Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

aliquem+cs

  • 41 intendo

    intendo, ĕre, intendi, intentum (intensum) - tr. - [st1]1 [-] tendre, bander, raidir; étendre, allonger.    - tendere balistam in aliquem, Plaut. Bacch.: armer la baliste contre qqn.    - arcum intendere: tendre un arc.    - nox visa intendi, Liv. 7, 28: on vit la nuit s'étendre.    - vespera intendente (s.-ent. se), Amm.: sur le soir.    - intendere stupea vincula collo, Virg. En. 2: mettre une corde de chanvre au cou.    - cutem intendere, Plin.: distendre la peau.    - primam syllabam intendere, Gell.: allonger la première syllabe.    - vela secundi intendunt Zephyri, Virg. En. 5: des Zéphyrs favorables gonflent les voiles. [st1]2 [-] tendre sur, appliquer, tapisser, couvrir, orner.    - intendere sertis, Virg.: tapisser de guirlandes. [st1]3 [-] tendre vers, diriger contre, lancer; diriger des menaces contre, menacer.    - aciem in omnes partes intendere, Cic.: porter ses regards de tous côtés.    - intendere pugnam parem in omnes pares, Liv.: engager le combat sur tous les points à la fois.    - telum in aliquem intendere: diriger une arme contre qqn.    - litem alicui intendere: intenter un procès à qqn.    - intendere bellum, Liv.: porter la guerre.    - intendere probra, Tac.: adresser des injures.    - intendere minas, Tac.: faire des menaces.    - periculum quod in omnem intenditur, Cic.: le péril qui menace tout le monde.    - nobilitas, nec ii modo in quos crimen intendebatur sed universi, Liv. 9: tous les nobles, et pas seulement ceux qui étaient poursuivis comme criminels. [st1]4 [-] diriger (ses pas), se diriger.    - quo intendam? Ter.: où (dois-je) aller?    - intendere iter aliquo, Liv.: se diriger quelque part.    - intendere coeptum iter, Liv.: poursuivre sa marche. [st1]5 [-] tendre (l'esprit ou les sens), rendre attentif, être attentif, s'appliquer, songer à, se proposer de, viser à.    - intendi animo in..., Liv.: être attentif à...    - intendere animum ad...: appliquer son attention à.    - ministros temptare arduum videbatur mulieris usu sceleris intentae adversus insidias, Tac. An. 14, 3: il paraissait difficile de corrompre les serviteurs d'une femme [ rendue attentive aux trahisons] = qui se méfiait des trahisons [en raison de son habitude du crime] = car elle était habituée aux crimes.    - intendere aures ad... Ov.: tendre l'oreille à...    - intendere animum ad aliquid, Cic (in aliquid, Sall.; alicui rei, Hor.): appliquer son esprit à qqch.    - intendere vim rei, Quint.: concentrer ses efforts sur une chose.    - intendere libro, Plin.-jn.: donner son attention à un livre.    - quocumque intenderat, res adversae erant, Sall. J. 74: partout où il dirigeait ses pensées, le destin lui était contraire.    - animum cogo sibi intentum esse, Sen.: j'oblige mon esprit à être attentif à lui-même.    - quod intenderat, Sall.: ce qu'il avait projeté.    - haud segniter intendit, Tac. An. 11: elle prit une résolution hardie.    - intendere ad nuptias, Just.: songer au mariage.    - totus in se intendit, Sen.: il est absorbé dans sa propre contemplation.    - intentus in aliquem: portant son attention sur qqn.    - intendere eodem: viser au même but.    - intendere ut... Cic.: viser à...    - intendere se ad firmitatem, Cic.: travailler à se fortifier.    - intendere se adversarium in..., Cic.: se porter l'adversaire de...    - intendere aliquem ad custodiae curam, Liv.: inciter qqn à se tenir sur ses gardes.    - intendere (animo) aliquid: se proposer qqch. [st1]6 [-] donner de l'intensité, augmenter, renforcer, grandir, hausser, forcer (son, voix).    - intendentibus se tenebris, Liv.: alors que l'obscurité croissait.    - intendere vocem, Virg.: déployer sa voix, grossir sa voix.    - intendere pretia, Tac.: faire monter les prix.    - intendere formidinem, Tac.: accroître l'effroi.    - intendere luxum principis, Tac.: ranimer les plaisirs du prince.    - intendere odium, Tac.: redoubler de haine.    - intendere leges, Plin.-jn.: faire une application rigoureuse des lois. [st1]7 [-] affirmer, prétendre énergiquement.    - intendit se oportere facere: il prétendit qu’il devait faire.    - hanc se intendit esse, Ter.: elle soutient qu'elle est cette personne.    - voir intentus
    * * *
    intendo, ĕre, intendi, intentum (intensum) - tr. - [st1]1 [-] tendre, bander, raidir; étendre, allonger.    - tendere balistam in aliquem, Plaut. Bacch.: armer la baliste contre qqn.    - arcum intendere: tendre un arc.    - nox visa intendi, Liv. 7, 28: on vit la nuit s'étendre.    - vespera intendente (s.-ent. se), Amm.: sur le soir.    - intendere stupea vincula collo, Virg. En. 2: mettre une corde de chanvre au cou.    - cutem intendere, Plin.: distendre la peau.    - primam syllabam intendere, Gell.: allonger la première syllabe.    - vela secundi intendunt Zephyri, Virg. En. 5: des Zéphyrs favorables gonflent les voiles. [st1]2 [-] tendre sur, appliquer, tapisser, couvrir, orner.    - intendere sertis, Virg.: tapisser de guirlandes. [st1]3 [-] tendre vers, diriger contre, lancer; diriger des menaces contre, menacer.    - aciem in omnes partes intendere, Cic.: porter ses regards de tous côtés.    - intendere pugnam parem in omnes pares, Liv.: engager le combat sur tous les points à la fois.    - telum in aliquem intendere: diriger une arme contre qqn.    - litem alicui intendere: intenter un procès à qqn.    - intendere bellum, Liv.: porter la guerre.    - intendere probra, Tac.: adresser des injures.    - intendere minas, Tac.: faire des menaces.    - periculum quod in omnem intenditur, Cic.: le péril qui menace tout le monde.    - nobilitas, nec ii modo in quos crimen intendebatur sed universi, Liv. 9: tous les nobles, et pas seulement ceux qui étaient poursuivis comme criminels. [st1]4 [-] diriger (ses pas), se diriger.    - quo intendam? Ter.: où (dois-je) aller?    - intendere iter aliquo, Liv.: se diriger quelque part.    - intendere coeptum iter, Liv.: poursuivre sa marche. [st1]5 [-] tendre (l'esprit ou les sens), rendre attentif, être attentif, s'appliquer, songer à, se proposer de, viser à.    - intendi animo in..., Liv.: être attentif à...    - intendere animum ad...: appliquer son attention à.    - ministros temptare arduum videbatur mulieris usu sceleris intentae adversus insidias, Tac. An. 14, 3: il paraissait difficile de corrompre les serviteurs d'une femme [ rendue attentive aux trahisons] = qui se méfiait des trahisons [en raison de son habitude du crime] = car elle était habituée aux crimes.    - intendere aures ad... Ov.: tendre l'oreille à...    - intendere animum ad aliquid, Cic (in aliquid, Sall.; alicui rei, Hor.): appliquer son esprit à qqch.    - intendere vim rei, Quint.: concentrer ses efforts sur une chose.    - intendere libro, Plin.-jn.: donner son attention à un livre.    - quocumque intenderat, res adversae erant, Sall. J. 74: partout où il dirigeait ses pensées, le destin lui était contraire.    - animum cogo sibi intentum esse, Sen.: j'oblige mon esprit à être attentif à lui-même.    - quod intenderat, Sall.: ce qu'il avait projeté.    - haud segniter intendit, Tac. An. 11: elle prit une résolution hardie.    - intendere ad nuptias, Just.: songer au mariage.    - totus in se intendit, Sen.: il est absorbé dans sa propre contemplation.    - intentus in aliquem: portant son attention sur qqn.    - intendere eodem: viser au même but.    - intendere ut... Cic.: viser à...    - intendere se ad firmitatem, Cic.: travailler à se fortifier.    - intendere se adversarium in..., Cic.: se porter l'adversaire de...    - intendere aliquem ad custodiae curam, Liv.: inciter qqn à se tenir sur ses gardes.    - intendere (animo) aliquid: se proposer qqch. [st1]6 [-] donner de l'intensité, augmenter, renforcer, grandir, hausser, forcer (son, voix).    - intendentibus se tenebris, Liv.: alors que l'obscurité croissait.    - intendere vocem, Virg.: déployer sa voix, grossir sa voix.    - intendere pretia, Tac.: faire monter les prix.    - intendere formidinem, Tac.: accroître l'effroi.    - intendere luxum principis, Tac.: ranimer les plaisirs du prince.    - intendere odium, Tac.: redoubler de haine.    - intendere leges, Plin.-jn.: faire une application rigoureuse des lois. [st1]7 [-] affirmer, prétendre énergiquement.    - intendit se oportere facere: il prétendit qu’il devait faire.    - hanc se intendit esse, Ter.: elle soutient qu'elle est cette personne.    - voir intentus
    * * *
        Intendo, intendis, intendi, intentum et intensum, intendere. Cic. Tendre.
    \
        Intendere arcum, cui contrarium est Remittere. Pli. Bander.
    \
        Pergin'sceleste intendere? Plaut. Continuer, Perseverer, Poursuyvre.
    \
        Intendere alicui rei. Plin. iunior. Entendre à quelque chose, et y prendre garde.
    \
        Quae conuenire intendentibus vt Oratores fiant, existimo. Quintil. Qui s'efforcent et taschent d'estre Orateurs.
    \
        Prima parte orationis hoc intendit, vt actionem, etc. Quint. Il pretend à cela, Il tend à cela.
    \
        Intendi acies longius non potest. Cic. La veue ne se peult pas estendre plus loing.
    \
        Aciem acrem in omnes partes intendere. Cic. Regarder attentivement de toutes parts.
    \
        Actionem. Quintil. Intenter une action contre aucun, Dresser et encommencer aucune poursuite contre aucun, Poursuyvre aucun en justice, Intenter un proces.
    \
        Animum intendere, cui contrarium est Relaxare. Plin. iun. Esveiller son esprit et le rendre attentif à faire quelque chose.
    \
        Ad illa mihi pro se quisque acriter intendat animum, quae vita, qui mores fuerint. Liu. Prenne garde ou applique son esprit à regarder et considerer quelle, etc.
    \
        Quo animum intendat, facile perspicio. Cic. A quoy c'est qu'il pretend.
    \
        Animum in regnum intendere. Sallust. Tascher d'obtenir le royaume.
    \
        Animum alicui rei. Horat. Appliquer son esprit à quelque chose.
    \
        Si, quod animo intenderat, perficere potuisset. Cic. Ce qu'il avoit proposé et intention de faire, Ce à quoy il tendoit.
    \
        Intendi animo in rem aliquam. Liu. Estre ententif.
    \
        Ardorem exercitus. Tacit. Augmenter.
    \
        Bellum in aliquem intendere. Liuius. Tourner la guerre contre luy.
    \
        Ad id vnum omnes cogitationes intendit. Liuius. Il tourne toutes ses pensees à cela seul.
    \
        Repudio consilium quod primum intenderam. Terent. Que j'avoye pensé de prendre premierement et de suyvre, ou Auquel je tendoye.
    \
        Crimen in aliquem. Liu. Le blasmer.
    \
        Cupiditates. Tacit. Augmenter.
    \
        Curam alicui rei. Plin. Avoir soing de quelque chose.
    \
        Totam curam in belli apparatum intendit. Liu. Il met toute sa cure, tout son soing et solicitude à, etc.
    \
        Fruditionem suam. Plin. iunior. Desployer son scavoir.
    \
        Fallaciam in aliquem. Terent. Faire quelque finesse et tromperie.
    \
        Falsum. Cic. Mettre en faict, ou en avant une chose faulse.
    \
        Formidinem. Tacit. Accroistre, Augmenter.
    \
        Formulam iniuriarum alicui intendere. Sueton. Le mettre en proces en cas d'injure, Intenter proces en matiere d'injure.
    \
        Fugam longiorem intendere. Liu. S'enfuir plus loing.
    \
        Gloriam. Tacit. Augmenter, Accroistre.
    \
        Intendunt in ea quae perspicua sunt. Cic. Entendent et s'amusent à choses cleres.
    \
        Os in hostem intendit. Tacit. Il tourna son visage contre, etc.
    \
        Incerti quam in partem intenderent iter. Liu. Ne scachants où ils alloyent.
    \
        Iter coeptum in Italiam intendere. Liu. Poursuyvre son chemin en Italie.
    \
        Iter ad Praetorem. Liu. S'en aller au Preteur.
    \
        Laborem et studium intendere: cui contrarium est Releuare. Plin. iun. Accroistre et augmenter.
    \
        Laborem suum in aliquid. Quintil. Appliquer, Employer.
    \
        Litem alicui. Cic. Intenter un proces contre aucun, Le mettre en proces.
    \
        Lusus principis intendere. Tacit. Augmenter.
    \
        Manus. Ouid. Tendre les mains.
    \
        Metum. Tacit. Faire paour.
    \
        Neruos intendere et Remittere, contraria. Plin. Estendre.
    \
        Oculos. Plin. iun. Regarder attentivement sans cligner les yeulx, Ficher ses yeux droict à quelque chose.
    \
        Officia. Sallust. S'efforcer de faire son debvoir.
    \
        Periculum. Cic. Menacer de faire desplaisir.
    \
        Se ad firmitatem intendere. Cic. Se roidir.
    \
        Se aduersarium in aliquem intendere. Caelius ad Ciceronem. Se declarer son ennemi.
    \
        Se bona fide in multa simul intendere animus totum potest. Quintil. S'estendre et appliquer.
    \
        Hanc se intendit esse, vt est audacia. Terent. Elle feinct d'estre ceste ci de quoy nous parlons.
    \
        Vela. Virgil. Estendre les voiles au vent.
    \
        Quo nunc primum intendam? Terent. De quel costé iray je?
    \
        Intendit petere Apuliam. Liu. Il s'en va en Apulie, Il dresse son chemin vers Apulie.
    \
        Intendere. Cels. Augmenter, Accroistre.
    \
        Intendere vincula collo. Virgil. Lier par le col.
    \
        Intendere locum sertis. Virg. Mettre des bouquets par la voye, Poursemer un lieu de bouquets.

