act+malum+in+se

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

căno, cĕcĭni, cantum (ancient imp. cante = canite, Carm. Sal. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll.; fut. perf. canerit = cecinerit, Lib. Augur. ap. Fest. s. v. rumentum, p. 270 ib.; perf. canui = cecini, acc. to Serv. ad Verg. G. 2, 384, predominant in concino, occino, etc.—Examples of sup. cantum and part. cantus, canturus, a, um, appear not to be in use; the trace of an earlier use is found in Paul. ex Fest. p. 46 Müll.: canta pro cantata ponebant;

once canituri,

Vulg. Apoc. 8, 13), 3, v. n. and a. [cf. kanassô, kanachê, konabos; Germ. Hahn; Engl. chanticleer; kuknos, ciconice; Sanscr. kōkas = duck; Engl. cock], orig. v. n., to produce melodious sounds, whether of men or animals; later, with a designation of the subject-matter of the melody, as v. a., to make something the subject of one ' s singing or playing, to sing of, to celebrate, or make known in song, etc.

Neutr., to utter melodious notes, to sing, sound, play.

Of men:

si absurde canat,

Cic. Tusc. 2, 4, 12; Plin. Ep. 3, 18, 9:

celebrare dapes canendo,

Ov. M. 5, 113:

si velim canere vel voce vel fidibus,

Cic. Div. 2, 59, 122; Quint. 5, 11, 124; 1, 8, 2; Gell. 19, 9, 3:

quemadmodum tibicen sine tibiis canere non possit,

Cic. de Or. 2, 83, 338; cf.:

tibia canentum,

Lucr. 4, 587; 5, 1384; Cic. Tusc. 1, 2, 4; Quint. 1, 10, 14:

curvo calamo,

Cat. 63, 22:

harundine,

Ov. M. 1, 683; Suet. Caes. 32:

cithara,

Tac. A. 14, 14:

lituus quo canitur,

Cic. Div. 1, 17, 30; Verg. E. 2, 31:

movit Amphion lapides canendo,

Hor. C. 3, 11, 2; Serv. ad Verg. G. 2, 417 al.; Cic. Brut. 50, 187.—

Of the faulty delivery of an orator, to speak in a sing-song tone:

inclinată ululantique voce more Asiatico canere,

Cic. Or. 8, 27; cf. canto and canticum.—

Of animals (usu. of birds, but also of frogs), Varr. L. L. 5, § 76 Müll.:

volucres nullă dulcius arte canant,

Prop. 1, 2, 14; Cic. Div. 1, 7, 12:

merula canit aestate, hieme balbutit,

Plin. 10, 29, 42, § 80; 10, 32, 47, § 89:

ranae alio translatae canunt,

id. 8, 58, 83, § 227.—Of the raven, Cic. Div. 1, 7, 12.—Esp., of the crowing of a cock:

galli victi silere solent, canere victores,

to crow, Cic. Div. 2, 26, 56; v. the whole section; id. ib. 2, 26, 56, § 57; Col. 8, 2, 11; Plin. 10, 21, 24, § 49 (cf. also cantus):

gallina cecinit, interdixit hariolus (the crowing of a hen being considered as an auspicium malum),

Ter. Phorm. 4, 4, 27.—

In the lang. of the Pythagoreans, of the heavenly bodies (considered as living beings),

the music of the spheres, Cic. N. D. 3, 11, 27.—

Transf., of the instruments by which, or ( poet.) of the places in which, the sounds are produced, to sound, resound:

canentes tibiae,

Cic. N. D. 2, 8, 22:

maestae cecinere tubae,

Prop. 4 (5), 11, 9:

frondiferasque novis avibus canere undique silvas,

and the leafy forest everywhere resounds with young birds, Lucr. 1, 256; Auct. Aetn. 295.

Act., to make something or some person the subject of one ' s singing or playing.

With carmen, cantilenam, versus, verba, etc., to sing, play, rehearse, recite:

cum Simonides cecinisset, id carmen, quod in Scopam scripsisset,

Cic. de Or. 2, 86, 352:

carmina quae in epulis canuntur,

id. Brut. 18, 71:

in eum (Cossum) milites carmina incondita aequantes eum Romulo canere,

Liv. 4, 20, 2:

Ascraeum cano carmen,

Verg. G. 2, 176; Suet. Caes. 49; Curt. 5, 1, 22: canere versus, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 36 Müll. (Ann. v. 222 Vahl.); Cic. Or. 51, 171; id. Brut. 18, 71:

neniam,

Suet. Aug. 100: idyllia erôtika, Gell. 19, 9, 4, § 10:

verba ad certos modos,

Ov. F. 3, 388:

Phrygium,

Quint. 1, 10, 33 Spald.—The homog. noun is rarely made the subject of the act. voice:

cum in ejus conviviis symphonia caneret,

Cic. Verr. 2, 3, 44, § 105.—

Prov.

Carmen intus canere, to sing for one ' s self, i. e. to consult only one ' s own advantage, Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53; id. Agr. 2, 26, 68; v. Aspendius.—

Cantilenam eandem canis, like the Gr. to auto adeis asma, ever the old tune, Ter. Phorm. 3, 2, 10; v. cantilena.—

With definite objects.

In gen., to sing, to cause to resound, to celebrate in song, to sing of, Lucr. 5, 328:

laudes mortui,

Varr. L. L. 7, § 70 Müll.:

canere ad tibiam clarorum virorum laudes atque virtutes,

Cic. Tusc. 4, 2, 3; Quint. 1, 10, 10; 1, 10, 31; Liv. 45, 38, 12:

puellis carmine modulato laudes virtutum ejus canentibus,

Suet. Calig. 16 fin.:

dei laudes,

Lact. 6, 21, 9:

deorum laudes,

Val. Max. 1, 8, ext. 8.—So with de:

canere ad tibicinem de clarorum hominum virtutibus,

Cic. Tusc. 1, 2, 3 (cf. cantito):

praecepta,

Hor. S. 2, 4, 11:

jam canit effectos extremus vinitor antes,

Verg. G. 2, 417 Wagn. N. cr.:

nil dignum sermone,

Hor. S. 2, 3, 4:

quin etiam canet indoctum,

id. Ep. 2, 2, 9:

grandia elate, jucunda dulciter, moderata leniter canit,

Quint. 1, 10, 24; Cat. 63, 11:

Io! magna voce, Triumphe, canet,

Tib. 2, 5, 118; Ov. Tr. 4, 2, 52; cf. Hor. C. 4, 2, 47:

haec super arvorum cultu pecorumque canebam,

Verg. G. 4, 559 Wagn.: et veterem in limo ranae cecinere querelam, croaked (according to the ancient pronunciation, kekinere kuerelam, an imitation of the Aristophanic Brekekekex; v. the letter C), id. ib. 1, 378; Lucr. 2, 601:

anser Gallos adesse canebat,

Verg. A. 8, 656:

motibus astrorum nunc quae sit causa, canamus,

Lucr. 5, 510:

sunt tempestates et fulmina clara canenda,

id. 6, 84.—

With pers. objects ( poet. and in post-Aug. prose):

canitur adhuc barbaras apud gentes (Arminius),

Tac. A. 2, 88:

Herculem... ituri in proelia canunt,

id. G. 2:

Dianam,

Cat. 34, 3:

deos regesve,

Hor. C. 4, 2, 13:

Liberum et Musas Veneremque,

id. ib. 1, 32, 10:

rite Latonae puerum,

id. ib. 4, 6, 37;

1, 10, 5: plectro graviore Gigantas, Ov M. 10, 150: reges et proelia,

Verg. E. 6, 3; Hor. C. 4, 15, 32:

arma virumque,

Verg. A. 1, 1:

pugnasque virosque,

Stat. Th. 8, 553:

maxima bella et clarissimos duces,

Quint. 10, 1, 62.—Very rarely, to celebrate, without reference to song or poetry:

Epicurus in quădam epistulă amicitiam tuam et Metrodori grata commemoratione cecinerat,

Sen. Ep. 79, 13.—Esp. of fame, to trumpet abroad:

fama facta atque infecta canit,

Verg. A. 4, 190:

fama digna atque indigna canit,

Val. Fl. 217 al. —And prov., to sing or preach to the deaf:

non canimus surdis,

Verg. E. 10, 8: praeceptorum, quae vereor ne vana surdis auribus cecinerim. Liv. 40, 8, 10.—

Since the responses of oracles were given in verse, to prophesy, foretell, predict.

In poetry:

Sibylla, Abdita quae senis fata canit pedibus,

Tib. 2, 5, 16; cf.:

horrendas ambages,

Verg. A. 6. 99; 3, [p. 280] 444:

fera fata,

Hor. C. 1, 15, 4; cf. id. Epod. 13, 11; id. S. 2, 5, 58; Tib. 1, 7, 1; cf. id. 3, 3, 36; 1, 6, 50; Hor. C. S. 25:

et mihi jam multi crudele canebant Artificis scelus,

Verg. A. 2, 124; Hor. S. 1, 9, 30.—

In prose:

ut haec quae nunc fiunt, canere di inmortales viderentur,

Cic. Cat. 3, 8, 18:

non haec a me tum tamquam fata... canebantur?

id. Sest. 21, 47:

eum, qui ex Thetide natus esset, majorem patre suo futurum cecinisse dicuntur oracula,

Quint. 3, 7, 11; Just. 11, 7, 4; 7, 6, 1; Tac. A. 2, 54; id. H. 4, 54:

cecinere vates, idque carmen pervenerat ad antistitem fani Dianae,

Liv. 1, 45, 5; 5, 15, 4 sq.; 1, 7, 10; Tac. A. 14, 32; Liv. 30, 28, 2; cf. Nep. Att. 16, 4; cf.

of philosophers, etc.: ipsa memor praecepta Canam,

Hor. S. 2, 4, 11 Orell. ad loc.; cf.:

quaeque diu latuere, canam,

Ov. M. 15, 147.

