1, 46, 118:hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,
id. Rosc. Com. 10, 27:gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),
Mart. 14, 175, 2:id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?
Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:gratis rei publicae servire,
id. Clu. 26, 71:tantum gratis pagina nostra placet,
Mart. 5, 16, 10:virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,
Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,
Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §48: habitent gratis in alieno?
id. Off. 2, 23, 83; so,habitare in aedibus alienis,
Dig. 39, 5, 9:habitationem cui dare,
free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11. -
113 loquor
lŏquor, cātus (quūtus), lŏqui ( inf. loquier, Naev. ap. Gell. 1, 24, 2), v. dep. n. and a. [Sanscr. lap-, to talk, whisper; Gr. lak-, elakon, laskô], to speak, talk, say (in the lang. of common life, in the tone of conversation; cf. Quint. 9, 4, 10; 11, 3, 45).I.Lit.A.Neutr.:(β).mitte male loqui,
Ter. And. 5, 3, 2:Scipio mihi sane bene et loqui videtur et dicere,
Cic. Brut. 58, 212; id. Or. 32, 113: magistratum legem esse loquentem;legem autem mutum magistratum,
id. Leg. 3, 1, 2:male... vere ac libere,
id. Rosc. Am. 48, 140:cum loquimur terni, nihil flagitii dicimus,
id. Fam. 9, 22, 3:quid tu, Epicure? loquere,
id. Ac. 2, 39, 123:pure et Latine,
id. de Or. 1, 32, 144; id. Fin. 2, 4, 14; 2, 5, 15:aliud esse Latine, aliud grammatice loqui,
Quint. 1, 6, 27:Latine atque emendate,
id. 8, 1, 2:aliā linguā,
Cic. de Or. 2, 14, 61:pro aliquo,
id. Att. 3, 1:apud aliquem,
before any one, id. Fin. 2, 22, 74; so,adversum aliquem,
before any one, Ter. And. 1, 5, 30:secum,
Cic. Off. 3, 1, 1:cum aliquo,
Ov. M. 6, 205:bene de aliquo,
Sen. Contr. 2, 9, 63:secus de aliquo,
Tac. A. 2, 50:male de aliquo,
Vulg. Sirach, 8, 5; Capitol. [p. 1078] Alb. 2:de me male,
Suet. Aug. 51 fin. —With dat.: male loqui alicui, to speak evil of any one:(γ).pergin male loqui, mulier, mihi,
Plaut. Truc. 2, 2, 10; Stat. Th. 12, 26:vento et fluctibus loqui,
to express vain wishes, Luc. 4, 491.—Absol.:B.neque loqui possumus, nisi e syllabis brevibus ac longis,
Quint. 9, 4, 61:ut non loqui et orare, sed fulgurare ac tonare videaris,
id. 2, 16, 19.—Act.1.To speak out, to say, tell, talk about, mention, utter, name:2.loquere tuum mihi nomen,
Plaut. Men. 5, 9, 7; id. Aul. 2, 1, 15:deliramenta,
id. Am. 2, 2, 64:quas tu mulieres quos tu parasitos loquere,
id. Men. 2, 2, 47:si quid tu in illum bene voles loqui, id loqui licebit,
id. Most. 1, 3, 83:adfirmat nihil a se cuiquam de te secus esse dictum,
Cic. Att. 1, 19, 11:horribile est, quae loquantur,
id. ib. 14, 4, 1:pugnantia,
id. Tusc. 1, 7, 13:ne singulas loquar urbes,
mention, Liv. 5, 54, 5:quid turres loquar,
id. 5, 5, 6:quid ego legem loquar?
