string-processing+language

சரம் செயற்படுத்து மொழிகள்

1) язык

а) естественный язык, средство человеческого общения

б) система знаков, жестов или сигналов для передачи или хранения информации

в) стиль

г) речь

д) язык программирования

2) языкознание, лингвистика

•

- abstract machine language

- algebraic logic functional language

- algorithmic language

- amorhic language

- axiomatic architecture description language

- basic combined programming language

- block-structured language

- boundary scan description language

- business-oriented language

- categorical abstract machine language

- cellular language

- computer hardware description language

- computer-independent language

- configuration language

- context-free language

- data definition language

- data description language

- data manipulation language

- document style semantics and specification language

- domain-specific language

- dynamic hypertext markup language

- dynamic simulation language

- extensible hypertext markup language

- extensible markup language

- fabricated language

- fifth-generation language

- first-generation language

- formal language

- fourth-generation language

- frame language

- function graph language

- geometrical layout description language

- graphics language

- hardware description language

- Hewlett-Packard graphics language

- Hewlett-Packard printer control language

- high-level language

- hypertext markup language

- hypertext markup language plus

- interactive set language

- intermediate language

- Java interface definition language

- Java language

- job control language

- Jules' own version of the international algorithmic language

- knowledge query and manipulation language

- left-associative language

- man-machine language

- mathematical markup language

- matrix-based programming language

- my favorite toy language

- native language

- network control language

- network description language

- noninteractive language

- page description language

- parallel object-oriented language

- partial differential equation language

- pattern-matching language

- practical extraction and report language

- prescriptive language

- second-generation language

- sense language

- server-parsed hypertext markup language

- set language

- simulation language

- specification and assertion language

- stack-based language

- standard generalized markup language

- statically scoped language

- string-oriented symbolic language

- string-processing language

- structural design language

- structured query language

- subset language

- symbolic layout description language

- synchronized multimedia integration language

- target language

- third-generation language

- threaded language

- very-high-speed integrated circuit hardware description language

- Vienna definition language

- virtual reality modeling language

- visual language

- wireless markup language

1) язык

а) естественный язык, средство человеческого общения

б) система знаков, жестов или сигналов для передачи или хранения информации

в) стиль

г) речь

д) язык программирования

2) языкознание, лингвистика

•

- a hardware programming language

см. тж. analytical processing, array processing, audio processing, background processing, call processing, concurrent processing, data processing, distributed processing, geometry processing, image processing, information processing, interactive processing, interrupt processing, knowledge processing, list processing, multiprocessing, natural language processing, network processing, operational processing, optical signal processing, packet processing, parallel processing, pipeline processing, processing demand, processing element, signal processing, speech processing, string processing, teleprocessing, transaction processing, vector processing, vertex processing, word processing

1) Общая лексика: СПС (The Moscow Times (Союз правых сил)), Standard Procurement System (U.S. Department of Defense)

2) Компьютерная техника: Sensor Port Signal conditioning, Serial Peripheral System, Speed Pad System, Superscript, satellite-power system, standart position service

3) Медицина: spontaneous pressure support (ИВЛ), Scheduled Procedure Step, Single Parameter Score, single-port surgery

4) Спорт: Speed Pure Speed

5) Военный термин: Scratch Pad Store, Self Preservation System, Software Product Specification, Special PSYOP Study, Supplemental Programs and Services, System Performance Simulation, secondary power system, security police squadron, self-protection system, signal processing system, spares, special service, special-purpose system

6) Техника: Shuttle primary software, Special Purpose Synthetic, Structural Panel Systems, safety protection subsystem, samples-per-second, secondary plant system, shotpoint seismometer, source-point seismometer, spectrum planning subcommittee, speech processor set, spotpoint seismometer, standard project storm, submerged production system, super proton synchrotron, supplementary protection system, surface photovoltage spectroscopy

7) Математика: полупроницаемая поверхность (semipermeable surface)

8) Железнодорожный термин: Burlington Northern and Santa Fe Railway Company

9) Юридический термин: Self Preservation Society

10) Экономика: санитарные и фитосанитарные меры (Sanitary and Phytosanitary Measures (WTO))

11) Автомобильный термин: service programming system

12) Грубое выражение: Small Penis Syndrome

13) Металлургия: sticking prevention system

14) Музыка: Synthetic Percussion Sequencer

15) Оптика: solar power satellite

16) Сокращение: Designation for Soviet airborne jammer facility, Seconds per Scan, Self-Protection Subsystem, Simplified Processing Station, Solar Powered Satellite, Standard Positioning Service (GPS), Standard Positioning Service, Statistical Programs Specialist, special services

17) Университет: The Society Of Physics Students

18) Физика: протонный суперсинхротрон, протонно-антипротонный суперсинхротрон

19) Физиология: Small Polyp Stony

20) Электроника: Surface Preparation System, Switching Power Supply

21) Вычислительная техника: String Processing System, Symbolic Programming System, standby power supply, Solar Power Satellite (Space), Secure Payment System, Sharepoint Portal Server

22) Нефть: satellite well production system, shot point seismometer, subsea production system, подводная система эксплуатации скважин (submerged production system), сейсмоприёмник вертикального времени (shotpoint seismometer)

23) Микробиология: sodium polyanetholesulfonate (полианетолсульфонат натрия)

24) Космонавтика: Shuttle Pallet Satellite

25) Картография: salt pans station

26) Транспорт: Shock Protection System, Specific Pavement Studies, Sport Production Special, Street Performance And Styling, Super Power Stock, System Performance Simulator

27) Фирменный знак: Specialized Pharmacy Services, Stop Pet Shops, Superior Pool Structures