    Dictionarium latinogallicum > intendo

  • 42 statuo

    stătŭo, ĕre, tŭi, tūtum [status] - tr. - [st1]1 [-] établir, poser, placer, mettre dans une position déterminée.    - statuite hic lectulos, Plaut. Pers. 759: placez ici les lits.    - statue signum, Liv. 5, 55, 1: plante l'enseigne.    - tigna statuere, Caes. BG. 4, 17: placer des pilotis.    - crateres statuere, Virg. En. 1, 724: disposer les coupes sur la table.    - statuam ante aras aurata fronte juvencum, Virg. En. 9: je placerai devant tes autels un jeune taureau aux cornes dorées.    - tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam ante aras, Hor.: toi, lorsque, à Aulis, tu mets devant l'autel, à la place d'une génisse, ta douce fille.    - statuere captivos in medio, Liv. 21, 42, 1: placer les captifs au milieu.    - cf. Liv. 28, 33, 12 ; 39, 49, 11, etc.    - statuere bovem ante aram, Liv. 1, 45, 6: placer une génisse devant l'autel. --- cf. Virg. En. 9, 627.    - statuere aliquem ante oculos, Cic. de Or. 1, 245: placer, mettre qqn devant les yeux. [st1]2 [-] élever, ériger, dresser, mettre debout.    - statuere tabernacula, statuam, Caes. BC. 1, 81; Cic. Phil. 5, 41: dresser des tentes, une statue.    - statuere tropaeum, Cic. Inv. 2, 69: élever un trophée.    - statuitur Lollius in illo convivio, Cic. Verr. 3, 61: on fait tenir debout Lollius dans ce banquet.    - statuar tumulo, Tac. D. 13: je serai dressé = ma statue se dressera sur le tombeau. --- cf. Ov. H. 2, 67.    - urbem quam statuo vestra est, Virg. En. 1, 573: la ville que je fonde est à vous.    - cf. Virg. En. 4, 655; Prop. 3, 11, 21. [st1]3 [-] [fig.] établir.    - statuere exemplum in aliquo, Cic. Verr. 2, 111: instituer un exemple dans la personne de qqn.    - statuere exemplum in aliquem, Cic. Verr 3, 210: faire un exemple de qqn.    - documentum statuere, Liv. 24, 45, 5: faire un exemple.    - omnium rerum jura, Cic. Caec. 34: établir des lois pour tout.    - statuere aliquem arbitrum alicujus rei, Cic. Att. 15, 1 A, 2: faire qqn arbitre d'une chose. [st1]4 [-] décider, fixer, déterminer.    - statuere omnes partes religionis, Cic. Rep. 2, 26: déterminer toutes les parties de la religion.    - statuere modum alicui rei, Cic. Verr. 5, 163: fixer une limite à qqch, ou alicujus rei Cic. Sull. 48.    - statuere condicionem, legem alicui, Cic. Balb. 25 ; Phil. 10, 12, fixer des conditions, une loi à qqn.    - statuere diem alicui, alicui rei Sall. C. 36, 2 ; J. 70, 3: assigner un jour à qqn, à qqch.    - cf. Liv. 24, 27, 1; 35, 35, 15.    - statuto tempore, Curt. 6, 3, 7: à l'époque fixée.    - avec int. ind. statuere utrum sint an... Cic. Phil. 2, 30: décider, trancher, s'ils sont ou si... --- cf. Mur. 27 ; Ac. 2, 9, etc.    - statuere apud animum suum, Liv. 24, 2, 4: décider dans son esprit... --- cf. Liv. 6, 39, 11.    - habes statutum quid... putes, Cic. Fam. 4, 2, 4: tu as une idée arrêtée sur ce que tu crois... [st1]5 [-] poser en principe, être d'avis, juger, croire, estimer, imaginer, se mettre dans la tête.    - statuere + prop. inf.: établir (comme vérité) que, croire que.    - statuit sibi non expectandum esse, Caes.: il pensa qu'il ne devait pas attendre (il résolut de ne pas attendre).    - statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum, Nep.: il pensa qu'il devait employer quelque stratagème nouveau.    - nolim statuas me mente malignā id facere, Catul. 67: ne va pas croire que j'agis ainsi par méchanceté.    - ut ego mihi statuo, Cic.: comme je l'imagine.    - avec deux acc. statuere aliquem hostem, Cic. Phil. 11, 3: juger qqn un ennemi.    - cf. Cic. Off. 1, 5; Sest. 144; Lael. 38, etc.    - avec prop. inf. statuerant se... numquam esse visuros, Cic. Verr. 5, 95: ils avaient dans l'idée qu'ils ne verraient jamais...    - cf. Cic. Br. 143 ; Phil. 12, 12 ; Caec. 39 ; Planc. 51, etc.    - sic statuo a me... partes esse susceptas, Cic. Sest. 3: mon point de vue est que j'ai assumé le rôle... --- cf. Cic. Fam. 7, 33, etc.    - non statuebas tibi... rationem esse reddendam, Cic. Verr. 2, 28: tu n'estimais pas que tu devais rendre compte...    - cf. Verr. 5, 103 ; Sest. 24.    - manendum mihi statuebam, Cic. Phil. 1, 1: je considérais comme mon devoir de rester.    - cf. Cic. Clu. 16 ; Fam. 5, 2, 1; Caes. BG. 1, 11, 6.    - statuit exspectandam classem, Caes. BG. 3, 14, 1: il estima qu'il fallait attendre la flotte.    - ut ego mihi statuo, Cic. Mur. 32: comme je m'en forme l'idée.    - ut Manilius statuebat, Cic. Caec. 69: comme c'était l'avis de Manilius. [st1]6 [-] décider, arrêter, résoudre.    - avec même sujet - statuere + inf.: décider de.    - avec sujets différents - statuere ut: décider de, décider que.    - Caesar proelio supersedere statuit, Caes.: César décida de surseoir au combat.    - statuit jus non dicere, Cic. Prov. 10: il décida de ne pas rendre la justice.    - cf. Cic. Mil. 24 ; Lig. 21; Off. 1, 4, etc.    - sic habuisti statutum cum animo... rejicere, Cic. Verr. 3, 95: tu as eu le parti pris de récuser...    - statuunt ut decem milia hominum mittantur, Caes.: ils décident d'envoyer dix mille hommes.    - statuere sibi eam legem ut....: s'imposer comme loi de...    - avec ut, ne statuunt ut... mittantur, Caes. BG. 7, 21, 2: ils décident que soient envoyés.    - cf. Cic. Verr. 3, 38 ; Off. 3, 48, etc.    - statuitur, ne... sit Creta provincia, Cic. Phil. 2, 97: on décide que la Crète ne sera plus province. [st1]7 [-] décider, décréter, statuer.    - statuere aliquid gravius in aliquem, Cic. Verr. 4, 19: décider qqch d'un peu grave contre qqn.    - statuere aliquid de aliquo, Sall. C. 52, 31: prendre une décision sur qqn.    - abst. de aliquo statuere, Caes. BG. 1, 19, 57: prendre une décision sur qqn.    - pro merito cujusque statuitur, Liv. 8, 14, 1: on statue selon les services de chacun.    - de se statuere, Tac. An. 6, 29: s'exécuter soi-même, se suicider.
    * * *
    stătŭo, ĕre, tŭi, tūtum [status] - tr. - [st1]1 [-] établir, poser, placer, mettre dans une position déterminée.    - statuite hic lectulos, Plaut. Pers. 759: placez ici les lits.    - statue signum, Liv. 5, 55, 1: plante l'enseigne.    - tigna statuere, Caes. BG. 4, 17: placer des pilotis.    - crateres statuere, Virg. En. 1, 724: disposer les coupes sur la table.    - statuam ante aras aurata fronte juvencum, Virg. En. 9: je placerai devant tes autels un jeune taureau aux cornes dorées.    - tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam ante aras, Hor.: toi, lorsque, à Aulis, tu mets devant l'autel, à la place d'une génisse, ta douce fille.    - statuere captivos in medio, Liv. 21, 42, 1: placer les captifs au milieu.    - cf. Liv. 28, 33, 12 ; 39, 49, 11, etc.    - statuere bovem ante aram, Liv. 1, 45, 6: placer une génisse devant l'autel. --- cf. Virg. En. 9, 627.    - statuere aliquem ante oculos, Cic. de Or. 1, 245: placer, mettre qqn devant les yeux. [st1]2 [-] élever, ériger, dresser, mettre debout.    - statuere tabernacula, statuam, Caes. BC. 1, 81; Cic. Phil. 5, 41: dresser des tentes, une statue.    - statuere tropaeum, Cic. Inv. 2, 69: élever un trophée.    - statuitur Lollius in illo convivio, Cic. Verr. 3, 61: on fait tenir debout Lollius dans ce banquet.    - statuar tumulo, Tac. D. 13: je serai dressé = ma statue se dressera sur le tombeau. --- cf. Ov. H. 2, 67.    - urbem quam statuo vestra est, Virg. En. 1, 573: la ville que je fonde est à vous.    - cf. Virg. En. 4, 655; Prop. 3, 11, 21. [st1]3 [-] [fig.] établir.    - statuere exemplum in aliquo, Cic. Verr. 2, 111: instituer un exemple dans la personne de qqn.    - statuere exemplum in aliquem, Cic. Verr 3, 210: faire un exemple de qqn.    - documentum statuere, Liv. 24, 45, 5: faire un exemple.    - omnium rerum jura, Cic. Caec. 34: établir des lois pour tout.    - statuere aliquem arbitrum alicujus rei, Cic. Att. 15, 1 A, 2: faire qqn arbitre d'une chose. [st1]4 [-] décider, fixer, déterminer.    - statuere omnes partes religionis, Cic. Rep. 2, 26: déterminer toutes les parties de la religion.    - statuere modum alicui rei, Cic. Verr. 5, 163: fixer une limite à qqch, ou alicujus rei Cic. Sull. 48.    - statuere condicionem, legem alicui, Cic. Balb. 25 ; Phil. 10, 12, fixer des conditions, une loi à qqn.    - statuere diem alicui, alicui rei Sall. C. 36, 2 ; J. 70, 3: assigner un jour à qqn, à qqch.    - cf. Liv. 24, 27, 1; 35, 35, 15.    - statuto tempore, Curt. 6, 3, 7: à l'époque fixée.    - avec int. ind. statuere utrum sint an... Cic. Phil. 2, 30: décider, trancher, s'ils sont ou si... --- cf. Mur. 27 ; Ac. 2, 9, etc.    - statuere apud animum suum, Liv. 24, 2, 4: décider dans son esprit... --- cf. Liv. 6, 39, 11.    - habes statutum quid... putes, Cic. Fam. 4, 2, 4: tu as une idée arrêtée sur ce que tu crois... [st1]5 [-] poser en principe, être d'avis, juger, croire, estimer, imaginer, se mettre dans la tête.    - statuere + prop. inf.: établir (comme vérité) que, croire que.    - statuit sibi non expectandum esse, Caes.: il pensa qu'il ne devait pas attendre (il résolut de ne pas attendre).    - statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum, Nep.: il pensa qu'il devait employer quelque stratagème nouveau.    - nolim statuas me mente malignā id facere, Catul. 67: ne va pas croire que j'agis ainsi par méchanceté.    - ut ego mihi statuo, Cic.: comme je l'imagine.    - avec deux acc. statuere aliquem hostem, Cic. Phil. 11, 3: juger qqn un ennemi.    - cf. Cic. Off. 1, 5; Sest. 144; Lael. 38, etc.    - avec prop. inf. statuerant se... numquam esse visuros, Cic. Verr. 5, 95: ils avaient dans l'idée qu'ils ne verraient jamais...    - cf. Cic. Br. 143 ; Phil. 12, 12 ; Caec. 39 ; Planc. 51, etc.    - sic statuo a me... partes esse susceptas, Cic. Sest. 3: mon point de vue est que j'ai assumé le rôle... --- cf. Cic. Fam. 7, 33, etc.    - non statuebas tibi... rationem esse reddendam, Cic. Verr. 2, 28: tu n'estimais pas que tu devais rendre compte...    - cf. Verr. 5, 103 ; Sest. 24.    - manendum mihi statuebam, Cic. Phil. 1, 1: je considérais comme mon devoir de rester.    - cf. Cic. Clu. 16 ; Fam. 5, 2, 1; Caes. BG. 1, 11, 6.    - statuit exspectandam classem, Caes. BG. 3, 14, 1: il estima qu'il fallait attendre la flotte.    - ut ego mihi statuo, Cic. Mur. 32: comme je m'en forme l'idée.    - ut Manilius statuebat, Cic. Caec. 69: comme c'était l'avis de Manilius. [st1]6 [-] décider, arrêter, résoudre.    - avec même sujet - statuere + inf.: décider de.    - avec sujets différents - statuere ut: décider de, décider que.    - Caesar proelio supersedere statuit, Caes.: César décida de surseoir au combat.    - statuit jus non dicere, Cic. Prov. 10: il décida de ne pas rendre la justice.    - cf. Cic. Mil. 24 ; Lig. 21; Off. 1, 4, etc.    - sic habuisti statutum cum animo... rejicere, Cic. Verr. 3, 95: tu as eu le parti pris de récuser...    - statuunt ut decem milia hominum mittantur, Caes.: ils décident d'envoyer dix mille hommes.    - statuere sibi eam legem ut....: s'imposer comme loi de...    - avec ut, ne statuunt ut... mittantur, Caes. BG. 7, 21, 2: ils décident que soient envoyés.    - cf. Cic. Verr. 3, 38 ; Off. 3, 48, etc.    - statuitur, ne... sit Creta provincia, Cic. Phil. 2, 97: on décide que la Crète ne sera plus province. [st1]7 [-] décider, décréter, statuer.    - statuere aliquid gravius in aliquem, Cic. Verr. 4, 19: décider qqch d'un peu grave contre qqn.    - statuere aliquid de aliquo, Sall. C. 52, 31: prendre une décision sur qqn.    - abst. de aliquo statuere, Caes. BG. 1, 19, 57: prendre une décision sur qqn.    - pro merito cujusque statuitur, Liv. 8, 14, 1: on statue selon les services de chacun.    - de se statuere, Tac. An. 6, 29: s'exécuter soi-même, se suicider.
    * * *
        Statuo, statuis, statui, statutum, pe. prod. statuere. Liu. Ordonner, Arrester quelque propos.
    \
        Statuere et decernere. Cic. Ordonner et arrester.
    \
        Senatus statuit. Cic. A ordonné.
    \
        Causam sibi dicendam esse statuerat. Cic. Il s'estoit asseuré que, etc. Il avoit faict son conte, et s'attendoit asseureement que, etc. Il s'estoit tout resolu et deliberé, etc.
    \
        Statuere summum bonum, non dolere. Cic. Estimer et arrester que le souverain bien est, n'avoir point de douleur, Estre de ceste opinion ferme et asseuree.
    \
        Apud animos vel animum statuere. Liu. Arrester en soymesme.
    \
        Vix statuere apud animum meum possum, vtrum peior ipsa res, an peiore exemplo agatur. Liu. Je ne puis estimer ou juger, ne resouldre en moymesme, si, etc.
    \
        De aliquo statuere. Tacit. Le condamner et faire mourir.
    \
        De se statuere. Tacit. Se tuer avant qu'on soit condamné.
    \
        Vt in posterum, documentum statuerem nequis talem amentiam vellet imitari. Cicero. A fin que je baillasse exemple.
    \
        Exemplum statuere in homine. Cic. Punir tellement un homme, que les autres y prennent exemple, Faire jugement exemplaire.
    \
        Finem alicuius rei statuere. Cic. Arrester la fin de quelque chose.
    \
        In aliquem statuere. Caes. Ordonner quelque chose contre aucun.
    \
        Quod ius statues communi diuidendo? Cic. Quelle nature luy bailleras tu?
    \
        Legem sibi statuere. Cic. Se faire une loy.
    \
        Locum colloquio statuere. Liu. Ordonner du lieu pour parlementer.
    \
        Mercedem statuere. Brutus Ciceroni. Arrester avec aucun quel loyer on luy veult bailler.
    \
        Modum statuere alienae industriae. Cic. Donner reigle et mesure.
    \
        Macedonibus treceni nummi in capita statutum est pretium. Liu. On arresta que chasque Macedonien payeroit trois cens pieces d'argent.
    \
        Pretium statui arti meae. Terent. J'ay mis à pris ma besongne.
    \
        Statuite quanti hoc putetis, et quam multo redemisse. Cic. Pensez et estimez en vous mesmes.
    \
        Statuere qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis. Cic. Arrester et diffinir ou determiner.
    \
        Stipendium alicui statuere de publico. Liu. Assigner gages à aucun sur les deniers de la ville.
    \
        Triste aliquid statuere. Ouid. Ordonner quelque punition.
    \
        Tabernacula statuere in foro. Liu. Poser et asseoir.
    \
        Aras binas statuit e caespite. Ouid. Elle erigea, etc.
    \
        Crateras magnos statuunt. Virgil. Ils mettent sur table.
    \
        Terminos statuere. Liu. Asseoir et planter bornes.
    \
        Tumulum statuere. Virgil. Eriger.
    \
        Vrbem praeclaram statui. Virgil. J'ay basti et edifié, etc.
    \
        Crateras duos statuam tibi pinguis oliui. Virg. Je te dedieray.
    \
        Statuere statuam alicui. Cic. Luy dresser et eriger une statue en memoire de luy, Eslever.
    \
        Statue contra, aliquem confectum tantis animi corporisque doloribus, etc. Cic. Mets, ou pose le cas que, etc.
    \
        Sublimen medium arriperem, et capite primum in terram statuerem. Terent. Je luy jecteroye la teste contre terre, ou les pieds contremont.
    \
        Statutum est. Cic. Cela est tout arresté.

    Dictionarium latinogallicum > statuo

  • 43 habeo

    hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).
    I.
    In gen.
    A.
    Of personal subjects.
    1.
    With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

    aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

    Caes. B. G. 1, 18, 6:

    si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

    Cic. Rep. 1, 37 fin.:

    quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

    id. Rosc. Am. 50, 147:

    cum ille haberet filium delicatiorem,

    id. de Or. 2, 64, 257:

    quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

    Hor. S. 1, 6, 91:

    habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

    id. ib. 1, 3, 11:

    fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

    id. Rep. 3, 10:

    tantas divitias habet,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

    aurum,

    id. ib. 2, 3, 35; and:

    vectigalia magna Divitiasque,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    tantum opum,

    Cic. Rep. 1, 48:

    classes,

    id. Phil. 9, 2, 4:

    naves,

    id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

    denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

    Hor. S. 1, 1, 92:

    tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

    Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

    longe fuge,

    Hor. S. 1, 4, 34:

    leges in monumentis habere,

    Cic. Rep. 2, 14:

    hostis habet muros,

    Verg. A. 2, 290:

    hostis habet portus,

    Val. Fl. 3, 45 al.:

    quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

    Cic. Rep. 1, 10:

    Ciceronem secum,

    id. Att. 4, 9, 2; cf.:

    ea legione, quam secum habebat,

    Caes. B. G. 1, 8, 1:

    secum senatorem,

    Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

    also: magnum numerum equitatus circum se,

    Caes. B. G. 1, 18, 5:

    haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

    quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

    Hor. Ep. 2, 2, 52:

    qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

    Cic. Rep. 1, 17.—
    2.
    With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

    Cic. Div. 2, 45, 95:

    febrim,

    id. Fam. 7, 26, 1:

    instrumenta animi,

    id. Rep. 3, 3:

    nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

    id. ib. 1, 2:

    in populos perpetuam potestatem,

    id. ib. 2, 27; cf.:

    in populum vitae necisque potestatem,

    id. ib. 3, 14; so,

    potestatem,

    id. ib. 2, 29; 32;

    36: eo plus auctoritatis,

    id. ib. 3, 16:

    ornamenta dicendi,

    id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

    summam prudentiam summamque vim dicendi,

    id. ib. 1, 20, 89:

    Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

    id. N. D. 1, 6, 15:

    neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

    Caes. B. G. 4, 20 fin.:

    nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

    Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    spem in fide alicujus,

    Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

    tantum spei ad vivendum,

    id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

    also: summam spem de aliquo,

    id. Lael. 3, 11:

    odium in equestrem ordinem,

    id. Clu. 55, 151:

    metum,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

    rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

    Cic. Att. 8, 10:

    neque modum neque modestiam victores habere,

    observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

    v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

    Cic. Att. 1, 6; cf.:

    haec habui de amicitia quae dicerem,

    this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—
    (β).
    With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

    habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 35, 100:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

    rogas, ut id mihi habeam curare,

    Varr. R. R. 1, 1, 2:

    filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

    Lact. 4, 12, 15:

    habemus humiliare eum in signo,

    id. 4, 18, 22:

    quod plurimae haereses haberent existere,

    id. 4, 30, 2:

    etiam Filius Dei mori habuit,

    Tert. Hab. Mul. 1:

    si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

    id. Apol. 37:

    de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

    Col. 5, 5, 3:

    praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

    Plin. Ep. 1, 8, 12:

    si nunc primum statuendum haberemus,

    Tac. A. 14, 44:

    cum respondendum haberent,

    id. Or. 36.—
    B.
    Of inanim. or abstr. subjects:

    prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

    Cic. Rep. 2, 22:

    locus ille nihil habet religionis,

    id. Leg. 2, 22, 57:

    humani animi eam partem, quae sensum habeat,

    id. Div. 1, 32, 70:

    animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

    Sall. J. 2, 3:

    divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

    id. Rep. 1, 42; cf.:

    nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

    id. ib. 1, 28:

    ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

    id. ib. 1, 27:

    nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

    id. ib. 1, 31:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. ib. 1, 4; cf.:

    viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

    id. Fam. 5, 12, 5:

    habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

    id. Rep. 2, 4:

    quid habet illius carminis simile haec oratio?

    id. ib. 1, 36:

    magnam habet vim disciplina verecundiae,

    id. ib. 4, 6 et saep.:

    quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

    Sen. Ep. 119 med.; cf.:

    animalia somnus habebat,

    Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

    me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

    Verg. A. 6, 521; cf.:

    non me impia namque Tartara habent,

    id. ib. 5, 734:

    habentque Tartara Panthoiden,

    Hor. C. 1, 28, 9:

    qui (metus) major absentes habet,

    id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

    et habet mortalia casus,

    Luc. 2, 13:

    terror habet vates,

    Stat. Th. 3, 549.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

    miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

    Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

    habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

    Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

    in nummis,

    id. Att. 8, 10:

    in Salentinis aut in Brutiis,

    i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

    et belli rabies et amor successit habendi,

    Verg. A. 8, 327; cf.:

    amore senescit habendi,

    Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —
    2. (α).
    With an objectclause:

    de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

    Cic. Fam. 1, 5, 3:

    de re publica nihil habeo ad te scribere,

    id. Att. 2, 22, 6:

    haec fere dicere habui de natura deorum,

    this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

    quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

    id. Balb. 14, 33:

    habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

    id. Rosc. Am. 35, 100:

    illud affirmare pro certo habeo, etc.,

    Liv. 44, 22, 4:

    sic placet, an melius quis habet suadere?

    Hor. Epod. 16, 23.—
    (β).
    With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

    or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

    Cic. N. D. 3, 25, 64:

    de pueris quid agam, non habeo,

    id. Att. 7, 19:

    usque eo quid arguas non habes,

    id. Rosc. Am. 15, 45:

    quid huic responderet, non habebat,

    id. Mur. 12, 26:

    nec quid faceret habebat,

    id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

    qui, quo se reciperent, non haberent,

    Caes. B. G. 4, 38, 2:

    nihil habeo, quod ad te scribam,

    Cic. Att. 7, 19:

    nil habeo, quod agam,

    Hor. S. 1, 9, 19; and:

    nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

    Cic. Lael. 27, 103.—
    B.
    To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

    anulus in digito subter tenuatur habendo,

    i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

    aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

    Ov. Am. 1, 8, 51:

    quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

    Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

    magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

    Tac. A. 4, 44.—Hence,
    2.
    To hold, use, wield, handle, manage:

    nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

    Tac. A. 2, 14.— Trop.:

    quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

    Sall. C. 5, 9; cf.:

    reipublicae partes,

    Tac. A. 4, 6 init.
    C.
    To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

    aliquem in obsidione,

    Caes. B. C. 3, 31, 3:

    aliquem in liberis custodiis,

    Sall. C. 47, 3; so,

    aliquem in custodiis,

    id. ib. 52, 14:

    aliquem in vinculis,

    id. ib. 51 fin.;

    for which also: in custodiam habitus,

    i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

    quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

    Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

    cum talem virum in potestatem habuisset,

    Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

    quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

    id. ib. 79, 3:

    alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

    Liv. 26, 24:

    aegros in tenebris,

    Cels. 3, 18:

    aquam caelestem sub dio in sole,

    Col. 12, 12, 1:

    in otio militem,

    Liv. 39, 2, 6; cf.:

    legiones habebantur per otium,

    Tac. H. 1, 31:

    externa sine cura habebantur,

    id. A. 1, 79 init.:

    exercitus sine imperio et modestia habitus,

    Sall. J. 44, 1:

    quos ille postea magno in honore habuit,

    Caes. B. C. 1, 77, 2;

    for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

    id. B. G. 5, 54, 4:

    habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

    i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

    ita me mea forma habet sollicitum,

    Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

    miserrimum ego hunc habebo amasium,

    id. Cas. 3, 3, 27 al.:

    laetum Germanicum,

    Tac. A. 2, 57; 65:

    sollicitum habebat cogitatio,

    Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,
    2.
    With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

    cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

    Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

    an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

    id. 7, 2, 37:

    istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

    cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

    Cic. Fl. 29, 71:

    obvium habuerunt patrem,

    Quint. 7, 1, 29:

    reliquas civitates stipendiarias,

    Caes. B. G. 1, 30, 3:

    quod (cognomen) habes hereditarium,

    Cic. Rep. 6, 11:

    quae habuit venalia,

    id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

    qui auro habeat soccis suppactum solum,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

    me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

    have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

    inclusum in curia senatum habuerunt,

    Cic. Att. 6, 2, 8:

    (Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

    id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

    si nondum eum satis habes cognitum,

    id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

    decumas ad aquam deportatas,

    id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

    domitas habere libidines,

    id. de Or. 1, 43, 194:

    omnes philosophiae notos et tractatos locos,

    id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

    innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

    id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

    quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

    Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

    in adversariis scriptum habere (nomen),

    id. Rosc. Com. 3, 9:

    de Caesare satis dictum habebo,

    id. Phil. 5, 19, 52:

    bellum habere susceptum,

    id. Agr. 2, 6, 14:

    quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

    id. Att. 1, 6, 1:

    ut omnes labores, pericula consueta habeam,

    Sall. J. 85, 7:

    compertum ego habeo,

    id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—
    3.
    Also, with a double object, to make, render:

    praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

    Sall. C. 41, 5:

    qui pascua publica infesta habuerant,

    Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

    necdum omnia edita facinora habent,

    id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

    anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

    Plin. Ep. 2, 9, 1:

    sed Pompeium gratia impunitum habuit,

    kept, Vell. 2, 1, 5.—
    4.
    Hence:

    in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

    Sall. J. 14, 1:

    in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

    Curt. 6, 9, 12:

    majora in eo obsequia habiturus,

    Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—
    5.
    To have or hold a person in any manner, to treat, use:

    is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 64:

    equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

    Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

    exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

    Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

    eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

    id. J. 103, 5; 113, 2:

    Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

    Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

    video quam molliter tuos habeas,

    Plin. Ep. 5, 19, 1:

    militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

    Curt. 8, 8, 11:

    virgines tam sancte habuit,

    id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

    male habere aliquem,

    Nep. Eum. 12, 1:

    neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

    Tac. A. 2, 10.—
    6.
    With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.
    (α).
    Habere se:

    Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

    Cic. Att. 7, 2, 3:

    praeclare te habes, cum, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

    ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

    id. Att. 11, 7, 4:

    Bene habemus nos,

    id. ib. 2, 8, 1:

    ego me bene habeo,

    am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

    male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

    id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

    quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

    ita se res habet, ut ego, etc.,

    id. Quint. 1, 2:

    sic profecto res se habet,

    id. de Or. 2, 67, 271:

    scire aveo, quomodo res se habeat,

    id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

    ut se tota res habeat,

    id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

    ut meae res sese habent,

    Ter. Phorm. 5, 4, 1.—
    (β).
    Mid.:

    virtus clara aeternaque habetur,

    exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

    sicuti pleraque mortalium habentur,

    as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—
    (γ).
    Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

    volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

    I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

    bene habent tibi principia,

    Ter. Phorm. 2, 3, 82:

    bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

    it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

    magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

    so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—
    D.
    To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

    aliquem fidelem sibi habere,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

    deos aeternos et beatos,

    Cic. N. D. 1, 17, 45:

    id habent hodie vile et semper habuerunt,

    id. Balb. 22, 51:

    maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

    id. Fin. 1, 11, 37:

    eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

    id. Brut. 15, 61:

