Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

adhuc+semper

  • 41 ille

    ille (old orthog., olle), a, ud ( ollus, a, um, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 42 Müll.; Verg. A. 5, 197; in dramat. poets often ĭlle, v. Corss. Ausspr. II. p. 624), gen. illīus (usu. illĭus in epic and lyric poets; Cic. de Or. 3, 47, 183; illīus in the time of Quint; cf. Ritschl, Opusc. 2, 683 sqq.; 696; gen. sing. m. illi, Cato ap. Prisc. p. 694; dat. sing. f. olli, Verg. A. 1, 254; Cato, R. R. 153 and 154; abl. plur. ‡ ab oloes = ab illis, Paul. ex Fest. p. 19 Müll.); pron. demonstr. [Etym. dub., v. Corss. Beitr. p. 301], points (opp. hic) to something more remote, or which is regarded as more remote, and, in contrast with hic and iste, to something near or connected with a third person, that; he, she, it ( absol.).
    I.
    In gen.
    (α).
    With substantives: ille vir haud magna cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 342 Vahl.): si quid vos per laborem recte feceritis, labor ille a vobis cito recedet... nequiter factum illud apud vos semper manebit, Cato ap. Gell. 16, 1 fin.:

    sol me ille admonuit,

    that sun, Cic. de Or. 3, 55, 209:

    in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,

    id. Rep. 1, 1:

    cum omnis arrogantia odiosa est, tum illa ingenii atque eloquentiae multo molestissima,

    id. Div. in Caecil. 11, 36:

    in illa vita,

    id. ib. 1, 3:

    illum Aurora nitentem Luciferum portet,

    Tib. 1, 3, 93.—
    (β).
    Absol.: illos bono genere gnatos, Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    ergo ille, cives qui id cogit, etc.,

    Cic. Rep. 1, 2:

    tum ille, Non sum, inquit, nescius, etc.,

    id. de Or. 1, 11, 45; cf. id. Rep. 1, 9; 1, 10:

    illum ab Alexandrea discessisse nemo nuntiat,

    id. Att. 11, 17, 3; cf.:

    de illius Alexandrea discessu nihil adhuc rumoris,

    id. ib. 11, 18, 1:

    ne illi sanguinem nostrum largiantur,

    Sall. C. 52, 12.—In neutr. with gen.:

    Galba erat negligentior, quam conveniret principi electo atque illud aetatis,

    Suet. Galb. 14:

    illud horae,

    id. Ner. 26.—
    B.
    With other pronouns:

    itaque cum primum audivi, ego ille ipse factus sum: scis quem dicam,

    Cic. Fam. 2, 9, 1; cf.:

    qui cum illis una ipsum illum Carneadem diligenter audierat,

    id. de Or. 1, 11, 45:

    ille quoque ipse confessus est,

    Cels. 1, 3:

    huic illi legato,

    Cic. Fl. 22, 52:

    hunc illum fatis Portendi generum,

    Verg. A. 7, 255; cf.:

    hic est enim ille vultus semper idem quem, etc.,

    Cic. Tusc. 3, 15, 31:

    hic est ille status quantitatis,

    Quint. 7, 4, 15:

    est idem ille tyrannus deterrimum genus,

    Cic. Rep. 1, 42:

    eandem illam (sphaeram),

    id. ib. 1, 14:

    cum et idem qui consuerunt et idem illud alii desiderent,

    id. Off. 2, 15 fin.:

    illum reliquit alterum apud matrem domi,

    Plaut. Men. prol. 26.—
    C.
    Opp. to hic, to indicate that object which is the more remote, either as regards the position of the word denoting it, or as it is conceived of by the writer; v. hic, I. D.—
    D.
    Pleon., referring back to a subject or object already mentioned in the same sentence:

    sic oculos, sic ille manus, sic ora ferebat,

    Verg. A. 3, 490; cf. Cic. de Or. 1, 20, 91:

    non ille timidus perire, etc.,

    Hor. C. 4, 9, 51; id. S. 2, 3, 204:

    Parmenides, Xenophanes, minus bonis quamquam versibus, sed tamen illi versibus increpant, etc.,

    Cic. Ac. 2, 23, 74.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., that, to indicate some well-known or celebrated object, equivalent to the ancient, the wellknown, the famous: si Antipater ille Sidonius, quem tu probe, Catule, meministi, Cic. de Or. 3, 50, 194:

    Xenophon, Socraticus ille,

    id. ib. 2, 14, 58:

    auditor Panaetii illius,

    id. ib. 1, 11, 45:

    a qua (gratia) te flecti non magis potuisse demonstras, quam Herculem Xenophontium illum a voluptate,

    id. Fam. 5, 12, 3:

    ut ex eodem Ponto Medea illa quondam profugisse dicitur,

    id. de Imp. Pomp. 9, 22:

    magno illi Alexandro simillimus,

    Vell. 2, 41:

    honestum illud Solonis est,

    Cic. de Sen. 14, 50:

    illa verba,

    Quint. 10, 7, 2:

    velocitas,

    id. ib. 8.—
    B.
    Particular phrases.
    a.
    Hic... ille, this... that, the one... the other, of single objects in opp. to the whole: non dicam illinc hoc signum ablatum esse et illud;

    hoc dico, nullum te Aspendi signum, Verres, reliquisse,

    Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53.—
    b.
    Ille aut or et ille, that or that, such and such:

    quaesisse, num ille aut ille defensurus esset,

    Cic. Rosc. Am. 21, 59:

    commendo vobis illum et illum,

    Suet. Caes. 41.—
    c.
    Ille quidem... sed (autem, etc.), certainly, to be sure, indeed, etc.,... but still:

    philosophi quidam, minime mali illi quidem, sed, etc.,

    Cic. Off. 3, 9, 39:

    ludo autem et joco uti illo quidem licet, sed, etc.,

    id. ib. 1, 29, 103:

    Q. Mucius enucleate ille quidem et polite, ut solebat, nequaquam autem, etc.,

    id. Brut. 30, 115:

    alter bellum comparat, non injustum ille quidem, suis tamen civibus exitiabile,

    id. Att. 10, 4, 3:

    sequi illud quidem, verum, etc.,

    id. Fat. 18, 41.—
    d.
    Ex illo, from that time, since then ( poet. and very rare):

    ex illo fluere et retro sublapsa referri Spes Danaūm,

    Verg. A. 2, 169 (for which in full:

    tempore jam ex illo casus mihi cognitus urbis Trojanae,

    id. ib. 1, 623):

    solis ex illo vivit in antris,

    Ov. M. 3, 394:

    scilicet ex illo Junonia permanet ira,

    id. H. 14, 85.— Hence, advv.
    1.
    illā (sc. viā=ab hac parte), in that way, in that direction, there (very rare):

    nunc ego me illa per posticum ad congerrones conferam,

    Plaut. Most. 3, 3, 27; id. Mil. 2, 3, 17:

    hac vel illa cadit,

    Plin. Ep. 2, 17, 18:

    ac ne pervium illa Germanicis exercitibus foret, obsaepserat,

    Tac. H. 3, 8; 5, 18; id. A. 2, 17:

    ipsum quin etiam Oceanum illa tentavimus,

    id. G. 34:

    forte revertebar festis vestalibus illa, qua, etc.,

    Ov. F. 6, 395 Merk. (vulg. illac).—
    2.
    illō (sc. loco), to that place, thither (class.).
    A.
    Lit., with verbs of motion, = illuc:

    principio ut illo advenimus, ubi primum terram tetigimus,

    Plaut. Am. 1, 1, 48:

    neque enim temere praeter mercatores illo adit quisquam,

    Caes. B. G. 4, 20, 3:

    nam illo non saxum, non materies advecta est,

    Cic. Verr. 2, 1, 56, § 147; Sen. Q. N. 4, 2, 28; Plin. 18, 33, 76, § 328: To. Vin' huc vocem? Do. Ego illo accessero, Plaut. Pers. 4, 4, 26:

    positiones huc aut illo versae,

    Sen. Q. N. 2, 11, 1.—
    B.
    Transf.
    a.
    To that end, thereto:

    haec omnia Caesar eodem illo pertinere arbitrabatur, ut, etc.,

    to that very purpose, Caes. B. G. 4, 11, 4:

    spectat,

    Dig. 47, 10, 7.—
    b.
    Post-class. for ibi, there, Dig. 48, 5, 23.—
    3.
    illim, adv., an early form (cf.: istim, exim) for illinc (i. e. illim-ce), from that place, thence (ante-class. and a few times in Cic.): sarculum hinc illo profectus illim redisti rutrum, Pompon. ap. Non. 18, 21 (Fragm. Com. v. 90 Rib.); Plaut. Poen. 5, 2, 98; Ter. Hec. 3, 1, 17; Lucr. 3, 879:

    illim equidem Gnaeum profectum puto,

    Cic. Att. 9, 14, 2 (al. illinc):

    quid illim afferatur,

    id. ib. 7, 13, b, 7 (al. illinc); id. ib. 11, 17, 3:

    omnem se amorem abjecisse illim atque in hanc transfudisse,

    i. e. from her, id. Phil. 2, 31, 77; id. Harusp. Resp. 20, 42.

    Lewis & Short latin dictionary > ille

  • 42 sed

    1.
    sĕd or sĕt, conj. [cf. Freund, Cic. Mil. p. 8 sq.; old and orig. form sedum, acc. to Charis. p. 87 P., and Mar. Vict. p. 2458 P.; but more prob. an ablative from root of the reflexive pron. so- for suo-, and orig. the same with the insep. prep. 2. sēd; prop., by itself, apart; hence, but, only, etc.; cf. Corss. Ausspr. 1, p. 200 sq.], a particle of limitation, exception, or correction (cf. at and autem init.).
    I.
    In gen., but, yet:

    ipsum regale genus civitatis reliquis simplicibus longe anteponendum: sed ita, quoad statum suum retinet, etc.,

    Cic. Rep. 2, 23, 43:

    Neoptolemus apud Ennium Philosophari sibi ait necesse esse, sed paucis: nam omnino haud placere,

    id. Tusc. 2, 1, 1; cf. id. Rep. 1, 18, 33:

    C. Memmius perfectus litteris, sed Graecis,

    id. Brut. 70, 247:

    nactus es (me otiosum), sed mehercule otiosiorem operā quam animo,

    id. Rep. 1, 9, 14:

    quae observanda essent, multa constituit (Numa), sed ea sine impensa,

    id. ib. 2, 14, 27; cf. id. ib. 1, 31, 47:

    miser homo est, qui, etc....sed ille miserior qui, etc.,

    Plaut. Capt. 3, 1, 2:

    vera dico, sed nequicquam, quoniam non vis credere,

    id. Am. 2, 2, 205:

    video te testimoniis satis instructum: sed apud me argumenta plus quam testes valent,

    Cic. Rep. 1, 38, 59:

    (Platonis civitatem) praeclaram illam quidem fortasse, sed a vitā hominum abhorrentem et moribus,

    id. ib. 2, 11, 21; cf. id. ib. 1, 40, 63:

    sed id ubi jam penes sese habent, ex bonis pessumi sunt,

    Plaut. Capt. 2, 1, 37:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris, etc....Sed si aliter ut dixi accidisset: qui possem queri? etc.,

    Cic. Rep. 1, 4, 7:

    istos captivos sinito ambulare, si foris, si intus volent. Sed uti asserventur magnā diligentiā,

    Plaut. Capt. 1, 2, 6:

    non possum dicere...sed neque his contentus sum,

    Cic. Rep. 1, 22, 36: nec sum in ullā re molestus civitatibus;

    sed fortasse tibi, qui haec praedicem de me,

    id. Att. 5, 21, 7:

    non sum tantopere admiratus, sed posteaquam coepit rationem exponere,

    id. Rep. 1, 14, 22:

    non perfectum illud quidem, sed tolerabile est,

    id. ib. 1, 26, 42:

    sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,

    id. ib. 2, 26, 48:

    scio tibi ita placere: sed tamen velim scire, etc.,

    id. ib. 1, 30, 46; cf. Plaut. As. 2, 2, 72:

    difficile factu est, sed conabor tamen,

    Cic. Rep. 1, 43, 66:

    in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa natura saepe rationem,

    id. ib. 2, 33, 57: illa quidem tristis, nec adhuc interrita vultu: Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi;

    Sed tamen inferni pollens matrona tyranni,

    Ov. M. 5, 507 sq.; cf. id. ib. 7, 718:

    plerique patriae, sed omnes famā atque fortunis expertes,

    Sall. C. 33, 1:

    ipsum quidem regem assecutus non est, sed magnam partem agminis oppresserunt,

    Liv. 36, 19:

    plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi. Sed hoc me beat saltem, quod perduelles vicit,

    Plaut. Am. 2, 2, 15:

    apponam urnam jam ego hanc in mediā viā. Sed autem, quid si hanc hinc abstulerit quispiam?

    but then, id. Rud. 2, 5, 15 (cf. in the foll. II. A. 2.):

    statim Luculli... eum domum suam receperunt. Sed enim hoc non solum ingenii ac litterarum, verum etiam naturae, etc.,

    but indeed, Cic. Arch. 3, 5:

    progeniem sed enim Trojano a sanguine duci Audierat,

    Verg. A. 1, 19; 2, 164; 5, 395;

    6, 28 et saep. (cf. also infra, II. A. 2.): sed enimvero, cum detestabilis altera res sit, quid ad deliberationem dubii superesse?

    Liv. 45, 19, 14.—Very rarely with non (for nec tamen), introducing a qualification of a previous word:

    Academici veteres beatum quidem esse etiam inter hos cruciatus fatentur, sed non ad perfectum,

    Sen. Ep. 71, 18.
    II.
    In partic.
    A.
    Interrupting the discourse by transition to another subject or by ending the speech.
    1.
    In a transition to another subject:

    tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant. Set age, responde: jam vos redistis in gratiam?

    Plaut. Am. 3, 3, 7; cf. id. ib. 5, 1, 20;

    5, 1, 26: non impedio, praesertim quoniam feriati sumus. Sed possumus audire aliquid, an serius venimus?

    Cic. Rep. 1, 13, 20:

    nunc reliquorum oratorum aetates et gradus persequamur. Curio fuit igitur ejusdem aetatis fere, etc.... Scripsit etiam alia nonnulla, etc.... Sed ecce in manibus vir praestantissimo ingenio... C. Gracchus,

    id. Brut. 33, 125; cf.:

    sed eccum Amphitruonem, etc.,

    Plaut. Am. 3, 4, 22; id. Aul. 2, 1, 55; 3, 5, 62; id. Capt. 5, 3, 20; 5, 4, 8 al.:

    sed quid ego cesso?

    id. As. 1, 1, 112: sed ista mox;

    nunc audiamus Philum, quem, etc.,

    Cic. Rep. 1, 13, 20 fin. et saep.—In recurring to a previous subject:

    sed ad instituta redeamus,

    Cic. Brut. 61, 220:

    sed redeamus rursus ad Hortensium,

    id. ib. 84, 291:

    sed jam ad id, unde degressi sumus, revertamur,

    id. ib. 88, 300:

    sed perge de Caesare et redde quae restant,

    id. ib. 74, 258 et saep.—Hence, after parenthetic clauses, but, now, I say, etc.:

    equidem cum audio socrum meam Laeliam (facilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper quae prima didicerunt) sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    Cic. de Or. 3, 12, 45:

    qui (Pompeius) ut peroravit (nam in eo sane fortis fuit: non est deterritus: dixit omnia, atque interdum etiam silentio, cum auctoritate semper), sed ut peroravit, surrexit Clodius,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2.—
    2.
    In breaking off, discontinuing speech:

    sed satis verborum est: cura quae jussi atque abi,

    Plaut. Capt. 1, 2, 16:

    sed, si placet, in hunc diem hactenus,

    Cic. Rep. 2, 44, 71:

    sed haec hactenus,

    id. Off. 1, 39, 140 al.: sed quid ego haec memoro? Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 318 Vahl.):

    nec requievit enim, donec Calchante ministro—Sed quid ego haec autem nequicquam ingrata revolvo? Quidve moror?

    Verg. A. 2, 101: sed enim, oikonomia (epistulae) si perturbatior est, tibi assignato: te enim sequor, schediazonta, but indeed, Cic. Att. 6, 1, 11; so,

    sed enim,

    Verg. A. 1, 19.—
    B.
    After negative clauses, to limit the negative statement, i. e. to indicate either that the assertion does not hold good at all, but something else does instead; or else that it is not exclusively true, but something else holds good in addition, but, on the contrary; and in an ascending signif., but also, but even, but in fact, etc.
    1.
    In a simple opposition: non cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 201 Vahl.); cf.: haud doctis dictis certantes, sed maledictis...Non ex jure manu consertum sed magi' ferro Rem repetunt, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 sq. Vahl.):

    non ego erus tibi, sed servus sum,

    Plaut. Capt. 2, 1, 44:

    quae (hominum vestigia) ille (Aristippus) non ex agri consiturā, sed ex doctrinae indiciis interpretabatur,

    Cic. Rep. 1, 17, 29:

    nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat, sed suam vitam, ut legem, praefert suis civibus,

    id. ib. 1, 34, 52;

    1, 13, 19: neque hac nos patria lege genuit, ut...sed ut, etc.,

    id. ib. 1, 4, 8:

    non quod...sed quod, etc.,

    id. ib. 1, 18, 30.—With contra:

    non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre,

    Liv. 4, 18 init.

    Several times repeated: non sibi se soli natum, sed patriae, sed suis,

    Cic. Fin. 2, 14, 45 Madv. ad loc.:

    quod non naturā exoriatur, sed judicio, sed opinione,

    id. Tusc. 3, 34, 82:

    sed publicam, sed ob frumentum decretam, sed a publicanis faenore acceptam,

    id. Verr. 2, 3, 72, § 169; id. Planc. 10, 24:

    non eros nec dominos appellat eos...sed patriae custodes, sed patres et deos,

    id. Rep. 1, 41, 64; Tib. 1, 7, 44 sq.: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit;

    Sed grave Nereïdum numen, sed corniger Hammon, Sed quae visceribus veniebat belua ponti Exsaturanda meis,

    Ov. M. 5, 17 sq.:

    sed Pompeium, sed Lepidum,

    Tac. A. 1, 10; Sen. Const. 13, 4; id. Ben. 1, 1, 6; 1, 7, 3:

    non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violari,

    Tac. A. 1, 38 et saep.—
    2.
    In a climax. [p. 1658]
    a.
    Non modo (solum, tantum, etc.)...sed or sed etiam (et, quoque), not only, not merely...but, but also, but even, but indeed (sed, standing alone, isolates the ascending idea, while an appended etiam, et, or quoque places it in closer connection with the first statement, and thus permits them to be viewed together):

    non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,

    Cic. Rep. 2, 44, 71:

    quod non modo singulis hominibus, sed potentissimis populis saepe contingit,

    id. ib. 5, 8, 11;

    3, 10, 17: id ei perpetuā oratione contigit, non modo ut acclamatione, sed ut convitio et maledictis impediretur,

    id. Q. Fr. 2, 3, 2:

    unius viri consilio non solum ortum novum populum, sed adultum jam et paene puberem,

    id. Rep. 2, 11, 21; cf.:

    nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,

    id. Sen. 11, 36:

    volo ut in scaenā, sic in foro non eos modo laudari, qui celeri motu utantur, sed eos etiam, quos statarios appellant,

    id. Brut. 30, 116; id. Rep. 1, 8, 13:

    omnia ejus non facta solum, sed etiam dicta meminisset,

    id. ib. 6, 10, 10:

    neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,

    id. ib. 2, 15, 28; 1, 3, 4;

    1, 34, 51: neque vero se populo solum, sed etiam senatui commisit, neque senatui modo, sed etiam publicis praesidiis et armis, neque his tantum, verum ejus potestati, cui, etc.,

    id. Mil. 23, 61:

    haec non delata solum, sed paene credita,

    id. ib. 24, 64:

    nec mihi soli versatur ante oculos, sed etiam posteris erit clara et insignis,

    id. Lael. 27, 102:

    illum non modo favisse sed et tantam illi pecuniam dedisse honoris mei causā,

    id. Att. 11, 9, 2:

    omnes civiles dissensiones, neque solum eas, quas audistis, sed et has, quas vosmet ipsi meministis et vidistis,

    id. Cat. 3, 10, 24:

    multiplicatusque terror non infimis solum, sed primoribus patrum,

    Liv. 3, 36, 5:

    non responsum solum benigne legatis est, sed Philippi quoque filius Demetrius ad patrem reducendus legatis datus est,

    id. 36, 35 fin.:

    conciti per haec non modo Cherusci, sed conterminae gentes,

    Tac. A. 1, 60; 3, 44:

    via non angusta modo, sed plerumque praerupta,

    Curt. 3, 4, 12; 5, 1, 20 Mützell ad loc.—
    (β).
    Esp., in passing from the part to the whole, from the particular to the universal (usually followed by omnino, or by omnis, cunctus, totus, universus, etc.):

    timebat non ea solum quae timenda erant, sed omnia,

    Cic. Mil. 24, 66:

    neglegere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti,

    id. Off. 1, 28, 99:

    nec sibi tantum, sed universis singulisque consulere,

    Sen. Ben. 2, 5, 4:

    non consuli modo, sed omnibus civibus enitendum,

    Plin. Pan. 2, 1:

    non initio tantum, sed continuo totius temporis successu,

    Just. 1, 8, 14:

    non modo Italiā, sed toto orbe terrarum,

    Flor. 1, 16, 3.—Etiam is rarely added:

    quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam exercitus ad mortem concurrerunt,

    Cic. Tusc. 1, 37, 89; Curt. 5, 1, 24.—
    b.
    Non modo (solum) non...sed, sed etiam; sed ne... quidem, not only not...but, but even, but indeed, but not even, etc.:

    ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,

    Cic. Att. 3, 15, 2; id. Rep. 2, 23, 43:

    judicetur non verbo, sed re non modo non consul, sed etiam hostis Antonius,

    id. Phil. 3, 6, 14:

    hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,

    id. Mur. 3, 8:

    iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto,

    id. Off. 1, 21, 71:

    non modo non oppugnator, sed etiam defensor,

    id. Planc. 31, 76:

    ego contra ostendo, non modo nihil eorum fecisse Sex. Roscium, sed ne potuisse quidem facere,

    id. Rosc. Am. 29, 79.—Also, without the second non in the first clause, and with ne quidem, doubly negative (only when both clauses have the same verb;

    v. Zumpt, Gram. § 724 b): quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,

    Cic. Att. 11, 24, 1:

    ea est ratio instructarum navium, ut non modo plures, sed ne singuli quidem possint accedere,

    id. Verr. 2, 5, 51, § 133:

    non modo aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus,

    id. Rep. 6, 21, 23:

    ea sunt demum non ferenda in mendacio, quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,

    id. ib. 2, 15, 28:

    quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,

    id. Lael. 24, 89: non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit, id. Off. 2, 19, 77; cf. with vix:

    verum haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,

    id. Cael. 17, 40:

    non modo ad expeditiones, sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,

    Liv. 3, 6.—After quisquam with ellipsis of non:

    ut non modo praedandi causā quisquam ex agro Romano exiret, sed ultro Fidenates descenderent, etc.,

    Liv. 4, 21, 6 (where Weissenb. supplies non in brackets before exiret); cf.:

    antiqui non solum erant urbes contenti cingere muris, verum etiam loca aspera et confragosa saxis eligebant,

    Hyg. Grom. Limit. p. 197.—
    C.
    As sed, after non modo, acquires an idea of ascent or climax, from the fact that non modo represents a thing as existing (only not existing alone), and thus includes an affirmation, so, too, after purely affirmative clauses, sed sometimes serves as an ascending adjunct, but, but in fact, but also:

    ego te hodie reddam madidum, sed vino, probe,

    Plaut. Aul. 3, 6, 37:

    odore canibus anum, sed multo, replent,

    Phaedr. 4, 17, 19: Dae. Curriculo affer Duas clavas. La. Clavas? Dae. Sed probas:

    propera cito,

    Plaut. Rud. 3, 5, 19.—In good prose usually joined with etiam (or et):

    hic mihi primum meum consilium defuit, sed etiam obfuit,

    Cic. Att. 3, 15, 5; cf. id. ib. 4, 16, c, 10;

    10, 16, 6: Q. Volusium, certum hominem, sed mirifice etiam abstinentem, misi in Cyprum,

    id. ib. 5, 21, 6:

    hoc in genere si eum adjuveris, apud ipsum praeclarissime posueris, sed mihi etiam gratissimum feceris,

    id. Fam. 13, 64, 2:

    ex testamento Tiberii, sed et Liviae Augustae,

    Suet. Calig. 16; 20.
    2.
    sēd = sine, v. sine init. and 2. se.
    3.
    sēd = se; cf. the letter D.

    Lewis & Short latin dictionary > sed

  • 43 seic

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > seic

  • 44 sic

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > sic

  • 45 sice

    sīc (old form sīce, Plaut. Rud. 2, 4, 12; also seic, C. I. L. 818), adv. [for si - ce; si, locat. form of pron. stem sa- = Gr. ho, ha, or hê, and demonstr. -ce; v. Corss. Ausspr. 1, 777], so, thus, in this or that manner, in such a manner, in the same way or manner, in like manner, likewise, to this or that extent or degree, to such a degree, in this or that state or condition, in such a condition (syn. ita); sic refers, I. To a previous fact, description, or assumption.—II. To a subsequent independent sentence, = thus, as follows. —III. As a local demonstrative (deiktikôs), referring to something done or pointed out by the speaker, = thus, as I do it; thus, as you see, etc.—IV. As a correlative, preceding or following clauses introduced by conjunctions. —V. In certain idiomatic connections.
    I.
    Referring to something said before, = hoc modo: sic ille annus duo firmamenta rei publicae evertit, so, i. e. in the manner mentioned, Cic. Att. 1, 18, 3:

    sic et nata et progressa eloquentia videtur,

    id. Inv. 1, 2, 3:

    facinus indignum Sic circumiri,

    Ter. Phorm. 4, 3, 9:

    sic deinceps omne opus contexitur,

    Caes. B. G. 7, 23:

    arare mavelim quam sic amare,

    Plaut. Merc. 2, 3, 21:

    sic se res habet,

    Cic. Brut. 18, 71:

    sic regii constiterant,

    Liv. 42, 58:

    sic res Romana in antiquum statum rediit,

    id. 3, 9, 1:

    sic ad Alpes perventum est,

    Tac. H. 1, 84; cf. Enn. Ann. 1, 104; Plaut. Ep. 3, 4, 88; Ter. Ad. 5, 2, 11; Cic. Inv. 1, 46, 86; 2, 32, 100; id. de Or. 1, 32, 146; 2, 49, 201; 3, 29, 117; id. Brut. 40, 149; id. Rep. 2, 14, 27; 2, 20, 35; id. Lael. 9, 32; Liv. 4, 11, 5; 6, 17, 1; Caes. B. G. 3, 19; 6, 30; 7, 62.—Often sic does not qualify the main predicate, but a participle or adjective referring to it:

    sic igitur instructus veniat ad causas,

    Cic. Or. 34, 121:

    cum sic affectos dimisisset,

    Liv. 21, 43, 1:

    sic omnibus copiis fusis se in castra recipiunt,

    Caes. B. G. 3, 6:

    sic milites consolatus eodem die reducit in castra,

    id. ib. 7, 19; cf. id. ib. 7, 62; Ov. M. 1, 32.—
    2.
    In a parenthet. clause (= ita):

    quae, ut sic dicam, ad corpus pertinent civitatis,

    so to speak, Cic. Inv. 2, 56, 168:

    commentabar declamitans—sic enim nunc loquuntur,

    id. Brut. 90, 310; cf. id. Att. 12, 39, 2; id. Lael. 11, 39; Liv. 7, 31; Ov. M. 4, 660; 13, 597; 13, 866.—
    3.
    Referring not to the predicate, but to some intermediate term understood (= ita; cf.