id. 3, 11, 13:quid loquar marmora, etc.,
Sen. Ep. 90, 25:proelia,
Hor. C. 4, 15, 1:aliquem absentem,
Ov. Tr. 3, 3, 17.—To talk of, speak about, to have ever on one's lips:3.Dolabella merum bellum loquitur,
Cic. Fam. 9, 13, 8:ne semper Curios et Luscinos loquamur,
id. Par. 6, 50:multi etiam Catilinam atque illa portenta loquebantur,
id. Mil. 23, 63:nil nisi classes loquens et exitus,
id. Att. 9, 2, 3:qui de magnis majora loquuntur,
Juv. 4, 17.—Loquuntur, they say, it is said, they talk of, the talk is of:II.hic mera scelera loquuntur,
Cic. Att. 9, 13, 1; id. Verr. 2, 5, 30, § 78:eodem die vulgo loquebantur Antonium mansurum esse Casilini,
id. Att. 16, 10, 1:omnia magna loquens,
Hor. S. 1, 3, 13:dare aliquem famae loquendum,
Mart. 5, 25, 5:Juppiter, hospitibus nam te dare jura loquuntur,
Verg. A. 1, 731: de damnatione ferventer loqui est coeptum, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8.—Transf.A.To speak, declare, show, indicate or express clearly:B.oculi nimis arguti quemadmodum animo affecti simus, loquuntur,
Cic. Leg. 1, 9, 27:res loquitur ipsa, judices, quae semper valet plurimum,
id. Mil. 20, 53:haec ipsae res loquuntur,
Tert. de Pud. 5:ut fama loquitur,
Vell. 2, 93, 3:cum chartā dextra locuta est,
has written upon it, Ov. H. 18, 20:volucres mea fata loquentur,
Stat. Th. 8, 181; Luc. 6, 617:rescriptum divi Marci sic loquitur, quasi, etc.,
Dig. 2, 14, 10.—Poet., to rustle, murmur:pini loquentes,
Verg. E. 8, 22; Cat. 4, 11: mollia discordi strepitu virgulta loquuntur, Petr. poët. Sat. 120, 73. -
114 sumo
sūmo, sumpsi, sumptum, 3 (sync. form of the inf. perf. sumpse, Naev. ap. Gell. 2, 19, 6 (Com. Rel. v. 97 Rib.;I.suremit for sumpsit, surempsit for sumpserit,
Paul. Diac. 299, 2; Fest. 298, 9), v. a. [contr. for subimo, from sub-emo], to take, take up, lay hold of, assume (syn. capio).In gen.: auferere, non abibis, si ego fustem sumpsero, Plaut. Am. 1, 1, 202:B.laciniam,
id. Merc. 1, 2, 16:si hoc digitulis duobus sumebas primoribus,
id. Bacch. 4, 4, 24:si mutuas non potero, certum'st sumam foenore,
id. As. 1, 3, 95:postremo a me argentum quanti est sumito,
Ter. Ad. 5, 9, 20:locum ( = capere),
Plaut. Aul. 4, 6, 9:legem in manus,
Cic. Agr. 2, 6, 15:unum quodque vas in manus,
id. Verr. 2, 4, 27, § 63:Epicurum et Metrodorum non fere praeter suos quisquam in manus sumit,
id. Tusc. 2, 3, 8:orationes in manus,
Quint. 10, 1, 22:litteras ad te a M. Lepido consule quasi commendaticias sumpsimus,
have taken, provided ourselves with, Cic. Fam. 13, 26, 3:spatium ad vehicula comportanda,
Liv. 2, 4:spatium ad colloquendum,
id. 8, 18:ferrum ad aliquem interficiendum,
id. 40, 11, 10:Tusculi ante quam Romae sumpta sunt arma,
id. 3, 19, 8:pro conjuge ferrum,
Ov. H. 15 (16), 371:arma,
Quint. 5, 10, 71:sume venenum,
id. 8, 5, 23; Nep. Them. 10, 3; id. Hann. 12, 5:partem Falerni,
Hor. C. 1, 27, 9:cyathos,
id. ib. 3, 8, 13:panem perfusam aquā frigidā,
Suet. Aug. 77:potiunculam,
id. Dom. 21:antidotum,
id. Calig. 23:pomum de lance,
Ov. P. 3, 5, 20:cibum,
Nep. Att. 21; Petr. 111:soporem,
Nep. Dion, 2, 5:sumptā virili togā,
put on, Cic. Lael. 1, 1:virilem togam,
Suet. Aug. 8; 94 med.; id. Tib. 7; id. Galb. 4; Val. Max. 5, 4, 4:calceos et vestimenta,
Cic. Rep. 1, 12, 18:regium ornatum,
Nep. Eum. 13, 3: latum clavum (opp. deponere bracas), Poët. ap. Suet. Caes. 80:diadema,
Suet. Calig. 22:annulos ferreos (opp. deponere),
id. Aug. 100:gausapa,
Ov. A. A. 2, 300:alas pedibus virgamque manu tegumenque capillis,
id. M. 1, 672:perventum est eo, quo sumpta navis est,
Cic. Off. 3, 23, 89:pecuniam mutuam,
id. Fl. 20, 46; Sall. C. 24, 2:aurum mutuum,
Suet. Caes. 51.—Of time:diem ad deliberandum,
Caes. B. G. 1, 7:tempus cibi quietisque,
Liv. 32, 11.—Trop.1.In gen.:2.calorem animo,
Lucr. 3, 288:obsequium animo, i. e. animo obsequi,
Plaut. Bacch. 4, 10, 8:Ariovistus tantos sibi spiritus, tantam arrogantiam sumpserat, ut, etc.,
assumed, Caes. B. G. 1, 33; cf.:sumpsi animum,
I took courage, Ov. F. 1, 147:animos serpentis,
id. M. 3, 545:vigorem,
id. P. 3, 4, 31:cum spiritus plebs sumpsisset,
Liv. 4, 54, 8:certamine animi adversus eum sumpto,
id. 37, 10, 2:exempla,
Cic. Lael. 11, 38: sumptis inimicitiis, susceptā causā, etc., taken upon one ' s self, assumed, id. Vatin. 11, 28:omne bellum sumi facile, ceterum aegerrime desinere,
to be undertaken, entered upon, begun, Sall. J. 83, 1; so,bellum cum aliquo,
Liv. 1, 42, 2; 36, 2, 3. —Esp.: supplicium sumere, to exact satisfaction, inflict punishment, rarely absol.:II.supplici sibi sumat, quod volt ipse, ob hanc injuriam,