28) Деловая лексика: Scaleable Platform Solution, Solutions Projects And Services, Strategic Products And Services, Sustained Performance System

29) Сетевые технологии: Series Parallel Star, standby power system

30) Солнечная энергия: спектроскопия поверхностного напряжения

31) Сахалин Р: Surface Process Shutdown

32) Химическое оружие: secondary power distribution system, site piping system

33) Макаров: solar power system

34) Расширение файла: OS/2 Database, SPSS language source code file, Secure Packet Shield, Sprint Screen driver

35) Нефть и газ: Наземная Насосная Система (Surface Pumpming System), (subsea production system) подводный добычной комплекс

36) Электротехника: single phase switching, solar power station, supplementary power supply

37) Правительство: State Park Service

38) Аэропорты: Wichita Falls, Texas USA

39) НАСА: Solar Power Satellites, Symbols per second

40) Единицы измерений: Shots Per Second

41) AMEX. Morgan Stanley Dean Witter & Company

1) Общая лексика: СПС (The Moscow Times (Союз правых сил)), Standard Procurement System (U.S. Department of Defense)

2) Компьютерная техника: Sensor Port Signal conditioning, Serial Peripheral System, Speed Pad System, Superscript, satellite-power system, standart position service

3) Медицина: spontaneous pressure support (ИВЛ), Scheduled Procedure Step, Single Parameter Score, single-port surgery

4) Спорт: Speed Pure Speed

5) Военный термин: Scratch Pad Store, Self Preservation System, Software Product Specification, Special PSYOP Study, Supplemental Programs and Services, System Performance Simulation, secondary power system, security police squadron, self-protection system, signal processing system, spares, special service, special-purpose system

6) Техника: Shuttle primary software, Special Purpose Synthetic, Structural Panel Systems, safety protection subsystem, samples-per-second, secondary plant system, shotpoint seismometer, source-point seismometer, spectrum planning subcommittee, speech processor set, spotpoint seismometer, standard project storm, submerged production system, super proton synchrotron, supplementary protection system, surface photovoltage spectroscopy

7) Математика: полупроницаемая поверхность (semipermeable surface)

8) Железнодорожный термин: Burlington Northern and Santa Fe Railway Company

9) Юридический термин: Self Preservation Society

10) Экономика: санитарные и фитосанитарные меры (Sanitary and Phytosanitary Measures (WTO))

11) Автомобильный термин: service programming system

12) Грубое выражение: Small Penis Syndrome

13) Металлургия: sticking prevention system

14) Музыка: Synthetic Percussion Sequencer

15) Оптика: solar power satellite

16) Сокращение: Designation for Soviet airborne jammer facility, Seconds per Scan, Self-Protection Subsystem, Simplified Processing Station, Solar Powered Satellite, Standard Positioning Service (GPS), Standard Positioning Service, Statistical Programs Specialist, special services

17) Университет: The Society Of Physics Students

18) Физика: протонный суперсинхротрон, протонно-антипротонный суперсинхротрон

19) Физиология: Small Polyp Stony

20) Электроника: Surface Preparation System, Switching Power Supply

21) Вычислительная техника: String Processing System, Symbolic Programming System, standby power supply, Solar Power Satellite (Space), Secure Payment System, Sharepoint Portal Server

22) Нефть: satellite well production system, shot point seismometer, subsea production system, подводная система эксплуатации скважин (submerged production system), сейсмоприёмник вертикального времени (shotpoint seismometer)

23) Микробиология: sodium polyanetholesulfonate (полианетолсульфонат натрия)

24) Космонавтика: Shuttle Pallet Satellite

25) Картография: salt pans station

26) Транспорт: Shock Protection System, Specific Pavement Studies, Sport Production Special, Street Performance And Styling, Super Power Stock, System Performance Simulator

27) Фирменный знак: Specialized Pharmacy Services, Stop Pet Shops, Superior Pool Structures

28) Деловая лексика: Scaleable Platform Solution, Solutions Projects And Services, Strategic Products And Services, Sustained Performance System

29) Сетевые технологии: Series Parallel Star, standby power system

30) Солнечная энергия: спектроскопия поверхностного напряжения

31) Сахалин Р: Surface Process Shutdown

32) Химическое оружие: secondary power distribution system, site piping system

33) Макаров: solar power system

34) Расширение файла: OS/2 Database, SPSS language source code file, Secure Packet Shield, Sprint Screen driver

35) Нефть и газ: Наземная Насосная Система (Surface Pumpming System), (subsea production system) подводный добычной комплекс

36) Электротехника: single phase switching, solar power station, supplementary power supply

37) Правительство: State Park Service

38) Аэропорты: Wichita Falls, Texas USA

39) НАСА: Solar Power Satellites, Symbols per second

40) Единицы измерений: Shots Per Second

41) AMEX. Morgan Stanley Dean Witter & Company

1) Общая лексика: СПС (The Moscow Times (Союз правых сил)), Standard Procurement System (U.S. Department of Defense)

2) Компьютерная техника: Sensor Port Signal conditioning, Serial Peripheral System, Speed Pad System, Superscript, satellite-power system, standart position service

3) Медицина: spontaneous pressure support (ИВЛ), Scheduled Procedure Step, Single Parameter Score, single-port surgery

4) Спорт: Speed Pure Speed

5) Военный термин: Scratch Pad Store, Self Preservation System, Software Product Specification, Special PSYOP Study, Supplemental Programs and Services, System Performance Simulation, secondary power system, security police squadron, self-protection system, signal processing system, spares, special service, special-purpose system