    Engl. so): sic provolant duo Fabii (= sic loquentes),

    Liv. 2, 46, 7:

    sic enim nostrae rationes postulabant (sic = ut sic agerem),

    Cic. Att. 4, 2, 6:

    tibi enim ipsi sic video placere (sic = sic faciendo),

    id. ib. 4, 6, 2:

    sic enim concedis mihi proximis litteris (= ut sic agam),

    id. ib. 5, 20, 1:

    sic enim statuerat (= hoc faciendum esse),

    id. Phil. 5, 7, 208:

    Quid igitur? Non sic oportet? Equidem censeo sic (sic = hoc fieri),

    id. Fam. 16, 18, 1:

    sic soleo (i. e. bona consilia reddere),

    Ter. Ad. 5, 7, 25:

    sic soleo amicos (i. e. beare),

    id. Eun. 2, 2, 48:

    sic memini tamen (= hoc ita esse),

    Plaut. Mil. 1, 1, 48:

    haec sic audivi (= ita esse),

    id. Ep. 3, 1, 79:

    sic prorsus existimo (= hoc ita esse),

    Cic. Brut. 33, 125:

    quoniam sic cogitis ipsi (= hoc facere),

    Ov. M. 5, 178.—
    4.
    As completing object, = hoc:

    iis litteris respondebo: sic enim postulas (= hoc postulas),

    Cic. Att. 6, 1, 1:

    hic adsiste. Sic volo (= hoc volo, or hoc te facere volo),

    Ter. Ad. 2, 1, 15:

    sic fata jubent (= hoc jubent, or hoc facere jubent),

    Ov. M. 15, 584:

    hic apud nos hodie cenes. Sic face,

    Plaut. Most. 5, 2, 8:

    sic faciendum est,

    Cic. Att. 4, 6, 2.—
    5.
    Predicatively with esse (appellari, videri, etc.), in the sense of talis:

    sic vita hominum est (= talis),

    Cic. Rosc. Am. 30, 84:

    vir acerrimo ingenio—sic enim fuit,

    id. Or. 5, 18:

    familiaris noster—sic est enim,

    id. Att. 1, 18, 6:

    sic est vulgus,

    id. Rosc. Com. 10, 20:

    sic, Crito, est hic,

    Ter. And. 5, 4, 16: sic sum;

    si placeo, utere,

    id. Phorm. 3, 2, 42:

    sic sententiest,

    Plaut. Trin. 3, 2, 90:

    sic est (= sic res se habet),

    that is so, Ter. Ad. 4, 5, 21:

    qui sic sunt (i. e. vivunt) haud multum heredem juvant,

    id. Hec. 3, 5, 10:

    nunc hoc profecto sic est,

    Plaut. Merc. 2, 1, 42:

    sic est. Non muto sententiam,

    Sen. Ep. 10; cf. Plaut. Mil. 2, 3, 35; id. Am. 2, 1, 60; id. Aul. 2, 4, 43; id. As. 5, 2, 12; id. Most. 4, 3, 40; Ter. And. 1, 1, 35; id. Eun. 3, 1, 18; id. Ad. 3, 3, 44; Cic. Lael. 1, 5; id. de Or. 1, 19, 86; id. Or. 14, 46.—
    6.
    Rarely as subject (mostly representing a subject-clause):

    sic commodius esse arbitror quam manere hanc (sic = abire),

    Ter. Phorm. 5, 3, 31:

    si sic (= hoc) est factum, erus damno auctus est,

    id. Heaut. 4, 1, 15: Pe. Quid? Concidit? Mi. Sic suspicio est (= eam concidisse), Plaut. Ep. 3, 4, 57:

    mihi sic est usus (= sic agere),

    Ter. Heaut. 1, 1, 28:

    sic opus est (= hoc facere),

    Ov. M. 1, 279; 2, 785.—
    B.
    To express relations other than manner (rare).
    1.
    Of consequence; un der these circumstances, accordingly, hence:

    sic Numitori ad supplicium Remus deditur,

    Liv. 1, 5, 4:

    sic et habet quod uterque eorum habuit, et explevit quod utrique defuit,

    Cic. Brut. 42, 154:

    sic victam legem esse, nisi caveant,

    Liv. 4, 11, 5:

    suavis mihi ructus est. Sic sine modo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 17. —
    2.
    Of condition; on this condition, if this be done, etc.:

    reliquas illius anni pestes recordamini, sic enim facillime perspicietis, etc.,

    Cic. Sest. 25, 55: displiceas aliis;

    sic ego tutus ero (sic = si displicebis),

    Tib. 4, 13, 6:

    Scironis media sic licet ire via (sic = si amantes eunt),

    Prop. 4, 15 (3, 16), 12:

    sic demum lucos Stygios Aspicies (= non aspicies, nisi hoc facies),

    Verg. A. 6, 154 (for sic as antecedent of si, v. infra, IV. 5).—
    3.
    Of intensity:

    non latuit scintilla ingenii: sic erat in omni sermone sollers (= tam sollers erat ut non lateret ingenium),

    Cic. Rep. 2, 21, 37; cf. infra, IV. 4.
    II.
    Referring to a subsequent sentence, thus, as follows, in the following manner (= hoc modo, hoc pacto, hujusmodi, ad hunc modum):

    ingressus est sic loqui Scipio: Catonis hoc senis est, etc.,

    Cic. Rep. 2, 1, 1 (cf.:

    tum Varro ita exorsus est,

    id. Ac. 1, 4, 15): hunc inter pugnas Servilius sic compellat, etc., Enn. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 256 Vahl.):

    puero sic dicit pater: Noster esto,

    Plaut. Bacch. 3, 3, 38:

    sic faciam: adsimulabo quasi quam culpam in sese admiserint,

    id. Stich. 1, 2, 27 dub.:

    salem candidum sic facito: amphoram puram impleto, etc.,

    Cato, R. R. 88: sic enim dixisti:

    Vidi ego tuam lacrimulam,

    Cic. Planc. 31, 76:

    res autem se sic habet: composite et apte sine sententiis dicere insania est,

    the truth is this, id. Or. 71, 236:

    sic loquere, sic vive: vide, ne te ulla res deprimat,

    Sen. Ep. 10, 4; cf. id. ib. 10, 1; Cato, R. R. 77 sqq.; Plaut. Poen. 1, 2, 177; Ter. Phorm. prol. 13; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 21, 29; 4, 4, 30; Cic. [p. 1691] Inv. 1, 39, 71; id. Or. 1, 45, 198; 2, 40, 167; 2, 40, 172; id. Att. 2, 22, 1; 5, 1, 3; 6, 1, 3; Verg. A. 1, 521.—
    2.
    Esp., with ellipsis of predicate:

    ego sic: diem statuo, etc. (sc. ago),

    Cic. Att. 6, 1, 16.—Sometimes sic introduces detached words: sic loqui nosse, judicasse vetant, novisse jubent et judicavisse (= they forbid to say nosse, etc.), Cic. Or. 47, 157.—
    3.
    For instance (= hoc modo, hoc pacto, ut hoc, verbi gratia, ut si; cf. Cic. Inv. 1, 49, 91 sq. infra):

    disjunctum est, cum unumquodque certo concluditur verbo,

    Auct. Her. 4, 27, 37:

    mala definitio est... cum aliquid non grave dicit, sic: Stultitia est immensa gloriae cupiditas,

    Cic. Inv. 1, 49, 91.
    III.
    As a local demonstrative, thus, so, etc. (deiktikôs; colloq.;

    mostly comice): ne hunc ornatum vos meum admiremini, quod ego processi sic cum servili schema,

    as you see me now, Plaut. Am. prol. 117:

    sed amictus sic hac ludibundus incessi,

    id. Ps. 5, 1, 31:

    nec sic per totam infamis traducerer urbem,

    Prop. 2, 24 (3, 18), 7:

    sic ad me, miserande, redis?

    Ov. M. 11, 728; cf. Plaut. Ps. 5, 2, 4.—So accompanied with a corresponding gesture:

    Quid tu igitur sic hoc digitulis duobus sumebas primoribus?

    Plaut. Bacch. 4, 4, 25: Pe. Quid si curram? Tr. Censeo. Pe. An sic potius placide? (the speaker imitating the motion), id. Rud. 4, 8, 10:

    non licet te sic placidule bellam belle tangere?

    id. ib. 2, 4, 12:

    quod non omnia sic poterant conjuncta manere,

    Lucr. 5, 441.—

    Here belong the phrases sic dedero, sic dabo, sic datur, expressing a threat of revenge, or satisfaction at another's misfortune: sic dedero! aere militari tetigero lenunculum,

    I will give it to him, Plaut. Poen. 5, 5, 6; id. As. 2, 4, 33:

    sic dabo!

    Ter. Phorm. 5, 9, 38:

    doletne? hem, sic datur si quis erum servos spernit,

    Plaut. Ps. 1, 2, 21:

    sic furi datur,

    id. Stich. 5, 5, 25; so id. Men. 4, 2, 46.—Referring to an act just performed by the speaker:

    sic deinde quicunque alius transiliet moenia mea (= sic pereat, quicunque deinde, etc.),

    Liv. 1, 7, 2:

    sic eat quaecunque Romana lugebit hostem,

    so will every one fare who, id. 1, 26, 5:

    sic... Cetera sit fortis castrorum turba tuorum (= sic ut interfeci te),

    Ov. M. 12, 285.—So with a comp.-clause expressed:

    sic stratas legiones Latinorum dabo, quemadmodum legatum jacentem videtis,

    Liv. 8, 6, 6; cf. id. 1, 24, 8 (v. IV. 1. infra).
    IV.
    As correlative, with, 1. A comparative clause (sic far more frequent than ita); 2. A contrasted clause, mostly with ut; 3. A modal clause, with ut (ita more freq. than sic); 4. A clause expressing intensity, introduced by ut; 5. A conditional clause (rare; ita more freq.); 6. With a reason, introduced by quia (ante-class. and very rare); 7. With an inf. clause; 8. With ut, expressing purpose or result.
    1.
    With comp. clauses, usu. introduced by ut, but also by quemadmodum (very freq.), sicut, velut, tamquam, quasi, quomodo, quam (rare and poet.), ceu (rare; poet. and post-class.), quantus (rare and poet.), qualis (ante-class. and rare).
    (α).
    With ut:

    ut cibi satietas subamara aliqua re relevatur, sic animus defessus audiendi admiratione redintegratur,

    Cic. Inv. 1, 17, 25:

    ut non omnem frugem, neque arborem in omni agro reperire possis, sic non omne facinus in omni vita nascitur,

    id. Rosc. Am. 27, 75:

    ex suo regno sic Mithridates profugit ut ex eodem Ponto Medea quondam profugisse dicitur,

    id. Imp. Pomp. 9, 22:

    ut tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus de Themistocle finxit,

    id. Brut. 11, 42:

    sic moneo ut filium, sic faveo ut mihi, sic hortor ut et pro patria et amicissimum,

    id. Fam. 10, 5, 3:

    ut vita, sic oratione durus fuit,

    id. Brut. 31, 117:

    de Lentulo sic fero ut debeo,

    id. Att. 4, 6, 1:

    sic est ut narro tibi,

    Plaut. Most. 4, 3, 40; Cic. Inv. 2, 8, 28; id. Div. 2, 30, 93; id. de Or. 1, 33, 153; 3, 51, 198; Liv. 1, 47, 2; 2, 52, 7; Ov. M. 1, 495; 1, 539; 2, 165 et saep.—So in the formula ut quisque... sic (more freq. ita), rendered by according as, or the more... the...:

    ut quisque rem accurat suam, sic ei procedunt postprincipia denique,

    Plaut. Pers. 4, 1, 3:

    ut quaeque res est tur pissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,

    Cic. Caecin. 2, 7; v. Fischer, Gr. II. p. 751.—
    (β).
    With quemadmodum: quemadmodum tibicen sine tibiis canere, sic orator, nisi multitudine audiente, eloquens esse non potest, Cic. Or. 2, 83, 338:

    quemadmodum se tribuni gessissent in prohibendo dilectu, sic patres in lege prohibenda gerebant,

    Liv. 3, 11, 3:

    sic vestras hallucinationes fero, quemadmodum Juppiter ineptias poetarum,

    Sen. Vit. Beat. 26, 6; cf. Cic. Inv. 1, 23, 33; 2, 8, 28; 2, 27, 82; id. Or. 3, 52, 200; id. Lael. 4, 16; id. Rosc. Com. 1, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 5; Liv. 2, 13, 8; 5, 3, 8; Sen. Ep. 5, 6 (bis); id. Clem. 1, 3, 5; id. Vit. Beat. 23, 4.—
    (γ).
    With sicut:

    tecum simul, sicut ego pro multis, sic ille pro Appio dixit,

    Cic. Brut. 64, 230; 46, 112; id. Or. 2, 44, 186; id. Clu. 2; Caes. B. G. 6, 30; Liv. 4, 57, 11; 7, 13, 8; Sen. Vit. Beat. 9, 2.—
    (δ).
    With velut:

    velut ipse in re trepida se sit tutatus, sic consulem loca tutiora castris cepisse,

    Liv. 4, 41, 6; cf. Cic. Tusc. 1, 10, 20; Verg. A. 1, 148; Ov. M. 4, 375; 4, 705.—
    (ε).
    With tamquam:

    tamquam litteris in cera, sic se ajebat imaginibus quae meminisse vellet, perscribere,

    Cic. Or. 2, 88, 360:

    quid autem ego sic adhuc egi, tamquam integra sit causa patriciorum?

    Liv. 10, 8:

    sic Ephesi fui, tamquam domi meae,

    Cic. Fam. 13, 69, 1; cf. id. Or. 2, 42, 180; id. Brut. 18, 71; 58, 213; 66, 235; 74, 258; id. Q. Fr. 1, 1, 16; 2, 14, 1; id. Prov. Cons. 12, 31; Sen. Ep. 101, 7.—
    (ζ).
    With quasi:

    hujus innocentiae sic in hac calamitosa fama, quasi in aliqua perniciosissima flamma subvenire,

    Cic. Clu. 1, 4:

    ea sic observabo quasi intercalatum non sit,

    id. Att. 6, 1, 12:

    Quid tu me sic salutas quasi dudum non videris?

    Plaut. Am. 2, 2, 51; cf. Cic. Or. 2, 11, 47; id. Inv. 1, 3, 4; id. Sen. 8, 26:

    ego sic vivam quasi sciam, etc.,

    Sen. Vit. Beat. 20, 3.—
    (η).
    With quomodo:

    quomodo nomen in militiam non daret debilis, sic ad iter quod inhabile sciat, non accedet,

    Sen. Ot. Sap. 3 (30), 4:

    sic demus quomodo vellemus accipere,

    id. Ben. 2, 1, 1; id. Ep. 9, 17; id. Ot. Sap. 6, 2 (32 med.); Cael. ap. Cic. Fam. 8, 4, 4.—
    (θ).
    With ceu:

    ceu cetera nusquam Bella forent... sic Martem indomitum Cernimus,

    Verg. A. 2, 438.—
    (ι).
    With quam:

    non sic incerto mutantur flamine Syrtes, quam cito feminea non constat foedus in ira,

    Prop. 2, 9, 33; Claud. IV. Cons. Hon. 281.—
    (κ).
    With quantus:

    nec sic errore laetatus Ulixes... nec sic Electra... quanta ego collegi gaudia,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 5 sqq.—
    (λ).
    With qualis:

    imo sic condignum donum quali'st quoi dono datum est,

    Plaut. Am. 1, 3, 40.—
    (μ).
    Without a correlative particle, in an independent sentence:

    Quis potione uti aut cibo dulci diutius potest? sic omnibus in rebus voluptatibus maximis fastidium finitimum est (= ut nemo cibo dulci uti diutius potest, sic, etc.),

    Cic. Or. 3, 25, 100; cf. id. ib. 19, 63.—
    2.
    In contrasted clauses, mostly with ut, which may generally be rendered while: ut ad bella suscipienda Gallorum acer ac promptus est animus, sic mollis ad calamitates perferendas mens eorum est (almost = etsi ad bella suscipienda... tamen mollis est, etc., while, etc.), Caes. B. G. 3, 19: a ceteris oblectationibus ut deseror, sic litteris sustentor et recreor, while I am deserted, I am sustained, etc., Cic. Att. 4, 10, 1; cf. id. Rosc. Am. 18, 55; id. Fam. 10, 20, 2; Liv. 4, 57, 11; Ov. M. 4, 131; 11, 76.—So freq. two members of the same sentence are coordinated by ut... sic (ita) with almost the same force as a co-ordination by cum... tum, or by sed:

    consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen respondit (= vere fortasse, sed parum utiliter),

    Liv. 4, 6, 2:

    ut nondum satis claram victoriam, sic prosperae spei pugnam imber diremit,

    id. 6, 32, 6:

    (forma erat) ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis,

    Ov. M. 14, 509; cf. Liv. 1, 27, 2; 5, 38, 2; 6, 6, 10; Ov. M. 1, 370.—In this use etiam or quoque is sometimes joined with sic (never by Cic. with ita):

    nostri sensus, ut in pace semper, sic tum etiam in bello congruebant (= cum... tum),

    Cic. Marcell. 6, 16:

    ut sunt, sic etiam nominantur senes,

    id. Sen. 6, 20:

    utinam ut culpam, sic etiam suspitionem vitare potuisses,

    id. Phil. 1, 13, 33:

    ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis,

    id. Sen. 20, 76:

    ut voce, sic etiam oratione,

    id. Or. 25, 85; id. Top. 15, 59; id. Leg. 2, 25, 62; id. Lael. 5, 19.—More rarely with quem ad modum, quomodo:

    ut, quem ad modum est, sic etiam appelletur tyrannus,

    Cic. Att. 10, 4, 2:

    quo modo ad bene vivendum, sic etiam ad beate,

    id. Tusc. 3, 17, 37. —
    3.
    With a clause of manner introduced by ut = so that:

    sic fuimus semper comparati ut hominum sermonibus quasi in aliquod judicium vocaremur,

    Cic. Or. 3, 9, 32:

    eam sic audio ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,

    id. ib. 3, 12, 45:

    sic agam vobiscum ut aliquid de vestris vitiis audiatis,

    id. ib. 3, 12, 46:

    omnia sic suppetunt ut ei nullam deesse virtutem oratoris putem,

    id. Brut. 71, 250:

    omnis pars orationis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum excidat,

    id. Or. 36, 125:

    sic tecum agam ut vel respondendi vel interpellandi potestatem faciam,

    id. Rosc. Am. 27, 73:

    nec vero sic erat umquam non paratus Milo contra illum ut non satis fere esset paratus,

    id. Mil. 21, 56:

    sic eum eo de re publica disputavit ut sentiret sibi cum viro forti esse pugnandum,

    id. Fam. 5, 2, 8; cf. Plaut. As. 2, 4, 49; id. Mil. 2, 2, 82; Cic. de Or. 1, 57, 245; 2, 1, 3; 2, 6, 23; id. Brut. 22, 88; 40, 148; id. Sest. 40, 87; id. Planc. 10, 25; id. Fam. 5, 15, 4; Caes. B. G. 2, 32; 5, 17; id. B. C. 3, 56; Prop. 1, 21, 5.—Sometimes the correlative clause is restrictive, and sic = but so, yet so, only so:

    mihi sic placuit ut cetera Antisthenis, hominis acuti magis quam eruditi,

    Cic. Att. 12, 38, 4:

    sic conveniet reprehendi, ut demonstretur etc.,

    id. Inv. 1, 46, 86; id. Brut. 79, 274; id. Marcell. 11, 34; id. Att. 13, 3, 1 (ita is more freq. in this sense).—
    4.
    With a clause expressing intensity (so both with adjj. and verbs; but far less freq. than ita, tam, adeo), to such a degree, so, so far, etc.:

    sic ego illum in timorem dabo, ipse sese ut neget esse eum qui siet,

    Plaut. Ps. 4, 1, 20 sq.:

    conficior lacrimis sic ut ferre non possim,

    Cic. Fam. 14, 4, 1:

    sic rem fuisse apertam ut judicium fieri nihil attinuerit,

    id. Inv. 2, 28, 84:

    cujus responso judices sic exarserunt ut capitis hominem innocentissimum condemnarent,

    id. Or. 1, 54, 233; cf. id. ib. 3, 8, 29; id. Brut. 88, 302; id. Or. 53, 177; 55, 184; id. Rep. 2, 21, 37; 3, 9, 15; id. Lael. 1, 4; id. Planc. 8, 21; id. Verr. 1, 36, 91; id. Balb. 5, 13; id. Att. 1, 8, 2; 1, 16, 1; Caes. B. G. 6, 41; Hor. S. 2, 3, 1.—
    5.
    Rarely conditional clauses have the antecedent sic.
    a.
    Poet. and in post-Aug. prose, to represent the result of the condition as sure:

    sic invidiam effugies, si te non ingesseris oculis, si bona tua non jactaveris, si scieris in sinu gaudere,

    Sen. Ep. 105, 3:

    sic hodie veniet si qua negavit heri,

    Prop. 2, 14 (3, 6), 20.—
    b.
    Denoting with the proviso that, but only if (usu. ita):

    decreverunt ut cum populus regem jussisset, id sic ratum esset si patres auctores fuissent,

    that the choice should be valid, but only if the Senate should ratify it, Liv. 1, 17, 9:

    sic ignovisse putato Me tibi si cenes hodie mecum,

    Hor. Ep. 1, 7, 69.—
    6.
    Sic quia = idcirco quia (very rare): Th. Quid vos? Insanin' estis? Tr. Quidum? Th. Sic quia foris ambulatis, Plaut. Most. 2, 2, 20.—
    7.
    With inf. clause (freq.):

    sic igitur sentio, naturam primum atque ingenium ad dicendum vim afferre maximam,

    Cic. Or. 1, 25, 113:

    sic a majoribus nostris accepimus, praetorem quaestori suo parentis loco esse oportere,

    id. Div. in Caecil. 19, 61:

    ego sic existimo, in summo imperatore quattuor res inesse oportere,

    id. Imp. Pomp. 10, 38; cf. Ter. Hec. 5, 4, 5; Cic. Inv. 2, 55, 167; id. de Or. 1, 20, 93; 2, 28, 122; id. Brut. 36, 138; 41, 152; id. Div. in Caecil. 3, 10; id. Verr. 1, 7, 20; Liv. 5, 15, 11.—Esp., after sic habeto (habe, habeas) = scito (only Ciceron.):

    sic habeto, in eum statum tuum reditum incidere ut, etc.,

    Cic. Fam. 2, 3, 1; so id. ib. 1, 7, 3; 2, 6, 5; 2, 10, 1; 7, 18, 1; 9, 16, 2; id. Att. 2, 25, 1; 5, 1, 5; 5, 20, 1 et saep.—
    8.
    With ut, expressing purpose or result:

    nunc sic faciam, sic consilium est, ad erum ut veniam docte atque astu,

    Plaut. Rud. 4, 2, 23:

    ab Ariobarzane sic contendi ut talenta, quae mihi pollicebatur, illi daret,

    Cic. Att. 6, 1, 3:

    sic accidit ut ex tanto navium numero nulla omnino navis... desideraretur,

    Caes. B. G. 5, 23; cf. Cato, R. R. 1, 1; Cic. Att. 8, 1, 4; id. Or. 2, 67, 271.
    V.
    Idiomatic usages of sic.
    1.
    In a wish, expressed as a conclusion after an imperative ( poet.):

    parce: sic bene sub tenera parva quiescat humo (= si parces, bene quiescat),

    Tib. 2, 6, 30:

    annue: sic tibi sint intonsi, Phoebe, capilli,

    id. 2, 5, 121:

    pone, precor, fastus... Sic tibi nec vernum nascentia frigus adurat Poma, nec excutiant rapidi florentia venti,

    Ov. M. 14, 762: dic [p. 1692] mihi de nostra quae sentis vera puella:

    Sic tibi sint dominae, Lygdame, dempta juga,

    Prop. 4, 5, 1; Tib. 2, 6, 30.—The imperative may follow the clause with sic:

    sic tua Cyrneas fugiant examina taxos... Incipe (sc. cantare) si quid habes (= si incipies cantare, opto tibi ut tua examina, etc.),

    Verg. E. 9, 30:

    sic tibi (Arethusa) Doris amara suam non intermisceat undam: Incipe (= si incipies, opto tibi ut Doris, etc.),

    id. ib. 10, 4:

    sic mare compositum, sic sit tibi piscis in unda Credulus... Dic ubi sit,

    Ov. M. 8, 857; Sen. Troad. 702; cf.:

    sic te Diva potens Cypri... Ventorumque regat pater, Navis... Reddas incolumem Vergilium (= si tu, navis, reddes Vergilium, prosperum precor tibi cursum),

    Hor. C. 1, 3, 1; cf.

    also: sic venias hodierne: tibi dem turis honores (=si venies, tibi dem),

    Tib. 1, 7, 53; cf. Ov. H. 3, 135; 4, 148.—
    2.
    Sic (like ita) with ut in strong asseveration ( poet.):

    sic me di amabunt, ut me tuarum miseritum'st fortunarum (= by the love of the gods, I pity, etc.),

    Ter. Heaut. 3, 1, 54:

    Diespiter me sic amabit ut ego hanc familiam interire cupio,

    Plaut. Poen. 4, 2, 47:

    sic has deus aequoris artes Adjuvet, ut nemo jamdudum littore in isto constitit,

    Ov. M. 8, 866:

    sic mihi te referas levis, ut non altera nostro limine intulit ulla pedes,

    Prop. 1, 18, 11; cf. id. 3, 15 (4, 14), 1; cf.:

    vera cano, sic usque sacras innoxia laurus vescar,

    Tib. 2, 5, 63.—
    3.
    In a demonstrative temporal force, like the Gr. houtôs, so, as the matter stands now, as it now is, as it then was, etc.
    (α).
    In gen.:

    e Graecis cavendae sunt quaedam familiaritates, praeter hominum perpaucorum, si qui sunt vetere Graecia digni. Sic vero fallaces sunt permulti et leves,

    but as things now stand, Cic. Q. Fr. 1, 1, 5, § 16:

    at sic citius qui te expedias his aerumnis reperias,

    Ter. Hec. 3, 1, 8: Pe. Pol tibi istuc credo nomen actutum fore. Tr. Dum interea sic sit, istuc actutum sino, provided it be as it is, Plaut. Most. 1, 1, 71:

    quotiens hoc tibi ego interdixi, meam ne sic volgo pollicitarere operam,

    thus, as you are doing now, id. Mil. 4, 2, 65:

    si utrumvis tibi visus essem, Non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

    Ter. Hec. 4, 1, 11:

    non sic nudos in flumen deicere (voluerunt),

    naked, as they are, Cic. Rosc. Am. 26, 71:

    sub alta platano... jacentes sic temere,

    Hor. C. 2, 11, 14.—Esp., with sine and abl.:

    me germanam meam sororem tibi sic sine dote dedisse,

    so as she is, without a dowry, Plaut. Trin. 3, 2, 65:

    sic sine malo,

    id. Rud. 3, 5, 2:

    at operam perire meam sic... perpeti nequeo,

    without result, id. Trin. 3, 2, 34 Ritschl, Fleck. (Brix omits sic): nec sic de nihilo fulminis ira cadit (= without cause), Prop. 2, 16 (3, 8), 52: mirabar hoc si sic abiret, so, i. e. without trouble, Ter. And. 1, 2, 4:

    hoc non poterit sic abire,

    Cic. Fin. 5, 3, 7; so,

    sic abire,

    id. Att. 14, 1, 1; Cat. 14, 16; Plaut. Men. 5, 7, 39. —Hence,
    (β).
    With imperatives, esp. with sine: Quid ego hoc faciam postea? sic sine eumpse, just let him alone, i. e. leave him as he is, Plaut. Most. 1, 4, 32:

    si non vult (numerare), sic sine adstet,

    id. As. 2, 4, 54:

    sine fores sic, abi,

    let the door alone, id. Men. 2, 3, 1; so id. Cas. 3, 6, 36; id. Ps. 1, 5, 62.—
    (γ).
    Pregn., implying a concession (= kai houtôs), even as it is now, even without doing so, in spite of it:

    nolo bis iterare, sat sic longae fiunt fabulae,

    narratives are long enough anyhow, as they are, without saying them twice over, Plaut. Ps. 1, 3, 154:

    sed sic quoque erat tamen Acis,

    even as it was, in spite of what has been said, Ov. M. 13, 896; so,

    sic quoque fallebat,

    id. ib. 1, 698:

    sed sic me et libertatis fructu privas et diligentiae,

    anyhow, not taking into account what is mentioned, Cic. Fam. 5, 20, 4: exhibeas molestiam si quid debeam, qui nunc sic tam es molestus, who art so troublesome even as it is, i. e. without my owing you any thing, Plaut. Pers. 2, 44:

    sic quoque parte plebis affecta, fides tamen publica potior senatui fuit,

    Liv. 7, 27; cf. Ov. F. 2, 642; Suet. Aug. 78.—
    4.
    Ellipt., referring to something in the mind of the speaker:

    Quod si hoc nunc sic incipiam? Nihil est. Quod si sic? Tantumdem egero. At sic opinor? Non potest,

    Ter. Heaut. 4, 2, 8: illa quae aliis sic, aliis secus videntur, to some in one way, to others in another (= aliis aliter), Cic. Leg. 1, 17, 47: Quid vini absumpsit! Sic hoc dicens, asperum hoc est, aliud lenius, = this wine is so (the speaker not saying what he thinks of it), Ter. Heaut. 3, 1, 49: deinde quod illa (quae ego dixi) sive faceta sunt, sive sic, fiunt narrante te venustissima, or so, i. e. or otherwise, Cic. Fam. 15, 21, 2:

    monitorem non desiderabit qui dicat, Sic incede, sic cena... sic amico utere, sic cive, sic socio,

    Sen. Ep. 114.—
    5.
    In answers, yes = the French, Italian, and Spanish si (ante - class. and rare): Ph. Phaniam relictam ais? Ge. Sic, Ter. Phorm. 2, 2, 2: De. Illa maneat? Ch. Sic, id. ib. 5, 3, 30: Ch. Sicine est sententia? Me. Sic, id. Heaut. 1, 1, 114.

    Lewis & Short latin dictionary > sice

  • 46 sino

    sĭno, sīvi, sĭtum, 3 (sinit, as archaic subj. pres. formerly stood, Plaut. Curc. 1, 1, 27; Verg. Cir. 239; but in the former passage has been corrected to sierit, Fleck.; and in the latter the clause is spurious.— Perf. sii, Varr. ap. Diom. p. 371 P.:

    siit,

    Ter. Ad. 1, 2, 24, acc. to Diom. l. l.; another old form of the perf. sini, Scaur. ap. Diom. l. l.; so, too, pluperf. sinisset, Rutil. ib.— Sync. perf. sisti, Plaut. Mil. 4, 2, 80: sistis, Att. ap. Cic. Sest. 57, 122.— Subj. sieris or siris, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106; cf. Trag. Rel. p. 84 Rib.; Plaut. Bacch. 3, 2, 18; id. Ep. 3, 3, 19; id. Trin. 2, 4, 120;

    an old formula,

    Liv. 1, 32:

    sirit,

    id. 28, 28, 11; 28, 34, 24:

    siritis,

    Plaut. Poen. 5, 1, 20: sirint, id. Bacch. 3, 3, 64; id. Merc. 3, 4, 28.— Pluperf. sisset, Liv. 27, 6:

    sissent,

    Cic. Sest. 19, 44; Liv. 3, 18; 35, 5, 11), v. a. [etym. dub.], orig., to let, put, lay, or set down; found so only in the P. a. situs (v. infra, P. a.), and in the compound pono (for posino, v. pono); cf. also 2. situs, I.—Hence, transf., and freq. in all styles and periods.
    I.
    In gen., to let, suffer, allow, permit, give leave (syn.: permitto, patior, tolero, fero); constr. usually with an obj.-clause, the subj., or absol., rarely with ut or an acc.
    (α).
    With obj.clause: exsulare sinitis, sistis pelli, pulsum patimini, Att. ap. Cic. Sest. 57, 122: neu reliquias sic meas sieris denudatis ossibus foede divexarier, Pac. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 106:

    quin tu itiner exsequi meum me sinis?

    Plaut. Merc. 5, 2, 88:

    nos Transalpinas gentes oleam et vitem serere non sinimus,

    Cic. Rep. 3, 9, 16:

    non sinam tum nobis denique responderi,

    id. Verr. 1, 17, 54 B. and K.:

    praecipitem amicum ferri sinere,

    id. Lael. 24, 89:

    latrocinium in Syriam penetrare,

    id. Phil. 11, 13, 32: vinum ad se importari, * Caes. B. G. 4, 2 fin.:

    Medos equitare inultos,

    Hor. C. 1, 2, 51:

    magnum corpus Crescere sinito,

    Verg. G. 3, 206; Plaut. Poen. 3, 3, 11; cf.:

    Cato contionatus est, se comitia haberi non siturum,

    Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

    sine sis loqui me,

    Plaut. Ps. 3, 2, 50:

    sine me dum istuc judicare,

    id. Most. 5, 2, 22; so,

    sine dum petere,

    id. Truc. 2, 7, 67 et saep.— Pass.:

    vinum in dolium conditur et ibi sinitur fermentari,

    Col. 12, 17, 1:

    neque is tamen inire sinitur,

    id. 6, 37, 9:

    vitis suci gratiā exire sinitur,

    Plin. 14, 1, 3, § 16:

    hic accusare eum moderate, per senatus auctoritatem non est situs,

    Cic. Sest. 44, 95:

    sine te exorari,

    Plin. Ep. 9, 21, 3.—
    (β).
    With subj. (so for the most part only in the imper.):

    sine te exorem, sine te prendam auriculis, sine dem savium,

    Plaut. Poen. 1, 2, 163:

    sine me expurgem,

    Ter. And. 5, 3, 29: Ch. At tandem dicat sine. Si. Age dicat;

    sino,

    id. ib. 5, 3, 24:

    ne duit, si non vult: sic sine astet,

    let him stand, Plaut. As. 2, 4, 54:

    sine pascat durus (captivus) aretque,

    Hor. Ep. 1, 16, 70:

    sine vivat ineptus,

    id. ib. 1, 17, 32:

    sine sciam,

    let me know, Liv. 2, 40, 5:

    sinite abeam viva a vobis,

    Plaut. Mil. 4, 2, 92:

    sinite instaurata revisam Proelia,

    Verg. A. 2, 669 et saep.— Poet. in the verb. finit: natura repugnat;

    Nec sinit incipiat,

    Ov. M. 3, 377.—
    (γ).
    Absol. (syn.: pati, ferre);

    suspende, vinci, verbera: auctor sum, sino,

    Plaut. Poen. 1, 1, 18:

    nobiscum versari jam diutius non potes: non feram, non patiar, non sinam,

    Cic. Cat. 1, 5, 10:

    domum ire cupio: at uxor non sinit,

    Plaut. Men. 5, 5, 60: Ba. Ego nolo dare te quicquam. Pi. Sine. Ba. Sino equidem, si lubet, id. Bacch. 1, 1, 66: nate, cave;

    dum resque sinit, tua corrige vota,

    Ov. M. 2, 89:

    moretur ergo in libertate sinentibus nobis,

    Plin. Ep. 4, 10 fin.
    (δ).
    With ut:

    sivi, animum ut expleret suom,

    Ter. And. 1, 2, 17:

    sinite, exorator ut sim, id. Hec. prol. alt. 2: neque sinam, ut,

    id. ib. 4, 2, 14:

    nec dii siverint, ut hoc decus demere mihi quisquam possit,

    Curt. 5, 8, 13:

    neque di sinant ut Belgarum decus istud sit,

    Tac. A. 1, 43.—
    (ε).
    With acc.:

    sinite arma viris et cedite ferro,

    leave arms to men, Verg. A. 9, 620:

    per te, vir Trojane, sine hanc animam et miserere precantis,

    id. ib. 10, 598:

    neu propius tectis taxum sine,

    id. G. 4, 47:

    serpentium multitudo nisi hieme transitum non sinit,

    Plin. 6, 14, 17, § 43:

    at id nos non sinemus,

    Ter. Heaut. 5, 5, 7; cf.:

    non sinat hoc Ajax,

    Ov. M. 13, 219; 7, 174.—Sometimes the acc. is used elliptically, as in Engl., and an inf. (to be, remain, do, go, etc.) is to be supplied: Sy. Sineres vero tu illum tuum Facere haec? De. Sinerem illum! Ter. Ad. 3, 3, 42:

    dum interea sic sit, istuc actutum sino,

    I'll let that by and by go, I don't care for it, Plaut. Most. 1, 1, 68:

    me in tabernā usque adhuc sineret Syrus,

    id. Ps. 4, 7, 14: Ch. Ne labora. Me. Sine me, Ter. Heaut. 1, 1, 38: quisquis es, sine me, let me ( go), id. Ad. 3, 2, 23.—
    II.
    In partic.
    A.
    In colloquial language.
    1.
    Sine, let:

    sine veniat!

    let him come! Ter. Eun. 4, 6, 1:

    insani feriant sine litora fluctus,

    Verg. E. 9, 43.—So simply sine! be it so! granted! very well! agreed, etc.:

    pulchre ludificor. Sine!

