Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

ăcūtum

  • 1 acūtum

        acūtum adv., see acutus.

    Latin-English dictionary > acūtum

  • 2 acutum

    ăcūtum, adv., v. acuo, P. a.

    Lewis & Short latin dictionary > acutum

  • 3 acūtus

        acūtus adj. with comp. and sup.    [P. of acuo], sharpened, pointed, sharp, cutting: sudes, Cs.: ferrum, H.: aures, pointed, H.: acuta leto Saxa (i. e. ad letum dandum), H.—Fig., to the senses, sharp, pungent, shrill: sonus acutissimus, highest treble: aera, shrill, H.: stridor, H.: sol, oppressive, H.: morbus, violent, H. — Subst: acuta belli, violent calamities, H.— Adv: resonare acutum, shrilly, H. —Of the senses, keen, sharp: oculi: nares, i. e. rigid censoriousness, H.—Of the mind, keen, acute, discerning, penetrating, intelligent, sagacious, cunning: si qui acutiores in contione steterunt: hominum genus: studia, i. e. requiring a keen mind: homo ad fraudem, N.— Adv: acutum cernis, keenly, H.
    * * *
    I
    acuta -um, acutior -or -us, acutissimus -a -um ADJ
    sharp, sharpened, pointed/tapering; severe; glaring; acute, wise; high-pitched
    II
    acuta, acutum ADJ
    of small radius; acute (angle)

    Latin-English dictionary > acūtus

  • 4 bipennis

    1.
    bĭpennis ( - pinnis), e, adj. [bispenna], having two wings, two-winged (very rare):

    insectum,

    Plin. 11, 28, 33, § 96 (cf. just before, binis advolat pinnis): plumae, Varr. ap. Non. p. 79, 17.
    2.
    bĭpennis, e ( acc. sing. reg. bipennem, Varr. ap. Non. p. 79, 19; Verg. A. 5, 307; 11, 651; Petr. 132, 8; Juv. 6, 657; Claud. in Eutr. 1, 333; Sil. 5, 64: bipennim, only in Ov. M. 8, 766, with the var. lect. bipennem.— Abl. sing. reg. bipenni, Verg. A. 2, 479; Ov. M. 12, 611; Petr. 89, 24; Sen. Herc. Oet. 800; Claud. IV. Cons. Hon. 345; id. Rapt. Pros. 3, 79; 3, 377; Sil. 16, 264;

    and in prose,

    Plin. 8, 8, 8, § 26:

    bipenne, only once,

    Tib. 1, 6, 47) [bis-pinna].
    I.
    Adj., having two edges, two-edged: securis, Varr. ap. Non. p. 79, 19:

    ferrum,

    Verg. A. 11, 135.—Far more freq.,
    II.
    Subst.: bĭpen-nis, is, f. (sc. securis; cf. Prisc. p. 652 P.), an axe with two edges, a battle-axe (mostly poet.; only found in the nom., dat., acc., and abl. sing., and in nom. and abl. plur.):

    bipennis dicitur, quod ex utrāque parte habeat acutam aciem, quasi duas pennas. Pennum autem antiqui acutum dicebant,

    Isid. Orig. 19, 19, 11; cf. id. ib. 11, 1, 46:

    a pinnā (quod est acutum) securis utrinque habens aciem bipennis,

    Quint. 1, 4, 12:

    correptā dura bipenni Limina perrumpit,

    Verg. A. 2, 479; 2, 627; 11, 135; id. G. 4, 331; Ov. M. 5, 79; 12, 611; Phaedr. 4, 6, 7; Tac. Agr. 10:

    duris ut ilex tonsa bipennibus,

    Hor. C. 4, 4, 57; so Claud. in Eutr. 2, 414; id. Laud. Stil. 1, 231; Plin. 8, 8, 8, § 26; Sil. 16, 264.

    Lewis & Short latin dictionary > bipennis

  • 5 meta

    mēta, ae, f. [root ma-, measure, whence Gr. metron; Lat. manus, mane, etc. (q. v.), properly, that which marks a measured space, hence], any mark at a boundary or limit, esp.,
    I.
    The conical columns set in the ground at each end of the Roman Circus, the goal, turning-post:

    metaque fervidis Evitata rotis,

    Hor. C. 1, 1, 5:

    aut prius infecto deposcit praemia cursu Septima quam metam triverit ante rota,

    Prop. 3, 20, 25; cf.:

    et modo lora dabo, modo verbere terga notabo, Nunc stringam metas interiore rotā,

    Ov. Am. 3, 2, 11; Suet. Caes. 39:

    petra in metae maxime modum erecta est, cujus ima spatiosiora sunt, altiora in artius coëunt, summa in acutum cacumen exsurgunt,

    i. e. in the shape of a cone, Curt. 8, 39, 6; cf. III. 3. infra).—
    II.
    Any goal or winning-post, the mark, goal, in any contest of speed:

    optatam cursu contingere metam, of a footrace,

    Hor. A. P. 412:

    metam tenere, in a boatrace,

    Verg. A. 5, 159.—
    2.
    Trop. (because of the danger to drivers of striking the goal, and breaking their oars), a critical point, place of danger:

    fama adulescentis paulum haesit ad metas, notitiā novā mulieris,

    broke down, failed, at the critical point, Cic. Cael. 31.—
    III.
    Transf., an end, period, extremity, boundary, limit:

    longarum haec meta viarum,

    Verg. A. 3, 714:

    ad metas aevi pervenire,

    id. ib. 10, 472:

    metam tangere vitae,

    Ov. Tr. 1, 9, 1:

    ad metam properare,

    id. A. A. 2, 727:

    ultima,

    id. Am. 3, 15, 2:

    hic tibi mortis erant metae,

    Verg. A. 12, 546:

    ad quas metas naturae sit perveniendum usu,

    i. e. extremes, Varr. L. L. 8, 16, 31:

    quando illa (luna) incurrat in umbram terrae, quae est meta noctis, eam obscurari necesse est,

    the limit, measure of night, Cic. Div. 2, 6, 17 (but v. 3. below, fin. and the passage there cited from Pliny): sol ex aequo metā distabat utrāque, equally far from both ends of his course, i. e. at noon, Ov. M. 3, 145:

    intercalariis mensibus interponendis ita dispensavit (Numa), ut vices uno anno ad metam eandem solis unde orsi essent... dies congruerent,

    Liv. 1, 19, 6 Weissenb. ad loc.:

    metae Marsicae, = fines Marsorum,

    Mart. Cap. 4, § 331 Kapp:

    pares horarum metas, tam antemeridialium quam postremarum, manifestant,

    id. 6, § 600.—
    2.
    A turning-point in one's course:

    praestat Trinacrii metas lustrare Pachyni,

    to sail around the promontory of Pachynus, Verg. A. 3, 429.—
    3.
    Of any thing resembling in shape the meta of the Circus; any thing of a conical or pyramidal form, a cone, pyramid (class.);

    of a conical hill: ipse collis est in modum metae, in acutum cacumen a fundo satis lato fastigatus,

    Liv. 37, 27:

    buxus in metas emittitur,

    into cones, Plin. 16, 16, 28, § 70:

    in metas foenum exstruere,

    in ricks, haycocks, Col. 2, 18, 2:

    lactantes,

    conical cheeses, Mart. 1, 44, 7:

    lactis,

    id. 3, 58, 35:

    meta sudans,

    a conical stone on a fountain, dripping with water, Sen. Ep. 56, 4: meta molendaria, or molendinaria, that part of the upper millstone which projects downward and grinds the corn (the upper part is the catillus, q. v.); = Gr. onos aletês, Dig. 33, 7, 18, § 5:

    metas molendinarias rotare,

    Amm. 17, 4, 15:

    si minor materia quam lux, metae existere effigiem,

    i. e. if the solid body be smaller than the light, its shadow will be conical, Plin. 2, 11, 8, § 51 (cf. the context).

    Lewis & Short latin dictionary > meta

  • 6 penna

    penna or pinna (old forms, pesna, petna, Fest. p. 205, 209 Müll.), f. [orig. different words, penna for petna; root petor pat-; Sanscr. patāmi, to fly; Gr. petomai, prop. a wing: pinna for pitna; cf. Sanscr. pitu; Gr. pitus, the pine-tree; Lat. pinus; cf.: spiculum, spina;

    prop. a sharp point or end. To a late period an effort was made to distinguish them: nec miretur (puer), cur... fiat a pinno quod est acutum, securis utrimque habens aciem bipennis, ne illorum sequatur errorem, qui, quia a pennis duabus hoc esse nomen existimant, pennas avium dici volunt,

    Quint. 1, 4, 12 Halm:

    pinnum enim antiqui acutum dicebant,

    Isid. Orig. 19, 19, 11 dub. (v. 1. pennus): pinnas murorum, pennas avium dicimus, Flav. Cap. p. 2243 P. This dictum of the old grammar we have to retain, although the distinction is neither etymologically sound nor is it always practically true; cf. bipennis, Bramb. Lat. Orthog. p. 118. In MSS. and edd. the two forms have mostly been used indiscriminately in all meanings except II. D. E. F. infra, in which pinna only is found; cf. esp. Wagn. Orth. Verg. p. 465; Rib. prol. Verg. p. 441 sq.; Corss. Ausspr. 2, p. 270 sq.], a feather on the body of a winged creature (syn. pluma).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form penna:

    sine pennis volare haud facile est: meae alae pennas non habent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 48:

    pennarum tuarum nitor,

    Phaedr. 1, 13, 6:

    maduere graves aspergine pennae,

    Ov. M. 4, 728.—
    (β).
    Form pinna:

    (aves) pullos pinnis fovent,

    Cic. N. D. 2, 52, 129:

    pinnarum caules omnium cavi,

    Plin. 11, 39, 34, § 97; Sen. Ep. 42, 4: ova parire solet genus pinnis condecoratum, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll. (Ann. v. 10 Vahl.):

    conveniebat corvos ex albis album pinnis jactare colorem,

    Lucr. 2, 823 Munro:

    galli salaces, frequentibus pinnis,

    Varr. R. R. 3, 9, 5; Col. 8, 2, 10:

    nam his rebus plumam pinnasque emundant,

    id. ib. 9, 14, 7:

    ut statim per somnum hianti pinna in os inderetur,

    Suet. Claud. 33.—
    II.
    Transf.
    A.
    In plur.: pennae (pinnae), a wing (syn. ala).
    (α).
    Form pennae:

    age tu, sis, sine pennis vola,

    Plaut. As. 1, 1, 80:

    quatere in aëre,

    Ov. M. 4, 676:

    pennis resumptis,

    id. ib. 4, 664:

    vertere,

    to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6): penna, collect. for the wings, Ov. M. 2, 376.—
    (β).
    Form pinnae:

    geminis secat aëra pinnis,

    Cic. Arat. 48 (282):

    pinnas explicare,

    Ov. Am. 2, 6, 55: o Fides alma, apta pinnis, Enn. ap. Cic. Off. 3, 29, 104 (Trag. v. 410 Vahl.): densis ales pinnis obnixa, id. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 148 ib.): (aquila) praepetibus pinnis (B. and K.;

    al. pennis), Cic. poët. Div. 1, 47, 106. —Of bees: pinnis coruscant,

    Verg. G. 4, 73. —Of locusts:

    pinnarum stridor,

    Plin. 11, 29, 35, § 104.—Of gnats:

    pinnae culicis,

    Plin. 11, 2, 1, § 3.—Prov.: pinnas incidere alicui, to clip one's wings, i. e. to deprive one of power or rank, Cic. Att. 4, 2, 5; so, decisis humilis pinnis, with clipped wings, i. e. with disappointed hopes, Hor. Ep. 2, 2, 50; cf. the opp.: extendere pinnas, to spread out one's wings, i. e. to attempt great things, id. ib. 1, 20, 21.—
    b.
    Poet., a flying, flight.
    (α).
    Form penna: felicibus edita pennis, i. e. with a happy omen from the flight of birds, Prop. 3, 10 (4, 9), 11; Sil. 3, 344; Val. Fl. 1, 231.—
    (β).
    Form pinna:

    pinnā veras dare notas,

    Ov. F. 1, 448.—
    B.
    A feather on an arrow ( poet.).
    1.
    Form penna:

    per jugulum pennis tenus acta sagitta est,

    Ov. M. 6, 258.—Hence,
    2.
    Meton., an arrow ( poet.).
    (α).
    Form penna:

    cervos pennā petere,

    Val. Fl. 6, 421.—
    (β).
    Form pinna:

    olor trajectus pinnā,

    Ov. F. 2, 110.—
    C.
    In late Lat., a pen. —Form penna:

    instrumenta scribae, calamus et penna: sed calamus arboris est, penna avis,

    Isid. Orig. 6, 14.—
    D.
    A fin. —Form pinna, Plin. 9, 13, 15, § 42.—
    E.
    A pinnacle. —Form pinna:

    turres contabulantur, pinnae loricaeque ex cratibus attexuntur,

    Caes. B. G. 5, 39; 7, 72: milites Metelli... a pinnis hostis defendebant facillime funditore, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; Verg. A. 7, 159:

    templi,

    Vulg. Luc. 4, 9.—
    F.
    In mechanics.
    1.
    A float or bucket of a water-wheel.—Form pinna, Vitr. 10, 10. —
    2.
    A stop or key of a water-organ.—

    Form pinna,

    Vitr. 10, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > penna

  • 7 pesna

    penna or pinna (old forms, pesna, petna, Fest. p. 205, 209 Müll.), f. [orig. different words, penna for petna; root petor pat-; Sanscr. patāmi, to fly; Gr. petomai, prop. a wing: pinna for pitna; cf. Sanscr. pitu; Gr. pitus, the pine-tree; Lat. pinus; cf.: spiculum, spina;

    prop. a sharp point or end. To a late period an effort was made to distinguish them: nec miretur (puer), cur... fiat a pinno quod est acutum, securis utrimque habens aciem bipennis, ne illorum sequatur errorem, qui, quia a pennis duabus hoc esse nomen existimant, pennas avium dici volunt,

    Quint. 1, 4, 12 Halm:

    pinnum enim antiqui acutum dicebant,

    Isid. Orig. 19, 19, 11 dub. (v. 1. pennus): pinnas murorum, pennas avium dicimus, Flav. Cap. p. 2243 P. This dictum of the old grammar we have to retain, although the distinction is neither etymologically sound nor is it always practically true; cf. bipennis, Bramb. Lat. Orthog. p. 118. In MSS. and edd. the two forms have mostly been used indiscriminately in all meanings except II. D. E. F. infra, in which pinna only is found; cf. esp. Wagn. Orth. Verg. p. 465; Rib. prol. Verg. p. 441 sq.; Corss. Ausspr. 2, p. 270 sq.], a feather on the body of a winged creature (syn. pluma).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form penna:

    sine pennis volare haud facile est: meae alae pennas non habent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 48:

    pennarum tuarum nitor,

    Phaedr. 1, 13, 6:

    maduere graves aspergine pennae,

    Ov. M. 4, 728.—
    (β).
    Form pinna:

    (aves) pullos pinnis fovent,

    Cic. N. D. 2, 52, 129:

    pinnarum caules omnium cavi,

    Plin. 11, 39, 34, § 97; Sen. Ep. 42, 4: ova parire solet genus pinnis condecoratum, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll. (Ann. v. 10 Vahl.):

    conveniebat corvos ex albis album pinnis jactare colorem,

    Lucr. 2, 823 Munro:

    galli salaces, frequentibus pinnis,

    Varr. R. R. 3, 9, 5; Col. 8, 2, 10:

    nam his rebus plumam pinnasque emundant,

    id. ib. 9, 14, 7:

    ut statim per somnum hianti pinna in os inderetur,

    Suet. Claud. 33.—
    II.
    Transf.
    A.
    In plur.: pennae (pinnae), a wing (syn. ala).
    (α).
    Form pennae:

    age tu, sis, sine pennis vola,

    Plaut. As. 1, 1, 80:

    quatere in aëre,

    Ov. M. 4, 676:

    pennis resumptis,

    id. ib. 4, 664:

    vertere,

    to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6): penna, collect. for the wings, Ov. M. 2, 376.—
    (β).
    Form pinnae:

    geminis secat aëra pinnis,

    Cic. Arat. 48 (282):

    pinnas explicare,

    Ov. Am. 2, 6, 55: o Fides alma, apta pinnis, Enn. ap. Cic. Off. 3, 29, 104 (Trag. v. 410 Vahl.): densis ales pinnis obnixa, id. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 148 ib.): (aquila) praepetibus pinnis (B. and K.;

    al. pennis), Cic. poët. Div. 1, 47, 106. —Of bees: pinnis coruscant,

    Verg. G. 4, 73. —Of locusts:

    pinnarum stridor,

    Plin. 11, 29, 35, § 104.—Of gnats:

    pinnae culicis,

    Plin. 11, 2, 1, § 3.—Prov.: pinnas incidere alicui, to clip one's wings, i. e. to deprive one of power or rank, Cic. Att. 4, 2, 5; so, decisis humilis pinnis, with clipped wings, i. e. with disappointed hopes, Hor. Ep. 2, 2, 50; cf. the opp.: extendere pinnas, to spread out one's wings, i. e. to attempt great things, id. ib. 1, 20, 21.—
    b.
    Poet., a flying, flight.
    (α).
    Form penna: felicibus edita pennis, i. e. with a happy omen from the flight of birds, Prop. 3, 10 (4, 9), 11; Sil. 3, 344; Val. Fl. 1, 231.—
    (β).
    Form pinna:

    pinnā veras dare notas,

    Ov. F. 1, 448.—
    B.
    A feather on an arrow ( poet.).
    1.
    Form penna:

    per jugulum pennis tenus acta sagitta est,

    Ov. M. 6, 258.—Hence,
    2.
    Meton., an arrow ( poet.).
    (α).
    Form penna:

    cervos pennā petere,

    Val. Fl. 6, 421.—
    (β).
    Form pinna:

    olor trajectus pinnā,

    Ov. F. 2, 110.—
    C.
    In late Lat., a pen. —Form penna:

    instrumenta scribae, calamus et penna: sed calamus arboris est, penna avis,

    Isid. Orig. 6, 14.—
    D.
    A fin. —Form pinna, Plin. 9, 13, 15, § 42.—
    E.
    A pinnacle. —Form pinna:

    turres contabulantur, pinnae loricaeque ex cratibus attexuntur,

    Caes. B. G. 5, 39; 7, 72: milites Metelli... a pinnis hostis defendebant facillime funditore, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; Verg. A. 7, 159:

    templi,

    Vulg. Luc. 4, 9.—
    F.
    In mechanics.
    1.
    A float or bucket of a water-wheel.—Form pinna, Vitr. 10, 10. —
    2.
    A stop or key of a water-organ.—

    Form pinna,

    Vitr. 10, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > pesna

  • 8 petna

    penna or pinna (old forms, pesna, petna, Fest. p. 205, 209 Müll.), f. [orig. different words, penna for petna; root petor pat-; Sanscr. patāmi, to fly; Gr. petomai, prop. a wing: pinna for pitna; cf. Sanscr. pitu; Gr. pitus, the pine-tree; Lat. pinus; cf.: spiculum, spina;

    prop. a sharp point or end. To a late period an effort was made to distinguish them: nec miretur (puer), cur... fiat a pinno quod est acutum, securis utrimque habens aciem bipennis, ne illorum sequatur errorem, qui, quia a pennis duabus hoc esse nomen existimant, pennas avium dici volunt,

    Quint. 1, 4, 12 Halm:

    pinnum enim antiqui acutum dicebant,

    Isid. Orig. 19, 19, 11 dub. (v. 1. pennus): pinnas murorum, pennas avium dicimus, Flav. Cap. p. 2243 P. This dictum of the old grammar we have to retain, although the distinction is neither etymologically sound nor is it always practically true; cf. bipennis, Bramb. Lat. Orthog. p. 118. In MSS. and edd. the two forms have mostly been used indiscriminately in all meanings except II. D. E. F. infra, in which pinna only is found; cf. esp. Wagn. Orth. Verg. p. 465; Rib. prol. Verg. p. 441 sq.; Corss. Ausspr. 2, p. 270 sq.], a feather on the body of a winged creature (syn. pluma).
    I.
    Lit.
    (α).
    Form penna:

    sine pennis volare haud facile est: meae alae pennas non habent,

    Plaut. Poen. 4, 2, 48:

    pennarum tuarum nitor,

    Phaedr. 1, 13, 6:

    maduere graves aspergine pennae,

    Ov. M. 4, 728.—
    (β).
    Form pinna:

    (aves) pullos pinnis fovent,

    Cic. N. D. 2, 52, 129:

    pinnarum caules omnium cavi,

    Plin. 11, 39, 34, § 97; Sen. Ep. 42, 4: ova parire solet genus pinnis condecoratum, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll. (Ann. v. 10 Vahl.):

    conveniebat corvos ex albis album pinnis jactare colorem,

    Lucr. 2, 823 Munro:

    galli salaces, frequentibus pinnis,

    Varr. R. R. 3, 9, 5; Col. 8, 2, 10:

    nam his rebus plumam pinnasque emundant,

    id. ib. 9, 14, 7:

    ut statim per somnum hianti pinna in os inderetur,

    Suet. Claud. 33.—
    II.
    Transf.
    A.
    In plur.: pennae (pinnae), a wing (syn. ala).
    (α).
    Form pennae:

    age tu, sis, sine pennis vola,

    Plaut. As. 1, 1, 80:

    quatere in aëre,

    Ov. M. 4, 676:

    pennis resumptis,

    id. ib. 4, 664:

    vertere,

    to fly away, Prop. 2, 24, 22 (3, 19, 6): penna, collect. for the wings, Ov. M. 2, 376.—
    (β).
    Form pinnae:

    geminis secat aëra pinnis,

    Cic. Arat. 48 (282):

    pinnas explicare,

    Ov. Am. 2, 6, 55: o Fides alma, apta pinnis, Enn. ap. Cic. Off. 3, 29, 104 (Trag. v. 410 Vahl.): densis ales pinnis obnixa, id. ap. Prob. ad Verg. E. 6, 31 (Ann. v. 148 ib.): (aquila) praepetibus pinnis (B. and K.;

    al. pennis), Cic. poët. Div. 1, 47, 106. —Of bees: pinnis coruscant,

    Verg. G. 4, 73. —Of locusts:

    pinnarum stridor,

    Plin. 11, 29, 35, § 104.—Of gnats:

    pinnae culicis,

    Plin. 11, 2, 1, § 3.—Prov.: pinnas incidere alicui, to clip one's wings, i. e. to deprive one of power or rank, Cic. Att. 4, 2, 5; so, decisis humilis pinnis, with clipped wings, i. e. with disappointed hopes, Hor. Ep. 2, 2, 50; cf. the opp.: extendere pinnas, to spread out one's wings, i. e. to attempt great things, id. ib. 1, 20, 21.—
    b.
    Poet., a flying, flight.
    (α).
    Form penna: felicibus edita pennis, i. e. with a happy omen from the flight of birds, Prop. 3, 10 (4, 9), 11; Sil. 3, 344; Val. Fl. 1, 231.—
    (β).
    Form pinna:

    pinnā veras dare notas,

    Ov. F. 1, 448.—
    B.
    A feather on an arrow ( poet.).
    1.
    Form penna:

    per jugulum pennis tenus acta sagitta est,

    Ov. M. 6, 258.—Hence,
    2.
    Meton., an arrow ( poet.).
    (α).
    Form penna:

    cervos pennā petere,

    Val. Fl. 6, 421.—
    (β).
    Form pinna:

    olor trajectus pinnā,

    Ov. F. 2, 110.—
    C.
    In late Lat., a pen. —Form penna:

    instrumenta scribae, calamus et penna: sed calamus arboris est, penna avis,

    Isid. Orig. 6, 14.—
    D.
    A fin. —Form pinna, Plin. 9, 13, 15, § 42.—
    E.
    A pinnacle. —Form pinna:

    turres contabulantur, pinnae loricaeque ex cratibus attexuntur,

    Caes. B. G. 5, 39; 7, 72: milites Metelli... a pinnis hostis defendebant facillime funditore, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; Verg. A. 7, 159:

    templi,

    Vulg. Luc. 4, 9.—
    F.
    In mechanics.
    1.
    A float or bucket of a water-wheel.—Form pinna, Vitr. 10, 10. —
    2.
    A stop or key of a water-organ.—

    Form pinna,

    Vitr. 10, 13.

    Lewis & Short latin dictionary > petna

  • 9 cernō

        cernō crēvī, certus, ere    [2 CER-], to separate, part, sift: in cribris omnia cavis, O. — Fig., of the sight, to distinguish, discern, make out, perceive, see: si satis cerno, T.: acutum, H.: oculis cerni, N.: quae cernere et videre non possumus: haec coram, to witness, Cs.: coram letum, V.: acies a nostris cernebatur, Cs.: Venus, nulli cernenda, invisible, O.: neque misceri omnia cerneres, S.: cernis ut insultent Rutuli? V.: cernebatur novissimos illorum premi vehementer, Cs.—To see mentally, discern, perceive, comprehend, understand: eas (res) ingenio: ea quae erant vera: amorem, T.: cerno animo acervos civium: fortis animus cernitur, shows itself.—To decide, decree, determine, resolve: quotcumque senatus creverit populusque iusserit: priusquam id sors cerneret, L.: certā sorte, after the lot was decided, L.: Ferro non auro vitam cernamus utrique: cernere ferro, V.: potius germanum amittere crevi quam tibi... deessem, Ct.: pro patriā, S.—In law, with hereditatem, formally to declare oneself heir to, accept, enter upon: quam hereditatem iam crevimus: hereditatem regni, L. — Fig.: fratris amorem cum reliquā hereditate crevisse.
    * * *
    cernere, crevi, cretus V TRANS
    sift, separate, distinguish, discern, resolve, determine; see; examine; decide

    Latin-English dictionary > cernō

  • 10 frāgmentum

        frāgmentum ī, n    [FRAG-], a piece broken off, piece, remnant, fragment: lapidis: acutum, L.— Plur: tegularum, L.: Ramea, V.
    * * *

    Latin-English dictionary > frāgmentum

  • 11 re-mittō

        re-mittō mīsī, missus, ere,    to let go back, send back, despatch back, drive back, cause to return: mulieres Romam: paucos in regnum, Cs.: partem legionum in sua castra, Cs.: librum tibi: pila intercepta, hurl back, Cs.: tractum de corpore telum, O.: cogebat (equos) calces remittere, i. e. kick, N. —To send forth, give out, yield, emit, produce: Ut melius muriā, quod testa marina remittit, H.: nec umenti sensit tellure remitti (nebulas), O.: umorem ex se, V.: quod baca remisit olivae, H.—In law, with nuntium or repudium, to send a letter of divorce, dissolve marriage: uxori nuntium: repudium alteri (uxori), T.—To let go back, loosen, slacken, relax: ramulum adductum, ut remissus esset, in oculum suum recidisse: habenas: frena, O.: vinclis remissis, O.: bracchia, i. e. let fall, V.: mella calor liquefacta remittit, melts, V.— Intrans, to decrease, relax, abate: si forte ventus remisisset, Cs.: pestilentia, L.: cum remiserant dolores pedum.—Fig., to send back, give back, return, restore: vocem nemora remittunt, V.: totidemque remisit Verba locus, O.: sonum acutum, H.: vestrum vobis beneficium, Cs.: hanc veniam cumulatam morte remittam, will repay, V.—To give up, reject, yield, resign, grant, concede. opinionem animo: si quid ab omnibus conceditur, id reddo ac remitto: remittentibus tribunis, comitia sunt habita, etc., yielding, L.: omnia tibi ista: quod natura remittit, Invida iura negant, O.: memoriam simultatium patriae, sacrifice, L.: Erycis tibi terga remitto, I give up, if you will, V.: suarum quoque rerum illis remisso honore, i. e. ascribed the honor to them, L.: ius, abandon their claim, L.: te mihi remittere atque concedere, ut consumerem, etc. Sed mora damnosa est nec res dubitare <*>emittit, permits, O. —To slacken, relax, relieve, release, abate, remit. omnes sonorum gradūs: per dies festos animum, L.: se, N.: ab religione animos, L.: superioris temporis contentionem, Cs.: diligentiam in perdiscendo, Cs.: studia remissa temporibus: belli opera, L.: pugnam, S.: urguent tamen et nihil remittunt: cum se furor ille remisit, O.: horam de meis legitimis horis: aliquid ex pristinā virtute, Cs.: nihil ex arrogantiā, Ta.: de tributo remiserunt, L.: fortissimis remittere de summā.—To cease, refrain, omit: remittas iam me onerare iniuriis, T.: quid ubique hostis ageret, explorare, S.: Quid Cantabar cogitet, Quaerere, H.—To give free course, leave unrestrained: animi appetitūs, qui tum remitterentur, tum continerentur.—Of a penalty, to remit, pardon, remove, abate, grant exemption from: multam: poenam tibi, L.: sibi poenam magistri equitum, remit at their intercession, L.: pecunias, quas erant in publicum polliciti, Cs.

    Latin-English dictionary > re-mittō

  • 12 rūdus

        rūdus eris, n    broken stone, rubbish, debris: Ruderi accipiendo, Ta.: acutum silicis, Ct.
    * * *
    lump, rough piece; piece of bronze, (sometimes a bronze coin)

    Latin-English dictionary > rūdus

  • 13 tepefaciō

        tepefaciō fēcī, factus, ere    [tepeo+facio], to make lukewarm, make tepid, warm, tepefy: solum: ferrum acutum, H.: hasta haesit tepefacta cerebro, V.: tepefacta cruore terra, V.
    * * *
    tepefacere, tepefeci, tepefactus V
    make warm, warm up

    Latin-English dictionary > tepefaciō

  • 14 acuo

    ăcŭo, ui, ūtum, 3, v. a. ( part. fut. acuturus, not used) [cf. 2. acer], to make sharp or pointed, to sharpen, whet.
    I.
    Lit.:

    ne stridorem quidem serrae audiunt, cum acuitur,

    Cic. Tusc. 1, 40; so,

    ferrum,

    Verg. A. 8, 386; Hor. C. 1, 2, 21:

    enses,

    Ov. M. 15, 776:

    gladium,

    Vulg. Deut. 32, 41:

    sagittas,

    id. Jer. 51, 11.— Poet.:

    fulmen,

    Lucr. 6, 278:

    dentes,

    Hor. C. 3, 20, 10; cf. Tib. 4, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    First, of the tongue, qs. to whet, i. e. to sharpen, exercise, improve:

    acuere linguam exercitatione dicendi,

    Cic. Brut. 97:

    linguam causis,

    Hor. Ep. 1, 3, 23; so Vulg. Psa. 139, 4; so in gen.: se, to exercise one's self, to make one's self ready:

    acueram me ad exagitandam hanc ejus legationem,

    Cic. Att. 2, 7: mentem, ingenium, prudentiam, etc.; to sharpen:

    multa, quae acuant mentem, multa quae obtundant,

    Cic. Tusc. 1, 33; so id. Brut. 33; id. Phil. 2, 17; id. de Or. 1, 20.—
    B.
    Acuere aliquem (with or without ad aliquid), to spur on, incite, stir up, arouse:

    ad crudelitatem,

    Cic. Lig. 4; id. Fam. 15, 21:

    illos sat aetas acuet,

    Ter. Ad. 5, 3, 49; Cic. Rosc. Am. 33, 110:

    ita duae res, quae languorem afferunt ceteris, illum acuebant, otium et solitudo,

    id. Off. 3, 1; Liv. 28, 19:

    curis acuens mortalia corda,

    Verg. G. 1, 123:

    auditisque lupos acuunt balatibus agni,

    id. ib. 4, 435:

    quam Juno his acuit verbis,

    id. A. 7, 330.—
    C.
    Aliquid, to rouse up, kindle, excite (mostly poet.):

    saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irā,

    Verg. A. 12, 108:

    iram,

    Vulg. Sap. 5, 21:

    studia,

    Val. Max. 2, 2, no. 3.—
    D.
    In gramm.: acuere syllabam, to give an acute accent to (opp. gravem ponere), Quint. 1, 5, 22; cf. Prisc. Op. Min. 159 Lind.: accentus acutus ideo inventus est, quod acuat sive elevet syllabam.—Hence, ăcūtus, a, um, P.a., sharpened, made pointed; hence,
    A.
    Lit., sharp, pointed ( acer denotes natural sharpness, etc.: acutus, that produced by exertion, skill, etc.: sermo acer, impassioned, passionate; sermo acutus, pointed, acute discourse):

    vide ut sit acutus culter probe,

    Plaut. Mil. 5, 4:

    ferrum,

    Hor. A. P. 304:

    cuspis,

    Verg. A. 5, 208:

    gladius,

    Vulg. Psa. 56, 5:

    carex,

    Verg. G. 3, 231; elementa, i. e. pointed, jagged atoms (opp. to perplexa, connected), Lucr. 2, 463:

    nasus,

    Plaut. Cap. 3, 4, 114:

    oculi,

    of a pointed shape, id. Ps. 4, 7, 121:

    aures,

    pointed, Hor. C. 2, 19, 4:

    saxa,

    id. ib. 3, 27, 61; so Verg. A. 1, 45.—
    2.
    Transf.
    a.
    Of the senses themselves, sharp, keen:

    oculos acrīs atque cicutos,

    Cic. Planc. 66:

    nares,

    Hor. S. 1, 3, 29; Cels. 2, 6.—
    b.
    Of objects affecting the senses, sharp, acute; of the voice, soprano or treble: inde loci lituus sonitus effudit acutos, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 116 Müll. (Ann. v. 522 ed. Vahl.):

    hinnitu,

    Verg. G. 3, 94:

    voces,

    id. Cir. 107; Ov. M. 3, 224:

    stridore,

    Hor. C. 1, 34, 15:

    vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,

    from the highest treble to the lowest base, Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. ib. 3, 57, 216; Somn. Scip. 5; Rep. 6, 18.—
    c.
    In gen., of things affecting the body, of either heat or cold from their similar effects, keen, sharp, violent, severe:

    sol,

    Hor. Ep. 1, 10, 17:

    radii solis,

    Ov. H. 4, 159:

    gelu,

    Hor. C. 1, 9, 4; cf. Lucr. 1, 495; Verg. G. 1, 93; so,

    febris,

    Cels. 2, 4:

    morbus,

    id. 3 (opp. longus), rapid.— Subst. with gen.:

    acuta belli,

    violent, severe misfortunes of war, Hor. C. 4, 4, 76 (= graves belli molestias).—
    B.
    Fig.
    1.
    Of intellectual qualities, acute, clear-sighted, intelligent, sagacious (very freq.):

    Antisthenes homo acutus magis quam eruditus,

    Cic. Att. 12, 37; so id. de Or. 1, 51; id. N. D. 1, 16; Nep. Dion. 8, 1:

    homo ingenio prudentiāque acutissimus,

    Cic. de Or. 1, 39:

    acutae sententiae,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 5:

    motus animorum ad excogitandum acuti,

    id. Or. 1, 113:

    studia,

    id. Gen. 50:

    conclusiones,

    Quint. 2, 20, 5.—
    2.
    In gramm.: accentus acutus, the acute accent (opp. gravis), Prisc. p. 159, ed. Lindem.— Comp. Plin. 13, 1, 2.— Adv.: ăcūte, sharply, keenly, acutely:. cernere, Lucr. 4, 804; ib. 811:

    conlecta,

    Cic. Deiot. 33:

    excogitat,

    id. Verr. 4, 147:

    respondeo,

    id. Cael. 17:

    scribo,

    id. Verr. 3, 20; so, ăcūtum:

    cernis,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    resonarent,

    ib. 8, 41: and, ăcūta: canis ululat, Enn. ap. Fest. p. 9 Müll. (Ann. 346 Vahl.).— Comp., Cic. Inv. 2, 16.— Sup., Cic. Off. 1, 44; id. Verr. 3, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > acuo

  • 15 acuta

    ăcŭo, ui, ūtum, 3, v. a. ( part. fut. acuturus, not used) [cf. 2. acer], to make sharp or pointed, to sharpen, whet.
    I.
    Lit.:

    ne stridorem quidem serrae audiunt, cum acuitur,

    Cic. Tusc. 1, 40; so,

    ferrum,

    Verg. A. 8, 386; Hor. C. 1, 2, 21:

    enses,

    Ov. M. 15, 776:

    gladium,

    Vulg. Deut. 32, 41:

    sagittas,

    id. Jer. 51, 11.— Poet.:

    fulmen,

    Lucr. 6, 278:

    dentes,

    Hor. C. 3, 20, 10; cf. Tib. 4, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    First, of the tongue, qs. to whet, i. e. to sharpen, exercise, improve:

    acuere linguam exercitatione dicendi,

    Cic. Brut. 97:

    linguam causis,

    Hor. Ep. 1, 3, 23; so Vulg. Psa. 139, 4; so in gen.: se, to exercise one's self, to make one's self ready:

    acueram me ad exagitandam hanc ejus legationem,

    Cic. Att. 2, 7: mentem, ingenium, prudentiam, etc.; to sharpen:

    multa, quae acuant mentem, multa quae obtundant,

    Cic. Tusc. 1, 33; so id. Brut. 33; id. Phil. 2, 17; id. de Or. 1, 20.—
    B.
    Acuere aliquem (with or without ad aliquid), to spur on, incite, stir up, arouse:

    ad crudelitatem,

    Cic. Lig. 4; id. Fam. 15, 21:

    illos sat aetas acuet,

    Ter. Ad. 5, 3, 49; Cic. Rosc. Am. 33, 110:

    ita duae res, quae languorem afferunt ceteris, illum acuebant, otium et solitudo,

    id. Off. 3, 1; Liv. 28, 19:

    curis acuens mortalia corda,

    Verg. G. 1, 123:

    auditisque lupos acuunt balatibus agni,

    id. ib. 4, 435:

    quam Juno his acuit verbis,

    id. A. 7, 330.—
    C.
    Aliquid, to rouse up, kindle, excite (mostly poet.):

    saevus in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat irā,

    Verg. A. 12, 108:

    iram,

    Vulg. Sap. 5, 21:

    studia,

    Val. Max. 2, 2, no. 3.—
    D.
    In gramm.: acuere syllabam, to give an acute accent to (opp. gravem ponere), Quint. 1, 5, 22; cf. Prisc. Op. Min. 159 Lind.: accentus acutus ideo inventus est, quod acuat sive elevet syllabam.—Hence, ăcūtus, a, um, P.a., sharpened, made pointed; hence,
    A.
    Lit., sharp, pointed ( acer denotes natural sharpness, etc.: acutus, that produced by exertion, skill, etc.: sermo acer, impassioned, passionate; sermo acutus, pointed, acute discourse):

    vide ut sit acutus culter probe,

    Plaut. Mil. 5, 4:

    ferrum,

    Hor. A. P. 304:

    cuspis,

    Verg. A. 5, 208:

    gladius,

    Vulg. Psa. 56, 5:

    carex,

    Verg. G. 3, 231; elementa, i. e. pointed, jagged atoms (opp. to perplexa, connected), Lucr. 2, 463:

    nasus,

    Plaut. Cap. 3, 4, 114:

    oculi,

    of a pointed shape, id. Ps. 4, 7, 121:

    aures,

    pointed, Hor. C. 2, 19, 4:

    saxa,

    id. ib. 3, 27, 61; so Verg. A. 1, 45.—
    2.
    Transf.
    a.
    Of the senses themselves, sharp, keen:

    oculos acrīs atque cicutos,

    Cic. Planc. 66:

    nares,

    Hor. S. 1, 3, 29; Cels. 2, 6.—
    b.
    Of objects affecting the senses, sharp, acute; of the voice, soprano or treble: inde loci lituus sonitus effudit acutos, Enn. ap. Paul. ex Fest. p. 116 Müll. (Ann. v. 522 ed. Vahl.):

    hinnitu,

    Verg. G. 3, 94:

    voces,

    id. Cir. 107; Ov. M. 3, 224:

    stridore,

    Hor. C. 1, 34, 15:

    vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,

    from the highest treble to the lowest base, Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. ib. 3, 57, 216; Somn. Scip. 5; Rep. 6, 18.—
    c.
    In gen., of things affecting the body, of either heat or cold from their similar effects, keen, sharp, violent, severe:

    sol,

    Hor. Ep. 1, 10, 17:

    radii solis,

    Ov. H. 4, 159:

    gelu,

    Hor. C. 1, 9, 4; cf. Lucr. 1, 495; Verg. G. 1, 93; so,

    febris,

    Cels. 2, 4:

    morbus,

    id. 3 (opp. longus), rapid.— Subst. with gen.:

    acuta belli,

    violent, severe misfortunes of war, Hor. C. 4, 4, 76 (= graves belli molestias).—
    B.
    Fig.
    1.
    Of intellectual qualities, acute, clear-sighted, intelligent, sagacious (very freq.):

    Antisthenes homo acutus magis quam eruditus,

    Cic. Att. 12, 37; so id. de Or. 1, 51; id. N. D. 1, 16; Nep. Dion. 8, 1:

    homo ingenio prudentiāque acutissimus,

    Cic. de Or. 1, 39:

    acutae sententiae,

    id. Opt. Gen. Or. 2, 5:

    motus animorum ad excogitandum acuti,

    id. Or. 1, 113:

    studia,

    id. Gen. 50:

    conclusiones,

    Quint. 2, 20, 5.—
    2.
    In gramm.: accentus acutus, the acute accent (opp. gravis), Prisc. p. 159, ed. Lindem.— Comp. Plin. 13, 1, 2.— Adv.: ăcūte, sharply, keenly, acutely:. cernere, Lucr. 4, 804; ib. 811:

    conlecta,

    Cic. Deiot. 33:

    excogitat,

    id. Verr. 4, 147:

    respondeo,

    id. Cael. 17:

    scribo,

    id. Verr. 3, 20; so, ăcūtum:

    cernis,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    resonarent,

    ib. 8, 41: and, ăcūta: canis ululat, Enn. ap. Fest. p. 9 Müll. (Ann. 346 Vahl.).— Comp., Cic. Inv. 2, 16.— Sup., Cic. Off. 1, 44; id. Verr. 3, 20.