6) Техника: Shuttle primary software, Special Purpose Synthetic, Structural Panel Systems, safety protection subsystem, samples-per-second, secondary plant system, shotpoint seismometer, source-point seismometer, spectrum planning subcommittee, speech processor set, spotpoint seismometer, standard project storm, submerged production system, super proton synchrotron, supplementary protection system, surface photovoltage spectroscopy

7) Математика: полупроницаемая поверхность (semipermeable surface)

8) Железнодорожный термин: Burlington Northern and Santa Fe Railway Company

9) Юридический термин: Self Preservation Society

10) Экономика: санитарные и фитосанитарные меры (Sanitary and Phytosanitary Measures (WTO))

11) Автомобильный термин: service programming system

12) Грубое выражение: Small Penis Syndrome

13) Металлургия: sticking prevention system

14) Музыка: Synthetic Percussion Sequencer

15) Оптика: solar power satellite

16) Сокращение: Designation for Soviet airborne jammer facility, Seconds per Scan, Self-Protection Subsystem, Simplified Processing Station, Solar Powered Satellite, Standard Positioning Service (GPS), Standard Positioning Service, Statistical Programs Specialist, special services

17) Университет: The Society Of Physics Students

18) Физика: протонный суперсинхротрон, протонно-антипротонный суперсинхротрон

19) Физиология: Small Polyp Stony

20) Электроника: Surface Preparation System, Switching Power Supply

21) Вычислительная техника: String Processing System, Symbolic Programming System, standby power supply, Solar Power Satellite (Space), Secure Payment System, Sharepoint Portal Server

22) Нефть: satellite well production system, shot point seismometer, subsea production system, подводная система эксплуатации скважин (submerged production system), сейсмоприёмник вертикального времени (shotpoint seismometer)

23) Микробиология: sodium polyanetholesulfonate (полианетолсульфонат натрия)

24) Космонавтика: Shuttle Pallet Satellite

25) Картография: salt pans station

26) Транспорт: Shock Protection System, Specific Pavement Studies, Sport Production Special, Street Performance And Styling, Super Power Stock, System Performance Simulator

27) Фирменный знак: Specialized Pharmacy Services, Stop Pet Shops, Superior Pool Structures

28) Деловая лексика: Scaleable Platform Solution, Solutions Projects And Services, Strategic Products And Services, Sustained Performance System

29) Сетевые технологии: Series Parallel Star, standby power system

30) Солнечная энергия: спектроскопия поверхностного напряжения

31) Сахалин Р: Surface Process Shutdown

32) Химическое оружие: secondary power distribution system, site piping system

33) Макаров: solar power system

34) Расширение файла: OS/2 Database, SPSS language source code file, Secure Packet Shield, Sprint Screen driver

35) Нефть и газ: Наземная Насосная Система (Surface Pumpming System), (subsea production system) подводный добычной комплекс

36) Электротехника: single phase switching, solar power station, supplementary power supply

37) Правительство: State Park Service

38) Аэропорты: Wichita Falls, Texas USA

39) НАСА: Solar Power Satellites, Symbols per second

40) Единицы измерений: Shots Per Second

41) AMEX. Morgan Stanley Dean Witter & Company

[ˈdeɪtə]