    Ut et rex et pater habereter omnium,

    id. Rep. 1, 36; 2, 21:

    parentem Asiae et dici et haberi,

    id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

    eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

    id. N. D. 1, 15, 38:

    cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

    id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

    cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

    Caes. B. G. 4, 21, 7:

    nihil pensi habere,

    Quint. 11, 1, 29; cf.

    also: an perinde habenda sit haec atque illa,

    id. 7, 3, 11:

    sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

    Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

    aliquem pro hoste,

    Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

    nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

    Cic. Fam. 5, 20, 2:

    licet omnia Italica pro Romanis habeam,

    Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

    istuc jam pro facto habeo,

    Cic. Att. 13, 1, 2:

    Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

    to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

    id obliviscendum, pro non dicto habendum,

    Liv. 23, 22, 9:

    hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

    Cic. Att. 5, 5 fin.:

    aliquem in deorum numero,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    aliquem in hostium numero,

    Caes. B. G. 1, 28, 1:

    aliquem suorum In numero,

    Hor. S. 2, 6, 41;

    for which also: hostium numero haberi,

    Cic. Att. 11, 6, 6:

    numero impiorum ac sceleratorum haberi,

    Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

    quem Aegyptii nefas habent nominare,

    Cic. N. D. 3, 22, 56:

    mutare nefas habent,

    Quint. 12, 8, 6:

    nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

    to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

    nec eam rem habuit religioni,

    id. Div. 1, 35, 77:

    quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

    you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

    non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

    sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

    Cic. Fam. 3, 13, 2:

    unum hoc sic habeto: si, etc.,

    id. ib. 2, 6 fin.:

    sic habeto: omnibus, etc.,

    id. Rep. 6, 13:

    enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

    id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

    id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

    Cic. Fam. 13, 29, 2:

    tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

    id. ib. 2, 8, 2.—
    2.
    To take, accept, bear, submit to, endure:

    neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

    Sall. C. 51, 11:

    egestas facile habetur sine damno,

    id. ib. 6, 37:

    quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

    Tac. A. 4, 21:

    neque tantum maleficium impune habendum,

    id. ib. 3, 70;

    12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

    Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—
    E.
    To hold, have possession of, occupy, a place:

    urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

    Sall. C. 6, 1:

    qui mortales initio Africam habuerint,

    id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

    Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

    rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

    urbem Romanam a principio reges habuere,

    Tac. A. 1, 1:

    Hispaniae tribus legionibus habebantur,

    id. ib. 4, 5; 12, 54.—
    2.
    More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

    ille geminus qui Syracusis habet,

    Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

    ubi nunc adulescens habet?

    id. Trin. 1, 2, 156:

    apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

    Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

    situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

    Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—
    F.
    To spend, pass (time, etc.):

    aetatem procul a republica,

    Sall. C. 4, 1:

    vitam,

    id. ib. 51, 12 al.—
    G.
    To have in one's mind, to know, be acquainted with:

    siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

    Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

    nunc cognosce de Bruto,

    there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

    habetis igitur primum ortum tyranni,

    id. Rep. 2, 27:

    habetis sermonem bene longum hominis,

    id. de Or. 2, 88, 361; cf.

    also: habes nostras sententias,

    Suet. Claud. 4:

    habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

    Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —
    H.
    To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

    habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

    Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—
    K.
    To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

    alium quaerebam, iter hac habui,

    made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

    ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

    Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

    iter,

    id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

    vias,

    Luc. 2, 439:

    C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

    to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    senatum,

    id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

    concilia,

    id. B. G. 5, 53, 4:

    contionem,

    Cic. Att. 4, 1, 6:

    censum,

    id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

    delectum (militum),

    id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

    v. delectus: ludos,

    Suet. Rhet. 1:

    sermonem,

    Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

    orationem,

    to deliver, id. Rep. 1, 46:

    multis verbis ultro citroque habitis,

    id. ib. 6, 9 fin.:

    disputationem,

    id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

    dialogum,

    Cic. Att. 2, 9, 1:

    verba,

    id. de Or. 2, 47, 190:

    querelam de aliquo apud aliquem,

    id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

    controversiam de fundo cum aliquo,

    id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

    deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

    caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

    latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

    Caes. B. G. 6, 23, 6.—
    L.
    Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

    istum exheredare in animo habebat,

    Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

    hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

    Caes. B. G. 6, 7, 5:

    neque bello eum invadere animo habuit,

    Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—
    M.
    Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

    clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

    Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

    per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

    Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

    res tuas tibi habeas or habe,

    Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

    illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

    Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

    apage sis amor: tuas tibi res habeto,

    Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

    secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

    Cic. Fam. 7, 25, 2:

    verum haec tu tecum habeto,

    id. Att. 4, 15, 6.—
    N.
    Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

    postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

    Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

    duxi, habui scortum,

    Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

    habeo, inquit, non habeor a Laide,

    Cic. Fam. 9, 26, 2.—
    O.
    Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

    desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

    Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—
    2.
    Transf.:

    hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

    Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

    Certe captus est! Habet!

    Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).
    A.
    In gen.
    1.
    Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—
    2.
    Trop.:

    ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

    Ter. Heaut. 2, 4, 22.—
    B.
    In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

    corpulentior videre atque habitior,

    Plaut. Ep. 1, 1, 8:

    si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

    Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > habeo

  • 44 postulata

    postŭlo, āvi, ātum, 1, v. a. [posco], to ask, demand, require, request, desire (syn.: posco, flagito, peto); constr. with aliquid, aliquid ab aliquo, aliquem aliquid, with ut ( ne), de, with inf., or absol.
    I.
    In gen.:

    incipiunt postulare, poscere, minari,

    Cic. Verr. 2, 3, 34, § 78:

    nemo inventus est tam audax, qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

    id. ib. 2, 4, 20, § 44; cf. Liv. 2, 45; 3, 19:

    tametsi causa postulat, tamen quia postulat, non flagitat, praeteribo,

    Cic. Quint. 3, 13:

    postulabat autem magis quam petebat, ut, etc.,

    Curt. 4, 1, 8:

    dehinc postulo, sive aequom est, te oro, ut, etc.,

    Ter. And. 1, 2, 19:

    ita volo itaque postulo ut fiat,

    id. ib. 3, 3, 18; Plaut. Aul. 4, 10, 27:

    suom jus postulat,

    Ter. Ad. 2, 1, 47; cf.:

    aequom postulat, da veniam,

    id. And. 5, 3, 30; and:

    quid est? num iniquom postulo?

    id. Phorm. 2, 3, 64:

    nunc hic dies alios mores postulat,

    id. And. 1, 2, 18:

    fidem publicam,

    Cic. Att. 2, 24, 2:

    istud, quod postulas,

    id. Rep. 1, 20, 33; id. Lael. 2, 9:

    ad senatum venire auxilium postulatum,

    Caes. B. G. 1, 31:

    deliberandi sibi unum diem postulavit,

    Cic. N. D. 1, 22, 60; cf.:

    noctem sibi ad deliberandum postulavit,

    id. Sest. 34, 74:

    postulo abs te, ut, etc.,

    Plaut. Capt. 5, 1, 18:

    postulatur a te jam diu vel flagitatur potius historia,

    Cic. Leg. 1, 5:

    quom maxime abs te postulo atque oro, ut, etc.,

    Ter. And. 5, 1, 4; and:

    quidvis ab amico postulare,

    Cic. Lael. 10, 35; cf. in pass.:

    cum aliquid ab amicis postularetur,

    id. ib.:

    orationes a me duas postulas,

    id. Att. 2, 7, 1:

    quod principes civitatum a me postulassent,

    id. Fam. 3, 8, 5; cf. infra the passages with an object-clause.—With ut ( ne):

    quodam modo postulat, ut, etc.,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    postulatum est, ut Bibuli sententia divideretur,

    id. Fam. 1, 2, 1 (for other examples with ut, v. supra):

    legatos ad Bocchum mittit postulatum, ne sine causā hostis populo Romano fieret,

    Sall. J. 83, 1.—With subj. alone:

    qui postularent, eos qui sibi Galliaeque bellum intulissent, sibi dederent,

    Caes. B. G. 4, 16, 3.—With de:

    sapientes homines a senatu de foedere postulaverunt,

    Cic. Balb. 15, 34:

    Ariovistus legatos ad eum mittit, quod antea de colloquio postulasset, id per se fieri licere,

    Caes. B. G. 1, 42.—With inf., freq. to be rendered, to wish, like, want: qui lepide postulat alterum frustrari, Enn. ap. Gell. 18, 2, 7 (Sat. 32 Vahl.):

    hic postulat se Romae absolvi, qui, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 138:

    o facinus impudicum! quam liberam esse oporteat, servire postulare,

    Plaut. Rud. 2, 3, 62; id. Men. 2, 3, 88:

    me ducere istis dictis postulas?

    Ter. And. 4, 1, 20; id. Eun. 1, 1, 16:

    (lupinum) ne spargi quidem postulat decidens sponte,

    Plin. 18, 14, 36, § 135:

    si me tibi praemandere postulas,

    Gell. 4, 1, 11.—With a double object: quas (sollicitudines) levare tua te prudentia postulat, demands of you, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2. —With nom. and inf.:

    qui postulat deus credi,

    Curt. 6, 11, 24.—
    II.
    In partic., in jurid. lang.
    A.
    To summon, arraign before a court, to prosecute, accuse, impeach (syn.: accuso, insimulo); constr. class. usu. with de and abl., post-Aug. also with gen.):

    Gabinium tres adhuc factiones postulant: L. Lentulus, qui jam de majestate postulavit,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 15:

    aliquem apud praetorem de pecuniis repetundis,

    id. Cornel. Fragm. 1:

    aliquem repetundis,

    Tac. A. 3, 38:

    aliquem majestatis,

    id. ib. 1, 74:

    aliquem repetundarum,

    Suet. Caes. 4: aliquem aliquā lege, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3:

    aliquem ex aliquā causā reum,

    Plin. 33, 2, 8, § 33:

    aliquem impietatis reum,

    Plin. Ep. 7, 33, 7:

    aliquem injuriarum,

    Suet. Aug. 56 fin.:

    aliquem capitis,

    Dig. 46, 1, 53:

    qui (infames) postulare prohibentur,

    Paul. Sent. 1, 2, 1.—
    B.
    To demand a writ or leave to prosecute, from the prætor or other magistrate:

    postulare est desiderium suum vel amici sui in jure apud eum qui jurisdictioni praeest exponere vel alterius desiderio contradicere, etc.,

    Dig. 3, 1, 1; cf.

    this whole section: De postulando: in aliquem delationem nominis postulare,

    Cic. Div. in Caecil. 20, 64:

    postulare servos in quaestionem,

    id. Rosc. Am. 28, 77:

    quaestionem,

    Liv. 2, 29, 5.—
    C.
    For the usual expostulare, to complain of one:

    quom patrem adeas postulatum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38 (but in id. Mil. 2, 6, 35, the correct read. is expostulare; v. Ritschl ad h. l.).—
    * D.
    Postulare votum (lit. to ask a desire, i. e.), to vow, App. Flor. init.
    E.
    Of the seller, to demand a price, ask (post-class. for posco):

    pro eis (libris) trecentos Philippeos postulasse,

    Lact. 1, 6, 10; cf.:

    accipe victori populus quod postulat aurum,

    Juv. 7, 243. —
    III.
    Transf., of things.
    A.
    To contain, measure:

    jugerum sex modios seminis postulat,

    Col. 2, 9, 17.—
    B.
    To need, require:

    cepina magis frequenter subactam postulat terram,

    Col. 11, 3, 56.—Hence, po-stŭlātum, i, n.; usually in plur.: po-stŭlāta, ōrum, a demand, request (class.):

    intolerabilia postulata,

    Cic. Fam. 12, 4, 1; id. Phil. 12, 12, 28: deferre postulata alicujus ad aliquem, Caes. B. C. 1, 9:

    cognoscere de postulatis alicujus,

    id. B. G. 4, 11 fin.:

    postulata facere,

    Nep. Alcib. 8, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > postulata

  • 45 postulo

    postŭlo, āvi, ātum, 1, v. a. [posco], to ask, demand, require, request, desire (syn.: posco, flagito, peto); constr. with aliquid, aliquid ab aliquo, aliquem aliquid, with ut ( ne), de, with inf., or absol.
    I.
    In gen.:

    incipiunt postulare, poscere, minari,

    Cic. Verr. 2, 3, 34, § 78:

    nemo inventus est tam audax, qui posceret, nemo tam impudens qui postularet ut venderet,

    id. ib. 2, 4, 20, § 44; cf. Liv. 2, 45; 3, 19:

    tametsi causa postulat, tamen quia postulat, non flagitat, praeteribo,

    Cic. Quint. 3, 13:

    postulabat autem magis quam petebat, ut, etc.,

    Curt. 4, 1, 8:

    dehinc postulo, sive aequom est, te oro, ut, etc.,

    Ter. And. 1, 2, 19:

    ita volo itaque postulo ut fiat,

    id. ib. 3, 3, 18; Plaut. Aul. 4, 10, 27:

    suom jus postulat,

    Ter. Ad. 2, 1, 47; cf.:

    aequom postulat, da veniam,

    id. And. 5, 3, 30; and:

    quid est? num iniquom postulo?

    id. Phorm. 2, 3, 64:

    nunc hic dies alios mores postulat,

    id. And. 1, 2, 18:

    fidem publicam,

    Cic. Att. 2, 24, 2:

    istud, quod postulas,

    id. Rep. 1, 20, 33; id. Lael. 2, 9:

    ad senatum venire auxilium postulatum,

    Caes. B. G. 1, 31:

    deliberandi sibi unum diem postulavit,

    Cic. N. D. 1, 22, 60; cf.:

    noctem sibi ad deliberandum postulavit,

    id. Sest. 34, 74:

    postulo abs te, ut, etc.,

    Plaut. Capt. 5, 1, 18:

    postulatur a te jam diu vel flagitatur potius historia,

    Cic. Leg. 1, 5:

    quom maxime abs te postulo atque oro, ut, etc.,

    Ter. And. 5, 1, 4; and:

    quidvis ab amico postulare,

    Cic. Lael. 10, 35; cf. in pass.:

    cum aliquid ab amicis postularetur,

    id. ib.:

    orationes a me duas postulas,

    id. Att. 2, 7, 1:

    quod principes civitatum a me postulassent,

    id. Fam. 3, 8, 5; cf. infra the passages with an object-clause.—With ut ( ne):

    quodam modo postulat, ut, etc.,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    postulatum est, ut Bibuli sententia divideretur,

    id. Fam. 1, 2, 1 (for other examples with ut, v. supra):

    legatos ad Bocchum mittit postulatum, ne sine causā hostis populo Romano fieret,

    Sall. J. 83, 1.—With subj. alone:

    qui postularent, eos qui sibi Galliaeque bellum intulissent, sibi dederent,

    Caes. B. G. 4, 16, 3.—With de:

    sapientes homines a senatu de foedere postulaverunt,

    Cic. Balb. 15, 34:

    Ariovistus legatos ad eum mittit, quod antea de colloquio postulasset, id per se fieri licere,

    Caes. B. G. 1, 42.—With inf., freq. to be rendered, to wish, like, want: qui lepide postulat alterum frustrari, Enn. ap. Gell. 18, 2, 7 (Sat. 32 Vahl.):

    hic postulat se Romae absolvi, qui, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 60, § 138:

    o facinus impudicum! quam liberam esse oporteat, servire postulare,

    Plaut. Rud. 2, 3, 62; id. Men. 2, 3, 88:

    me ducere istis dictis postulas?

    Ter. And. 4, 1, 20; id. Eun. 1, 1, 16:

    (lupinum) ne spargi quidem postulat decidens sponte,

    Plin. 18, 14, 36, § 135:

    si me tibi praemandere postulas,

    Gell. 4, 1, 11.—With a double object: quas (sollicitudines) levare tua te prudentia postulat, demands of you, Luccei. ap. Cic. Fam. 5, 14, 2. —With nom. and inf.:

    qui postulat deus credi,

    Curt. 6, 11, 24.—
    II.
    In partic., in jurid. lang.
    A.
    To summon, arraign before a court, to prosecute, accuse, impeach (syn.: accuso, insimulo); constr. class. usu. with de and abl., post-Aug. also with gen.):

    Gabinium tres adhuc factiones postulant: L. Lentulus, qui jam de majestate postulavit,

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 15:

    aliquem apud praetorem de pecuniis repetundis,

    id. Cornel. Fragm. 1:

    aliquem repetundis,

    Tac. A. 3, 38:

    aliquem majestatis,

    id. ib. 1, 74:

    aliquem repetundarum,

    Suet. Caes. 4: aliquem aliquā lege, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 3:

    aliquem ex aliquā causā reum,

    Plin. 33, 2, 8, § 33:

    aliquem impietatis reum,

    Plin. Ep. 7, 33, 7:

    aliquem injuriarum,

    Suet. Aug. 56 fin.:

    aliquem capitis,

    Dig. 46, 1, 53:

    qui (infames) postulare prohibentur,

    Paul. Sent. 1, 2, 1.—
    B.
    To demand a writ or leave to prosecute, from the prætor or other magistrate:

    postulare est desiderium suum vel amici sui in jure apud eum qui jurisdictioni praeest exponere vel alterius desiderio contradicere, etc.,

    Dig. 3, 1, 1; cf.

    this whole section: De postulando: in aliquem delationem nominis postulare,

    Cic. Div. in Caecil. 20, 64:

    postulare servos in quaestionem,

    id. Rosc. Am. 28, 77:

    quaestionem,

    Liv. 2, 29, 5.—
    C.
    For the usual expostulare, to complain of one:

    quom patrem adeas postulatum,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38 (but in id. Mil. 2, 6, 35, the correct read. is expostulare; v. Ritschl ad h. l.).—
    * D.
    Postulare votum (lit. to ask a desire, i. e.), to vow, App. Flor. init.
    E.
    Of the seller, to demand a price, ask (post-class. for posco):

    pro eis (libris) trecentos Philippeos postulasse,

    Lact. 1, 6, 10; cf.:

    accipe victori populus quod postulat aurum,

    Juv. 7, 243. —
    III.
    Transf., of things.
    A.
    To contain, measure:

    jugerum sex modios seminis postulat,

    Col. 2, 9, 17.—
    B.
    To need, require:

    cepina magis frequenter subactam postulat terram,

    Col. 11, 3, 56.—Hence, po-stŭlātum, i, n.; usually in plur.: po-stŭlāta, ōrum, a demand, request (class.):

    intolerabilia postulata,

    Cic. Fam. 12, 4, 1; id. Phil. 12, 12, 28: deferre postulata alicujus ad aliquem, Caes. B. C. 1, 9:

    cognoscere de postulatis alicujus,

    id. B. G. 4, 11 fin.:

    postulata facere,

    Nep. Alcib. 8, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > postulo

  • 46 afficio

    af-ficio, fēcī, fectum, ere [ facio ]
    a. aliquem laetitiā (gaudio) Cs, C — доставить кому-л. радость (обрадовать кого-л.)
    a. aliquem beneficiis C — облагодетельствовать кого-л.
    a. aliquem injuria Enn — обидеть кого-л.
    2)
    а) снабжать, наделять (aliquem praedā Pl; aliquem praemio C; aliquem muneribus C, Nep)
    aliquem gloria a. C — прославить кого-л.
    a. morte (capitali poenā) Cказнить
    servitute a. aliquem Cпоработить кого-либо
    a. aliquem sepulturā C — похоронить кого-л.
    б) pass.
    injuriā affici ab aliquo Enn — потерпеть обиду от кого-л.
    3) влиять, действовать, иметь влияние
    5) ослаблять, изнурять, утомлять (labor, fames, sitis afficiunt corpora L)
    6) производить впечатление, воздействовать (litterae tuae sic me affecerunt, ut... C)
    affici aliquā re PJ — восхищаться чём-л.
    7) иметь отношение, быть связанным ( affectum esse ad aliquam rem C)

