-
1 jurandum
jūrandum, ī n. [ juro ] арх.клятва, присяга Ter -
2 jurandum
-
3 jurandum
-
4 adigo
ăd-ĭgo, ēgi, actum, 3, v. a. [ago] (adaxint = adegerint, Plaut. Aul. 1, 1, 11; Non. 75, 5; cf. adaxi for adegi), to drive, bring, or take a person or thing to a place (syn.: appello, adduco, affero).—Constr. usu. with ad, but also with acc., dat., in or local adv.I.Lit., of cattle (cf. ago, I.:II.abigo, abigeus, etc.): quis has huc ovīs adegit?
Plaut. Bacch. 5, 2, 3:lactantes vitulos ad matres,
Varr. R. R. 2, 5, 16:pecore e longinquioribus vicis adacto,
Caes. B. G. 7, 17:equos per publicum,
Suet. Galb. 19. —Of persons:mox noctu te adiget horsum insomnia,
Ter. Eun. 2, 1, 13:aliquem fulmine ad umbras,
Verg. A. 4, 25:quis deus Italiam vos adegit?
id. ib. 9, 601.—Hence: adigere aliquem arbitrum (ad arbitrum), to compel one to come before an arbiter (like adigere (ad) jus jurandum; v. infra):finibus regundis adigere arbitrum non possis,
Cic. Top. 10, 43; so id. Off. 3, 16, 66; id. Rosc. Com. 9, 25.—Of things:classem e Ponto Byzantium adigi jusserat,
Tac. H. 2, 83:ceteras navium per fossas,
id. A. 11, 18, and absol.:dum adiguntur naves, i. e. in mare impelluntur,
id. Ann. 2, 7:tigna fistucis,
to drive in by rammers, Caes. B. G. 4, 17.—Esp. often of weapons, to drive home, plunge, thrust, to send to a place:ut felum adigi non posset,
Caes. B. G. 3, 51; cf. id. B. G. 4, 23; so Verg. A. 9, 431; Ov. M. 6, 271:hastae ardentes adactae,
Tac. H. 4, 23:ferrum jugulo,
Suet. Ner. 49: cf. Liv. 27, 49:per obscena ferrum,
Suet. Calig. 58:ferrum in viscera,
Sil. 7, 626.— And from the weapons transf. to the wound, to inflict (in the poets and Tac.):alte vulnus adactum,
Verg. A. 10, 850:ubi vulnus Varo adactum,
Tac. A. 1, 61:vulnus per galeam adegit,
id. ib. 6, 35.Fig.A.To drive, urge, or bring one to a situation, to a state of mind, or to an act (esp. against his will):B.tu, homo, adigis me ad insaniam,
Ter. Ad. 1, 2, 31:adigit ita Postumia,
Cic. Att. 10, 9:acri cupidine adigi,
Tac. A. 15, 33:ad mortem,
id. ib. 12, 22.— Poet. with the subj. without ut:quae vis vim mihi afferam ipsa adigit,
Plaut. Rud. 3, 3, 19.—With the inf.: vertere morsus exiguam in Cererem penuria adegit edendi, Verg. A. 7, 114; cf. 6, 696; so Ov. Am. 3, 6, 3; Sil. 2, 472; Stat. Th. 4, 531.—So also: tres liburnicas adactis per vim gubernatoribus ascendere,
Tac. Agr. 28; so id. A. 4, 45; 11, 10; id. H. 4, 15.—Adigere aliquem ad jus jurandum, jus jurandum, or jure jurando, or sacramento (abl.), t. t., to put one on oath, to cause one to take oath, to swear one (from the time of Livy oftener with abl.; so Tac.. Just., Flor.; cf. on this point Cortius ad Sall. C. 22; Held ad Caes. B. C. 1, 76; Herz. ad Caes. B. G. 7, 67; Rudd. II. p. 328, no. 16):C.omnibus jus jurandum adactis,
Caes. B. G. 7, 67:cum ad jus jurandum populares sceleris sui adigeret,
Sall. C. 22:provinciam omnem in sua et Pompeii verba jus jurandum adigebat,
Caes. B. C. 2, 18:censores ita jus jurandum adigebant,
Liv. 43, 15 fin.; so Gell. 4, 20; 7, 18:populum jure jurando adegit,
Liv. 2, 1:omnibus junioribus jure jurando adactis,
id. 6, 33; so 6, 38; 7, 9, 11 al.; Tac. H. 1, 55; ib. 76; Just. 22, 4, 5; 8, 4, 11; Flor. 3, 1, 13.—Hence ellipt.: in verba adigere, for in verba jus jurandum adigere in Tac. and Suet. (cf. the passage cited above, Caes. B. C. 2, 18):neque se neque quemquam Batavum in verba Galliarum adegit,
Tac. H. 4, 61:provincia Narbon. in verba Vitellii adacta,
id. ib. 2, 14; so 4, 59; Suet. Vesp. 6.— And finally quite absol.: adigere (sc. jure jurando, sacramento), to bind by an oath:magno cum assensu auditus... universos adigit,
Tac. H. 4, 15.—Poet. = subigere, to subject:► In Caes.bisque jugo Rhenum, bis adactum legibus Istrum,
Stat. Th. 1, 19:in faciem prorae pinus adacta novae,
brought into the form of a ship, Prop. 4, 22, 14.B. C. 2, 1: mare quod adigit ad ostium Rhodani, we have a false reading, for which Nipperdey restored adjacet. -
5 adigo
ad-igo, ēgī, āctum, ere1) пригонять (oves huc Pl; pecus a vicis adactum Cs)2) приводить (quis deus Italiam vos adigit? V)dum adiguntur naves T — пока приводились корабли, т. е. в ожидании флотаarbitrum (= ad arbitrum) a. aliquem C — приводить кого-л. на третейский судa. aliquem (ad) jus jurandum C, Cs, Sl etc. или jure jurando L — приводить кого-л. к присягеin verba alicujus jus jurandum a. Cs или только in verba a. L, PJ, T — заставить кого-л. торжественно поклясться перед кем-л.in faciem prorae pinus adacta Prp — сосна, которой придана форма корабельного носа4) подводить, придвигать ( turris adacta quodam loco Cs)6) заставлять, вынуждать ( aliquem haec limina tendere V)7) приводить, доводить (ad insaniam Ter; in furorem Lact)8) вгонять, вбивать, вколачивать (tigna fistucis Cs; clavum in arborem, но cuneum arbori PM)10) наносить, причинять ( vulnus alicui T) -
6 adigo
ădĭgo, ĕre, ēgi, actum [ad + ago], tr. [st1]1 [-] pousser vers, pousser jusqu’à, amener, faire avancer, faire pénétrer, enfoncer, lancer. - adigere equos per publicum, Suet.: pousser ses chevaux à travers la foule. - adigere cuneum arbori, Plin.: enfoncer un coin dans un arbre. - adigere ferrum in viscera, Sil.: plonger le fer dans les entrailles. - adigere classem Byzantium, Tac.: pousser une flotte vers Byzance. - tantum a vallo ejus prima acies aberat uti ne telo tormentove adigi posset, Caes. BC, 3, 55, 1: sa première ligne était assez éloignée du retranchement [pour qu'elle ne pût être atteinte par des traits et des projectiles] = pour être hors de portée... - vulnus per galeam adigere, Tac. An. 6, 35: porter un coup à travers le casque, transpercer le casque. - adigere ignem turri, Caes.: mettre le feu à une tour. - adigere aliquem fulmine ad umbras, Virg.: précipiter qqn d'un coup de foudre dans les enfers. - ne sit solvendi tempus adactum, Lucr.: de peur que le temps d'expier ne soit venu. [st1]2 [-] contraindre, obliger, forcer, réduire. - adigere ad mortem, Tac.: contraindre à mourir. - adigere in furorem, Lact.: rendre fou. - tu adigis me ad insaniam, Ter.: tu me rends fou. - adigi + inf.: être réduit à. - adigit ita Postumia, Cic.: telle est la volonté de Postumia. - jurejurando adigere + prop. inf.: faire jurer que (litt. contraindre par serment). - (ad) jusjurandum aliquem adigere: faire prêter serment à quelqu’un. - adigere aliquem, Tac.: faire prêter serment à qqn. - adigere aliquem arbitrum (ad arbitrum): citer qqn devant un arbitre. - provinciam omnem in sua et Pompei verba jus jurandum adigebat, Caes. BC. 2, 18, 5: il contraignait toute la province [à prêter serment suivant sa formule et celle de Pompée] = à prêter serment de fidélité à Pompée et à lui-même.