Plaut. Merc. 5, 4, 31:satis sumpsimus jam supplici,
id. Pers. 5, 2, 72:graviore sententiā pronuntiatā more majorum supplicium sumpsit,
Caes. B. G. 6, 44.—Usu. de aliquo:potuisse hunc de illā supplicium sumere,
Cic. Inv. 2, 27, 82:tum homo nefarius de homine nobili virgis supplicium crudelissime sumeret,
id. Verr. 2, 2, 37, § 91:supplicium de matre sumpsisse,
Cic. Rosc. Am. 24, 66; Liv. 39, 29; cf. supplicium.—Rarely ex aliquo, Liv. 23, 3, 1.— Post-class. also ab aliquo, Val. Max. 4, 1, ext. 1;5, 1, ext. 2.—Rarely poenam sumere ( = capere): pro maleficio poenam sumi oportere,
Cic. Inv. 2, 36, 108:merentis poenas,
Verg. A. 2, 586:poenam scelerato ex sanguine,
id. ib. 12, 949; cf. id. ib. 6, 501.—In partic.A.To take (by choice), to choose, select:B.philosophiae studium,
Cic. Ac. 1, 2, 8:hoc sumo ( = suscipio), hoc mihi deposco,
id. Verr. 1, 12, 36:nos Capuam sumpsimus,
id. Fam. 16, 11, 3:sumat aliquem ex populo monitorem officii sui,
Sall. J. 85, 10:enitimini, ne ego meliores liberos sumpsisse videar quam genuisse,
i. e. to have adopted, id. ib. 10, 8:sumite materiam vestris, qui scribitis, aequam Viribus,
Hor. A. P. 38:quis te mala sumere cogit? Aut quis deceptum ponere sumpta velit?
Ov. Tr. 5, 1, 69 sq.:disceptatorem,
Liv. 1, 50:quod tres patricios magistratus nobilitas sibi sumpsisset,
id. 7, 1:Miltiadem sibi imperatorem,
Nep. Milt. 1, 3.— Poet., with inf.:quem virum aut heroa lyrā vel acri Tibiā sumis celebrare, Clio?
Hor. C. 1, 12, 2: quis sibi res gestas Augusti scribere sumit? id. Ep. 1, 3, 7.—To take as one's own, to assume, claim, arrogate, appropriate to one's self (syn.:C.ascisco, assumo, arrogo): quamquam mihi non sumo tantum neque arrogo, ut, etc.,
Cic. Planc. 1, 3:sed mihi non sumo, ut meum consilium valere debuerit,
id. Att. 8, 11 D, §6: sumpsi hoc mihi pro tuā in me observantiā, ut, etc.,
id. Fam. 13, 50, 1:tantum tibi sumito pro Capitone apud Caesarem, quantum, etc.,
id. ib. 13, 29, 6:sibi imperatorias partes,
Caes. B. C. 3, 51:nec sumit aut ponit secures Arbitrio popularis aurae,
Hor. C. 3, 2, 19:vultus modo sumit acerbos,
Ov. Tr. 5, 8, 17:mores antiquos,
Liv. 3, 68:proelio sumpta Thessalia est,
conquered, Flor. 4, 2, 43.—To take, get, acquire, receive:D.distat sumasne pudenter an rapias,
Hor. Ep. 1, 17, 44:laudemque a crimine sumit,
Ov. M. 6, 474:sumpto rigore,
id. ib. 10, 139:vel tua me Sestus vel te mea sumit Abydos,
id. H. 17 (18), 127. —To take for some purpose, i. e. to use, apply, employ, spend, consume (syn. insumo):E.in malā uxore atque inimico si quid sumas, sumptus est: In bono hospite atque amico quaestus est, quod sumitur,
Plaut. Mil. 3, 1, 79 sq.:minus hercle in hisce rebus sumptum est sex minis,
id. Trin. 2, 4, 9 and 12:frustra operam, opinor, sumo,
Ter. Heaut. 4, 3, 15:frustra laborem,
Caes. B. G. 3, 14:cui rei opus est, ei hilarem hunc sumamus diem,
Ter. Ad. 5, 3, 68:videtis hos quasi sumptos dies ad labefactandam illius dignitatem,
Cic. Rab. Post. 16, 44:sumpseris tibi familiaritatem nostram ad ornamentum,
Plin. Ep. 6, 18, 2. — Poet.: curis sumptus, consumed, worn out, Poët. ap. Cic. Div. 1, 21, 42 (Trag. Fr. Inc. 8 Rib.).—To undertake, begin, enter upon:F.bellum,
Liv. 1, 42; Flor. 4, 12, 24:bellis ponendis sumendisque,
Liv. 8, 4:haec maxime belli ratio sumendi fuerat,
id. 38, 19:duellum cum aliquo,
id. 36, 2:proelia,
Suet. Caes. 60; Tac. H. 2, 45:in hos expeditionem,
Flor. 4, 12, 6:non mandata expeditio, sed sumpta est,
id. 4, 12, 48.— Poet.:prima fide vocisque ratae temptamina sumpsit Liriope,
Ov. M. 3, 341.—In an oration, disputation, etc.1.To take for certain or for granted, to assume, maintain, suppose, affirm:2.alterutrum fatearis enim sumasque necesse'st,
Lucr. 1, 974:nec solum ea sumitis ad concludendum, quae ab omnibus concedantur, sed ea sumitis, quibus concessis, etc.,
Cic. Div. 2, 50, 104:aliquid pro certo,
id. ib. —With inf.-clause:beatos esse deos sumpsisti,
Cic. N. D. 1, 31, 89:pro non dubio legati sumebant, quae Antiochi fuerunt, Eumenem aequius esse quam me habere,
Liv. 39, 28, 5.—To make, take a beginning, etc. (late Lat.):3.ab uno signo sumamus exordium,
Macr. Somn. Scip. 18:ab illā quaestione principium sumere,
Lact. 1, 2: quin fictio a capite sumat exordium, id. Opif. Dei, 12, 7.—To take, bring forward, cite, mention as a proof, an instance, etc. (cf. profero):G.homines notos sumere odiosum est,
Cic. Rosc. Am. 16, 47:unum hoc sumo,
id. ib. 34, 97:sumam annum tertium,
id. Verr. 2, 3, 44, § 104:ex istis tuis sumam aliquem,
id. Cael. 15, 36:quid quisquam potest ex omni memoriā sumere illustrius?