absolute data вчт. абсолютные данные accept data вчт. принимать данные access data вчт. путевое имя данных actual data вчт. реальные данные adjusted data вчт. скорректированные данные aggregated data вчт. агрегированные данные aggregated data вчт. укрупненные данные alphabetic data вчт. буквенные данные alphanumeric data вчт. буквенно-цифровые данные alphanumeric data вчт. текстовые данные analog data вчт. алалоговые данные analog-digital data вчт. алалогово-цифровые данные anomalous data вчт. неверные данные area data зональные данные arrayed data вчт. массив данных arrayed data вчт. упорядоченные данные automated data processing вчт. автоматическая обработка данных automatic data processing вчт. автоматическая обработка данных processing: data обработка; automatic data processing автоматическая обработка данных automatic data processing system вчт. система автоматической обработки данных available data вчт. доступные данные bad data вчт. неправильные данные biased data вчт. неравномерно распределенные данныые binary data вчт. двоичные данные biographical data биографические данные bipolar-valued data вчт. данные обоих знаков bit string data вчт. битовые строки blocked data вчт. блок данных blocked data вчт. сблокированные данные boolean data вчт. булевские данные built-in data вчт. встроенные данные business data вчт. деловая информация canned data вчт. искусственные данные chain data вчт. цепочка данных character string data вчт. строки символов cipher data вчт. зашифрованные данные classified data вчт. сгруппированные данные clean data вчт. достоверные данные clear data вчт. незашифрованные данные coded data вчт. незакодированные данные collect data собирать данные common data вчт. общие данные compacted data вчт. уплотненные дданные compatible data вчт. совместимые данные comprehensive data вчт. исчерпывающие данные comprehensive data вчт. полные данные computer usage data данные по использованию ЭВМ confidential data вчт. секретные данные constitutional data вчт. структированные данные constructed data вчт. исскуственные данные contiguous data вчт. сопутствующие данные continuous data вчт. аналоговые данные control data вчт. управляющие данные coordinate data вчт. координатные данные correction data вчт. поправочные данные critical data вчт. критические данные critical data вчт. критическое значение данных cross-section data вчт. структурные данные cumulative data вчт. накопленные данные current data вчт. текущие данные data pl от datum data pl данные; факты; сведения data вчт. данные data данные data pl информация data вчт. информация data информация data сведения data факты data aligner вчт. блок перегруппировки данных data control block вчт. блок управления данными data set control block вчт. блок управления набором данных data pl от datum datum: datum (pl data) данная величина, исходный факт data вчт. единица информации data характеристика data вчт. элемент данных debugging data вчт. отладочная информациия decimal data вчт. десятичные данные derived data вчт. выводимые данные descriptive data вчт. описательные данные digital data вчт. цифровые данные digitized data вчт. оцифрованные данные direct data set вчт. прямой набор данных disembodied data вчт. разрозненные данные dispersed data вчт. распределенные данные distributed data base вчт. распределенная база данных, РБД distributed data processing вчт. распределенная обработка данных processing: distributed data data вчт. рассредоточенная обработка информации documentary data вчт. распределенная информация downloaded data вчт. загружаемые данные dummy data set вчт. набор фиктивных данных encoded data вчт. кодированные данные encrypted data вчт. зашифрованные данные engineering data вчт. технические данные error data вчт. информация об ошибках evaluation data вчт. оценочные данные event data вчт. данные о событиях external data внешние данные false data вчт. ложные данные fictive data вчт. фиктивные данные field data вчт. эксплуатационные данные field-performance data вчт. эксплуатационая характеристика file data вчт. данные из файла file data вчт. описание файла filed data вчт. картотечные данные flagged data вчт. снабженные признаками данные formatted data вчт. форматированные данные graphic data вчт. графические данные hard disk data вчт. данные на жестком диске hierarchical data base вчт. база иерархических данных historical data вчт. данные о протекании процесса housekeeping data вчт. служебные данные identification data идентифицирующие данные image data вчт. видеоданные immediate data вчт. непосредственно получаемые данные imperfect data вчт. неполные данные improper data вчт. неподходящие данные impure data вчт. изменяемые данныые incoming data вчт. поступающие данные incomplete data вчт. неполные данные indexed data вчт. индексируемые данные indicative data вчт. индикационные данные indicative data вчт. характеристические данные initial data вчт. исходные данные input data вчт. входные данные input data вчт. исходные данные integated data вчт. сгруппированные данные integer data вчт. целочисленные данные integrated data вчт. сгруппированные данные interactive data вчт. данные взаимодействия intermediate data вчт. промежуточные данные intersection data вчт. данные пресечения invalid data недостоверные данные invisible data вчт. невидимая информация job data вчт. характеристика работы label data вчт. данные типа метки language data вчт. языковые данные lawful data разрешенные данные line data вчт. строковые данные loaded data base вчт. заполненная база данных locked data вчт. защищенные данные logged data вчт. регистрируемые данные logical data вчт. логические данные lost data вчт. потерянные данные low-activity data вчт. редкоиспользуемые данные machine-readable data вчт. машиночитаемые данные management data вчт. управленческая информация mass data вчт. массовые данные master data вчт. основные данные master data вчт. эталонные данные meaning data вчт. значащая информация meaningless data вчт. незначащие данные meta data вчт. метаинформация misleading data вчт. дезориентирующие данные missing data вчт. недостаточные данные missing data вчт. недостающие данные missing data вчт. потерянные данные multiple data вчт. многокомпонентные данные n-bit data вчт. n-разрядные двоичные данные non-numeric data вчт. нечисловые данные nonformatted data вчт. неформатированные данные normal data вчт. обычные данные null data вчт. отсутствие данных numeric data числовые данные numerical data вчт. числовые данные observed data вчт. данные наблюдений on-line data вчт. данные в памяти on-line data вчт. оперативные данные operational data вчт. рабочие данные original statistical data исходные статистические данные outgoing data вчт. выходные данные outgoing data вчт. исходящие данные output data вчт. выходные данные output data выходные данные packed data вчт. упакованные данные passing data вчт. пересылка данных personal data анкетные данные personal data личные данные pooled data вчт. совокупность данных poor data вчт. скудные данные primary data вчт. первичные данные private data вчт. закрытые данные problem data вчт. данные задачи problem data вчт. проблемные данные production data данные о выпуске продукции production data показатели хода производственного процесса production data технологические показатели public data вчт. общедоступные данные public data вчт. общие данные punched data вчт. отперфорированные данные pure data вчт. неизменяемые данные random test data случайные тестовые данные ranked data вчт. ранжированные данные ranked data вчт. упорядоченные данные rating data вчт. оценочные данные raw data вчт. необработанные данные raw data необработанные данные recovery data вчт. восстановительные данные reduced data вчт. сжатые данные reference data вчт. справочные данные refined data вчт. уточненные данные rejected data вчт. отвергаемые данные relative data вчт. относительные данные relevant data вчт. релевантные данные reliability data вчт. данные о надежности reliable data вчт. надежная информация representative data вчт. представительные данные restricted data вчт. защищенные данные run data вчт. параметр прогона run data вчт. параметры прогона sample data вчт. выборочные данные sampled data вчт. выборочные данные sampled data вчт. дискретные данные schedule data вчт. запланированные данные scratch data вчт. промежуточные данные secondary data вчт. вторичные данные sensitive data вчт. уязвимые данные serial data вчт. последовательные данные service data block вчт. блок служебных данных shareable data вчт. общие данные simulation data вчт. данные моделирования smoothed data вчт. сглаженные данные socio-economic data социально-экономические данные source data вчт. данные источника specified data вчт. детализированные данные sring data вчт. хранимый ток stale data вчт. устаревшие данные stand-alone data вчт. автономные данные stand-alone data вчт. одиночные данные starting data вчт. исходные данные starting data вчт. начальные данные statistical data статистические данные status data вчт. данные о состоянии stored data вчт. запоминаемые данные string data вчт. строковые данные structured data вчт. структурированные данные suspect data вчт. подозрительные данные synthetic data вчт. исскуственные данные system control data системное управление информацией system output data вчт. данные системного вывода tabular data вчт. табличные данные tabulated data вчт. табличные данные task data вчт. данные задачи test data вчт. данные испытаний test data вчт. контрольные данные test data вчт. тестовые данные time-series data вчт. данные временного ряда tooling data вчт. технологические данные transaction data вчт. данные сообщение transaction data вчт. параметры транзакции transcriptive data вчт. преобразуемые данные transient data вчт. транзитные данные transparent data вчт. прозрачные данные trouble-shooting data вчт. данные о неисправностях true data вчт. достоверные данные uncompatible data вчт. несовместимые данные unformatted data вчт. неформатированные данные ungrouped data вчт. несгруппированные данные unpacked data вчт. неупакованные данные unpacked data вчт. распакованные данные untagged data вчт. непомеченные данные updatable data вчт. обновляемые данные user data вчт. пользовательские данные valid data вчт. достоверные данные valid data достоверные данные variable data вчт. переменные данные video data визуальная информация virtual data вчт. виртуальные данные warrantly data вчт. данные приемочных испытаний warranty data вчт. сведения о гарантиях zero data вчт. нулевые данные