* * *ădĭgo, ĕre, ēgi, actum [ad + ago], tr. [st1]1 [-] pousser vers, pousser jusqu’à, amener, faire avancer, faire pénétrer, enfoncer, lancer. - adigere equos per publicum, Suet.: pousser ses chevaux à travers la foule. - adigere cuneum arbori, Plin.: enfoncer un coin dans un arbre. - adigere ferrum in viscera, Sil.: plonger le fer dans les entrailles. - adigere classem Byzantium, Tac.: pousser une flotte vers Byzance. - tantum a vallo ejus prima acies aberat uti ne telo tormentove adigi posset, Caes. BC, 3, 55, 1: sa première ligne était assez éloignée du retranchement [pour qu'elle ne pût être atteinte par des traits et des projectiles] = pour être hors de portée... - vulnus per galeam adigere, Tac. An. 6, 35: porter un coup à travers le casque, transpercer le casque. - adigere ignem turri, Caes.: mettre le feu à une tour. - adigere aliquem fulmine ad umbras, Virg.: précipiter qqn d'un coup de foudre dans les enfers. - ne sit solvendi tempus adactum, Lucr.: de peur que le temps d'expier ne soit venu. [st1]2 [-] contraindre, obliger, forcer, réduire. - adigere ad mortem, Tac.: contraindre à mourir. - adigere in furorem, Lact.: rendre fou. - tu adigis me ad insaniam, Ter.: tu me rends fou. - adigi + inf.: être réduit à. - adigit ita Postumia, Cic.: telle est la volonté de Postumia. - jurejurando adigere + prop. inf.: faire jurer que (litt. contraindre par serment). - (ad) jusjurandum aliquem adigere: faire prêter serment à quelqu’un. - adigere aliquem, Tac.: faire prêter serment à qqn. - adigere aliquem arbitrum (ad arbitrum): citer qqn devant un arbitre. - provinciam omnem in sua et Pompei verba jus jurandum adigebat, Caes. BC. 2, 18, 5: il contraignait toute la province [à prêter serment suivant sa formule et celle de Pompée] = à prêter serment de fidélité à Pompée et à lui-même.* * *Adigo, adigis, pen. cor. adegi. pen. prod. adactum, adigere. Colum. Plin. Poulser avant, Coigner, Faire entrer à force.\Adigere. Cesar. Jecter jusques à quelque chose.\Adigere naues. Tacit. Amener, Approcher.\Vulnus per galeam adegit. Tacit. Il l'a navré atravers de son heaulme.\Adigere ensem in pectus. Ouid. Fourrer l'espee dedens la poictrine.\Adigo, cum infinitiuo. Virg. Haec limina tendere adegit. M'a contrainct de venir ici.\Adigere, per metaphoram. Terent. Tu homo adiges me ad insaniam. Tu me feras enrager, Devenir fol.\Adigere quempiam arbitrum pro socio. Cic. Contraindre un homme de venir plaider devant un arbitre.\Adigere sacramento, vel iureiurando, siue ad iusiurandum. Caesar. Liuius. Faire faire le serment, Faire jurer, Adjurer, Assermenter, Prendre le serment.\Sacramento alicuius adigere legiones. Tacit. Leur faire faire le serment à quelcun.\Adigere in verba alicuius. Plinius iunior. Luy faire jurer et promettre d'obeir, et de faire ce qu'on luy commandera.\In sua et Pompeii verba per iusiurandum adigebat. Caesar. Leur faisoit faire le serment à luy et à Pompee, de le servir et Pompee: aussi au faict de leurs guerres.\Adigi iureiurando in verba principis. Prester ou faire le serment de fidelité.\Adigere, pro Agere: vt Adigere oues. Plaut. Chasser, Mener. -
7 perinde
pĕrindĕ, adv [st1]1 [-] pareillement, de même, également. - perinde ut: de la même manière que. --- Cic. Br. 188; de Or. 3, 213 ; Fam. 9, 15, 1. - perinde ac (atque): de la même manière que. --- Cic. Pis. 82; Marc. 12 ; Att. 16, 5, 3 ; Liv. 4, 7, 3, etc. - perinde tamquam, Liv. 4, 3, 7: comme si. - et funeris sollemne perinde ac divo Augusto celebratur, Tac. An. 12: et ses funérailles sont célébrées avec la même pompe que celles d'Auguste. - haut perinde Germanos vulnera, luctus, excidia quam ea species dolore et ira adfecit, Tac. An. 2: ni blessures, ni morts, ni ravages n'avaient allumé dans le coeur des Germains autant de ressentiment et de colère que la vue de ce monument. - haud perinde vulneribus quam spatiis itinerum adfici, Tac. An. 2: souffrir moins des blessures que de la longueur des étapes. - avec subj. de la sub. cond. - perinde ac si, perinde quasi, perinde quam si: tout comme si. - fuit deletaque Ausonum gens perinde ac si internecivo bello certasset, Liv. 9: la nation des Ausones fut anéantie comme si elle avait fait (aux Romains) une guerre d'extermination. - perinde ac si Alpes jam transisset, Liv. 21: comme s'il avait déjà franchi les Alpes. - perinde ac si debellatum foret, Liv. 27: comme si la guerre était terminée. - perinde quasi ea honori, non praedae habeant, Sall.: comme s'ils avaient ces charges à titre d'honneur et non par suite de leurs brigandages. - jus jurandum perinde aestimandum (esse) quam si Jovem fefellisset, Tac. An. 1 (sub. inf.): qu'à l'égard du parjure, il fallait le considérer comme si l'offense était faite à Jupiter. - perinde ac = perinde ac si. --- Liv. 2, 58, 1; 28, 38, 10 ; 32, 21, 3. - haud perinde, Tac. An. 2, 88: insuffisamment. --- cf. Tac. Agr. 10 ; G. 5 ; 34, etc. - perinde ut... ita... Cic. Clu. 70: de la même manière que..., de même... --- cf. Liv. 7, 5, 7; 7, 6, 8. - perinde utcumque... ita... Cic. Div. 2, 89: de la même manière quelle qu'elle soit que... de même... - publicum funus Vergini Rufi, clarissimi civis, perinde felicis, Plin. Ep. 2, 1: les funérailles officielles de Virginius Rufus, un citoyen très illustre et également favorisé par le sort. [st1]2 [-] de façon correspondante, à proportion. - utilissimum munus, sed non perinde populare, Plin. Ep. 1, 8: un remède très efficace, mais non apprécié à proportion. - Mithridates corpore ingenti, perinde armatus, Sall.: Mithridate, d'une stature colossale et armé à proportion. - haud perinde affectus est: il n'en fut pas tellement affecté.