    Plaut. Truc. 2, 8, 6; id. As. 5, 2, 48; id. Aul. 3, 2, 11; id. Bacch. 4, 7, 13; Ter. Eun. 2, 3, 90 al.:

    sic sine,

    Plaut. Truc. 5, 4.—
    2.
    Sine modo, only let, i. e. if only:

    cur me verberas?... Patiar. Sine modo adveniat senex! Sine modo venire salvum, etc.,

    Plaut. Most. 1, 1, 10.—So with subj.:

    sine modo venias domum,

    Plaut. As. 5, 2, 50 Fleck.—
    B.
    Rarely like the Greek ean, to give up, cease, leave a thing undone: Al. Vin vocem? Cl. Sine:

    nolo, si occupata est,

    Plaut. Cas. 3, 2, 14: tum certare odiis, tum res rapuisse licebit. Nunc sinite (sc. certare, etc.), forbear, Verg A. 10, 15.—
    C.
    Ne di sirint (sinant), ne Juppiter sirit, etc., God forbid! Heaven forefend! Ch. Hoc capital facis... aequalem et sodalem liberum civem enicas. Eu. Ne di sirint, Plaut. Merc. 3, 4, 28; id. Bacch. 3, 3, 64;

    for which: ne di siverint,

    id. Merc. 2, 2, 51:

    illud nec di sinant,

    Plin. Ep. 2, 2, 3:

    ne istuc Juppiter O. M. sirit, urbem, etc.,

    Liv. 28, 28, 11:

    nec me ille sierit Juppiter,

    Plaut. Curc. 1, 1, 27.—Hence, sĭtus, a, um, P. a., placed, set, lying, situate (syn. positus; freq. and class.).
    A.
    Lit.
    1.
    In gen.:

    (gallinis) meridie bibere dato nec plus aqua sita siet horam unam,

    nor let the water be set before them more than an hour, Cato, R. R. 89:

    pluma Quae sita cervices circum collumque coronat,

    Lucr. 2, 802:

    (aurum) probe in latebris situm,

    Plaut. Aul. 4, 2, 2; 4, 2, 8:

    proba merx facile emptorem reperit, tametsi in abstruso sita est,

    id. Poen. 1, 2, 129:

    Romuli lituus, cum situs esset in curiā Saliorum, etc.,

    Cic. Div. 1, 17, 30:

    in ore sita lingua est finita dentibus,

    id. N. D. 2, 59, 149:

    inter duo genua naribus sitis,

    Plin. 10, 64, 84, § 183:

    ara sub dio,

    id. 2, 107, 111, § 240:

    sitae fuere et Thespiades (statuae) ad aedem Felicitatis,

    id. 36, 5, 4, § 39 et saep.—Rarely of persons:

    quin socios, amicos procul juxtaque sitos trahunt exciduntque,

    Sall. H. 4, 61, 17 Dietsch; cf.:

    jam fratres, jam propinquos, jam longius sitos caedibus exhaustos,

    Tac. A. 12, 10:

    nobilissimi totius Britanniae eoque in ipsis penetralibus siti,

    id. Agr. 30:

    cis Rhenum sitarum gentium animos confirmavit,

    Vell. 2, 120, 1; cf.:

    gens in convallibus sita,

    Plin. 7, 2, 2, § 28.—
    2.
    In partic.
    a.
    Of places, lying, situate:

    locus in mediā insulā situs,

    Cic. Verr. 2, 4, 48, § 106:

    in quo (sinu) sita Carthago est,

    Liv. 30, 24, 9:

    urbes in orā Graeciae,

    Nep. Alcib. 5:

    urbs ex adverso (Carthaginis),

    Plin. 5, 1, 1, § 4:

    insulae ante promunturium,

    id. 9, 59, 85, § 180:

    regio contra Parthiae tractum,

    id. 6, 16, 18, § 46 et saep.—
    b.
    Of the dead, lying, laid, buried, interred (syn. conditus):

    declarat Ennius de Africano, hic est ille situs. Vere: nam siti dicuntur hi, qui conditi sunt,

    Cic. Leg. 2, 22, 57; cf.:

    redditur terrae corpus et ita locatum ac situm quasi operimento matris obducitur,

    id. ib. 2, 22, 56: siticines appellati qui apud sitos canere soliti essent, hoc est vitā functos et sepultos, Atei. Capito ap. Gell. 20, 2:

    C. Marii sitae reliquiae,

    Cic. Leg. 2, 2, 56:

    (Aeneas) situs est... super Numicium flumen,

    Liv. 1, 2 Drak.:

    Cn. Terentium offendisse arcam, in quā Numa situs fuisset,

    Plin. 13, 13, 27, § 84.—Hence the common phrase in epitaphs:

    HIC SITVS EST, HIC SITI SVNT, etc.,

    Inscr. Orell. 654; 4639 sq.; Tib. 3, 2, 29.—

    Comically: noli minitari: scio crucem futuram mihi sepulcrum: Ibi mei sunt majores siti, pater, avus, etc.,

    Plaut. Mil. 2, 4, 20.—
    c.
    A few times in Tacitus for conditus, built, founded:

    urbem Philippopolim, a Macedone Philippo sitam circumsidunt,

    Tac. A. 3, 38 fin.; 6, 41:

    veterem aram Druso sitam disjecerant,

    id. ib. 2, 7 fin.:

    vallum duabus legionibus situm,

    id. H. 4, 22.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen., placed, situated, present, ready: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm, Enn. ap. Gell. 2, 29, 20 (Sat. v. 37 Vahl.):

    in melle sunt linguae sitae vostrae,

    Plaut. Truc. 1, 2, 76:

    quae ceteris in artibus aut studiis sita sunt,

    Cic. de Or. 1, 15, 65:

    quas (artes) semper in te intellexi sitas,

    Ter. And. 1, 1, 6:

    (voluptates) in medio sitas esse dicunt,

    within the reach of all, Cic. Tusc. 5, 33, 94.—
    2.
    In partic.: situm esse in aliquo or in aliquā re, to rest with, depend upon some one or something (a favorite figure with Cic., and found not unfreq. in other writers):

    in patris potestate est situm,

    Plaut. Stich. 1, 1, 52; cf.:

    assensio quae est in nostrā potestate sita,

    Cic. Ac. 2, 12, 37:

    hujusce rei potestas omnis in vobis sita est, judices,

    id. Mur. 39, 83; cf.:

    huic ipsi (Archiae), quantum est situm in nobis, opem ferre debemus,

    id. Arch. 1, [p. 1709] 1:

    est situm in nobis, ut, etc.,

    id. Fin. 1, 17, 57; cf.

    also: si causa appetitus non est sita in nobis, ne ipse quidem appetitus est in nostrā potestate, etc.,

    id. Fat. 17, 40:

    summam eruditionem Graeci sitam censebant in nervorum vocumque cantibus,

    id. Tusc. 1, 2, 4:

    in officio colendo sita vitae est honestas omnis et in neglegendo turpitudo,

    id. Off. 1, 2, 4:

    qui omnem vim divinam in naturā sitam esse censet,

    id. N. D. 1, 13, 35:

    cui spes omnis in fugā sita erat,

    Sall. J. 54, 8:

    in armis omnia sita,

    id. ib. 51, 4:

    in unius pernicie ejus patriae sitam putabant salutem,

    Nep. Epam. 9 et saep.:

    res omnis in incerto sita est,

    Plaut. Capt. 3, 4. 4:

    tu in eo sitam vitam beatam putas?

    Cic. Tusc. 5, 12, 35:

    jam si pugnandum est, quo consilio in temporibus situm est,

    id. Att. 7, 9, 4:

    laus in medio,

    Tac. Or. 18.

    Lewis & Short latin dictionary > sino

  • 47 viventes

    vīvo, vixi, victum, 3 ( pluperf. subj. syncop. vixet, Verg. A. 11, 118), v. n. [Sanscr. giv-, givami, live; Gr. bios, life; Goth. quius, living; Germ. quicken; Engl. quick], to live, be alive, have life (syn. spiro).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: Ca. Eho, tua uxor quid agit? Me. Immortalis est. Vivit victuraque est, Plaut. Trin. 1, 2, 18:

    valet atque vivit (gnatus),

    Ter. Heaut. 3, 1, 21:

    nemo'st hominum qui vivat minus,

    id. Eun. 4, 6, 19; id. Ad. 3, 2, 34:

    vivere ac spirare,

    Cic. Sest. 50, 108:

    is demum mihi vivere atque frui animā videtur, qui, etc.,

    Sall. C. 2, 9.—With acc. of time:

    et pueri annos octingentos vivont... Quin mille annorum perpetuo vivont ab saeclo ad saeclum,

    Plaut. Mil. 4, 2, 85;

    4, 2, 87: Nemo est tam senex, qui se annum non putat posse vivere,

    Cic. Sen. 7, 24:

    vixi Annos bis centum,

    Ov. M. 12, 187:

    Aufidius vixit ad summam senectutem,

    Cic. Brut. 48, 179:

    ad centesimum annum,

    id. Sen. 6, 19:

    ad vesperum,

    id. ib. 19, 67:

    triginta annis,

    id. Off. 3, 2, 8:

    negat Epicurus, jucunde posse vivi, nisi cum virtute vivatur,

    live pleasantly unless we live virtuously, id. Tusc. 3, 20, 49.— Subst.: vīventes, ium, the living (opp. mortui), Lact. 5, 19, 25; 5, 3, 25.—With a homogeneous object:

    modice et modeste melius est vitam vivere,

    Plaut. Pers. 3, 1, 18; cf. Ter. Ad. 5, 4, 5; Cic. Verr. 2, 2, 47, § 118; id. Clu. 61, 170:

    tamne tibi diu videor vitam vivere?

    Plaut. Mil. 3, 1, 34:

    Bacchanalia vivunt,

    Juv. 2, 3.— Pass.:

    nunc tertia vivitur aetas,

    Ov. M. 12, 187.— Transf., of things:

    et vivere vitem et mori dicimus,

    Cic. Fin. 5, 14, 39; cf. id. Tusc. 1, 24, 56:

    saepes,

    Varr. R. R. 1, 14, 2:

    oleae,

    Plin. 16, 44, 90, § 241:

    cinis,

    Ov. R. Am. 732:

    ignes,

    id. F. 3, 427:

    picturatum opus,

    lives, Claud. IV. Cons. Hon. 589.—
    B.
    In partic.
    1.
    To survive, be still alive (mostly in secondary tenses):

    quas inimicitias si tam cavere potuisset, quam metuere solebat, viveret,

    would be still alive, Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    is jam pridem mortuus est: si viveret, verba ejus audiretis,

    id. ib. 14, 42:

    Mustius dixisset, si viveret,

    id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    si viveret Hortensius cetera fortasse desideraret,

    id. Brut. 2, 6:

    si viveret, mihi cum illo nulla contentio jam maneret,

    id. Att. 14, 13, B, 4; id. Fam. 12, 1, 1:

    dixisti paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego viverem,

    id. Cat. 1, 4, 9; cf. id. Red. Quir. 4, 10:

    utinam L. Caesar valeret, Serv. Sulpicius viveret,

    id. Phil. 8, 7, 22:

    constitueram, neminem includere in dialogos eorum, qui viverent,

    id. Att. 13, 19, 3:

    divinat enim, quae futura fuerint, si Philippus vixisset,

    Liv. 41, 24, 4; cf.:

    quid Philippus, si vixisset, facturus fuerit,

    id. 41, 24, 5:

    qui censor fuisset, vetustissimusque ex iis, qui viverent, censoriis esset,

    id. 23, 22, 10; cf.:

    hic tamen vivit. Vivit? Immo vero etiam in senatum venit,

    Cic. Cat. 1, 1, 2: vivis;

    et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam,

    id. ib. 1, 2, 4.—
    2.
    Euphemistically, vixit, he is done with life, he is dead:

    vixisse nimio satiu'st jam quam vivere,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 43; cf. id. Most. 4, 3, 10.—
    3.
    Ita vivam, as true as I live, as a formula of asseveration:

    nam, ita vivam, putavi,

    Cic. Fam. 2, 13, 3; 2, 16, 20; id. Att. 5, 15, 2; Sen. Ep. 82, 11 al.—
    4.
    Ne vivam si, may I not live if, may I die if; as a form of asseveration:

    quid poteris, inquies, pro iis dicere? Ne vivam, si scio,

    Cic. Att. 4, 16, 8; id. Fam. 7, 23 fin.
    5.
    Si vivo, if I live, a formula of menacing:

    erit ubi te ulciscar, si vivo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 26; id. Cas. 1, 1, 27; Ter. And. 5, 2, 25; id. Eun. 5, 5, 20.—
    6.
    In the phrases,
    a.
    Alicui vivere, to live for a person:

    haec qui misit, non sibi soli postulat Te vivere et suā causā excludi ceteros,

    Ter. Eun. 3, 2, 28; cf.:

    si tibi soli viveres,

    Cic. Marcell. 8, 25; cf.: secum vivere, II. B. infra.—
    b.
    In diem vivere, from hand to mouth, for the present hour, Cic. de Or. 2, 40, 169; id. Tusc. 5, 11, 33; id. Phil. 2, 34, 86; cf.:

    hi, qui in horam viverent,

    id. ib. 5, 9, 25.—
    c.
    De lucro vivere, a life that is clear gain, i. e. at the mercy of another, Cic. Fam. 9, 17, 1.—
    C.
    Pregn.
    1.
    To live well, live at ease, enjoy life:

    quod me cohortaris ad ambitionem et ad laborem, faciam quidem: sed quando vivemus?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 12: vivite lurcones, comedones, vivite ventres, Lucil. ap. Non. p. 11, 8; Varr. ib. p. 156, 13; Cat. 5, 1; Hor. C. 3, 29, 43; id. Ep. 1, 6, 66.—Hence, in bidding farewell:

    vive valeque,

    Hor. S. 2, 5, 110; id. Ep. 1, 6, 67 al.; cf.:

    vivite, silvae,

    fare ye well, Verg. E. 8, 58.—
    2.
    Like our to live, for to last, endure, remain, be remembered (mostly poet.):

    vivet extento Proculeius aevo... Illum aget Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 5:

    per omnia saecula famā vivam,

    Ov. M. 15, 879: mea semper gloria vivet, Cic. poët. ap. Gell. 15, 6, 3:

    tacitum vivit sub pectore vulnus,

    Verg. A. 4, 67:

    spirat adhuc amor Vivuntque commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 11; cf. id. ib. 1, 32, 3:

    carmina,

    id. Ep. 1, 19, 2:

    scripta,

    Ov. Tr. 1, 7, 25:

    das nostro nomen victurum amori,

    id. Am. 3, 1, 65:

    odia,

    Stat. Th. 12, 441: mihi quidem Scipio, quamquam est subito ereptus, vivit tamen [p. 2002] semperque vivet, Cic. Lael. 27, 102:

    vivit vivetque semper, atque etiam latius in memoriā hominum et sermone versabitur, postquam ab oculis recessit,

    Plin. Ep. 2, 1, 11; Sen. Ben. 3, 5, 2.—
    II.
    Transf.
    A.
    To live on any thing or in any manner, i. e. to support life; to sustain or maintain one's self:

    stirpibus palmarum vivere,

    Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131:

    piscibus atque ovis avium vivere,

    Caes. B. G. 4, 10 fin.:

    lacte atque pecore,

    id. ib. 4, 1;

    5, 14: cortice ex arboribus,

    id. B. C. 3, 49:

    coriis herbisque et radicibus vivere,

    Liv. 23, 30, 3:

    herbis Vivis et urticā,

    Hor. Ep. 1, 12, 8:

    siliquis et pane secundo,

    id. ib. 2, 1, 123:

    parvo,

    id. S. 2, 2, 1:

    rapto,

    Verg. A. 7, 749:

    de vestro,

    Plaut. Truc. 5, 61:

    misere,

    id. Aul. 2, 4, 36:

    parcius,

    Hor. S. 1, 3, 49:

    suaviter,

    id. Ep. 1, 8, 4:

    bene,

    id. ib. 1, 6, 56;

    1, 11, 29: rapto,

    Liv. 7, 25, 13; 27, 12, 5:

    verbum vivere quidam putant ad cibum pertinere,

    Dig. 50, 16, 234.— Impers. pass.:

    vivitur ex rapto,

    Ov. M. 1, 144. — Trop.:

    (sunt) in eo studia illa nostra, quibus antea delectabamur, nunc etiam vivimus,

    Cic. Fam. 13, 28, a, 2.—
    B.
    To live, i. e. to pass one's life, to reside, dwell, be in any place or manner (cf.:

    vitam dego): Rhodi,

    Cic. Fam. 4, 7, 4:

    extra urbem,

    id. Brut. 74, 258:

    Cypri,

    Nep. Chabr. 3, 4:

    in litteris vivere,

    Cic. Fam. 9, 26, 1; id. Sen. 11, 38:

    in maximā celebritate atque in oculis civium,

    id. Off. 3, 1, 3:

    in paupertate,

    id. Part. Or. 18, 63:

    in humilitate,

    Lact. 7, 9, 17: cum timore, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3:

    unis moribus et numquam mutatis legibus,

    Cic. Fl. 26, 63:

    e naturā,

    id. Fin. 3, 20, 68:

    convenienter naturae,

    id. ib. 3, 7, 26; id. Off. 3, 3, 13:

    valde familiariter cum aliquo,

    id. Att. 6, 6, 2; cf.:

    Hirtius vivit habitatque cum Balbo,

    id. ib. 14, 20, 4:

    cum Pansā vixi in Pompeiano,

    id. ib.:

    ecquis me vivit hodie fortunatior?

    Ter. Eun. 5, 8, 1:

    ego vivo miserrimus,

    Cic. Att. 3, 5:

    viveret in terris te si quis avarior uno,

    Hor. Ep. 2, 2, 157:

    illā sorte Contentus vivat,

    id. S. 1, 1, 3.—Prov.:

    secum vivere,

    to live for one's self, care only for one's self, Cic. Sen. 14, 49.— Impers. pass.:

    quoniam vivitur non cum perfectis hominibus, sed, etc.,

    Cic. Off. 1, 15, 46.

    Lewis & Short latin dictionary > viventes

  • 48 vivo

    vīvo, vixi, victum, 3 ( pluperf. subj. syncop. vixet, Verg. A. 11, 118), v. n. [Sanscr. giv-, givami, live; Gr. bios, life; Goth. quius, living; Germ. quicken; Engl. quick], to live, be alive, have life (syn. spiro).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: Ca. Eho, tua uxor quid agit? Me. Immortalis est. Vivit victuraque est, Plaut. Trin. 1, 2, 18:

    valet atque vivit (gnatus),

    Ter. Heaut. 3, 1, 21:

    nemo'st hominum qui vivat minus,

    id. Eun. 4, 6, 19; id. Ad. 3, 2, 34:

    vivere ac spirare,

    Cic. Sest. 50, 108:

    is demum mihi vivere atque frui animā videtur, qui, etc.,

    Sall. C. 2, 9.—With acc. of time:

    et pueri annos octingentos vivont... Quin mille annorum perpetuo vivont ab saeclo ad saeclum,

    Plaut. Mil. 4, 2, 85;

    4, 2, 87: Nemo est tam senex, qui se annum non putat posse vivere,

    Cic. Sen. 7, 24:

    vixi Annos bis centum,

    Ov. M. 12, 187:

    Aufidius vixit ad summam senectutem,

    Cic. Brut. 48, 179:

    ad centesimum annum,

    id. Sen. 6, 19:

    ad vesperum,

    id. ib. 19, 67:

    triginta annis,

    id. Off. 3, 2, 8:

    negat Epicurus, jucunde posse vivi, nisi cum virtute vivatur,

    live pleasantly unless we live virtuously, id. Tusc. 3, 20, 49.— Subst.: vīventes, ium, the living (opp. mortui), Lact. 5, 19, 25; 5, 3, 25.—With a homogeneous object:

    modice et modeste melius est vitam vivere,

    Plaut. Pers. 3, 1, 18; cf. Ter. Ad. 5, 4, 5; Cic. Verr. 2, 2, 47, § 118; id. Clu. 61, 170:

    tamne tibi diu videor vitam vivere?

    Plaut. Mil. 3, 1, 34:

    Bacchanalia vivunt,

    Juv. 2, 3.— Pass.:

    nunc tertia vivitur aetas,

    Ov. M. 12, 187.— Transf., of things:

    et vivere vitem et mori dicimus,

    Cic. Fin. 5, 14, 39; cf. id. Tusc. 1, 24, 56:

    saepes,

    Varr. R. R. 1, 14, 2:

    oleae,

    Plin. 16, 44, 90, § 241:

    cinis,

    Ov. R. Am. 732:

    ignes,

    id. F. 3, 427:

    picturatum opus,

    lives, Claud. IV. Cons. Hon. 589.—
    B.
    In partic.
    1.
    To survive, be still alive (mostly in secondary tenses):

    quas inimicitias si tam cavere potuisset, quam metuere solebat, viveret,

    would be still alive, Cic. Rosc. Am. 6, 17:

    is jam pridem mortuus est: si viveret, verba ejus audiretis,

    id. ib. 14, 42:

    Mustius dixisset, si viveret,

    id. Verr. 2, 1, 53, § 139:

    si viveret Hortensius cetera fortasse desideraret,

    id. Brut. 2, 6:

    si viveret, mihi cum illo nulla contentio jam maneret,

    id. Att. 14, 13, B, 4; id. Fam. 12, 1, 1:

    dixisti paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego viverem,

    id. Cat. 1, 4, 9; cf. id. Red. Quir. 4, 10:

    utinam L. Caesar valeret, Serv. Sulpicius viveret,

    id. Phil. 8, 7, 22:

    constitueram, neminem includere in dialogos eorum, qui viverent,

    id. Att. 13, 19, 3:

    divinat enim, quae futura fuerint, si Philippus vixisset,

    Liv. 41, 24, 4; cf.:

    quid Philippus, si vixisset, facturus fuerit,

    id. 41, 24, 5:

    qui censor fuisset, vetustissimusque ex iis, qui viverent, censoriis esset,

    id. 23, 22, 10; cf.:

    hic tamen vivit. Vivit? Immo vero etiam in senatum venit,

    Cic. Cat. 1, 1, 2: vivis;

    et vivis non ad deponendam sed ad confirmandam audaciam,

    id. ib. 1, 2, 4.—
    2.
    Euphemistically, vixit, he is done with life, he is dead:

    vixisse nimio satiu'st jam quam vivere,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 43; cf. id. Most. 4, 3, 10.—
    3.
    Ita vivam, as true as I live, as a formula of asseveration:

    nam, ita vivam, putavi,

    Cic. Fam. 2, 13, 3; 2, 16, 20; id. Att. 5, 15, 2; Sen. Ep. 82, 11 al.—
    4.
    Ne vivam si, may I not live if, may I die if; as a form of asseveration:

    quid poteris, inquies, pro iis dicere? Ne vivam, si scio,

    Cic. Att. 4, 16, 8; id. Fam. 7, 23 fin.
    5.
    Si vivo, if I live, a formula of menacing:

    erit ubi te ulciscar, si vivo,

    Plaut. Ps. 5, 2, 26; id. Cas. 1, 1, 27; Ter. And. 5, 2, 25; id. Eun. 5, 5, 20.—
    6.
    In the phrases,
    a.
    Alicui vivere, to live for a person:

    haec qui misit, non sibi soli postulat Te vivere et suā causā excludi ceteros,

    Ter. Eun. 3, 2, 28; cf.:

    si tibi soli viveres,

    Cic. Marcell. 8, 25; cf.: secum vivere, II. B. infra.—
    b.
    In diem vivere, from hand to mouth, for the present hour, Cic. de Or. 2, 40, 169; id. Tusc. 5, 11, 33; id. Phil. 2, 34, 86; cf.:

    hi, qui in horam viverent,

    id. ib. 5, 9, 25.—
    c.
    De lucro vivere, a life that is clear gain, i. e. at the mercy of another, Cic. Fam. 9, 17, 1.—
    C.
    Pregn.
    1.
    To live well, live at ease, enjoy life:

    quod me cohortaris ad ambitionem et ad laborem, faciam quidem: sed quando vivemus?

    Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 12: vivite lurcones, comedones, vivite ventres, Lucil. ap. Non. p. 11, 8; Varr. ib. p. 156, 13; Cat. 5, 1; Hor. C. 3, 29, 43; id. Ep. 1, 6, 66.—Hence, in bidding farewell:

    vive valeque,

    Hor. S. 2, 5, 110; id. Ep. 1, 6, 67 al.; cf.:

    vivite, silvae,

    fare ye well, Verg. E. 8, 58.—
    2.
    Like our to live, for to last, endure, remain, be remembered (mostly poet.):

    vivet extento Proculeius aevo... Illum aget Fama superstes,

    Hor. C. 2, 2, 5:

    per omnia saecula famā vivam,

    Ov. M. 15, 879: mea semper gloria vivet, Cic. poët. ap. Gell. 15, 6, 3:

    tacitum vivit sub pectore vulnus,

    Verg. A. 4, 67:

    spirat adhuc amor Vivuntque commissi calores Aeoliae fidibus puellae,

    Hor. C. 4, 9, 11; cf. id. ib. 1, 32, 3:

    carmina,

    id. Ep. 1, 19, 2:

    scripta,

    Ov. Tr. 1, 7, 25:

    das nostro nomen victurum amori,

    id. Am. 3, 1, 65:

    odia,

    Stat. Th. 12, 441: mihi quidem Scipio, quamquam est subito ereptus, vivit tamen [p. 2002] semperque vivet, Cic. Lael. 27, 102:

    vivit vivetque semper, atque etiam latius in memoriā hominum et sermone versabitur, postquam ab oculis recessit,

    Plin. Ep. 2, 1, 11; Sen. Ben. 3, 5, 2.—
    II.
    Transf.
    A.
    To live on any thing or in any manner, i. e. to support life; to sustain or maintain one's self:

    stirpibus palmarum vivere,

    Cic. Verr. 2, 5, 50, § 131:

    piscibus atque ovis avium vivere,

    Caes. B. G. 4, 10 fin.:

    lacte atque pecore,

    id. ib. 4, 1;

    5, 14: cortice ex arboribus,

    id. B. C. 3, 49:

    coriis herbisque et radicibus vivere,

    Liv. 23, 30, 3:

    herbis Vivis et urticā,

    Hor. Ep. 1, 12, 8:

    siliquis et pane secundo,

    id. ib. 2, 1, 123:

    parvo,

    id. S. 2, 2, 1:

    rapto,

    Verg. A. 7, 749:

    de vestro,

    Plaut. Truc. 5, 61:

    misere,

    id. Aul. 2, 4, 36:

    parcius,

    Hor. S. 1, 3, 49:

    suaviter,

    id. Ep. 1, 8, 4:

    bene,

    id. ib. 1, 6, 56;

    1, 11, 29: rapto,

    Liv. 7, 25, 13; 27, 12, 5:

    verbum vivere quidam putant ad cibum pertinere,

    Dig. 50, 16, 234.— Impers. pass.:

    vivitur ex rapto,

    Ov. M. 1, 144. — Trop.:

    (sunt) in eo studia illa nostra, quibus antea delectabamur, nunc etiam vivimus,

    Cic. Fam. 13, 28, a, 2.—
    B.
    To live, i. e. to pass one's life, to reside, dwell, be in any place or manner (cf.:

    vitam dego): Rhodi,

    Cic. Fam. 4, 7, 4:

    extra urbem,

    id. Brut. 74, 258:

    Cypri,

    Nep. Chabr. 3, 4:

    in litteris vivere,

    Cic. Fam. 9, 26, 1; id. Sen. 11, 38:

    in maximā celebritate atque in oculis civium,

    id. Off. 3, 1, 3:

    in paupertate,

    id. Part. Or. 18, 63:

    in humilitate,

    Lact. 7, 9, 17: cum timore, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3:

    unis moribus et numquam mutatis legibus,

    Cic. Fl. 26, 63:

    e naturā,

    id. Fin. 3, 20, 68:

    convenienter naturae,

    id. ib. 3, 7, 26; id. Off. 3, 3, 13:

    valde familiariter cum aliquo,

    id. Att. 6, 6, 2; cf.:

    Hirtius vivit habitatque cum Balbo,

    id. ib. 14, 20, 4:

    cum Pansā vixi in Pompeiano,

    id. ib.:

    ecquis me vivit hodie fortunatior?

    Ter. Eun. 5, 8, 1:

    ego vivo miserrimus,

    Cic. Att. 3, 5:

    viveret in terris te si quis avarior uno,

    Hor. Ep. 2, 2, 157:

    illā sorte Contentus vivat,

    id. S. 1, 1, 3.—Prov.:

    secum vivere,

    to live for one's self, care only for one's self, Cic. Sen. 14, 49.— Impers. pass.:

    quoniam vivitur non cum perfectis hominibus, sed, etc.,

    Cic. Off. 1, 15, 46.