    Латинско-русский словарь > afficio

  • 47 do

    I dō, dedī, datum, dare
    1)
    а) давать (d. alicui bibere Pl, Cato; d. pecuniam C)
    qui dedit beneficium, taceat Sen — кто сделал доброе дело, пусть молчит (об этом)
    б) подавать, протягивать (alicui manum O etc.; aliquid in manum Pl)
    перен. d. manus C, Cs, Nep — сдаваться, признавать себя побеждённым
    в) предлагать ( accipere quod datur C); раздавать ( frumentum plebi VP); выдавать ( praemium pro pietate C)
    г) даровать (vitam C, V; libertatem C); разрешать, позволять (d. bonum malumque dignoscere Sen)
    iter alicui per provinciam d. Cs — разрешить кому-л. проход через (свою) провинцию
    д) преподносить, дарить, приносить (в дар) (alicui dona Pl; alicui aliquid dono Ter, Nep); передавать, вручать ( alicui litteras ad aliquem C)
    d. fibellum Cподать жалобу
    oscula O (basia Ctl) d. — покрывать поцелуями, целовать
    aliquem defensum d. V — защитить кого-л.
    plus stomacho, quam consilio d. Q — руководствоваться больше своим пылом, чем рассудком
    2) приносить в жертву ( deo exta O); посвящать, воздвигать, строить (deo templum O)
    3) порождать, производить на свет (liberos Ctl; prolem V)
    d. impĕtum Lворваться
    5) отправлять, посылать ( litteras ex Trebulano C)
    6) вносить, платить (aes и aera H, O etc.); понести (poenas C etc.); доставлять ( apes mella dant O)
    materiam d. invidiae Cдавать пищу ненависти
    8) отпускать, ослаблять ( lora V)
    d. laxas habenas Vопустить поводья
    9) устраивать (alicui cenam Pl, Ter, C etc.; ludos populo L); ставить на сцене, инсценировать (fabulam Ter, C)
    10)
    а) наносить, причинять (alicui damnum Ter; vulnera ferro O)
    d. verba alicui Ter — надуть кого-л.
    d. alicui civitatem VP — предоставить кому-л. право гражданства
    11)
    а) проливать ( lacrimas O); наливать ( vinum in manūs Pt); испускать ( lucem H)
    d. fumos Oдымиться
    б) издавать (sonum V; gemitum O)
    12)
    а) произносить (voces, dicta O, V)
    б) сообщать, рассказывать, называть ( unum da mini ex oratoribus illis C)
    paucis dabo Ter — (почему это случилось), я расскажу в немногих словах
    iste qui sit, da nobis V — скажи нам, кто он
    quem mihi dabis, qui aliquod pretium tempori ponat? Sen — кого ты мне назовёшь, кто хоть сколько-нибудь умел бы ценить время?
    13) закидывать ( retro capillos O); класть, вкладывать, опускать (corpus tumulo O; urnae ossa Pers); погружать ( in fluvios ardentia membra Lcr)
    15) ставить, натягивать (vela carinae O; fila lyrae O); протягивать ( bracchia ad aliquid O)
    terga d. (= vertere) C, L, O etc.обратиться в бегство
    quae dederam supra, relego Pers — то, что я допустил раньше, беру назад
    dasne animes morte interire?Do vero C — признаёшь ли, что со смертью погибают (и) души? — Да, признаю
    19)
    а) вменять (aliquid laudi, crimini alicui C); назначать ( alicui diem PJ); обрекать (aliquem exitio Lcr, O; morbo mortique Lcr; urbem excidio ac ruinis L)
    d. aliquid famae H, T — сделать что-л. в интересах репутации
    б) повергать (aliquem in luctum O, in timorem Pl)
    20)
    а) бросать, швырять (aliquem in и ad terram Lcr, Pl)
    d. aliquem in ruborem Pl — вогнать кого-л. в краску (заставить покраснеть)
    21) помещать, отдавать ( aliquem in hanc domum Ter); отправлять ( aliquem Luceriam L)
    22) вверять, передавать (filiam genero V, O; infantem nutrīci O)
    23) внушать, вдохнуть (spem C; animos O); наводить, навеять ( alicui somnum O)
    25) назначать (aliquem comitem QC; arbitrum C); определять, класть (finem alicui и alicui rei O etc.)
    26)
    sese d. in fugam и fugae Cобращаться в бегство (см. тж. ниже sub dare se 4.)
    d. (litem) secundum aliquem C, L, Sen — решить судебный процесс в чью-л. пользу
    d. rationem alicujus rei Pl, rhH. — отдавать отчёт в чём-л.
    nomen d. C — явиться, за писаться, поступить (преим. на военную службу)
    do, dico, addico Vr, Macrпредоставляю (права), произношу (приговоры), присуждаю ( юридическая формула — « tria verba» O — которой претор официально выражал свои права и функции)
    II dō: как dare se (или dari)
    1) даваться или быть данным, разрешаться, быть возможным
    ubi sidĕre detur O — (облетая затопленную землю, птица ищет), где бы можно было сесть
    potestates, quas licet sentire, non datur cernere Ap — силы, которые можно ощущать, но которых нельзя видеть
    3) обнаруживать себя, выказать себя (d. se alicui placidum O)
    se obvium alicui d. L — повстречаться с кем-л.
    se d. alicui in conspectum C — предстать перед кем-л.
    se in viam d. Cпуститься в путь
    sese in pedes d. Plудирать
    5) принимать участие (convivio Su; in bella V)
    6) покоряться, подчиняться, уступать, поддаваться, сдаваться (alicui Pl, Ter, C etc.)
    7) представиться, быть в распоряжении
    8)
    а) предаваться (quieti, somno C, PJ etc.; voluptatibus C)
    б) посвящать себя (huic generi litterarum C; ad legendos libros C)
    turpiter se d. Terсрамиться
    prout tempus ac res se daret L — в зависимости от того, как сложатся время и обстоятельства (смотря по обстоятельствам)
    III dō (греч.) Enn, Aus = domum (acc.)

    Латинско-русский словарь > do

  • 48 excipio

    ex-cipio, cēpī, ceptum, ere [ex + capio ]
    1) вынимать, извлекать ( telum e vulnere CC); вытаскивать ( aliquem e mari C)
    e. aliquem e servitute L — освободить кого-л. от рабства
    excĭpi alicui rei Sen etc. — ускользнуть от чего-л.
    2) делать изъятие, исключать ( neminem de antiquis C)
    excepto (quod H, Q или si Pers) — за исключением (того, что)
    3) предусматривать, определять, постановлять
    4)
    а) принимать, встречать (aliquem clamore C, plausu V, tumultu Pt; extremum spiritum alicujus C)
    e. suasoriam alicujus Pt — ответить на чью-л. защитительную речь
    e. aliquem cantĭco Pt — откликнуться на чью-л. просьбу песней
    б) давать убежище, приютить ( aliquem hospitafiter QC)
    aliquem epulis e. Tугостить кого-либо
    ora clamantia patrium nomen excipiuntur aquā O — уста (Икара), выкликающие отцовское имя, поглощаются пучиной
    6) находиться лицом к лицу ( с чем-л.)
    aliquem bellum excipit L — кому-л. предстоит война
    dictante aliquo e. orationem Su — записывать речь под чью-л. диктовку
    8) излагать, понимать, толковать ( sententiam alicujus gravius Su)
    9) получать (partes Nep; vulnera C; telum C; vulnus numero T); брать, принимать на себя
    10) выдерживать, выносить (vim fluminis Cs; impetum hostium Cs; aliquid aequo animo Sen)
    11) нападать ( aliquem incautum V); поражать, ранить ( aliquem in latus V)
    12) подхватывать, подслушивать, (у)ловить, (у)слышать (rumores C; sermonem eorum L)
    excepi legem parari C — (я) слышал, что подготовляется закон
    14) поддерживать (hominem labentem C; moribundum L); подпирать
    e. se in pedes L и pedibus QCсоскочить (с лошади)
    15) поймать, перехватывать, ловить (fugientes C; bestias Cs; turdos volitantes Pt); приобретать, стяжать, снискивать (laudes, voluntates hominum C)
    e. fabulae partem Ptвступить в разговор
    17) продлить, продолжать (proelium L; gentem V)
    19) юр. выдвигать оговорку или возражение (adversus aliquem, aliquid и de aliqua re Dig)

    Латинско-русский словарь > excipio

  • 49 peto

    īvī (iī), ītum, ere [одного корня с praepes, impetus]
    1)
    а) стараться, стремиться, добиваться, искать, домогаться (victoriam ex aliquo L; consulatum C; virginem L)
    certa amittimus, dum incerta petimus погов. Pl — гонясь за сомнительным, мы упускаем верное
    decus ferro petendum Lcn — слава, которую приходится добывать мечом (с бою)
    б) собирать, добывать ( cochleas Sl)
    2) просить, требовать (aliquid ab aliquo C, Sl etc.; multa petentibus desunt multa H)
    p. poenas ab aliquo C — взыскать с (наказать) кого-л.
    p. aliquem ad supplicium G1 — требовать чьей-л. казни
    3) юр. иметь или предъявлять претензию (p. hercditatis possessionem C)
    is unde ( или a quo) petĭtur C etc.ответчик
    4) доставать, получать, брать (lignum pabulum, commeātum Cs); черпать ( doloris oblivionem a litteris C)
    p. aliquid a Graecis C — заимствовать что-л. у греков
    p. initium C — начинать, приступать
    p. iter (viam) Lизбрать путь
    поэт. p. spiritum Hдышать
    suspirium alte p. Pl или p. spiritūs (gemĭtūs) alto de corde Oтяжело вздыхать (стонать)
    6) бросаться, устремляться, нападать
    p. aliquem aliquā re L, H, O etc. — стараться ударить кого-л., запустить в кого-л. чем-л. (p. caput alicujus C, O; p. aliquem armīs VP)
    p. aliquem bello V — идти войной на кого-л. (начать с кем-л. войну)
    lege aliquis petĭtur C — закон направлен против кого-л.
    se peti putabant L — они думали, что враждебные действия направлены против них
    p. aliquem fraude V, L — стараться обмануть кого-л.
    8) направляться, отправляться (castra Nep; Dyrrhachium C; Lacedaemona classe O)
    p. aliquem Lcn — следовать за кем-л.
    9) лететь, взлетать ( caelum pennis O); изливаться, хлынуть ( campum petit amnis V); возвышаться, вздыматься, устремляться (mons petit astra O; flamma petit altum O или supera C)
    10) подходить, приближаться (aliquem Pl, C etc.)
    aliquem p. dextrā V — протягивать кому-л. правую руку
    aliquem amplexu p. Oобнимать кого-л

    Латинско-русский словарь > peto

  • 50 appello

    I.
        Appello, appellas, appellare, Compositum ex Ad et Pello pellis, mutata coniugatione. Cic. Nommer.
    \
        Nomen appellare. Cic. Donner un nom.
    \
        Appellare nutu et significatione. Cic. Nommer par signes.
    \
        Non appellantur haec in lege. Cic. La loy se taist de ceci, N'en fait point de mention.
    \
        Vnum te sapientem appellant. Cic. Appellent, Dient.
    \
        Si appellasses, respondisset nomine. Plaut. Si tu l'eusses appelé, ou huché.
    \
        Appellare nomine, vel nominatim. Cic. Appeler ou hucher quelcun par son nom.
    \
        De liberis quisquis est, procuratoris nomine appelletur. Cic. Soit comprins et entendu en ce mot procurator.
    \
        Appellare aliquem. Cic. Parler à quelcun.
    \
        Appellare aliquem de re aliqua. Plaut. Parler à quelcun de quelque affaire, Le presser de quelque chose.
    \
        Appellare blande. Plaut. Parler doulcement à quelcun.
    \
        Honorificentissime aliquem appellare. Cic. En tout honneur.
    \
        Verbo grauiore appellare aliquem. Cic. Injurier quelcun.
    \
        Asperius aliquem appellare. Cic. Dire mal d'autruy, Blasonner.
    \
        Superbius aliquem appellare. Cic. Parler à luy fierement.
    \
        Appellare literis quempiam. Cic. Parler à quelcun par lettres.
    \
        Appellare. Cic. Nommer aucun par son nom en quelque cas, Dire comment il ha nom.
    \
        Appellare aliquem de aliqua causa. Cic. L'appeler en jugement.
    \
        Appellare aliquem in litibus aestimandis. Cic. Appeler en jugement, et l'ouir sur la taxation, etc.
    \
        Serua sua natam, seruamque appellans esse. Liu. Disant.
    \
        Appellare. Cic. Sommer le debteur, Luy demander une debte.
    \
        Appellari magna pecunia. Quintil. Estre sommé et poursuyvi pour une grande debte.
    \
        Appellare. Sallust. Appeler à son aide, Invoquer et reclamer.
    \
        Vultu aliquem appellare. Cic. Par sa seule contenance demander et requerir secours à aucun.
    \
        Vsurpare et appellare Deum. Cic. L'invoquer.
    \
        Appellare Deum. Cic. Appeler Dieu à tesmoing.
    \
        Appellare solum. Plin. Labourer la terre.
    \
        Appellare aliquem victorem. Virg. Prononcer.
    \
        Appellare regem. Cic. Luy donner ou confermer le tiltre de Roy, Eriger en Roy.
    \
        Appellare virginem de stupro. Quint. La requerir de vilenie.
    \
        Appellare literas. Cic. Proferer, Prononcer, Appeler, Nommer par leurs noms.
    \
        Appellare. Cic. Appeler d'un juge à un autre.
    \
        Praetor appellatur. Cic. On appelle par devant, etc.
    II.
        Appello, appellis, appuli, pen. cor. appulsum, appellere. Est verbum actiui generis: et proprie dicimus, Nauis appulsa est, non autem appulit: sed, Homo aut ventus nauem appulit. Aborder, Mener à port.
    \
        Quum ad litrus idem appulisset. Quintil. Quand il fut arrivé au port.
    \
        Nec tuas vnquam rationes ad eos scopulos appulisses, ad quos Sexti Titii afflictam nauem, et in quibus C. Deciani naufragium fortunarum videres. Ci. Tu n'eusses jamais heurté tes affaires à l'encontre de tels rochers.
    \
        Appellere ad aliquem. Cic. Arriver, ou s'approcher d'aucun.
    \
        Turres ad opera Caesaris appellebat. Caesar. Approchoit et mettoit contre.
    \
        Appellere ad aquam animalia. Varro. Mener à l'abbrevoir, Mener les bestes boire.
    \
        Appellere animum ad aliquid. Terent. Mettre, ou appliquer, ou addonner son esprit à quelque chose.

    Dictionarium latinogallicum > appello

  • 51 caelum

    [st1]1 [-] caelum, i, n.: ciseau, burin. [st1]2 [-] caelum, i, n.: - [abcl][b]a - ciel, la voûte des cieux. - [abcl]b - ciel, demeure des dieux. - [abcl]c - climat, l'espace, air, atmosphère. - [abcl]d - le ciel, les nues, le comble du bonheur, le faîte de la gloire. - [abcl]e - voûte, dôme.[/b]    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - caeli convexa, n. plur.: la voûte du ciel, la voûte des cieux.    - capitis caelum: la voûte du crâne.    - de caelo missus: tombé du ciel, envoyé du ciel (en parl. d'un homme extraordinaire).    - in caelum suspicere: lever les yeux au ciel.    - de caelo servare: observer le ciel, observer les signes du ciel.    - aditum ad caelum alicui dare: ouvrir à qqn le chemin du ciel.    - de caelo tactus: frappé par la foudre.    - digito caelum attingere: [toucher du doigt le ciel] = être au comble du bonheur.    - Caesar in caelum fertur, Cic.: on porte César aux nues.    - aliquem de caelo detrahere, Cic.: faire descendre qqn du ciel (de son piedestal).
    * * *
    [st1]1 [-] caelum, i, n.: ciseau, burin. [st1]2 [-] caelum, i, n.: - [abcl][b]a - ciel, la voûte des cieux. - [abcl]b - ciel, demeure des dieux. - [abcl]c - climat, l'espace, air, atmosphère. - [abcl]d - le ciel, les nues, le comble du bonheur, le faîte de la gloire. - [abcl]e - voûte, dôme.[/b]    - aliquem in caelum ferre: porter qqn aux nues.    - caeli convexa, n. plur.: la voûte du ciel, la voûte des cieux.    - capitis caelum: la voûte du crâne.    - de caelo missus: tombé du ciel, envoyé du ciel (en parl. d'un homme extraordinaire).    - in caelum suspicere: lever les yeux au ciel.    - de caelo servare: observer le ciel, observer les signes du ciel.    - aditum ad caelum alicui dare: ouvrir à qqn le chemin du ciel.    - de caelo tactus: frappé par la foudre.    - digito caelum attingere: [toucher du doigt le ciel] = être au comble du bonheur.    - Caesar in caelum fertur, Cic.: on porte César aux nues.    - aliquem de caelo detrahere, Cic.: faire descendre qqn du ciel (de son piedestal).
    * * *
        Caelum, caeli, n. g. Quintil. Un burin, et tout autre instrument appartenant ou servant au faict des graveurs.
    \
        Caelum, significat etiam mundum. Varro. Le ciel.
    \
        Calamitosum caelo vectigal. Cic. Subject à gresle, et estre gasté par le mauvais temps.
    \
        Grauis caelo ac terris. Senec. Grief et fascheux à Dieu et aux hommes.
    \
        Caeli aspiratio. Cic. L'aspiration de l'air.
    \
        Conuexa caeli. Virgil. Le ciel qui est courbé.
    \
        Grauitas caeli. Cic. Grosseur d'air, Mauvais air.
    \
        Hiatus caeli a terris. Lucr. L'espace qui est entre le ciel et la terre.
    \
        Morbus caeli. Virgil. Corruption d'air.
    \
        Olympus caeli. Virgil. Le ciel.
    \
        Austrinum. Plin. Air nubileux, Temps couvert, Sombre.
    \
        Bonum. Cato. Bon air.
    \
        Calamitosum. Cato. Subject à gresles et autres tempestes, ou Mauvais air.
    \
        Caliginosum. Cic. Obscur, Morne.
    \
        Crassum, et tenue, contraria. Cic. Air gros, Espez.
    \
        Dubium. Virg. Qui n'est point bien asseuré, tantost beau, tantost laid.
    \
        Eoum. Ouid. La partie du ciel tirant vers Orient.
    \
        Illustre. Valer. Flac. Cler et serein.
    \
        Liquidum. Virg. Pur, Net.
    \
        Nebulosum. Cic. Nebuleux, Morne, Sombre.
    \
        Pacatum. Lucret. Serein.
    \
        Piceum. Valer. Flac. Noir et Obscur.
    \
        Placidum. Sil. Serein. \ Praelatum. Lucan. Fort large.
    \
        Profundum. Virg. Hault.
    \
        Stellans. Lucret. Estelé.
    \
        Vacuum. Virg. L'air. \ Varium. Ouid. Muable.
    \
        Accipere caelo aliquem. Virg. Le recevoir en paradis.
    \
        AEquare aliquid caelo. Virgil. Le faire aussi hault que le ciel, Le faire fort hault.
    \
        AEquare caelum. Ouid. Estre aussi hault que le ciel.
    \
        Allegere aliquem caelo. Seneca. Le mettre et adjouster au nombre et en la compaignie des saincts.
    \
        Arcem caeli annuere alicui. Virgil. Luy donner et ottroyer paradis.
    \
        Aperitur caelum. Seruius. Au matin, quand le jour commence.
    \
        Asserere aliquem caelo. Ouid. Le mettre au ciel en paradis.
    \
        Digito caelum attingere. Ci. Nostri principes digito se caelum putant attingere. Il leur semble qu'ils sont si grans, qu'ils peuvent toucher du doigt au ciel, Il leur est advis qu'ils sont les plus heureux du monde, et si pres de paradis que desja ils y touchent du doigt, qu'ils sont les plus grands gents du monde.
    \
        Ciere caelum tonitru. Virgil. Esmouvoir, Troubler.
    \
        Credere se caelo. Virgil. Voler.
    \
        Detrahere aliquem de caelo. Cic. De grande gloire et hault estat le mettre bien bas.
    \
        Honore caeli dignari aliquem. Ouid. Le reputer digne d'estre mis au ciel.
    \
        Discedere caelum dicitur. Cic. Quand il esclaire, car il semble que le ciel se fende en deux.
    \
        Educere molem caelo. Virg. Jusques au ciel.
    \
        Ad caelum efferre aliquem rumore. Horat. L'eslever et exalter de louanges jusques au ciel.
    \
        It clamor caelo. Virgil. La clameur va jusques au ciel.
    \
        Exaequare caelo aliquem. Lucret. Le faire bien heureux.
    \
        Exiit ad caelum ramis foelicibus arbos. Virg. L'arbre est creu fort hault.
    \
        In caelum ferre. Cic. Mettre jusques aux nues, Louer grandement.
    \
        Per caelum ferri. Virgil. Aller, ou voler en l'air.
    \
        Fugere caelum. Virgil. Se cacher.
    \
        Inficere caelum Iris dicitur. Ouid. Teindre, Peindre.
    \
        Ludunt examina caelo. Vir. Les mouches à miel se jouent en l'air.
    \
        Miscere caelum terramque. Virg. Troubler le ciel et la terre.
    \
        Mutare caelum. Horat. Changer d'air.
    \
        Potens caelo Ereboque. Virg. Ayant puissance au ciel et és enfers.
    \
        Rigare caelum sol dicitur. Lucret. Quand il espard ses raids et sa lumiere par l'air.
    \
        Serenare caelum. Virg. Faire l'air serein.
    \
        Sperare caelum. Virgil. Esperer d'aller en paradis.
    \
        Succedere caelo. Virgil. Monter au ciel.
    \
        In caelo esse. Cic. Estre le plus heureux du monde.
    \
        Tendere ad caelum lumina. Virgil. Jecter les yeulx vers le ciel.
    \
        Tendere caelo palmas. Virgil. Tendre les mains vers le ciel.
    \
        Tenere caelum. Ouid. Estre au ciel.
    \
        Torquere caelum. Virgil. Faire tourner, Gouverner.
    \
        Vertitur caelum. Virgil. L'air se change.
    \
        Teste caelo viuere. Seneca. Vivre au veu et sceu de chascun, Ne point cacher sa maniere de vivre.
    \
        Caelum capitis. Plin. Le crane.