* * *pĕrindĕ, adv [st1]1 [-] pareillement, de même, également. - perinde ut: de la même manière que. --- Cic. Br. 188; de Or. 3, 213 ; Fam. 9, 15, 1. - perinde ac (atque): de la même manière que. --- Cic. Pis. 82; Marc. 12 ; Att. 16, 5, 3 ; Liv. 4, 7, 3, etc. - perinde tamquam, Liv. 4, 3, 7: comme si. - et funeris sollemne perinde ac divo Augusto celebratur, Tac. An. 12: et ses funérailles sont célébrées avec la même pompe que celles d'Auguste. - haut perinde Germanos vulnera, luctus, excidia quam ea species dolore et ira adfecit, Tac. An. 2: ni blessures, ni morts, ni ravages n'avaient allumé dans le coeur des Germains autant de ressentiment et de colère que la vue de ce monument. - haud perinde vulneribus quam spatiis itinerum adfici, Tac. An. 2: souffrir moins des blessures que de la longueur des étapes. - avec subj. de la sub. cond. - perinde ac si, perinde quasi, perinde quam si: tout comme si. - fuit deletaque Ausonum gens perinde ac si internecivo bello certasset, Liv. 9: la nation des Ausones fut anéantie comme si elle avait fait (aux Romains) une guerre d'extermination. - perinde ac si Alpes jam transisset, Liv. 21: comme s'il avait déjà franchi les Alpes. - perinde ac si debellatum foret, Liv. 27: comme si la guerre était terminée. - perinde quasi ea honori, non praedae habeant, Sall.: comme s'ils avaient ces charges à titre d'honneur et non par suite de leurs brigandages. - jus jurandum perinde aestimandum (esse) quam si Jovem fefellisset, Tac. An. 1 (sub. inf.): qu'à l'égard du parjure, il fallait le considérer comme si l'offense était faite à Jupiter. - perinde ac = perinde ac si. --- Liv. 2, 58, 1; 28, 38, 10 ; 32, 21, 3. - haud perinde, Tac. An. 2, 88: insuffisamment. --- cf. Tac. Agr. 10 ; G. 5 ; 34, etc. - perinde ut... ita... Cic. Clu. 70: de la même manière que..., de même... --- cf. Liv. 7, 5, 7; 7, 6, 8. - perinde utcumque... ita... Cic. Div. 2, 89: de la même manière quelle qu'elle soit que... de même... - publicum funus Vergini Rufi, clarissimi civis, perinde felicis, Plin. Ep. 2, 1: les funérailles officielles de Virginius Rufus, un citoyen très illustre et également favorisé par le sort. [st1]2 [-] de façon correspondante, à proportion. - utilissimum munus, sed non perinde populare, Plin. Ep. 1, 8: un remède très efficace, mais non apprécié à proportion. - Mithridates corpore ingenti, perinde armatus, Sall.: Mithridate, d'une stature colossale et armé à proportion. - haud perinde affectus est: il n'en fut pas tellement affecté.* * *Perinde adeo, vt. Plautus, Fac sis perinde adeo, vt me velle intelligis. Fay que tu sois tout ainsi que tu entens que je veulx.\Perinde ac. Cicero, Perinde tuebar, ac si vsus essem. Tout ainsi que si je m'en fusse servi, Ne plus ne moins que si, etc.\Perinde asperiores erunt, prout oris hiatu simili aut diuerso pronuntiabuntur. Quintil. Elles seront selon que, etc.\- si perinde amentur Mulieres, diu quam lauant. Plaut. Si on les aimoit aussi long temps qu'elles sont à se laver.\Nulla re perinde commotus est, quam responso, casuque Ascletarionis mathematici. Sueton. Il n'y eut rien dequoy il s'esmeut tant, que de la response, etc.\Haec perinde loquor, quasi ipso illo tempore, quum te Praetor iussisset ex edicto possidere. Cic. Tout ainsi que j'eusse faict au temps que, etc.\Id perinde quasi factum sit, nostro iudicio confirmemus. Cic. Comme s'il estoit faict.\Perinde quasi exitus rerum, non hominum consilia, legibus vindicentur. Cic. Comme si les, etc.\Hoc perinde est tanquam si ego dicam, Est mihi nomen Iulium. Gell. C'est tout un comme si je disoye, etc.\Perinde vt. Cicero, Perinde vt dicam. Comme je le diray.\Habes a patre munus mea quidem sententia magnum, sed perinde erit vt acceperis. Cic. Mais il sera selon que tu le receveras.\Perinde vt opinio est de cuiusque moribus, ita quid ab eo factum, et non factum sit, existimari potest. Cic. Selon qu'on estime des meurs d'un chascun.\Vt difficile sit de temeritate eorum, perinde vt causa postulat, dicere. Cic. Ainsi que la cause le requiert.\Non perinde mouebatur falsis, vt veris moueretur? Cic. Ne s'esmouvoit il pas autant de faulses, comme il s'esmouveroit des vrayes?\Funus Rufi clarissimi ciuis, et perinde foelicis. Plin. iunior. Autant, Pareillement.\Aduentus eius non perinde gratus fuit. Sueto. Ne fut pas fort aggreable. -
8 fides
1.fĭdes, ĕi ( gen. sing. scanned fĭdēï, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1; Lucr. 5, 102.— Ante-class. and poet. form of the gen. fide, like die, facie, etc., Plaut. Aul. 4, 6, 1; id. Poen. 4, 2, 68; Ov. M. 3, 341; 6, 506; 7, 728; 737; Hor. C. 3, 7, 4; cf. Prisc. p. 781 P.; Charis. p. 53 ib.; Ritschl, Proleg. p. 90.— Dat. fide, Plaut. Trin. 1, 2, 80; 91; 105; Enn. ap. Non. 112, 1, or Ann. v. 111 ed. Vahl.; Hor. S. 1, 3, 95), f. [fido], trust in a person or thing, faith, confidence, reliance, credence, belief (syn.: fidelitas, fiducia, confidentia).I.Lit.A.In gen.:B.si sciat noster senex, fidem non esse huic habitam,
that he has not been trusted, Plaut. As. 2, 4, 52; cf.:fides ut habeatur, duabus rebus effici potest... iis fidem habemus, quos plus intelligere quam nos arbitramur... bonis viris ita fides habetur, ut nulla sit in iis fraudis injuriaeque suspicio... prudentia sine justitia nihil valeat ad faciendam fidem, etc.,
to give confidence, produce confidence, Cic. Off. 2, 9, 33; see in the foll.: neque pauci, neque leves sunt, qui se duo soles vidisse dicant;ut non tam fides non habenda, quam ratio quaerenda sit,
to give credence, id. Rep. 1, 10; cf.:quod si insanorum visis fides non est habenda, quia falsa sunt, cur credatur somniantium visis, etc.,
id. Div. 2, 59, 122:si ita posset defendere, tamen fides huic defensioni non haberetur,
id. Verr. 2, 5, 57, § 148:me miseram! forsitan hic mihi parvam habeat fidem,
Ter. Eun. 1, 2, 117; cf.:cum jam minor fabulis haberetur fides,
Cic. Rep. 2, 10:(fidem) majorem tibi habui quam paene ipsi mihi,
id. Fam. 5, 20, 2; cf. id. ib. 7, 18, 1:ex aliis ei maximam fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 41, 4:cui maximam fidem suarum rerum habeat,
Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131; cf.:cui summam omnium rerum fidem habebat,
Caes. B. G. 1, 19, 3:fidem commenticiis rebus adjungere,
Cic. Div. 2, 55, 113:testimonio fidem tribuere,
id. Sull. 3, 10; cf.:Cratippus iisdem rebus fidem tribuit,
id. Div. 1, 3, 5:et auctoritatem orationi affert et fidem,
id. Or. 34, 120:si tota oratio nostra omnem sibi fidem sensibus confirmat,
id. Fin. 1, 21, 71:constituere fidem,