    Lewis & Short latin dictionary > vivo

  • 49 aedifico

    aedifico, āvī, ātum, āre (aedes u. facio), bauen, a) absol. = ein Gebäude od. (mehrere) Gebäude aufführen, -errichten (Ggstz. diruere, einreißen), emam, aedificabo, credam, exigam, Sen.: aed. semper, Mart.: latericio, caementicio saxo quadrato, Vitr.: aed. tribus locis, Cic.: aed. cupide, Cato fr.: aed. eleganter, Col.: in alieno, Sen.: in alieno solo suā materiā, ICt.: in suo solo ex aliena materia, ICt.: aedificandi descriptio, Cic.: aedificandi consilium abicere, Cic.: civitas aedificando occupata, Liv. – Partiz. subst., aedificantēs, ium, m., die Bauer, Erbauer, Eccl. – b) m. Acc.: α) = etw. bauen, erbauen, aufbauen, errichten, anlegen (Ggstz. destruere, diruere), villas atque aedes, Cato fr.: domum, villam, urbem, porticum, hortos, Cic.: casas, Hor.: novum oppidum, Liv.: nova horrea, Liv.: regiam cedro (aus Z.), Curt.: oppidum in agro alieno, Liv.: in insula Lesbo oppidum magnificenter et eleganter, Vitr.: in portis murisque sibimet ipsos tecta militariter, Liv.: insulam in mari, ICt.: piscinas magnā pecuniā, Varr.: navem de sua pecunia, Cic.: diffusiora consaepta pluris (teuerer), Col.: patrem familiae villam rusticam bene aedificatam habere expedit, Cato. – bildl., mundum, Cic.: rem publicam (ut architectus, ut faber), Cic. – allg., quae homines arant, navigant, aedificant, virtuti omnia parent, alles Pflügen, Schiffen, Bauen der Menschen hängt von ihrer Tüchtigkeit ab, Sall. Cat. 2, 7. – β) (= coaedificare) einen Ort bebauen = an einem Orte Gebäude errichten, vacuas areas occupare et aedificare, Suet. Vesp. 8, 5 (wenn nicht hier aedif. absol. steht): ut (ager) bene aedificatus et cultus (sit), daß Baulichkeiten und Einrichtungen im guten Stande sind, Plin. 18, 28: tot adhuc compagibus altum aedificat caput, türmt ein Haargebäude auf, Iuven. 6, 502 sq. / arch. Abl. Plur. aedificieis, Corp. inscr. Lat. 1, 200, 72; 1, 204. col. 1, 20 u. 24. col. 23 u. 28.

    lateinisch-deutsches > aedifico

  • 50 ago

    ago, ēgī, āctum, ere (griech. ἄγω, altind. ájati, ›geht, treibt‹), in Bewegung setzen, d.i. machen, daß etw. vorwärts geht, I) eig., im Raume = führend, leitend in Bewegung setzen, treiben, 1) im allg. = treiben, führen, leiten, α) Tiere als Treiber, Hirt usw., tauros, Verg.: nobile armentum, Aur. Vict.: mercede caballum, Hor.: capellas protenus, hinwegtreiben, Verg.: ex loco infesto porro armentum, Liv.: ex agris in urbem pecora armentaque, Iul. Obs.: bovem Romam, Liv.: boves ad flumina, Verg.: pecora per calles, Curt.: greges ante se, Sen.: elephantos ante agmen, Curt.: belua in hostes imperio, in suos metu agitur, Curt.: celso Nysae de vertice agere tigres, Verg.: m. 1. Sup., pecus venum, Pacuv. tr. 121: pecus pastum, Varr. LL. 6, 41: capellas pastas potum, Verg. ecl. 9, 24: poet. m. Infin., omne cum Proteus pecus egit altos visere montes, Hor. carm. 1, 2, 8. – β) Menschen als Führer, Treiber usw., reliquum agmen pecudum more, vor sich her treiben, Curt.: copulā vinctum ante se Thyum, Nep.: in via cursores et Numidas et multum ante se pulveris, Sen.: captivos prae se, Curt.: virgis proditorem in urbem, Liv.: per omnem vicum alqm verbere, Tac.: alqm ad mortem, zum Tode führen, Tac.: servum suum sub furca ad supplicium, Val. Max.: captivos sub curribus Indos, im Triumph aufführen, Mart.: u. animos per orbem agi, von der Seelenwanderung, Sen. – dah. auch (wie ἄγειν) = »mitbringen, mitnehmen«, multis milibus actis armatorum ex ea regione, Liv. – u. der milit. t.t. agmen agere, den Zug in Bewegung setzen = mit ihm aufbrechen, ihn marschieren lassen, nunc agendo, nunc sustinendo agmen, Liv.: agmen agens equitum, führend, Verg.: u. vom Zuge der Schiffe, agmen agens, Verg.: gew. im Passiv, agmen agitur, der Zug (das Heer) bewegt sich, bricht auf, marschiert, m. Advv., wie citius, raptim u. dgl., Liv. (s. die Belege bei Fabri Liv. 21, 61, 4). – u. in der Umgangsspr., agere se, »sich treiben« = »gehen, kommen« (s. Spengel Ter. Andr. 708. Hildebr. Apul. met. 5, 2. p. 310), quo agis te? wohin gehst du? Plaut.: quo hinc te agis? Ter.: unde agis te? od. bl. unde agis? woher kommst du? Plaut.: ebenso ecce gubernator sese Palinurus agebat, kam daher, Verg. – γ) ein Pferd (als Reiter od. Fuhrmann), ein Fahrzeug (Wagen, Schiff) treiben = führen, leiten, lenken, steuern, iumenta od. currum, die Tiere od. den Wagen lenken, den Wagenlenker machen, Wagenlenker sein, Liv., Curt. u.a.: equum ad vallum, an den W. heranreiten, Tac.: equum in hostem, auf den F. lossprengen, Curt.: per patris corpus carpentum, den Wagen über des V. Leichnam lenken, Liv.: u. so super ipsum corpus carpentum, Aur. Vict.: currus in diversum, Sen.: adductos intus agere equos, sprichw. (s. intus), Ov. fast. 6, 586. – colles, quos agimus praeter navem, Lucr.: navim agere ignarus navis timet, Hor.: dic, unde onustam celocem agere praedicem, sag, von wo du deinen Kutter geladen hierher treibst (scherzh. = von wo du angetrunken herkommst), Plaut.: instructas quadriremes ad urbem, Curt.: in litus naves, auf den Strand treiben, -laufen lassen, Liv.: ratem in amnem, Ov.: rex classem in diversam partem agi iusserat, Curt.: simul naves in adversum amnem agebantur, wurden stromaufwärts geführt, Tac.: quibus (Austris) feliciter acti, Ov. – δ) übh. etw. Lebl. in Bewegung setzen, treiben, es sich bewegen-, es gehen machen, in Gang bringen, von Menschen usw., agens carmine quercus (von Orpheus), Verg.: vocem cubantes excitant (bringen in Gang), et cum egerunt (u. wenn sie sie in Bewegung gesetzt haben), Cic.: tantas moles nullā ope, quae cerneretur, admotas deorum numine agi credebant, Curt. – v. Lebl., nubes ventus agens, Lucr.: Pactolus aureas undas agens, Varr. fr.: maiore vi ac mole undas (v. einem Flusse), Curt.: longeque fluctus (v. Meere), Curt.: flumen maiore impetu adversum agitur, strömt mit desto größerer Gewalt nach der entgegengesetzten Richtung, Curt.: duplex agitur per lumbos spira, doppelt läuft durch die Lenden das Rückgrat hin, Verg.: agentes frigora venti, mitbringend, Verg.: trisulcum fulmen igni fervido actum, Varr. fr.: corpora agunt contagia late, verbreiten weit, Ov.: intus agere lacrimas, verschlucken, Albinov. eleg. 114. – ε) als milit. t.t. die Belagerungsmaschinen gegen einen Ort hin in Bewegung setzen, vorschieben, näher rücken, vineas turresque ad oppidum, Caes.: testudinem, Sall.

    2) insbes.: a) zu rascherer Bewegung antreiben, nach einem Ziele (bes. wider Willen, gewaltsam) forttreiben, fortführen, fortreißen, α) Tiere u. Menschen, equo temere acto, sein Pf. aufs Geratewohl angetrieben, Liv.: u. sprichw., agas asellum, du magst den Esel antreiben (er wird doch nicht schnell laufen lernen; vgl. Hor. sat. 1, 1, 90) = du bist und bleibst der alte, Cic. de or. 2, 258. – ne se avium modo, quas naturalis levitas ageret ad sidera (aufschwinge zu den Sternen), inani ac puerili mentis affectu efferret, Curt.: quā impetus egit equos, wohin wildes Gelüst trieb die Pf., Ov.: quā quemque metus agebat, diffugerunt, Curt.: diffugiunt, quo quemque agit error, Ov. – dah. im Passiv, agi = fortgetrieben-, fortgerissen-, fortgeführt od. umhergeführt werden, rennen, stürmen, fliegen usw., turbā fugientium actus, mit fortgerissen, Liv.: quo multitudo omnis agebatur, rannte, stürmte, Liv.: agi per auras, durch die Lüfte geführt werden, Verg.: agi longis erroribus (auf. l. Irrfahrten), Vell. u. Verg. – β) Dinge, membris agit atra venena, treibt heraus aus den Gl., Verg.: u. (nach der Lehre Epikurs, daß alles Sein u. Geschehen aus zufälligen Bewegungen von Atomen herrühre) quibus forte temere humana negotia volvi agique persuasum est, sich im bunten Wirbel drehe, Curt. 5, 11 (31), 10. – u. bes. animam agere, »den Lebenshauch austreiben« = »in den letzten Zügen liegen, den Geist aufgeben« (vgl. Cic. Tusc. 1, 19), Cael. (b. Cic.), Liv. u.a.: im Wortspiel, eodem tempore et gestum et animam agere, gleichs. die Seele aus dem Leibe heraustreiben, Cic.: est tanti, habere animam, ut agam, leben, um zu sterben, Sen.: ne quod agas desit, agas animam, damit du etwas zu treiben habest, treib dir die Seele aus, Mart.: u. scherzh. res (mein Vermögen) quom animam agebat, Plaut. – b) beunruhigend, jagend, verfolgend forttreiben od. in Bewegung setzen, α) Tiere u. Menschen = umhertreiben, jagen, hetzen, verfolgen, cervos (v. Hunden), Verg.: apros latratu turbabis agens, scheuchst du mit bellender Meute in die Flucht, Verg.: egi per iuga longa canes, Ov. – ceteros ruerem, agerem etc., Ter.: amantes aestuantes (v. Amor), Varr. fr.: obvios, fortstoßen, Suet.: glebis aut saxis aut fustibus alqm de fundo praecipitem, Cic.: u. bes. vom Verfolgen der Feinde (vgl. Fabri Liv. 24, 42, 3), praecipites Pompeianos, Caes.: cursu palantes Troas, Verg. – u.m. Angabe wohin? fugientes hostes ad naves, Iustin.: exsulem populum Rom. in hostium urbem, Liv.: alqm in exsilium, Liv.: hostem penitus in intimas solitudines, Suet.: Narseum in ultimas regni solitudines, Eutr.: poet. m. Dat. loc., puerum Orco (in den O.), Hor. sat. 2, 5, 49. – β) Dinge, certatim remis mare, aufregen, Val. Flacc.: acta boreā pinus, hin- u. hergetrieben, gejagt, Ov. – c) ( wie ἄγειν) von irgendwo weg-, forttreiben, bes. gefangen od. als Beute, inde actae boves, Liv.: reliquum agmen (hostium) more pecudum intactum agebatur, iubente rege, ut caedibus abstineretur, Curt.: dah. raubend weg-, forttreiben, rauben, redigunt actas in sua rura boves, Ov. – u. so praedam od. praedas (pecoris et mancipiorum) agere, »Vieh (u. Sklaven) als Beute mit fortnehmen« u. übh. »Beute machen, plündern« (griech. λεηλατειν), Sall., Liv. u.a.; vgl. pulchram praedam agat, eine schöne Beute machte (= einen schönen Fund täte), si quis illam invenerit aulam onustam auri, Plaut. aulul. 610 sq. – dah. insbes., ferre od. (selten) portare et agere ( wie φέρειν καὶ ἄγειν) = totes u. lebendes Eigentum »fortschaffen (ferre) u. fortführen (agere)«, teils von den Eigentümern (also im nichtfeindlichen Sinne), res, quae ferri agique possunt, bewegliche Habe, Liv.: simul animadvertit multa undique portari agique, Caes. b.c. 2, 25, 2: teils von Feinden »ausplündern u. wegschleppen«, cum ferret cuncta atque ageret, Liv.: postquam res sociorum ante oculos prope suos ferri agique vidit, Liv.: hi ferre agere plebem plebisque res, Liv. (vgl. Fabri Liv. 22, 3, 7. Drak. Liv. 33, 13, 10. Ruperti Tac. hist. 1, 2, 11): u. bildl. (wie im Griech.), principes fori agunt feruntque cuncta, reißen alles mit sich fort, schalten und walten nach Willkür, Tac. dial. 8, 2. – d) mit einer gewissen körperlichen Anstrengung (schlagend, stoßend, werfend, biegend usw.) wohin treiben, bes. so, daß es festsitzt, eindringt usw., sublicae oblique agebantur, wurden eingerammt, Caes.: pinus ab alto ad terram, von oben bis auf den Boden biegen, Ov.: fundam circum caput, schwingen, Verg.: per costas pugionem, stoßen, Aur. Vict.: per utrumque gladium Val. Max.: hasta alci per armos acta, Verg.: dah. in crucem agere, ans Kreuz schlagen, heften, Cic. u.a. – e) »in fortlaufender Richtung gestalten«, α) in räumlicher Ausdehnung anlegen, unser ziehen, führen, fundamenta, Cic.: parietem, Cic.: aggerem, Caes.: cuniculos, Caes.: cuniculos ad aerarium, Cic., od. per magna spatia, Plin.: cloacam maximam sub terram, Liv.: molem mari, ins Meer hineinbauen, Curt.: amnem occultas egisse vias subter mare, sich einen Weg gebahnt, Verg. – so bes. als t.t. der Feldmetzkunst, limitem agere, »die Grenzmark ziehen«, Tac.: u. poet., latum per agmen limitem agit ferro, haut sich Bahn querdurch, Verg.: u. im Bilde, idem limes agendus erit, d.i. das gleiche Mittel anzuwenden, Ov. – β) von Gewächsen = nach innen od. außen treiben, hervortreiben, ansetzen, radices, Varr.: radices in profundum, Plin.: u. im Bilde, vera gloria radices agit atque propagatur, Cic. – u. so gemmas, coliculum, folia, florem, frondem, Varr., Col. u. Plin.: poet., ossa robur agunt, die Gebeine werden zu hartem Holze, Ov.: u. se laetus ad auras palmes agit, sich fröhlich zur Luft aufschwinget das Reis, Verg.: actae ad sidera pinus, emporgewachsen, reichend, Verg. – γ) übh. aus sich heraustreiben, zum Vorschein bringen, scintillas, Funken sprühen, Lucr.: spumas, Sch. treiben, schäumen, Lucr.: cum spumas ageret in ore, sein Maul schäumte, Cic.: rimas, Risse, Sprünge bekommen, sich spalten (vom Holz, von Bäumen, vom Erdboden usw.), Cic. u.a.

    II) übtr.: A) im allg.: a) übh. in tätige Bewegung setzen, treiben, führen, leiten, bringen, animus cuncta agit atque habet, Sall.: u. so alqm transversum agere, jmd. auf Abwege treiben, -führen (von glücklichen Umständen usw.), Sall., Sen. u.a. (vgl. Kritz Sall. Iug. 6, 3): per reges actum genus omne Latinos, das durch alle lat. Könige durchging, Verg. Aen. 12, 530. – u. Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur, behandelt werden, Verg. Aen. 1, 574. – mit Ang. wohin? od. wozu? durch ein Adv. od. durch in od. ad m. Akk., α) = in einen Zustand treiben, versetzen, bringen, animum in admirationem curae priscorum, Plin.: alqm in furorem, in insaniam, Quint.: in desperationem agi, Liv. epit.: si quis ad illa te agat, versetzte dich ein Gott hin, Hor. – β) zu einem Entschlusse, zu einer Vornahme treiben, führen, bestimmen, bringen, matre agente, auf Antrieb der M., Capit.: poëmata dulcia sunto et quocumque volent animum auditoris agunto, Hor.: alqm confestim od. praecipitem ad certamen, Liv.: pravis et externis religionibus captas mentes velut furialibus stimulis ad omne scelus et ad omnem libidinem agere, Liv.: irā deorum ad tantum nefas agi, Curt.: ag. Latinos falsis criminibus in arma, Liv.: in favorem aut odium contactu valentiorum agi, sich bestimmen lassen, Tac.: alqm in fraudem, zum Verrat treiben, Verg.: poet. m. folg. Infin., desertas quaerere terras auguriis agimur divum, Verg. Aen. 3, 4 sq. – b) in unruhige Bewegung setzen, umhertreiben, jagen, verfolgen, beunruhigen, plagen, quälen u. dgl., amor me ludificat, fugat, agit, Plaut.: agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum, Cic.: acerba fata Romanos agunt, Hor.: diris agam vos, Hor.: agentia verba, Worte, die zur Verzweiflung treiben, Hor. – c) in stürmische Bewegung setzen, ubi (multitudo) aut studio agitur aut irā, in Bewegung gesetzt, aufgeregt wird, Curt. 6, 9 (33), 6: dah. aus dem Gleichgewicht heben, -bringen, erschüttern, perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur, weder aus dem Gleichgewicht gebracht, erschüttert wird, Nep. Att. 9, 1. – d) in tätige Bewegung setzen, treiben, anregen, anfeuern, in Tätigkeit-, in Übung erhalten, seu te discus agit, Hor. sat. 2, 2, 13: non anxia mentem agit spes, Claud. cons. Prob. et Ol. 65 sq. – e) refl. agere (absol.) od. agere se, α) agere (absol.) = irgendwo sich umhertreiben, sein Wesen treiben, sich aufhalten, sich befinden, weilen, edoctus, ubi ageret, Dict.: in partibus orientis, Lact.: clerus Romae agens, Cypr.: sub Alpibus, Flor.: sub extremis Alpium radicibus inter Arsiam Titiumque flumen, Flor.: multum et familiariter cum alqo, viel u. vertraut mit jmd. umgehen, Sall.: inter Vinios... variā et pudendā sorte, mit Leuten wie Vinius... umgehen, Tac.: inter homines (v. Christus), weilen, Lact.: agere inter homines desinere, aufhören unter den Menschen zu weilen = sterben, Tac.: in carne mortali, Lact. – v. Völkern, irgendwo wohnen, hausen, Batavi donec trans Rhenum agebant, Tac.: Africa, quae procul a mari incultius agebat, Sall.: Gaetulos partim in tuguriis, alios incultius vagos agere, Sall.: plerumque sub silvis, Flor. – v. Staaten, unter dem u. dem stehen, octo civitates quae sub ipsis agebant, Eutr. 2, 2: Thracia, Cilicia, Commagene, quae sub regibus amicis egerant, Eutr. 7, 19. – von Soldaten = stehen, in der Schlacht, auf Posten, im Winterquartier usw., apud primos, Sall.: totum diem in armis, Dict.: circa muros et in stationibus solute ac neglegenter, Liv.: haud longe, Tac.: trans Padum, Tac.: Lugduni, Tac.: in vico Marcoduro incuriosius, Tac.: ala in finibus suis agens, Tac.: Chauci inter auxilia Romana agentes, Tac.; vgl. Kritz Tac. Agr. 18, 2. Heräus Tac. hist. 2, 39, 11. – v. Beamten (Statthaltern), im Amte sein, dienstlich tätig sein, haud procul inde, Tac.: Minturnis, Tac.: Antiochiae et circa Armeniam, Eutr.: in Raetia et Norico, Eutr. – β) m. se u. absol., auf eine gewisse Weise sein Wesen treiben, es so u. so treiben, irgendwie sich benehmen, sich zeigen, sich verhalten, tantā mobilitate Numidae sese agunt, Sall.: quanto ferocius ante se egerint, Tac.: sic se agere, Rutil. Lup.: non ex institutione Stoica se agere, Sen.: se ingenti modestiā agere, Eutr.: contra Gordianos superbissime, Capit. Gord. 30 in.: ut nummularii probe se agant circa omne negotium suum, ICt.: neglegenter se et avare agentes, Eutr.: sed agant se, ut volunt, Sulpic. Sev. Vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 4 extr. – u. (ohne se) quemadmodum sanis hominibus agendum est od. quemadmodum sanos agere conveniat, Cels.: agere insolentius, Eutr.: feroces pro victoribus agere, sich wie S. benehmen (ohne es zu sein), Sall.: agere pro dei sacerdote, Cypr.: libertinos, qui pro equitibus Romanis agerent, Suet.: tota civitas laeta agere, Sall.: quieti ac sine terrore egēre, Dict.: sermone, cultu etc. ut Germani agunt, Tac.

    B) eine Zeit, eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen machen: 1) eine Zeit gleichs. »heraufführen u. ablaufen lassen«, sie den Kreislauf vollenden lassen, cum Tithonia coniunx quintae tempora lucis aget, Ov.: ver illud erat, ver magnus agebat orbis, Frühling hatte der große Weltumfang, Verg. – dah. α) mit annus u. einer Ordinalzahl = im...ten Jahre stehen (= es erreicht, aber noch nicht überschritten haben), so u. so alt sein (s. Ruhnken Suet. Caes. 1), quartum annum agere incipientes, Varr.: quartum annum ago et octogesimum, Cic.: qui sextum et octogesimum annum agens causam dixerit, Liv.: annum plenum nonum decimum agens, ICt.: annum agens vicesimum aetatis, Eutr.: quinquagesimum et quartum agens aetatis annum, Suet.: erst spätlat. mit Plur. von annus und einer Kardinalzahl, decem et octo annos agens, Capit. Anton. phil. 5, 1; vgl. Capit. Gord. 15, 2 u. 22, 2: decem et novem agebat annos, Augustin. de civ. dei 15, 12, 1. – u. (von einem Zeitabschnitt) im Passiv, agi, im Ablauf begriffen sein, ablaufen, u. im Perfect. = abgelaufen-, verflossen-, am Ende sein, postquam ad te venit, mensis agitur hic iam septimus, Ter.: ut tunc principium anni agebatur, man im Anfange des Jahres stand, Liv.: Vergilii aetate incognita, a cuius obitu XC aguntur anni, der nunmehr 90 Jahre tot ist, Plin.: bis tricenis annis actis, Laber. fr.: actis in regno XV annis, Iustin.: menses iam tibi esse actos vides, Plaut.: mensibus actis, Varr. LL. – β) eine Zeit (die Lebenszeit, die Jahre, einen Zeitabschnitt) zubringen, hinbringen, verleben, aevum agere consuetis in armis, Pacuv. fr.: aetatem domi, Enn. fr.: aetatem cum uno viro, mit einem M. leben, Ter.: aetatem procul a re publica, Sall.: aetatem in litteris, Cic.: vitam pudice, Ter.: vitam sanctissime honestissimeque, Cic.: vitam ruri, Ter. u. Liv.: silvestrem vitam, im Walde leben, Solin.: tolerabilem senectutem, Cic.: pleraque tempora in venando, Sall.: medium tempus ad proconsulatum usque in otio secessuque, Suet.: dies in terra, noctes in aqua (vom Krokodil), Plin.: noctem inter gaudia, Verg.: noctem quietam, non insomnem, Tac.: totam eam noctem cum magno animi metu perpetuis vigiliis, Liv.: nec tranquillior nox diem tam foede actum excepit, Liv.: hiemem sub tectis suis, Liv., od. in castris, Sall.: ibi hiberna, Liv.: ad Tarentum aestiva, Liv. – dah. absol. = leben, existieren, homines, qui tum agebant, Tac.: ne sine solacio ageret (lebe, bleibe), Tac.: agere procul, fern stehen, Tac.: per mollitiem, in W. dahinleben, Sall.: sine legibus certis, sine magistratibus, Liv.: arbitrio alieno, Dict.: incertā pace, Liv.: in otio, Flor.: adhuc usque id est per longam temporum seriem agentes, Cypr.

    2) eine Tätigkeit od. einen Zustand vor sich gehen lassen, in bezug auf etw. tätig sein, handeln, etw. treiben, betreiben, tun, beginnen, besorgen, verrichten, ausführen, vollführen, haec agens, während er damit beschäftigt war, Liv. u. Curt. (s. Wölffl. Liv. Krit. S. 28): omnia quae fiunt (entsteht, in der Natur), quaeque aguntur (getan wird, von Menschen), Cic.: ibi quid agat secum cogitat, Enn. fr.: sed eos (deos) non curare opinor, quid agat humanum genus, Enn. fr.: quaeso, ne temere hanc rem agas, ne iracunditer, Caecil. fr.: o, quid agis? ach, was beginnst du? Hor.: quid vos agitis? was treibt ihr (was beschäftigt euch)? Cic.: nihil agis, quin ego audiam, Cic.: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, Luccei. bei Cic.: nec quicquam raptim aut forte temere egeritis, Liv.: quod agendum aut faciendum sit, id non recusem, Cic.: agerent facerentque, ut e re publica ducerent, Liv.: agerent (sie sollten nur zumachen) ac ferirent, Tac.: omnes fere res asperas per Iugurtham agere, Sall.: quae cuncta etsi consilio ductuque alterius agebantur, Tac.: castrensis iurisdictio... plura manu agens, vieles tätlich bewirkend, Tac.: multa agendo nihil agere, Phaedr.: operose nihil agere, Sen.: dum aliud agitur (nebenbei), ediscere alqd, Quint.: cuncta impetu militum acta, ging vor sich, Tac.: iucundi acti labores, Cic. – agere res egregias, Eutr.: multa in Hispania bene, Eutr.: multa strenue, Eutr.: nihil non tranquillum et placidum, Eutr.: nihil iniustum ad augendum fiscum, Eutr.: nihil quasi Romanus egit, er benahm sich in keinem Stücke wie ein Römer, Eutr. – in der Umgangsspr., quid agis?was treibst du? was machst du? wie geht's? Plaut., Cic. u.a.: quid agit? was macht sie? wie geht es ihr? Ter.: quid agitur? was macht man? wie geht's? was gibt's? wie stehen die Sachen? Komik. – ebenso bei Fragen der Verlegenheit, des Zweifels, der Furcht, quid faciam? quid agam? was soll ich tun? was soll ich anfangen? Komik.: quid ages? Ter.: ebenso quid ago? quid agimus? Komik. u.a. (s. Brix Plaut. mil. 250 u. trin. 1062): u. in der indir. Frage, neque satis centurionibus constabat, quid agerent, Caes. – u. die Formeln, age, si quid agis, als drängende Aufforderung, »mach! mach!«, »mach Ernst mit deinem Vorsaße!« Plaut. (s. Lorenz Plaut. mil. 214. Brix Plaut. trin. 981). – age, ut vis, mach's, wie du willst, Plaut.: u. so age, age, ut lubet, Ter. – quod agis, id agas, bleib bei deinem Vorsatze, Plaut.: u. so age porro, tamen istuc ago, ich bleibe doch dabei (bei dem von dir empfohlenen Verfahren), Ter. – absol., se non interfuisse, sed egisse (dabei [als Zeuge] tätig gewesen sei, zu tun gehabt habe) dicit, Cic.: industria in agendo, celeritas in conficiendo, Cic.: defessa iubendo est saeva Iovis coniunx; ego sum indefessus agendo, Ov.: vigilando, agendo, bene consulendo prospere omnia cedunt, Sall. – bes. m. Advv., auf irgend eine Weise handeln, verfahren, zu Werke gehen, lenius, Sall.: pariter, Sall.: facile iusteque, Tac.: cum (consules) primo anno bene egissent, ihre Verwaltung gut war, Eutr.: u. so cum humane nobiscum hiems egerit, Sen. – dah. male, bene, praeclare agere cum alqo, übel-, gut- (glimpflich), sehr gut mit jmd. verfahren, - ihn behandeln, Plaut. u. Cic.: ebenso cum omnibus Romae aequo iure, Eutr.: u. im Passiv, male, bene agitur cum alqo, »es steht mit jmd. –, geht jmdm. übel, gut, vortrefflich«, Cic.: u. so egregie actum nobis (= nobiscum) est, siquidem etc., Dict.: u. bl. praeclare agitur, si etc., Cic.

    Dah. a) aliquid agere, handeln, tätig sein, im Ggstz. zum Müßiggang, zur Ruhe, zur Überlegung, qui talibus diebus imprudens aliquid egisset, Macr.: virtus agit aliquid, Sen. – u. ohne aliquid, zB. surgamus, eamus, agamus, Lucil. fr.: quod (daß sie) egerunt,... quod reliquerunt, Cic.: bes. im Partic. Praes., im Gerundio u. Gerundivo, agentes audentesque, Liv.: aliud agendi tempus, aliud quiescendi, Cic.: agendum atque obviam eundum est, Sall. fr.: Maecenas... vir providens atque agendi sciens, gewandter Geschäftsmann, Vell.: audendum atque agendum, non consultandum in tanto malo esse, Liv.; vgl. Fabri Sall. Cat. 21, 3. Korte Sall. Cat. 52, 59. Kritz Sall. hist. fr. 1, 45, 7. Benecke Cic. de imp. Cn. Pomp. 3, 8. p. 90; u. (über die Verbindung aud. et ag.) Fabri Liv. 21, 40, 6. – u. der Ggstz. nihil agere, nichts tun, untätig sein, müßig gehen, numquam se plus agere, quam cum nihil ageret, Cic.: nihil agendo homines male agere discunt, Cato. fr.: iam dies hic sextus est, cum nihil egi, Pompon. fr. – b) = so u. so viel ausrichten, bewirken, etiam quicquam egisti? Afran. fr.: non nihil egisti hoc loco, Cic.: nihilo plus agas, quam si des operam etc., du dürftest nicht mehr ausrichten = das wäre ebensoviel, als wenn du usw., Ter.: nihil agit in amore inermus, Caecil. fr.: nihil agis, das hilft dir nichts, Ter.: nihil agis, dolor, du richtest nichts aus, vermagst nichts über mich, Cic.: u. so ars nihil sane egisse videatur, nisi etc., Cic.: non multum egerit, dürfte nicht viel ausrichten, Cur. b. Cic.; vgl. Ruhnken Rutil. Lup. 2, 11 extr. – dah. so u. soviel vermögen, ausmachen, von dem u. dem Einfluß sein, multum agit sexus, aetas, condicio, Quint.: argumenta ac testes quid egerint, Quint. – c) etwas ernstlich betreiben, α) auf etw. achten, aufpassen, achtgeben (s. Ruhnk. Ter. Andr. 1, 2, 15. Arntzen Plin. pan. 5, 3. p. 28), hoc agam, ich werde aufpassen, lauern, Ter.: hoc (istuc) od. hanc rem age, hoc od. hanc rem agite, aufgepaßt, achtgegeben, Komik. u.a. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 149): hocine agis an non? hörst du denn darauf? Ter.: at iam hoc non agis, du passest nicht auf, Ter.: id ago sedulo, ich denke ernstlich daran, Ter.: u. so nisi id agat et adsit, darauf achtet u. bei der Hand ist, Cic.: quae suā sponte, etiam si id non agas, cadunt, Cic.: cras agamus haec, wollen wir auf dieses Thema weiter Bedacht nehmen, es weiter verfolgen, Cic. – u. der Ggstz., alias res agere, Komik u. Cic., od. aliud agere, Cic., »andere Dinge (Allotria, Nebendinge) treiben, sich mit andern Dingen befassen«, d.h. »nicht aufmerken, unaufmerksam-, unachtsam-, zerstreut sein«. – β) etw. im Werke od. im Sinne haben, auf etw. sinnen, denken, ausgehen, mit etw. umgehen, etw. beabsichtigen, im Schilde führen, mit etw. vorzüglich sich abgeben, etw. sich besonders angelegen sein lassen (vgl. Ochsner Cic. Ecl. p. 285), aliud agentes (vorhabend), aliud simulantes (vorgebend), Cic.: nescio quid mens mea maius agat, Ov.: observabo, quam rem agat, Plaut.: quid agat, quid consilii captet, Ter.: quid cogitent, Cic.: id s egissent, Cic.: in omni vita nihil aliud egi, habe es mir zur Aufgabe meines Lebens gemacht, Cic.: fratri proditionem, Tac.: de intranda Britannia, Tac. – u. bes. id agere ( selten hoc agere od. bl. agere), ut od. ne etc., das im Werke od. Sinne haben, das sich zum Hauptgeschäfte machen, daß od. daß nicht usw., damit umgehen, darauf ausgehen, -denken, sich ein besonderes Geschäft daraus machen, es darauf absehen, beabsichtigen, zu usw., qui tum, cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur, Cic.: non enim id agit, ut insidietur et observet, sed iam favet, Cic.: id agere ac moliri coepit, ut desciscerent ab Insubribus Cenomani, Liv.: id agendum, ut ea facere videamur irati, Cic.: non ergo id agitur, ut aliquid assensu meo comprobem, darauf kommt es mir nicht an, daß ich usw., Cic.: certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur, Nep.: id ab isto actum esse, ut ille suppositus facile et libenter se illum, qui non erat, esse simularet, Cic. – ego id agam, quī mihi ne detur, Ter.: itaque neque tu multum interfuisti rebus gerendis, et ego id semper egi, ne interessem, Cic. – tu, dum tua navis in alto est, hoc age (sieh zu), ut mutata retrorsum te ferat aura, Hor. ep. 1, 18, 87 sq. – qui hoc agit, ut prior sit, Quint. 10, 2, 10.