    Dictionarium latinogallicum > caelum

  • 52 complector

    complector, complecti, complexus sum [st2]1 [-] embrasser, entourer, enlacer, saisir. [st2]2 [-] saisir par la pensée, retenir. [st2]3 [-] renfermer (dans un discours), exprimer, conclure. [st2]4 [-] s'attacher à, aimer, favoriser.    - vitis quicquid est nacta complectitur, Cic. Sen. 15, 52: la vigne s'attache à tout ce qu'elle rencontre.    - complecti spatium, Caes.: embrasser un espace de terrain.    - complecti genua, Quint. 6, 1, 34: embrasser les genoux.    - complecti inter se, Virg.: se tenir enlacés.    - complecti hostem, Virg.: étreindre un ennemi.    - aliquem honoribus complecti: combler qqn d’honneurs.    - tum valet multum, cum est idoneam conplexa naturam, Cic. Tusc. 2, 11: (l'influence de la philosophie) a beaucoup d'efficacité quand elle se tient dans une nature appropriée.    - complecti effigiem auro, Ov.: enchâsser un portrait dans un anneau d'or.    - me somnus conplexus est, Cic. Rep. 6, 10, 10: le sommeil s'empara de moi.    - complecti facultatem, Liv.: saisir une occasion.    - complecti animo (mente, cogitatione): comprendre, concevoir.    - in iis complectendis, Quint.: pour garder le souvenir de ces choses.    - complecti aliquid memoriâ, Cic. Div. 2, 71, 146: se souvenir de qqch.    - complecti omnia alicujus facta oratione, Cic. Verr. 2.4.26.§ 57: embrasser dans un discours les actions de qqn.    - numero sententiam complecti, Cic.: assujettir sa pensée au rythme.    - complecti breviter initia et causas, Quint.: exposer sommairement les antécédents et les causes.    - complecti ex contrario, Cic.: conclure par les contraires.    - complecti omnes caritate, Liv.: embrasser tout le monde dans son affection.    - complecti aliquem comitate, Cic.: entourer qqn d'égard.    - complecti causam, Cic.: embrasser un parti.    - complecti philosophiam, Cic.: s'adonner à la philosophie.    - complecti: passif de complecto, ĕre.
    * * *
    complector, complecti, complexus sum [st2]1 [-] embrasser, entourer, enlacer, saisir. [st2]2 [-] saisir par la pensée, retenir. [st2]3 [-] renfermer (dans un discours), exprimer, conclure. [st2]4 [-] s'attacher à, aimer, favoriser.    - vitis quicquid est nacta complectitur, Cic. Sen. 15, 52: la vigne s'attache à tout ce qu'elle rencontre.    - complecti spatium, Caes.: embrasser un espace de terrain.    - complecti genua, Quint. 6, 1, 34: embrasser les genoux.    - complecti inter se, Virg.: se tenir enlacés.    - complecti hostem, Virg.: étreindre un ennemi.    - aliquem honoribus complecti: combler qqn d’honneurs.    - tum valet multum, cum est idoneam conplexa naturam, Cic. Tusc. 2, 11: (l'influence de la philosophie) a beaucoup d'efficacité quand elle se tient dans une nature appropriée.    - complecti effigiem auro, Ov.: enchâsser un portrait dans un anneau d'or.    - me somnus conplexus est, Cic. Rep. 6, 10, 10: le sommeil s'empara de moi.    - complecti facultatem, Liv.: saisir une occasion.    - complecti animo (mente, cogitatione): comprendre, concevoir.    - in iis complectendis, Quint.: pour garder le souvenir de ces choses.    - complecti aliquid memoriâ, Cic. Div. 2, 71, 146: se souvenir de qqch.    - complecti omnia alicujus facta oratione, Cic. Verr. 2.4.26.§ 57: embrasser dans un discours les actions de qqn.    - numero sententiam complecti, Cic.: assujettir sa pensée au rythme.    - complecti breviter initia et causas, Quint.: exposer sommairement les antécédents et les causes.    - complecti ex contrario, Cic.: conclure par les contraires.    - complecti omnes caritate, Liv.: embrasser tout le monde dans son affection.    - complecti aliquem comitate, Cic.: entourer qqn d'égard.    - complecti causam, Cic.: embrasser un parti.    - complecti philosophiam, Cic.: s'adonner à la philosophie.    - complecti: passif de complecto, ĕre.
    * * *
        Complector, complecteris, pen. corr. complexus sum, complecti. Liu. Embrasser, ou enclorre dedens quelque chose.
    \
        Iustum, pium, religiosum, caetera que his similia honesto complectimur. Quintil. Nous comprenons.
    \
        Mediam mulierem complecti. Terent. L'embrasser par le milieu du corps.
    \
        Omnes omnium charitates patria vna complexa est. Cic. Contient, Comprend.
    \
        Complectitur vitis suis clauiculis quicquid est nacta. Cic. Elle s'attache, Elle accolle.
    \
        Se concordi quadam amicitia et charitate complectitur mundus. Cic. Il s'aime et s'entretient.
    \
        Nos inter nos sumus complexi. Cic. Nous nous sommes entr'embrassez, Nous avons embrassé l'un l'autre.
    \
        Complexus est me somnus. Cic. Le sommeil m'a prins.
    \
        Complecti animo Cic. Penser et comprendre en son entendement.
    \
        Aliquid carmine complecti. Quintil. Descrire.
    \
        Cogitatione complecti. Cic. Deum ipsum cogitatione complecti non possumus. Nous ne povons penser ne comprendre que c'est de Dieu.
    \
        Cogitatione complecti absentem. Cic. Penser attentivement à une personne absente.
    \
        Memoria complecti. Cic. Retenir en sa memoire.
    \
        Mente complecti aliquid. Cic. Concevoir, Entendre, Comprendre.
    \
        Oratione complecti non possum magnitudinem beneficii. Cic. Je ne scauroye comprendre par parolles, ne exprimer ou declarer le grand plaisir que tu m'as faict.
    \
        Vno verbo omnia complecti. Cic. Dire tout en un mot.
    \
        Complectitur verbis quod vult. Cic. Il dit ce qu'il veult.
    \
        Complecti preces. Ouid. Prier.
    \
        Complecti consensum alterius et tenere. Plin. iunior. Retenir et entretenir le jugement et consentement qu'autruy nous a donné.
    \
        Effigiem alicuius in auro complecti. Ouid. Enchasser ou engraver en or.
    \
        Astra complexus est. Senec. Il est au ciel.
    \
        Amplissimos viros ad suum scelus complecti. Cic. Attirer, Adjoindre.
    \
        Complecti aliquem. Cic. Fort aimer aucun.
    \
        Complecti hominem. Cic. Entretenir aucun, et l'adjoindre et attirer à soy.
    \
        Amore complecti aliquem. Claud. Fort aimer.
    \
        Beneficio complecti aliquem. Cic. Luy faire plaisir.
    \
        Comitate complecti aliquem. Cic. Estre doulx envers luy.
    \
        Omnibus studiis, laboribus, vitae periculis complecti aliquem. Cic. Le tant aimer qu'il n'espargne rien pour luy faire plaisir, soit, etc.
    \
        Complecti arcta familiaritate. Plin. iunior. Aimer fort familierement, Le recevoir en sa familiarité.
    \
        Ex literis alicuius complecti aliquem. Cic. Aimer quelcun, et luy faire bon accueil, à cause qu'il nous a esté recommandé par lettres d'aucun.
    \
        Aliquem comitem in omnes casus complecti. Virgil. Prendre pour compaignon.

    Dictionarium latinogallicum > complector

  • 53 reddo

    reddo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. -    - redidei = reddidi, CIL 10, 6950 --- fut. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1040; cf. Prisc. 6, 32; 6, 35; Non. 508, 8. [st1]1 [-] donner en retour, rendre (à une pers. ce qu'elle vous a donné, confié, prêté).    - aliquid accipere ab alio vicissimque reddere, Cic. Lael. 26: recevoir qqch d'un autre et le lui rendre à son tour.    - ea, quae utenda acceperis, majore mensura, si modo possis, jubet reddere Hesiodus, Cic. Off. 1, 48: ce qu'on nous a prêté, c'est avec usure que nous devons, si possible, le rendre, suivant les prescriptions d'Hésiode.    - obsides reddere, Caes. BG. 1, 35, 3: rendre des otages.    - memoria bene redditae vitae, Cic. Phil. 14, 32: le souvenir d'une vie que nous avons rendue avec honneur (à la nature).    - cf. Cic. Rep. 1, 4.    - reddere beneficium, Cic. Off. 1, 48: rendre un bienfait en retour.    - acceptam cladem hosti reddere, Liv. 24, 17, 7: rendre à l'ennemi la défaite qu'il avait infligée.    - cf. Liv. 24, 20, 2 ; 27, 49, 5. [st1]2 [-] donner en retour ce qu'on doit, ce qu'on a promis, etc. ; payer, s'acquitter de.    - redde quae restant, Cic. Br. 258: acquitte-toi du reste (= achève ton exposé).    - mors naturae debita, pro patria reddita, Cic. Phil. 14, 31: mort due à la nature, payée pour la patrie (dette envers la nature acquittée pour la patrie).    - proemia reddere, Virg. En. 9. 254: accorder des récompenses.    - reddere alicui prœmia debita, Virg. En. 2, 537: payer à qqn le salaire qui lui est dû.    - mihi maxime placet ea quae male empta sunt reddi, Cic. Att. 2: je suis tout à fait d'accord pour rendre ce qui a été acheté trop cher.    - vota reddere, Cic. Leg. 2, 22: s'acquitter des voeux.    - cf. Virg. B. 5, 75.    - supplicatio redditur, Caes. BG. 7, 90, 8: on célèbre les actions de grâces prescrites.    - promissa viro reddere, Virg. En. 5, 386: délivrer à qqn la récompense promise.    - reddere poenas, Sall. J. 14, 21: subir une punition.    - reddere rationem: rendre un compte.    - debitum naturae morbo reddere, Nep. Reg. 1: payer sa dette à la nature à la suite d'une maladie, mourir de maladie. [st1]3 [-] rendre (à qqn ce qu'on lui a pris, enlevé), restituer.    - reddere captivos, Caes. BG. 7, 90, 3: rendre des prisonniers.    - reddi captivos negavit esse utile, Cic. Off. 3: il affirma qu'il n'était pas utile de rendre les prisonniers.    - cf. Cic. Phil. 2, 104.    - libertatem reddere, Suet. 25: rendre la liberté.    - patriam reddere, Liv. 5, 51, 10: rendre la patrie.    - suum cuique honorem redditum gaudeo, Cic. Am. 136: je me réjouis que chacun se soit vu restituer ses honneurs.    - aliquem patriae reddere, Cic. Mil. 94: rendre qqn à sa patrie.    - patriis redditus aris, Virg. En. 11, 269: rendu aux foyers paternels.    - cf. Virg. En. 2, 740.    - reddar tenebris, Virg. En. 6, 544: je vais rentrer dans les ténèbres (auxquelles je me suis arraché un moment).    - Teucrum iterum se reddere in arma, Virg. En. 10, 684: s'exposer de nouveau aux armes des Troyens.    - se reddere: revenir, reprendre sa place.    - se reddere convivio, Liv. 23, 9, 13: reprendre sa place au banquet. [st1]4 [-] donner en retour, en paiement, en récompense.    - is honos non solum... datur, sed... redditur, Cic. Phil. 5, 41: cet honneur, on ne l'accorde pas seulement..., on le rend en paiement...    - reddere pretium alicui pro bene factis, Plaut. Cap. 940: récompenser qqn pour ses bons offices.    - gratiam alicui reddere, Sall. J. 110, 4: payer qqn de retour, lui manifester sa reconnaissance. [st1]5 [-] placer en regard, en réplique.    - paria paribus redduntur, Cic. Or. 164: des membres de phrase égaux se font pendant. [st1]6 [-] placer en retour, retourner, traduire, rendre.    - cum, ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic. de Or. 1, 155: alors que je rendais en latin ce que j'avais lu en grec.    - verbum pro verbo reddere, Cic.: traduire mot à mot.    - cf. Cic. Opt. 5. [st1]7 [-] donner en retour, en écho, répéter.    - Hor. Ep. 1, 18, 14; S. 2, 8, 80; P. 158. [st1]8 [-] donner en réponse, répliquer (répartir).    - Virg. En. 1, 409; 6, 689; 11, 251, etc. [st1]9 [-] donner, produire en retour, renvoyer (des rayons); reproduire, imiter; exprimer, rendre; rendre (un son...).    - (gemma) clara repercusso reddebant lumina Phoebo, Ov. M. 2, 110: (des. pierres précieuses) renvoyaient à Phoebus ses rayons brillants qui s'y réfléchissaient.    - reddere odorem croci, Plin. 36, 177, reproduire l'odeur du safran.    - reddere paternam elegantiam in loquendo, Quint. 1, 1, 6: reproduire dans sa parole la correction paternelle du style.    - te nomine reddet, Virg. En. 6, 768: il sera ta reproduction par le nom, il te ressemblera par le nom.    - omnes Catilinas, Acidinos postea reddidit, Cic. Att. 4, 3, 3: tous les Catilina, les Acidinus ont reparu dès lors en lui (= il s'est conduit comme...).    - toto litore busta surgunt Thessalicis reddentia manibus ignem, Luc. 9, 180: tout le long du rivage, se dressent des bûchers offrant leurs flammes aux mânes de la Thessalie.    - ut, quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus cogitavisset, Cic. Br. 301: à tel point que, ce qu'il avait préparé (avant de prononcer son discours), il le reproduisait sans aucune note, dans les mêmes termes qu'il l'avait conçu.    - cf. Quint. 10, 6, 3 ; 11, 2, 23.    - tibiae... alium sonum reddunt, Quint. 11, 3, 20: la flûte rend un son différent. [st1]10 [-] rendre, produire (en parl. du sol).    - Ter. Phorm. 680; Col. 2, 16, 2 ; Plin. 18, 87; Quint. 12,10, 25 [st1]11 [-] ramener à un état antérieur, rendre de nouveau.    - avec deux acc. reddere aliquem insignem, Virg. En. 5, 705: rendre quelqu'un illustre.    - reddam ego te fame mansuetem (= mansuetum), Plaut. As. 1.2.19: je vais te rendre doux en t'affamant.    - pecunia homines beatos non reddit: l'argent ne rend pas les hommes heureux.    - senem illum tibi dedo ulteriorem, lepide ut lenitum reddas, Plaut. Bac. 1150: je te confie ce vieux là-bas, le second, pour que tu le ramènes à une aimable douceur.    - cf. Plaut. Poen. 132.    - reddes forte latus, nigros angusta fronte capillos, reddes dulce loqui, Hor. Ep. 1, 7, 27, tu referas forte ma poitrine (solides mes poumons), et noirs mes cheveux sur un front étroit, tu referas doux mon parler.    - avec ut subj. reddes nobis, ut... fecisti, sic de magistratibus ut disputes... Cic. Leg. 3, 13: tu referas pour nous sur les magistratures, comme tu l'as fait..., un exposé critique.... [st1]12 [-] amener d'un état à un autre, rendre.    - petronem et dominum reddam mortales miserrumos, Plaut. Cap. 822: je ferai du bélier et de son maître les êtres les plus misérables.    - tutiorem vitam reddere, Cic. Rep. 1, 3: rendre la vie plus sûre.    - cf. Cic. Ac. 2, 54; de Or. 2, 8 ; Br. 38; Caes. BC. 3, 79, 4.    - homines ex feris mites reddere, Cic. Inv. 1, 2: amener les hommes de la sauvagerie à la douceur.    - aliquid effectum reddere, Plaut. Ps. 386: amener une chose à réalisation, effectuer, réaliser.    - cf. Plaut. Ps. 530; 1309; Cap. 345, etc.    - rare au passif corpus imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: le corps est affaibli.    - cf. Ov. M. 4, 175; Just. 29, 4, 3, etc..    - rart subst. attribut aliquem hostem Romanis reddere, Nep. Han. 2, 1: faire de qqn un ennemi des Romains.    - avec ut + subj. mortalem summum fortuna reddidit ut famul infumus esset, Enn. An. 313: la fortune a fait du mortel le plus élevé le plus bas des esclaves.    - cf. Ter. And. 389. [st1]13 [-] rendre (à qqn) ce qu'on a reçu, remettre, transmettre.    - aliquid alicui reddere: rendre qqch à qqn.    - Graeciae veterem statum reddere: rendre à la Grèce son ancien statut.    - reddere alicui suum: rendre à qqn son dû.    - Cincius eam mihi abs te epistulam reddidit, quam tu dederas, Cic. Att. 1, 20, 1: Cincius m'a remis de ta part la lettre que tu lui avais confiée pour moi.    - cf. Cic. Fam. 2, 1, 1; 2, 17, 1; etc. ; Caes. BC. 1, 1, 1; 2, 20, 2, etc. ; Sall. C. 34, 3 ; Liv. 2, 3, 7. [st1]14 [-] donner en retour d'une demande, accorder.    - neque his petentibus jus redditur, Caes. BG. 6, 13, 7: on ne leur accorde pas malgré leur demande de solution en justice.    - cf. Quint. 11, 2, 60.    - reddere judicium, rendre un jugement (en parl. du magistrat à qui on vient demander justice).    - Ter. Phorm. 404: Quint. 7, 4, 43; Tac. An. 1, 72.    - jus reddere, Tac. An. 6, 11: rendre la justice.    - judicia in privatos reddere, Caes. BC. 2, 18, 5: rendre des jugements contre les particuliers. [st1]15 [-] rapporter, exposer.    - reddere = referre.    - causas corruptae eloquentiae, Quint. 8, 6, 76: rapporter les raisons de la corruption de l'éloquence.    - aliquid suo loco reddere, Tac. H. 4, 67: raconter une chose en son lieu.    - quae suis locis reddam, Plin.: ce que j'exposerai en son temps et lieu. [st1]16 [-] faire sortir au-dehors, rendre.    - animas reddunt, Virg. G. 3, 495: ils exhalent leur souffle, leur vie.    - cf. Ov. P 2, 11, 7.    - sanguinem reddere, Plin. Ep. 5, 19, 6: rendre, vomir du sang.    - ex alto luco vox reddita est, Virg. En. 7, 95: des profondeurs du bois sortit une voix.    - cf. Virg. En. 3, 40. [st1]17 [-] placer à part, assigner en propre (en lot).    - Plaut. St. 181; Lucr. 1, 203; 2, 65, etc. ; Cic. Nat. 1, 103 ; Virg. En. 12, 817.
    * * *
    reddo, ĕre, dĭdi, dĭtum - tr. -    - redidei = reddidi, CIL 10, 6950 --- fut. reddibo, Plaut. Cas. 129; Men. 1040; cf. Prisc. 6, 32; 6, 35; Non. 508, 8. [st1]1 [-] donner en retour, rendre (à une pers. ce qu'elle vous a donné, confié, prêté).    - aliquid accipere ab alio vicissimque reddere, Cic. Lael. 26: recevoir qqch d'un autre et le lui rendre à son tour.    - ea, quae utenda acceperis, majore mensura, si modo possis, jubet reddere Hesiodus, Cic. Off. 1, 48: ce qu'on nous a prêté, c'est avec usure que nous devons, si possible, le rendre, suivant les prescriptions d'Hésiode.    - obsides reddere, Caes. BG. 1, 35, 3: rendre des otages.    - memoria bene redditae vitae, Cic. Phil. 14, 32: le souvenir d'une vie que nous avons rendue avec honneur (à la nature).    - cf. Cic. Rep. 1, 4.    - reddere beneficium, Cic. Off. 1, 48: rendre un bienfait en retour.    - acceptam cladem hosti reddere, Liv. 24, 17, 7: rendre à l'ennemi la défaite qu'il avait infligée.    - cf. Liv. 24, 20, 2 ; 27, 49, 5. [st1]2 [-] donner en retour ce qu'on doit, ce qu'on a promis, etc. ; payer, s'acquitter de.    - redde quae restant, Cic. Br. 258: acquitte-toi du reste (= achève ton exposé).    - mors naturae debita, pro patria reddita, Cic. Phil. 14, 31: mort due à la nature, payée pour la patrie (dette envers la nature acquittée pour la patrie).    - proemia reddere, Virg. En. 9. 254: accorder des récompenses.    - reddere alicui prœmia debita, Virg. En. 2, 537: payer à qqn le salaire qui lui est dû.    - mihi maxime placet ea quae male empta sunt reddi, Cic. Att. 2: je suis tout à fait d'accord pour rendre ce qui a été acheté trop cher.    - vota reddere, Cic. Leg. 2, 22: s'acquitter des voeux.    - cf. Virg. B. 5, 75.    - supplicatio redditur, Caes. BG. 7, 90, 8: on célèbre les actions de grâces prescrites.    - promissa viro reddere, Virg. En. 5, 386: délivrer à qqn la récompense promise.    - reddere poenas, Sall. J. 14, 21: subir une punition.    - reddere rationem: rendre un compte.    - debitum naturae morbo reddere, Nep. Reg. 1: payer sa dette à la nature à la suite d'une maladie, mourir de maladie. [st1]3 [-] rendre (à qqn ce qu'on lui a pris, enlevé), restituer.    - reddere captivos, Caes. BG. 7, 90, 3: rendre des prisonniers.    - reddi captivos negavit esse utile, Cic. Off. 3: il affirma qu'il n'était pas utile de rendre les prisonniers.    - cf. Cic. Phil. 2, 104.    - libertatem reddere, Suet. 25: rendre la liberté.    - patriam reddere, Liv. 5, 51, 10: rendre la patrie.    - suum cuique honorem redditum gaudeo, Cic. Am. 136: je me réjouis que chacun se soit vu restituer ses honneurs.    - aliquem patriae reddere, Cic. Mil. 94: rendre qqn à sa patrie.    - patriis redditus aris, Virg. En. 11, 269: rendu aux foyers paternels.    - cf. Virg. En. 2, 740.    - reddar tenebris, Virg. En. 6, 544: je vais rentrer dans les ténèbres (auxquelles je me suis arraché un moment).    - Teucrum iterum se reddere in arma, Virg. En. 10, 684: s'exposer de nouveau aux armes des Troyens.    - se reddere: revenir, reprendre sa place.    - se reddere convivio, Liv. 23, 9, 13: reprendre sa place au banquet. [st1]4 [-] donner en retour, en paiement, en récompense.    - is honos non solum... datur, sed... redditur, Cic. Phil. 5, 41: cet honneur, on ne l'accorde pas seulement..., on le rend en paiement...    - reddere pretium alicui pro bene factis, Plaut. Cap. 940: récompenser qqn pour ses bons offices.    - gratiam alicui reddere, Sall. J. 110, 4: payer qqn de retour, lui manifester sa reconnaissance. [st1]5 [-] placer en regard, en réplique.    - paria paribus redduntur, Cic. Or. 164: des membres de phrase égaux se font pendant. [st1]6 [-] placer en retour, retourner, traduire, rendre.    - cum, ea quae legeram Graece, Latine redderem, Cic. de Or. 1, 155: alors que je rendais en latin ce que j'avais lu en grec.    - verbum pro verbo reddere, Cic.: traduire mot à mot.    - cf. Cic. Opt. 5. [st1]7 [-] donner en retour, en écho, répéter.    - Hor. Ep. 1, 18, 14; S. 2, 8, 80; P. 158. [st1]8 [-] donner en réponse, répliquer (répartir).    - Virg. En. 1, 409; 6, 689; 11, 251, etc. [st1]9 [-] donner, produire en retour, renvoyer (des rayons); reproduire, imiter; exprimer, rendre; rendre (un son...).    - (gemma) clara repercusso reddebant lumina Phoebo, Ov. M. 2, 110: (des. pierres précieuses) renvoyaient à Phoebus ses rayons brillants qui s'y réfléchissaient.    - reddere odorem croci, Plin. 36, 177, reproduire l'odeur du safran.    - reddere paternam elegantiam in loquendo, Quint. 1, 1, 6: reproduire dans sa parole la correction paternelle du style.    - te nomine reddet, Virg. En. 6, 768: il sera ta reproduction par le nom, il te ressemblera par le nom.    - omnes Catilinas, Acidinos postea reddidit, Cic. Att. 4, 3, 3: tous les Catilina, les Acidinus ont reparu dès lors en lui (= il s'est conduit comme...).    - toto litore busta surgunt Thessalicis reddentia manibus ignem, Luc. 9, 180: tout le long du rivage, se dressent des bûchers offrant leurs flammes aux mânes de la Thessalie.    - ut, quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus cogitavisset, Cic. Br. 301: à tel point que, ce qu'il avait préparé (avant de prononcer son discours), il le reproduisait sans aucune note, dans les mêmes termes qu'il l'avait conçu.    - cf. Quint. 10, 6, 3 ; 11, 2, 23.    - tibiae... alium sonum reddunt, Quint. 11, 3, 20: la flûte rend un son différent. [st1]10 [-] rendre, produire (en parl. du sol).    - Ter. Phorm. 680; Col. 2, 16, 2 ; Plin. 18, 87; Quint. 12,10, 25 [st1]11 [-] ramener à un état antérieur, rendre de nouveau.    - avec deux acc. reddere aliquem insignem, Virg. En. 5, 705: rendre quelqu'un illustre.    - reddam ego te fame mansuetem (= mansuetum), Plaut. As. 1.2.19: je vais te rendre doux en t'affamant.    - pecunia homines beatos non reddit: l'argent ne rend pas les hommes heureux.    - senem illum tibi dedo ulteriorem, lepide ut lenitum reddas, Plaut. Bac. 1150: je te confie ce vieux là-bas, le second, pour que tu le ramènes à une aimable douceur.    - cf. Plaut. Poen. 132.    - reddes forte latus, nigros angusta fronte capillos, reddes dulce loqui, Hor. Ep. 1, 7, 27, tu referas forte ma poitrine (solides mes poumons), et noirs mes cheveux sur un front étroit, tu referas doux mon parler.    - avec ut subj. reddes nobis, ut... fecisti, sic de magistratibus ut disputes... Cic. Leg. 3, 13: tu referas pour nous sur les magistratures, comme tu l'as fait..., un exposé critique.... [st1]12 [-] amener d'un état à un autre, rendre.    - petronem et dominum reddam mortales miserrumos, Plaut. Cap. 822: je ferai du bélier et de son maître les êtres les plus misérables.    - tutiorem vitam reddere, Cic. Rep. 1, 3: rendre la vie plus sûre.    - cf. Cic. Ac. 2, 54; de Or. 2, 8 ; Br. 38; Caes. BC. 3, 79, 4.    - homines ex feris mites reddere, Cic. Inv. 1, 2: amener les hommes de la sauvagerie à la douceur.    - aliquid effectum reddere, Plaut. Ps. 386: amener une chose à réalisation, effectuer, réaliser.    - cf. Plaut. Ps. 530; 1309; Cap. 345, etc.    - rare au passif corpus imbecillius redditur, Cels. 3, 3, 19: le corps est affaibli.    - cf. Ov. M. 4, 175; Just. 29, 4, 3, etc..    - rart subst. attribut aliquem hostem Romanis reddere, Nep. Han. 2, 1: faire de qqn un ennemi des Romains.    - avec ut + subj. mortalem summum fortuna reddidit ut famul infumus esset, Enn. An. 313: la fortune a fait du mortel le plus élevé le plus bas des esclaves.    - cf. Ter. And. 389. [st1]13 [-] rendre (à qqn) ce qu'on a reçu, remettre, transmettre.    - aliquid alicui reddere: rendre qqch à qqn.    - Graeciae veterem statum reddere: rendre à la Grèce son ancien statut.    - reddere alicui suum: rendre à qqn son dû.    - Cincius eam mihi abs te epistulam reddidit, quam tu dederas, Cic. Att. 1, 20, 1: Cincius m'a remis de ta part la lettre que tu lui avais confiée pour moi.    - cf. Cic. Fam. 2, 1, 1; 2, 17, 1; etc. ; Caes. BC. 1, 1, 1; 2, 20, 2, etc. ; Sall. C. 34, 3 ; Liv. 2, 3, 7. [st1]14 [-] donner en retour d'une demande, accorder.    - neque his petentibus jus redditur, Caes. BG. 6, 13, 7: on ne leur accorde pas malgré leur demande de solution en justice.    - cf. Quint. 11, 2, 60.    - reddere judicium, rendre un jugement (en parl. du magistrat à qui on vient demander justice).    - Ter. Phorm. 404: Quint. 7, 4, 43; Tac. An. 1, 72.    - jus reddere, Tac. An. 6, 11: rendre la justice.    - judicia in privatos reddere, Caes. BC. 2, 18, 5: rendre des jugements contre les particuliers. [st1]15 [-] rapporter, exposer.    - reddere = referre.    - causas corruptae eloquentiae, Quint. 8, 6, 76: rapporter les raisons de la corruption de l'éloquence.    - aliquid suo loco reddere, Tac. H. 4, 67: raconter une chose en son lieu.    - quae suis locis reddam, Plin.: ce que j'exposerai en son temps et lieu. [st1]16 [-] faire sortir au-dehors, rendre.    - animas reddunt, Virg. G. 3, 495: ils exhalent leur souffle, leur vie.    - cf. Ov. P 2, 11, 7.    - sanguinem reddere, Plin. Ep. 5, 19, 6: rendre, vomir du sang.    - ex alto luco vox reddita est, Virg. En. 7, 95: des profondeurs du bois sortit une voix.    - cf. Virg. En. 3, 40. [st1]17 [-] placer à part, assigner en propre (en lot).    - Plaut. St. 181; Lucr. 1, 203; 2, 65, etc. ; Cic. Nat. 1, 103 ; Virg. En. 12, 817.
    * * *
        Reddo, reddis, reddidi, redditum, pen. corr. reddere. Terent. Rendre.
    \
        - regulas dominus indiligens Reddere alias ne volt. Plaut. N'en veult point remettre d'autres.
    \
        Quae suis locis reddam. Plin. Que je reciteray, etc. Desquels je parleray en leur lieu.
    \
        Aliquem reddere. Plin. iun. Resembler à aucun, Luy retirer.
    \
        Inter aquaticas aues mergi soliti sunt deuorare quae caeterae reddunt. Plin. La fiente des autres oiseaulx.
    \
        Anhelitum reddere. Plin. Jecter hors son haleine, Respirer.
    \
        Animam reddere. Cic. Jecter son vent et haleine.
    \
        Animam reddere. Virgil. Mourir, Rendre l'ame.
    \
        Reddidisti animum. Terent. Tu m'as faict revenir le courage.
    \
        Beneficium reddere. Terent. Rendre le plaisir.
    \
        Clamorem reddere. Liuius. Crier.
    \
        Vini colorem reddit. Plin. Il resemble, ou retire à la couleur du vin.
    \
        Colori reddere. Plin. Rebailler couleur, Faire revenir la couleur.
    \
        Commotum reddere. Terent. Avancer aucun d'aller, Le faire haster.
    \
        Conciliatum reddere animum alicuius. Cic. Appaiser aucun.
    \
        Se conuiuio reddere. Liu. Se trouver au banquet.
    \
        Crepitum reddere. Plin. Peter.
    \
        Delibutum gaudio reddere. Terent. Remplir de joye.
    \
        Depositum reddere. Cic. Rendre ce qu'on nous a baillé en garde.
    \
        Dictata reddere magistro. Horat. Rendre sa lecon au maistre d'escole.
    \
        Dictum ac factum reddere. Terent. Dire ce qu'il fault dire, et faire ce qu'il fault faire, Despescher et vuider quelque affaire.
    \
        Dubia omnia reddere. Cic. Mettre tout en doubte.
    \
        Eloquentiam alicuius eloquentiorem reddere. Quintil. Estre plus eloquent que luy.
    \
        Epistolam reddere. Cic. Bailler une paire de lettres à celuy à qui on nous avoit enchargé de les bailler.
    \
        Excrementa reddere. Plin. Faire son ordure.
    \
        Exemplum ac effigiem virtutis alicuius reddere. Liu. Representer, Monstrer la semblance.
    \
        Exequias reddere. Ouid. Faire les funerailles à un trespassé.
    \
        Ferociorem aliquem reddere. Cic. Le faire plus, etc.
    \
        Ferro reddere vitam. Cic. Estre tué de glaive.
    \
        Fimum reddere. Plin. Faire son ordure, Fienter.
    \
        Gratiam reddere. Columel. Rendre le plaisir.
    \
        Vxores grauidas reddere. Lucret. Engrossir.
    \
        Humorem reddere. Plin. Pisser.
    \
        Imaginem reddere. Plin. Representer.
    \
        Impendium reddere vsque ad assem. Plin. Rendre jusques au dernier denier ce qui a esté despendu.
    \
        Impetratum reddere aliquid alicui. Plaut. Luy impetrer quelque chose.
    \
        Incerta omnia reddere. Cic. Mettre tout en doubte.
    \
        Infectum reddere. Horatius. Faire que quelque chose n'ait point esté faicte.
    \
        Latine reddere. Cic. Tourner en Latin.
    \
        Literas reddere. Caesar. Bailler une paire de lettres à celuy à qui on nous avoit enchargé de les bailler.
    \
        Meliorem aliquem reddere. Cic. Le faire meilleur.
    \
        Nitore reddere. Plin. Rendre la beaulté et splendeur qu'on avoit paravant.
    \
        Huic nomen M. Varro reddidit Strabonem vocatum. Plin. Varro a escript le nom de cestuy, disant qu'il s'appeloit Strabo.
    \
        Omnibus in exercitu suo militibus nomina reddidit. Pli. Les a appelez touts par leurs noms.
    \
        Reddere aliquem nomine. Virgil. Avoir tel nom que luy.
    \
        Odorem croci reddit. Plin. Il flaire comme le safran.
    \
        Onera ciborum reddere. Plin. Faire son ordure.
    \
        Operam reddere. Plaut. Rendre la pareille.
    \
        Operas reddere. Cic. Achever sa tasche.
    \
        Otiosum aliquem reddere. Cicero. Le mettre hors d'ennuy, de soulci et de pensement.
    \
        Paria reddere in vtranque partem. Cic. Faire tout egual.
    \
        Partum reddere. Plin. Enfanter.
    \
        Perfectum reddere aliquid. Plaut. Parfaire.
    \
        Modio tritici panis pondo triginta reddit. Plinius. Rend le poix de, etc.
    \
        Promissa reddere alicui. Virgil. Tenir sa promesse.
    \
        Rationem reddere. Plin. Rendre compte, Dire la cause.
    \
        Sanguinem reddere. Plin. iunior. Saigner.
    \
        Panax piperis saporem reddit. Plin. Ha la saveur de poivre.
    \
        Sepulchro corpus reddere. Virgil. Mettre dedens le sepulchre.
    \
        Sonum reddere. Plin. Faire son.
    \
        Spiritum reddere alicui. Liu. S'exposer en danger de mort pour luy.
    \
        Te vacuum redde nobis. Cic. Viens et rends toy à nous delivré de tout affaire.
    \
        Reddere verbum pro verbo. Cic. Rendre mot pour mot, en translatant un livre d'un langage en autre, Translater de mot à mot.
    \
        Vicem reddere meritis. Ouid. Rendre la pareille.
    \
        Vicem alterius rei reddere. Plin. Servir au lieu d'elle.
    \
        Commanducata, croci vim reddit. Plin. Elle ha la force de safran.
    \
        Vitam reddere pro Repub. Cic. Mourir pour la Republique.
    \
        Vocem humanam reddere. Plin. Contrefaire la voix d'un homme, Parler comme un homme.
    \
        Vota reddere. Cic. Accomplir ses veux.
    \
        Vrinam reddere. Plin. Pisser.
    \
        Reddere aliquid sine scripto. Cic. Dire par coeur.
    \
        Inter philosophos reddendus est. Quintil. Il fault parler de luy entre les philosophes.
    \
        Reddit ager. Varro. Rapporte, ou rend.