    Lewis & Short latin dictionary > acuta

  • 16 cerno

    cerno, crēvi, crētum ( part. pass. cretus is apparently used only once:

    cineris bene creti,

    Pall. 12, 22, 3; but freq. in the compounds of cerno; for the simple part., the orig. form certus also is very rarely used:

    certā deinde sorte senatus consultum factum est,

    Liv. 36, 2, 2; v. under II. C., and cf. certus), 3, v. a. [root car- for scar-, to separate; cf. krinô; hence, skôr, stercus, screo; cf. cera].
    I.
    To separate, sift (rare):

    per cribrum, Cato. R. R. 107, 1: farinam cribro,

    Plin. 18, 11, 29, § 115; cf. id. 33, 5, 26, § 87; Pall. Jun. 1; Veg. 3, 28, 6:

    in cribris omnia cerne cavis,

    Ov. Med. Fac. 62; cf.:

    per densa foramina,

    id. ib. 89:

    cineris bene creti,

    well sifted, Pall. Nov. 22.—Far more freq.,
    II.
    Trop.
    A.
    To separate, distinguish by the senses, mostly by the eyes, i. e. to perceive, see, discern (syn.: video, conspicio; class. in prose and poetry; most freq. probably in Lucretius, where it is used about a hundred times); rarely by the ears; v. infra: lumen jubarve in caelo cerno? [p. 319] Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.;

    7, § 76 ib.: sed quis illic est, procul quem video? estne hic Hegio? si satis cerno, is hercle'st,

    Ter. Ad. 3, 3, 85:

    tum porro varios rerum sentimus odores, nec tamen ad nareis venienteis cernimus umquam: nec voces cernere suemus,

    Lucr. 1, 300; 4, 598:

    quod nequeunt oculis rerum primordia cerni,

    id. 1, 269; v. also id. 2, 314 sq.; 4, 242; cf. id. 2, 837:

    acute,

    id. 4, 811; cf.:

    cerno acutum,

    Hor. S. 1, 3, 26:

    altaria exhalare vapore,

    Lucr. 3, 432; 2, 928 al.—Hence, sometimes opp. to hearing:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur,

    Nep. Timol. 2, 2;

    or to mental perception: quem ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus,

    Cic. Fam. 6, 3, 2:

    nos enim ne nunc quidem oculis cernimus ea, quae videmus,

    id. Tusc. 1, 20, 46:

    quae cernere et videre non possumus,

    id. de Or. 3, 40, 161; cf. id. Rep. 6, 20, 21 sq.:

    ego Catuli Cumanum ex hoc loco cerno, Pompeianum non cerno,

    id. Ac. 2, 25, 80:

    ut ea cernimus quae videmus,

    id. Mil. 29, 79:

    omnia sic aperiam, ut ea cernere oculis videamini,

    id. Clu. 24, 66:

    coram aliquid,

    to witness, Caes. B. G. 6, 8; Verg. A. 2, 538:

    aliquem,

    Caes. B. G. 6, 21:

    acies a nostris cernebatur,

    id. B. C. 3, 69:

    in sole sidera ipsa desinunt cerni,

    Quint. 8, 5, 29:

    simile quiddam facientes aves cernimus,

    id. 2, 6, 7:

    me miserum, turbā quod non ego cernar in illā,

    Ov. P. 4, 4, 43:

    Constitit alma Venus, nulli cernenda,

    id. M. 15, 844; Curt. 8, 13, 16; Tac. A. 1, 59.—With acc. and inf.: sensumque inesse et motum in membris cerno, Canius ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.:

    neque mutari ac misceri omnia cerneres,

    Sall. C. 2, 3: quos ad resistendum concucurrisse cernebat, * Suet. Caes. 15 fin.:

    cernis ut insultent Rutuli?

    Verg. A. 10, 20:

    cerne quam tenui vos parte contingat,

    Cic. Rep. 6, 20, 21:

    cerneres, quanta audacia fuisset, etc.,

    Sall. C. 61, 1.— Impers. with acc. and inf.:

    cernebatur, novissimos illorum premi vehementer,

    Caes. B. C. 1, 64 Herz. N. cr.So impers. with rel. -clause:

    ut non solum auribus acciperetur, sed etiam oculis cerneretur quem detulisset,

    Nep. Timol. 2, 2. —Ante-class., of the hearing: vox illius certe est: idem omnes cernimus, Att. ap. Non. p. 261, 11, and perh. also, Titin. ap. Prisc. p. 898 P.—Hence,
    b.
    Cerni aliquā re or in aliquā re, to become distinguished or known in something:

    fortis animus et magnus duabus rebus maxime cernitur,

    Cic. Off. 1, 20, 66; so id. Tusc. 5, 8, 22: amicus certus in re incertā cernitur, Enn. ap. Cic. Lael. 17, 64:

    atque hae quidem virtutes cernuntur in agendo,

    Cic. Part. Or. 23, 78; id. Top. 21, 80 (also in Quint. 3, 5, 18).—
    * c.
    Have before the mind, have respect to, regard any one:

    ubi gratus, si non eum ipsi cernunt grati, cui referunt gratiam?

    Cic. Leg. 1, 18, 49.—
    B.
    Transf. to intellectual objects, to perceive, comprehend, understand (syn.:

    intellego, cognosco, perspicio): neque tanta in rebus obscuritas, ut eas (res) non penitus acri vir ingenio cernat, si modo aspexerit,

    Cic. de Or. 3, 31, 124:

    jam cernam mene an illam potiorem putes, id. poët. Tusc. 2, 9, 20: (antiquitas) hoc melius ea fortasse, quae erant vera, cernebat,

    id. ib. 1, 12, 26; id. Fin. 1, 19, 64; id. Top. 5, 27; id. N. D. 1, 19, 49; id. Fam. 5, 12, 2:

    quae cum ego non solum suspicarer, sed plane cernerem,

    id. Agr. 2, 4, 9; id. de Or. 3, 31, 124:

    ut consuetum facile amorem cerneres,

    Ter. And. 1, 1, 108.—Hence,
    b.
    Rarely of future events, to foresee, discern beforehand:

    cerno animo sepultā in patriā miseros atque insepultos acervos civium,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    cerno jam animo, quanto omnia uberiora atque ornatiora futura sint,

    id. Fam. 5, 12, 2.—
    C.
    To decide something that is contested or doubtful (judicially), to decree, determine (more rare than decernere):

    quotcumque senatus creverit populusque jusserit tot sunto,

    Cic. Leg. 3, 3, 8:

    quodcumque senatus creverit agunto,

    id. ib. 3, 3, 8, § 6: jurati cernant. Pac. ap. Non. p. 261, 13:

    illum locum tempusque consilio destinatum quid de Armeniā cernerent,

    Tac. A. 15, 14:

    priusquam id sors cerneret,

    Liv. 43, 12, 2:

    certā sorte,

    after the lot was decided, id. 36, 2, 2.—Hence,
    b.
    To decide by contending or fighting (more rare than the freq. certare, and even in Seneca's time out of use; cf. Sen. Ep. 58, 3): ferro non auro vitam ( acc. respect = de vitā) cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38; id. ap. Non. p. 261, 19, and ap. Varr. L. L. 6, § 81 Müll.; Pac. ap. Non. p. 261, 21: nisi esset qui armis secum vellet cernere, Att. ap. Non. p. 261, 17:

    cernere ferro,

    Verg. A. 12, 709 (also ap. Sen. Ep. 58, 3); so,

    cernere certamen,

    Plaut. Bacch. 3, 2, 15; id. Cas. 3, 1, 2; Lucr. 5, 394: pro patriā, pro liberis, pro aris atque focis suis, * Sall. C. 59, 5 Kritz N. cr. (al. certare):

    seu libeat duplicem sejunctim cernere martem,

    Tib. 4, 1, 103.—Humorously, Plaut. Trin. 2, 4, 77.—
    D.
    In gen., to decide for something, to conclude upon, resolve (syn.: constituo, decerno; also rare): praesidium castris educere, Lucil. ap. Non. p. 261, 5:

    acribus inter se cum armis confligere,

    id. ib. p. 261, 6:

    te mihi amicam esse crevi,

    Plaut. Cist. 1, 1, 1 (crevi valet constitui, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.); Cat. 64, 150.—Hence,
    E.
    In judic. lang. t. t., of inheritances.
    1.
    To resolve to enter upon an inheritance, Varr. L. L. 7, § 98 Müll.; cf. Tit. 22, 27, and cretio.—
    2.
    To make known this determination, Tit. 22, 28 and 30; Cic. Att. 11, 2, 1.—
    3.
    = adire, to enter upon an inheritance, Cic. Agr. 2, 15, 40; Liv. 24, 25, 3; 40, 8, 17; Plin. Ep. 10, 79, 2; Quint. Decl. 261; Fest. p. 41.—
    b.
    Trop.:

    debet etiam fratris Appii amorem erga me cum reliquā hereditate crevisse,

    Cic. Att. 6, 1, 10; so id. Fam. 9, 14, 4; Val. Max. 5, 3, ext. 3.—P. a. v. certus.

    Lewis & Short latin dictionary > cerno

  • 17 dura

    dūrus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. root dhar, to fix, confirm], hard.
    I.
    Lit.
    A.
    Orig. as affecting the sense of feeling:

    et validi silices ac duri robora ferri,

    Lucr. 2, 449; so,

    silex,

    Verg. A. 6, 471:

    ferrum,

    Hor. C. 3, 11, 31:

    cautes,

    Verg. A. 4, 366; Ov. M. 4, 672:

    bipennes,

    Hor. C. 4, 4, 57:

    ligones,

    id. Epod. 5, 30:

    aratrum,

    id. S. 1, 1, 28:

    compes,

    id. Epod. 4, 4:

    pellis,

    Lucr. 6, 1195; Verg. G. 3, 502:

    arva,

    id. ib. 2, 341; cf.

    cutis,

    Ov. M. 8, 805:

    alvus,

    Cels. 6, 18, 9; Hor. S. 2, 4, 27: aqua, hard, i. e. containing much earthy matter, Cels. 2, 30 fin.; cf.

    muria,

    saturated with salt, Col. 6, 30 fin.; 12, 6, 1 et saep., v. muria:

    dumeta,

    i. e. rough, Ov. M. 1, 105 et saep.:

    gallina,

    tough, not yet boiled tender, Hor. S. 2, 4, 18; cf.:

    fungi, qui in coquendo duriores fient,

    Plin. 22, 23, 47, § 99 et saep.— Sup.:

    ladanum durissimum tactu,

    Plin. 26, 8, 30, § 48; cf.:

    durissimus tophus vel carbunculus,

    Col. 3, 11, 7 et saep.—As subst.: dūrum, i, n.
    (α).
    E duro (sc. ligno), of the hardened wood of the vine, Col. 3, 6, 2; 3, 10, 15; 21 et saep.; cf. duramentum.—
    (β).
    Durum cacare, Mart. 3, 89, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    As affecting the sense of taste:

    vinum, opp. suavis,

    hard, harsh, Pall. Oct. 14, 5; cf.:

    sapor Bacchi,

    Verg. G. 4, 102:

    acetum,

    Ser. Samm. 40 and 351.—
    2.
    As affecting the ear:

    vocis genera permulta:... grave acutum, flexibile durum,

    Cic. N. D. 2, 58, 146; cf. Quint. 11, 3, 15 and 32.—Hence, in rhet., hard, rough (cf. asper, II.):

    aspera et dura et dissoluta et hians oratio,

    Quint. 8, 6, 62:

    consonantes,

    id. 11, 3, 35:

    syllabae,

    id. 12, 10, 30:

    verba,

    id. 8, 3, 32 sq.; cf. id. 1, 5, 72:

    compositio,

    id. 9, 4, 142.
    II.
    Trop.
    A.
    Opp. to cultivated, rough, rulde, uncultivated:

    Q. Aelius Tubero ut vita sic oratione durus, incultus, horridus,

    Cic. Brut. 31; cf.:

    (Stoici) horridiores evadunt, asperiores, duriores, et oratione et moribus,

    id. Fin. 4, 28, 78; id. Mur. 29:

    Attilius poëta durissimus,

    id. Att. 14, 20, 3:

    C. Marius, qui durior ad haec studia videbatur,

    id. Arch. 9, 19; cf. Quint. 10, 1, 93; 8 prooem. § 26; Hor. S. 1, 4, 8 al.:

    pictor durus in coloribus,

    Plin. 35, 11, 40, § 137; cf. Quint. 12, 10, 7: Fauni, gens duro robore nata, Verg. A. 8, 315; cf.:

    terrea progenies duris caput extulit arvis,

    id. G. 2, 341; cf. also Stat. Th. 4, 276 sq.; Ov. Tr. 3, 11, 8.—
    2.
    But sometimes as a praiseworthy quality, opp. to soft, weakly, hardy, vigorous (esp. freq. in poets):

    fortes et duri Spartiatae,

    Cic. Tusc. 1, 43; cf.:

    Ligures, durum in armis genus,

    Liv. 27, 48:

    durum genus experiensque laborum,

    hardy, Ov. M. 1, 414:

    unde homines nati, durum genus,

    Verg. G. 1, 63 (cf. laas and laos, Pind. Ol. 9, 71):

    gens dura atque aspera cultu,

    a hardy race, id. A. 5, 730:

    genus humanum durius, tellus quod dura creāsset,

    Lucr. 5, 926:

    Dardanidae,

    Verg. A. 3, 94:

    Hannibal,

    Hor. C. 2, 12, 2:

    Iberia,

    id. ib. 4, 14, 50:

    vindemiator,

    id. S. 1, 7, 29; cf.:

    ilia messorum,

    id. Epod. 3, 4:

    juvenci,

    Ov. M. 3, 584 et saep. —
    B.
    Opp. to morally mild, gentle, harsh, rough, stern, unyielding, unfeeling, insensible, obstinate:

    quis se tam durum agrestemque praeberet, qui, etc.,

    Cic. Or. 43, 148; cf.:

    quis nostrum animo tam agresti et duro fuit, ut? etc.,

    id. Arch. 8:

    neque sunt audiendi, qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt,

    id. Lael. 13 fin.;

    ingenio esse duro atque inexorabili,

    Ter. Ph. 3, 2, 12:

    satis pater durus fui,

    id. Heaut. 3, 1, 30; cf. id. Ad. 1, 1, 39; Cic. Cael. 16; Hor. S. 1, 2, 17:

    Varius qui est habitus judex durior,

    Cic. Fin. 2, 19, 62: cf. Caes. B. C. 3, 20, 4:

    mala vel duri lacrimas motura Catonis,

    Luc. 9, 50: duriorem se praebere alicujus miserae et afflictae fortunae, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13 A (cf. opp. at the end of the letter: se placabiliorem praebere):

    duri hominis vel potius vix hominis videtur, periculum capitis inferre multis,

    Cic. Off. 2, 14, 50; Hor. C. 4, 1, 7:

    quid nos dura refugimus aetas?

    id. ib. 1, 35, 34:

    ōs durum,

    shameless, impudent, Ter. Eun. 4, 7, 36 Ruhnk.; Cic. Quint. 24 fin.; Ov. M. 5, 451:

    cor,

    Vulg. Sirach, 3, 27 et saep. Of the austerity of the Stoic mode of living, v. above, A.—
    C.
    Of things, hard, severe, toilsome; troublesome, burdensome, disagreeable; adverse, unfortunate:

    opulento homini hoc servitus dura est,

    Plaut. Am. 1, 1, 12; so,

    servitus,

    Cic. Rep. 1, 44; 2, 25; cf.

    lex,

    Plaut. Merc. 4, 6, 1:

    condicio,

    Cic. Rab. Post. 6 fin.:

    provincia,

    Ter. Ph. 1, 2, 23; cf.

    partes,

    id. Eun. 2, 3, 62; Anton. ap. Cic. Att. 10, 8 A:

    dolor,

    Lucr. 3, 460:

    labor,

    id. 5, 1272:

    subvectiones,

    Caes. B. G. 7, 10, 1:

    venatus,

    Ov. M. 4, 307:

    dura cultu et aspera plaga,

    Liv. 45, 30 fin.:

    durissimo tempore anni,

    Caes. B. G. 7, 8, 2; cf. id. B. C. 3, 25, 3; Hirt. B. G. 8, 5 fin.:

    morbum acrem ac durum,

    Plaut. Men. 5, 2, 119; cf.

    valetudo,

    Hor. S. 2, 2, 88:

    dolores,

    Verg. A. 5, 5:

    frigus,

    Plaut. Men. 5, 6, 10:

    fames,

    Hor. S. 1, 2, 6:

    pauperies,

    id. C. 4, 9, 49:

    causa,

    Lucr. 3, 485; Quint. 4, 1, 25; Hor. S. 1, 10, 26:

    nomen (opp. molle),

    Cic. Off. 1, 12:

    verbum,

    id. Brut. 79, 274:

    propositio,

    Quint. 4, 5, 5 et saep.: De. Etiamne id lex coëgit? Ph. Illud durum, Ter. Ph. 2, 1, 8; so in the neutr. sing., Quint. 11, 1, 85; 12, 1, 36; Hor. S. 1, 9, 42 et saep.; cf.

    ellipt.: non vanae redeat sanguis imagini... Durum: sed levius fit patientia, etc.,

    Hor. C. 1, 24, 19. In plur. subst.: dura, ōrum, n., hardships, difficulties:

    siccis omnia dura deus proposuit,

    Hor. C. 1, 18, 3; id. Ep. 2, 1, 141; Sen. Oedip. 208; Verg. A. 8, 522:

    ego dura tuli,

    Ov. M. 9, 544 al. (In fem. plur. ellipt., sc. partes, Ter. Heaut. 2, 4, 22 very dub.).— Comp.:

    hi, si quid erat durius, concurrebant,

    if any unusual difficulty occurred, Caes. B. G. 1, 48, 6; 5, 29, 6; id. B. C. 3, 94, 6.— Adv. posit. in two forms: dūrĭter and dūre.
    A.
    (Acc. to 1. A.) Hardly:

    juga premunt duriter colla (boum),

    Vitr. 10, 8.— Comp.:

    durius,

    Vitr. 10, 15 fin.
    B.
    (Acc. to II. A.-C.)
    1.
    Hardly, stiffly, awkwardly:

    membra moventes Duriter,

    Lucr. 5, 1401:

    duriter,

    Auct. Her. 4, 10, 15; Gell. 17, 10, 15:

    dure,

    Hor. Ep. 2, 1, 66; Quint. 9, 4, 58; 10, 2, 19; Gell. 18, 11, 2.— Comp., Ov. R. Am. 337; Hor. S. 2, 3, 22; Quint. 8, 6, 24; 9, 4, 15; 117.—
    b.
    Hardily, rigorously, austerely:

    vitam parce ac duriter agebat,

    Ter. And. 1, 1, 47; id. Ad. 1, 1, 20; Novius ap. Non. 512.—
    2.
    Harshly, roughly, sternly:

    quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit,

    Enn. Trag. v. 348 Vahl.:

    duriter,

    Afran. Com. v. 251 Rib.; Ter. Ad. 4, 5, 28.— Comp., Cic. Lig. 6; id. Att. 1, 1, 4; id. Fam. 11, 27, 7; Caes. B. C. 1, 22 fin.; Tac. Agr. 16; id. A. 3, 52; Sen. Ep. 8; Vulg. Gen. 42, 7.— Sup., Hadrian. in Dig. 47, 14, 1.—
    3.
    Hardly, unfavorably, unfortunately:

    durius cadentibus rebus,

    Suet. Tib. 14 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > dura

  • 18 durum

    dūrus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. root dhar, to fix, confirm], hard.
    I.
    Lit.
    A.
    Orig. as affecting the sense of feeling:

    et validi silices ac duri robora ferri,

    Lucr. 2, 449; so,

    silex,

    Verg. A. 6, 471:

    ferrum,

    Hor. C. 3, 11, 31:

    cautes,

    Verg. A. 4, 366; Ov. M. 4, 672:

    bipennes,

    Hor. C. 4, 4, 57:

    ligones,

    id. Epod. 5, 30:

    aratrum,

    id. S. 1, 1, 28:

    compes,

    id. Epod. 4, 4:

    pellis,

    Lucr. 6, 1195; Verg. G. 3, 502:

    arva,

    id. ib. 2, 341; cf.

    cutis,

    Ov. M. 8, 805:

    alvus,

    Cels. 6, 18, 9; Hor. S. 2, 4, 27: aqua, hard, i. e. containing much earthy matter, Cels. 2, 30 fin.; cf.

    muria,

    saturated with salt, Col. 6, 30 fin.; 12, 6, 1 et saep., v. muria:

    dumeta,

    i. e. rough, Ov. M. 1, 105 et saep.:

    gallina,

    tough, not yet boiled tender, Hor. S. 2, 4, 18; cf.:

    fungi, qui in coquendo duriores fient,

    Plin. 22, 23, 47, § 99 et saep.— Sup.:

    ladanum durissimum tactu,

    Plin. 26, 8, 30, § 48; cf.:

    durissimus tophus vel carbunculus,

    Col. 3, 11, 7 et saep.—As subst.: dūrum, i, n.
    (α).
    E duro (sc. ligno), of the hardened wood of the vine, Col. 3, 6, 2; 3, 10, 15; 21 et saep.; cf. duramentum.—
    (β).
    Durum cacare, Mart. 3, 89, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    As affecting the sense of taste:

    vinum, opp. suavis,

    hard, harsh, Pall. Oct. 14, 5; cf.:

    sapor Bacchi,

    Verg. G. 4, 102:

    acetum,

    Ser. Samm. 40 and 351.—
    2.
    As affecting the ear:

    vocis genera permulta:... grave acutum, flexibile durum,

    Cic. N. D. 2, 58, 146; cf. Quint. 11, 3, 15 and 32.—Hence, in rhet., hard, rough (cf. asper, II.):

    aspera et dura et dissoluta et hians oratio,

    Quint. 8, 6, 62:

    consonantes,

    id. 11, 3, 35:

    syllabae,

    id. 12, 10, 30:

    verba,

    id. 8, 3, 32 sq.; cf. id. 1, 5, 72:

    compositio,

    id. 9, 4, 142.
    II.
    Trop.
    A.
    Opp. to cultivated, rough, rulde, uncultivated:

    Q. Aelius Tubero ut vita sic oratione durus, incultus, horridus,

    Cic. Brut. 31; cf.:

    (Stoici) horridiores evadunt, asperiores, duriores, et oratione et moribus,

    id. Fin. 4, 28, 78; id. Mur. 29:

    Attilius poëta durissimus,

    id. Att. 14, 20, 3:

    C. Marius, qui durior ad haec studia videbatur,

    id. Arch. 9, 19; cf. Quint. 10, 1, 93; 8 prooem. § 26; Hor. S. 1, 4, 8 al.:

    pictor durus in coloribus,

    Plin. 35, 11, 40, § 137; cf. Quint. 12, 10, 7: Fauni, gens duro robore nata, Verg. A. 8, 315; cf.:

    terrea progenies duris caput extulit arvis,

    id. G. 2, 341; cf. also Stat. Th. 4, 276 sq.; Ov. Tr. 3, 11, 8.—
    2.
    But sometimes as a praiseworthy quality, opp. to soft, weakly, hardy, vigorous (esp. freq. in poets):

    fortes et duri Spartiatae,

    Cic. Tusc. 1, 43; cf.:

    Ligures, durum in armis genus,

    Liv. 27, 48:

    durum genus experiensque laborum,

    hardy, Ov. M. 1, 414:

    unde homines nati, durum genus,

    Verg. G. 1, 63 (cf. laas and laos, Pind. Ol. 9, 71):

    gens dura atque aspera cultu,

    a hardy race, id. A. 5, 730:

    genus humanum durius, tellus quod dura creāsset,

    Lucr. 5, 926:

    Dardanidae,

    Verg. A. 3, 94:

    Hannibal,

    Hor. C. 2, 12, 2:

    Iberia,

    id. ib. 4, 14, 50:

    vindemiator,

    id. S. 1, 7, 29; cf.:

    ilia messorum,

    id. Epod. 3, 4:

    juvenci,

    Ov. M. 3, 584 et saep. —
    B.
    Opp. to morally mild, gentle, harsh, rough, stern, unyielding, unfeeling, insensible, obstinate:

    quis se tam durum agrestemque praeberet, qui, etc.,

    Cic. Or. 43, 148; cf.:

    quis nostrum animo tam agresti et duro fuit, ut? etc.,

    id. Arch. 8:

    neque sunt audiendi, qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt,

    id. Lael. 13 fin.;

    ingenio esse duro atque inexorabili,

    Ter. Ph. 3, 2, 12:

    satis pater durus fui,

    id. Heaut. 3, 1, 30; cf. id. Ad. 1, 1, 39; Cic. Cael. 16; Hor. S. 1, 2, 17:

    Varius qui est habitus judex durior,

    Cic. Fin. 2, 19, 62: cf. Caes. B. C. 3, 20, 4:

    mala vel duri lacrimas motura Catonis,

    Luc. 9, 50: duriorem se praebere alicujus miserae et afflictae fortunae, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13 A (cf. opp. at the end of the letter: se placabiliorem praebere):

    duri hominis vel potius vix hominis videtur, periculum capitis inferre multis,

    Cic. Off. 2, 14, 50; Hor. C. 4, 1, 7:

    quid nos dura refugimus aetas?

    id. ib. 1, 35, 34:

    ōs durum,

    shameless, impudent, Ter. Eun. 4, 7, 36 Ruhnk.; Cic. Quint. 24 fin.; Ov. M. 5, 451:

    cor,

    Vulg. Sirach, 3, 27 et saep. Of the austerity of the Stoic mode of living, v. above, A.—
    C.
    Of things, hard, severe, toilsome; troublesome, burdensome, disagreeable; adverse, unfortunate:

    opulento homini hoc servitus dura est,

    Plaut. Am. 1, 1, 12; so,

    servitus,

    Cic. Rep. 1, 44; 2, 25; cf.

    lex,

    Plaut. Merc. 4, 6, 1:

    condicio,

    Cic. Rab. Post. 6 fin.:

    provincia,

    Ter. Ph. 1, 2, 23; cf.

    partes,

    id. Eun. 2, 3, 62; Anton. ap. Cic. Att. 10, 8 A:

    dolor,

    Lucr. 3, 460:

    labor,

    id. 5, 1272:

    subvectiones,

    Caes. B. G. 7, 10, 1:

    venatus,

    Ov. M. 4, 307:

    dura cultu et aspera plaga,

    Liv. 45, 30 fin.:

    durissimo tempore anni,

    Caes. B. G. 7, 8, 2; cf. id. B. C. 3, 25, 3; Hirt. B. G. 8, 5 fin.:

    morbum acrem ac durum,

    Plaut. Men. 5, 2, 119; cf.

    valetudo,

    Hor. S. 2, 2, 88:

    dolores,

    Verg. A. 5, 5:

    frigus,

    Plaut. Men. 5, 6, 10:

    fames,

    Hor. S. 1, 2, 6:

    pauperies,

    id. C. 4, 9, 49:

    causa,

    Lucr. 3, 485; Quint. 4, 1, 25; Hor. S. 1, 10, 26:

    nomen (opp. molle),

    Cic. Off. 1, 12:

    verbum,

    id. Brut. 79, 274:

    propositio,

    Quint. 4, 5, 5 et saep.: De. Etiamne id lex coëgit? Ph. Illud durum, Ter. Ph. 2, 1, 8; so in the neutr. sing., Quint. 11, 1, 85; 12, 1, 36; Hor. S. 1, 9, 42 et saep.; cf.

    ellipt.: non vanae redeat sanguis imagini... Durum: sed levius fit patientia, etc.,

    Hor. C. 1, 24, 19. In plur. subst.: dura, ōrum, n., hardships, difficulties:

    siccis omnia dura deus proposuit,

    Hor. C. 1, 18, 3; id. Ep. 2, 1, 141; Sen. Oedip. 208; Verg. A. 8, 522:

    ego dura tuli,

    Ov. M. 9, 544 al. (In fem. plur. ellipt., sc. partes, Ter. Heaut. 2, 4, 22 very dub.).— Comp.:

    hi, si quid erat durius, concurrebant,

    if any unusual difficulty occurred, Caes. B. G. 1, 48, 6; 5, 29, 6; id. B. C. 3, 94, 6.— Adv. posit. in two forms: dūrĭter and dūre.
    A.
    (Acc. to 1. A.) Hardly:

    juga premunt duriter colla (boum),

    Vitr. 10, 8.— Comp.:

    durius,

    Vitr. 10, 15 fin.
    B.
    (Acc. to II. A.-C.)
    1.
    Hardly, stiffly, awkwardly:

    membra moventes Duriter,

    Lucr. 5, 1401:

    duriter,

    Auct. Her. 4, 10, 15; Gell. 17, 10, 15:

    dure,

    Hor. Ep. 2, 1, 66; Quint. 9, 4, 58; 10, 2, 19; Gell. 18, 11, 2.— Comp., Ov. R. Am. 337; Hor. S. 2, 3, 22; Quint. 8, 6, 24; 9, 4, 15; 117.—
    b.
    Hardily, rigorously, austerely:

    vitam parce ac duriter agebat,

    Ter. And. 1, 1, 47; id. Ad. 1, 1, 20; Novius ap. Non. 512.—
    2.
    Harshly, roughly, sternly:

    quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit,

    Enn. Trag. v. 348 Vahl.:

    duriter,

    Afran. Com. v. 251 Rib.; Ter. Ad. 4, 5, 28.— Comp., Cic. Lig. 6; id. Att. 1, 1, 4; id. Fam. 11, 27, 7; Caes. B. C. 1, 22 fin.; Tac. Agr. 16; id. A. 3, 52; Sen. Ep. 8; Vulg. Gen. 42, 7.— Sup., Hadrian. in Dig. 47, 14, 1.—
    3.
    Hardly, unfavorably, unfortunately:

    durius cadentibus rebus,

    Suet. Tib. 14 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > durum

  • 19 durus

    dūrus, a, um, adj. [etym. dub.; cf. Sanscr. root dhar, to fix, confirm], hard.
    I.
    Lit.
    A.
    Orig. as affecting the sense of feeling:

    et validi silices ac duri robora ferri,

    Lucr. 2, 449; so,

    silex,

    Verg. A. 6, 471:

    ferrum,

    Hor. C. 3, 11, 31:

    cautes,

    Verg. A. 4, 366; Ov. M. 4, 672:

    bipennes,

    Hor. C. 4, 4, 57:

    ligones,

    id. Epod. 5, 30:

    aratrum,

    id. S. 1, 1, 28:

    compes,

    id. Epod. 4, 4:

    pellis,

    Lucr. 6, 1195; Verg. G. 3, 502:

    arva,

    id. ib. 2, 341; cf.

    cutis,

    Ov. M. 8, 805:

    alvus,

    Cels. 6, 18, 9; Hor. S. 2, 4, 27: aqua, hard, i. e. containing much earthy matter, Cels. 2, 30 fin.; cf.

    muria,

    saturated with salt, Col. 6, 30 fin.; 12, 6, 1 et saep., v. muria:

    dumeta,

    i. e. rough, Ov. M. 1, 105 et saep.:

    gallina,

    tough, not yet boiled tender, Hor. S. 2, 4, 18; cf.:

    fungi, qui in coquendo duriores fient,

    Plin. 22, 23, 47, § 99 et saep.— Sup.:

    ladanum durissimum tactu,

    Plin. 26, 8, 30, § 48; cf.:

    durissimus tophus vel carbunculus,

    Col. 3, 11, 7 et saep.—As subst.: dūrum, i, n.
    (α).
    E duro (sc. ligno), of the hardened wood of the vine, Col. 3, 6, 2; 3, 10, 15; 21 et saep.; cf. duramentum.—
    (β).
    Durum cacare, Mart. 3, 89, 2.—
    B.
    Transf.
    1.
    As affecting the sense of taste:

    vinum, opp. suavis,

    hard, harsh, Pall. Oct. 14, 5; cf.:

    sapor Bacchi,

    Verg. G. 4, 102:

    acetum,

    Ser. Samm. 40 and 351.—
    2.
    As affecting the ear:

    vocis genera permulta:... grave acutum, flexibile durum,

    Cic. N. D. 2, 58, 146; cf. Quint. 11, 3, 15 and 32.—Hence, in rhet., hard, rough (cf. asper, II.):

    aspera et dura et dissoluta et hians oratio,

    Quint. 8, 6, 62:

    consonantes,

    id. 11, 3, 35:

    syllabae,

    id. 12, 10, 30:

    verba,

    id. 8, 3, 32 sq.; cf. id. 1, 5, 72:

    compositio,

    id. 9, 4, 142.
    II.
    Trop.
    A.
    Opp. to cultivated, rough, rulde, uncultivated:

    Q. Aelius Tubero ut vita sic oratione durus, incultus, horridus,

    Cic. Brut. 31; cf.:

    (Stoici) horridiores evadunt, asperiores, duriores, et oratione et moribus,

    id. Fin. 4, 28, 78; id. Mur. 29:

    Attilius poëta durissimus,

    id. Att. 14, 20, 3:

    C. Marius, qui durior ad haec studia videbatur,

    id. Arch. 9, 19; cf. Quint. 10, 1, 93; 8 prooem. § 26; Hor. S. 1, 4, 8 al.:

    pictor durus in coloribus,

    Plin. 35, 11, 40, § 137; cf. Quint. 12, 10, 7: Fauni, gens duro robore nata, Verg. A. 8, 315; cf.:

    terrea progenies duris caput extulit arvis,

    id. G. 2, 341; cf. also Stat. Th. 4, 276 sq.; Ov. Tr. 3, 11, 8.—
    2.
    But sometimes as a praiseworthy quality, opp. to soft, weakly, hardy, vigorous (esp. freq. in poets):

    fortes et duri Spartiatae,

    Cic. Tusc. 1, 43; cf.:

    Ligures, durum in armis genus,

    Liv. 27, 48:

    durum genus experiensque laborum,

    hardy, Ov. M. 1, 414:

    unde homines nati, durum genus,

    Verg. G. 1, 63 (cf. laas and laos, Pind. Ol. 9, 71):

    gens dura atque aspera cultu,

    a hardy race, id. A. 5, 730:

    genus humanum durius, tellus quod dura creāsset,

    Lucr. 5, 926:

    Dardanidae,

    Verg. A. 3, 94:

    Hannibal,

    Hor. C. 2, 12, 2:

    Iberia,

    id. ib. 4, 14, 50:

    vindemiator,

    id. S. 1, 7, 29; cf.:

    ilia messorum,

    id. Epod. 3, 4:

    juvenci,

    Ov. M. 3, 584 et saep. —
    B.
    Opp. to morally mild, gentle, harsh, rough, stern, unyielding, unfeeling, insensible, obstinate:

    quis se tam durum agrestemque praeberet, qui, etc.,

    Cic. Or. 43, 148; cf.:

    quis nostrum animo tam agresti et duro fuit, ut? etc.,

    id. Arch. 8:

    neque sunt audiendi, qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt,

    id. Lael. 13 fin.;

    ingenio esse duro atque inexorabili,

    Ter. Ph. 3, 2, 12:

    satis pater durus fui,

    id. Heaut. 3, 1, 30; cf. id. Ad. 1, 1, 39; Cic. Cael. 16; Hor. S. 1, 2, 17:

    Varius qui est habitus judex durior,

    Cic. Fin. 2, 19, 62: cf. Caes. B. C. 3, 20, 4:

    mala vel duri lacrimas motura Catonis,

    Luc. 9, 50: duriorem se praebere alicujus miserae et afflictae fortunae, Anton. ap. Cic. Att. 14, 13 A (cf. opp. at the end of the letter: se placabiliorem praebere):

    duri hominis vel potius vix hominis videtur, periculum capitis inferre multis,

    Cic. Off. 2, 14, 50; Hor. C. 4, 1, 7:

    quid nos dura refugimus aetas?

    id. ib. 1, 35, 34:

    ōs durum,

    shameless, impudent, Ter. Eun. 4, 7, 36 Ruhnk.; Cic. Quint. 24 fin.; Ov. M. 5, 451:

    cor,

    Vulg. Sirach, 3, 27 et saep. Of the austerity of the Stoic mode of living, v. above, A.—
    C.
    Of things, hard, severe, toilsome; troublesome, burdensome, disagreeable; adverse, unfortunate:

    opulento homini hoc servitus dura est,

    Plaut. Am. 1, 1, 12; so,

    servitus,

    Cic. Rep. 1, 44; 2, 25; cf.

    lex,

    Plaut. Merc. 4, 6, 1:

    condicio,

    Cic. Rab. Post. 6 fin.:

    provincia,

    Ter. Ph. 1, 2, 23; cf.

    partes,

    id. Eun. 2, 3, 62; Anton. ap. Cic. Att. 10, 8 A:

    dolor,

    Lucr. 3, 460:

    labor,

    id. 5, 1272:

    subvectiones,

    Caes. B. G. 7, 10, 1:

    venatus,

    Ov. M. 4, 307:

    dura cultu et aspera plaga,

    Liv. 45, 30 fin.:

    durissimo tempore anni,

    Caes. B. G. 7, 8, 2; cf. id. B. C. 3, 25, 3; Hirt. B. G. 8, 5 fin.:

    morbum acrem ac durum,

    Plaut. Men. 5, 2, 119; cf.

    valetudo,

    Hor. S. 2, 2, 88:

    dolores,

    Verg. A. 5, 5:

    frigus,

    Plaut. Men. 5, 6, 10:

    fames,

    Hor. S. 1, 2, 6:

    pauperies,

    id. C. 4, 9, 49:

    causa,

    Lucr. 3, 485; Quint. 4, 1, 25; Hor. S. 1, 10, 26:

    nomen (opp. molle),

    Cic. Off. 1, 12:

    verbum,

    id. Brut. 79, 274:

    propositio,

    Quint. 4, 5, 5 et saep.: De. Etiamne id lex coëgit? Ph. Illud durum, Ter. Ph. 2, 1, 8; so in the neutr. sing., Quint. 11, 1, 85; 12, 1, 36; Hor. S. 1, 9, 42 et saep.; cf.

    ellipt.: non vanae redeat sanguis imagini... Durum: sed levius fit patientia, etc.,

    Hor. C. 1, 24, 19. In plur. subst.: dura, ōrum, n., hardships, difficulties:

    siccis omnia dura deus proposuit,

    Hor. C. 1, 18, 3; id. Ep. 2, 1, 141; Sen. Oedip. 208; Verg. A. 8, 522:

    ego dura tuli,

    Ov. M. 9, 544 al. (In fem. plur. ellipt., sc. partes, Ter. Heaut. 2, 4, 22 very dub.).— Comp.:

    hi, si quid erat durius, concurrebant,

    if any unusual difficulty occurred, Caes. B. G. 1, 48, 6; 5, 29, 6; id. B. C. 3, 94, 6.— Adv. posit. in two forms: dūrĭter and dūre.
    A.
    (Acc. to 1. A.) Hardly:

    juga premunt duriter colla (boum),

    Vitr. 10, 8.— Comp.:

    durius,

    Vitr. 10, 15 fin.
    B.
    (Acc. to II. A.-C.)
    1.
    Hardly, stiffly, awkwardly:

    membra moventes Duriter,

    Lucr. 5, 1401:

    duriter,

    Auct. Her. 4, 10, 15; Gell. 17, 10, 15:

    dure,

    Hor. Ep. 2, 1, 66; Quint. 9, 4, 58; 10, 2, 19; Gell. 18, 11, 2.— Comp., Ov. R. Am. 337; Hor. S. 2, 3, 22; Quint. 8, 6, 24; 9, 4, 15; 117.—
    b.
    Hardily, rigorously, austerely:

    vitam parce ac duriter agebat,

    Ter. And. 1, 1, 47; id. Ad. 1, 1, 20; Novius ap. Non. 512.—
    2.
    Harshly, roughly, sternly:

    quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit,

    Enn. Trag. v. 348 Vahl.:

    duriter,

    Afran. Com. v. 251 Rib.; Ter. Ad. 4, 5, 28.— Comp., Cic. Lig. 6; id. Att. 1, 1, 4; id. Fam. 11, 27, 7; Caes. B. C. 1, 22 fin.; Tac. Agr. 16; id. A. 3, 52; Sen. Ep. 8; Vulg. Gen. 42, 7.— Sup., Hadrian. in Dig. 47, 14, 1.—
    3.
    Hardly, unfavorably, unfortunately:

    durius cadentibus rebus,

    Suet. Tib. 14 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > durus

  • 20 fastigo

    fastīgo, āvi, ātum, 1, v. a. [v. fastigium], to make pointed, to sharpen to a point, to raise or bring to a point (in the verb. finit. only post-Aug., not in Cic.).
    I.
    Lit.:

    frumenta verno tempore fastigantur in stipulam,

    grow up into a straw with a sharpened point, Plin. 18, 7, 10, § 52:

    folia in exilitatem fastigantur,

    id. 24, 19, 118, § 178:

    (terra) spatiosa modice paulatim se ipsa fastigat,

    Mel. 2, 1, 5:

    se molliter (Africa),

    id. 1, 4, 1; 3, 10, 5.—In the part. perf.:

    scutis super capita densatis, stantibus primis, secundis summissioribus... fastigatam, sicut tecta aedificiorum sunt, testudinem faciebant,

    Liv. 44, 9, 6:

    collis in modum metae in acutum cacumen a fundo satis lato fastigatus,

    id. 37, 27, 7:

    fastigatus in mucronem,

    Plin. 2, 25, 22, § 89:

    fastigatā longitudine (margaritarum),

    id. 9, 35, 56, § 113.—
    B.
    Transf.
    1.
    (Cf. fastigium, I. B. 2.) Fastigatus, sloping up to a point, sloped; sloping down, steep, descending:

    collis leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat,

    Caes. B. G. 2, 8, 3:

    tigna... prona ac fastigata, ut secundum naturam fluminis procumberent,

    id. ib. 4, 17, 4.—
    2.
    (Cf. I. B. 3.) In the later grammarians, to mark with an accent, to accent:

    ut fastigetur, longa brevisve fuat,

    Mart. Cap. 3, § 262.—
    II.
    Trop., to elevate, exalt (late Lat.):

    qui statum celsitudinis tuae titulorum parilitate fastigat,

    Sid. Ep. 3, 6:

    quamquam diademate crinem Fastigatus eas,

    id. Carm. 2, 5.—Hence, fastīgātus, a, um, P. a., high, exalted (late Lat.):

    ad arcem fastigatissimae felicitatis evectus,

    Sid. Ep. 2. 4:

    duo fastigatissimi consulares,

    id. ib. 1, 9.— Adv.: fastīgāte, Caes. B. G. 4, 17, 4; id. B. C. 2, 10, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > fastigo

См. также в других словарях:

  • ACUTUM — in coloribus, idem cum claro et excitato, Graece ȏτρὺ ἐύανθες et λαμπρον, quurn videl: color lumine intensiore et clariore excitatur, quod sit, cum plus luminis, quam coloris, inditur, Sicut contra, cum color nimis oneratur et saturatur, tum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Acutum ingenium — (lat.), ein heller Kopf …   Pierer's Universal-Lexikon

  • acutum —   See acuta …   Etymological dictionary of grasses

  • acutum dicendi genus —    (loc.s.m.) È Vornatus provoca straniamento e si serve quindi di paradossi. Secondo Lausperg chi ascolta viene stimolato a un lavoro di raziocinio e diviene quindi complice delle idee dell autore. La locuzione indica anche il parlare con… …   Dizionario di retorica par stefano arduini & matteo damiani

  • Kinosternon acutum — Kinosternon acutum …   Wikipédia en Français

  • Electrobisium acutum — †Electrobisium acutum …   Wikipédia en Français

  • ULCUS VULVAE ACUTUM L — CUS VUVAE ACUTUM i psch u tz (острая язва Липшюца), редкое заболевание невенерического происхождения, локализующееся исключительно на половых органах, наблюдающееся б. ч. у девочек в возрасте 10 14 лет. U. v. а. начинается обычно с появления зуда …   Большая медицинская энциклопедия

  • Hypholoma acutum —   Hypholoma acutum Clasificación científica Reino …   Wikipedia Español

  • Sinomenium acutum — Sinomenium acutum …   Wikipédia en Français

  • Delírium acútum — (синоним: мания Белла, шизомания) психическое расстройство, характеризующееся резким двигательным возбуждением и помрачением сознания, сопровождающееся повышением температуры тела, нарастающим физическим истощением. Delirium acutum может… …   Медицинская энциклопедия

  • Cynanchum acutum subsp. sibiricum — smailialapės blezdingūnės sibirinis porūšis statusas T sritis vardynas apibrėžtis Klemalinių šeimos vaistinis augalas (Cynanchum acutum subsp. sibiricum), paplitęs rytų ir pietų Azijoje. atitikmenys: lot. Cynanchum acutum subsp. sibiricum… …   Lithuanian dictionary (lietuvių žodynas)

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»