    3) etwas mit dem gehörigen äußern Vortrag (s. āctio no. II) in Handlung setzen, darstellen, a) v. Redner, darstellen, vortragen, deklamieren (vgl. Gernhard Cic. de sen. 16), id cum pronuntiamus, agimus, Varr. LL.: haec ille egit, Cic.: quae sic ab illo acta esse constabat, oculis, voce, gestu, ut etc., Cic.: absol., agere cum dignitate ac venustate, Cic. – b) vom Rhapsoden usw., vortragen, hersagen, rezitieren, carmen, Val. Flacc. 1, 783; 4, 87. – c) vom Schauspieler, α) durch bloßes Gebärdenspiel od. durch die Rede mit dem nötigen Gebärdenspiel darstellen, vortragen, spielen, in scaena gestum, als Schauspieler auftreten, Cic.: mimum, Suet. u. Macr. (vgl. ag. choros, Prop.): canticum aliquanto magis vigente motu, die Handlung der Monodie (canticum) mit weit lebendigerem Gebärdenspiel darstellen, Liv.: numquam agit hunc versum Roscius eo gestu, quo potest etc., mit solchem Feuer spielen, Cic.: haec (diese Septenare) quantis ab illo (Aesopo) clamoribus agebantur! Cic. – u. so fabulam (comoediam, tragoediam), ein Stück darstellen, spielen, Komik. u. Cic., u. aufführen (spielen) lassen, zur Aufführung bringen, Komik. (s. Wagner Ter. heaut. p. 27): novam fabulam, Varr. LL.: statariam, Ter.: u. so Menandri Eunuchum, das Stück des M. »der Eunuch«, Ter. – primas partes (die erste Rolle, die Hauptrolle), Ter.: u. so (im Bilde) priores partes, Cic.: Amphionis partes (Rolle), Varr. fr. – so auch eandem personam in triclinio agere (v. einem Mimen), Macr. sat. 2, 7, 17: u. bildl., hanc personam induisti; agenda est, Sen. de ben. 2, 17, 2: agenda est persona, quam mihi miles imposuit, Vopisc. Prob. 10, 7. – β) agere alqm (servum, lenonem, Ballionem u. dgl.), die Person (eines Stückes auf der Bühne) darstellen, Ter. u. Cic.: u. bes. übtr., im gewöhnl. Leben jmds. Rolle, jmd. spielen, abgeben, machen = sich (im Ernst od. aus Heuchelei) benehmen wie usw., senatorem, den Senator spielen, Tac.: nobilem. den Vornehmen spielen, Cael. in Cic. ep.: amicum, convivam, patrem familias, Sen.: filium, Sen, rhet.: ministrum imperatoris, Tac.: Rhodi specei secessus exsulem, als Verbannter leben, Tac.: bonum consulem, Plin. pan.: abstinentissimum virum, Liv. epit.: propugnatores sceleris, als Verfechter des V. auftreten, Iustin. Vgl. Bremi Suet. Tib. 12. – dah. d) Dank u. Lob mündlich od. schriftlich an den Tag legen, ausdrücken, aussprechen, bezeigen, sagen, alci gratias od. (im feierlichen Tone, Gebet usw.) grates, Cic.: alci gratias pro alqa re, Plaut.: dis laudes gratesque, Liv.; vgl. gratia.

    4) machen, daß eine Veranstaltung ein Zustand vor sich geht: a) ein Fest od. eine festliche Veranstaltung übh. begehen, feiern, halten, festos dies anniversarios, Cic.: festum diem, Iustin.: diem natalem u. bl. natalem, Tibull.: Idus, Hor.: quinquatrus iucunde, Suet.: diem festum Dianae per triduum, Liv.: festum genialiter, Ov.: choros, aufführen, Prop. u. Cypr.: triumphum de alqo, Cic.: acto cum gloria triumpho, Vell. – b) Zustände aller Art, α) der Ruhe = etw. halten, beobachten (längere Zeit) in etw. verharren, pacem, Sall. fr.: otia, Ov.: alta silentia, Ov.: medium, die M. halten, Vell.: morem, einer S. nachleben, Sall. fr. – β) der Tätigkeit = halten, versehen, vornehmen, treiben, vollziehen, vigilias ad aedes sacras, Cic., od. in portu, Liv.: excubias alci, Tac., od. circa cubiculum alcis, Suet.: stationem, Posten stehen (v. Soldaten), Liv., u. stationem in castris, die Wache haben (v. Befehlshaber), Tac. – popularia per ludum, Laber. fr.: nugas, Plaut.: ioca atque seria cum humillimis, Sall.: arbitria, s. arbitrium: curam alcis od. alcis rei od. m. pro od. de u. Abl., s. cūra (no. I, 1 u. no. II): delectum, s. dēlēctus (no. I): paenitentiam, s. paenitentia: mensuram agere alcis rei, s. mēnsūra: sua vota, seine Wünsche betreiben, vortragen, Ov. – u. bes. γ) der leitenden Tätigkeit im öffentl. Dienste, etw. halten = anstellen, vornehmen, veranstalten, verwalten, leiten, vollziehen, senatum, S. halten, XII tabb. (b. Cic.) u. Suet.: censum, recensum, Liv.: delectum, Quint.: delectum acerbe, Liv. epit.: forum od. conventum, einen Gerichts- od. Kreistag halten, Cic., Caes. u.a.: censuram, das Zensoramt verwalten, Ov. u. Vell.: regnum, Liv.: honorem, bekleiden, Liv.: u. so proconsulatum, Capitol. (s. Gronov. observv. 4, 14. p. 452 sq. Oudend. Caes. b.G. 2, 28, 2). – u. von Einkünften, sie verwalten, eintreiben, beitreiben, Iudaicum fiscum acerbissime, Suet.: publicum quadragesimae in Asia, Suet. – bes. agere bellum, einen Krieg »planmäßig betreiben, planmäßig (durch zweckmäßig getroffene Anstalten) führen«, Sall. u.a. (vgl. Kritz Sall. hist. fr. 2, 50, 11. Drak. Liv. epit. 49; nicht bei Caes. u. Nep., in denen jetzt überall bellum gerere gelesen wird, s. Nipperdey spicileg. in Corn. Nepot. p. 69): aber Samnitium bella, quae continua per quartum iam volumen... agimus, mit denen wir es (als Schriftsteller) zu tun haben, Liv. 10, 31, 10. – auch levibus proeliis cum Gallis actis, geliefert, Liv. 22, 9, 6 H. ( andere factis). – c) in der Opferspr. =machen, d.i. »das Opfertier mit dem Hammer niederschlagen u. dann schlachten«, indem der Opferschlächter (popa) fragte: agone? mach od. tu ich's? s. Varr. LL. 6, 12. Ov. fast. 1, 321 sq. Sen. contr. 2, 11. § 19; worauf der Priester antwortete: age od. hoc age, so mach od. tu es, s. Suet. Cal. 58, 2; Galb. 20, 1. Sen. de clem. 1, 12, 2.

    5) machen, daß eine Verhandlung über etw. vor sich geht, a) übh. etw. betreiben, mit jmd. wegen etw. verhandeln, reden, sich unterreden, sich besprechen, unterhandeln, etw. besprechen, ab- od. ausmachen, in jmd. mit Bitten, Zureden usw. dringen, jmd. bitten, ermahnen, jmdm. zusprechen, den Vorschlag, Antrag, das Ansinnen machen, cum alqo alqd od. de alqa re od. m. folg. ut od. ne mit Konj., auch oft m. Abl. eines Substantivums od. Gerundiums der Art, wie etwas verhandelt usw. wird (s. Fabri Liv. 24, 32, 5), non ago hoc per sagam pretio conductam, Turpil. fr.: ut agerem cum Lucceio de vestra vetere gratia reconcilianda, Cic.: quod mecum per litteras agis (schriftlich verhandelst), mallem coram egisses (mündlich besprochen, abgemacht hättest), Cic.: utrum per procuratorem ageres, an per te ipsum, Cic.: estne hic ipsus, de quo agebam, von dem ich sprach, Ter.: de quibus in foro atque in negotiis agendi non est otium, Varr. fr.: ne agendi cum eo Dioni esset potestas, sich mit ihm zu besprechen, Nep.: hactenus vobiscum verbis actum, Dict. – egit cum Cimone, ut etc., machte dem C. den Antrag usw., Nep.: egit mecum accurate multis verbis, ut etc., Cic.: non imperio modo, sed consilio etiam ac prope precibus agens cum magistro equitum, ut etc., befahl er nicht bloß, sondern riet auch seinem Reiterobersten, ja er bat ihn beinahe usw., Liv.: agere varie rogando alternis suadendoque coepit, ut etc., drang auf alle Weise, bald mit Bitten, bald mit Zureden in ihn, daß usw., Liv. – is ita cum Caesare egit (dieser äußerte gegen Cäsar): si pacem faceret etc., Caes.: quae (patria) sic agit (sich so vernehmen läßt) et quodammodo tacita tecum loquitur, Cic. – absol. = den Unterhändler machen, unterhandeln, agente Serviliā, Cic.: illo auctore atque agente, Caes.: agendi viam non video, Cic.

    b) als publiz. t.t.: α) im Senate od. vor dem Volke etw. betreiben, verhandeln, zur Entscheidung bringen, einen entscheidenden Antrag stellen od. Beschluß fassen, in senatu de alqo od. de re, Cic.: agitur in curia de alqa re, Suet. – cum populo, Cic.: cum populo de alqo, vor dem Volke in einem förmlichen Antrage, Cic.: u. so verb. cum populo patribusque od. cum populo, cum plebe agendi ius, XII tabb. (b. Cic.) u. Cic. – oft absol., ut ante, quam rogatio lata esset, nulla res ageretur, Cic.: omnia potius actum iri, quam de provinciis, Cic.: u. so de pace, de condicionibus u. dgl., Cic.: de pace cum Sylla, Eutr.: nihil omnino actum esse de nobis, die Verhandlung über mich sei so gut als gar keine, Cic. – u. agi per senatum, per populum, durch den S., durch das V. entschieden werden, -geschehen, Cic.: u. so multitudinis arbitrio res maximas agi, Cic. – numquam Curio sustinuisset, si cum eo agi coeptum esset, wenn man entscheidende Beschlüsse gegen ihn gefaßt hätte, ernstlich gegen ihn aufgetreten wäre, Cic. – β) agere causam alcis, jmds. polit. Sache betreiben, jmds. Sache führen, sich jmds. annehmen, für jmd. Partei nehmen, Cic.: agere causam populi, Nep.: utrum militantium adversarii estis an causam agitis ? Liv.

    c) als gerichtl. t.t., etw. vor Gericht betreiben, sowohl in fremdem als in eigenem Namen, als Verteidiger od. Kläger: α) v. Vert., agere causam od. rem, eine Sache, einen Prozeß führen, eine Sache verteidigen, causam, Varr. LL.: causas agere et componere, Lucr.: causas amicorum tractare atque agere, Cic.: causas Latine, Eutr.: rem de scripto, Cic.: causam contra alqm apud consulem, Cic.: bonam causam apud aequos iudices, Liv.: apud quos iudices causa agebatur, vor denen der Pr. geführt wurde, Cic.: cum proxime res agentur, wenn der nächste Gerichtstag ist, Plin. ep. – absol., agere = ein Rechtsgeschäft betreiben, bes. als Redner u. Sachwalter-, als Verteidiger auftreten, hospes in agendo, Fremdling in (Rechts-)Geschäften, Cic.: princeps in agendo, Wortführer in der Verhandlung, Cic.: ad od. apud alqm (iudicem), Cic.: egit ipse pro se (verteidigte sich selbst), nullo accusante, Plin. ep.: si agendi necessitas instat, Plin. ep.: nihil cum Verre de cotidianis criminibus acturus sum, mit V. rechten. Cic. – β) vom Kläger od. der Partei, die ihr Recht verfolgt u. dgl., eine Klage anstellen, einen Prozeß anhängig machen, mit u. ohne (ex) iure, lege (auf Grund des Rechtes, eines Gesetzes) u. dgl., sein Recht geltend machen, den Weg Rechtens od. des Gesetzes einschlagen, klagbar werden, klagen, prozessieren, rechten, quid agas mecum ex iure civili et praetorio, non habes, Cic.: u. so ag. ex syngrapha, Cic.: tamquam ex syngrapha (als hätte man einen schriftlichen Vertrag) cum populo, Cic.: comminus (persönlich), Apul. – tabellis obsignatis ag. cum alqo, jmdm. das vollzogene Protokoll vorhalten, Cic. – ag. summo iure, das strengste Recht geltend machen, Cic.: ut iure non rescriptis (principum) ageretur, Capit. – lege agito ergo, nimm das Recht in Anspruch, Ter.: agere lege in hereditatem, Cic.: lege agendo, in der Gerichtsverhandlung, Cic.: vetuit de iisdem rebus pluribus legibus agere, wiederholt zu klagen, Suet. – non enim gladiis tecum, sed litibus agetur, man wird nicht mit der Gewalt der Waffen, sondern auf dem Wege der Klage gegen dich vorgehen, Cic.: causā quam vi agere malle, Tac. – u. ohne lege u. dgl., grave (crimen est), me agente, te accusante, nullum, Cic.: cum alqo agere de alqa re, Cic.: agere ab alqo (von od. auf seiten jmds.), zB. a petitore (Kläger), a possessore (Beklagten), Plin. ep. 6, 2, 2: alter iniquum putabat plus secum agi, quam quod erat in actione, daß von ihm mehr gefordert werde, als es die Klage gestattete, Cic. – übtr., omnia pro suo iure agere, alles ganz seinem Rechte gemäß verhandeln, Ter.: agerent tecum lege Pythagorei, es würden gegen dich klagbar werden die P., Cic.: nihil, tamquam accusator, criminose nec dubia argumentis colligendo ago, ich deute nicht wie ein Ankläger alles schlimm u. suche nicht das Zweifelhafte durch Schlüsse zu erweisen, Liv. – bes. αα) agere m. Genet. des Verbrechens = klagbar werden, klagen wegen usw., mit u. ohne cum alqo (gegen jmd.), furti, Cic.: iniuriarum, Cic. u.a.: iniuriarum cum alqo, adulterii cum alqo, Quint. – ββ) alqm reum agere, s. reus. – γ) agitur de re od. (gew.) res, v. Gegenstande der Klage = es handelt sich um etw., die Frage dreht sich um etw., es wird debattiert über usw., es ist etw. Gegenstand der Debatte, es ist die Rede von etw. (s. Korte Sall. Cat. 52, 10), qua de re agitur od. quae res agitur, der Streitpunkt, Cic. (s. Manuzzi Cic. Mur. 13): praesertim cum de maximis vestris vectigalibus agatur, Cic.: non agitur, inquis, de hoc, an amicitia propter se ipsam expetenda sit, Sen.: non capitis ei res agitur, sed pecuniae, Ter.: aguntur iniuriae sociorom, Cic.: agitur, liberine vivamus an mortem obeamus, Cic. – übtr. u. prägn., es handelt sich um etw., es gilt etw., es ist etw. in Frage = es steht auf dem Spiele, ist in Gefahr (s. die Auslgg. zu Nep. Att. 15, 2; Fabri Liv. 23, 49, 8; die Auslgg. zu Hor. ep. 1, 18, 84; Ruhnken Ter. heaut. 2, 3, 113 eine Menge Belege), non agitur de vectigalibus, neque de sociorum iniuriis; libertas et anima nostra in dubio est, Sall.: id quod agitur, Plaut.: quasi istic mea res minor agatur quam tua, als ob in deiner Angelegenheit (istic) auf meiner Seite weniger auf dem Spiele stände, als auf deiner, Ter.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor.: in quo (bello) agitur populi Romani gloria: agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia, Cic.: cum fama eius ageretur, Liv.: agitur pars tertia mundi, Ov. – im Perf., acta res est od. gew. actum est, eig. die Verhandlung ist-, die Akten sind geschlossen = es ist aus, -vorbei damit, acta haec res est, perii, Ter.: actumst, ilicet, peristi, Ter.: si prorogatur, actum est, Cic.: actum est (ich bin zugrunde gerichtet), si etc., Ter.: actum erat, nisi etc., es wäre aus gewesen, wenn nicht usw., Flor. – u. so actum est de etc., es ist mit jmd. od. etw. aus od. vorbei, es ist um jmd. od. etw. geschehen, es ist jmd. od. etw. verloren, de collo meo, Plaut. trin. 595: de Servio, de imperio, Liv.: quod scribis εγγήραμα, actum de isto est, damit ist's schon vorbei, darauf habe ich schon verzichtet, Cic. – dah. ego sum is, qui dicam me non laborare; actum habiturum, quod egerint, ich dagegen bin bereit zu erklären, daß ich keineswegs gesonnen bin, mich abzumühen, indem ich gern das als abgemacht betrachten will, was sie abgemacht wissen wollen, Cic. Tusc. 3, 50. – u. so sprichw., rem actam od. bl. actum (acta) agere, eine abgemachte Sache noch einmal vornehmen = sich vergebliche Mühe geben, tun od. besprechen, was sich nicht mehr ändern läßt, etwa unser leeres Stroh dreschen, stultus es, rem actam agis, es hilft dir nichts, Plaut.: rem actam hodierno die agi (eine schon abgemachte Sache werde verhandelt werden), et frustra habiturum orationem, qui etc., Liv.: Ph. actum, aiunt, ne agas (laß, was du nicht mehr ändern kannst). D. non agam? (ich lassen?) Ter.: u. so tu, malum! inquies, actum ne agas, zum Henker! wirst du sagen, gib acht, es ist zu spät, Cic.: sed acta ne agamus, aber reden wir nicht von dem, was nicht zu ändern ist, Cic.: praeposteris utimur consiliis et acta agimus (und haben vorgetan und nachgedacht) quod vetamur vetere proverbio, Cic. – / Archaist. axim = egerim, Pacuv. tr. 297: axit = egerit, Paul. ex Fest. 3, 3. – Futur. Akt. agebo, Virgil. gramm. epit. 10 (Class. auct. ed. Mai 5, 141). – parag. Infin. Präs. agier, gerichtliche Formel bei Cic. top. 66; ep. 7, 12, 2; de off. 3, 61 u. 70.

    / Imperat. age, agite, fast wie eine Partikel des Aufrufs, der Ermunterung (dah. auch age in der Anrede an mehrere), wie unser wohlan! auf! (oft verstärkt durch andere Partikeln, bes. durch dum u. sis, dah. verb. agedum, agidum (Plaut. trin. 369), agitedum, agesis), I) bei dringender Aufforderung u. Ermahnung, wohlan! auf! auf denn! hurtig! a) übh.: age face, Plaut.: age fiat, Ter.: agedum ergo, accede huc modo, Plaut.: agitedum ite mecum, Liv. (u. so oft agedum u. agitedum b. Liv., s. Drak. Liv. 3, 62, 4): agesis tu sine pennis vola, Plaut.: age nunc refer animum, sis, ad veritatem, Cic.: en od. eia age rumpe moras, Verg.: nunc age, Verg.: quin age, auf denn! Verg.: age, quaeso, Hor.: age age, egredere, Turpil. fr.: age age, usque exsecra, Plaut. – age m. 1. pers. plur. verbi, age age nunc iam experiamur, Ter.: age agitemus convivium etc., Plaut. – u.m. 2. pers. plur. (seit der august. Zeit, bes. bei Dichtern, s. die Auslgg. zu Prop. 1, 1, 21. Burm. Val. Flacc. 3, 311), mittite agedum legatos, Liv. – b) bei Übergängen in der Rede, um auf das Folgende bes. aufmerksam zu machen (oft mit nunc, vero, porro), age nunc iter... comparate, Cic.: age vero... considerate, Cic.: age porro tu cur... imperasti? und nun ferner, Cic. Vgl. Seyffert Schol. Lat. 1. § 26. – c) bei lebhafter Anrede in Fragen, fast wie dic, sag an! sprich! wohlan! age ecquid fit? Plaut.: age scis quid loquar? Ter.: age, numquid etc., Petron. – II) beim Wunsch, in der Unterhaltung abzubrechen u. zu anderem überzugehen: a) als Zeichen der Mißbilligung von Gesagtem, wie unser: geh! laß das! ach! age novi tuum animum, geh, ich kenne dich; ach, ich kenne dich besser, Ter.: sicine agis, Parmeno? age, wie kannst du so sprechen? laß das! Ter.: age, inepte! ach, Possen! Ter.: age, hoc malum mihi commune est cum omnibus, ach leider usw., Cic. – b) als Zeichen der Zustimmung, bes. aber zugleich mit dem Wunsche, auf etwas anderes zu kommen, age u. age age, wohlan, es sei! gut! meinetwegen, ich bin's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Meißner Ter. Andr. 310), age sit ita factum, quae causa cur Romam properaret? Cic.: age age, ut tibi maxime concinnum est, Plaut.: age age iam ducat, gut, gut, er mag sie heiraten, Ter. – dah. age sane, age ergo, age igitur, age sane igitur, recht wohl, wohl denn, sehr wohl, ich bin's od. wir sind's zufrieden! (s. Brix Plaut. mil. 1024. Gronov Liv. 1, 57, 8), age sane, inquam, Cic.: age sane, omnes, Liv.: age ergo recipe hoc actutum, Plaut.: age igitur, Plaut. u. Ter.: age sane igitur, Plaut. – c) als Zeichen scheinbarer od. erzwungener Zustimmung, wo man nicht ja od. nein sagen u. lieber weitergehen will, wie unser: nun gut! schon gut! nur zu! age, veniam, Ter.: age, age, exponamus adulescenti, Cic. – dah. d) fast wie fac, bei einem angegebenen Falle, gesetzt, age vero laudo aliquem; num offendo? Caecin. b. Cic.: bes. mit si, age si paruerit etc., Cic.: u. so Hor. sat. 2, 3, 117 u.a.

    / Part. praes. agēns, entis, I) Adj.: 1) = δραστικός, sprechend, ausdrucksvoll, lebhaft, (doch nur im Zushg., wie) imagines agentes acres, insignitae, Cic. de or. 2, 358: aliquid agentes imagines (Ggstz. mutae et vagae), Cornif. rhet. 3, 37: acer orator, incensus et agens, Cic. Brut. 317. – 2) als gramm. t.t., verba agentia, i.e. activa, Gell. 18, 12. § 1 u. 10. – II) Subst.: 1) = actor, der Sachwalter, Anwalt, Kläger, Quint. u.a. – 2) = agrimensor, der Feldmesser, Gromat. vet. – 3) agens in rebus od. agens rerum od. bl. agens (gew. im Plur.), ein kaiserl. Beauftragter od. Kommissar zu Revisionen in Militär- u. Zivilangelegenheiten, ag. in reb., Amm. 14, 11, 19 u. oft in Dig. u. bei a. Spät., ag. rer. b. Aur. Vict. Caes. 39, 44.

    / Partic. Perf. Pass. subst. ācta, ōrum, n., I) die Handlungen, das Vollbrachte, die Taten, Werke als sprechende Zeugen der Tätigkeit jmds. (dagegen facta, das durch jmd. Geschehene übh.; res od. res gestae, ausgeführte Taten, bes. Kriegstaten, vgl. Cic. de or. 2, 63), belli domique acta, Ov.: acta belli, Suet.: Herculis, Quint.: pueritiae acta recordari, Quint.: ordinem actorum suorum commemorare, Vell.: nunc quācunque nos commovimus, ad Caesaris non modo acta, verum etiam cogitata revocamur, Cic. – II) öffentliche Verhandlungen, im Senate, in den Komitien usw., also namentl. Gesetze, Anordnungen u. Verfügungen der Magistrate u. später der Kaiser (dah. von Cic. Phil. 1, 18 mit leges zusammengestellt). Diese acta wurden dem Senat zur Prüfung u. Genehmigung od. Verwerfung vorgelegt; dah. acta alcis servare, Cic., confirmare, Vell. u. Suet., rata habere, Liv., tueri, Suet.; u. das Gegenteil, acta alcis dissolvere, rescindere, Cic. u. Liv. – in acta principum iurare, schwören, daß man die Verfügungen des Kaisers aufrecht erhalten wolle, s. Tac. ann. 1, 72; 4, 42; vgl. Ruperti Tac. ann. 1, 7, 3. Lipsii exc. in Tac. ann. 16, 22. – bes. die aufgezeichneten Verhandlungen, das Verzeichnis, Register dieser acta, die Urkunden, a) des Senats u. Volks: α) des Senats, die amtlichen Tagebücher od. Protokolle, in denen sowohl der Gegenstand der Diskussion mit Anträgen u. Beschlüssen, als die Meinungen der Hauptsprecher und bei wichtigen Verhören die Aussagen der Zeugen niedergelegt wurden, acta senatus, Suet.: acta patrum, Tac. – β) des Volks, acta diurna od. bl. diurna populi Rom. od. bl. diurna, die Staatszeitung, der Staatsanzeiger (Tac. u. Suet.), acta publica (Tac. u.a.), diurna Urbis acta (Tac.), acta urbana (Cic. u. Plin. ep.), rerum urbanarum acta (Cic.), acta populi (Vopisc.) u. bl. acta (Cic., Sen. u.a.) gen., die röm. Tagesberichte, Tageschronik, eine Art Zeitung, Vorfälle im Staats- u. Privatleben (zB. Geburten), die täglich von Staats wegen verzeichnet u. zur Kenntnis des Volks durch Aufstellung an öffentlichen Orten gebracht, dann von Schreibern in Abschriften bis in die entferntesten Gegenden des röm. Reichs verschickt wurden, acta facere, eine Urkunde (über die Geburt eines Kindes usw.) aufsetzen od. aufsetzen lassen, Serv. Verg. Aen. 2, 502: talia diurnis Urbis actis mandare, in die Zeitung setzen, Tac.: u. so beneficia in acta non mitto, lasse ich nicht in die Zeitung setzen, Sen. de ben. 2, 10, 4: sic in fastos actaque publica relatum est, Suet.: habebam acta urbana usque ad Nonas Martias (als er in Cilicien war), Cic. ad Att. 6, 2, 6. Vgl. K. Zells Ferienschriften, Neue Folge, 1. Bd. S. 3 ff. (Über die Zeitungen der alten Römer). – b) die Protokolle, Gerichtsakten = Verhandlungen vor Gericht, d.h. Reden u. Handlungen der Parteien, Zwischenreden des Richters usw., oft bei Ascon. u. in Dig. (zB. ut ex actis apparet, Ascon.): mit dem zu Protokoll gegebenen Urteil des Magistrats, das aus diesen Akten dann vom Ausrufer vorgelesen wurde, Amm. 22, 3, 4: apud acta promittere, zu Protokoll versprechen, Paul. dig. 2, 4, 17: profiteri apud acta (zu Protokoll geben) se esse ancillam, Cod. Iust. 7, 16, 26: professio donationis apud acta facta, zu Pr. gegebene Schenkung, Fr. Vat. § 266a: alius scribit, alius subscribit, alius obsignat, alius actis refert, Tert. adv. Marc. 5, 1: das dabei tätige Kanzleipersonal hieß ab actis (mit den ihnen untergeordneten exceptores u. chartularii), Cod. Theod. u. Inscr. – c) als milit. t.t., obsequiorum, militarium numerorum, pecuniae acta, Listen über Kommandos, Stand u. Zahlungen, in die zugleich jedes noch so kleine Ereignis der Legion eingetragen wurde, Veget. mil. 2, 19.

    lateinisch-deutsches > ago

  • 51 aliquando

    aliquando, Adv. (aliquis), I) im Ggstz. zu einer bestimmten Zeit, a) irgend jemals, irgend einmal, von Vergangenheit Gegenwart u. Zukunft: von der Vergangenheit: quis civis meliorum partium al.? Cic.: von der Zukunft, illucescet al. ille dies, Cic.: von der Gegenwart, sero, verum al. tamen, aber doch einmal (im Ggstz. zu »gar nicht«), Cic. – si forte al., Ter., od. si al., Cic., wenn irgend jemals, od. von einem entfernten, aber unbestimmten Zeitpunkt = wenn einstmals, wenn einst. – Auch bezeichnet aliquando zuw., im wirklich gesetzten od. bl. gedachten Gegensatz zu in praesentia, adhuc, nunc, den wirklichen Fall in einer unbestimmten vergangenen od. zukünftigen Zeit, sonst, einst, einmal, Cic. u.a.: Zacynthus al. appellata Hyrie, Plin. – b) in der Umgangsspr., um anzuzeigen, daß zu etwas einmal Gelegenheit da sei, einmal, al. osculando melius est pausam fieri, Plaut.: dicendum al. est, Cic. – c) in Ermahnungen, Wünschen u. dgl., irgendwann, scribe al. ad nos, quid agas, Cic.: et al. aut apud vos aut apud deos immortales rerum humanarum cura oriatur, Sall. – dah. d) von dem, was nach langem Säumen od. Erwarten geschieht, zuw. verb. mit tandem u. iam, endlich, endlich einmal, Cic. u.a. (s. Kühner Cic. Tusc. 1, 1. Hofmann Ausgew. Br. Cic. 1, 19, 11. Kritz Sall. Iug. 62, 1). – II) im Ggstz. zu dem, was niemals, selten, oft od. immer geschieht, manchmal, bisweilen (Ggstz. numquam, raro, semper, saepe, saepius), Cic. u.a. – dah. in Partitivsätzen: aliquando... aliquando, od. aliquando... nonnumquam, bisweilen... bisweilen, bald... bald, Sen., Quint. u.a. – / Im Vulgärlat. für aliquamdiu, wie Tert. apol. 7.

    lateinisch-deutsches > aliquando

  • 52 animus

    animus, ī, m. (griech. ἄνεμος, Wind, Hauch, vgl. altind. āniti, atmet, got. us-anan, ausatmen), I) die Seele, als Prinzip des geistigen Lebens, der Geist (Ggstz. corpus, der Körper, od. anima, die physische od. auch seelische Lebenskraft), animi corporisque vires, Liv.: unde anima atque animi constet natura, Lucr.: alci germanum esse pariter animo ac corpore, Ter.: credo deos immortales sparsisse animos in corpora humana, Cic.: difficile est animum perducere ad contemptionem animae, Sen. – seltener v. Tieren, animantia quaedam animum habent, quaedam tantum animam, Sen.: u. so bestiae, quarum animi sunt rationis expertes, Cic.

    II) die menschliche Seele als Inbegriff aller Seelenkräfte oder als Prinzip des Empfindens, Begehrens u. Denkens, der Geist, s. Cic. de div. 1, 61; Tusc. 2, 47. – bes. das Gemüt, Herz, d.i. das Empfindende, Begehrende (Ggstz. mens, d.i. das Denkende, der Verstand); vgl. Ochsner Cic. ecl. p. 113 f. – auch häufig (als pars pro toto) für homo od. st. des bl. pronom. pers., wenn von den Gefühlen jmds. die Rede ist, s. Kritz Sall. Iug. 39, 5. Zumpt § 678.