    Dictionarium latinogallicum > reddo

  • 54 reduco

    rĕdūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] ramener, faire revenir, rappeler. [st2]2 [-] ramener à soi, ramener en arrière, retirer. [st2]3 [-] ramener (à tel ou tel état), faire passer (à tel ou tel état); réduire à, amener à, diminuer, restreindre.    - aliquem de (ab) exsilio reducere: rappeler qqn d'exil, ramener qqn d'exil.    - reductus (ab exsilio): ramené d'exil.    - reducere ad aliquem, Cic. Off. 3, 22, 86: ramener auprès de qqn.    - reduci in carcerem, Cic. Att. 4, 6, 2: être ramené en prison.    - reducere uxorem, Ter. Hec. 3, 3, 31: prendre femme à nouveau, se remarier (pour un homme).    - regem reducere: ramener un roi sur le trône.    - reliquas omnes munitiones ab ea fossa pedes quadringentos reduxit, Caes. BG. 7, 72: il ramena à quatre cents pieds la distance entre ce fossé et les autres fortifications.    - turres reducere, Caes. BG. 7, 24: ramener les tours.    - reducere aliquem domum: ramener qqn chez lui, accompagner qqn jusque chez lui.    - legiones reduci jussit, Caes. BC. 3, 46: il fit retirer les légions.    - aliquem reducere in gratiam cum aliquo: réconcilier qqn avec qqn.    - reducere aliquem ad officium: rappeler qqn à son devoir, faire rentrer qqn dans son devoir.    - reducere in memoriam gravissimi luctûs, Plin. Ep. 3, 10, 2: [ramener (qqn) dans la mémoire d'un deuil très cruel] = rappeler un deuil si cruel, remettre en mémoire un deuil très cruel.    - reducere ejusmodi exemplum, Plin. Ep. 4, 29, 3: rétablir une punition de ce genre.    - reducere LX pondo panis e modio, Plin. 18, 7, 10, § 54: tirer d'un boisseau 60 livres de pain.    - reducere corpus sensim ad maciem, Plin. 24, 8, 30, § 46: amener insensiblement le corps à la maigreur.
    * * *
    rĕdūco, ĕre, dūxi, ductum - tr. - [st2]1 [-] ramener, faire revenir, rappeler. [st2]2 [-] ramener à soi, ramener en arrière, retirer. [st2]3 [-] ramener (à tel ou tel état), faire passer (à tel ou tel état); réduire à, amener à, diminuer, restreindre.    - aliquem de (ab) exsilio reducere: rappeler qqn d'exil, ramener qqn d'exil.    - reductus (ab exsilio): ramené d'exil.    - reducere ad aliquem, Cic. Off. 3, 22, 86: ramener auprès de qqn.    - reduci in carcerem, Cic. Att. 4, 6, 2: être ramené en prison.    - reducere uxorem, Ter. Hec. 3, 3, 31: prendre femme à nouveau, se remarier (pour un homme).    - regem reducere: ramener un roi sur le trône.    - reliquas omnes munitiones ab ea fossa pedes quadringentos reduxit, Caes. BG. 7, 72: il ramena à quatre cents pieds la distance entre ce fossé et les autres fortifications.    - turres reducere, Caes. BG. 7, 24: ramener les tours.    - reducere aliquem domum: ramener qqn chez lui, accompagner qqn jusque chez lui.    - legiones reduci jussit, Caes. BC. 3, 46: il fit retirer les légions.    - aliquem reducere in gratiam cum aliquo: réconcilier qqn avec qqn.    - reducere aliquem ad officium: rappeler qqn à son devoir, faire rentrer qqn dans son devoir.    - reducere in memoriam gravissimi luctûs, Plin. Ep. 3, 10, 2: [ramener (qqn) dans la mémoire d'un deuil très cruel] = rappeler un deuil si cruel, remettre en mémoire un deuil très cruel.    - reducere ejusmodi exemplum, Plin. Ep. 4, 29, 3: rétablir une punition de ce genre.    - reducere LX pondo panis e modio, Plin. 18, 7, 10, § 54: tirer d'un boisseau 60 livres de pain.    - reducere corpus sensim ad maciem, Plin. 24, 8, 30, § 46: amener insensiblement le corps à la maigreur.
    * * *
        Reduco, reducis, pen. prod. reduxi, reductum, reducere. Suet. Remener, ou Ramener, Reconduire, Reconvoyer.
    \
        In viam reducere. Plaut. Radresser, Remettre en bon chemin.
    \
        Amicitiam errantem reducere. Plin. iun. La remettre sus et en estat.
    \
        Amorem scelerum reduxit. Lucan. Il a ramené et remis en avant, etc.
    \
        Animum alicuius ad misericordiam reducere. Terent. L'esmouvoir à pitié, Le reduire à misericorde.
    \
        Ad colorem reducere cicatrices. Plin. Leur faire revenir la couleur, Les reduire à, etc.
    \
        In pristinam concordiam distractos reducere. Balbus Ciceroni. Remettre en paix comme ils estoyent paravant, Les raccorder.
    \
        Exemplum reducere. Plin. iun. Remettre en avant.
    \
        In gratiam reducere. Cic. Remettre en grace.
    \
        Libertatem reuocare ac reducere. Plin. iun. Ramener liberté.
    \
        Ad maciem reducere obesum corpus. Plin. L'amaigrir.
    \
        In memoriam reducere. Cic. Ramentevoir, Remettre en memoire.
    \
        Intermissum iam diu morem reducere. Plin. iun. Raccoustumer une chose, Ramener une coustume.
    \
        Passus reducere. Valer. Flac. Reculer.
    \
        Ad planum reducere cicatrices. Plin. Les guarir tellement que la place soit aussi haulte que l'autre chair, et aussi unie.
    \
        Ad salutem reducere aliquem medicina. Cic. Le guarir, et remettre en santé.
    \
        Nemo haec ita interpretetur, tanquam reducam liberalitatem, et fraenis arctioribus reprimam. Sene. Comme si je vouloye restraindre et refrener ou retirer la bride à liberalité.