id. Part. Or. 9, 31: fidem facit oratio, awakens or produces belief, id. Brut. 50, 187; cf.:quoniam auribus vestris... minorem fidem faceret oratio mea,
id. Cat. 3, 2, 4:aliquamdiu fides fieri non poterat,
Caes. B. C. 2, 37, 1;so with dare (rare): res ipsa fidem sermoni meo dabit,
App. M. 4, p. 146, 25:Hercules cui ea res immortalitatis fidem dedit,
assured of, Just. 24, 4, 4; Plin. Pan. 74, 3.—With object-clauses:fac fidem, te nihil nisi populi utilitatem et fructum quaerere,
evince, show, Cic. Agr. 2, 8, 22: tibi fidem faciemus, nos ea suadere, quae, etc., will convince, Balb. et Opp. ap. Cic. Att. 9, 8, A. fin.:mihi fides apud hunc est, nihil me istius facturum,
Ter. Heaut. 3, 3, 10; cf.:cum vix fides esset, rem ullo modo successuram,
Suet. Vesp. 7:male fidem servando illis quoque abrogant fidem,
Plaut. Trin. 4, 3, 41:quorum rebus gestis, fidem et auctoritatem in testimonio inimicitiarum suspicio derogavit,
Cic. Font. 7, 13; cf.:alicui abrogare fidem juris jurandi,
id. Rosc. Com. 15, 44; and:omnibus abrogatur fides,
id. Ac. 2, 11, 36:quae res fidem abrogat orationi,
Auct. Her. 1, 10, 17:imminuit et oratoris auctoritatem et orationis fidem,
Cic. de Or. 2, 37, 156:multa fidem promissa levant,
Hor. Ep. 2, 2, 10: fidem addere, to give credence (opp. fidem demere):ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,
Tac. G. 3 fin. —In partic., in mercant. lang., credit:2.cum fides totā Italiā esset angustior, neque creditae pecuniae solverentur,
Caes. B. C. 3, 1, 2; cf.:scimus, Romae solutione impedita fidem concidisse,
Cic. de Imp. Pomp. 7, 19:fides de foro sublata erat,
id. Agr. 2, 3, 8:labefacta jam fide,
credit being impaired, Suet. Vesp. 4:pecunia suā aut amicorum fide sumpta mutua,
Sall. C. 24, 2:non contentus agrariis legibus fidem moliri coepit,
Liv. 6, 11, 8; cf.:fidem abrogare,
id. 6, 41, 11:fidemque remque, perdere,
credit and means, Plaut. Ep. 2, 2, 36; cf.:res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,
Cic. Cat. 2, 5, 10:nisi fide staret res publica, opibus non staturam,
Liv. 23, 48, 9 Drak.; freq.: res fidesque, for fame and fortune, property and credit, i. e. entire resources, Plaut. Curc. 4, 2, 18; id. Truc. 1, 1, 24; 38; id. Most. 1, 2, 64; Sall. J. 73, 6 Cort.—Beyond the mercant. sphere ( poet. and in post-Aug. prose):II.segetis certa fides meae,
i. e. return, yield, Hor. C. 3, 16, 30:at tibi... Persolvat nullā semina certa fide,
Tib. 2, 3, 62:fallax fides unius anni,
Plin. Pan. 32, 4:quia hanc ejus terrae fidem Menander eludit,
Quint. 12, 10, 25.Transf., that which produces confidence or belief.A.The quality that produces confidence in a person, trustworthiness, faithfulness, conscientiousness, credibility, honesty; in things, credibility, truth, etc.1.In gen. (erroneously regarded by Cicero as the primary signif. of the word; wherefore he derived it from fio; v. the foll. passages):b.fundamentum justitiae est fides, id est dictorum conventorumque constantia et veritas. Ex quo, audeamus imitari Stoicos, credamusque, quia fiat, quod dictum est, appellatam fidem,
Cic. Off. 1, 7, 23 Beier; cf. id. Fragm. ap. Non. 24, 17 (Rep. 4, 7, p. 428 ed. Mos.); id. Fam. 16, 10 fin.:justitia creditis in rebus fides nominatur,
id. Part. Or. 22, 78:meo periculo hujus ego experiar fidem,
Plaut. Capt. 2, 2, 99; cf.:fides fidelitasque amicum erga,
id. Trin. 5, 2, 2:homo antiqua virtute ac fide,
Ter. Ad. 3, 3, 88; cf.:exemplum antiquae probitatis et fidei,
Cic. Rep. 3, 5:esse summa probitate ac fide,
id. ib. 3, 17:vir aequissimus, singulari fide,
id. ib. 3, 17:quorum fides est laudata,
id. ib. 2, 36:quibus facillime justitia et fides convalescit,
id. ib. 2, 14:unde justitia, fides, aequitas?
id. ib. 1, 2:cujus virtuti, fidei, felicitati (Gallia) commendata est,
id. Prov. Cons. 14, 35:aequitas et fides,
id. Rep. 1, 35; cf.:si pudor quaeritur, si probitas, si fides,
id. ib. 3, 18 fin.:quanta fide, quanta religione,
id. Font. 6, 13:hinc fides, illinc fraudatio,
id. Cat. 2, 11, 25: ille vir haud magna cum re sed plenu' fidei, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 ed. Vahl.): ubi societas? ubi fides majorum? Cato ap. Gell. 10, 3, 17: nulla sancta societas, nec fides regni est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 8, 26 (Trag. v. 412 ed. Vahl.):mea eraga te fides et benevolentia,
Cic. Fam. 1, 5, 1:pro vetere ac perpetua erga populum Romanum fide,
Caes. B. G. 5, 54, 4:in fide atque amicitia civitatis Aeduae,
id. ib. 2, 14, 2:in fide manere,
id. ib. 7, 4, 5; cf.:sincera fide in pace Ligures esse,
Liv. 40, 34, 11:si tibi optima fide sua omnia concessit,
Cic. Rosc. Am. 49, 144:praestare fidem,
id. Div. 2, 37, 79; id. Top. 10, 42; id. Att. 16, 7, 2; id. Fam. 1, 7, 6:te oro per tuam fidem, ne, etc.,
Ter. And. 1, 5, 55: Eu. Dic bona fide: tu id aurum non surripuisti? Ly. Bona. Eu. Neque scis, quis abstulerit? Ly. Istuc quoque bona, Plaut. Mil. 4, 10, 42:de pace cum fide agere,
Liv. 32, 33, 10:jussas cum fide poenas luam,
Hor. Epod. 17, 37:haecne marita fides?
Prop. 4 (5), 3, 11:Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque,
faithful bail, Ov. M. 12, 365:perjura patris fides,
perjured faith, dishonesty, Hor. C. 3, 24, 59 et saep.—Prov.:fides ut anima, unde abiit, eo numquam redit,
Pub. Syr. 181 (Rib.):fidem qui perdit, quo se servet relicuo,
id. 166.—Of inanim. and abstr. things:c.nam cum Gabinii levitas... omnem tabularum fidem resignasset, etc.,
trustworthiness, credibility, Cic. Arch. 5, 9; cf.:nunc vero quam habere auctoritatem et quam fidem possunt (litterae)?
id. Fl. 9, 21; and:visa, quae fidem nullam habebunt,
id. Ac. 2, 18, 58 fin.; and:qui non speciem expositionis sed fidem quaerit,
truth, Quint. 10, 1, 32:aliter oraculorum, aliter haruspicum fides confirmari aut refelli potest,
id. 5, 7, 36:probationum,
id. 4 praef. §6: liber spectatae fidei,
Gell. 1, 7, 1:paulum distare ab eo (lapide) in unguentorum fide multi existimant Lygdinos, etc.,
in faithful preservation, keeping in good condition, Plin. 36, 8, 13, § 62.—In poets several times, faithful, true fulfilment of a promise:2.dicta fides sequitur,
Ov. M. 3, 527 (cf.:res dicta secuta est,
id. ib. 4, 550):vota fides sequitur,
id. ib. 8, 713:promissa exhibuere fidem,
were fulfilled, id. ib. 7, 323; cf.:en haec promissa fides est?