   1) Grammar as Analogous to a Scientific Theory

   I think that the failure to offer a precise account of the notion "grammar" is not just a superficial defect in linguistic theory that can be remedied by adding one more definition. It seems to me that until this notion is clarified, no part of linguistic theory can achieve anything like a satisfactory development.... I have been discussing a grammar of a particular language here as analogous to a particular scientific theory, dealing with its subject matter (the set of sentences of this language) much as embryology or physics deals with its subject matter. (Chomsky, 1964, p. 213)

   2) Native Speakers and Their Grammar

   Obviously, every speaker of a language has mastered and internalized a generative grammar that expresses his knowledge of his language. This is not to say that he is aware of the rules of grammar or even that he can become aware of them, or that his statements about his intuitive knowledge of his language are necessarily accurate. (Chomsky, 1965, p. 8)

   3) The Reduction of Transformation Rules In a Science of Grammar

   Much effort has been devoted to showing that the class of possible transformations can be substantially reduced without loss of descriptive power through the discovery of quite general conditions that all such rules and the representations they operate on and form must meet.... [The] transformational rules, at least for a substantial core grammar, can be reduced to the single rule, "Move alpha" (that is, "move any category anywhere"). (Mehler, Walker & Garrett, 1982, p. 21)

   4) The Relationship of Transformational Grammar to Semantics and to Human Performance

   he implications of assuming a semantic memory for what we might call "generative psycholinguistics" are: that dichotomous judgments of semantic well-formedness versus anomaly are not essential or inherent to language performance; that the transformational component of a grammar is the part most relevant to performance models; that a generative grammar's role should be viewed as restricted to language production, whereas sentence understanding should be treated as a problem of extracting a cognitive representation of a text's message; that until some theoretical notion of cognitive representation is incorporated into linguistic conceptions, they are unlikely to provide either powerful language-processing programs or psychologically relevant theories.

   Although these implications conflict with the way others have viewed the relationship of transformational grammars to semantics and to human performance, they do not eliminate the importance of such grammars to psychologists, an importance stressed in, and indeed largely created by, the work of Chomsky. It is precisely because of a growing interdependence between such linguistic theory and psychological performance models that their relationship needs to be clarified. (Quillian, 1968, p. 260)

   5) The Terminologies of Formal Grammar

   here are some terminological distinctions that are crucial to explain, or else confusions can easily arise. In the formal study of grammar, a language is defined as a set of sentences, possibly infinite, where each sentence is a string of symbols or words. One can think of each sentence as having several representations linked together: one for its sound pattern, one for its meaning, one for the string of words constituting it, possibly others for other data structures such as the "surface structure" and "deep structure" that are held to mediate the mapping between sound and meaning. Because no finite system can store an infinite number of sentences, and because humans in particular are clearly not pullstring dolls that emit sentences from a finite stored list, one must explain human language abilities by imputing to them a grammar, which in the technical sense is a finite rule system, or programme, or circuit design, capable of generating and recognizing the sentences of a particular language. This "mental grammar" or "psychogrammar" is the neural system that allows us to speak and understand the possible word sequences of our native tongue. A grammar for a specific language is obviously acquired by a human during childhood, but there must be neural circuitry that actually carries out the acquisition process in the child, and this circuitry may be called the language faculty or language acquisition device. An important part of the language faculty is universal grammar, an implementation of a set of principles or constraints that govern the possible form of any human grammar. (Pinker, 1996, p. 263)

   6) The Theory of Grammar

   A grammar of language L is essentially a theory of L. Any scientific theory is based on a finite number of observations, and it seeks to relate the observed phenomena and to predict new phenomena by constructing general laws in terms of hypothetical constructs.... Similarly a grammar of English is based on a finite corpus of utterances (observations), and it will contain certain grammatical rules (laws) stated in terms of the particular phonemes, phrases, etc., of English (hypothetical constructs). These rules express structural relations among the sentences of the corpus and the infinite number of sentences generated by the grammar beyond the corpus (predictions). (Chomsky, 1957, p. 49)

Abort - ndërprerje e operacionit, procesit ose procedures gjatë kryerjes së tij.

Accept - pranon.

Access time - koha e arritjes së të dhënave.

Accessories - veglat ndihmëse në Windows.

Adapter - kartelë për zgjerim e cila instalohet në kompjuter.

Adress register - numër hemksadecimal i cili e tregon adresën e lokacionit të caktuar të memorjes.