In milit. lang., t. t., both act. and neutr., of signals, to blow, to sound, to give; or to be sounded, resound.

Act.:

bellicum (lit. and trop.) canere, v. bellicus: classicum, v. classicus: signa canere jubet,

to give the signal for battle, Sall. C. 59, 1; id. J. 99, 1:

Pompeius classicum apud eum (sc. Scipionem) cani jubet,

Caes. B. C. 3, 82.— Absol. without signum, etc.: tubicen canere coepit, Auct. B. Afr. 82; cf. Flor. 4, 2, 66.—

Neutr.:

priusquam signa canerent,

Liv. 1, 1, 7:

ut attendant, semel bisne signum canat in castris,

id. 27, 47, 3 and 5; 23, 16, 12;

24, 46 (twice): repente a tergo signa canere,

Sall. J. 94, 5; Liv. 7, 40, 10; Verg. A. 10, 310; Flor. 3, 18, 10:

classicum apud eos cecinit,

Liv. 28, 27, 15.—

Receptui canere, to sound a retreat:

Hasdrubal receptui propere cecinit (i. e. cani jussit),

Liv. 27, 47, 2; Tac. H. 2, 26.— Poet.:

cecinit jussos receptus,

Ov. M. 1, 340.—And in Livy impers.:

nisi receptui cecinisset,

if it had not sounded a counter-march, Liv. 26, 44, 4:

ut referrent pedem, si receptui cecinisset,

id. 3, 22, 6.—

Trop.:

revocante et receptui canente senatu,

Cic. Phil. 12, 3, 8:

ratio abstrahit ab acerbis cogitationibus a quibus cum cecinit receptui,

id. Tusc. 3, 15, 33:

antequam (orator) in has aetatis (sc. senectutis) veniat insidias, receptui canet,

Quint. 12, 11, 4.

to practice magic, to charm, etc., found in the derivv. cantus, canto, etc., are entirely wanting in this verb.

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

ap-pōno ( adp-, Ritschl, Fleck., Lachm., Baiter, Halm; app-, Merk., Kayser, K. and H., Weissenb.), pōsŭi, pŏsĭtum, 3, v. a. ( perf. apposivi, Plaut. Mil. 3, 3, 31; App. ap. Prisc. p. 898 P.; cf. pono), to place, put, or lay at, near or by the side of a thing; to apply to, add, unite, etc. (class. in prose and poetry; syn.: addo, adicio, adjungo).

Lit.

In gen.:

adpone hic mensulam,

Plaut. Most. 1, 3, 150:

appositas instruxere epulis mensas,

Ov. M. 8, 570; so id. ib. 8, 831:

sitellam,

Plaut. Cas. 2, 6, 11: Sy. Onus urget. Mi. At tu adpone, put it down then, id. Poen. 4, 2, 35:

illam alteram apud me, quod bonist, adponito,

id. Trin. 4, 3, 60:

munera eorum illis apponentur,

Vulg. Bar 6, 26:

At istos rastros interea tamen adpone,

Ter. Heaut. 1, 1, 37; so id. And. 4, 3, 10 al.:

aër Omnibus est rebus circumdatus adpositusque,

Lucr. 6, 1036; 3, 373:

omnes columnae machinā appositā dejectae,

Cic. Verr. 2, 1, 55, § 144:

notam ad malum versum,

id. Pis. 30; so id. Fam. 13, 6; cf. Suet. Claud. 16: manus ad os (eorum more, qui secreto aliquid narrant, Manut.), Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1:

scalis appositis urbem defenderunt,

Liv. 37, 5:

adpositā aure ad glaciem,

Plin. 8, 28, 42, § 103: adpositum in mensā lumen, Tac. A. 2, 31:

paenulam ad vulnus,

Suet. Ner. 49 et saep.:

dominum Adpositum flavis in Simoenta vadis,

Prop. 2, 9, 12.—So freq. of the putting on of garments, crowns, etc.:

cur tamen appositā velatur janua lauro,

Ov. Tr. 3, 1, 39:

gemmas toris,

id. H. 9, 60 Loers; cf.

the same,

id. ib. 7, 100:

meretrix Appositā populum submovet ante serā,

id. Am. 3, 14, 10 (cf.:

ponere seram,

Juv. 6, 347):

candelam valvis,

i. e. to set fire to, Juv. 9, 98 al. —

Esp.

Freq. as t. t. of food, dishes, to serve up, set before one (cf. Gr. paratithêmi;

the simple verb pono is often so used, q. v.): adposita sit cena,

Plaut. Trin. 2, 4, 69:

apposuit eis mensam,

Vulg. Act. 16, 34:

adpositum est ampliter,

Plaut. Mil. 3, 1, 160:

apposuit patellam,

Cic. Verr. 2, 4, 22:

Cenabat apud eum: argentum ille ceterum purum apposuerat, etc.,

id. ib. 4, 22, 49; id. Tusc. 5, 32, 91; id. Att. 6, 1; 14, 21; Liv. 1, 7; Plin. 8, 51, 78, § 210:

convivis panem et obsonia apponere,

Suet. Calig. 37; id. Caes. 43; id. Tib. 34; id. Galb. 12; Vitr. 13:

Appositaque est eis ciborum magna praeparatio,

Vulg. 4 Reg. 6, 23 al.;

Albanum sive Falernum Te magis appositis delectat,

Hor. S. 2, 8, 17; 2, 8, 69 al.—

Aliquem alicui or alicui rei, to appoint or designate one to any service or duty, to place in any station, to join to as an aid:

custodem Tullio me apponite,

Cic. Div. in Caecil. 16, 51; so Tac. A. 4, 60; cf.: adpositus custodiae (dat.), id. ib. 1, 6;

2, 68: accusator apponitur civis Romanus,

Cic. Verr. 2, 1, 29, § 74; so id. ib. 2, 1, 5, § 41 fin.:

calumniatores,

id. ib. 2, 2, 10:

praevaricatorem,

id. Phil. 2, 11:

non illicitatorem venditor adponet,

id. Off. 3, 15, 61; cf. id. Verr. 2, 1, 54:

custodes,

Nep. Dion, 4, 5:

moderator et magister consulibus appositus,

Liv. 2, 18, 6; so,

rectorem,

Suet. Aug. 48:

scrutatores,

id. Claud. 35 al. —

To put to something by way of increase, to add to, superadd (rare; cf.

addo, adicio): nihil his novum adposivi,

Plaut. Mil. 3, 3, 31; id. Trin. 4, 3, 18:

aetas illi, quos tibi dempserit, adponet annos,

Hor. C. 2, 5, 15:

exemplum,

Gell. 1, 13, 9:

si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum etc.,

Vulg. Apoc. 22, 18; ib. Gen. 49, 32.—

Trop.

Of the mind, to apply (eccl. Lat.):

appone cor ad doctrinam,

Vulg. Prov. 22, 17:

apposui cor meum, ut etc.,

ib. Eccl. 8, 16.—

In eccl. Lat., after the Hebrew, of an act, to do further, also to do something:

non apponet, ut complacitior sit adhuc?

Vulg. Psa. 76, 8; so ib. Act. 12, 3:

apposuerunt adhuc peccare,

ib. Psa. 77, 17; 88, 23.—

With a dat. of end, to set down for something, count, reckon, or consider as, to hold as (very rare):

cum is nil promereat, postulare id gratiae adponi sibi,

Ter. And. 2, 1, 32 (addi in gratiam suam, Don.):

aliquid lucro,

Hor. C. 1, 9, 15.—Hence, appŏsĭ-tus ( adp-), a, um, P. a., put or applied to, etc.

Of relations of space, placed or situated at or near to, contiguous to, bordering upon; constr. with dat.:

regio mari adposita,

Plin. 3, 18, 22, § 126:

platanus itineri,

id. 12, 1, 5, § 9:

castellum Lupiae flumini adpositum,

Tac. A. 2, 7.— Trop.:

audacia fidentiae non contrarium, sed appositum ac propinquum,

Cic. Inv. 2, 54, 165.—

Metaph.

Fit, proper, suitable, appropriate, apposite, etc. (like aptus, q. v.; hence in MSS. freq. interchanged with it; cf. Spald. ad Quint. 3, 11, 9); constr. with ad (in this signif. very freq. in Varr. and Cic.;

elsewhere very rare, perh. not found except in Quint. and Gell.): ager ad vitem adpositus,

Varr. R. R. 1, 7, 5:

loca adposita ad faenum, ad vinum, ad oleum,

id. ib. 1, 23, 1:

equus ad medendum adpositus,

id. ib. 2, 7, 5:

(gallinae) adpositissimae ad partum,

id. ib. 3, 9, 9;

2, 10, 4: menses ad agendum maxime appositi,

Cic. Verr. 2, 1, 11; 2, 5, 41 fin.; id. Att. 3, 14:

multo appositior ad deferenda,

id. Verr. 2, 4, 57:

argumentatio appositissima ad judicationem,

id. Inv. 1, 14. —

Inclined to; constr. with dat.:

judex juri magis an aequo sit adpositus,

Quint. 4, 3, 11 (cf.:

adclinis falsis animus,

Hor. S. 2, 2, 6).—

Subst.: appŏsĭtum, i, n., in rhet. and gram., an epithet, adjective:

adposita, quae epitheta dicuntur, ut dulce mustum,

Quint. 8, 2, 10; 2, 14, 3; 9, 4, 24.—Hence, appŏsĭtē, adv., suitably, fitly, etc.:

ad persuasionem,

Cic. Inv. 1, 5; cf. Spald ad Quint. 2, 15, 3 praeclare et apposite et facete scribere, Gell. 2, 23, 11 ( comp. and sup not used).