is this the fulfilment of the oracle? Verg. A. 6, 346.—In partic., in jurid. lang., bona fides, good faith, sincerity; hence, EX FIDE BONA or BONA FIDE, in good faith, sincerely, honestly, conscientiously:B. 1.arbitrum illum adegit, QVICQVID SIBI DARE FACERE OPORTERET EX FIDE BONA,
Cic. Off. 3, 16, 66; cf.: quanti verba illa: VTI NE PROPTER TE FIDEMVE TVAM CAPTVS FRAVDATVSVE SIEM, etc.... Q. quidem Scaevola, pontifex maximus, summam vim esse dicebat in omnibus iis arbitriis, in quibus adderetur EX FIDE BONA;fideique bonae, nomen existimabat manare latissime, idque versari in tutelis societatibus, fiduciis mandatis, rebus emptis venditis, conductis locatis, etc.,
id. ib. 3, 17, 70; id. Att. 6, 1, 15: praetor ait: QVI [p. 747] BONA FIDE EMIT, etc., Dig. 6, 2, 7, § 11 sq.; cf.:bonae fidei emptori subrepta re quam emerit,
Just. Inst. 4, 1, 15:ubi lex inhibet usucapionem, bona fides possidenti nihil prodest,
Dig. 41, 3, 24:tot judicia de fide mala, quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt, etc.,
i. e. deception, dishonesty, Cic. N. D. 3, 30, 74:bonā fide = certissime,
Plaut. Truc. 2, 7, 30; id. Aul. 4, 10, 42; id. Capt. 4, 2, 110; cf.:mala fide,
Dig. 41, 2, 1, § 6.—In gen.:2.fide data, credamus,
Plaut. Pers. 2, 2, 61: accipe daque fidem, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 33 ed. Vahl.):atque etiam, si quid singuli temporibus adducti hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda: ut primo Punico bello Regulus... ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere,
Cic. Off. 1, 13, 39; cf. id. Fin. 2, 20, 65:fidem dare, violare, in fide non stare,
id. Rab. Perd. 10, 28:Pompei fides, quam de me Caesari dederat,
id. Fam. 1, 9, 12:inter se fidem et jusjurandum dare,
Caes. B. G. 1, 3 fin.:obligare fidem alicui,
to plight one's faith, Cic. Phil. 5, 18, 51; cf.:fidem reliquis interponere,
Caes. B. G. 5, 6 fin.:fide mea spondeo, futurum ut, etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:diffidens, de numero dierum Caesarem fidem servaturum,
Caes. B. G. 6, 36, 1:si fidem mecum servas,
Plaut. Curc. 1, 2, 48:tecum servavi fidem,
id. Capt. 5, 1, 10; id. Merc. 3, 1, 33:fides juris jurandi cum hoste servanda,
Cic. Off. 3, 29, 107:fidem erga imperatorem conservare,
Caes. B. C. 1, 84, 3:fidem erga populum Romanum servare,
Liv. 24, 4, 5:servata erga Galbam,
Tac. H. 1, 71:in regem suum servata,
Curt. 6, 5, 2:ut fidem vobis praestaremus,
Liv. 28, 39, 2; so,fidem alicui praestare,
Curt. 6, 4, 9; Liv. 30, 15, 5; Sen. Ben. 5, 21, 1:non servata fides deditis est,
Liv. 24, 1, 10; cf. Cic. de Sen. 20, 75; Sen. Ep. 71, 17:fidem suam liberare,
to perform his promise, Cic. Fl. 20, 47; cf.:fidem alicujus liberare,
id. Fam. 12, 7, 2: so,fidem exsolvere,
Liv. 3, 19, 1; 22, 23, 8; 24, 16, 12; Plin. Ep. 2, 12, 6; Luc. 9, 98 al.:fidem frangere,
Cic. Rosc. Com. 6, 16;for which violare, v. above,
id. Rab. Perd. 10, 28:fidem amittere,
Nep. Eum. 10:istius fide ac potius perfidiā decepti,
Cic. Rosc. Am. 38, 110: quantum mea fides studii mihi afferat, my plighted word (to defend the king), id. Deiot. 1, 1:contioni deinde edicto addidit fidem,
confirmed, Liv. 2, 24, 6.—Pregn., a given promise of protection or security, a guaranty; hence, in gen., protection, guardian care:C.introduxi Vulturcium sine Gallis: fidem ei publicam jussu senatus dedi,
promised him protection, security, in the name of the public, Cic. Cat. 3, 4, 8; cf.: Vulturcius interrogatus... primo fingere alia;post, ubi fide publica dicere jussus est, omnia uti gesta erant aperit,
Sall. C. 47, 1:cum se diceret indicaturum de conjuratione, si fides publica data esset,
id. ib. 48, 4:uti L. Cassius ad Jugurtham mitteretur, eumque interposita fide publica Romam duceret,
id. J. 32, 1; cf.:privatim praeterea fidem suam interponit, quam ille non minoris quam publicam ducebat,
id. ib. fin.:qui Romam fide publica venerat,
id. ib. 35, 7; so,too, simply fides: Lusitani contra interpositam fidem interfecti,
Cic. Brut. 23, 89:fide accepta ab legatis, vim abfuturam,
Liv. 38, 33, 3:Thais patri se commendavit in clientelam et fidem,
Ter. Eun. 5, 9, 9; cf.:se in Chrysogoni fidem et clientelam contulerunt,
Cic. Rosc. Am. 37, 106:quaere in cujus fide sint et clientela,
id. ib. 33, 93:aliquid in fidem alicujus tradere,
Liv. 38, 31, 2:frugi hominem, plenum religionis videtis positum in vestra fide ac potestate: atque ita, ut commissus sit fidei, permissus potestati,
Cic. Font. 14, 30; cf.:se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2:in alicujus fidem ac potestatem venire,
id. ib. 2, 13, 2:in fide alicujus esse,
Cic. Planc. 41, 97; cf. id. Fam. 13, 65, 2:ea (jura) fidei suae commissa,
id. Off. 1, 34, 124:civitas in Catonis fide locata,
id. Att. 6, 1, 5:recipere aliquid in fidem,
id. ib. 15, 14, 3; cf.:aliquem in fidem necessitudinemque suam recipere,
id. Fam. 13, 19, 2:recipere aliquem in fidem,
Caes. B. G. 2, 15, 1; 4, 22, 3:hortatur, ut populi Romani fidem sequantur,
id. ib. 4, 21, 8: jura fidemque supplicis erubuit (Achilles), the protection due to a suppliant, Verg. A. 2, 541:di, obsecro vostram fidem!
your protection, assistance, help, Plaut. Cist. 4, 1, 11; id. Am. 5, 1, 78; id. Most. 1, 1, 74; 2, 2, 97; cf.:fidem vestram oro atque obsecro, judices,
Cic. Mur. 40, 86:deum atque hominum fidem implorabis,
id. Verr. 2, 1, 9, § 25;so in colloq. lang. frequently elliptic. as an exclamation: Di vostram fidem!
by the protection of the gods! for heaven's sake! Plaut. Capt. 2, 3, 58, id. Men. 5, 2, 119; id. Poen. 4, 78 al.; Ter. And. 4, 3, 1; 4, 4, 5; id. Eun. 3, 1, 28 al.; cf.:tuam fidem, Venus!