id. Sest. 12, 27:ab oratore aut poëtā probato sumptum ponere exemplum,
Auct. Her. 4, 1, 1.—To take as a purchase, to buy, purchase:H. K.quanti ego genus omnino signorum non aestimo, tanti ista quattuor aut quinque sumpsisti,
Cic. Fam. 7, 23, 2:decumas agri Leontini,
id. Verr. 2, 3, 64, § 149:quae parvo sumi nequeunt, obsonia captas,
Hor. S. 2, 7, 106.— -
115 ago
ēgī, āctum, ere1)а) приводить в движение, вести ( magnum agmen V); погонять, гнать (greges Sen; capellas V)a. potum V — вести на водопойб) загонять ( pisces in retia PM); уводить (captivos QC, M); угонять ( boves L); уносить (praedam Pl, Sl, L)ferre (portare) et a. L, Cs — уносить ( имущество) и угонять ( людей и скот), т. е. грабить, расхищатьa. turbinem V — запускать волчокв) приводить в волнение, волновать ( freta ventus agit O); изгонять ( membris venena V); шевелить, приводить в движение (a. carmine quercus V — об Орфее)2) возвр.se a. или pass. agi — приходить, идтиse ad auras a. V — подниматься, вырастать3) преследовать, гонять, охотиться (cervos, aprum V)aliquem in fugam a. Just — обратить кого-л. в бегствоaliquem in exsilium a. L — отправить в изгнание (сослать) кого-л.4)agi motu suo C — находиться в самопроизвольном движении, тж. пододвигать, приближать, подводить (vineas turresque ad oppidum Cs)б) направлять (carpentum per aliquid L); проводить (cloacam sub terram, v. l. sub terra L)limitem a. T — проводить границу, ноa. limitem per agmen V — проложить себе дорогу (мечом) через стан (врагов)cuniculos a. Cs, C — рыть подкопыin litus naves a. Lcr — вытащить суда на берегnaves in adversum amnem a. T — пустить суда вверх по реке5)а) метать (scintillas Lcr; hastam V); вращать, крутить ( fundam circum caput V); отбрасыватьб) испускать ( gemitus V); вбивать, вколачивать ( sublīcas Cs); вонзать ( stipitem per corpus Sen)radīces a. Vr, C, PM — пускать корниin crucem a. C etc. — пригвождать к кресту, распинатьrimas a. C etc. — давать трещиныspumas (in) ore a. C etc. — (ис)пускать ртом пенуvocem a. C — издавать голосjoca a. Sl — отпускать шутки, шутитьanimam a. C — испускать дух6) возбуждать, побуждать ( nova quaerere tecta V); доводить ( aliquem ad или in aliquam rem)a. in facinus O и ad scelus L — толкать на преступлениеa. aliquem praecipitem C etc. — толкать кого-л. в пропасть, но тж. стремительно гнать (преследовать) кого-л.aliquem transversum a. Sl, Sen etc. — сбивать с толку, совращать, тж. подстрекать кого-л. к мятежуin desperationem a. L — доводить до отчаяния7) беспокоить, тревожить, мучить, досаждать, преследовать ( stimulis V)aliquem diris a. H — проклинать кого-л.acerba fata aliquem agunt H — жестокая судьба тяготеет над кем-л.8) делать, действовать, заниматьсяomnia quae fiunt quaeque aguntur C — всё, что возникает ( в природе) и всё, что создаётся ( человеком)res egregias a. Eutr — творить великие делаquid agam? Ter etc. — что мне делать?natura agendis rebus apta Sen — характер, склонный к деятельностиrem mandatam a. C — выполнять поручениеsuum negotium( suam rem) a. C — заниматься своим деломmale secum a. PS — вредить самому себеnihil agendo homines male a. discunt впоследствии погов. Cato ap. Col — ничегонеделание учит людей дурным деламper litteras a. Nep — передать (изложить) письменноnihil (non multum) agit C — он ничего не может сделать, ничего у него не выходитnihil agis, nihil assequeris, neque tamen conari desistis C — ничего у тебя не получается, ничего ты не достигаешь, и всё же не прекращаешь попытокaliud (alias res) a. C, PS — заниматься другим делом, отвлекаться, не обращать вниманияactum est de me Pl — я пропалactam rem a. L и actum a. погов. Ter — делать сделанное (т. е. заниматься бесплодным делом)quid agitur? Pl, C — как дела?satis a. — быть озабоченным или встревоженным, беспокоиться ( de aliquā re AG и alicujus rei Ap)9) замышлять, задумывать, затевать, иметь в виду, старатьсяobservabo, quam rem agat Pl — посмотрю, что он затеваетa. de intrandā Britanniā T — намереваться вторгнуться в Британиюproditionem alicui a. T — задумать измену в пользу кого-л. (перейти на чью-л. сторону)aliud a., aliud simulare C — иметь в виду одно, а притворно утверждать другоеhoc (id) agere, ut (ne) C, L