    Dah. A) die Seele als Gefühlsvermögen, 1) im allg.: a) übh., die Seele, das Herz, Gemüt, auch das Gefühl, die Empfindung (griech. θυμός), meus fac sis postremo animus, quando ego sum tuus, Ter.: mala mens, malus animus, schlechter Sinn, schlechtes Herz, Ter.: animo aegra, seelenkrank = liebekrank, Enn. fr., wie animus aegrotus, Ter.: otiosus ab animo, sorgenlos, Ter.: uno animo, einmütig, Liv.: animo aequo, iniquo, s. aequus u. iniquus: animus alius ad alia vitia propensior, Cic.: (Aristides Thebanus) omnium primus animum pinxit et sensus hominis expressit, quae vocant Graeci ἤθη, legte zuerst Seele in seine Gemälde und drückte die menschlichen Gefühle aus, wofür die Griechen den Ausdruck ἤθη (Stimmungen u. Gefühle) haben, Plin. 35, 98. – u. Genet. animi auch fast pleonast. bei Adjj. u. Substst., die einen Gemütszustand bezeichnen, wie aeger animi, Liv.: dubius animi, Verg.: incertus animi, Ter., Sall. fr. u.a.: suspensi u. stupentes animi, Liv.: animi metus, Herzensangst, Cic.: u. so animi timor, Sall.: lubido animi sui, die Leidenschaftlichkeit, Sall.; vgl. Kritz Sall. Cat. 58, 2. – u. animo od. animi bei Verben des Empfindens, wie im Griech. θυμω, angere se animi, Plaut.: pendēre animi, Ter.: animo excrucior, Ter.: animo tremere, Cic.: animi u. animis pendēre, Cic.: animi victus, Claudian. 3, 170. Vgl. Wagner Plaut. aul. 145 u. Ter. heaut. – b) das Herz, Gemüt = die Gemütsart, Sinnesart, Denk- u. Handlungsweise, die Gesinnung, der Sinn, Charakter, die Grundsätze (vgl. Bremi Suet. Tib. 52), iracundus, Plaut.: magnus et excelsus, Cic.: altus, Cic.: apertus et simplex (offen u. ohne Falsch), Cic.: belli ingens, domi modicus, hochfahrender, bescheidener Sinn, Sall.: u. animo ingenti, von heroischem Charakter, Sall.: fluxus, lockere Grundsätze, Sall.: esse angusti animi atque demissi, Cic.: pusilli animi est, zeugt von niedriger Sinnesart, Cic.: ebenso sordidus atque animi parvi, Hor. – poet. übtr. von der Natur, Art der Bäume, exuerint silvestrem animum, legen dir ab die wildernde Art, Verg. georg. 2, 51.

    2) im einzelnen, irgend eine Beschaffenheit, Stimmung, Bewegung des Gemüts, u. zwar: a) das Herz, das man für jmd. hat, die Stimmung, Gesinnung für od. gegen jmd., hoc animo in nos esse debetis, Cic.: bono od. alieno animo esse in alqm, Caes.: inimico animo esse, Caes.: qui quo animo inter nos simus, ignorant, Cic.: pro mutuo inter nos animo, Cic.: in animo principis, in der Gunst des Fürsten, s. Nipperd. Tac. ann. 15, 50. – dah. meton. in der Umgangsspr. als zärtliche Anrede an den Geliebten od. die Geliebte, mi anime od. anime mi, »mein Herz, liebe Seele«, Komik. (s. Lorenz Plaut. Pseud. 30 ff. Spengel Ter. Andr. 685): so auch animus meus, Fronto ep. ad M. Caes. 2, 13 p. 36, 20 N. – b) die höhere Stimmung, wie unser Herz = die Herzhaftigkeit, Energie, der Mut, das Selbstvertrauen, die Zuversicht (auch oft von einem im Plur. von der Fülle des Mutes, u. umgekehrt der Sing. von mehreren, s. Kraner Caes. b.c. 2, 34, 6. Müller Liv. 1, 25, 3. Weißenb. Liv. 30, 28, 1), femina ingens animi, voll hohen Mutes, hochherzige, Tac.: fac animo magno fortique sis, Cic.: magnum animum ostendere, Cic.: animum addere, Mut machen, Ter.: reddere animum, animus mihi redit, Ter.: animum sumere (fassen), Vell.: animum od. animos tollere, s. tollo: animus alci accedit, Cic.: crevit extemplo Romanis animus, Liv.: neutris animus est ad pugnandum, Liv.: circum fusus exercitus animos ad non parendum addebat, machte Mut zum Nichtgehorchen, Liv.: animos ad spem certaminis od. ad temptandum de integro certamen facere, Liv. (vgl. Weißenb. Liv. 37, 37, 9): magnus mihi animus est m. folg. Acc. u. Infin., ich habe die Zuversicht, Tac. Agr. 30 in. – u. ebenso im Plur., animi iis accedunt, Cic.: cum hostium opes animique crevissent, Cic.: morte Africani crevere inimicorum animi, Liv. (vgl. Drak. Liv. 28, 19, 16): cum ipsa cunctatio et his animos minuisset et auxisset hosti, Liv.: ducibus plebis accendit magis certamine animos quam minuit, Liv.: animi cadunt (sinkt), Cic. – bono es animo, Ter., Varr. u. Apul., od. bono sis (fac sis) animo, Komik.: animum bonum habe, Plaut., Sall. u.a.: in re mala animo bono uti, gute Miene zum bösen Spiel machen, Plaut.: fac animo praesenti hoc dicas, herzhaft, Ter.: satis animi, Muts genug, Ov.: si ad haec parum est animi, wenn du dazu nicht Mut genug hast, Liv.: cum Poeno recens victoria animo esset, Mut machte, Liv. – übtr., von der »Lebhaftigkeit, Lebendigkeit«, dem »Feuer« der Rede, et consilii et animi satis, Quint.: actio plena animi, Cic.: quae vis, qui animus, quae dignitas illi oratori defuit, Cic.: poet., von der Bewegung des Kreisels, dant animos plagae, Verg. Aen. 7, 383: der Gewässer, Stat. Theb. 3, 671; 5, 468: der Winde, Verg. Aen. 10, 357. – Dah. α) der hoffende Mut, magnus mihi animus est m. folg. Acc. u. Infin., ich habe die große Zuversicht, es werde usw., Tac. Agr. 30. – u. so β) (bes. im Plur.) der aus der Fülle des Mutes hervorgegangene hochstrebende Sinn, die Ansprüche, hochfahrenden Wünsche, das hochfahrende, anspruchsvolle Wesen, der Hochmut, Stolz, Übermut, Trotz (s. Fabri Liv. 22, 26, 1. Ruhnken Ter. Hec. 3, 5, 57), cui inerat contemptor animus et superbia, Sall.: ne super fortunam animum gereret; non omnia omnibus cupiunda, Sall. – Damarata uxor, filia Hieronis, inflata adhuc regiis animis ac muliebri spiritu, Liv.: haec natis habens sublimes animos, voll Stolz wegen der Kinder, Ov.: cum divitiae iam animos facerent, Liv.: ubi pecunia animos ad spem liberioris fortunae fecit, als das Geld die stolze Hoffnung sich höher zu schwingen einflößte, Liv.: remittant spiritus, comprimant animos suos, sedent arrogantiam, Cic.: iam ínsolentiam noratis hominis, noratis animos eius et spiritus tribunicios, Cic.: pone animos, Verg. – c) die gereizte Stimmung, das heftige-, reizbare Wesen, die Heftigkeit, Hitze, der Zorn (gew. im Plur.), animum vincere, iracundiam cohibere, Cic.: vince animos iramque tuam, Ov.: alcis animos atque impetus (Ungestüm) retardare, Cic.: u. poet. vom Windgott Äolus, mollit animos et temperat iras, mildert seine Wildheit u. besänftigt den Zorn, Verg. Aen. 1, 57. – d) das Gelüsten des sinnl. Triebes, des Herzens Gelüsten, die Neigung, u. meton. die Lust, das Vergnügen, vincam animum meum, will mein Herz, d.i. mich selbst (meinen Widerwillen) besiegen, Plaut.: animo obsequi od. morem gerere, seine Lust befriedigen, Komik.: animum suum explere, seine Lust büßen, Ter.: exple iis animum, stelle sie zufrieden, Ter.: militum animis expletis, Liv.: amico quae dederis animo, dem lieben Ich, Hor. – bes. animi causā, des Gelüstens halber, d.i. »aus Lust, zum Vergnügen, zur Erholung, zum Spaß, aus Liebhaberei«, Plaut., Cic. u.a. (vgl. Görenz Cic. de fin. 2, 56): so auch animi gratiā, Plaut.: verb. animi voluptatisque causā, zur Lust u. zum Vergnügen, Caes.

    B) die Seele als Begehrungs-, Willensvermögen, das Herz = der Wille, Wunsch, die Neigung, das Verlangen, die Lust, das Vorhaben, der Vorsatz, die Absicht, Gesinnung (vgl. ex animi voluntate, Lucr.; u. pro animi mei voluntate, Cic.), istic animus meus est, all mein Sinnen u. Denken, mein Dichten u. Trachten, Plaut.: quoniam nobis di immortales animum ostenderunt suum, ihren Willen, Plaut.: sin aliter animus vester est, Ter.: ad omnia et animo et consilio paratus, Cic.: cuneatim constiterunt hoc animo, ut etc., in der Absicht, daß usw., Caes.: u. so eo ad te animo venimus, ut etc., Cic. – m. folg. ad u. Akk., tuus animus (Lust) ad nuptias, Ter. Andr. 377. – m. folg. Genet. Gerund., parcendi victis filio animus et promptior et honestior, Iustin. 9, 8, 20: animum nubendi finitimis omittere, Iustin. 2, 4, 5: animum vincendi capere, Iustin. 7, 2, 10: occupandae reipublicae animum habere, Vell. 2, 4, 4. – habeo in animo m. Infin. = »ich habe im Sinne, bin willens, bin entschlossen, beabsichtige, habe Lust, es regt sich die Lust, es gelüstet mich«, Cic. Rosc. Am. 52; Verr. 4, 68; ep. 4, 12, 2. Caes. b.G. 6, 7, 5. Pomp. beim Auct. b. Hisp. 26, 7. Liv. 1, 48, 9; 44, 25, 1: ebenso in animum habeo, Liv. 33, 10, 4: u. dass. est (mihi) in animo, Cic. Rosc. Am. 91; Verr. 4, 137; ad Att. 6, 8, 2. Caes. b.G. 1, 7, 3; b.c. 1, 1, 4. Liv. praef. § 6; 1, 28, 7. Tac. Germ. 3: dass. est animus (mihi) m. folg. Infin., Curt. 9, 3 (12), 5. Suet. Caes. 82, 3. Verg. Aen. 4, 639. Ov. met. 5, 150: u. fert animus m. Infin., Suet. Oth. 6, 1. Ov. met. 1, 1 u.a. Dichter (s. Drak. Sil. 16, 294): u. avet animus m. Infin., Cic. Phil. 5, 13: u. inclinat animus (ich bin geneigt) m. folg. ut u. Konj., Liv. 1, 24, 1; 7, 9, 5. – animum od. in animum induco, s. in-dūcoinduco. – u. ex animo, »von Herzen« = »gern, freiwillig, ungezwungen«, u. dah. auch »im Ernst, ernstlich, aufrichtig« (Ggstz. simulate), oft b. Ter., Cic. u.a. – u. bono animo, in guter Absicht, Cic. de imp. Pomp. 56. Nep. Ages. 6, 2.

    C) die Seele als Denkvermögen, vernünftiges Prinzip, 1) im allg., der Geist im engern Sinne, die Gedanken (koordiniert der mens, dem »Verstand«, der »Vernunft«), omnium mentes animosque perturbare, aller Sinne u. Gedanken, Caes.: sic semper in animo habui (habe immer gedacht) te in meo aere esse, Cic. ep. 13, 62: sic in animo habeto, ut ne cupide emas, Cato r.r. 1, 1.

    2) insbes.: a) die Gedanken = das Bewußtsein, die Besinnung, mihi animus etiam nunc abest, Plaut.: animus alqm relinquit, Caes.: linqui animo, Curt.: linquente animo, Curt.: deficientibus animis, Liv.: animus rediit, Ov. – b) die Gedanken = das Gedächtnis, ex animo effluere (aus dem G. entschwinden), Cic.: u. so excidere ex animo, Cic., ex omnium animis, Liv.: memor in bene meritos animus, Cic.: omnia fert aetas, animum quoque, Verg.: haberet in animo amicum solā necessitudinis gloriā usurum, den Fr. im Gedächtnis behalten, auf den Fr. Bedacht nehmen, Tac. ann. 4, 39. – c) die Gedanken, meton. = das Urteil, die Überzeugung, ut animus meus est (Plaut. truc. 775), u. gew. meo animo od. meo quidem animo, »meinen Gedanken nach« = »meines Erachtens od. Bedünkens, nach meiner Ansicht od. Überzeugung«, Plaut. u. Cic. – / Vulg. Abl. Sing. animu, Corp. inscr. Lat. 8, 2182 u. 2190.

    lateinisch-deutsches > animus

  • 53 cado

    cado, cecidī, cāsūrus, ere (altind. çad-, Perf. çaçáda, Fut. çatsyanti, »abfallen, ausfallen«), fallen, sinken, zuw. auch sich senken, I) im allg.: A) eig.: a) v. lebl. Subjj., absol.: quare calix, si cecidit, frangitur; spongia, si cecidit, non frangitur, Sen.: bis patriae cecidere manus, Verg.: articulus ad numerum cadens, der nach dem Takte sich senkende Finger, Cic. – a mento cadit manus, Ov.: arma alci cadunt de manibus, Cic. (u. arma de manibus alcis delapsa cadunt, Cic.): cadere ex muro, Liv.: ex arbore, Plin.: e celsiore scopulo, von einer steilen Höhe herabstürzen (bildl.), Amm.: de tertio cenaculo deorsum, ulg.: tum arbores in te cadent, Plaut.: caelo u. de caelo (v. Meteorsteinen), Liv.: sinu, Ov. – in terram, Cic., od. ad terram, Quint.: in sinum, Ov.: in alqm, Plaut.: supra caput alcis, Lucr. – in Euboico litore saxea pila cadit, Verg. – deorsum, Plaut.: gravatim, Lucr. So nun bes.: α) v. Geschossen, fallen, cadunt tela retusa, Ov.: in hostem, Curt.: in humum, Curt. – frustra, Sen.: ut tela in vanum cadant, Sen.: levius, auffallen, Caes. – so auch v. Blitzen, cadentia (einschlagende) fulmina, Curt.: quaecumque cadent, in te fulmina missa putes, Ov.: caelo cadunt fulmina, Petr.: fulmina paucorum periculo cadunt, omnium metu, Sen. – β) v. Würfel u. Wurf, fallen, ut (talus) cadat rectus, Cic. Tusc. 3, 54: u. (im Bilde) iudice fortunā cadat alea, Petr. poët. 122. v. 174; vgl. auch Ter. adelph. 741. – u. v. Lose, im Bilde, Liv. 2, 12, 16. – γ) v. Segeln, eingezogen werden, vela cadunt, Verg. Aen. 3, 207. Ov. fast. 3, 585. Gloss. IV, 468, 28. u. (bildl. = der Zorn legt sich) Ov. art. am. 1, 373. – δ) v. Gewändern, pallium interdum cadit, ut candidos nudet umeros, Hieron. ep. 117, 7 extr. – ε) v. Flüssigkeiten (v. Regen, Schnee, Tau, Wassertropfen, Wellen, Gewässern, Tränen usw.), fallen, sich ergießen, cadere imbres, Lucr.: imbres cadentes, Mela: nix cadens, Lucr.: cadentes assidue nives, Mela: ad cenam non ibo, si nives cadent, Sen. (vgl. nix): guttae cadentes, Cic.: ros cadit, Plaut., rores cadunt, Plin.: lacrimae tam iuste cadentes, Sen.: ha lacrimae per elisionem cadunt nolentibus nobis, Sen.: sine fine cadentes aquae (Regengüsse), Sen.: haemorrhoides cadere cogit, Scribon.: e capillis ros cadit, Ov.: cadunt toto de corpore guttae, Ov.: u. (im Bilde) Graeco fonte cadent (verba), Hor.: ut (Athos) aestimetur altior, quam unde imbres cadunt, Solin. – in ora, per genas (von Tränen), Ov.: in petram (v. einer Quelle), Curt.: in sinum maris (v. einem Flusse), Liv.: u. so in mare (v. einem Sumpfe), Curt.: in Maeandrum (v. einem Flusse), Liv.: ex India in Hyrcaniam (v. Meere), Curt. – silanus iuxta cadens (plätschernder), Cels. – ζ) v. Schatten, fallen, altis de montibus, Verg.: umbra modo brevior modo longior hāc vel illā cadit, Sen.: arboris antiquae quā levis umbra cadit, Tibull.: in ea India umbrae in meridiem cadunt, Plin.: ne umbrae in corpora cadant (auf einem Gemälde), Quint.: longius cadentes umbrae, die sich verlängernden (der Menschen), Flor. – η) v. dem, was auf natürlichem Wege von selbst od. künstlich sich trennt, sich loslöst u. abfällt, fallen, ab-, ausfallen, ausgehen, priora (medicamenta) fasciā deliganda sunt, ne per somnum cadant, Cels. – an od. von Bäumen od. Pflanzen, folia nunc cadunt, Plaut.: arbori od. ex arbore folia cadunt, Plin.: u. casuri flosculi, Quint.: motis poma cadunt ramis, Ov.: u. folia de arboribus cadunt, Mythogr. Lat. – am od. vom tier. Körper, donec crustae cadant, Cels.: vitiosi ungues cadunt, Cels.: cadunt capilli, Petr.: cadit pilus quadrupedibus, Plin.: a fronte (am Vorderhaupt) cadunt pili, Vulg.: tondenti barba cadit, Verg.: cadit dens, Cels.: dentes cadunt, Plaut. u. Plin.: cadunt alci dentes, Sen. – θ) v. der Sonne u.a. Gestirnen, v. Tage, v. Jahreszeiten, sinken, sich neigen, untergehen (Ggstz. oriri), in densam umbram, Curt., od. in mare, Flor. (v. der Sonne): in Oceanum (v. Gestirnen), Prop.: Delia (Mond) exoriens simul atque cadens, Manil. – infra caelum et sidera nox cadit, die Nacht erhebt sich nicht bis zum Himmel u. bis zu den Sternen, Tac.: quā (wo) tristis Orion cadit, Hor. – hiems cecidit (ist dahin), referent illam sui menses, Sen. ep. 36, 11. – dah. sol cadens, poet. = Abend, Westen, iuxta solem cadentem, Verg. Aen. 4, 480: soli subiecta cadenti arva, Avien. descr. orb. 273. – ι) v. Winden, Stürmen, Orkanen, sich legen (Ggstz. surgere; vgl. Drak. Liv. 26, 39, 8 u. 29, 27, 10), ventus premente nebulā cecidit, Liv.: ubi primum aquilones (ii namque per aliquot dies tenuerunt) cecidere, Liv.: cadente iam euro, Liv.: sic cunctus cecidit pelagi fragor, Verg. – κ) v. Worten usw., dem Munde entfallen, sic iterat voces et verba cadentia tollit, Hor.: haec aliis male dicta cadant, Tibull.: neu tibi pro vano verba benigna cadant, Prop.: haud irritae cecidere minae, Liv. – λ) (als gramm. u. rhet. t. t.) v. Wort- u. Tonfall, abfallen, verlaufen, enden, quod verba melius in syllabas longiores cadunt, Cic.: quā (litterā m) nullum Graecum verbum cadit, Quint.: quae cadunt similiter, gleiche Abfälle (ὁμοιόπτωτα; dagegen quae similiter desinunt, gleiche Ausgänge [wie unsere Reime], ὁμοιοτέλευτα), Cic. de or. 3, 206: similiter cadens (Gleichheit des Falles) exornatio appellatur, cum etc., Cornif. rhet. 4, 28: ultima syllaba in gravem cadit, Quint. – cadere numerose, aptissime, Cic.: numerus opportune cadens, Quint.

    b) v. leb. Wesen, α) übh.: ubi circumvortor (mich im Tanze herumdrehe), cado, Plaut.: et labaris oportet et arietes et cadas, Sen.: cecidit coxamque fregit, Plin. ep.: sanis pedibus suis cecidit, pedem fregit, Augustin.: fratrem suum pugno ictum a Kaesone cecidisse, Liv.: si prolapsus cecidisset, Liv.: cadere solere u. saepius cadere (v. Fallsüchtigen), Cels. u. Plin. Val.: u. (im Bilde) magnus orator minime in lubrico versabitur, et si semel constiterit, numquam cadet, Cic.: u. (im Bilde), securus cadat an recto stet fabula talo, Hor. – ab alto (v. Vögeln), Plin.: de equo, Plaut. u. Cic.: de sella, Augustin. – alci ad pedes, Eutr.: in terram, in die Erde sinken (v. Körper), Cic.: alte in terram, Varr. fr.: in pedes alcis, Sen. rhet.: in patrios pedes, Ov.: in vulnus, Liv.: in vultus, Ov.: in transtra, sich ganz auf die Ruderbänke niederbeugen (= mit voller Kraft rudern), Lucan.: alci ad pedes, Eutr. 4, 7. Augustin. serm. 143, 4: alcis ad pedes, Vulg. Luc. 8, 41 u. Ioann. 11, 32: super collum alcis (jmdm. um den Hals), Vulg. Luc. 15, 20. – praecipitem, Verg.: pronum, Ov.: supinum, Suet.: honestius, Suet. – β) vom Weibe = sich einem Manne hingeben (Ggstz. demitti), Plaut. Pers. 656. Tibull. 4, 10, 2. Sen. contr. 1, 3, 7. – γ) v. Neugeborenen, de matre cadens, Stat. Theb. 1, 60: matre cadens, Val. Flacc. 1, 355. – u. v. der Sitte, Neugeborene vor die Füße des Vaters zu legen, tellure cadens, Stat. silv. 1, 2, 209 u. 5, 5, 69.

    B) übtr.: a) wohin fallen = kommen, geraten, α) übh.: abrupte in narrationem, in die E. wie mit der Tür ins Haus fallen (v. Redner), Quint. 4, 1, 79. – β) in od. auf eine Zeit fallen, in ihr eintreten, in id saeculum Romuli cecidit aetas, Cic.: considera, ne in alienissimum tempus cadat adventus tuus, Cic. – bes. v. Zahlungen, fällig werden, einkommen, in eam diem cadere nummos, qui a Quinto debentur, Cic.: sed ei ex praediis, ut cadet, ita solvetur, Cic. – γ) in die Sinne od. geistige Anschauung fallen, kommen, ihr anheimfallen, unterworfen werden, sub sensum aliquem, Cic.: sub sensum cernendi, Cic.: sub oculos, sub aspectum, in conspectum, Cic.: sub aspectum et tactum, Cic.: sub aurium mensuram aliquam, Cic.: sub iudicium sapientis et delectum, Cic.: sub intellegentiam, Cic.: in deliberationem, in nostram intellegentiam, Cic.: ne in cogitationem quidem, nicht einmal gedacht werden können, Cic. – δ) in eine gewisse Klasse usw. fallen, ihr zufallen, anheimfallen, zu ihr gehören, in idem genus orationis, Cic.: u. sub eandem rationem, Cic.: in unam quaestionem (v. mehreren), Quint.: sub nullam regulam cadere posse, unter keine Regel gebracht werden können, Sen.: ultra medicinae professionem, Scrib. – ε) in einen Zustand, in ein Verhältnis fallen, verfallen, geraten, ihm anheimfallen, von Pers., in morbum, Cic.: in unius potestatem, Cic.: sub populi Romani imperium ditionemque, Cic.: in offensionem alcis, Cic.: in suspicionem alcis, Nep.: u. in aliquam vituperationem, Cic.: in peccatum, der S. verfallen, Augustin. in psalm. 65, 13. – ζ) an jmd. fallen, jmdm. zufallen, anheimfallen = zuteil werden, m. Ang. an wen? durch ad m. Akk., regnum praeceps ad servitia (die Sklaven) cadit, Liv.: ad regna alcis, Lucr. – u. durch Dat., quibus ad portas cecidit custodia sorti (Abl.), Verg. – η) auf jmd. fallen, d.i. jmd. treffen, auf jmd. od. etw. Anwendung finden, auf od. für jmd. od. etw. passen, jmdm. beigelegt-, zugemutet werden können, mit etw. stimmen, non cadit in hos mores, non in hunc hominem ista suspicio, Cic.: hoc verbum, hoc nomen cadit in alqm, Cic.: non cadit in te superbia, Curt.: cadit ergo in bonum virum mentiri emolumenti sui causā, criminari etc.? Cic.: cadit igitur in eundem et misereri et invidere, Cic.: in consuetudinem nostram non caderet, es würde mit unserem Sprachgebrauche nicht übereinstimmen, Cic.

    b) seinem Verlaufe od. Erfolge nach fallen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, so u. so ausfallen, ablaufen, von Ereignissen, Versprechen u. dgl., quae tum maxime acciderant, casura praemonens, Liv.: si quid adversi casurum foret, Liv.: quid, si hostem habuissemus, casurum fuisset, Liv.: vota cadunt, treten ein, d.i. gehen in Erfüllung, Tibull. 2, 2, 17 (versch. von omnia ingrato litore vota cadunt, im Bilde = bleiben unerfüllt, Prop. 1, 17, 4). – c. fortuito, Cic.: c. feliciter, Sen. rhet.: c. male, Caes.: hoc adhuc percommode cadit, quod (daß usw.), Cic.: quod melius caderet nihil vidi, Cic.: res cecidit praeter opinionem, Nep., od. aliter ac putaram, Cic.: cecidit ut volumus et optamus (ganz erwünscht), Cic.: commodius cadere non potuit, Cic.: durius et contra praedicta cadentibus rebus, Suet. – si non omnia caderent secunda, Caes.: ut irrita promissa eius caderent, Liv. – res quocunque cadent etc., Verg.: leviter curare videtur, quo promissa cadant, Hor.: etsi verebar, quorsum id casurum esset, Cic.: aliorsum vota ceciderunt, Flor. – ni misericordia in perniciem casura esset, Cic.: cadere ad od. in irritum, fehlschlagen, vereitelt werden, fruchtlos bleiben (v. Hoffnung usw.), Liv. u. Tac.: so auch in cassum, Plaut. u. Lucr., u. frustra, Tac. – m. Ang. wem? etw. eintritt, sich ereignet, begegnet, durch Dat., ut nihil ipsis iure incommodi cadere possit, Cic.: insperanti mihi cecidit, ut etc., Cic.: hoc cecidit mihi peropportune, quod etc., Cic.: nihil mihi optatius cadere potest, quam ut etc., Cic.: qua in re mihi videtur illud perquam venuste (ganz allerliebst) cecidisse, ut (daß) etc., Cael. in Cic. ep.: sed certe a te mihi omnia semper honesta et iucunda ceciderunt, Cic. – nimia illa libertas et populis et privatis in nimiam servitutem cadit, schlägt um in usw. (wie μεταβάλλει), Cic. de rep. 1, 68.

    c) gleichs. zu Boden fallen, sinken, α) v. Pers., αα) durch Verlust der Macht, des Ansehens, des Kredits im Staats- u. Privatleben, turpius est enim privatim cadere quam publice, Cic.: tam graviter c., Cic.: eminentis vitae exitus est cadere, Sen. – ββ) durch Verlust des Prozesses, fallen = den Prozeß verlieren, verurteilt werden, absol., Tac. hist. 4, 6: in iudicio, Cic.: causā, Cic. u. ICt., od. formulā, Sen. u. Quint., infolge eines Formfehlers den Prozeß verlieren (s. Piderit Cic. de or. 1, 166. Halm Cic. Mur. 9): coniurationis crimine, Tac.: ore impudico (accusatoris), Tac. – γγ) durch Verlust des moralischen Haltes, Mutes, frangi repente et ita cadere, ut nulla res te ad aequitatem animi possit postea extollere, Cic.: non debemus ita cadere animis (den Mut verlieren), quasi etc., Cic. ep. 6, 1, 4. – β) v. Lebl., αα) durch Abnahme der extensiven od. intensiven Stärke, sinken, schwinden, cadunt vires, Lucr.: cadit vis venti, Liv. – cadit alci ira, Liv., u. (poet.) cadit ira fulminis, Prop.: cadit ira metu, Ov. – ββ) durch Abnahme des moral. Haltes, sinken, entsinken, nec debilitari animos aut cadere patitur (amicitia), Cic.: castris amissis od. alienis cladibus ceciderant animi, Liv. (s. Drak. Liv. 1, 11, 3): cecidere illis animique manusque, Ov. – γγ) durch Abnahme od. Verlust der Geltung, Macht, fallen, sinken, an Geltung-, an Bedeutung-, an Ansehen verlieren, pretia militiae casura in pace, Liv.: tua laus pariter cum re publica cecidit, Cic.: tanta civitas si cadet, Cic.: auctoritas principum cecidit, Cic.: multa renascentur, quae cecidere, cadentque quae nunc sunt in honore vocabula, Hor.: si magnus vir cecidit, magnus iacuit, Sen. – huc cecidisse Germani exercitus gloriam, ut etc., so weit (so tief) sei der R. des germ. H. gesunken, daß usw., Tac. – Unpers., periculum est, ne cadatur, Augustin. de dono persev. 1.