Plaut. Curc. 1, 3, 40:pro deum atque hominum fidem!
id. ib. 5, 3, 16; id. Ep. 4, 2, 10; Ter. And. 1. 5, 2; 1, 5, 11; id. Heaut. 1, 1, 9 al.; Sall. C. 20, 10 al.;for which: pro deorum atque hominum fidem!
Cic. Tusc. 5, 16, 48;and in a different order: pro deorum fidem atque hominum,
id. Lael. 15, 52;also simply pro deum fidem,
Liv. 3, 67, 7 Drak. N. cr.; and:per fidem!
Petr. 100, 5; Tac. Or. 35; App. M. 6, p. 175.—The faith, the Christian religion as a system of belief (eccl. Lat.):III.domicilium fidei,
Lact. 4, 30 fin.; Vulg. Apoc. 14, 12 al.Fides, personified as a goddess:2. I.praeclare Ennius: O Fides alma, apta pinnis, et jus jurandum Jovis! Qui jus igitur jurandum violat, is Fidem violat,
Cic. Off. 3, 29, 104 (Enn. Trag. v. 410 ed. Vahl.); cf. Varr. L. L. 5, § 74 Müll.; Cic. N. D. 3, 18, 47; 2, 23, 61; 31, 79; id. Leg. 2, 8, 19; 11, 28; Plaut. Cas. prol. 2; id. Aul. 3, 6, 46; 50; 4, 2, 14; Verg. A. 1, 292; Hor. C. 1, 35, 21; 4, 5, 20; id. C. S. 57.Lit.A.In gen.(α).In plur. (only so in classic prose): Fides genus citharae, Paul. ex Fest. p. 89, 16 Müll.:(β).(hominis) omnis vultus omnesque voces, ut nervi in fidibus, ita sonant, ut a motu animi quoque sunt pulsae,
Cic. de Or. 3, 57, 216;so different from nervi,
id. Div. 2, 14, 33; id. Leg. 2, 15, 39; id. Brut. 54, 199; id. Fin. 4, 27, 75 (v. Madv. ad h. l., p. 601 sq.):ut in fidibus aut tibiis, atque in cantu ipso ac vocibus concentus est quidam tenendus ex distinctis sonis, etc.,
id. Rep. 2, 42; id. Fin. 4, 27, 75; cf. id. de Or. 3, 51, 197: Fi. Fides non reddis? Pe. Neque fides neque tibias, Plaut. Ep. 3, 4, 77;with tibiae,
Quint. 1, 10, 14; 20; 11, 3, 59:Orpheus, Threïciā fretus citharā fidibusque canoris,
Verg. A. 6, 120:fidibus cantare alicui,
Plaut. Ep. 3, 4, 64:fidibus canere praeclare,
Cic. Tusc. 1, 2, 4; id. Div. 2, 59, 122:uti,
id. Tusc. 5, 39, 113:dicere longum melos,
Hor. C. 3, 4, 4:placare deos,
id. ib. 1, 36, 1:discere,
Cic. de Sen. 8, 26:docere aliquem,
id. Fam. 9, 22, 3:scire,
Ter. Eun. 1, 2, 53:vivunt commissi calores Aeoliae fidibus puellae,
Hor. C. 4, 9, 12:fidibusne Latinis Thebanos aptare modos studet,
i. e. to imitate Pindaric odes in Latin poetry, id. Ep. 1, 3, 12.—Sing. ( poet.):2.sume fidem et pharetram: fies manifestus Apollo,
Ov. H. 15, 23; so,Teïa,
Hor. C. 1, 17, 18:Cyllenea,
id. Epod. 13, 9:quodsi blandius Orpheo moderere fidem,
id. C. 1, 24, 14.—Prov.: vetus adagium est: Nihil cum fidibus graculo, i. e. ignoramuses have nothing to do with poetry, Gell. N. A. praef. § 19.—B.Esp., Fides, is, f., a constellation, i. q. Lyra, the Lyre:* II.cedit clara Fides Cyllenia,
Cic. Arat. 381; Varr. R. R. 2, 5, 12;in the form Fidis,
Col. 11, 2, 14; 40; Sid. Carm. 16, 5.—Transf., in sing., i. q. nervus, chorda, a string of a musical instrument:quae tuba quaeve lyra Flatibus incluta vel fidibus,
Prud. Cath. 3, 81. -
9 Jovisjurandum
Jŏvis-jūrandum, i, n., a swearing by Jupiter; for jus-jurandum, Enn. ap. App. de Deo Socr. p. 45, 4 (but Vahl. reads jusjurandum Jovis, Trag. Fragm. v. 410). -
10 accommodo
ac-commodo, āvī, ātum, āre1) прилаживать, привешивать ( ensem lateri V); прикладывать ( emplastra fracto capiti CC); надевать ( insignia Cs)a. sibi coronam ad caput C — возложить на себя венокa. gladium dextrae LM — взять меч в правую руку2) приноравливать, устраивать, сообразовывать, приспособлять, согласовывать (sumptūs, ad mercedes C)accommodabo consilium meum ad tuum C — я согласую свой план с твоимjus jurandum suum ad alicujus testimonium a. C — выносить свой приговор в соответствии с чьим-л. показаниемa. orationem auribus auditorum C — приноровить свою речь к ушам (т. е. к пониманию) слушателей3) прилагать, употреблять, посвящать (operam studiis Q; animum negotio Su)a. se ad magnas res gerendas C — предназначать себя для великих дел4) присваивать, приписывать (effigies, quam artifices diis accommodant QC)a. alicui verba Q — влагать в чьи-л. уста (следующие) слова5) предоставлять, давать (alicui possessionem, audientiam Dig) -
11 adjuro
ad-jūro, āvi, ātum, āre1) присоединить (к чему-л.) клятву, клятвенно уверять, клясться (ещё в чём-л.)praeter commune omnium civium jus jurandum, haec adjuraverunt L — сверх общей для всех граждан присяги, они поклялись в следующемqui omnia adjurant C — те, которые обещают всёa. caput alicujus Ctl — клясться чьей-л. головой2) заклинать (per Jovem deosque omnes a. Pl)3) настоятельно просить, умолятьa. aliquem per patrem Lact — умолять кого-л. именем отца -
12 cautio
ōnis f. [ caveo ]1) осторожность, осмотрительностьcautionem adhibere C — остерегаться, быть настороже, принять меры предосторожностиcautionem non habere C — не допускать никаких предосторожностей, т. е. быть неотвратимым, неизбежнымmea c. est C — это моя заботаmihi c. est Pl — мне нужно быть начеку2) pl. правила или меры предосторожности, тж. юридические советы защитника клиенту (cautionum praeceptio C)3)а) обеспечение, (письменная) гарантия ( cautiones pecuniarum C)б) уверение, заверение ( omni cautione devincire aliquem C) -
13 concipio
con-cipio, cēpī, ceptum, ere [ capio ]1) собирать, принимать, отводить в трубы (in agro, ex lacu, sc. aquam Frontin); вбирать в себя, впитывать, поглощать ( marinum umorem Lcr); содержать ( vas concipit aquam Vr)c. auras pennis O — захватывать крыльями воздухc. ignem (flammam) Cs, C, QC etc. — загореться, воспламениться, зажечьсяc. odium in aliquem C — возненавидеть кого-л.c. amorem L — полюбить, влюбитьсяc. bonam spem de aliquo Sen — возлагать большие надежды на кого-л.c. maculam (dedĕcus) C — запятнать (обесславить) себя, покрыть себя позоромc. iras O — питать злобу, распалиться гневомc. vitia C — предаться порокам2) (тж. c. mente L или animo Q, animo ac mente C) представлять себе, воображать ( magnitudinem hominis L)quae animo concipi possunt PM — то, что можно себе представить3) соображать, прикидывать (summas, sc. caesorum L)4) задумывать, замышлять, затевать (majora C; mălum aut scelus C); решиться, совершить, провиниться, сделаться виновным (c. scelus, flagitium, fraudes C)c. pectore robur V — ощущать в груди силу5) составлять по установленной форме, написать, формулировать (vadimonium C; jus jurandum L, T)foedus c. V — заключать договорc. preces O — творить молитвуc. vota O — давать обеты6) формально возвещать, объявлять (ferias Latinas, auspicia L; bellum Vr)7) (sc. utero) зачать, стать беременнойc. aliquem ex (de) aliquo C, O etc. — зачать кого-л. от кого-л.jam concepti, sc. pulli Pt — уже высиженные цыплята8) образовыватьspicam c. PM — колоситьсяamaritudinem c. Col — приобретать горький вкус9) pass. concipi образоваться, происходить, появляться, возникатьin ea parte nivem concipi Sen — (полагают, что) в этой части (атмосферы) зарождается снегamnis conceptus ex fonte QC — ручей, зародившийся (образовавшийся) от источника -