    Dictionarium latinogallicum > reduco

  • 55 scribo

    [st1]1 [-] scrībo, ĕre, scripsi, scriptum: - tr. -    - cf. gr. γράϕω.    - parf. sync. scripsti Plaut. As. 802, scripstis Enn. Tr. 239 ; inf. scripse LuciL. Sat. 29, 26. a - tracer, marquer avec le style, écrire.    - lineam scribere, Cic. Tusc. 5, 113: tracer une ligne.    - scribere cervum servumque u et o litteris, Quint. 1, 7, 26: écrire les mots cervum, servum avec un u et un o [uo ; ex. seruom]. --- cf. Quint. 1, 7, 4; 1, 7, 20, etc.    - litterae, quibus scita scribuntur, Cic. Leg. 2, 11: les caractères, avec lesquels sont écrits les décrets.    - terra scripta cum r uno, Varr. L. 5, 21: terra écrit avec un seul r.    - alicui stigmata scribere, Quint. 7, 4, 14, stigmatiser qqn.    - poét. scribere arva sanguineo gyro, Stat. Th. 11, 514: tracer sur le sol un cercle de sang. --- cf. Catul. 37, 10.    - fugitivo stigmata scribere, Quint. 7: marquer au fer rouge un esclave fugitif.    - ambas ungulis scribentibus genas, Prud.: les ongles égratignant les deux joues. b - mettre par écrit, composer, écrire.    - scribere historiam, Cic. Br. 287: écrire un ouvrage historique.    - scripta multa sunt et scribentur fortasse plura, Cic. Fin. 1, 11: j'ai beaucoup écrit et j'écrirai peut-être davantage.    - scribere laudationem mortis, Cic. Tusc. 1, 116: écrire, composer un éloge de la mort.    - scribere multa praeclare, Cic. Br. 32: composer beaucoup d'écrits remarquables.    - scribere librum, Cic. CM 54: composer un livre.    - scribere litteras ad aliquem, Cic. Att. 3, 9, 3: écrire une lettre à qqn.    - in Catone Majore, qui est scriptus ad te de senectute, Cic. Lael. 4: dans mon Cato Major, qui t'a été dédié et qui traite de la vieillesse.    - litterae honorificentissime scriptae, Cic. Att. 14, 13 b, 2: une lettre écrite en termes si flatteurs. c - rédiger, établir officiellement.    - [des lois, un sénatusconsulte]. --- Cic. Rep. 2, 54 ; 2, 61; Verr. 5, 177 ; Fam. 15, 6, 2, etc.    - [un testament, un traité]. --- Cic. de Or. 2, 24 ; Liv. 42, 12, 5.    - non scripta, sed nata lex, Cic. Mil. 10: une loi non écrite, mais innée. --- cf. Cic. Leg. 2, 13.    - scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5 ; ad scribendum esse, Cic. Att 1, 19, 9: assister à la rédaction d'un sénatusconsulte.    - decemviros legibus scribendis creavimus, Liv. 4: nous avons créé les décemvirs pour rédiger nos lois.    - scribere: employer tels ou tels termes dans un acte. --- Cic. Br. 195 ; 197.    - quod scriptum est, Cic. Br. 196: la lettre d'un acte.    - scripsit ut heredes jurarent se curaturos ut ex sua cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret, Cic. Verr. 2, 1: il rédigea cette clause: les héritiers devaient jurer de faire passer à Trébonius au moins la moitié de leur part.    - [rédiger des discours déjà prononcés]. --- Cic. Br. 91: Tusc. 4, 55. d - écrire = décrire, raconter.    - scribere rem versibus, Enn. d. Cic. Br. 76: raconter les faits en vers, traiter un sujet en vers.    - scribere res gestas alicujus, Hor. P. 74: écrire les exploits de qqn.    - scribere bellum, Liv. 21, 1, 1: raconter une guerre.    - scriberis hostium victor, Hor. O. 1, 6, 1: tu seras (décrit) célébré dans ta victoire sur les ennemis.    - scribere + prop. inf.: écrire que, mentionner que, raconter que.    - Africanum scribit Cato solitum esse dicere, Cic. Rep. 1, 27: Caton écrit que l'Africain avait l'habitude de dire...    - haec avis scribitur solere... Cic. Nat. 2, 124: on raconte que cet oiseau a l'habitude. --- cf. Tusc. 1, 114.    - scriptum est quaesivisse Socratem... Cic. Div. 1, 123: on rapporte que Socrate demanda... (nous lisons que...). g - écrire, composer, faire des ouvrages.    - Tarentinis scribere, Cic. Fin. 1, 7: écrire pour les gens de Tarente.    - Plato quo nemo in scribendo praestantior fuit, Cic. Rep. 2, 21: Platon, que personne ne surpassa comme écrivain. --- cf. Cic. Rep. 3, 13. h - faire savoir par écrit, par lettre, écrire.    - scribere ad aliquem (scribere alicui), Cic.: écrire à qqn.    - scribere ad aliquem de aliquo accuratissime, Cic.: recommander chaleureusement une personne à qqn.    - Brundisio proficiscens scripseram ad te quas ob causas in Epirum non essemus profecti, Cic. Att. 3: en partant de Brindes, je t'ai écrit pour quelles raisons je ne suis pas allé en Epire.    - scribes ad me, Cic. Att. 5, 4 2: tu m'écriras.    - scripsi ad Lamiam, Cic. Att. 5, 8, 3: j'ai écrit à Lamia.    - ut scribis, Cic. Att. 3, 27: comme tu me le dis dans ta lettre.    - scripsi ad te de Varronis erga me officio, Cic. Att. 2, 25, 1: je t'ai parlé des bons offices de Varron à mon égard. --- cf. Cic. Att. 2, 16, 11, etc.    - avec prop. inf. Graeceius ad me scripsit C. Cassium sibi scripsisse... Cic. Att. 15, 8, 2: Graeceius m'a écrit que C. Cassius lui avait écrit que... ii - écrire de (avec idée d'ordre, de conseil).    - scribere ut + subj.: donner par écrit l'ordre de, écrire de.    - scripsit (ut) veniret: il lui a écrit de venir.    - scribit Labieno... veniat, Caes. BG. 5, 46, 4: il écrit à Labiénus de venir. --- cf. Cic. Fam. 16, 4, 2 fin.    - scripsit ne veniret: il lui a écrit de ne pas venir.    - sua manu scripsit ne timeret statimque ad se veniret, Nep.: il lui écrivit de sa main de ne pas craindre et de venir aussitôt chez lui.    - ad me scripsit, ut in Italiam quam primum venirem, Cic. Att. 11, 7, 2: il m'a écrit de venir le plus tôt possible en Italie. --- cf. Cic. Att. 4, 14, 1.    - scribam ad illos ut... ne cui negent, Cic. Phil. 2, 32: je leur écrirai de ne répondre non à personne.    - Scipioni scribendum, ne bellum remitteret, Liv. 30, 23, 5: [il disait] qu'il fallait écrire à Scipion de ne pas ralentir la guerre.    - avec inf. Tac. An. 15, 25. jj - fig. graver, dessiner, broder, peindre.    - scribere acu, Sil. 14: broder.    - scribere animo (scribere in animo): graver dans son esprit.    - mihi scripta illa dicta sunt in animo, Ter.: ces paroles sont gravées dans mon coeur.    - scripsit Apollinem, Plin.: il peignit Apollon.    - frontem tabernae sopionibus scribam, Catul. 37: je peindrai des inscriptions obscènes sur la façade de votre taverne.    - tibi scribetur forma et situs agri, Hor. Ep. 1: on te dessinera le plan de la campagne.    - scribitur vestris Cynthia corticibus, Prop. 1: le nom de Cynthie est gravée sur vos écorces.    - scriberis Vario fortis et hostium victor, Hor. C. 1: Varius célébrera ton courage et tes victoires sur l'ennemi. k - inscrire, enrôler des soldats.    - Cic. Fam. 3, 3, 1 ; Sall. C. 32, 1; J. 43, 3 ; Liv. 21, 40, 3, etc.    - scribere sex milia colonorum Albam in Aequos, Liv. 10, 1, 1: inscrire six mille colons pour Albe chez les Eques.    - fig. scribe tui gregis hunc, Hor. Ep. 1, 9, 13: inscris-le dans ta troupe, parmi tes compagnons. ll - mentionner qqn dans son testament, instituer qqn comme héritier.    - scribere aliquem heredem, Cic. Mil. 48: instituer qqn héritier.    - scribere aliquem secundum heredem, Sall. J. 65, 1,: instituer qqn héritier en second. --- cf. Hor. S. 2, 5, 48. m - inscrire sur le livre de comptes.    - scribere nummos, Plaut. As. 440: faire un billet [de reconnaissance d'une dette]. --- cf. Dig. 26, 7, 9, 7.    - scribe decem (tabulas) a Nerio, Hor. S, 2, 3, 69: fais souscrire dix billets avec les formules dictées par Nérius.    - Lutius Titius scripsi me accepisse, Dig.: je, soussigné, Lutius Titius, reconnais avoir reçu... [st1]2 [-] scrībo, ōnis, m.: qui inscrit, recruteur.    - S.-Greg. Ep. 12, 30.
    * * *
    [st1]1 [-] scrībo, ĕre, scripsi, scriptum: - tr. -    - cf. gr. γράϕω.    - parf. sync. scripsti Plaut. As. 802, scripstis Enn. Tr. 239 ; inf. scripse LuciL. Sat. 29, 26. a - tracer, marquer avec le style, écrire.    - lineam scribere, Cic. Tusc. 5, 113: tracer une ligne.    - scribere cervum servumque u et o litteris, Quint. 1, 7, 26: écrire les mots cervum, servum avec un u et un o [uo ; ex. seruom]. --- cf. Quint. 1, 7, 4; 1, 7, 20, etc.    - litterae, quibus scita scribuntur, Cic. Leg. 2, 11: les caractères, avec lesquels sont écrits les décrets.    - terra scripta cum r uno, Varr. L. 5, 21: terra écrit avec un seul r.    - alicui stigmata scribere, Quint. 7, 4, 14, stigmatiser qqn.    - poét. scribere arva sanguineo gyro, Stat. Th. 11, 514: tracer sur le sol un cercle de sang. --- cf. Catul. 37, 10.    - fugitivo stigmata scribere, Quint. 7: marquer au fer rouge un esclave fugitif.    - ambas ungulis scribentibus genas, Prud.: les ongles égratignant les deux joues. b - mettre par écrit, composer, écrire.    - scribere historiam, Cic. Br. 287: écrire un ouvrage historique.    - scripta multa sunt et scribentur fortasse plura, Cic. Fin. 1, 11: j'ai beaucoup écrit et j'écrirai peut-être davantage.    - scribere laudationem mortis, Cic. Tusc. 1, 116: écrire, composer un éloge de la mort.    - scribere multa praeclare, Cic. Br. 32: composer beaucoup d'écrits remarquables.    - scribere librum, Cic. CM 54: composer un livre.    - scribere litteras ad aliquem, Cic. Att. 3, 9, 3: écrire une lettre à qqn.    - in Catone Majore, qui est scriptus ad te de senectute, Cic. Lael. 4: dans mon Cato Major, qui t'a été dédié et qui traite de la vieillesse.    - litterae honorificentissime scriptae, Cic. Att. 14, 13 b, 2: une lettre écrite en termes si flatteurs. c - rédiger, établir officiellement.    - [des lois, un sénatusconsulte]. --- Cic. Rep. 2, 54 ; 2, 61; Verr. 5, 177 ; Fam. 15, 6, 2, etc.    - [un testament, un traité]. --- Cic. de Or. 2, 24 ; Liv. 42, 12, 5.    - non scripta, sed nata lex, Cic. Mil. 10: une loi non écrite, mais innée. --- cf. Cic. Leg. 2, 13.    - scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5 ; ad scribendum esse, Cic. Att 1, 19, 9: assister à la rédaction d'un sénatusconsulte.    - decemviros legibus scribendis creavimus, Liv. 4: nous avons créé les décemvirs pour rédiger nos lois.    - scribere: employer tels ou tels termes dans un acte. --- Cic. Br. 195 ; 197.    - quod scriptum est, Cic. Br. 196: la lettre d'un acte.    - scripsit ut heredes jurarent se curaturos ut ex sua cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret, Cic. Verr. 2, 1: il rédigea cette clause: les héritiers devaient jurer de faire passer à Trébonius au moins la moitié de leur part.    - [rédiger des discours déjà prononcés]. --- Cic. Br. 91: Tusc. 4, 55. d - écrire = décrire, raconter.    - scribere rem versibus, Enn. d. Cic. Br. 76: raconter les faits en vers, traiter un sujet en vers.    - scribere res gestas alicujus, Hor. P. 74: écrire les exploits de qqn.    - scribere bellum, Liv. 21, 1, 1: raconter une guerre.    - scriberis hostium victor, Hor. O. 1, 6, 1: tu seras (décrit) célébré dans ta victoire sur les ennemis.    - scribere + prop. inf.: écrire que, mentionner que, raconter que.    - Africanum scribit Cato solitum esse dicere, Cic. Rep. 1, 27: Caton écrit que l'Africain avait l'habitude de dire...    - haec avis scribitur solere... Cic. Nat. 2, 124: on raconte que cet oiseau a l'habitude. --- cf. Tusc. 1, 114.    - scriptum est quaesivisse Socratem... Cic. Div. 1, 123: on rapporte que Socrate demanda... (nous lisons que...). g - écrire, composer, faire des ouvrages.    - Tarentinis scribere, Cic. Fin. 1, 7: écrire pour les gens de Tarente.    - Plato quo nemo in scribendo praestantior fuit, Cic. Rep. 2, 21: Platon, que personne ne surpassa comme écrivain. --- cf. Cic. Rep. 3, 13. h - faire savoir par écrit, par lettre, écrire.    - scribere ad aliquem (scribere alicui), Cic.: écrire à qqn.    - scribere ad aliquem de aliquo accuratissime, Cic.: recommander chaleureusement une personne à qqn.    - Brundisio proficiscens scripseram ad te quas ob causas in Epirum non essemus profecti, Cic. Att. 3: en partant de Brindes, je t'ai écrit pour quelles raisons je ne suis pas allé en Epire.    - scribes ad me, Cic. Att. 5, 4 2: tu m'écriras.    - scripsi ad Lamiam, Cic. Att. 5, 8, 3: j'ai écrit à Lamia.    - ut scribis, Cic. Att. 3, 27: comme tu me le dis dans ta lettre.    - scripsi ad te de Varronis erga me officio, Cic. Att. 2, 25, 1: je t'ai parlé des bons offices de Varron à mon égard. --- cf. Cic. Att. 2, 16, 11, etc.    - avec prop. inf. Graeceius ad me scripsit C. Cassium sibi scripsisse... Cic. Att. 15, 8, 2: Graeceius m'a écrit que C. Cassius lui avait écrit que... ii - écrire de (avec idée d'ordre, de conseil).    - scribere ut + subj.: donner par écrit l'ordre de, écrire de.    - scripsit (ut) veniret: il lui a écrit de venir.    - scribit Labieno... veniat, Caes. BG. 5, 46, 4: il écrit à Labiénus de venir. --- cf. Cic. Fam. 16, 4, 2 fin.    - scripsit ne veniret: il lui a écrit de ne pas venir.    - sua manu scripsit ne timeret statimque ad se veniret, Nep.: il lui écrivit de sa main de ne pas craindre et de venir aussitôt chez lui.    - ad me scripsit, ut in Italiam quam primum venirem, Cic. Att. 11, 7, 2: il m'a écrit de venir le plus tôt possible en Italie. --- cf. Cic. Att. 4, 14, 1.    - scribam ad illos ut... ne cui negent, Cic. Phil. 2, 32: je leur écrirai de ne répondre non à personne.    - Scipioni scribendum, ne bellum remitteret, Liv. 30, 23, 5: [il disait] qu'il fallait écrire à Scipion de ne pas ralentir la guerre.    - avec inf. Tac. An. 15, 25. jj - fig. graver, dessiner, broder, peindre.    - scribere acu, Sil. 14: broder.    - scribere animo (scribere in animo): graver dans son esprit.    - mihi scripta illa dicta sunt in animo, Ter.: ces paroles sont gravées dans mon coeur.    - scripsit Apollinem, Plin.: il peignit Apollon.    - frontem tabernae sopionibus scribam, Catul. 37: je peindrai des inscriptions obscènes sur la façade de votre taverne.    - tibi scribetur forma et situs agri, Hor. Ep. 1: on te dessinera le plan de la campagne.    - scribitur vestris Cynthia corticibus, Prop. 1: le nom de Cynthie est gravée sur vos écorces.    - scriberis Vario fortis et hostium victor, Hor. C. 1: Varius célébrera ton courage et tes victoires sur l'ennemi. k - inscrire, enrôler des soldats.    - Cic. Fam. 3, 3, 1 ; Sall. C. 32, 1; J. 43, 3 ; Liv. 21, 40, 3, etc.    - scribere sex milia colonorum Albam in Aequos, Liv. 10, 1, 1: inscrire six mille colons pour Albe chez les Eques.    - fig. scribe tui gregis hunc, Hor. Ep. 1, 9, 13: inscris-le dans ta troupe, parmi tes compagnons. ll - mentionner qqn dans son testament, instituer qqn comme héritier.    - scribere aliquem heredem, Cic. Mil. 48: instituer qqn héritier.    - scribere aliquem secundum heredem, Sall. J. 65, 1,: instituer qqn héritier en second. --- cf. Hor. S. 2, 5, 48. m - inscrire sur le livre de comptes.    - scribere nummos, Plaut. As. 440: faire un billet [de reconnaissance d'une dette]. --- cf. Dig. 26, 7, 9, 7.    - scribe decem (tabulas) a Nerio, Hor. S, 2, 3, 69: fais souscrire dix billets avec les formules dictées par Nérius.    - Lutius Titius scripsi me accepisse, Dig.: je, soussigné, Lutius Titius, reconnais avoir reçu... [st1]2 [-] scrībo, ōnis, m.: qui inscrit, recruteur.    - S.-Greg. Ep. 12, 30.
    * * *
        Scribo, scribis, scripsi, scriptum, scribere. Escrire.
    \
        Corticibus scribere. Propert. En escorce.
    \
        Scribere sua manu. Cic. Escrire de sa propre main.
    \
        Alicui salutem scribere. Plaut. Le saluer, ou se recommander à luy par lettres.
    \
        Scribere. Terent. Escrire, Composer, ou faire quelque euvre et livre.
    \
        De malis Graecis Latine scripta deterius. Ci. Livres plus mal couchez en Latin, qu'ils n'estoyent en Grec dont ils sont prins.
    \
        Aliquem haeredem scribere. Martial. Faire son heritier.
    \
        Scribere seruo libertatem. Vlp. Luy laisser liberté par testament, Ordonner par testament qu'il soit mis en liberté.
    \
        Nummos alicui scribere. Plautus. Faire bailler argent par la banque.
    \
        Supplementum scribere legionibus. Cic. Parfournir les legions.
    \
        In animo scribere. Terent. Imprimer en l'esprit.
    \
        In aqua scribere. Catul. Oublier.
    \
        Scribere. Plin. Peindre.

    Dictionarium latinogallicum > scribo

  • 56 effero

    1.
    ef-fĕro or ecfĕro (cf. Neue, Formenl. 2, 766), extŭli, ēlatum, efferre or ecferre, v. a., to bring or carry out, to bring forth (very freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    ex navi,

    Plaut. Am. 2, 1, 82; cf.

    tela, etc., ex aedibus Cethegi,

    Cic. Cat. 3, 3 fin.:

    argentum jubeo jam intus efferri foras,

    Plaut. Bacch. 1, 1, 62; cf. id. ib. 4, 9, 127; id. Most. 2, 1, 58; id. Mil. 4, 8, 4:

    argentum ad aliquem,

    id. Epid. 5, 1, 27; id. Truc. 3, 1, 16:

    machaeram huc,

    id. Mil. 2, 5, 53; cf. id. Stich. 2, 2, 28:

    puerum extra aedes usquam,

    Ter. Hec. 4, 1, 48:

    cistellam domo,

    id. Eun. 4, 6, 15; cf.:

    cibaria sibi quemque domo,

    Caes. B. G. 1, 5, 3:

    frumentum ab Ilerda,

    id. B. C. 1, 78, 1:

    piscem de custodia,

    Col. 8, 17 fin.:

    litteras,

    Caes. B. G. 5, 45, 4:

    mucronem,

    Cic. Cat. 2, 1, 2; cf.:

    vexilla, signa, arma (e castris, extra fines, etc.),

    Liv. 10, 19; 27, 2; 29, 21; Tac. H. 3, 31 al.:

    ferrum a latere deripuit, elatumque deferebat in pectus,

    id. A. 1, 35 fin.: Colchis pedem, Enn. ap. Non. 297, 20; so,

    pedem,

    Verg. A. 2, 657; cf.

    pedem aedibus,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 19:

    pedem portā,

    Cic. Att. 6, 8, 5; 7, 2, 6; Suet. Tib. 38:

    pedem quoquam,

    Plaut. Capt. 2, 3, 97:

    se hinc (ignis),

    Lucr. 6, 89 and 385:

    se vallo (equus),

    Tac. A. 15, 7:

    Furium longius extulit cursus,

    Liv. 3, 5; cf.:

    Messium impetus per hostes extulit,

    id. 4, 29.—
    B.
    In partic.
    1.
    Like the Gr. ekpherô, to carry out (of the house) for burial, to bear to the grave, to bury (cf.: cremo, humo, sepelio, prosequor): optumum'st Loces illum efferendum;

    nam jam credo mortuus est,

    Plaut. Aul. 3, 6, 32; id. Most. 4, 3, 8 sqq.; Ter. And. 1, 1, 90 Don. and Ruhnk.; 1, 1, 101; Cic. N. D. 3, 32, 80; Nep. Att. 17; Liv. 2, 33; 3, 18 fin.; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 99; Hor. S. 2, 5, 85; Vulg. Luc. 7, 12.—
    b.
    Transf.: meo unius funere elata populi Romani esset res publica, carried to burial, i. e. overthrown, destroyed, Liv. 28, 28; 24, 22; 31, 29.—
    2.
    Of a fruit-bearing soil, to bring forth, bear, produce:

    id, quod agri efferant,

    Cic. Rep. 2, 4 fin.; id. Brut. 4, 16; cf. also id. Verr. 2, 3, 47 fin.; 86 al.—
    b.
    Transf.:

    ea, quae efferant aliquid ex sese, perfectiores habere naturas quam, etc.,

    Cic. N. D. 2, 33 fin.; cf. Quint. 10, 1, 109; poet.:

    (Italia) genus acre virum,

    Verg. G. 2, 169.—
    3.
    Of motion in an upward direction (cf.: erigo and educo, II. B. 1.), to lift up, elevate, raise, exalt, Lucil. ap. Non. 297, 25:

    aliquem in murum,

    Caes. B. G. 7, 47 fin.:

    pars operis in altitudinem turris elata,

    id. B. C. 2, 8 fin.; cf. Quint. 11, 3, 103; and Suet. Calig. 32:

    corvus e conspectu elatus,

    Liv. 7, 26:

    pulvis elatus,

    id. 4, 33:

    elata super capita scuta,

    Tac. H. 3, 27: jubar (luna), Petron. Poët. 89, 2, 54; poet.:

    caput Auctumnus agris extulit,

    Hor. Epod. 2, 18.
    II.
    Trop.
    A.
    To set forth, spread abroad, utter, publish, proclaim:

    clamorem,

    to raise, Plaut. Am. 1, 1, 73:

    quod neque in vulgum disciplinam efferri velint, neque, etc.,

    Caes. B. G. 6, 14, 4; cf. Plin. 2, 12, 9:

    vocem ejus in vulgus,

    Tac. A. 12, 21:

    tuum peccatum foras,

    Ter. Phorm. 5, 7, 65 Ruhnk.:

    hoc foras,

    Cic. Phil. 10, 3; so,

    clandestina consilia,

    Caes. B. G. 7, 1, 6:

    rem,

    id. ib. 7, 2, 2:

    has meas ineptias,

    Cic. de Or. 1, 24, 111:

    divinitus dicta,

    id. ib. 3, 1 fin. et saep.—With a rel. clause:

    posteaquam in volgus militum elatum est, qua arrogantia in colloquio Ariovistus usus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 4.—
    2.
    In partic., of speech, to utter, pronounce, express, declare:

    verbum de verbo expressum extulit,

    Ter. Ad. prol. 11:

    ut verba inter se ra tione conjuncta sententiam efferant,

    Varr. L. L. 8, § 1 Müll.:

    si graves sententiae inconditis verbis efferuntur,

    Cic. Or. 44, 150; cf. Quint. 9, 4, 13:

    quae incisim aut membratim efferuntur, ea, etc.,

    Cic. Or. 67; cf. Quint. 9, 4, 33; 8, 3, 40; 10, 2, 17: pleraque utroque modo efferuntur, luxuriatur, luxuriat, etc., id. 9, 3, 7; cf. id. 1, 5, 16; 64; 2, 14, 2.—
    B.
    In the pass., qs. to be carried out of one's self by passions, feelings, etc.; to be carried away, transported, hurried away: usque adeo studio atque odio illius efferor ira, Lucil. ap. Cic. Tusc. 4, 21 fin.; so,

    studio,

    Cic. de Sen. 23, 83; id. Att. 1, 8, 2; id. N. D. 1, 20 fin.; Caes. B. C. 1, 45, 2; cf.