Algorithm - zgjidhja e një problemi hap pas hapi.

allocate - ndarje të resurseve të kompjuterit, si për shembull në disk, shtypës ose memorje të çdo skedari, shfrytëzuesi ose procesi.

alpha numeric characters - shenja alfanu-merike. Të gjitha shenjat që i shfrytëzon kompjuteri, përfshirë këtu edhe shkronjat, shifrat, shenjat për interpunksion dhe shenjat speciale, siç janë: \$, \@ i \#

ANSI (American National Standar Institute) - Instituti Nacional Amerikan për Standarde.

ASCII ( American Standard Code for Information Interchange) - Kodi amerikan për këmbim të informacioneve. Renditje standarde e shtatë shifrave binare (shifra e shtatë mund të jepet për kontroll të çiftësisë) e cila aplikohet për paraqitjen e shenjave në kompjuter.

Animation - animacion - Iluzion i lëvizjes me paraqitje të shpejtë të fotografive të njëpasnjëshme, e cila arrihet me përdorim të harduerit dhe softuerit përkatës. Programet më të njohura për animacion janë: 3 D Studio, Autodesk Chaos, Imagine etj.

Application - program i cili është i dedikuar për shfrytëzuesit e rëndomtë, i cili është i projektuar për kryerje të ndonjë pune të caktuar. Për shembull aplikacioni për kontabilitet financiar.

Application development tools - vegla për krijim të programeve aplikative.

ALU ( Arithmetic-Logic Unit) - njësi aritmetiko-logjike. Është pjesë e njësisë qendrore (çip i mikroprocesorit) e cila kryen operacione kryesore aritmetike dhe logjike me të dhënat.

Artificial Intelligence - intelegjencë artificiale. Emër i sistemeve të kompjuterit që duhet të shfaqin inteligjencë njerëzore, si kuptim për fjalën e thënë, si reagim ndaj ambientit të tyre fizik dhe adaptimit ndaj kushteve të tilla.

Ascending order - rendi i radhitjes së elementeve sipas rendit të rritjes, prej vlerave më të vogla kah më të mëdhatë (a, b, c...)

Assembler - përkthyes programor. Program i projektuar që t'i transformojë instruksionet simbolike në formë më të qëlluar për t'i kryer në kompjuter.

Assign - dhënie vlerë diçkaje që është shfrytëzuar në programim.

Asterisk - shenja * (yll). Përdoret si shenjë xhoker që mundëson specifikim të disa skedarëve përnjëherë.

Auto CAD - program aplikativ për projektim kompjuterik dhe disenjim.

Backbone - niveli më i lartë në një rrjet kierarkik kompjuterik.

Backslash - shenja \\ ( ASCII kodi 92). Përdoret në specifikimin e rrugës së diskut ku gjendet skedari i kërkuar.

Backspace - zhvendosje e kursorit për një vend prapa.

Backup - kopje rezerve. Bëhet kopje e përmbajtjes së diskut të kompjuterit dhe atë në mënyrë periodike, ndërsa vendoset në shirit magnetik ose në CD.

Bad sector - sektori jo në rregull. Pjesë e disketës ose diskut ku nuk nuk mund dhe ku nuk është e sigurt të shkruhen informacione

Bad trac table - tabelë e shtigjeve që nuk janë në rregull. Listë e pjesëve të çrregulluara fabrikisht dhe të pasigurta për shkruarje, e cila është e ngjitur në pjesën e prapme të diksut.

Bandwidth - njësi matëse për sasinë e të dhënave të cilat mund të transmetohen përmes ndonjë rrjeti të komunikimit në një sekondë.

Bar chart - diagram në formë të shiritave.

Bar code - paraqitje e shenjave alfanu-merike me ndihmën e vijave vertikale me gjatësi të ndryshme. Përdoret si mënyrë për shifrim universal të prodhimeve.

Bar code reader - lexues bar cod. Pajisje optike për lexim të shenjave bar cod.

BIOS (Basic Input Output System) - grup i programeve më të vogla detyra e të cilave është të shfaqë test rutinor kur kyçet kompjuteri, si dhe ta startojë sistemin operativ të kompjuterit.

BASIC - gjuhë programore e cila është e lehtë për mësim.

Batch - pako. Bashkësi e elementeve ose dokumeneteve të cilat përpunohen si tërësi.

Batch processing - përpunim paketor. Teknikë që përdor vetëm një inkuadrim të programit në memorjen kryesore për shkak të përpunimit të më tepër detyrave të veçanta njëra pas tjetrës.

Baud - bod. Kapacitet maksimal për transmetim të informacioneve në një kanal të komunikimit, i cili është njësi matëse e numrit të ndryshimeve të niveleve në sekondë.

Benchmark - krahasim. Program standard i cili shërben për përcaktimin e performansave të kompjuterëve të ndryshëm.

Beta version - version prove i softuerit para daljes së tij zyrtare në treg.

BIT ( Binary digiT) - shifra binare janë 0 dhe 1. Kompjuterët digjital procesojnë informacione në formë digjitale, ndërsa zbatojnë vetëm shifra të sistemit binar. Ato zakonisht paraqiten me tension prej 5 V për numrin 1, gjegjësisht 0 V për numrin O.

Binary file - skedar binar i cili përbëhet prej disa bitave, por i cili nuk është skedar tekstual. Zakonisht ato janë programe me fotografi.

Binary system - sistem binar. Sistem numërimi për shkruarje të numrave në kompjuter. Aty ka vetëm dy shifra 0 dhe 1.

Bps (Bits per second) - bit në sekondë. Masë për shpejtësinë e transmetimit të rrjetave kompjuterike

Blank - i zbrazët, i pashkruar. Shenjë që i përdoret për paraqitjen e vendit të zbrazët ndërmjet shenjave të shtypura.

Bold - shkronja me kontura më të trasha dhe më të errëta

Bookmark - reference e cila na drejton kah ndonjë dokument i caktuar hipertekstual i Internetit.