14 conservo
cōn-servo, āvī, ātum, āre1) хранить ( cives suos incolumes C); сберегать ( rem familiarem C); охранять ( rem publicam C); соблюдать (ordinem rerum, fidem datam C); выполнять (jus jurandum, mortui voluntatem C); беречь ( libertatem C); сохранять ( pristīnum animum erga aliquem L)2) щадить (sc. hostes Cs); спасать ( nommes miseros C) -
15 do
I dō, dedī, datum, dare1)а) давать (d. alicui bibere Pl, Cato; d. pecuniam C)qui dedit beneficium, taceat Sen — кто сделал доброе дело, пусть молчит (об этом)б) подавать, протягивать (alicui manum O etc.; aliquid in manum Pl)перен. d. manus C, Cs, Nep — сдаваться, признавать себя побеждённымв) предлагать ( accipere quod datur C); раздавать ( frumentum plebi VP); выдавать ( praemium pro pietate C)d. filiam in matrimonium Cs — выдавать дочь замужг) даровать (vitam C, V; libertatem C); разрешать, позволять (d. bonum malumque dignoscere Sen)iter alicui per provinciam d. Cs — разрешить кому-л. проход через (свою) провинциюд) преподносить, дарить, приносить (в дар) (alicui dona Pl; alicui aliquid dono Ter, Nep); передавать, вручать ( alicui litteras ad aliquem C)d. fibellum C — подать жалобуaliquem defensum d. V — защитить кого-л.d. motus Lcr — приводить в движениеplus stomacho, quam consilio d. Q — руководствоваться больше своим пылом, чем рассудкомscripta foras d. C — выпускать в свет сочинения2) приносить в жертву ( deo exta O); посвящать, воздвигать, строить (deo templum O)3) порождать, производить на свет (liberos Ctl; prolem V)4) образовывать ( longos tortūs V)d. impĕtum L — ворваться5) отправлять, посылать ( litteras ex Trebulano C)6) вносить, платить (aes и aera H, O etc.); понести (poenas C etc.); доставлять ( apes mella dant O)materiam d. invidiae C — давать пищу ненависти7) делать ход в игре (d. calculum C)calculus datus C, Q — ход8) отпускать, ослаблять ( lora V)d. laxas habenas V — опустить поводья9) устраивать (alicui cenam Pl, Ter, C etc.; ludos populo L); ставить на сцене, инсценировать (fabulam Ter, C)10)а) наносить, причинять (alicui damnum Ter; vulnera ferro O)d. ruinas (stragem) Lcr — производить разгромvela d. ventis O, V — распустить паруса по ветруd. verba ventis O — пускать слова на ветерd. verba alicui Ter — надуть кого-л.d. alicui civitatem VP — предоставить кому-л. право гражданства11)а) проливать ( lacrimas O); наливать ( vinum in manūs Pt); испускать ( lucem H)d. fumos O — дымитьсяб) издавать (sonum V; gemitum O)12)а) произносить (voces, dicta O, V)б) сообщать, рассказывать, называть ( unum da mini ex oratoribus illis C)paucis dabo Ter — (почему это случилось), я расскажу в немногих словахiste qui sit, da nobis V — скажи нам, кто онquem mihi dabis, qui aliquod pretium tempori ponat? Sen — кого ты мне назовёшь, кто хоть сколько-нибудь умел бы ценить время?13) закидывать ( retro capillos O); класть, вкладывать, опускать (corpus tumulo O; urnae ossa Pers); погружать ( in fluvios ardentia membra Lcr)d. bracchia collo V — обнять руками за шею14) заковывать ( monstrum catenis H)15) ставить, натягивать (vela carinae O; fila lyrae O); протягивать ( bracchia ad aliquid O)16) подставлять ( alicui cervīces C)terga d. (= vertere) C, L, O etc. — обратиться в бегство17) отводить ( alicui locum in theatro T); посвящать ( noctem spmno O и quieti L)quae dederam supra, relego Pers — то, что я допустил раньше, беру назадdasne animes morte interire? — Do vero C — признаёшь ли, что со смертью погибают (и) души? — Да, признаю19)а) вменять (aliquid laudi, crimini alicui C); назначать ( alicui diem PJ); обрекать (aliquem exitio Lcr, O; morbo mortique Lcr; urbem excidio ac ruinis L)d. aliquid famae H, T — сделать что-л. в интересах репутацииб) повергать (aliquem in luctum O, in timorem Pl)20)а) бросать, швырять (aliquem in и ad terram Lcr, Pl)ambitione praeceps datus est Sl — честолюбие (Мария) его и погубилоб) ввергать ( aliquem in caveam Pl); предавать ( corpus sepulturae Su)d. aliquem in ruborem Pl — вогнать кого-л. в краску (заставить покраснеть)21) помещать, отдавать ( aliquem in hanc domum Ter); отправлять ( aliquem Luceriam L)22) вверять, передавать (filiam genero V, O; infantem nutrīci O)23) внушать, вдохнуть (spem C; animos O); наводить, навеять ( alicui somnum O)24) причинять ( alicui dolorem C)25) назначать (aliquem comitem QC; arbitrum C); определять, класть (finem alicui и alicui rei O etc.)26)а) обращать ( hostes in fugam Cs)sese d. in fugam и fugae C — обращаться в бегство (см. тж. ниже sub dare se 4.)27) прощать ( aliquid alicui C)28) решатьd. rationem alicujus rei Pl, rhH. — отдавать отчёт в чём-л.nomen d. C — явиться, за писаться, поступить (преим. на военную службу)do, dico, addico Vr, Macr — предоставляю (права), произношу (приговоры), присуждаю ( юридическая формула — « tria verba» O — которой претор официально выражал свои права и функции)II dō: как dare se (или dari)ubi sidĕre detur O — (облетая затопленную землю, птица ищет), где бы можно было сестьpotestates, quas licet sentire, non datur cernere Ap — силы, которые можно ощущать, но которых нельзя видеть2) показываться ( dare se urbi Vop)3) обнаруживать себя, выказать себя (d. se alicui placidum O)aequo se d. campo V — выйти в чистое поле (для сражения)se obvium alicui d. L — повстречаться с кем-л.se d. alicui in conspectum C — предстать перед кем-л.4) войти ( in medias acies V)se d. intro C — проникнуть внутрьsese fluvio (dat.) d. V — броситься в рекуse tecto d. H — спрыгнуть с крышиse in viam d. C — пуститься в путьd. se fugae C — пуститься бежатьsese in pedes d. Pl — удирать5) принимать участие (convivio Su; in bella V)6) покоряться, подчиняться, уступать, поддаваться, сдаваться (alicui Pl, Ter, C etc.)7) представиться, быть в распоряжении8)а) предаваться (quieti, somno C, PJ etc.; voluptatibus C)d. se vento Cs — плыть по воле ветраб) посвящать себя (huic generi litterarum C; ad legendos libros C)d. se auctoritati senatūs C — стараться поднять авторитет сената9) вести себяita dat se res Poëta ap. C — так обстоит делоprout tempus ac res se daret L — в зависимости от того, как сложатся время и обстоятельства (смотря по обстоятельствам)III dō (греч.) Enn, Aus = domum (acc.) -