prae-cipio, cēpī, ceptum, ere (prae u. capio), vorher- vorausnehmen, -bekommen, I) eig.: A) im allg.: aquam, Lucr.: pecuniam mutuam, im voraus borgen, Caes.: iter, einen Vorsprung gewinnen, Liv.: u. so iter festinando, Curt.: so auch longius spatium fugā, Liv.: bellum, vorher anfangen, Tac.: mons a Lusitanis praeceptus, vorher besetzt, Sall. fr.: si lac praeceperit aestus, wenn die Hitze die Milch vorher vertrocknet hat, ehe wir melken, Verg.: fata veneno, dem Tode durch Gift zuvorkommen, sich vergiften, Flor.: aliquantum ad fugam temporis, einen ziemlichen Vorsprung in der Zeit gewinnen, Liv.: tempore praecepto, wegen des Vorsprunges in der Zeit, Liv.: maturitatem praecepit aestus, die Hitze führte Notreife herbei, Ps. Quint. decl. 12, 4: praecipitur seges, die Saat reift zu rasch, Ov. fast. 4, 940. – B) insbes., als jurist. t. t. = etw. (bei Erbschaften) voraus bekommen, voraus erben, summam, dotem, ICt.: quinquaginta milia nummûm, Plin. ep. 10, 75 (79), 2: absol., Plin. ep. 5, 7, 1. – II) übtr.: A) im allg.: praecipio gaudia suppliciorum vestrorum, ich freue mich im voraus auf die T., die euch bervorsteht, Anton. b. Cic.: so auch spectatissimi triumphi laetitiam, Hirt b. G.: u. eius rei laetitiam, Liv.: spem, im voraus hoffen, Liv.: laudem, velut in herba vel flore, schon vorher ernten, Tac. dial.: rem famā, im voraus erfahren, Liv.: victo-

————

riam animo, im voraus sich vorstellen, Caes.: consilia hostium, vorherwissen, ehe sie ausgeführt werden, Cic.: quas enim ipse mihi partes sumpseram, eas praecepit (in denen hat vorgegriffen) oratio tua, Cic.: pr. cogitatione futura, im voraus denken, sich vorstellen, Cic.: hostem spe, hoffen auf den F., Verg.: omnia praecepi (mir vorgestellt) atque animo mecum ante peregi, Verg.: alqd consilio prudentiāque, durch Klugheit vorher tun od. sich vorstellen, Cic.: res humanas praeceptas habere, vorher gelernt, sich bekannt gemacht haben, Cic.: si me praeceperit fatum, vorher hinweggerafft hat, Curt. – opinione pr., vorher vermuten, m. folg. Acc. u. Infin., Caes. b. G. 7, 9, 1. – absol., sed alterum mihi est certius; nec praecipiam tamen, ich will jedoch nicht vorgreifen, Cic. ad Att. 10, 1, 2. – B) insbes., im voraus anweisen, vorschreiben, a) übh. = jmd. über etwas belehren, jmdm. über etw. Vorschriften oder Auskunft erteilen, jmdm. vorschreiben, die Weisung (den Befehl) zukommen lassen, raten, anraten, vorschlagen, ans Herz legen, verordnen, befehlen, die Verfügung treffen, hoc tibi praecipio, diese Regel gebe ich dir, dies rate ich dir usw., Cic.: quidquid praecipies, esto brevis, in allen deinen Regeln usw., Hor.: alci sollertiam, Curt.: alci nihil, Curt.: summo studio et tempestatum rationem et praedonum et locorum, wie es stehe mit usw., Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj.,

————

illud potius praecipiendum fuit, ut etc., Cic.: legati ut tum exirent, praecepit, Nep.: recte praecipi potest in amicitiis, ne etc., Cic.: haec praecipienda videntur lectoribus, ne alienos mores ad suos referant, Nep. – mit folg. bl. Coniunctiv, praecipit omnes mortales pecuniā aggrediantur, Sall.: semper se nepoti suo praecepisse abiret studeretque, Plin. ep. – mit folg. Infin., temporibus parēre, Cic.: parcere omnibus, Cic.: sunt qui praecipiant herbas nocentes sumere, Ov.: praecipiunt (paeoniam) eruere noctu, Plin. – m. folg. Acc. u. Infin. Act., ceteros omnes decedere praecepit, Apul. met. 2, 5: redire mulierem in patriam praecepit, Spart. Sev. 15, 7: qui claudos praecipiebat incedere, Arnob. 1, 63: flumina fluere praecepit, Lact. 2, 5, 1: Vergilius errantium quoque siderum rationem ediscendam praecipit, Plin. 18, 209 (vgl. 23, 105). – gew. m. Acc. u. Infin. Pass., zB. ceteras (sarcinas) incendi praecepit, Curt. 6, 6 (21), 15: etiam scelere convictos nonnisi ad opus damnari praeceperat, Suet. Ner. 31, 3: pueros in agrum deduci praecepit, Iustin. 3, 3, 6; vgl. die Stellensammlung bei Dräger Hist. Synt.² Bd. 2. S. 410 und Paucker De Latin. scriptt. hist. Aug. melet. p. 126 sq. – im Passiv praecipior pers. mit Infin. Act. (= mir wird befohlen, daß ich usw.), id quod agebat continuare praeceptus est, Amm. 15, 3, 9: saxum ferire et aquam producere praeceptus est, Sulp. Sev. chron. 1, 21, 7: merito incessanter praeci-

————

pimur domino psallere, Cassiod. in psalm. 97 concl.; od. mit Infin. Pass. (= es wird befohlen, daß ich usw.), Philoromus auriga rapi praeceptus, Amm. 15, 7, 2 (u. so 20, 4, 6; 29, 3, 5); vgl. Iuven. 14, 229, wo nach Bücheler Rhein. Mus. 43, 295 conduplicari zu lesen ist. – absol., ut praeceperat, Curt.: ut erat praeceptum, Caes.: sicut praeceptum erat, Curt. – b) vorschreiben = lehren, mit folg. Acc. u. Infin., an ratio parum praecipit (lehrt) nec bonum illud esse nec porro malum, Cic. Tusc. 4, 39. – bes. als Lehrer in Büchern oder in der Schule etw. lehren, vortragen, in etw. Unterricht geben usw., artem, Ov.: alci rationem tempestatum, Cic.: praecipe cantus, lehre mich, gib mir ein, hilf mir singen usw., Hor. – absol. = Lehrer sein, Unterricht geben, de eloquentia, Cic.: alci, Suet.: Partiz. subst., praecipientes, die Lehrenden, die Lehrer, inscientia praecipientium, Tac. dial.: eum in numero praecipientium non habeo, Quint.: und die bloß Lehrenden = die Theoretiker, Quint. 2, 6, 1.

* * *

(-tta, -ttr), v.

1) to change, alter (breyta átrúnaði);

refl., breytast; hafa þau eigi breyzt síðan, they have not changed since;

2) to vary; breyta háttum, to vary the metre; breyta hári sínu, to dress one’s hair; réttr ok breyttr, plain and artificial;

3) absol. to condiuct oneself, do, act; munum við báðir í brott komast, ef við breytum svá, if we do so; breyta eptir em, to imitate; breyta til es, to attempt.

* * *

tt, [braut, via], to alter, change: bregða implies the notion of breach, breyta simply denotes change: with dat.; b. farveg (of a river), to form a new channel, Grág. i. 350, Nj. 4, Ld. 158, Fms. ii. 158, Fb. i. 292; flestar Þjóðir þurfa at b. ( transform) nafni hans til sinnar tungu, Edda 14; þá vóru snjóvar miklir ok breyttir (changed, become impassable) vegir allir, Eg. 543, Rb. 262 (where the acc. is wrong;).

β. reflex., hafa þau ekki breyzk síðan, they have not changed since, Fms. viii. 5.

γ. to vary; b. háttum, to vary the metre, Edda 121; b. hári sínu, to dress the hair, Greg. 45; b. málum, to speak rhetorically, dress one’s words, Fms. vi. 392; réttr ok b., plain and artificial, Edda 120; úbreyttr, plain.

II. metaph., absol. without case, to conduct oneself, act, do, behave; ef við breytum svá, if we do so, Nj. 202, Ísl. ii. 181, Fms. i. 150; b. eptir e-m, to imitate, Symb. 15; b. til e-s, to attempt, Grág. ii. 94.

2. in mod. use chiefly in moral sense, to behave, conduct oneself; b. vel, illa, kristilega, cp. breytni, N. T., Vidal., Pass.

* * *

(gen. varnar, pl. varnir), f.

1) defence (mun hans v. uppi, meðan landit er byggt); til varnar, for defence (þeir höfðu engan liðskost til varnar);

2) in law, defence, opp. to sókn; bjóða til varna, to call on the defendant to begin his pleadings; fœra v. fram fyrir mál, to act for the defendant in a suit;

3) a point for the defence, exception; Ásgrími tókst svá til, at v. var í máli hans, that there was a flaw in his suit.

* * *

f., gen. varnar, pl. varnir, [from verja; Dan. værn]:—a defence; til varnar, for the sake of defence, Sks. 397 B; með vörn, 226; þeir höfðu engan liðs-kost til varnar, Eg. 79; eigi mun þykkja of þunn-skipat til varnarinnar, … sýna vaskliga vörn, Bs. i. 525, 526, 531; at þessi vörn hafi allfræg verit, 532, Gísl. 72, Nj. 117, passim.

II. as a law phrase, defence, opp. to sókn, q. v.; sókn skal fara fyrr fram hvers máls en vörn, Grág. i. 59; sá skal þess kviðar kveðja, er vörn hefir fyrir hann, 41; mundi þat Njáll ætla, at ek myndi hafa nökkura vörn í málinu, Nj. 93: ek mun taka við vörn, 225; bjóða til varna, to call on the defendant to begin his pleading (the plaintiff having done), 36; ef sakir nökkurar görðisk af vörninni, því at þat er opt annars máls vörn er annars er sókn, 225; færa vörn fram fyrir mál, to act for the defendant, 223.