Boot - startimi i kompjuterit, gjatë së cilës fillon puna e sistemit operativ.

Boot block - pjesë e diskut ku gjendet softueri i cili i mundëson kompjuterit ta fillojë punën.

Boot disk - disk ose disketë prej së cilës startohet sistemi operativ.

Break - ndërpren. Sinjal special i cili e ndërpet punën e ndonjë programi. Shpesh fitohet me shtypje të tasteve Ctrl dhe C përnjëherë.

Browser - fletëkërkues. Program i cili është i dedikuar për shikimin e dokumenteve hipertekstuale të Internetit. Me ndihmën e tij shrytëzohet servisi më i dobishëm i Internetit WWW (W orld W ide W eb). Fletëkërkuesit më të njohur janë Microsoft Internet Explorer dhe Netscape Navigator.

Buffer - bafer. Vend në kujtesën kryesore të kompjuterit për ruajtje të përkohshme të të dhënave.

Bug - gabim, defekt. Gabim i paqëllimtë në program, për shkak të të cilit programi nuk punon si duhet. Në përkthimin më tekstual nënkupton bubë dhe mendohet se rrjedh prej ngjarjes kur mola është kapur për ndonjë relej të kompjuterëve të parë dhe e ka pamundësuar punën e tij.

Bullet - shenjë për renditje e cila përdoret në programet për përpunim të tekstit.

BBS (Bulletin Board System) - tabelë elektronike për shpallje. Shërbim telekomunikues përmes të të cilit konsumatorët komunikojnë, këmbejnë informata etj.

Bus - mbledhëse. E lidh pllakën amë të kompjuterit me procesorin, kujtesën, diskun dhe elementet tjera kompjuterike.

Byte - bajt. Tetë bita. Shpesh është numër binar tetëshifror i cili paraqet një shkronjë.

Cache - kesh. Pjesë e kujtesën e rezervuar për ruajtje të të dhënave që përdoren shpesh, te të cilat procesori ka qasje shumë më të shpejtë sesa në hard disk. Kujtesën kesh mund të gjendet në memorjen RAM ose në hard disk.

Cancel button - tast për shfuqizimin e funksionit të zgjedhur. Te numri më i madh i programeve tasti për shfuqizim aktivizohet me shtypjen e tastit Esc.

Case sensitive - dallimi i shkronjave të mëdha dhe të vogla. Me shpesh gjatë krahasimit të dy fjalëve apo teksteve.

CRT (cathode ray tube) - gypi katodik i ekranit.

CPU (C entral P rocessing U nit) - njësi qendrore e procesuimit. Zemër e kompju­terit personal. Udhëheq dhe drejton me të gjitha operacionet për përpunim të të dhënave.

Centronics port - portë e kompjuterit në të cilën shpesh lidhet shtypësi.

Chanel - kanal. Rrugë në të cilën transmetohet informacioni digjital në kompjuter.

Character - shenjë; karakter. Cilado shkronjë, shenjë e interpunksionit, ose ndonjë nga njëqind shenjat tjera që mund të vërehen në ekran, gjegjësisht të cilat mund të shtypen.

CPI (character per inch) - numër i shenjave në një inç. Njësi matëse për matjen e dendësisë së shkrimit. Shprehet me numër të shenjave në një inç.

Check box - kuti katrore për dialog e cila mund të jetë e kyçur ose e çkyçur, gjegjësisht të jetë e zgjedhur ose jo, ndonjë opcion në kornizën për dialog.

Checksum - shumë për kontroll. Shuma e numrave që përdoren për kontrollim të mbledhjes.

Click - klik. Shtypje dhe lëshim i tastit të minakut, pa mos e lëvizur.

Client - klient. Sistem i cili mund të punojë i pavarur, edhe pse në një masë edhe ky është i varur prej ndonjë sisitemi tjetër. Për kompjuterin që është i lidhur në rrjet kompjuterik shpesh thuhet se është klient.

Client-server network - rrjet i tipit klient-server.

Clip art - bashkësi e vizatimeve grafike dhe fotografive të shkruara në skedar të veçantë i cili është i arritshëm për përdorim të ndonjë aplikacioni, për shembull, për përpunim të tekstit ose të grafikës.

Clipboard - kohësisht, skladim i fshehur për tekst ose fotografi të cilat priten ose kopjohen.

Clock speed - shpejtësi e ores. Shpejtësia e punës së procesorit në kompjuter matet me megahercë (MHz) ose me gigahercë (GHz).Sa më e shpejtë është shpejtësia e procesorit, aq më tepër urdhëra mund të kryejë kompjuteri.

Clone - klon. Kompjuter i cili paraqet kopje të suksesshme të kompjuterit tjetër të (standardizuar). Më shpesh kjo u dedikohet atyre kompjuterëve të cilët janë kompatibil me kompjuterët e kompanisë IBM.

Cod - kod. Diçka që është shkruar me gjuhën kompjuterike, në letër ose në kompjuter.

Code page - faqe e koduar. Tabelë e cila tregon se cili karakter i përgjigjet shenjës në ekran dhe me shtypjen e tasterit a përfitohet e njëjta shenjë.

CGA (Color Graphics Adapter) -videokartelë e cila është më e vjetëruar.

COM port - portë seriale. Më shpesh në kompjuterët ekzistojnë dy porta seriale të shënuara si C0M1 dhe COM2.

Command interperter - program i cili i integron dhe i përpunon urdhërat e dhënë në kompjuter. Në sistemin operativ DOS është programi C0MAND.COM, ndërsa në WINDOWS është WIN.INI

COBOL (Common Business Orientated Language) - gjuhë progamore nga gjeneratat më të vjetra të cilat përdoren për aplikacione financiare.