etc. — иметь в виду, чтобы (не)10) говорить, обсуждать (de aliquā re Cs, C); обращаться, беседовать ( plebejo sermone cum aliquo C); выражатьgratias (поэт. grates) a. C — выражать признательность, благодаритьalicui gratias pro aliquā re a. Pl — благодарить кого-л. за что-л.laudes a. L — прославлятьa. cum aliquo de re aliquā (aliquam rem) — договариваться (вести переговоры) с кем-л. о чём-л.Alcibiādes a. coepit se coacturum Lysandrum aut dimicare aut pacem petere Nep — Алкивиад стал утверждать, что он заставит Лисандра или сражаться, или просить мираcum populo a. C и per populum a. C, L — вносить предложение на голосование народного собрания (ср. contionem habere обращаться к народу с речью, не внося никаких законодательных предложений)de condicionibus pacis a. L — вести переговоры об условиях заключения мира11) ( реже se a. Sen) поступать, вести себя, обращаться ( familiariter cum aliquo Sl)a. inconsiderate negligenterque C — вести себя опрометчиво и нерадивоbene egissent Athenienses cum Miltiade, si... VM — афиняне хорошо поступили бы с Мильтиадом, если бы...nullo discrimine a. V — не делать разницы (обращаться одинаково)12) pass. agi обстоять, касатьсяagitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus C — (дело обстоит) превосходно, если мы в состоянии сами собой управлять13) осуществлять, вести; заведовать, управлятьcustodias a. L — нести охрану, охранятьforum a. C — вершить судa. honorem L — занимать служебный постbellum a. Sl, O, QC — вести войну, но тж. L описывать войнуpraefecturam a. Su — быть префектомdies festos a. — справлять праздникиtriumphum a. C — праздновать триумфmorem a. Sl — соблюдать обычайmedium a. VP — держаться серединыannonae curam a. L — иметь попечение о продовольствииfiscum a. Su — управлять казнойpacem a. Sl, L — проводить мирную политику (поддерживать мир) и жить в миреincerta pace a. L — жить в условиях непрочного мираvigilias a. C, Nep — стоять на часах (быть в карауле)silentia a. O — хранить молчание14)hiberna a. L — стоять на зимних квартирахб) pass. протекать, идти ( о годах)в) поздн. в pl.a cujus obitu nonaginta aguntur anni PM — (Вергилий), со смерти которого прошло 90 летtempus actum H — прошлоеactum de exercitu foret, ni... L — армии пришёл бы конец, если бы не...15) жить, находиться ( в том или ином состоянии), пребыватьa. prope a mari PM — жить близ моряa. sine legibus L — жить, не имея законовlaeta a. Sl — жить в весельеThracia discors agebat T — Фракия раздиралась междоусобиямиa. inter homines desinere T — не быть больше среди людей (т. е. умереть)16) преследовать в судебном порядке, обвинять, судитьa. aliquem reum L — привлекать кого-л. к судебной ответственностиa. cum aliquo alicujus rei C, Q — судиться с кем-л. из-за чего-либоacta res est Ter — суд кончен, кончено17) юр. вести на суде, защищатьcausam alicujus a. C — вести чьё-л. дело (защищать чьи-л. интересы)18) произносить или петь ( rnedicabile carmen VF); читать, декламировать ( cum dignitate ac venustate C); представлять, разыгрывать, играть (на сцене) (fabulam Pl, Ter, C, Pt)a. partes Ter, Vr, C — исполнять рольamicum a. Sen — играть роль друга19) imper. (преим. при imper. другого глагола) age, agite ну, ну же, давай(те), тж. ладно (уж), хорошо, пускай, увы, что же (intens. agedum, agesis и др.)vade age, nate V — ступай, сын мойen, age, rumpe moras V — ну, довольно медлитьmittite, agedum, legatos L — отправьте же пословage, porro, cur C — а теперь скажи, пожалуйста, почемуage, novi tuum animum Ter — да будет, знаю я тебяnunc, age, quod superest, cognosce Lcr — ну, а теперь узнай про остальноеage, sit ita factum C — ладно, пусть это было такage, veniam Ter — что ж, приду -
116 coeo