    cupiditate,

    Cic. Div. 1, 24, 49:

    vi naturae atque ingenii,

    id. Mur. 31, 65:

    laetitia,

    id. Deiot. 9, 26 (cf. act.:

    comitia ista praeclara, quae me laetitia extulerunt,

    id. Fam. 2, 10):

    incredibili gaudio,

    id. Fam. 10, 12, 2; cf. id. Rep. 3, 30; Suet. Caes. 22:

    voluptate canendi ac saltandi,

    id. Calig. 54:

    popularitate,

    id. Ner. 53.—
    C.
    (Acc. to I. B. 3.) To raise, elevate, exalt:

    pretia alicujus rei,

    Varr. R. R. 3, 6 fin.:

    quorum animi altius se extulerunt,

    Cic. Rep. 3, 3:

    aliquem ad summum imperium per omnes honorum gradus,

    id. Cat. 1, 11, 28; cf.:

    aliquem supra leges,

    Tac. A. 2, 34; and:

    aliquem geminatis consulatibus,

    id. ib. 1, 3; cf. also id. ib. 4, 40:

    aliquem pecunia aut honore,

    Sall. J. 49, 4:

    patriam demersam extuli,

    Cic. Sull. 31, 87; cf. Nep. Dion. 6; Cic. Prov. Cons. 14, 34:

    aliquem maximis laudibus,

    id. Off. 2, 10, 36; cf. Caes. B. C. 3, 87:

    aliquem summis laudibus ad caelum,

    Cic. Fam. 9, 14; cf. Nep. Dion. 7 fin.:

    aliquid maximis laudibus,

    Cic. Lael. 7, 24:

    aliquem laudibus,

    Tac. A. 3, 72:

    aliquem verbis,

    Cic. de Or. 3, 14, 52:

    aliquid versibus,

    id. Rep. 1, 14;

    and simply aliquid,

    id. Verr. 2, 4, 56; Tac. A. 2, 63:

    aliquem in summum odium,

    id. H. 4, 42; cf.:

    rem in summam invidiam,

    Quint. 8, 4, 19.—
    2.
    In partic., with se, to raise, elevate one's self; to rise, advance (cf.:

    appareo, eluceo, exsisto): cum (virtus) se extulit et ostendit suum lumen,

    Cic. Lael. 27; cf.

    so with a figure borrowed from the heavenly bodies: qua in urbe (Athenis) primum se orator extulit,

    id. Brut. 7, 26:

    volo se efferat in adolescente fecunditas,

    id. de Or. 2, 21.—
    b.
    In a bad sense, with se, or in the [p. 629] pass., to lift up one's self, to carry one's self high; to be puffed up, haughty, proud on account of any thing (the figure being borrowed from a prancing horse; cf. Liv. 30, 20; and Quint. 10, 3, 10):

    nec cohibendo efferentem se fortunam, quanto altius elatus erat, eo foedius corruit (Atilius),

    Liv. 30, 30:

    quod aut cupias ardenter aut adeptus ecferas te insolenter,

    Cic. Tusc. 4, 17, 39:

    qui enim victoria se ecferunt, quasi victos nos intuentur,

    id. Fam. 9, 2, 2; cf.:

    se altius et incivilius,

    Flor. 1, 26, 8:

    sese audacia, scelere atque superbia,

    Sall. J. 14, 11:

    hic me magnifice effero,

    Ter. Heaut. 4, 3, 31:

    (fortunati) efferuntur fere fastidio et contumacia,

    Cic. Lael. 15, 54:

    se efferre in potestate,

    to be insolent in office, id. de Or. 2, 84, 342.—Esp. freq. in the part. perf.:

    stulta ac barbara arrogantia elati,

    Caes. B. C. 3, 59, 3:

    recenti victoria,

    id. B. G. 5, 47, 4:

    spe celeris victoriae,

    id. ib. 7, 47, 3:

    gloria,

    id. B. C. 3, 79, 6:

    elatus et inflatus his rebus,

    Cic. Agr. 2, 35, 97:

    secunda fortuna magnisque opibus,

    Nep. Alcib. 7, 3; id. Milt. 7, 2:

    elatus ad vanam fiduciam,

    Curt. 3, 19, 10;

    but also: ad justam fiduciam,

    Liv. 27, 8, 7 et saep.—In the act. (rare, and with a fig. perh. borrowed from the wind): is demum vir erit, cujus animum nec prospera (fortuna) flatu suo efferet ( elates, inflates), nec adversa infringet, Liv. 45, 8 fin.
    D.
    Ante-class. and very rare, to carry out to the end, to support, endure: laborem, Att. ap. Cic. Sest. 48; cf.: malum patiendo, to get rid of, do away with, Cic. Poët. Tusc. 4, 29, 63 (but not in Lucr. 1, 141, where the better reading is sufferre).—Hence, ēlā-tus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 3. and II. C. 2.), exalted, lofty, high (rare; cf.: superbus, insolens, arrogans, etc.).
    A.
    Lit.:

    modo in elatiora modo in depressiora clivi,

    Col. 2, 4, 10:

    elatissimae lucernae,

    Tert. Apol. 53.—
    B.
    Trop.:

    animus magnus elatusque,

    Cic. Off. 1, 18, 61; id. Tusc. 1, 40, 96:

    verba,

    high-sounding, id. Or. 36, 124;

    hoc casu elatior Julianus,

    Amm. 21, 4, 7; Vulg. Rom. 1, 30:

    insula opibus,

    Nep. Milt. 7, 2. — Adv.: ēlāte, loftily, proudly:

    elate et ample loqui, opp. humiliter demisseque sentire,

    Cic. Tusc. 5, 9:

    dicere (opp. summisse),

    id. Opt. Gen. 4, 10.— Comp.:

    se gerere,

    Nep. Paus. 2, 3:

    elatius et arrogantius praefatur,

    Gell. 9, 15, 4.
    2.
    ef-fĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [ex-ferus], to make wild, savage, fierce (class.; most freq. since the Aug. per.).
    I.
    Physically:

    terram immanitate beluarum efferari,

    Cic. N. D. 2, 39, 99:

    speciem oris,

    Liv. 2, 23; cf.

    vultum,

    Suet. Calig. 50:

    efferantia sese ulcera,

    becoming aggravated, malignant, Plin. 26, 14, 87, § 146.— Poet.:

    Mars efferat aurum,

    i. e. works up into weapons, Stat. Achill. 1, 425; cf.:

    homo qui magnae artis subtilitate tantum efferavit argentum,

    i. e. wrought into the figures of beasts, App. M. 5, p. 159, 14.—
    II.
    Mentally:

    gentes sic immanitate efferatae,

    Cic. N. D. 1, 23; cf. id. Tusc. 4, 14, 32:

    militem dux ipse efferavit,

    Liv. 23, 5; cf. id. 2, 29:

    animos,

    id. 1, 19; 25, 26:

    ingenia,

    Curt. 8, 2; 9, 19:

    efferavit ea caedes Thebanos omnes ad exsecrabile odium Romanorum,

    exasperated, Liv. 33, 29; cf. Vulg. Dan. 8, 7.—Hence, effĕrātus, a, um, P. a., wild, savage, fierce:

    sunt enim multa ecferata et immania, quaedam autem humanitatis quoque habent primam speciem,

    Cic. Tusc. 4, 14, 32:

    vultus,

    Petr. 82, 1:

    animi,

    Vulg. 2 Macc. 5, 11.— Comp.:

    mores ritusque,

    Liv. 34, 24.— Sup.:

    effectus,

    Sen. Ep. 121, 4:

    canes in homines,

    Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 3, 18.— Adv.: effĕrāte, fiercely:

    saevire,

    Lact. 5, 20, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > effero

  • 57 conjicio

    con-jicio, jēcī, jectum, ere [ jacio ]
    1)
    а) сбрасывать ( ligna in flumen L); сносить, свозить, сваливать ( sarcīnas in acervum L)
    c. aliquem in sortem (или alicujus sortem) C — заставить кого-л. участвовать в жеребьёвке
    б) набрасывать, накидывать (pallium in collum Pl; vincula collo O — dat.); забрасывать, заносить ( navis vi tempestatis in portum conjecta est C)
    2) соображать, заключать, догадываться (aliquid ex aliquā re Lcr; c. eum ibi fuisse C; callide c. de futuris Nep)
    annos sexaginta natus es, ut conjicio Ter — тебе, полагаю, лет шестьдесят
    3) толковать ( somnium Pl); предсказывать (quae tempestas impendeat C; aegrotum e morbo evasurum esse C)
    4) бросать, кидать, метать (vasa in naves Nep; tela in nostros Cs; pila in hostes L; aliquem in carcerem C, Just, Su, in custodiam Nep, in vincula C)
    c. se — броситься, устремиться (in paludem L; in sacrarium Nep)
    se c. in fugam C или in pedes Terброситься бежать
    5) вонзать (cultros in guttura, но ferrum in gutture O)
    6) повергать, ввергать (aliquem in morbum Pl; rem publicam in perturbationes C)
    aliquem in periculum c. Su — подвергать кого-л. опасности
    c. aliquem in laetitiam Ter — обрадовать кого-л.
    c. aliquem in terrorem L — устрашить (ужаснуть) кого-л.
    7) направлять, обращать (oculos in aliquem C; orationem in claros viros C; querelas alicui Tib)
    petitiones ita c., ut vitari non possint C — направить (наносить) удары так, чтобы от них нельзя было увернуться
    c. maledicta in aliquem C — осыпать кого-л. бранью
    8) класть, вкладывать ( в кушанье) ( piper et cumī num Pt); завёртывать ( aliquos in duas pelles Pt)
    c. pecuniam in aliquid C — употребить (истратить) деньги на что-л.

    Латинско-русский словарь > conjicio

  • 58 facio

    fēcī, factum, ere (арх.: imper. face = fac ; fut. II faxo = fecero; pf. conjct. faxim = fecerim; pass. см. fīo)
    1) делать (statua ex aere facta C; scuta ex cortĭce f. Cs); производить, совершать (impĕtum in hostem C; eruptiones ex oppīdo Cs; incursionem L); изготовлять, выделывать (caseum, vinum Vr); строить, сооружать (muros, classem, pontem in Arări Cs); раскидывать, разбивать (castra Cs, C); разводить, добывать ( ignem ex lignis C); прокладывать, проводить (viam sibi L; semĭtam Pl)
    quo facto Pt — когда это было сделано (совершено, готово), т. е. после этого
    2) воспитывать, формировать ( mores Sen)
    3) производить, порождать, выделять ( calorem PM); класть, откладывать ( ova Vr); выводить (pullos Vr; subolem Col, PM); давать ( multam herbam Col)
    f. verba C, Lговорить
    5) сочинять, слагать (orationem C; versus C, H); составлять, писать ( litteras ad aliquem C)
    6) грам. образовывать (cado facit cecidi, spondeospopondi, pingo — pinxi etc. Q)
    7) разрешать, позволять, предоставлять ( alicui transĭtum L)
    f. alicui potestatem (gratiam или copiam) dicendi L — позволить говорить (предоставить слово) кому-л.
    8) поступать, действовать, вести себя (humaniter C; arroganter Cs; bene, male alicui Pl, Ter etc.; contra aliquem Sl)
    alicui aegre f. Ter — огорчать кого-л.
    f. cum (ab) aliquo C, Nep etc. — действовать заодно с кем-л. (поддерживать кого-л.)
    f. adversus aliquem L etc. — быть (действовать) против кого-л.
    9) ( о правонарушениях) совершать (scelus, facinus, caedem, furtum Pl, C etc.)
    10) приносить в жертву (Jovi aliquid L или aliquā re Vr)
    11) (тж. bene f. Sen etc.) благотворно действовать, помогать
    nec coelum nec aquae faciunt O — плохо действуют (на меня здесь) и климат, и вода
    12) быть полезным, иметь значение
    13) давать (alicui suavium Pl, cognomen alicui L; alicui otia V)
    gratiam f. delicti Sl — прощать (чью-л.) провинность
    14) брать, забирать, захватывать (praedam Cs, Nep; manubias C)
    15) получать (stipendia Sl, L); зарабатывать (lucrum C; assem Pt); наживать, накоплять ( maximam pecuniam C)
    corpus f. CC, Phполнеть
    16) собирать, взыскивать ( tribūtum C)
    17) набирать (exercitum C, VP; auxilia mercēde T)
    18) проделывать, проходить, пробегать (iter C; cursu quinquaginta stadia Just)
    19) проводить (annum in aliquā re Dig; aliquot dies unā Sen)
    20) составлять, равняться (duplicatum jugĕrum Col; dodrantem bonorum Dig)
    21) приносить, воздавать ( gratulationem alicui C)
    gratiam f. alicui alicujus rei L — благодарить кого-л. за что-л.
    22) заниматься (какой-л. профессией)
    medicinam f. alicui C — лечить кого-л.
    23) быть способным (пригодным), подходить, соответствовать ( ad aliquid или alicui rei)
    24) заключать (pacem, indutias C)
    25) совершать, осуществлять, проводить
    f. bellum Csначинать войну или Cs, C вести войну
    fugam f. Sl, Lобращать и обращаться в бегство
    f. moram alicui Pl, C — задерживать кого-л.
    26) выполнять (promissa C; imperata Cs)
    27) устраивать (cenas, ludos C)
    28) возбуждать, вызывать (desiderium alicui alicujus rei L; spem C, L; suspicionem C); причинять, доставлять ( dolorem alicui C); внушать (metum CC, T, L)
    f. fletum C и f. flere Oдоводить до слёз
    fidem alicui f. L — внушить кому-л. уверенность (убедить кого-л.) (в чём-л.)
    29) обусловливать, создавать
    quid sit, quod memoriam facit Q — (вопрос о том), в чём сущность памяти
    30) терпеть, нести (detrimentum, damnum C)
    f. vitium C, PM — приходить в негодность, портиться
    31) допускать, (пред)полагать, воображать
    fac, qui ego sum, esse te C — вообрази, что ты — я, т. е. представь себя на моём месте
    se f. — делать вид, прикидываться (se f. alias res agere C)
    32) делать (кого-л. кем-л.), выбирать или назначать (aliquem herēdem, consulem C etc.)
    f. aliquem reum C — привлечь кого-л. к судебной ответственности
    aliquem testem f. Ter, L — взять кого-л. в свидетели
    se aliquem f. Ter, C — прикинуться кем-л. (выдать себя за кого-л.)
    33) превращать, обращать (Siciliam provinciam f. VP)
    aliquem certum ( certiorem) f. Pl, V etc. — поставить кого-л. в известность
    34) делать чьим-л. достоянием, присваивать
    optionem alicujus f. Sl — предоставить кому-л. выбор
    aliquem sui juris f. VP — подчинить себе кого-л.
    aliquem proprii juris f. Just — предоставить кому-л. независимость
    aliquam terram suam f. Cs — завладеть какой-л. землёй
    35) ценить, уважать, ставить (maximi, pluris, parvi, minimi, nihili Pl, Ter, C etc.)
    aequi bonique f. aliquid C — быть вполне удовлетворённым чём-л.
    36) выводить на сцену, представлять (bonas matrōnas, meretrīces malas Ter)
    37) (тж. se f.) отправляться, направляться ( ad stelas Pt)
    se intra limen f. Apпереступить порог
    38) pass. (см. fīo) бывать, случаться, происходить
    incumbite in causam, ut facitis O — работайте (и впредь) над этим, как работаете
    f. non possum, quin ad te litteras mittam C — не могу (удержаться, чтобы) не послать тебе письма
    40) euph.
    si quid eo factum esset C — если с ним что-л. случится (т. е. если он умрёт)
    suae rei causā f. Ptventrem exonerare
    f. Ctl, Pers, J, O, Pt, Mconcumbere
    41) (как вспом. гл. для описательно-подчёркнутой императивности)
    fac fideli sis fidelis Pl — будь верен тому, кто верен (тебе)

    Латинско-русский словарь > facio

  • 59 refero

    re-fero, rettulī (retulī), relātum (rellātum), referre
    1)
    а) нести назад, уносить обратно ( aliquem domum Su): относить, гнать назад ( navem in mare H)
    me referunt pedes in Tusculanum Cноги сами несут меня (т. е. меня тянет) в Тускулан
    б) вынимать, извлекать ( telume corpore Sil)
    2) относить назад, развевать (aura refert talaria O); отводить, передвигать назад ( castra L); поворачивать назад ( caput O); подносить ( manūs ad ora Pt)
    r. pedem O, QC, Pt etc. (gradum L, vestigia V) или se r. (реже referri) — отступать, идти обратно, возвращаться (se in castra r. Cs)
    3)
    а) переводить, направлять ( oculos in aliquem O)
    5) приносить (с собой), доставлять (aliquid ad Caesarem Cs; opīma spolia L; egregiam laudem V); приносить в дар или в жертву ( lauream Jovi Su); вносить (mille talenta in publicum Nep)
    6)
    а) относить, связывать, приурочивать
    б) причислять, относить ( aliquem in oratorum numerum C); перекладывать, возлагать ( culpam in aliquem QC); сводить ( omnia ad voiuptatem C)
    7) одерживать (r. victoriam de или ex aliquo Just, L, VM)
    8) обращать (r. animum ad studia C; se r. ad philosophiam C)
    9) сопоставлять, сравнивать, судить ( aliquid ad se ipsum C)
    aliquid ad animum r. Ph — принимать во внимание что-л.
    majores ab aliquo r. Just — вести родословную от кого-л.
    10) отдавать назад, возвращать ( pateram surreptam C); обратно извергать ( cum sanguine mixta vina V); восстанавливать, возвращать (judicia ad equestrem ordinem C; alicui praeteritos annos V); воздавать, отплачивать, возмещать (par pari r. Ter)
    alicui salutem r. C — ответить кому-л. на приветствие
    alicui gratiam r. C, Cs etc. — отблагодарить кого-л.
    11) возражать, отвечать (aliquid alicui r. C etc.)
    12) произносить ( litteram expressius VM); передавать, повторять ( responsum L)
    r. verba geminata C — повторять за кем-л. слова
    r. aliquem C — ещё раз (дважды) назвать кого-л.
    r. vocem C, O, QC etc. — дать отзвук, отозваться эхом на голос ( clamor refertur totis castris L)
    13) восстанавливать, возобновлять, опять вводить ( antiquum morem Su); вновь приобретать ( amissos colores H); подавать на новое рассмотрение ( rem judicatam C); вновь вносить на утверждение ( legem L); восстанавливать в памяти, вспоминать ( magna fac ta V)
    14) пересказывать (sermonem C, H); цитировать ( exemplum a Cicerone relatum VP); приводить ( versum Nep)
    15) воспроизводить, быть похожим (r. patrem sermone vultuque T)
    r. nomine avum Vносить имя деда
    16) передавать, вверять ( consulatum ad aliquem C)
    17) сообщать, передавать, докладывать, доносить (aliquid alicui или ad aliquem C, Cs, L etc.)
    digna relatu O — достойное быть рассказанным, заслуживающее упоминания
    19) обращаться (ad aliquem aliquid или de aliquā re C, L etc.)
    20) записывать, вносить, регистрировать (nomen alicujus in tabulas r. C; r. pecuniam alicui datam C; r. aliquem in или inter proscriptus C, Su)
    21) включать, вводить ( epistulas in volumĭna C); соотносить, сопоставлять
    terram hanc puncti loco ponĭmus ad universa referentes Sen — сравнивая нашу землю с вселенной, мы находим, что она есть как бы точка

    Латинско-русский словарь > refero

  • 60 voco

    āvī, ātum, āre [ vox ]
    1) звать ( aliquem nomine V); созывать ( senatum и in senatum L); призывать (aliquem ad se Cs; milites ad или in arma C, Cs, QC etc.; plebem ad ими in contionem C, L)
    v. pugnas Vзвать на бой
    3) юр. звать, привлекать (aliquem in jus, in judicium C)
    4) делать вызов, вызывать (aliquem ad pugnam T; in certamen V)
    5) взывать, молить, просить ( deos V)
    votis v. — молить (о), вымаливать, выпрашивать ( imbrem V)
    6)
    а) звать, приглашать (aliquem domum, ad cenam C)
    б) звать, манить, увлекать (ad vitam C; in altum V; ad quietem L)
    aliquem in spem v. C — внушать кому-л. надежду
    7) приводить в (то или иное) состояние, втягивать, вовлекать, ввергать, обрекать
    Italiam ad vastitatem v. C — ввергнуть Италию в состояние разорения, обречь на разорение
    aliquem in odium (in invidiam) v. C — навлекать на кого-л. ненависть
    aliquem in suspicionem v. C — навлекать на кого-л. подозрение
    aliquem in crimen v. O, C, Nep — обвинять кого-л.
    in periculum( in discrimen) v. C — ввергать в опасность, подвергать опасности
    aliquid ad exitium v. C — обрекать что-л. на гибель
    aliquid in dicendi disceptationem v. C — оспаривать что-л., делать что-л. предметом обсуждения
    v. aliquem in partem alicujus rei C, T, Just — делать кого-л. участником чего-л.
    aliquid in dubium v. C — подвергать что-л. сомнению
    divos in vota v. Vдавать обеты богам
    8) называть, именовать ( aliquid alio nomine C)
    qui vocare (= vocaris)? Terкак зовут тебя?
    porticus, quae Poecile vocatur Nep — портик, именуемый Пойкиле

    Латинско-русский словарь > voco

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»