2. a point for the defence, exception; sér þú nökkura vörn í málum þessum, Nj. 231; Ásgrími tóksk svá til sem sjaldan var vant, at vörn var í máli hans (i. e. there was a flaw in his suit), en sú var vörnin at hann hafði nefnt fimm búa, þar sem hann átti níu at nefna, nú hafa þeir þetta til varna, 92, 93; verja mál með lögum, ef varnir verða til, 222; Þorgils gékk at dóminum, hann leitaði til varna í málinu, Grett. 64 new Ed.

COMPDS: varnaraðili, varnareiðr, varnarlauss, varnarmaðr.

* * *

con-tĭnĕo, tĭnŭi, tentum, 2, v. a. and n. [teneo].

Act., to hold or keep together.

In gen. (rare).

Lit. (syn.:

coërceo, conjungo): contine quaeso caput,

Plaut. Rud. 2, 6, 26:

quod omnem continet amplexu terram,

Lucr. 5, 319; cf.:

mundus omnia conplexu suo coërcet et continet,

Cic. N. D. 2, 22, 58:

vitem levi nodo,

Plin. 17, 22, 35, § 187:

magni refert primordia saepe cum quibus... contineantur,

Lucr. 1, 818; 1, 908; 2, 761;

2, 1008: pars oppidi, mari dijuncta angusto, ponte adjungitur et continetur,

Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117.—

Of places, to bound, limit, enclose (very rare in act.):

reliquum spatium mons continet,

Caes. B. G. 1, 38:

Oceanus ponto qua continet orbem,

Tib. 4, 1, 147; but more freq. in pass., to be comprised, enclosed, surrounded, encompassed, environed by:

qui vicus altissimis montibus undique continetur,

Caes. B. G. 3, 1; so,

undique loci naturā Helvetii,

id. ib. 1, 2:

mare montibus angustis,

id. ib. 4, 23:

una pars Galliae Garumnā flumine, Oceano, finibus Belgarum,

id. ib. 1, 1.—

Trop.:

omnes artes quasi cognatione quādam inter se continentur,

hang together, Cic. Arch. 1, 2.—Far more freq. in all periods and species of composition.,

With partic. access. ideas.

With the access. idea of firmness, quiet, permanence, etc., to hold or keep together, to keep, hold fast, preserve, retain (syn. servo).

Lit.:

(alvus) arcet et continet... quod recepit,

Cic. N. D. 2, 54, 136:

merces (opp. partiri),

id. Vatin. 5, 12; cf.

exercitum (opp. dividere),

Liv. 28, 2, 16:

arida continent odorem diutius,

Plin. 21, 7, 18, § 39.—

Trop.:

nec ulla res vehementius rem publicam continet quam fides,

Cic. Off. 2, 24, 84:

Remos reliquosque Belgas in officio,

Caes. B. G. 3, 11:

in officio Dumnorigem,

id. ib. 5, 7:

te in exercitatione,

Cic. Fam. 7, 19 fin.:

te in tuis perenuibus studiis,

id. Brut. 97, 332:

ceteros in armis (plaga),

Liv. 9, 41, 15:

alicujus hospitio,

Nep. Lys. 1, 5.—

With the access. idea of hindering, preventing motion, to keep, keep still, detain, restrain, repress, enclose.

Lit.: milites [p. 449] sub pellibus, Caes. B. G. 3, 29; cf.:

pecudem sub tecto,

Col. 7, 10, 3:

exercitum castris,

Caes. B. G. 1, 48; 2, 11; Liv. 31, 26, 6; 28, 9, 14 al.; cf.:

nostros in castris (tempestates),

Caes. B. G. 4, 34; 6, 36; and:

copias in castris,

id. B. C. 1, 66; 3, 30; Auct. B. Afr. 1; 7; Liv. 36, 17, 9:

Pompeium quam angustissime,

Caes. B. C. 3, 45:

aliquem limine,

Liv. 34, 1, 5:

ora frenis,

Phaedr. 3, 6, 7:

ventos carcere,

Ov. M. 11, 432:

animam in dicendo,

Cic. de Or. 1, 61, 261 et saep.:

se ruri,

to stay, remain, Ter. Phorm. 2, 3, 17; cf.:

se domi,

Suet. Caes. 81:

suo se loco,

Caes. B. G. 4, 34:

oppido sese,

id. ib. 2, 30:

castris se continere,

id. B. C. 3, 37:

se vallo,

id. B. G. 5, 44:

se finibus Romanis,

Liv. 39, 17, 4; 34, 58, 3:

moenibus sese,

id. 42, 7, 4:

agrorum suorum terminis se,

id. 38, 40, 2:

se moenibus,

Ov. M. 13, 208:

sese intra silvas,

Caes. B. G. 2, 18:

suos intra munitionem,

id. ib. 5, 57;

5, 58: milites intra castrorum vallum,

id. B. C. 3, 76; Liv. 31, 34, 9;

Auct. B. Afr. 24: intra castra militem,

Tac. H. 4, 19:

praesidibus provinciarum propagavit imperium, ut a peritis et assuetis socii continerentur,

Suet. Aug. 23 et saep.:

an te auspicium commoratum est? an tempestas continet?

Plaut. Am. 2, 2, 67.—

Trop., to hold back, detain, repress, hold in check, curb, check, stay, stop, tame, subdue, etc. (syn. cohibeo):

adpetitiones animi,

Cic. Tusc. 4, 9, 22:

omnis cupiditates,

id. Q. Fr. 1, 1, 11, § 32:

modeste insolentiam suam,

id. Agr. 1, 6, 18:

risum,

id. Fin. 4, 25, 71 et saep.:

formido mortales omnes,

Lucr. 1, 151:

Etruriam non tam armis quam judiciorum terrore,

Liv. 29, 36, 10:

oppida magis metu quam fide,

id. 30, 20, 5; cf.:

quosdam continet metus,

Quint. 1, 3, 6:

solo metu,

id. 12, 7, 2 et saep.:

animum a consuetā libidine,

Sall. J. 15, 3:

temeritatem ab omni lapsu (with cohibere),

Cic. Ac. 1, 12, 45:

suos a proelio,

Caes. B. G. 1, 15:

manum juventus Metu deorum,

Hor. C. 1, 35, 37 al.:

se ab adsentiendo,

Cic. Ac. 2, 32, 104; so,

se ab exemplis,

id. Fin. 2, 19, 62:

temperans, qui se in aliquā libidine continuerit,

id. Par. 3, 1, 21:

se male continet amens,

Ov. M. 4, 351:

male me, quin vera faterer, Continui,

id. ib. 7, 729:

nequeo continere quin loquar,

Plaut. Men. 2, 1, 28.—

Mid.: contineri, quin complectar, non queo,

restrain myself, refrain, Plaut. Rud. 4, 4, 128; cf.:

vix me contineo, quin, etc.,

Ter. Eun. 5, 2, 20:

jam nequeo contineri,

Plaut. Capt. 3, 4, 60; cf.:

vix contineor,

Ter. Hec. 4, 3, 9:

quae vera audivi, taceo et contineo optime,

keep it to myself, conceal it, id. Eun. 1, 2, 23:

ea quae continet, neque adhuc protulit, explicet nobis,

Cic. de Or. 1, 47, 206:

dicta,

id. ib. 2, 55, 222.—

With the access. idea of containing, to comprise, contain, involve, comprehend something in itself (syn. complector):

(aqua gelum) quod continet in se, mittit,

Lucr. 6, 877; cf.:

ut omnia, quae aluntur et crescunt, contineant in se vim caloris,

Cic. N. D. 2, 9, 23; so,

in se,

Quint. 1, 6, 31; 2, 10, 2:

Quattuor aeternus genitalia corpora mundus Continet,

Ov. M. 15, 240:

rem militarem,

Liv. 5, 52, 16:

panis innumeras paene continet medicinas,

Plin. 22, 25, 68, § 138:

(linea) centum continet (pedes),

Quint. 1, 10, 44:

Idus Martiae magnum mendum continent,

Cic. Att. 14, 22, 2:

paucas species (vox),

Quint. 11, 3, 18:

tales res, quales hic liber continet,

Cic. Or. 43, 148; Plin. Ep. 5, 9, 1:

narrationes, quae summam criminis contineant,

Quint. 4, 2, 10:

fabula stultorum regum et populorum continet aestus,

Hor. Ep. 1, 2, 8; cf.:

liber primus ea continebit, quae, etc., Quint. prooem. § 21: tertia epistula continebat, etc.,

Plin. Ep. 9, 28, 5.—With subj.-clause:

quando ipsos loqui deceat, quartus liber continet,

Quint. 11, 1, 59.—Esp. freq.,

In pass.: contineri aliquā re, to be contained in something, be composed of, consist of or in, to rest upon, to be supported by, etc.:

terreno corpore,

Lucr. 1, 1085:

non venis et nervis et ossibus continentur (dii),

Cic. N. D. 2, 23, 59:

artem negabat esse ullam, nisi quae cognitis penitusque perspectis... rebus contineretur,

id. de Or. 1, 20, 92:

forma honestatis, quae tota quattuor his virtutibus... continetur,

id. Fin. 2, 15, 48:

versus paucis (pedibus) continetur,

Quint. 9, 4, 60: quae philosophorum libris continentur, id. prooem. § 11; cf. id. 5, 10, 111 et saep.: artes, quae conjecturā continentur et sunt opinabiles, Cic. Div. 1, 14, 24:

foedere,

Liv. 41, 23, 9:

actu,

Quint. 2, 18, 5; 12, 9, 1; 3, 7, 28.—Rarely with in and abl.:

forum, in quo omnis aequitas continetur,

Cic. Cat. 4, 1, 2; cf.:

quibus (legibus) in singulis civitatibus res publica continetur,

id. Off. 3, 5, 23.—

Neutr., to hold together in itself, to hang together (in the verb. finit. very rare; but freq. as P. a.; cf. also the deriv. continuus):

per hortum utroque commeatus continet,

Plaut. Stich. 3, 1, 43.—Hence,

contĭnens, entis, P. a.

(Acc. to II.) Holding or hanging together (freq. and class.).