co-ēo, iī (редко īvī), ītum, īre1) сходиться, собираться (cum aliquo C etc.; inter se V; in aliquem locum T)2) о противниках сходиться, сближаться ( jam agmina coibant QC)3) накопляться ( aquae coēunt QC)vix memini nobis verba coisse decem Prp — насколько помню, мы вряд ли обменялись и десятью словами4)а) уплотняться ( labra coēunt Q); густеть, застывать ( bitumen coit PM); свёртываться (lac coit Vr, CC); замерзать ( pontus coit O); смыкаться ( palpebrae coēunt CC)cornua quum lunae pleno semel orbe coīssent O — с тех нор, как рога луны один раз сомкнулись, образуя полнолуние, т. е. месяц тому назадб) сжиматься, скрючиваться или срастаться ( digiti coēunt O)5) присоединяться (к чьему-либо мнению), соглашаться, вступать в соглашение ( cum aliquo de re aliquā Nep)6) вступать в половую связь, совершать половой акт (cum aliquo QC; cum aliena uxore Q; alieno servo G); спариваться ( pecus coit O)7) сочетаться (virtus et summa potentia non coēunt Lcn)c. nuptiis или conubium QC — сочетаться браком8) заключатьc. societatem C (foedus V) cum aliquo — заключать союз (договор) с кем-л.ad eam rem societas coitur C — для этого заключается союз -
117 compono
com-pōno, posuī, positum, ere1) складывать (ligna in caminum, aliquid in acervum Cato); собирать ( genus dispersum V); соединять, приставлять ( manibus manūs atque oribus ora V)2) слагать (carmen H, Su etc.; versus Q); сочинять, писать (libellos Q, Prp; orationem L, C)3) строить, возводить (urbem, aggerem tumuli V; domum VP)4) заключать (pacem cum aliquo L, Just; societatem cum aliquo Sl)compositae seditionis auctores T — зачинщики заговора о восстании (ср. 14.)5) составлять, образовывать (exercitus compositus ex variis gentibus Sl; liber ex alienis orationibus compositus C)composita verba, тж. compositae voces Q — составные (сложные) слова6) составлять, приготовлять (venena O; unguentum ex flore narcisso CC)7) воспитывать, формировать ( animos sapientiae praeceptis Pt)8) измышлять, выдумывать (mendacia Pl; fraudes Prp)9) задумывать, затевать ( insidias alicui Tib и in aliquem Prp)10) располагать, размещать ( legionem pro ripa T); сосредоточивать ( exercitum in hiberrnaculis T)11) противопоставлять, ставить друг против друга (aliquem cum aliquo LM, C, H, Sen и aliquem alicui Sil; gladiatores inter se Q)pugnantia secum frontibus adversis c. H — противопоставлять друг другу (одни лишь) крайности12) сопоставлять, сравнивать, сличать (dicta cum factis Sl; parva magnis V)13) класть, опускать (aliquem toro O; se thalamis V)se c. in villa PJ — предаваться отдыху на даче14) успокаивать, унимать, заставлять улечься ( motos fluctūs V); подавлять ( seditionem L — ср. 4.); усмирять ( provinciam T); мирить, примирять ( aversos amicos H); улаживать ( controversias Cs)c. arma H — сложить оружие15) убирать, прятать, запирать ( argentum Pt)16) погребать, хоронить (cinerem O; ossa alicujus Prp, VF)17) приводить в порядок, убирать (capillum Pl, C; caput reticulo Lampr); подбирать, поправлять (togam H, Q); мор. убирать, сворачивать (armamenta Pl, L); упорядочивать ( res turbatas L)18) мед. вправлять ( jugulum CC)19) выставлять ( signa C)20) выстраивать ( agmen T)compositis ordinibus T — стройными ( или сомкнутыми) рядами21) (о позе, выражении лица и т. п.) строить, приниматьc. vultum Q, PJ, T, Su — придавать лицу соответствующее (преим. притворное) выражениеin и ad maestitiam compositus T — приняв скорбный видstatum proeliantis c. или c. ad proeliandum gradum Pt — принять положение для бояcomponi ad exemplum alicujus Cld — следовать чьему-л. примеру22) намечать, предписывать ( itinera C)23) устраивать ( auspicia C)sponte sua c. curas V — поступать по своему усмотрению24) обращать, направлять ( aliquem ad modestiam T); побуждать, подстрекать ( aliquem pretio Sl)25) уславливаться, уговариваться (cum aliquo Ter и inter se Ter, Sl etc.)compositum erat, ut... T — было условлено, что...diem c. L — договориться о сроке26) прекращать, оканчивать (lites V; bellum Sl, C, Nep etc.). — см. тж. compositus -
118 confero
cōn-fero, tulī, collātum, ferre1) сносить (собирать) в одно место, свозить отовсюду (arma, frumentum, sarcīnas in unum locum Cs)2) вонзать ( dentes in corpore O)3) объединять ( plura in unam tabulam opera Q); резюмировать, сжато излагать ( aliquid in duos versus O)4) сложиться, устроить складчинуcollato aere Sen, Su — в складчину5) вносить, уплачивать (pecunias ad aliquid C; tributum in aliquid L)6) соединятьc. vires in unum L — сосредоточить свои силы, но тж.c. vires L (к 8.) — помериться силами, завязать бойcollatis viribus Just, PJ — общими (соединёнными) силами7) способствовать, быть полезным, содействовать (rei