16 exigo
ex-igo, ēgī, āctum, ere [ ago ]1) изгонять (aliquem domo L; reges ex civitate L); вытеснять ( hostem e campo L)e. uxorem (matrimonio) Pl, Ter, Su — развестись с женойaliquem vitā e. Sen — лишать кого-л. жизниe. corpus e stratis Sil — встать со (своего) ложа2) катить, изливать ( quā exĭgit Hebrus aquas O)3) пускать ( radīces CC)4) устранять, отгонять ( lassitudinem ex corpore Pl)5) втыкать, вонзать (ferrum per viscĕra Lcn; ensem per juvĕnem V); пронзать ( aliquem hastā VF)6) бросать, метать ( tela in aliquem Sen)7) размахнуться, занести ( exactus ensis O)8) вывозить на продажу (agrorum fructūs L; merces Col)9) отвергатьe. fabulam Ter — освистать (ошикать) пьесуsarta tecta e. C, L — требовать исправного выполнения строительных работ, т. е. принять заказ в должном состоянии11) спрашиватьexactum a Labeōne, cur ultionem legis omisisset T — Лабеона спросили, почему он не поступил по строгости законаe. facta ab aliquo O — просить кого-л. рассказать о происшедшемe. opus O, Col — смотреть за (руководить) работой (ср. 13.)12) взыскивать, взимать, собирать (pecunias, vectigalia C; portorium AG)e. poenas ab (de, ex) aliquo и alicui O, L etc. — наказать кого-л. (первонач. взыскивать штраф)13) совершать, завершать, оканчивать ( opus O — ср. 11.; monumentum H)quattuor spatiis Juppĭter exēgit annum O — Юпитер четырьмя временами (года) закончил год (т. е. разделил год на 4 времени)14) переносить, (вы)терпеть ( aerumnam Pl)15) проводить, (про)жить (aetātem in armis Sen; vitam miserabiliter VM)16) проезжать, проходить ( equis Athon VF); проплывать ( mare PM)17) исследовать, взвешивать, разбирать ( veram origĭnem juris Sen)18)а) приспособлять (e. aliquid ad nostras leges L)e. rem ad aliquid QC — сообразоваться с чем-л. (приспособлять что-л. к чему-л.)19) оценивать, измерять ( pondus alicujus rei manu Su); обдумыватьtempus secum modumque e. V — мысленно определять время и образ действийnon satis exactum est, quid agam C — ещё не вполне решено, как мне поступитьe. cum aliquo de aliquā re C, PJ — переговорить (посоветоваться) с кем-л. о чём-л -
17 exsolvo
ex-solvo (поэт. тж. exsoluo), solvī, solūtum, ere1) развязывать ( nodum L); отвязывать ( pugionem a latĕre T); распутывать ( restim Pl); открывать ( cistulam Pl)e. amictūs St — скидывать (с себя) одежды2) освобождать, избавлять (aliquem vinculis Pl, curis V, poenā T; aere alieno L; se occupationibus C; animum religionis nodis Lcr)3) растоплять ( glaciem Lcr)5) расслаблятьdissolūta alvus T — поносe. obsidium T — снять осаду7) погашать, уплачивать (aliquid alicui C etc.; nomina alicujus C)e. aes alienum PJ, Dig — уплачивать долгpretia poenasque e. L — получать то награды, то взысканияalicujus rei poenas morte exsolvisse T — поплатиться жизнью за что-л.9)а) выполнять, исполнять (promissa T; fidem L, Dig)se voto e. Pt — выполнять свой обет10) объяснятьanimi ratione e. alicui, quare... Lcr — дать кому-л. разумное объяснение, почему.. -
18 interpono
inter-pōno, posuī, positum, ere1) ставить, расставлять между (aliquem или aliquid alicui или inter aliquos)i. auxilia equitatui Hirt — расставить вспомогательные войска среди конницы2) вставлять, вводить (menses intercalarios L; verba C)i. moram C, Cs — сделать остановку (помедлить)i. spatium ad recreandos animos Cs — дать время для отдыха3) пускать в ход, выставлять, выдвигать, противопоставлять, употреблять, приводитьpactiones i. Just — заключать соглашенияjus jurandum i. L — приносить клятвуi. fidem in aliquid (in aliquā re) Cs etc. — давать слово (обещание) в чём-л.4) привлекать, допускать (aliquem convivio Su; judices, testes C)se i. in aliquid (alicui rei) — вмешиваться во что-л. (i. se bello L)i. se in pacificationem C — выступить посредником в заключении мираi. se scriptis Caesaris Hirt — продолжить сочинение Цезаряi. se audaciae alicujus C — воспротивиться чьей-л. дерзости5) подделывать, фальсифицировать (i. rationes populorum C) -
19 inviolate
inviolātē [ inviolatus ]в полной сохранности, свято ( memoriam alicujus servare C); неприкосновенно, нерушимо (jus jurandum i. sancteque servare AG) -
20 Jovisjurandum
Jovis-jūrandum, ī n.клятва именем Юпитера Enn ap. Ap — v. l.
См. также в других словарях:
Jus jurandum — (lat.), Eid; j. calumniae, Kalumnieneid; j. necessarium, notwendiger, j. purgatorium, Reinigungseid (vgl. auch Eid) … Meyers Großes Konversations-Lexikon
jus jurandum — /jas jarsndam/ Lat. An oath … Black's law dictionary
jus jurandum inter alios factum nee nocere neo prodesse debet — /jas jaraendam intar asliyows faektam nek nasiriy nek pradesiy debat/ An oath made between others ought neither to hurt nor profit … Black's law dictionary
jus jurandum — /jas jarsndam/ Lat. An oath … Black's law dictionary
jus jurandum inter alios factum nee nocere neo prodesse debet — /jas jaraendam intar asliyows faektam nek nasiriy nek pradesiy debat/ An oath made between others ought neither to hurt nor profit … Black's law dictionary
jus jurandum — Same as jusjurandum … Ballentine's law dictionary
Oblatĭo — (lat.), das freiwillige Erbieten zu etwas. O. ad idem, das freiwillige Erbieten zur Zahlung der nämlichen Kaufsumme, welche ein Andrer geboten hat, wodurch in gewissen Fällen das Vorkaufsrecht in Wirksamkeit tritt; O. ad jurandum,… … Pierer's Universal-Lexikon
Werth [1] — Werth, der im menschlichen Urtheil anerkannte Grad von Nützlichkeit eines Sachgutes. Der W. drückt hiernach das Maß des Einflusses aus, welchen ein Gut auf den Zustand des Besitzers auszuüben vermag, od. die Stärke der Anziehung, welche jede… … Pierer's Universal-Lexikon
Восстание тюшенов — Лесная засада тюшенов. Средневековая миниатюра Восстание тюшенов, или тюшинат (от фр. tuchins лесные люди, возможно от ср. франц. touche рощица, лесок) … Википедия
Liebeseid — hält vom Mittag bis zur Vesperzeit. Lat.: Venereum jus jurandum non punitur. (Binder II, 3484; Eiselein, 427.) … Deutsches Sprichwörter-Lexikon