    II) prägn., fallen = hinsinken, zusammensinken, a) v. lebl. Subjj.: α) fallen = einfallen, einsinken, zusammenfallen, -sinken, verfallen, versinken, cadunt toti montes, Lucr.: at mundus aliquando est casurus? Ps. Quint. decl. – v. menschl. Gliedmaßen, cadunt alci oculi, fallen zu, Cic.: cadentes in ipso opere oculi, Sen.: cadentes iam oculos ad meum nomen erexit, Sen. rhet.: venas cadentes vino fulcire od. reficere, Sen. – β) fallen = erobert u. zerstört werden, von Städten, non tota cadet Troia, Ov.: cadere Argolico sub milite Troiam, Ov.

    b) v. leb. Wesen, fallen, sinken = tot hinsinken, α) von Menschen, teils gewaltsam, sowohl durch fremde Hand, im Kampfe, Kriege, od. durch Gift, durch das Henkerschwert usw., hinterlistig usw., pauci de nostris cadunt, Caes.: pauci utrimque cecidere, Liv.: ante signa circaque omnes ceciderant, Liv.: adversum femur tragulā graviter ictus cecidit, Liv.: confossi ceciderunt, Liv. – cadere in acie, Cic., in proelio, in eo bello, Nep.: acie civili, Ov.: pugnā Cannensi, Liv.: inter signa Samnitium, Liv.: in Hispania, Liv. – in pio officio, Ov. – telis, Tac.: iaculo eminus, Ov.: u. Marte suo per mutua vulnera, Ov.: u. per alqm iustā morte, Hor.: per acies aut proscriptione, Tac.: fraude muliebri, Tac.: poenali gladio (unter dem Henkerschwert), Amm. 27, 12, 3. – pro patria, Quint.: pro optimatibus, Tac. – neque illius interest, quemadmodum aut ubi cadam, Iustin.: in pugna acceptis a forti adversario vulneribus honeste cadere, Cic.: super LX milia non armis telisque Romanorum, sed... oblectationi oculisque ceciderunt, Tac.: cadere cum dignitate, Cic.: iure belli, Tac. – m. Ang. von wem? durch ab m. Abl. (s. Burm. Ov. met. 5, 192. Nipp. Tac. ann. 16, 9. Ruhnk. Suet. Oth. 5, 1): a tanto viro, Ov.: a centurione advorsis vulneribus tamquam in pugna, Tac.: nihil referre an ab hoste in acie an in foro sub creditoribus caderet, Suet.: poet. durch bl. Abl., Thessalo victore, Hor. – m. Ang. wem zuliebe? durch Dat., illud rogo, legi potius quam scorto cadat (hingerichtet werde), Sen. contr. 9 (4), 25. § 8. – als durch eigene Hand, suā manu, Tac.: exitu voluntario, Tac. – teils durch Schicksals Hand, in den Tod-, ins Grab sinken, vivam, si vivet; si cadet illa, cadam, Prop. – cadere ferrove fatove, Ov. – β) v. Opfertieren, fallen = als Opfer geschlachtet werden, geopfert werden, si tener pleno cadit haedus anno, Hor.: hostia cadit ante aras, Verg.: quae prima hostia ante foculum cecidit, Val. Max. – m. Ang. wem? durch Dat., agna cadet vobis, Tibull.: ovis cadit deo, Ov.: u. (im Bilde) nostrae cadens ferus Hannibal irae, Corn. Sever. (poët.) bei Sen. suas. 6, 26. – / Abl. Partiz. Präs. cadenti, Lucr. 3, 466: Genet. Plur. cadentum, Verg. Aen. 10, 674 u. 12, 410. Sil. 4, 424.

    lateinisch-deutsches > cado

  • 54 caput

    caput (kaput), pitis, n. (vgl. got. haubith, Haupt, Kopf u. viell. altind. *kaput in kapucchalam, Haar am Hinterkopf), das Haupt, der Kopf, I) eig. u. meton.: A) v. leb. Wesen: 1) der Menschen, a) eig.: α) übh. (Ggstz. vestigium): caput hominis, aegri, Cels.: capite aperto, Plaut.: capite operto, obvoluto, involuto, Cic.: capite demisso, Caes.: porcus cum capite humano natus, Liv. – caput adaperire, Sen.: caput aperire, operire, Cic.: caput velare, Liv., revelare, Arnob.: caput operire togā, Petr.: caput obvolvere, Cic.: caput obvolvere togā, Suet.: caput attollere, Ov.: caput ferire (sich vor den K. schlagen), femina plangere, Cic. fr.: c. perfricare, Cic.: c. alci auferre, abscīdere, praecīdere, percutere, Liv.: caput illidere foribus, Suet.: caput impingere parieti, Plin. ep.: capita conferre (zusammenstecken, bei geheimer Unterredung), Liv.: circum saucios milites inserere in tentoria caput, Liv.: sed corpori valido caput deerat (im Bilde), Liv. – Besondere Verbindungen, ire praecipitem in lutum per caputque pedesque (über Hals und Kopf), Catull. 17, 9. – capita aut navia u. caput aut navim, »Kopf oder Wappen«, ein Spiel, in dem ein Geldstück in die Höhe geworfen und dann gesehen wird, ob die Bildseite (der Götterkopf) oder die Wappenseite (das Schiff) nach oben gefallen ist, Macr. sat. 1, 7, 22. Aur. Vict. orig. gent. Rom. 3, 5. Paul. Nol. adv. paganos 75 extr. – nec caput nec pedes (habere), sprichw., von Geschäften usw., bei denen man nicht weiß, wo man anfangen, wo man aufhören soll, M'. Curius in Cic. ep. 7, 31, 2. Liv. epit. 50; vgl. Plaut. asin. 729: ut nec pes nec caput uni reddatur formae, eine bestimmte Gestalt gegeben werde der einen Idee, Hor. de art. poët. 8. – supra caput esse, sowohl = (als gefährlich, drohend) im Nacken sein, sitzen, v. Feinde, Sall. u. Liv., als auch = (als belästigend) auf dem Halse liegen, v. einer Person, Cic., v. Alter, Sen.: ebenso als gefährl. super caput esse, v. Feinde, Tac.: u. in capite atque in cervicibus nostris restitisse, drohend über unserem Haupte u. Nacken zurückgeblieben sein (v. Pers.), Cic. Vgl. Kritz u. Fabri Sall. Cat. 52, 24. Drak. Liv. 3, 27, 2; 21, 33, 2. – caput movere, das Haupt hin u. her neigen (als Gebärde des Hohns, der Schadenfreude), Vulg. Sirach 12, 19 u. 13, 8. – caput extollere, sein Haupt erheben (als Zeichen der Hoffnung auf Besserung und Erlösung), Cic. Planc. 33: ebenso caput erigere in libertatem, Augustin. de civ. dei 5, 22. – in caput alcis recidere, auf jmds. Haupt zurückfallen, Aetolorum prava consilia atque in ipsorum caput semper recidentia, Liv. 36, 29, 8. – β) der Kopf als Sitz des Verstandes, der Einsicht, incolumi capite es? Hor.: aliena negotia centum per caput saliunt, gehen mir durch den Kopf, Hor. – b) meton.: α)Mensch, Person, αα) übh. (s. Lorenz Plaut. most. 202. Brix Plaut. capt. 943), hoc c., ich, Plaut.: propter meum caput, um meiner Person willen, Plaut.: o lepidum caput! Plaut.: c. ridiculum, festivum, närrischer, drolliger Kauz, Ter.: c. liberum, Cic.: libera servaque capita, Liv.: ignota capita, Liv.: c. noxium, innoxium, Liv.: carum caput (wie φίλη, ηθείη κεφαλή), Verg. u. Hor. – beim Ausruf u. bei Verwünschungen, at vos, devota capita, Iustin.: nefandissimum caput, Iustin.: vae capiti tuo! Plaut. – ββ) beim Zählen, Schätzen oder beim Verteilen, Kopf, Mann, Person, capitum Helvetiorum milia CCLX III, Caes.: cum hostium numerus capitum CCCCXXX milium fuisset, Caes.: in capita describere, Cic.: exactio capitum, Kopfgeld, Personensteuer, Cic.: dah. capite censi, s. 1. cēnseo. – γγ) bei Verwünschungen, quod illorum capiti sit, was auf ihr Haupt falle, Cael. in Cic. ep.: di capiti ipsius reservent, Verg.: sacrare alcis caput, Liv. – β) der Kopf als Hauptträger des menschlichen Daseins, das Leben, die Existenz, αα) das physische Leben, coniuratio in tyranni caput facta, Liv.: capitis periculum od. dimicatio, Lebensgefahr, Ter. u. Cic.: in caput vertit, traf das Leben, beschleunigte seinen Tod, Liv.: capite suo decernere, dimicare, Cic. u. Liv.: capite luere, Liv. – suum caput pro salute rei publicae vovere, Cic. – ββ) die bürgerliche Existenz, nach römischem Sinne der Inbegriff aller Freiheits-, Bürger- u. Familienrechte, causa capitis, Cic.: iudicium capitis, Cic.: capitis accusare, Cic.: capitis anquirere, Liv.: capitis damnare, condemnare, Cic.: capite damnari, Cic.: capitis absolvere, Nep.: pro capite dicere, Cic.: causam capitis dicere, Nep.: poenam capitis constituere, Cic.: agitur caput alcis, Cic.: capitis minor, ein bürgerlich Toter, Hor.: u. capite deminui od. se deminuere, s. dē-minuo: u. capitis deminutio, s. dēminūtio: ebenso capite minui, s. minuo, capitis minutio, s. minūtio.

    2) der Tiere, a) eig.: c. iumenti, Nep.: c. equinum, Plin.: c. elephantinum, Val. Max.: c. simininum, Iul. Obsequ.: trium capitum canis, Mythogr. Lat.: hydra multa capita habens, Sen.: belua multorum es capitum, Hor. – dah. ad capita bubula, »bei den Ochsenköpfen«, ein Ort in Rom, wo O. in Stein eingehauen waren, Suet. Aug. 5. – b) meton. = das ganze Tier, ein Stück, bina boum capita, Verg.: grex XXV capitum, Col.: triginta capitum fetus, Verg.

    B) von Lebl., der Kopf, die Spitze, Kuppe, das Oberste, Äußerste (Anfang oder Ende), papaveris, Mohnkopf, Liv.: tignorum, Caes.: trabis, Veget. mil.: pontis, Brückenkopf, Planc. in Cic. ep.: iecinoris, Cic.: columnae, Kapitäl, Plin.: fistulae, Vorderende, Mündung, Liv.: alii, Bolle, Cato u. Plin.: capita vitis, Wurzeln, Cato u. Plin., od. die Ranken, Col. u. Cic.: capita loramentorum, die Enden, Iustin.: arcus, die Enden, Verg.: vectis, der lange Teil, Liv.: c. machinae, quae graece κανὼν μουσικός appellatur, die Kanzelle an der Wasserorgel, Vitr.: perangusta capita (mitellae), die ganz schmalen Enden der chirurg. Armbinde (Ggstz. latitudo, der breite Teil), Cels.: c. fasciae, habenae, lini, Cels.: uti aequalia duo capita (Enden des Seiles) sint, funis cum erit extensus, Vitr.: si nusquam caput (eine Geschwulst, Beule) se ostendit, Cels.: caput facere (v. Beulen usw.), hoch aufschwellen, Plin. – von Örtl., c. silvae, Wipfel, Sen. poët.: capita aspera montis, äußerste Spitze, Verg.: in capite Bithyniae, am äußersten Punkte (Ein- u. Ausgang), Plin. ep. – v. Gewässern, sowohl der Ursprung, die Quelle, Enipei, Verg.: Rheni, Mela: amnis, Verg.: fontis, Hirt. b. G., Vitr. u.a.: als die Mündung, der Ausfluß (aber seltener), capita Rheni, Caes.: u. so Rheni c., Hor. u. Lucan.: im Bilde, die Quelle, der Ursitz, die Urquelle, der Ausgangspunkt, die Grundlage, der allgemeine Gesichtspunkt (die Kategorie), quo invento ab eo quasi capite disputatio ducitur, Cic.: nonne his vestigiis ad caput maleficii perveniri solet? Cic.: si quid (ein Gerücht) sine capite manabit, ohne sichere Quelle, Cic.: nos de Dolabella cotidie, quae volumus, audimus: sed adhuc sine capite (ohne Quelle), sine auctore (unverbürgt), rumore nuntio, Cic. ep.: aperiamus autem capita, unde etc., Cic. – u. so oft verb. mit fons, zB. ille fons et caput (ihr Urheber u. Stifter) Socrates, Cic.: in ea (sc. in aegritudine) est fons miseriarum et caput, die Quelle u. Grundursache, Cic. – u. der Anfang, cuncta igitur a capite (von Anfang an) proposito ordine persequamur, Pacat. pan. 4, 1.

    II) übtr., was in irgend etw. das Erste, Vorzüglichste ist, 1) v. Pers., das Haupt, die Hauptperson, der Stimmführer, Hauptanstifter, rei publicae, die Hauptperson im Staate, Tac.: c. scelerum, Erzhalunke, periuri caput, der ganz verlogene Kerl, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 494): illic est huic rei caput, Ter.: c. omnium Graecorum concitandorum, Cic.: capita coniurationis, Liv.: capita Latini nominis, Liv.: caput rerum Masinissam fuisse, Liv.: statim et seditio crevit, ut caput et consilium (ein beratendes Haupt) habere coepit, Iustin. – 2) v. Lebl., a) im allg., das Haupt, die Hauptsache, cenae, das vorzüglichste Gericht, Hauptgericht, Cic.: patrimonii, das vorzüglichste Stück, Liv.: litterarum, Hauptinhalt, Hauptpunkt, Cic.: rerum, Hauptpunkt, Cic.: caput est, ist der Hauptpunkt, Cic.: c. Epicuri, Hauptgrundsatz, Cic.: c. civilis prudentiae, oberstes Prinzip, Cic. – b) in Gesetzen u. Schriften, der Hauptsatz, Hauptabschnitt, Paragraph, das Kapitel, legis, Cic.: epistulae, Cic.: unius capitis lectio (Lektüre), Treb. Poll.: quae scripserimus in summas sive in commentarium et capita conferre, Quint. – u. ein Absatz, Abschnitt in Urkunden, Corp. inscr. Lat. 11, 3614 (Decr. decur. Caerel. 15). Gromat. vet. p. 263 sq. – c) v. Geld u. Geldeswert, die Hauptsumme, der Stock, das Kapital (Ggstz. usurae), de capite deducite, quod usuris pernumeratum est, Liv.: quinas hic capiti mercedes exsecat, Hor. – de capite ipso demere, die Pachtsumme kürzen, Cic.: de capite quantum commodum fuit frumenti detraxit, Cic. – de illo Tulliano capite (Schuld) libere cum Cascellio loquare, Cic. – d) v. Örtl., der vornehmste Ort, die vornehmste Stadt, die Hauptstadt, der Hauptsitz, Thebae c. totius Graeciae, Nep.: Roma, c. orbis terrarum, Liv.: Persepolis, c. regni, Plin.: c. gentis Artaxata, Tac.: c. belli, Liv. – / Abl. auch capiti, Catull. 68, 124. Amm. 18, 5. – In Inschrn. auch kaput od. bl. k. geschr., zB. Corp. inscr. Lat. 14, 2112. Gromat. vet. p. 263 sq.: u. capud, Corp. inscr. Lat. 7, 897.

    lateinisch-deutsches > caput

  • 55 concitatus [1]

    1. concitātus, a, um, PAdi. m. Compar. u. Superl. (concito), an-, aufgeregt, I) in rührige Bewegung gesetzt, angetrieben, rührig, beschleunigt, schleunig, hastig (Ggstz. tardus), a) übh.: haud paulo concitatiore cursu quam secutus erat fugiens, Liv.: caeli conversio est concitatior, Cic. – v. leb. Wesen, c. sequentium agmen, der andrängende, Curt.: concitato equo ad hostem vehi, auf den Feind lossprengen, Nep.: concitato equo in alqm impetum facere od. in medium hostium agmen irrumpere, Val. Max.: quam concitatissimos equos immittere, im gestrecktesten Laufe-, im Galopp ansprengen, Liv. – b) v. Gebärde u. Stimme, erregt, heftig, laut (Ggstz. remissus), concitatissimus corporis motus, Quint.: modos pronuntiationis plus iusto concitatos revocare (Ggstz. nimis remissos excitare), Val. Max.: erectā et concitatā voce (Ggstz. summissā et contractā voce), Quint. – accidens concitatior clamor, Liv. – II) innerlich aufgeregt, a) gemütlich, leidenschaftlich, heftig (Ggstz. remissus, lenis, mitis), animus c. (Ggstz. remissus a.), Quint.: pater c. (Ggstz. lenis p.), Quint.: affectus concitati (Ggstz. remissi, mites atque compositi, flebiles), Quint.: mores (equi), qui sunt ex placido concitati et ex concitato mitissimi, Col.: concitatissima est in mortem rabies, si etc., Sen. rhet. – b) geistig, v. der Rede u. übtr. v. Redner, erregt, lebhaft, schwungvoll, c. semper oratio, Quint.: Lucanus ardens et c., Quint.: Callicles adhuc concitatior, Quint.

    lateinisch-deutsches > concitatus [1]

  • 56 curo

    cūro (altlat. coiro u. coero), āvī, ātum, āre (cura), etw. sich angelegen sein lassen, I) im allg., etw. sich angelegen sein lassen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, für etw. od. jmd. Sorge (Fürsorge) tragen, sorgen, etw. besorgen (Ggstz. neglegere), α) m. Acc., u. zwar teils m. Acc. einer Sache, c. haec, Ter.: istaec non c., Cic.: sic enim decet, te mea curare, tua me, Cic.: c. domi forisque omnia, Sall.: negat quicquam deos nec alieni curare nec sui, Cic.: c. aliena, Ter.: negotia aliena, Cic.: mandatum, vollziehen, Cic.: sociorum iniurias, Sall.: non c. animi conscientiam, Cic.: c. preces alcis, Hor.: nihil omnino c., ganz indifferent (gegen alles gleichgültig) sein, Cic.: alia od. aliud cura, darum kümmere dich nicht, darum sei außer Sorge, Plaut. u. Ter. (s. Ussing Plaut. asin. 106): neben potin aliam rem ut cures, Plaut. – praeter animum nihil c., alles andere unbeachtet lassen, Cic.: periuria nihil c., sich nichts machen aus usw., Catull.: c. haec diligenter, Cic.: praeceptum diligenter c., einer Vorschrift pünktlich nachkommen, Nep.: eam rem studiose c., Cornif. rhet.: studiosissime omnia diligentissimeque c., Cic.: huic mandes, si quid recte curatum velis, Ter. – rem alienam periculo suo c., Sall. – duabus his artibus... se remque publicam curabant, wahrten sie das eigene u. des Staates Interesse, Sall. Cat. 9, 3. – teils m. Acc. einer Person, quis enim potest, cum existimet, se curari a deo, non et dies et noctes divinum numen horrere? Cic.: etiam hic mihi curandus est? auch um diesen soll ich mich bekümmern? Cic.: curate istam diligenter virginem, nehmt die J. gut in acht, Ter. – β) m. Acc. u. dem Gerundivum, besorgen lassen, in Sicilia frumentum emendum et ad urbem mittendum c., Cic.: epistulam alci referendam c., fasciculum ad alqm perferendum c., Cic.: ex eo auro buculam c. faciendam, Cic.: ex ea pecunia... basilicam faciendam c., Liv.: pontem in Arare faciendum c., Caes.: longis navibus exercitum transportandum c., Caes.: c. alqm docendum equo armisque, Liv.: eum per simulationem colloquii c. interficiendum, Hirt. b. G. – γ) m. Acc. u. Partic. Perf. Pass., inventum tibi curabo et mecum adductum tuum Pamphilum, ich will schon machen, daß ich finde usw., Ter. Andr. 684. – δ) m. Infin. = es sich angelegen sein lassen, dafür sorgen, sich ein Geschäft daraus machen, darauf denken od. bedachtsein, suchen, nihil Romae geritur, quod te putem scire curare, Cic. ep. 9, 10, 1: mando tibi, uti cures lustrare, Cato r. r. 141: tu recte vivis, si curas esse quod audis, Hor.: multa exemplaria contracta emendare curavit, Suet.: curavi equidem abolere orationem, Fronto. – bes. oft non (nec) curare = sich nicht die Mühe nehmen, nicht mögen, sich weigern, in Siciliam ire non curat, Cic.: neque sane redire curavit, Cic.: id ad me referre non curat, Cic.: itaque ea nolui scribere, quae nec indocti intellegere possent nec docti legere curarent, Cic.: qui ista nec didicissent nec omnino scire curassent, Cic.: nec revocare situs aut iungere carmina curat, Verg.: in negativem Sinn, quis ignorat, qui modo umquam mediocriter res istas scire curavit, Cic. Flacc. 64. – tantum abest, ut Antonii suspicionem fugere nunc curem,...ut mihi causa ea sit, cur Romam venire nolim ne illum videam, Cic. – ε) mit Acc. u. Infin. Act., Persium non curo legere (mir liegt nichts daran, daß mich P. liest), Laelium Decumum volo, Lucil. 593 ( bei Cic. de or. 2, 25). – gew. im Acc. u. Infin. Pass., neque vero haec inter se congruere possent, ut natura et procreari vellet et diligi procreatos non curaret, Cic. de fin. 3, 62: symbolos proponi et saxis proscribi curat, Iustin. 2, 12, 2 (u. so auch Iustin. 3, 5, 12). – ζ) m. Nom. u. Infin., ego capitis mei periculo patriam liberavi, vos liberi sine periculo esse non curatis, Cornif. rhet. 4, 66. – η) m. folg. ut od. ne od. ut ne u. Konj. od. m. bl. Konj. (s. Lachm. Lucr. 6, 231), adhuc curavi unum hoc quidem, ut mihi esset fides, Ter.: ex coriis utres uti fierent, curavit, Sall.: pollicitus sum curaturum me Bruti causā, ut ei Salaminii pecuniam solverent, Cic.: curare et perficere, ut etc., Cic.: sic tibi persuade, me dies et noctes nihil aliud agere, nihil curare, nisi ut mei cives salvi liberi-que sint, Cic.: u. so in Briefen, cura, ut valeas, Cic.: tu velim in primis cures, ut valeas, Cic.: tu etiam atque etiam cura, ut valeas, Cic.: cura ergo potissimum, ut valeas, Cic.: cura igitur nihil aliud, nisi ut valeas; cetera ego curabo, Cic.: nec quicquam cures, nisi ut valeas, Cic.: cura igitur, ut quam primum venias, Cic.: cura et effice, ut ab omnibus et laudemur et amemur, Cic. – senatus nobis, qui pro consulibus sumus, negotium de-derat, ut curaremus, ne quid res publica detrimenti caperet, Cic.: curavi, ne quis metueret, Cic.: amari iucundum est, si curetur, ne quid insit amari, Cornif. rhet.: praetor curavit, ut Romae ne essent, Suet. – m. bl. Coni., curare domi sint gerdius, ancillae, pueri, zonarius, textor, Lucil. 1056 sq.: ne illa quidem curo mihi scribas, quae etc., Cic. ep. 2, 8, 1: imprimat his, cura, Maecenas signa tabellis, Hor. sat. 2, 6, 38 (vgl. Hor. carm. 1, 38, 5): iam curabo sentiat, quos attentarit, Phaedr. 5, 2, 6: curabo, iam tibi Iovis iratus sit, Petron. 58, 2: u. so Petr. 58, 7; 69, 1; 74, 17. Fronto de eloqu. 1. p. 145, 1 N. – θ) m. folg. quod (daß) u. Indikativ, nam quod strabonus est, non curo, Petron. 68, 8. – ι) m. folg. Relativsatz od. Fragesatz, cura quae iussi atque abi, Plaut.: ego quae ad tuam dignitatem pertinere arbitror summo studio diligentiāque curabo, Cic.: non curo, an isti suspicionibus relinquantur, Plin. ep. 6, 31, 11. – κ) m. Dat. (s. Brix Plaut. trin. 1057. Dehler Tert. apol. 46 u. die Auslgg. zu Apul. de deo Socr. 2), rebus publicis, rebus alienis, Plaut.: otio hominum, Fronto: rebus eius absentis, Gell.: saluti suae, Tert.: rebus meis, Apul. – λ) m. (gräzisierendem) Genet., corporis curata (Psyche), Apul. 5, 2: virginitatis, Apul. met. 5, 4. – μ) m. pro u. Abl., ego pro me et pro te curabo, Plaut.: non te pro his curasse rebus, ne quid aegre esset mihi? Ter. – ν) m. de u. Abl., Quintus de emendo nihil curat hoc tempore, denkt nicht an das K., Cic.: omnino de tota re, ut mihi videtur, sapientius faceres, si non curares, Cic.: vides, quanto hoc diligentius curem quam aut de rumore aut de Pollione, Cic.: quasi vero curent divina (die Gottheit) de servis, Macr. sat. 1, 11, 1: noli curare de palea, Augustin. serm. 5, 3. – ο) absol., in Briefen, sed amabo te, cura et cogita, tecum loquere etc., Cic.: quia sum Romae et quia curo attendoque, Cic. – und bei den Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 171), D. omnia apparata iam sunt intus. S. curasti bene, Ter.: bene curassis, sei ohne Sorge, Plaut.: curabo, Ter.: curabitur, es wird besorgt werden, Ter.: quemadmodum adstitit severā fronte curans (sorgend), cogitans, Plaut.

    II) insbes.: 1) die Pflege von etw. besorgen = etw. mit Sorgfalt behandeln, -ziehen, abwarten, warten, pflegen, putzen (abputzen), griech. θεραπεύειν, a) übh.: c. domos, herausputzen, Petron. 71, 7: vestimenta c. et polire (v. Walker), Ulp. dig. 47, 2, 12 pr. – als t.t. der Landw., vineam, Col.: vitem falce, ausputzen, Plin.: apes, Col. – als mediz. t.t., reinigen, bes. im Partiz. curatus ( wie τεθεραπευμένος und noch heute italien. curato), zB. sevum vitulinum curatum, Cels.: cadmia curata, Cels. – u. als t.t. der Kochkunst, putzen, säubern, ante curatae rapae, Apic. 1, 24. – b) den Körper usw. durch Kämmen, Waschen, Baden, durch Speise u. Trank warten und pflegen, erquicken, bewirten, c. corpus, Lucr. u.a., oft als milit. t.t. mit u. ohne cibo, vino et cibo, cibo somnoque, Liv. u. Curt. (s. Drak. u. Fabri Liv. 21, 54, 2. Mützell Curt. 3, 8 [21], 22): c. membra, cutem, pelliculam, seine Gl., seine H. pflegen = sich gütlich tun, sich's wohl sein lassen, Hor. u.a. (s. Schmid Hor. ep. 1, 2, 29): c. alqm (zB. einen Gast), Tibull. u.a. (s. Dissen Tibull. 1, 5, 33): parentem suum (von Töchtern), Plaut.: dominum, aufmerksam bedienen, Plaut.: amicos suos, bewirten, Plaut.: c. se, nos,Ter. u. Cic.: verb. reficere se et c., Cic.: c. se molliter, Ter.: c. se suamque aetatem, Plaut.: c. genium, s. genius. – Passiv, curari mollius, Komik.: curati cibo, cibo vinoque, Liv.: ut ante lucem viri equique curati pransi essent, Liv.: sic (pulli anserini) curati circiter duobus mensibus pingues fiunt, Varro. – Partiz. Präs. im Zshg. absol., zB. iumentum e manibus curantium (seiner Wärter) elapsum, Liv. – bes. von der Haarpflege, curatus inaequali tonsore capillos, schief geschnitten das Haar, Hor. ep. 1, 1, 94. – c) einen Kranken, ein Übel, eine Krankheit usw. warten, abwarten,pflegen, v. Arzt = behandeln, heilen ( kurieren ), operieren (s. Mützell Curt. 3, 5 [13], 12), c. corpora, Cic.: c. alqm, Cic. u.a.: regis filiam, Sen.: ipsi se curare non possunt, Sulpic. in Cic. ep.: curari non posse, Caes.: is, qui curatur, der Patient, Cels. – c. reduviam, Cic.: ulcus, Cels. u. Sen.: vulnus, Liv.: morbum, febrem, Cels.: curari se pati, Cic.: obligari curarique se pati, Suet.: qui ferrum medici prius quam curetur (operiert wird) aspexit, Cels.: c. alqm od. se diligenter, Cic.: alqm graviter aegrum c. diligentissime, Ter. u. Cic.: alqm magna cum cura, Plaut.: c. alqm leniter, Cic.: curari aegre, aliter, celeriter, commodissime, facile, difficilius, difficillime (v. Übeln), Cels.: curari recte, perperam (v. Pers.), Cels.: curari se fortiter pati (v. Pers.), Liv.: ictus parum bene curatus, Cels.: adulescentes gravius aegrotant, tristius curantur, Cic.: curari arbitrio suo (v. Pers.), Curt.: curari neque manu (durch chirurgische Hilfe) neque medicamentis posse (v. einem Übel), Cels.: curari scalpello, ferro, mit dem Messer operiert werden (von Pers.), Cels.: vinolentis quibusdam medicaminibus solere curari (v. Pers.), Cic.: frigidis (mit kalten Umschlägen) curari se pati (v. Pers.), Suet.: c. morbos victu (durch Diät), Cels.: c. morbos remediis, Cels.: c. graviores morbos asperis remediis, Curt.: c. oculos sanguinis detractione, oculos vino, Cels.: c. alcis valetudinem, Apul.: c. vulnus suturā, Cels. – absol., c.tuto, celeriter, iucunde (v. einem Arzte), Cels.: tertiam esse medicinae partem, quae manu (durch Manualhilfe) curet, Cels.: medicus, qui curandi finem fecerit, Quint. – Partiz. subst., cūrāns, antis, m., der Behandelnde = der Arzt, zB. plurimi sub alterutro curantis errore moriuntur, Cels. 3, 8. – d) jmdm. seine Achtung und Verehrung an den Tag legen, jmd. ehren, verehren, jmdm. huldigen, den Hof machen (griech. θεραπεύειν), c. delicatos, Spart. Hadr. 4, 5: curatur a multis, timetur a pluribus, Plin. ep. 1, 5, 15. – eum ultra Romanorum ac mortalium etiam morem curabant exornatis aedibus per aulaea et signa scaenisque ad ostentationem histrionum fabricatis, Sall. hist. fr. 2, 23, 2 (2, 29, 2).

    2) die Herrichtung von etwas besorgen, etw. herrichten, herrichten lassen, a) als t.t. der Wirtschaftsspr.: c. cibum (v. Koch), Varro LL.: c. cenam, obsonium (v. Hausherrn), Plaut.: cenulam omnibus, Gell.: ludis Martialibus c. triclinium sacerdotum (vom Anordner), Suet. – absol., wie unser schaffen, curate istic vos, Plaut.: bene curasti, Ter. – b) als publiz. t.t., IIII vir viarum curandarum, des Wegebaues, Corp. inscr. Lat. 5, 1874. – c) als t.t. der Religionsspr., sacra (griech. θεραπεύειν τὰ ἱερά), Cic.: non rite id sacrum, Liv.: sacra Cereris per Graecas semper curata sunt sacerdotes, Cic. – c. prodigia, nach den gesetzlichen Vorschriften (durch Anordnung von Hühnopfern usw.), Liv. 1, 20, 7. – d) wie κηδεύειν = eine Leiche (deren Waschung, Einbalsamierung, Bestattung) besorgen, funus, Ter.: corpus exanimum, Curt.: corpus Alexandri suo more (von den Chaldäern), Curt.: cadaver, Suet. Vgl. Ruhnken Ter. Andr. 1, 1, 83.

    3) die Herbeischaffung von etw. besorgen, a) etw. durch Kauf besorgen, signa, quae nobis curasti, ea sunt ad Caietam exposita. Te multum amamus, quod ea abs te diligenter parvoque curata sunt, Cic. ad Att. 1, 3, 2. – b) eine Geldsumme besorgen, ( herbei) schaffen, auszahlen, auszahlen lassen, iube sodes nummos curari, Cic.: Minucium XII sola (nur 12000 Sesterze) curasse scripsi ad te antea; quod superest, velim videas, ut curetur, Cic. – m. Dat. (wem?), Oviae C. Lollii curanda sunt HS C (100000 Sesterze), Cic.: redemptori tuo dimidium pecuniae curavit, Cic.: me, cui iussisset, curaturum, ich würde auf seine Anweisung Zahlung leisten lassen, Cic.: cum aeris alieni aliquantum esset relictum, quibus nominibus (für welche Schuldposten) pecuniam Romae curari oporteret, auctionem se in Gallia facturum esse proscribit earum rerum, quae ipsius erant privatae, Cic. – m. nomine u. Genet., erat enim curata nobis pecunia Valerii mancipis nomine, Cic. – m. pro u. Abl., L. Cincio HS CCIcuro curoCCIcuro curoCCC pro signis Megaricis curavi, Cic.: ut pro eo frumento pecunia Romae legatis eorum curaretur, Liv.