alicui или ad rem aliquam L etc.)plurimum ad victoriam c. Su — внести значительный вклад в дело победыmultum c. Q — быть весьма полезным8) ставить рядом, пододвигать, приближать, присоединять, соединять (castra castris Cs, C etc.; castra oppido bAl; castra cum hoste L)c. gradum (pedem) Pl, L — идти бок о бок (вместе)c. sermones cum aliquo C и inter sese Pl — беседовать с кем-л.omnes sapientes decet c. Pl — всем умным людям следует находиться во взаимном общенииconferre capita C — секретничать, перешёптыватьсяc. membra Lcr — обниматьсяc. sollicitudines inter se C — делиться друг с другом своими заботами (т. е. совместно обсуждать их)c. consilia и conferre — совещаться, переговариваться ( coram hoc conferemus C)c. signa in laevum cornu L — атаковать левый флангc. pedem cum pede или c. gradum cum aliquo L — сражаться грудь с грудью (тж. pede collato pugnare L etc. и collato gradu certare T)c. manūs C, L etc. — схватиться, вступить в рукопашный бойc. lites H — тягаться, спорить9) приводить (exemplum Pl, Ter)10) сопоставлять, сравнивать ( aliquid cum re aliqua или rei alicui)c. utriusque vitam inter se C — сравнивать жизнь обоих11) нести, переносить, направлять, отправлять (omnia sua in oppidum Cs; ninil domum suam Nep)conferre se — отправляться, уходить, уезжать (ad aliquem Nep; ad Persianas aquas Ap)12) обратить (omnes suas curas in или ad aliquam rem C, L etc.)c. se in fugam C — обратиться в бегствоc. se ad studium philosophiae C — обратиться к (предаться) изучению философииc. rem ad aliquem C etc. — поручить (предоставить) кому-л. что-л.curam restituendi Capitolii in aliquem c. T — возложить на кого-л. задачу восстановления Капитолия13) возвр.c. se — примкнуть ( ad amicitiam alicujus C)c. se ad alicujus clientelam C — стать в клиентские отношения к кому-л. (под чью-л. защиту)14) обращать, направлять ( iter aliquo C)c. orationem ad misericordiam C — построить речь так, чтобы она вызвала (в слушателях) состраданиеc. suspicionem in aliquem C — заподозрить кого-л.c. beneficia in aliquem C — оказывать кому-л. благодеяния (услуги)15) употреблять (tempus, pecuniam in или ad aliquid C etc.)praedam in urbis ornamenta c. C — использовать добычу (трофеи) для украшения города16) перелагать, взваливать, приписывать (omnia in aliquem, sua vitia in senectutem, crimen или culpam in aliquem C)17) отнести, приурочить ( aliquid in hune annum L); откладывать, отсрочить (iter in posterum diem, omnia in mensem Martium C)18) претворять ( verba ad rem Ter)19) превращать (aliquem in saxum, corpus in volucrem O) -
119 contendo
con-tendo, tendī, tentum, ere1) натягивать (arcum V etc.); спускать ( sagittam nervo Sil); метать ( procul hastam V); стягивать ( vincla V)2) настраивать ( fides nervis C)3) надрывать ( ilia risu O)4) метить, целиться, тж. запускать ( telum aērias in auras V)5) протянуть, перекинуть ( pontem Hellesponto Enn)6)а) устремлятьб) напрягать (summas vires Lcr; nervos Vr)7) сравнивать, сопоставлять (causas, quae inter se conflīgunt C; vetĕra et praesentia T; aliquem alicui, aliquid alicui rei H, Aus)8) напрячься, поднатужиться, направлять все свои усилия ( hunc locum oppugnare Cs)c. debet quam maxime possit, ut vincat C — он должен приложить величайшие усилия, чтобы победитьc. remis Cs — приналечь на вёслаc. voce C — напрячь голосc. vi Cs — применить силуc. animum in curas O — заботитьсяunā nocte tantum itinĕris c. C — отмахать за одну ночь такой путьin Britanniam proficisci c. Cs — решить отправиться в Британиюin Italiam magnis itineribus c. Cs — спешить большими переходами в Италиюad ultimum animo c. C — стремиться (всей) душой к пределу возможного9) спорить, соперничать, бороться, сражаться (cum aliquo, contra или adversus aliquem; тж. alicui и inter se)c. bello cum aliquo V — начать войну с кем-л.nulla est celeritas, quae possit cum animi celeritate c. C — ничто не сравнится в быстроте с душевной деятельностьюde aliquā re c. C, Q etc. — спорить о чём-л. (бороться за что-л.)summā ambitione contendi ab aliquo C — с величайшим упорством быть выпрашиваемым у кого-л.Domitianus omni ope contendit, ut ipse mitteretur Su — Домициан всячески настаивал на том, чтобы (против аланов) послали его самого11) утверждать, уверять, настаивать, твёрдо заявлятьThemistocles apud ephoros contendit falsa his esse delata Nep — Фемистокл решительно заявил эфорам, что им доложили неверные сведения -