Bordering upon, neighboring, contiguous, lying near, adjacent (syn.: junctus, adjunctus, contiguus); constr. with dat., cum, or absol.

Prop.:

aër mari,

Cic. N. D. 2, 45, 117:

continentia atque adjuncta praedia huic fundo,

id. Caecin. 4, 11:

(mare) dissimile est proximo ei continenti,

id. Ac. 2, 33, 105 al.:

Cappadociae pars ea, quae cum Cilicià continens est,

id. Fam. 15, 2, 2:

(Morini) continentes silvas ac paludes habebant,

Caes. B. G. 3, 28; cf. so absol.:

parum locuples continente ripā,

Hor. C. 2, 18, 22; cf.:

pars eorum, qui propiores erant continenti litori,

Liv. 44, 28, 12.— Subst.: contĭnentĭa, ĭum, n. (sc. loca), adjoining places, the neighborhood:

Cherronesum et continentia usque Atho montem,

Plin. 18, 25, 57, § 215 al.:

urbis,

the suburbs, Dig. 50, 16, 147.—

Trop., in time, following, next:

continentibus diebus,

Caes. B. C. 3, 84;

and of other abstract things: motus sensui junctus et continens,

Cic. N. D. 1, 11, 26:

timori perpetuo ipsum malum continens fuit,

followed at its heels, Liv. 5, 39, 8.—

Holding together, cohering in itself, connected, continuous, uninterrupted.

Prop.:

continens agmen migrantium,

Liv. 1, 29, 4:

agmen,

id. 2, 50, 7; 8, 8, 13 al.:

ruinae,

id. 21, 8, 5; terra, the mainland, continent, Varr. ap. Charis. p. 100 P.; Cic. Fragm. ap. Non. p. 274, 6; Nep. Them. 3, 2; and in the same sense far more freq. subst.: contĭnens, entis, f. (rarely masc., Curt. 4, 2, 1 Zumpt, dub.; abl. in e and i equally used;

v. the 4th and 5th books of Caes. B. G.),

Caes. B. G. 4, 27; 4, 28; 4, 31; 4, 36 bis et saep.; Nep. Milt. 7, 3; Liv. 35, 43, 4; Plin. 5, 31, 34, § 128; Suet Aug. 65; id. Tib. 40 et saep.—

Trop., in time, continual, consecutive, uninterrupted:

labor omnium dierum,

Caes. B. C. 3, 63; Liv. 42, 54, 3:

bella,

Caes. B. G. 5, 11 fin.:

imperium usque ad nos,

Liv. 7, 30, 8:

imber per noctem totam,

id. 23, 44, 6:

biduo,

Suet. Calig. 19:

febres sine intermissione,

Cels. 3, 5 fin.:

e continenti genere,

in continuous descent, Cic. Fin. 2, 19, 61:

spiritus,

id. de Or. 3, 57, 216 et saep.: ex continenti (sc. tempore), instantly, immediately, = continuo, statim, Just. 1, 9; so,

in continenti,

Dig. 44, 5, 1.—

(Acc. to I. B. 2. b.) That restrains his passions, continent, moderate, temperate, enkratês (rare, but in good prose):

continentior in vitā hominum quam in pecuniā,

Caes. B. C. 1, 23:

cum reges tam sint continentes, multo magis consularis esse oportere,

Cic. Fam. 9, 19, 1:

puer,

id. Att. 6, 6, 3:

Epaminondas,

Nep. Epam. 3, 2 al. — Sup., Cic. Par. 1, 1, 7; Suet. Aug. 71.—

(Acc. to I. B. 3.) In rhet., subst.: contĭnens, entis, n., that on which something rests or depends, the chief point, hinge:

causae,

Cic. Part. Or. 29, 103; id. Top. 25, 95:

intuendum videtur, quid sit quaestio, ratio, judicatio, continens, vel ut alii vocant, firmamentum,

Quint. 3, 11, 1; cf. id. ib. § 18 sqq.— Adv.: contĭnen-ter.

(Acc. to A. 2.)

In space, in unbroken succession, in a row. continenter sedetis, Cat. 37, 6.—More freq. and class.,

In time, continuously, without interruption:

totā nocte ierunt,

Caes. B. G. 1, 26:

jam amplius horis sex pugnaretur,

id. ib. 3, 5:

biduum lapidibus pluit,

Liv. 25, 7, 7:

usque ad ipsum negotium,

Cic. Inv. 1, 26, 37:

ferri imagines,

id. N. D. 1, 39, 109.—

(Acc. to B.) Temperately, moderately (rare):

vivere,

Cic. Off. 1, 30, 106; in sup.:

vivere,

Aug. Ep. 199; id. Conf. 6, 12.—Hence also,

contentus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 2. b.); medial., satisfying one's self with, contented, satisfied, content (freq. in all periods and species of composition); constr. in gen. with the abl.; more rarely absol.; after the Aug. per. very freq. with the inf.

With abl.: his versibus, Lucil. ap. Non. p. 264, 3:

suis rebus,

Cic. Par. 6, 3, 51:

paucis,

Hor. S. 1, 3, 16:

illā (sorte),

id. ib. 1, 1, 3:

viverem uti contentus eo quod mī ipse parasset,

id. ib. 1, 4, 108; cf. Suet. Aug. 82:

solā Dianā,

Verg. A. 11, 582.—

Absol.:

cum ipsum audires sine comparatione, non modo contentus esses, sed melius non quaereres,

Cic. Brut. 35, 134; so comp., Plaut. Poen. 2, 15.—

With inf.:

indagare,

Ov. M. 1, 461:

edidicisse,

id. ib. 2, 638:

retinere titulum provinciae,

Vell. 2, 49:

hostes sustinuisse,

id. 2, 112:

indicare,

Quint. 4, 2, 128:

ostendere,

id. 5, 10, 31:

id consequi, quod imiteris,

id. 10, 2, 7 et saep.— Adv.: contentē (ante-and post-class., and rare), in a restrained manner, closely:

arte contenteque habere aliquem,

Plaut. As. 1, 1, 63:

parce contenteque vivere,

Pacat. Pan. Theod. 13.

ef-fĕro or ecfĕro (cf. Neue, Formenl. 2, 766), extŭli, ēlatum, efferre or ecferre, v. a., to bring or carry out, to bring forth (very freq. and class.).

Lit.

In gen.:

ex navi,

Plaut. Am. 2, 1, 82; cf.

tela, etc., ex aedibus Cethegi,

Cic. Cat. 3, 3 fin.:

argentum jubeo jam intus efferri foras,

Plaut. Bacch. 1, 1, 62; cf. id. ib. 4, 9, 127; id. Most. 2, 1, 58; id. Mil. 4, 8, 4:

argentum ad aliquem,

id. Epid. 5, 1, 27; id. Truc. 3, 1, 16:

machaeram huc,

id. Mil. 2, 5, 53; cf. id. Stich. 2, 2, 28:

puerum extra aedes usquam,

Ter. Hec. 4, 1, 48:

cistellam domo,

id. Eun. 4, 6, 15; cf.:

cibaria sibi quemque domo,

Caes. B. G. 1, 5, 3:

frumentum ab Ilerda,

id. B. C. 1, 78, 1:

piscem de custodia,

Col. 8, 17 fin.:

litteras,

Caes. B. G. 5, 45, 4:

mucronem,

Cic. Cat. 2, 1, 2; cf.:

vexilla, signa, arma (e castris, extra fines, etc.),

Liv. 10, 19; 27, 2; 29, 21; Tac. H. 3, 31 al.:

ferrum a latere deripuit, elatumque deferebat in pectus,

id. A. 1, 35 fin.: Colchis pedem, Enn. ap. Non. 297, 20; so,

pedem,

Verg. A. 2, 657; cf.

pedem aedibus,

Plaut. Bacch. 3, 3, 19:

pedem portā,

Cic. Att. 6, 8, 5; 7, 2, 6; Suet. Tib. 38:

pedem quoquam,

Plaut. Capt. 2, 3, 97:

se hinc (ignis),

Lucr. 6, 89 and 385:

se vallo (equus),

Tac. A. 15, 7:

Furium longius extulit cursus,

Liv. 3, 5; cf.:

Messium impetus per hostes extulit,

id. 4, 29.—

In partic.

Like the Gr. ekpherô, to carry out (of the house) for burial, to bear to the grave, to bury (cf.: cremo, humo, sepelio, prosequor): optumum'st Loces illum efferendum;

nam jam credo mortuus est,

Plaut. Aul. 3, 6, 32; id. Most. 4, 3, 8 sqq.; Ter. And. 1, 1, 90 Don. and Ruhnk.; 1, 1, 101; Cic. N. D. 3, 32, 80; Nep. Att. 17; Liv. 2, 33; 3, 18 fin.; Quint. 8, 5, 21; Suet. Aug. 99; Hor. S. 2, 5, 85; Vulg. Luc. 7, 12.—

Transf.: meo unius funere elata populi Romani esset res publica, carried to burial, i. e. overthrown, destroyed, Liv. 28, 28; 24, 22; 31, 29.—

Of a fruit-bearing soil, to bring forth, bear, produce:

id, quod agri efferant,

Cic. Rep. 2, 4 fin.; id. Brut. 4, 16; cf. also id. Verr. 2, 3, 47 fin.; 86 al.—

Transf.:

ea, quae efferant aliquid ex sese, perfectiores habere naturas quam, etc.,

Cic. N. D. 2, 33 fin.; cf. Quint. 10, 1, 109; poet.:

(Italia) genus acre virum,

Verg. G. 2, 169.—

Of motion in an upward direction (cf.: erigo and educo, II. B. 1.), to lift up, elevate, raise, exalt, Lucil. ap. Non. 297, 25:

aliquem in murum,

Caes. B. G. 7, 47 fin.:

pars operis in altitudinem turris elata,

id. B. C. 2, 8 fin.; cf. Quint. 11, 3, 103; and Suet. Calig. 32:

corvus e conspectu elatus,

Liv. 7, 26:

pulvis elatus,

id. 4, 33:

elata super capita scuta,

Tac. H. 3, 27: jubar (luna), Petron. Poët. 89, 2, 54; poet.:

caput Auctumnus agris extulit,

Hor. Epod. 2, 18.