    4) die Verwaltung, Leitung von etwas besorgen, a) übh.: res rationesque eri, Plaut. Pseud. 626 sq.: c. pensa ac domos (vgl. κομίζειν δῶμα, Hom.), v. den Hausfrauen, Mela 1. § 57. – dah. poet., c. alqm, jmd. besorgen = abgeben, machen, pastorem ad baculum possum curare, Prop. 4, 2, 39. – b) als publiz. u. milit. t. t., einen Zivil- od. Militärposten verwalten, leiten, befehligen (kommandieren; vgl. Heräus Tac. hist. 2, 24, 11), res Romae, Liv.: Asiam, Achaiam, Tac.: bellum maritimum, Liv.: superioris Germaniae legiones, Tac. – absol. = die Leitung haben, befehligen (kommandieren), operieren, c. Romae, Tac.: c. in ea parte, in postremo, Sall.: apud dextumos, Sall.: comitate quādam curandi provinciam tenuit, Tac.: ubi quisque legatus aut tribunus curabat, Sall. Vgl. übh. die Auslgg. zu Sall. Cat. 59, 3. – / Archaist. Coni. Perf. curassis, Plaut. most. 526 u.a.: curassint, Plaut. Poen. prol. 27. – Paragog. Infin. Praes. Pass. curarier, Plaut. capt. 737 u. Poen. prol. 80. Hor. ep. 2, 2, 151. Ser. Samm. 98. – arch. Nbf. a) couro, wov. couraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1419. – b) coero, wov. coeret, Cic. de legg. 3, 10: coeravit, Corp. inscr. Lat. 1, 600. 604 u. 605: coeraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 570 u. 8, 68: coerare, Corp. inscr. Lat. 3, 2. p. 1187: coerari, coerandi, Cic. de legg. 3, 10. – c) coiro, wov. coiravit, Corp. inscr. Lat. 1, 801 u. 1166: coiraverunt, Corp. inscr. Lat. 1, 565 u. 1116: coiravere, Corp. inscr. Lat. 1, 566 u. 567, synk. coirarunt, Corp. inscr. Lat. 1, 1478. – d) coro, wov. coraveront, Corp. inscr. Lat. 1, 73.

    lateinisch-deutsches > curo

  • 57 cursus

    cursus, ūs, m. (curro), der Lauf, zu Wagen = die Fahrt, zu Pferde = der Ritt, u. die Fahrt durch die Luft = Flug usw., im engern Sinne bes. der rasche, volle Lauf, der Eilschritt ( Sturmschritt), der Eilmarsch, der Eilritt, I) eig.: ingressus, cursus, accubitio, inclinatio, sessio etc., Cic.: c. cervorum, Verg. u. Ambros.: c. equorum, Verg.: vulpeculae, Ambros.: c. longarum navium, Caes.: omnis omnium cursus est ad vos, alle kommen zu euch gelaufen (= alle nehmen ihre Zuflucht zu euch), Cic. – c. aërius, Flug durch die Luft, Ov.: c. celer, Ov.: c. effusus, Liv.: c. nimius, Cels.: praeceps (sich überstürzender), Sturmlauf, Sturm (bildl.), Vell.: vagi per omnes vias cursus, Liv.: c. vehemens, Cels.: c. volucer (v. der personif. Zeit), Phaedr. – Volsci cursu et clamore fessi, Liv.: fessum cursu trahens corpus, Liv. – raptim agmen cursus magis quam itineris modo ducere, Curt. – adaequare cursum equorum od. longarum navium, Caes.: concitare boves in cursum, Col.: flectere cursum ad puerilem vagitum (v. einer Wölfin), Liv.: deflectere cursum ad Gallos, Liv.: descendere (ex lectica) et capere cursum, zu laufen anfangen, den Weg eilig zu Fuß fortsetzen, Suet.: duplicare cursum, noch einmal so weit laufen, eine noch einmal so weite Strecke durchlaufen, Caes.: iungere cursum equis, mit den Pferden gleichen Lauf halten (v. Fußsoldaten), Liv.: inhibere paulisper cursum (v. Reiter), Curt.: cursu et lassitudine exanimari, Caes.: fatigare iaculo cursuque cervos, Verg.: cursu fatigari, Petron.: cursu et spatio pugnae defatigari, Caes.: cursu superare canem, Hor.: vincere cervum cursu, Plaut.: emetiri cursu uno die ingens spatium (v. einem Läufer), Liv.: incerto cursu ferri (v. Pferden), Liv. – cursu ire od. ferri in hostem (im Sturmschritt, griech. δρόμῳ), Curt. u. Liv.: cursu tendere ad alqm od. ad locum, Liv. u. Sall.: lustrare terras disiunctissimas non cursibus (eiligen Durchzügen), sed victoriis (Siegesbahnen), Cic.: ingenti cursu refugere (v. Reiterei), Curt. – vix ab impetu et cursu teneri, sich kaum vom Angriff im Sturmschritt abhalten lassen, Liv. – eo cursu, in solchem Laufe, in solcher Eile, so eilig, zB. vix spatium instruendi (aciem) fuit; eo cursu hostes in proelium venerunt, Liv.: u. m. folg. ut u. Konj., ad fretum eo cursu contendit, ut prope repentino adventu incautos oppresserit, Liv. – in cursu esse, im vollen Laufe sein, v. Pers. = in voller Eile reisen, Cic. ad Att. 5, 16, 1; poet. übtr. von lebl. Ggstdn. = im vollen Gange, im vollen od. im besten Zuge sein, dah. auch = noch fortdauern (s. Heinse u. Bach Ov. met. 10, 401), vox erat in cursu, Ov.: dum furor in cursu est, currenti cede furori, Ov.: sex ubi, quae restant, luces Aprilis habebit, in medio cursu tempora veris erunt, Ov. – im Bilde, v. raschen Gange der Rede, v. Redeflusse, interdum cursus in oratione est incitatior, interdum moderata ingressio, Cic.: tantus cursus verborum fuit et sic evolavit oratio, ut etc., Cic.: dicebat citato et effuso cursu, sed praeparato, Sen. rhet.

    So nun bes.: a) der Lauf nach einem bestimmten Ziele zur Übung und um die Wette, der Wettlauf, zu Wagen od. zu Pferde = das Wettrennen, im Gymnasium, im griech. Stadium, im röm. Zirkus, cursus certamen, Ov.: c. bigarum quadrigarumque, Suet.: c. Olympiacus, Cornif. rhet.: c. equester, Pferderennen, Verg. – cursu invictus Echion, Ov.: nobiles equos cursus et spatia probant, Tac. dial.: cursu cum aequalibus certare, Sall.: cursu certare in stadio, Suet.: ibi (in gymnasio) cursu, luctando, hastā, disco se exercere (v. Jünglingen), Plaut.: cursu vincere alqm, Ov.: studere optatam cursu contingere metam, Hor. – im Bilde, der Lauf, das Rennen, Ringen nach dem Ziele, bes. nach dem Ziele der Ehre, Laufbahn, Karriere,illa iactatio cursusque popularis, jenes unruhige Treiben (Drängen) u. Rennen nach der Volksgunst, Cic.: non habet satis magnum campum ille tibi non ignotus cursus animi (meine dir wohlbekannte entschiedene Geistesrichtung), Cic.: honorum tuorum cursus cui suspectus umquam fuit? Cic.: cum numquam sit aut illius a me cursus impeditus aut ab illo meus, Cic.: iam pridem esse in cursu (Ggstz. stadium ingredi), Cic.: in eodem cursu fuisse a Sulla dictatore ad eosdem fere consules, dieselbe Laufbahn gemacht haben vom D. S. anbis zu usw., Cic.: vides in quo cursu simus, in welchem Rennen (nach den höchsten Würden) ich begriffen bin, Cic.: transcurrere cursum suum, rasch, ohne Aufenthalt zu machen, wie mit einem Sprunge seine L. durcheilen (durchmachen), Cic.

    b) der Lauf als in bestimmter Richtung unternommener Weg, die Route, der Kurs, der Marsch, die Reise, die Fahrt, bes. zur See, cursus navigationum tuarum, die Routen deiner Fahrten, Cic.: c. diei totius, Mela: insidiosus rector cursus (v. einem Steuermann), Val. Max. – c. brevis, Curt.: c. maritimus, Cic.: c. prosper, Plin.: c. rectus, Plin. ep.: secundus, Caes.: longi non falsa pericula cursus (Fahrt durch die Luft, Flug), Ov.: unde (ab ora Italiae) in Epirum brevis cursus est, Curt.: in hoc medio cursu est insula, quae appellatur Mona, Caes.: in medio Achaico cursu (mitten auf meiner Fahrt nach A.) te vidi Veliae, Cic.: mihi cursus in Graeciam per tuam provinciam est, Cic.: huc rectus ex Africa c. est, direkte Fahrt, Liv.: quo cursus navibus tutus ex Africa esset, Liv. – commutare cursum (Ggstz. tenere cursum, s. unten), Cic.: imprudentiā aut tempestate paulum suo cursu decedere (abweichen), Caes.: im Bilde, quem neque periculi tempestas neque honoris aura potuit umquam de suo cursu aut spe aut metu demovere, kein Sturm der Gefahr, kein lockender Hauch der Ehre von seiner Bahn abbringen, Cic.: c. dirigere, m. Ang. wohin? durch Advv. od. durch Praepp. od. durch bl. Acc. loc., zB. alio (anderswohin), Val. Max.: eo (dahin), Liv.: quo tendo, Nep.: in Africam, Vell.: ad litora Apolloniatium, Caes.: ad Antiochum, Iustin.: Gades (nach G.), Iustin.: cuius classis cursum esse directum columbae antecendentis volatu, Vell.: ad nocturnos ignes cursum dirigere, Suet.: cursum dirigere per auras in lucos (v. Fluge der Tauben), Verg. – cursum exspectare, günstige Fahrt (auch im Bilde), Cic.: cursum secundum habere (v. Schiffen), Caes.: repentina tranquillitas intermittit cursum, Petron.: impedire alcis cursum (v. Winden), Mela: petere alium cursum, eine andere Route, einen andern Kurs nehmen (v. Reisenden zur See), Cic.: unde et quo tenderent cursum, Liv. – cursum tenere, Kurs halten (= den rechten, geraden Weg verfolgen), u. cursum non tenere od. tenere non posse, den Kurs nicht halten od. nicht halten können, v. Seefahrern u. Schiffen, Caes. u.a. (vgl. Schneider Caes. b. G. 4, 26, 4): u. so secundis ventis od. secundissimo vento cursum tenere, Cic.: cursum non tenere et longius deferri, Caes.: rectum cursum, recta gubernacula in periculum tenere, Plin. ep.: im Bilde, e quibus quoniam tamquam e scopulosis cotibus enavigavit oratio, reliquae disputationis cursum teneamus, in der übrigen Erörterung den geraden Lauf halten (unser vulg. »bei der Stange bleiben«), Cic.: ut te ad istum cursum tenendum, quem a prima aetate suscepisti, cohortentur, die Lebensbahn, Cic.: Polycratis felicitas semper plenis velis prosperum cursum tenuit, Val. Max. – im Bilde, der Weg, der Verlauf, die Bahn des Lebens, totus vitae cursus, Hieron.: reliquus vitae cursus, Cic.: vitae brevis est cursus, gloriae sempiternus, Cic.: aliquod certum genus cursusque vivendi, Cic. (vgl. auch oben demovere de cursu u. tenere cursum): omnem vitae suae cursum in labore corporis atque in animi contentione conficere, Cic.: medium agens cursum aetatis (im mittleren Lebensalter) placidā morte decessit, Amm. 23, 6, 4. – u. der Verlauf, Gang der Begebenheiten u. Zeiten, perspicis qui cursus rerum, qui exitus futurus sit, Cic.: di eodem cursu, quo fluxere adhuc res, ire patiantur, denselben Fortgang nehmen, Curt.: ea natura rerum est et is temporum cursus, ut non possit ista aut tibi aut ceteris fortuna esse diuturna, Cic.: cursum irrevocabilem ingressa ex destinato fluunt, was einmal seinen unveränderlichen Gang genommen hat, verläuft nach Vorherbestimmung, Sen.: inveniendum tandem Britanniae terminum continuo proeliorum cursu, durch eine fortlaufende Reihe von Schlachten, Tac.: temporum vices, volumina saeculorum, cursus annorum, Augustin. serm. 29, 1.

    c) der Lauf der Flüssigkeiten, α) des Wassers, der Gewässer, c. aquae, Plin. ep.: in hac (terra) cursus amnium non torrentes rapidique, sed lenes et vineis campisque irrigui, Iustin.: ex Oceano amnium fontiumuue cursus initium capiunt, Quint.: spatio alvei segnis cursus (fluminis) est, Curt.: vehementior fluminum cursus est prono alveo, Quint.: quosdam exaruisse amnes aut in alium cursum contortos et deflexos videmus, Cic.: si lacus emissus lapsu et cursu suo ad mare profluxisset, Cic.: nec adire poterat ad iusti cursum amnis, Liv.: licet prospicere maris novos cursus, Sen.: Ggstz., maris cursus alterni et recursus, wechselnde Ebbe u. Flut, Sen. ad Helv. 20, 2. – β) (als mediz. t. t.) die Flüssigkeiten des Körpers, c. materiae, Cels.: c. pituitae (Schleimfluß) acer, acerrimus, c. pituitae tenuis, Cels.: leves pituitae cursus, sed assidui, Cels. – c. menstrui, Plin.: c. sanguinis ex naribus, Cels.: ne in inferiores partes factus cursus pedes repleret, Cels.

    d) der Lauf, Umlauf der Himmelskörper, Weltkörper, c. solis, lunae, siderum, stellarum, Cic. u.a.: c. Veneris, Mercurii, Cic.: siderum modus cursusque stellarum (Plur.), Val. Max. – solis cursus annalis, Varro: annui cursus solis, Cic.: stellarum perennes cursus, Cic.: perpetui cursus conversionesque caelestes, Cic.: stellarum cursus sempiterni, Cic.: summus ille caeli stellifer cursus, Cic.: hic lunaris atque infimus c., Cic.: novem lunae cursus, Cic.: illi octo cursus, Cic.: properantis mundi volubilis c., Sen.: solis exortus, cursus, occasus nemo admiratur, Cornif. rhet.: cursus annuos conficere (v. der Sonne), Cic.: cursum suum anno od. XXX fere annis conficere (v. einem Planeten), Cic.: nullum umquam cursus sui vestigium inflectere (v. den Fixsternen), Cic. – annum ad cursum solis accommodare, Suet.: ad cursus lunae in duodecim menses describere annum, Liv.: ad siderum cursum iter dirigere, Curt. – siderum cursus numerosque cognoscere, Quint.: siderum certos constitutosque cursus numeris docere, Quint.: lunae cursu notare tempora, Curt.

    e) der Lauf anderer lebl. Ggstde. nach einer bestimmten Richtung, sowohl in der Bewegung als in der Lage, hic per omnes sonos vocis cursus, das Auf-u. Absteigen durch alle Töne, Cic. de or. 3, 227. – cursus hic et sonus rotundae volubilisque sententiae, Gell. 11, 13, 4. – communia his (larici et abieti) pinoque, ut quadripertitos venarum cursus (Aderngänge) bifidosve habeant vel omnino simplices, Plin. 16, 195.

    II) meton., cursus publicus, der öffentliche, vom Staate eingerichtete Postenlauf, die stationsweise verteilten Posten, Fahrposten, zur Beförderung von Staatsangelegenheiten u. Staatspersonen, praepositus cursus publici, Oberpostmeister, Inscr.: animalia cursus publici, Inscr. u. Cod. Theod.: publici cursus usu permisso, Amm.: vectus mutatione celeri cursus publici, Amm. – dass. c. vehicularius, Capitol. Antonin. Pius 12, 3, od. c. vehicularis, Arcad. dig. 50, 4, 18. § 4. – c. fiscalis (dem Fiskus obliegender), Spart. Hadr. 7, 5. – Vgl. E. Hudemann Geschichte des röm. Postwesens während der Kaiserzeit. Berlin. 1875.

    lateinisch-deutsches > cursus

  • 58 defendo

    dē-fendo, fendī, fēnsum, ere (de und *fendo, vgl. offendo), wegstoßen, I) fernhaltend, abwehrend = fernhalten, abhalten, abwehren, abweisen, einer Sache Einhalt tun, def. ictus ac repellere (v. Tüchern), Caes.: nimios solis ardores (v. Weinstocke), Cic.: frigus (v. der Toga), Hor.: inopiam in egenis rebus (v. Getreide), Col.: def. bellum, defensiv verfahren (Ggstz. inferre bellum), Caes.: iniuriam, Cic.: non def. iniuriam neque propulsare, Cic.: def. civium pericula, Cic. – m. Abl. wodurch? def. ignem culmo aut fronde, Sen.: omnes res, quibus ignis iactus et lapides defendi possunt, Caes.: cum vi vis illata defenditur, Cic. – mit Dat. wem? iniuriam his foribus (Dat.), Plaut.: solstitium pecori, Verg.: alci dominae infames noctes, Prop. – mit ab u. Abl. wovon? palliolo frigus a capite, Rutil. Lup.: hostes a pinnis facillime, Claud. Quadrig. fr.: proximus a tectis ignis defenditur aegre, Ov. – mit pro u. Abl., vim suorum (= suis illatam) pro suo periculo, anstatt der eigenen G. = ganz wie ihre eigene G., Caes. b. c. 3, 110, 4. – absol. = Einhalt tun (bei einem Brande), Tac. ann. 15, 38. Suet. Ner. 43, 1.

    II) verteidigend = verteidigen, schützen, aufrecht erhalten, erretten, bewahren (dah. verb. tueri et defendere, def. ac tegere, def. et protegere; Ggstz. oppugnare, impugnare, bekämpfen, deserere, im Stiche lassen), 1) im allg.: α) übh.: def. alqm, Caes.: se, Val. Max.: sui defendendi causā telo uti, Cic.: def. domini caput, Cic.: domum ac penates suos illo oppugnante, Cic.: rem publicam, Cic. – mit Abl. womit? def. iure se potius quam armis, Cic.: se telo, Cic.: sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: aedes Vestae vix defensa est (gegen den Brand geschützt) tredecim maxime servorum operā, Liv. – m. ab u. Abl. wovor? prata a pecore, Col.: vestes a tineis (von Kräutern), Plin.: teneras a frigore myrtos, Verg.: gladio se a multitudine, Sall.: infantem a feris alitibusque, Iustin.: vitam ab inimicorum audacia telisque, Cic.: alqm ab eo periculo, Cic.: alqm ab iniuria alcis, Caes. – im Passiv, quid a Pyrrho, Hannibale Philippoque et Antonio defensum est (gerettet, bewahrt worden) aliud quam libertas etc., Sall. hist. fr. 1, 41 (45), 4. – ohne Objekt, quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit, Caes. – ganz absol., duo adulescentes filii, qui et sentire et defendere (sich zur Wehr setzen) facile possent, Cic. Rosc. Am. 64. – quasi ibi plus possit audacia, ubi ad defendendum opes minores sunt, wo die Verteidigungsmittel geringer sind, Sall. – β) als milit. t. t.: def. Caesarem, Caes.: Aeduos, Caes.: castra, Caes.: moenia, Sall.: moenia ipsa sese defendebant, Liv. – m. Abl. womit? def. se armis, se manu, Caes.: urbem captam non ferro defendisse (zu verteidigen gesucht haben), sed auro redemisse, Iustin. – m. contra od. adversu s u. Akk., senatum contra Antonium (v. den röm. Legionen ), Cic.: se armis adversus Abrupolim, socium populi Romani, Liv. – mit ab u. Abl. wovor? wogegen? se suaque ab iis, Caes.: castra ab hostibus duplici fossā, Hirt. b. G.: per hunc illa (Macedonia) a Thracum adventu ac depopulatione defensa est, Cic. – ohne Objekt, etiamsi ab hoste defendant, Cic. – ganz absol. = sich zur Wehr setzen, cum iam defenderet nemo, Caes.: oppidum paucis defendentibus (obgleich nur usw.) expugnare non potuit, Caes.

    2) durch Rede od. Schrift eine Person od. deren Sache verteidigen, in Schutz nehmen, verfechten, vertreten, sich jmds. od. einer Sache annehmen, sich für jmd. od. etw. verwenden, jmd. od. etw. rechtfertigen, a) gegen Angriffe, Beeinträchtigung, Beschuldigung, Anklage usw., bes. v. Patron, Vertreter, α) übh., sowohl im Privat- als auch im Staatsleben (Ggstz. impugnare, oppugnare), utrum impugnatis plebem an defenditis, Liv.: Nysaeos diligentissime tueri ac defendere, Cic.: acta illa Caesaris, quae neque oppugnavi antea neque defendi, Cic.: def. optimatium partes, Suet.: eius (provinciae) iura fortunasque, Cic. – m. contra u. Akk., alqm contra inimicos suos, Cic.: suam salutem contra illius impetum (Ausfall) in se crudelissimum, Cic. – m. adversus u. Akk., se adversus populum Romanum (dem röm. V. gegen über), Cic. Phil. 1, 6, 13. – m. folg. ut u. Konj., me id maxime defendisse, ut ii vincerent, qui vicerunt, Cic.: mihi in Cumano diligentissime se, ut annui essemus, defensurum receperat, Cic. – β) als gerichtl. t. t., vor Gericht, sowohl den Kläger usw. gegen Beeinträchtigung als den Beklagten usw. gegen Beschuldigung, Anklage (Ggstz. accusare), def. homines sublevareque, Cic.: amicum, Cic.: Sex. Roscium parricidii reum, Cic.: provinciam Siciliam totam, Cic.: vitam salutemque totius provinciae, Cic.: def. tabulas testamenti, Val. Max.: rem M. Tullii, Cic.: P. Sullae causam, Cic.: P. Sullae innocentiam, Cic.: iustitiam (die G. = den Gerechten), Cic.: improbitatem, Cic. – u. def. crimen, eine Anklage, einen Anklagepunkt verteidigen = (durch Verteidigungsgründe) widerlegen, sich od. (v. Anwalt) den Beklagten von einer Beschuldigung reinigen, gegen eine B. rechtfertigen (v. Beklagten od. dessen Verteidiger [Ggstz. probare crimen, v. Ankläger]; vgl. Drak. Liv. 38, 49, 6), zB. crimen navale, Cic.: crimen istius coniurationis, Cic.: insidiarum Eumeni factarum crimen et maximā curā et minime probabiliter, Liv.: ebenso noxiam, Ter. Phorm. 225. – m. nähern Angaben, alqm de ambitu, Cic.: alqm in iudiciis, Nep.: alqm in capitis periculo, Cic.: D. Matrinium apud M. Iunium Q. Publicium praetores, Cic.: regem contra atrocissimum crimen, Cic.: contra hunc iudicio privato causam alcis, Cic.: causam istam contra (im Widerspruche mit) facta tua et contra scripta, Cic.: orabat, ut te contra suum patrem, si sestertium sexagiens peteret, defenderem, Cic.: alqm adversus Hiempsalem regem enixe, Suet.: alqm adversus petentem doli mali exceptione, Gaius inst.: adversus hanc actionem non defendi, Gaius inst.: neque in ea (defensione) factum ipsum per se defenditur, sed ex aliqua utilitate aut rei publicae aut hominum multorum aut etiam ipsius adversarii, Quint. – dah. prägn. = zu seiner Verteidigung( Rechtfertigung) sagen, zu seiner Verteidigung od. Rechtfertigung ( als Verteidigungsgrund) vorbringen od. anführen od. erklären, zu seiner Verteidigung ( Rechtfertigung) behaupten od. geltend machen, die Sache od. sich mit dem u. dem zu rechtfertigen suchen (vgl. Halm Cic. Mur. 5. Fabri Liv. 21, 18, 2. Madvig Emend. Liv. p. 384), tu mihi ita defendas: ›non est ista Verri numerata pecunia‹, Cic. – m. allg. Acc. des Neutr. eines Pronom., haec te dicere aequum fuit et id defendere, Ter.: quid enim defendit? Cic.: provideo enim, quid sit defensurus Hortensius, Cic.: cui si etiam id, quod defendit, velim concedere, tamen etc., Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., id aliorum exemplo se fecisse defendit, Cic.: hoc recte ac iure factum esse defendit, Cic.: ille nihil ex his sponte susceptum, sed principi paruisse (se) defendebat, Tac.: hunc tu igitur imperatorem esse defendis? Cic. – im Passiv m. Nom. u. Infin., necessitudo autem infertur, cum vi quādam reus id, quod fecerit, fecisse defenditur, wenn zur Verteidigung des Beklagten gesagt wird, er habe usw., Cic. de inv. 2, 98.

    b) eine Behauptung, Ansicht gegen Widerspruch u. Mißbilligung verteidigen, verfechten, behaupten, nachweisen od. nachzuweisen suchen (Ggstz. oppugnare, improbare, repudiare), def. sententiam, Cic.: rem def. in suis disputationibus (Ggstz. oppugnare), Cic.: haec improbantur a Peripateticis, a Stoicis defenduntur, Cic.: haec ipsa, quae a me defenduntur, didicit apud Philonem tam diu, Cic. – m. folg. Acc. u. Infin., quasi vero ille (Plato) aut factum id esse aut fieri potuisse defendat, Cic.: utilitatem ex laude nasci defendet, Cic.: im Passiv, gravissime et verissime defenditur numquam aequitatem ab utilitate posse seiungi, Cic. – mit folg. indir. Fragesatz, quae cur non cadant in sapientem, non est facile defendere (nachzuweisen), Cic. de fin. 2, 117.

    B) übtr.: 1) eine Stellung, Obliegenheit, Rolle behaupten, einnehmen, durchführen, ne locum suum, quem adhuc honestissime defendit, obtineat, Cic.: def. commune officium censurae, Cic.: actorum partes officiumque virile (v. Chor in der Tragödie), Hor.: vicem rhetoris atque poëtae, Hor.: semper alterum in acie cornu defenderat, hatte befehligt, Curt. – 2) als jurist. t. t., etwas gerichtlich in Anspruch nehmen, hereditatem ex testamento sibi, ICt.: usum fructum, possessionem, ICt.: alqm in libertatem, einen (Sklaven) für frei erklärt wissen wollen, ICt. – od. etw. gerichtlich anhängig machen, gerichtlich verfolgen, mortem od. necem alcis, ICt. – / Parag. Infin. defendier, Verg. Aen. 8, 493. Iuven. 15, 157. Sulpiciae sat. 51.

    lateinisch-deutsches > defendo

  • 59 flo

    flo, āvī, ātum, āre (ahd. blāsan), blasen, I) intr. v. Winde, blasen, wehen, qui ventus in his locis flare consuevit, Caes.: neque ullus flare ventus poterat, Caes.: cum contrarii venti flare coepissent, Ps. Quint. decl.: subito fluctibus inhorruit mare ac discordes in perniciem nostram flavere venti, Sen. rhet.: si flabat aquilo aut auster, Turpil. fr.: flabat adhuc eurus, Ov.: auster, qui per biduum flaverat, in Africum se vertit, Caes.: eurus, qui multos dies continenter flabat, Auct. b. Alex.: ita belle nobis ab Epiro flavit Onchesmites, Cic.: dum flavit velis aura secunda meis, Ov. – v. Pers., mit dem Munde, simul flare sorbereque haud factu facilest, sprichw. v. etwas Unmöglichem, Plaut. most. 791: mit dem Blasebalg, scin tillam levem ignis inditam plumae folle fabrili ad caput fistulae imposito flando accenderunt, Liv. 38, 7, 12: follibus lapidem Phrygium dum rufescat, anblasen, anfachen, Plin. 36, 143. – v. der Flöte, protinus inflexo Berecyntia tibia cornu flabit, Ov. fast. 4, 182. – II) tr. blasen, A) im allg.: 1) eig.: a) aufwehen, v. Winde, pulvis vento flatus, Auct. b. Afr. 52, 4. – b) aus dem Munde blasen, herausblasen, ore foras acrem de corpore flammam (v. der Chimära), Lucr. 5, 903: anima, quae flatur, der Hauch, der aus dem Munde geht, Varro LL. 6, 9. – c) ein Instrument blasen, furiosa tibia flatur, Ov. fast. 4, 341. – poet., vom heroischen Dichter, rauco flare praeconia classica cornu, Prop. 3, 3, 41: Pieria proelia flare tubā, Mart. 11, 3, 8. – 2) übtr.: omisso magna semper flandi tumore, den aufgeblasenen Schwulst hochtönender Sprache, Quint. 12, 6, 5: has ille inanes glorias cum flaret, sich mit solch eitlem Geprahle unaufhörlich breit machte, Gell. 1, 2, 6. – poet., rosas, gleichs. fortblasen = verschmähen, Prud. perist. 3, 21. – B) prägn., Geld aus Metall gießen, aes antiquissimum, quod est flatum, pecore est notatum, Varro r. r. 2, 1, 9: non rude aes argentumque, sed flata signataque pecunia, gegossenes u. gestempeltes, Gell. 2, 10, 3: u. so fl. pecuniam (Ggstz. conflare, einschmelzen), Cic. Sest. 66: nummum argenteum, Varro fr. b. Charis. 105, 6: nummos, Ulp. dig. 48, 10, 9 pr.: dah. III VIRI A. A. A. F. F., d.i. triumviri aere argento auro flando feriundo, Corp. inscr. Lat. 12. p. 200. elog. XXXII (IX).

    lateinisch-deutsches > flo

  • 60 iuvenilis

    iuvenīlis, e (iuvenis), jugendlich, I) eig.: corpus, Cels.: anni, Ov. u. Sen.: aetas, Eutr. u. Augustin.: aevum, Sen.: animi (Plur.), Iustin.: error, Suet.: ardor, Quint.: iuv. quaedam dicendi impunitas et licentia, Cic.: redundantia, Cic.: suis semper iuvenilior annis, Ov. met. 14, 639. – Acc. neutr. adv., adhuc iuvenile vagans, Stat. silv. 3, 5, 25. – neutr. plur. subst., laeta et iuvenilia, jugendlich Frohes, Ov. trist. 5, 1, 7. – II) übtr. = heftig, stark, subiti praeceps iuvenile pericli, Stat. silv. 1, 4, 51.

    lateinisch-deutsches > iuvenilis

См. также в других словарях:

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • MARIA — I. MARIA Angliae Regina. Filia Henrici VIII. ex Catharina Arragonia, Eduardo VI. non sine veneni suspicione exstincto, successit A. C. 1553. Iohannâ Suffolciâ, quam Rex heredem scripserat, cum marito et socero Dudlaeo, aliisque, capite plexâ. Mox …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Gott — 1. Ach du grosser Gott, was lässt du für kleine Kartoffeln wachsen! – Frischbier2, 1334. 2. Ach Gott, ach Gott, seggt Leidig s Lott, all Jahr e Kind on kein Mann! (Insterburg.) – Frischbier2, 1335. 3. Ach, du lieber Gott, gib unserm Herrn ein n… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • VELUM — I. VELUM an ex volare, an ex vellere, an ex verbo velare? dictum, multiplicem in vita usum habet. Deorum sane simulacra antiquitus obiectô velô abdebantur. Appuleius, l. 11. Metam. Ac dum, Velis candentibus reductis in diversum, Deae venerabilem… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Zeit — 1. Ach, du lewe Tît, hadd öck doch gefrît, wär öck rusch e Wiew geworde. – Frischbier, 4158. 2. Abgeredet vor der Zeit, bringt nachher keinen Streit. – Masson, 362. 3. All mit der Tit kumt Jan in t Wamms un Grêt in n Rock. – Lohrengel, I, 27;… …   Deutsches Sprichwörter-Lexikon

  • Liste lateinischer Phrasen/A — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V Inhaltsverzeichnis 1 …   Deutsch Wikipedia

  • NILUS — I. NILUS Aegypti Episcopus exustus, sub Diocletiano. Vide Lactantium, l. 5. c. 11: II. NILUS Africae fluv. celeberrimus, ut Asiae Ganges, et Indus, atque Europae Danubius. Plurima eius ab antiquis perhibentur, et celebrantur nomina. Nam et… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Ab origine — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

  • Ad Kalendas graecas — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

  • Ad calendas graecas — Lateinische Phrasen   A B C D E F G H I L M N O P …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»