120 contraho
1) стягивать, сжимать (membrum C, CC; digitos in pugnum PM); втягивать ( collum C); натягивать ( arcum J); стягивать, заживлять ( vulnus CC)c. vela C, H, O — убирать парусаc. frontem Pl, C etc. — морщить лобc. supercilia Q — сдвигать (хмурить) брови2) сужать ( intercolumnia Vtr)3) сокращать (frigore contrăhi Hier; pulmones se contrăhunt C; c. tempus epularum PJ)contractus frigore Su, Col — закоченевший от холода, ноcontractum frigus V, Sen — холод, от которого коченеют4) крепить (вызывать запор), закреплять (alvum, ventrem CC; in senectute alvus contrahitur CC); свёртывать ( fici sucus lac contrahit PM)5) ограничивать, умерять (appetitūs C; jura Sil)6) собирать, набирать (exercitum VP etc.; magnam classera Nep); сосредоточивать, стягивать (dispersos cives in unam urbem VM; auxilia a finitimis Just)7) созывать, собирать (senatum Just etc.; aliquos ad colloquium L); собирать, скоплять, нагромождать (aquam intus in uterum CC; omnis generis commeatum Su; niella PM — о пчёлах; pecuniam Col, Sen etc.; undique libros Su)8) соединять, сближать, сочетать ( rudes animos in unum O)9) навлекать, причинять, доставлять (molestias aliquā re C; inimicitias domui O; numinis iram sibi O)(тж. c. sibi Hirt, O) навлекать на себя, причинять себе, получатьc. bellum Saguntinis cum Carthaginiensibus L — вызвать войну сагунтинцев с карфагенянамиc. benevolentiam ab aliquo rhH. — снискать чьё-л. благоволениеc. noxam Col — потерпеть ущербc. aes alienum C etc. — войти в долгиc. morbum PM — заболетьc. alicui negotium C — наделать кому-л. хлопот, ноnefas c. L — совершить беззаконие, согрешитьc. matrimonium Just, Su и nuptias Dig — вступать в бракc. amicitiam C — установить дружеские отношенияnihil omnino cum aliquo c. C — не иметь решительно ничего общего с кем-л.causam certaminis cum aliquo c. velle L — искать повода сразиться с кем-л.c. animum C — огорчаться, приуныть
См. также в других словарях:
Don Aliquo — Don Aliquo, Jr. (* 1960 in Pittsburgh) ist ein US amerikanischer Jazz Saxophonist (Tenor und Baritonsaxophon), Hochschullehrer und Bandleader. Aliquo wuchs in einer musikalischen Familie in den Suburbs von Pittsburgh auf; sein Vater ist der… … Deutsch Wikipedia
Pignore cum aliquo certare. — См. Биться об заклад … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
Quasi aurum igni, sic benevolentia fidelis periculo aliquo perspicere potest. — См. Друг познается в несчастии … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
Malum quidem nullum est sine aliquo bono. — См. Нет худа без добра … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
absque aliquo inde redendo — /aebskwiy selakwow indiy radendow/ Without reserving any rent therefrom; without rendering anything therefrom. A term used of a free grant by the crown … Black's law dictionary
oblatum furtum dicitur cum res furtiva ab aliquo tibi oblata sit, eaque apud te concepta sit — Theft is called oblatum when a thing stolen is offered to you by any one, and found upon you … Black's law dictionary
nemo unquam vir magnus fuit, sine aliquo divino afflatu — /niymow ankwam vir maegnas f(y)uwat, sayniy aelakwow davaynow afleyt(y)uw/ No one was ever a great man without some divine inspiration … Black's law dictionary
absque aliquo inde redendo — /aebskwiy selakwow indiy radendow/ Without reserving any rent therefrom; without rendering anything therefrom. A term used of a free grant by the crown … Black's law dictionary
oblatum furtum dicitur cum res furtiva ab aliquo tibi oblata sit, eaque apud te concepta sit — Theft is called oblatum when a thing stolen is offered to you by any one, and found upon you … Black's law dictionary
nemo unquam vir magnus fuit, sine aliquo divino afflatu — /niymow ankwam vir maegnas f(y)uwat, sayniy aelakwow davaynow afleyt(y)uw/ No one was ever a great man without some divine inspiration … Black's law dictionary
absque aliquo inde redendo — Without reservation of rent … Ballentine's law dictionary