Trop.

To set forth, spread abroad, utter, publish, proclaim:

clamorem,

to raise, Plaut. Am. 1, 1, 73:

quod neque in vulgum disciplinam efferri velint, neque, etc.,

Caes. B. G. 6, 14, 4; cf. Plin. 2, 12, 9:

vocem ejus in vulgus,

Tac. A. 12, 21:

tuum peccatum foras,

Ter. Phorm. 5, 7, 65 Ruhnk.:

hoc foras,

Cic. Phil. 10, 3; so,

clandestina consilia,

Caes. B. G. 7, 1, 6:

rem,

id. ib. 7, 2, 2:

has meas ineptias,

Cic. de Or. 1, 24, 111:

divinitus dicta,

id. ib. 3, 1 fin. et saep.—With a rel. clause:

posteaquam in volgus militum elatum est, qua arrogantia in colloquio Ariovistus usus, etc.,

Caes. B. G. 1, 46, 4.—

In partic., of speech, to utter, pronounce, express, declare:

verbum de verbo expressum extulit,

Ter. Ad. prol. 11:

ut verba inter se ra tione conjuncta sententiam efferant,

Varr. L. L. 8, § 1 Müll.:

si graves sententiae inconditis verbis efferuntur,

Cic. Or. 44, 150; cf. Quint. 9, 4, 13:

quae incisim aut membratim efferuntur, ea, etc.,

Cic. Or. 67; cf. Quint. 9, 4, 33; 8, 3, 40; 10, 2, 17: pleraque utroque modo efferuntur, luxuriatur, luxuriat, etc., id. 9, 3, 7; cf. id. 1, 5, 16; 64; 2, 14, 2.—

In the pass., qs. to be carried out of one's self by passions, feelings, etc.; to be carried away, transported, hurried away: usque adeo studio atque odio illius efferor ira, Lucil. ap. Cic. Tusc. 4, 21 fin.; so,

studio,

Cic. de Sen. 23, 83; id. Att. 1, 8, 2; id. N. D. 1, 20 fin.; Caes. B. C. 1, 45, 2; cf.

cupiditate,

Cic. Div. 1, 24, 49:

vi naturae atque ingenii,

id. Mur. 31, 65:

laetitia,

id. Deiot. 9, 26 (cf. act.:

comitia ista praeclara, quae me laetitia extulerunt,

id. Fam. 2, 10):

incredibili gaudio,

id. Fam. 10, 12, 2; cf. id. Rep. 3, 30; Suet. Caes. 22:

voluptate canendi ac saltandi,

id. Calig. 54:

popularitate,

id. Ner. 53.—

(Acc. to I. B. 3.) To raise, elevate, exalt:

pretia alicujus rei,

Varr. R. R. 3, 6 fin.:

quorum animi altius se extulerunt,

Cic. Rep. 3, 3:

aliquem ad summum imperium per omnes honorum gradus,

id. Cat. 1, 11, 28; cf.:

aliquem supra leges,

Tac. A. 2, 34; and:

aliquem geminatis consulatibus,

id. ib. 1, 3; cf. also id. ib. 4, 40:

aliquem pecunia aut honore,

Sall. J. 49, 4:

patriam demersam extuli,

Cic. Sull. 31, 87; cf. Nep. Dion. 6; Cic. Prov. Cons. 14, 34:

aliquem maximis laudibus,

id. Off. 2, 10, 36; cf. Caes. B. C. 3, 87:

aliquem summis laudibus ad caelum,

Cic. Fam. 9, 14; cf. Nep. Dion. 7 fin.:

aliquid maximis laudibus,

Cic. Lael. 7, 24:

aliquem laudibus,

Tac. A. 3, 72:

aliquem verbis,

Cic. de Or. 3, 14, 52:

aliquid versibus,

id. Rep. 1, 14;

and simply aliquid,

id. Verr. 2, 4, 56; Tac. A. 2, 63:

aliquem in summum odium,

id. H. 4, 42; cf.:

rem in summam invidiam,

Quint. 8, 4, 19.—

In partic., with se, to raise, elevate one's self; to rise, advance (cf.:

appareo, eluceo, exsisto): cum (virtus) se extulit et ostendit suum lumen,

Cic. Lael. 27; cf.

so with a figure borrowed from the heavenly bodies: qua in urbe (Athenis) primum se orator extulit,

id. Brut. 7, 26:

volo se efferat in adolescente fecunditas,

id. de Or. 2, 21.—

In a bad sense, with se, or in the [p. 629] pass., to lift up one's self, to carry one's self high; to be puffed up, haughty, proud on account of any thing (the figure being borrowed from a prancing horse; cf. Liv. 30, 20; and Quint. 10, 3, 10):

nec cohibendo efferentem se fortunam, quanto altius elatus erat, eo foedius corruit (Atilius),

Liv. 30, 30:

quod aut cupias ardenter aut adeptus ecferas te insolenter,

Cic. Tusc. 4, 17, 39:

qui enim victoria se ecferunt, quasi victos nos intuentur,

id. Fam. 9, 2, 2; cf.:

se altius et incivilius,

Flor. 1, 26, 8:

sese audacia, scelere atque superbia,

Sall. J. 14, 11:

hic me magnifice effero,

Ter. Heaut. 4, 3, 31:

(fortunati) efferuntur fere fastidio et contumacia,

Cic. Lael. 15, 54:

se efferre in potestate,

to be insolent in office, id. de Or. 2, 84, 342.—Esp. freq. in the part. perf.:

stulta ac barbara arrogantia elati,

Caes. B. C. 3, 59, 3:

recenti victoria,

id. B. G. 5, 47, 4:

spe celeris victoriae,

id. ib. 7, 47, 3:

gloria,

id. B. C. 3, 79, 6:

elatus et inflatus his rebus,

Cic. Agr. 2, 35, 97:

secunda fortuna magnisque opibus,

Nep. Alcib. 7, 3; id. Milt. 7, 2:

elatus ad vanam fiduciam,

Curt. 3, 19, 10;

but also: ad justam fiduciam,

Liv. 27, 8, 7 et saep.—In the act. (rare, and with a fig. perh. borrowed from the wind): is demum vir erit, cujus animum nec prospera (fortuna) flatu suo efferet ( elates, inflates), nec adversa infringet, Liv. 45, 8 fin. —

Ante-class. and very rare, to carry out to the end, to support, endure: laborem, Att. ap. Cic. Sest. 48; cf.: malum patiendo, to get rid of, do away with, Cic. Poët. Tusc. 4, 29, 63 (but not in Lucr. 1, 141, where the better reading is sufferre).—Hence, ēlā-tus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 3. and II. C. 2.), exalted, lofty, high (rare; cf.: superbus, insolens, arrogans, etc.).

Lit.:

modo in elatiora modo in depressiora clivi,

Col. 2, 4, 10:

elatissimae lucernae,

Tert. Apol. 53.—

Trop.:

animus magnus elatusque,

Cic. Off. 1, 18, 61; id. Tusc. 1, 40, 96:

verba,

high-sounding, id. Or. 36, 124;

hoc casu elatior Julianus,

Amm. 21, 4, 7; Vulg. Rom. 1, 30:

insula opibus,

Nep. Milt. 7, 2. — Adv.: ēlāte, loftily, proudly:

elate et ample loqui, opp. humiliter demisseque sentire,

Cic. Tusc. 5, 9:

dicere (opp. summisse),

id. Opt. Gen. 4, 10.— Comp.:

se gerere,

Nep. Paus. 2, 3:

elatius et arrogantius praefatur,

Gell. 9, 15, 4.

ef-fĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [ex-ferus], to make wild, savage, fierce (class.; most freq. since the Aug. per.).

Physically:

terram immanitate beluarum efferari,

Cic. N. D. 2, 39, 99:

speciem oris,

Liv. 2, 23; cf.

vultum,

Suet. Calig. 50:

efferantia sese ulcera,

becoming aggravated, malignant, Plin. 26, 14, 87, § 146.— Poet.:

Mars efferat aurum,

i. e. works up into weapons, Stat. Achill. 1, 425; cf.:

homo qui magnae artis subtilitate tantum efferavit argentum,

i. e. wrought into the figures of beasts, App. M. 5, p. 159, 14.—

Mentally:

gentes sic immanitate efferatae,

Cic. N. D. 1, 23; cf. id. Tusc. 4, 14, 32:

militem dux ipse efferavit,

Liv. 23, 5; cf. id. 2, 29:

animos,

id. 1, 19; 25, 26:

ingenia,

Curt. 8, 2; 9, 19:

efferavit ea caedes Thebanos omnes ad exsecrabile odium Romanorum,

exasperated, Liv. 33, 29; cf. Vulg. Dan. 8, 7.—Hence, effĕrātus, a, um, P. a., wild, savage, fierce:

sunt enim multa ecferata et immania, quaedam autem humanitatis quoque habent primam speciem,

Cic. Tusc. 4, 14, 32:

vultus,

Petr. 82, 1:

animi,

Vulg. 2 Macc. 5, 11.— Comp.:

mores ritusque,

Liv. 34, 24.— Sup.:

effectus,

Sen. Ep. 121, 4:

canes in homines,

Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 3, 18.— Adv.: effĕrāte, fiercely:

saevire,

Lact. 5, 20, 10.

fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.

Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

arbor,

Liv. 5, 24, 2:

arbusta,

Lucr. 5, 1378:

rami,

Verg. G. 2, 81; so,

rami feliciores,

Hor. Epod. 2, 14:

silvae,

i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

Massica Baccho,

fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

Campania,

Plin. 3, 5, 9, § 60:

felicior regio,

Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

felix oleae tractus,

Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

venti,

Val. Fl. 6, 711.—

In partic.

In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—

Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—

Transf.

Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3:

quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

Liv. 22, 30, 4:

auspicia,

Verg. A. 11, 32; cf.

omen,

Ov. P. 2, 1, 35:

o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

Verg. A. 1, 330; cf.:

sis bonus o felixque tuis!

id. E. 5, 65:

terque novas circum felix eat hostia fruges,

id. G. 1, 345:

Zephyri,

id. A. 3, 120:

sententia,

Ov. M. 13, 319:

industria (corresp. to fertilis cura),

Plin. H. N. 14 praef. § 3.—

Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

exitus ut classi felix faustusque daretur,

Lucr. 1, 100:

Polycratem Samium felicem appellabant,

Cic. Fin. 5, 30, 92:

Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15, 33:

ille Graecus ab omni laude felicior,

id. Brut. 16, 63:

Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

Sall. J. 95, 4:

in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

id. Lael. 16, 60:

vade, o felix nati pietate,

Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

Praxiteles quoque marmore fericior,

i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

Hor. C. 1, 13, 17:

omnes composui. Felices! nunc ego resto,

id. S. 1, 9, 28:

Latium felix,

id. C. S. 66:

tempora,

Juv. 2, 38:

saecula,

Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

nulla sorte nascendi aetas felicior,

id. 12, 11, 22:

felicissima facilitas,

id. 10, 1, 111:

felicissimus sermo,

id. 9, 4, 27:

ita sim felix, a form of asseveration,

Prop. 1, 7, 3:

malum, i. q. salubre,

salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—

With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

Vergilius beatus felixque gratiae,

Plin. H. N. 14 praef. §

7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

Hor. S. 1, 9, 12:

felices studiique locique,

Ov. M. 5, 267:

felix uteri,

Sil. 4, 359:

leti,

id. 4, 398:

famae,

id. 4, 731:

felices operum dies,

Verg. G. 1, 277.—

With inf. ( poet.):

quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —

With gerund. dat. (rare):

tam felix vobis corrumpendis fuit,

successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.

(Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

Verg. G. 1, 54.—

(Acc. to II.)

Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

feliciter, succlamant,

Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—

Luckily, happily, successfully (most freq.):

omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

Cic. Fin. 3, 7, 26:

res publica et bene et feliciter gesta sit,

id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

navigare,

id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

qui te feliciter attulit Eurus,

Ov. M. 7, 659:

feliciter audet,

Hor. Ep. 2, 1, 166:

ob ea feliciter acta,

Sall. J. 55, 2.—Prov.:

feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

bella cum finitimis felicissime multa gessit,

Cic. Rep. 2, 9:

re gesta,

Hirt. B. G. 8, 37, 1:

gerere rem publicam,

Caes. B. C. 1, 7, 6:

cessit imitatio,

Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.

Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—

Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—

Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—

Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.

fĕlix, ĭcis, v. filix init.

fēlix, īcis (abl. felici, except Cic. Or. 48, 159; and as nom. prop., v. II. B. 2. infra), adj. [from root feo, fevo, to bear, produce, Gr. phuô; cf.: fio, femina; whence fetus, fecundus, femina, fenus], fruit-bearing, fruitful, fertile, productive.

Lit. (rare; not in Cic.): felices arbores Cato dixit, quae fructum ferunt, infelices quae non ferunt, Paul. ex Fest. p. 92, 10 Müll.; cf. Fronto Ep. ad Amic. 2, 6 ed. Mai.; so,

arbor,

Liv. 5, 24, 2:

arbusta,

Lucr. 5, 1378:

rami,

Verg. G. 2, 81; so,

rami feliciores,

Hor. Epod. 2, 14:

silvae,

i. e. of fruitful trees, Verg. G. 4, 329:

Massica Baccho,

fruitful in vines, id. A. 7, 725; cf.

Campania,

Plin. 3, 5, 9, § 60:

felicior regio,

Ov. P. 2, 10, 51; cf.:

felix oleae tractus,

Claud. Cons. Mall. Theod. 179:

venti,

Val. Fl. 6, 711.—

In partic.

In the old relig. lang.: felices arbores, all the nobler sorts of trees, whose fruits were offered to the superior deities, in contradistinction to the infelices, which were dedicated to the inferior deities, Macr. S. 2, 16, 2.—

Felix, as an adj. propr. in Arabia Felix, the fertile portion of Arabia, opp. Arabia Deserta and Petraea; v. Arabia.—

Transf.

Act., that brings good luck, of good omen, auspicious, favorable, propitious, fortunate, prosperous, felicitous (orig. belonging to the relig. lang.; in the class. per. almost confined to poets;

syn.: faustus, fortunatus, beatus, secundus): quae (omina) majores nostri quia valere censebant, idcirco omnibus rebus agendis: QVOD BONVM FAVSTVM FELIX FORTVNATVMQVE ESSET praefabantur,

Cic. Div. 1, 45, 102; so, QVOD BONVM FORTVNATVM FELIXQVE SALVTAREQVE SIET POPVLO ROMANO QVIRITIVM, etc., an old formula in Varr. L. L. 6, § 86; cf.

also: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix fortunataque eveniat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3:

quod tibi mihique sit felix, sub imperium tuum redeo,

Liv. 22, 30, 4:

auspicia,

Verg. A. 11, 32; cf.

omen,

Ov. P. 2, 1, 35:

o dea... Sis felix, nostrum leves, quaecumque, laborem,

Verg. A. 1, 330; cf.:

sis bonus o felixque tuis!

id. E. 5, 65:

terque novas circum felix eat hostia fruges,

id. G. 1, 345:

Zephyri,

id. A. 3, 120:

sententia,

Ov. M. 13, 319:

industria (corresp. to fertilis cura),

Plin. H. N. 14 praef. § 3.—

Lucky, happy, fortunate (the predom. signif. in prose and poetry):

exitus ut classi felix faustusque daretur,

Lucr. 1, 100:

Polycratem Samium felicem appellabant,

Cic. Fin. 5, 30, 92:

Caesar Alexandriam se recepit, felix, ut sibi quidem videbatur,

id. Phil. 2, 26, 64; cf. id. ib. 2, 24, 59:

vir ad casum fortunamque felix,

id. Font. 15, 33:

ille Graecus ab omni laude felicior,

id. Brut. 16, 63:

Sulla felicissimus omnium ante civilem victoriam,

Sall. J. 95, 4:

in te retinendo fuit Asia felicior quam nos in deducendo,

Cic. Q. Fr. 1, 1, 10, § 30; cf.:

quin etiam si minus felices in diligendo fuissemus,

id. Lael. 16, 60:

vade, o felix nati pietate,

Verg. A. 3, 480; cf. id. ib. 6, 785:

Praxiteles quoque marmore fericior,

i. e. succeeded better as a sculptor, Plin. 34, 8, 19, § 69:

felices ter et amplius, Quos irrupta tenet copula,

Hor. C. 1, 13, 17:

omnes composui. Felices! nunc ego resto,

id. S. 1, 9, 28:

Latium felix,

id. C. S. 66:

tempora,

Juv. 2, 38:

saecula,

Ov. Tr. 1, 2, 103; Juv. 3, 312; Quint. 8, 6, 24: cf.:

nulla sorte nascendi aetas felicior,

id. 12, 11, 22:

felicissima facilitas,

id. 10, 1, 111:

felicissimus sermo,

id. 9, 4, 27:

ita sim felix, a form of asseveration,

Prop. 1, 7, 3:

malum, i. q. salubre,

salubrious, wholesome, Verg. G. 2, 127 Serv.—Prov.: felicem scivi, non qui quod [p. 734] vellet haberet, sed qui per fatum non data non cuperet, Aus. Idyll. 319, 23 sq.—

With gen. ( poet. and in post-Aug. prose):

Vergilius beatus felixque gratiae,

Plin. H. N. 14 praef. §

7: o te, Bolane, cerebri Felicem!

Hor. S. 1, 9, 12:

felices studiique locique,

Ov. M. 5, 267:

felix uteri,

Sil. 4, 359:

leti,

id. 4, 398:

famae,

id. 4, 731:

felices operum dies,

Verg. G. 1, 277.—

With inf. ( poet.):

quo non felicior alter Ungueretela manu ferrumque armare veneno,

happier, more successful in, Verg. A. 9, 772; id. G. 1, 284; Sil. 13, 126. —

With gerund. dat. (rare):

tam felix vobis corrumpendis fuit,

successful in, Liv. 3, 17, 2.— Adv.: fēlīcĭter.

(Acc. to I.) Fruitfully, abundantly:

hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

Verg. G. 1, 54.—

(Acc. to II.)

Auspiciously, fortunately, favorably: quod mihi vobisque Quirites, Se fortunatim, feliciter ac bene vortat, Enn. ap. Non. 112, 3 (Ann. v. 112 ed. Vahl.); cf. Plaut. Aul. 4, 10, 58:

ut ea res mihi magistratuique meo, populo plebique Romanae bene atque feliciter eveniret,

Cic. Mur. 1, 1; Caes. B. G. 4, 25, 3.—In expressing a wish or in calling to a person, Good luck! faciam quod volunt. Feliciter velim, inquam, teque laudo, Cic. Att. 13, 42, 1:

feliciter, succlamant,

Phaedr. 5, 1, 4; Suet. Claud. 7; id. Dom. 13; Flor. 3, 3 fin.; Juv. 2, 119; Vulg. Gen. 30, 11 al.—

Luckily, happily, successfully (most freq.):

omnes sapientes semper feliciter, absolute, fortunate vivere,

Cic. Fin. 3, 7, 26:

res publica et bene et feliciter gesta sit,

id. Phil. 5, 15, 40; id. Fam. 7, 28 fin.:

navigare,

id. Verr. 2, 2, 38, § 95; cf.:

qui te feliciter attulit Eurus,

Ov. M. 7, 659:

feliciter audet,

Hor. Ep. 2, 1, 166:

ob ea feliciter acta,

Sall. J. 55, 2.—Prov.:

feliciter sapit qui alieno periculo sapit,

Plaut. Merc. 4, 4, 40.— Comp., Ov. Ib. 305.— Sup.:

bella cum finitimis felicissime multa gessit,

Cic. Rep. 2, 9:

re gesta,

Hirt. B. G. 8, 37, 1:

gerere rem publicam,

Caes. B. C. 1, 7, 6:

cessit imitatio,

Quint. 10, 2, 16: Horatius... verbis felicissime audax, 10, 1, 96.

Fēlix (with abl. Felice, v. Neue, Formenl. 2, p. 67), a Roman surname of frequent occurrence, first applied to L. Sulla, Plin. 7, 44, 44, § 186.—

Claudius Felix, Suet. Claud. 28.—

Antonius Felix, procurator of Judea and Galilee under Claudius, Vulg. Act. 23, 26; 25, 14.—

Julia Felix, i. q. Berytus, Plin. 5, 20, 17, § 78.

fĕlix, ĭcis, v. filix init.

rŭo, ŭi, ŭtum (ruiturus, a, um, Ov. M. 4, 459; Luc. 7, 404; Mart. 1, 88, 4; Plin. Ep. 7, 19, 8; gen. plur. part. ruentum, Verg. A. 11, 886), 3, v. n. and a., to fall with violence, rush down; to fall down, tumble down, go to ruin (cf.: labor, procumbo, cado).

Neutr. (very freq. and class.).

Lit. Rarely of persons:

caedebant pariter pariterque ruebant Victores victique,

Verg. A. 10, 756; so Val. Fl. 7, 642.—Of things:

ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concidant,

Cic. Imp. Pomp. 7, 19:

spectacula runnt,

fell down, tumbled down, Plaut. Curc. 5, 2, 47; cf.:

parietes ruunt,

id. Most. 1, 2, 36:

lateres veteres,

id. Truc. 2, 2, 50; so,

aedes,

id. Am. 5, 1, 43; id. Most. 1, 2, 69:

omnia tecta (supra aliquem),

Lucr. 4, 403; Liv. 4, 21, 5; Quint. 8, 3, 68 al.:

altae turres,

Lucr. 5, 307:

moles et machina mundi,

id. 5, 96:

murus,

Liv. 21, 11:

templa deum,

Hor. S. 2, 2, 104;

aulaea,

id. ib. 2, 8, 71:

acervus,

id. Ep. 2, 1, 47:

murus latius quam caederetur,

Liv. 21, 11:

tecta in agris,

id. 4, 21:

silices a montibus altis,

Lucr. 5, 314:

alto a culmine Troja,

Verg. A. 2, 290.— Poet.:

caeli templa,

Lucr. 1, 1105: ruit arduus aether, it rains, or the rain descends in torrents, Verg. G. 1, 324; cf. id. A. 8, 525:

caelum imbribus immodicis,

Mart. 3, 100, 3; cf.:

caelum in se,

Liv. 40, 58:

ruit imbriferum ver,

i.e. is ending, hastening to its close, Verg. G. 1, 313; cf.:

turbidus imber aquā,

id. A. 5, 695:

tempestas,

Tac. A. 1, 30.

Prov.: caelum ruit, the sky is falling; of any thing very improbable: Cl. Quid tum, quaeso, si hoc pater resciverit? Sy. Quid si nunc caelum ruat? Ter. Heaut. 4, 3, 41. —

Transf., of rapid, hasty movements, to hasten, hurry, run, rush (cf.:

volo, curro): id ne ferae quidem faciunt, ut ita ruant atque turbentur,

Cic. Fin. 1, 10, 34; cf. id. Att. 7, 7, 7:

(Pompeium) ruere nuntiant et jam jamque adesse,

id. ib. 7, 20, 1:

huc omnis turba ruebat,

Verg. A. 6, 305:

Aeneadae in ferrum ruebant,

id. ib. 8, 648:

per proelia,

id. ib. 12, 526:

quidam inermes ultro ruere ac se morti offerre,

Tac. Agr. 37:

contis gladiisque ruerent,

id. A. 6, 35:

in aquam caeci ruebant,

Liv. 1, 27 fin.:

in castra fugientes,

id. 24, 16, 2: in vulnera ac tela, id. 26, 44:

promiscue in concubitus,

id. 3, 47:

eques pedesque certatim portis ruere,

id. 27, 41:

ad urbem infesto agmine,

id. 3, 3:

ad portas,

Tac. A. 1, 66:

ad convivium,

id. H. 2, 68 fin.:

per vias,

id. ib. 5, 22:

destinatā morte in proelium,

Flor. 2, 18, 12:

ruebant laxatis habenis aurigae,

Curt. 4, 15, 3:

de montibus amnes,

Verg. A. 4, 164:

flumina per campos,

Ov. M. 1, 285:

in Galliam Rhenus,

Tac. H. 5, 19.— Poet., of time:

vertitur interea caelum et ruit Oceano Nox,

i.e. hastens up, sets in, Verg. A. 2, 250:

revoluta ruebat dies,

was advancing, hastening on, id. ib. 10, 256; cf. of the setting of the sun, Val. Fl. 1, 274; App. M. 3, p. 136, 19.— Of sound, to break forth:

antrum, unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllae,

Verg. A. 6, 44.—

Trop.

(Acc. to A. 1.) To fall, fail, sink (very rare):

ratio ruat omnis,

Lucr. 4, 507:

quae cum accidunt nemo est quin intellegat, ruere illam rem publicam,

Cic. Verr. 2, 5, 6, § 12:

Vitellium ne prosperis quidem parem, adeo ruentibus debilitatum,

by his falling fortunes, Tac. H. 3, 64:

tam florentes Atheniensium opes ruisse,

Just. 5, 1, 9.—

(Acc. to A. 2.) To rush, dash, hurry, hasten, run, etc. (freq. and class.):

tamquam ad interitum ruerem voluntarium,

Cic. Marcell. 5, 14:

emptorem pati ruere et per errorem in maximam fraudem incurrere,

to act hastily, commit an oversight, id. Off. 3, 13, 55; cf. Liv. 3, 11:

cum cotidie rueret,

Cic. Sest. 64, 133; id. Att. 2, 14, 1; Quint. 2, 20, 2:

compescere ruentes,

Tac. H. 1, 56; 2, 63 fin.; cf. id. ib. 2, 34:

ad seditiones et discordias et bella civilia,

id. ib. 1, 46:

crudelitatis odio in crudelitatem ruitis,

Liv. 3, 53:

in servitium,

Tac. A. 1, 7:

in exitium,

id. H. 1, 84:

in sua fata,

Ov. M. 6, 51:

omnia fatis In pejus,

Verg. G. 1, 200:

quo scelesti ruitis?

Hor. Epod. 7, 1:

quo ruis,

Verg. A. 10, 811; Ov. M. 9, 428:

multos video, quā vel impudentiā vel fames duxit, ruentes,

Quint. 2, 20, 2.— Poet., with inf.:

quo ruis imprudens, vage, dicere fata?

Prop. 4 (5), 1, 71:

scire ruunt,

Luc. 7, 751; Stat. Th. 7, 177; Claud. Rapt. Pros. 3, 387.— Impers. pass.:

ut ferme fugiendo in media fata ruitur,

Liv. 8, 24.—

Act., to cast down with violence, to dash down, tumble down, hurl to the ground, prostrate (except the jurid. phrase ruta caesa, perh. only poet. and in post-Aug. prose, for in the passage, Cic. Att. 2, 15, 2, seu ruet seu eriget rem publicam, ruet might be neutr.)

Lit.:

imbres fluctusque... frangere malum, Ruere antennas, etc.,

Plaut. Trin. 4, 1, 18:

naves (vis venti),

Lucr. 1, 272:

res impetibus crebris (venti),

id. 1, 293:

ceteros ruerem, agerem, raperem, funderem et prosternerem,

Ter. Ad. 3, 2, 21:

immanem molem volvuntque ruuntque,

Verg. A. 9, 516:

cumulos ruit pinguis harenae,

breaks down, levels, id. G. 1, 105: sese superne in praedam, to cast one ' s self upon, App. Flor. 1, p. 341, 6.—

Poet., transf., to cast up from the bottom, to turn up, throw up, rake up: cum mare permotum ventis, ruit intus harenam, casts up (syn. eruit), Lucr. 6, 726; cf.:

totum (mare) a sedibus imis (venti),

Verg. A. 1, 85:

spumas salis aere,

id. ib. 1, 35:

cinerem et confusa Ossa focis,

id. ib. 11, 211:

atram nubem ad caelum (ignis),

id. G. 2, 308:

unde Divitias aerisque ruam, dic, augur, acervos,

Hor. S. 2, 5, 22.—Hence, rŭtus, a, um, P. a., found only in the phrase rūta et caesa or rūta caesa (acc. to Varro, the u was pronounced long, although it is short in the compounds erutus, obrutus, etc.:

in venditionis lege fundi ruta caesa ita dicimus, ut U producamus,

Varr. L. L. 9, § 104).—In jurid. lang., every thing dug up (ruta) and cut down (caesa) on an estate without being wrought, and which is reserved by the owner at a sale; the timber and minerals: si ruta et caesa excipiantur in venditione, ea placuit esse ruta, quae eruta sunt, ut harena, creta et similia;

caesa ea esse, ut arbores caesas, et carbones et his similia, etc.,

Dig. 19, 1, 17:

in rutis caesis ea sunt, quae terrā non tenentur, quaeque opere structili tectoriove non continentur,

ib. 50, 16, 241:

ruta caesa dicuntur, quae venditor possessionis sui usus gratiā concidit ruendoque contraxit,

Fest. p. 262 Müll.:

ut venditores, cum aedes fundumve vendiderint rutis caesis receptis, concedant tamen aliquid emptori, quod ornandi causā apte et loco positum esse videatur,

Cic. Top. 26, 100: dicet te ne in rutis quidem et caesis solium tibl fraternum recepisse, Crass. ap. Cic. de Or. 2, 55, 226.