Communication protocol - përmbledhje e programeve e cila mundëson transmetim dhe këmbim të të dhënave ndërmjet dy ose më tepër kompjuterëve.

CD (Compact Disc) - kompakt disk. Medium për memorim të të dhënave digjitale dhe audio. Në kompakt disk mund të vendoset muzikë prej 72 minutave ose të dhëna prej 650 MB.

CD ROM (Comapct Disc Read Only Memory) - njësi harduerike për leximin e kompakt disqeve. Me këtë njësi mund vetëm të lexojmë e jo edhe të shlyejmë ose të regjistrojmë të dhëna të reja.

COMPAQ (COMPAtibility Quality) - shenjë e prodhimeve cilësore të kompjuterëve desktop dhe laptop.

Compiler - kompajler; përkthyes. Program i cili i përkthen disa gjuhë të larta programesh në ndonjë gjuhë makinerike.

CompuServe - njëra ndër rrjetat më të mëdha të Internetit në botë. Klientëve të tyre ju ofron këmbim të skedarëve, të të dhënave, të postës elektronike etj.

CAD (Computer Aided Design) - shfrytëzim i kompjuterit për krijime të vizatimeve ose për projektime të ndonjë objekti ose sistemi. Programet më të njohura nga kjo sferë janë Auto Cad, Auto Sketch, Design CAD, Lab View etj.

CAM (Computer Aided Manifacture) - prodhim me ndihmën e kompjuterit.

CASE (Computer Aided Software Engineering) - vegël softuerike për programerët. Shfrytëzohen për planifikim, analizim si dhe projektim të dokumentacionit në softuerin kompjuterik.

Computer analyst - analitik kompjuteristik. Person i cili i definon problemet dhe saktësisht i pëcakton hapat për zgjidhjen e tyre me anë të kompjuterit.

Configuration - konfiguracion. Mënyrë e lidhshmërisë së kompjuterit me njësitë tjera periferike në një sistem të përbashkët.

Controller - vegël teknike e cila i mundëson veglës tjetër të komunikojë me kompjuterin.

Conversion - konverzion. Proces i transformimit të të dhënave (tekst, grafik) nga një format në tjetër.

Cooki file - skedar në të cilin ruhen skedarët e shfrytëzuar (cookies). Zakonisht gjendet në emërtuesin bashk me fletëkërkuesin (shembull në emërtuesin Internet Explorer).

Corel DRAW- Pako programore e dedikuar për vizatim dhe punim me fotografi.

Corrupted file - skedar i dëmtuar. Dëmtimi mund të jetë për shkak të ektorëve të diskut që nuk janë në rregull, prishjes fizike ose gabimeve të shkaktuara nga programi.

Crash - gjendje kur kompjuteri bie prej funksionimit të tij dhe më tutje nuk mund të përdoret. Pas kësaj kompjuteri zakonisht përseri startohet.

Current drive - disk me të cilin shfrytëzuesi punon momentalisht.

Cursor - kursori. Tregues i pozicionimit. Vijë vertikale e lëvizshme që dridhet dhe vezullon e që paraqitet në ekran si indikator vizuel e cila mund të dislokohet edhe vertikalisht edhe horizontalisht me anë të urdhërave prej tastierës.

Cyberphobia - kiberfobia. Frikë nga kompjuteri.

CRC (Cyclic Redundancy Check) - metodë e testimit për të dhënat dalëse nga disku për shkak të sigurisë prej gabimeve.

Data - të dhënat. Nocion i përgjithshëm për numrat, simbolet dhe madhësitë analoge të cilat shfrytëzohen si madhësi dalëse për përpunimin e kompjuterit.

Database - baza e të dhënave. Bashkësi e të dhënave të lidhura ndërmjet vete dhe të organizuara paraprakisht. Programet më të njohura për udhëheqjen e bazave të të dhënave janë: Oracle, MS SQL Server, Informix, Sybase etj.

Data security - mbrojtje e të dhënave nga ndërhyrjet e qëllimta ose të rastësishme nga njerëz jo të autorizuar.

Data type - tip i të dhënave. Mund të jenë: tekstuale, numerike, logjike, dhe të dhëna të datave.

Dead lock - ndërprerje; bllokim. Situatë kur ndonjë program nuk mund të realizohet në kompjuter, për shkak se e pret rastin që faktikisht kurrë nuk do të ndodh.

Debug - testim i programit të kompjuterit me korrigjim të gabimeve të paraqitura në te.

Default value - ndonjë vlerë që nënkuptohet. Vlerë që programi automatikisht e zgjedh po qe se shfrytëzuesi nuk jep ndonjë vlerë tjetër. Për shembull ngjyrat që i jep WIND0WS-i janë default vetëm po qe se shfrytëzuesi nuk i përdor.

Defragmentation - defragmentim. Proces i bashkangjitjes i të dhënave të një programi në disk, që të mund të shpejtohet puna e tij. Është e preferueshme që defragmenting të bëhet një herë në javë, për të shpejtuar punën e diskut.

Density - dendësi. Njësi matëse për numrin e të dhënave të cilat mund të shkruhen në ndonjë medium (disketë, shirit magnetik etj).

Decsending sort - renditje me radhitje të kundërt.

Desktop - sipërfaqja aktive e ekranit gjatë punës me Windows, e cila përmban dritare dhe ikona.

Desktop computer - kompjuter i cili pozicionohet horizontalisht në tavolinën punës.

DTP (Desktop Publishing) - Pako e softuerit me të cilën kompjuteri mund të përdoret për disenj të dokumenteve, duke përfshirë fotografi, tekst dhe kontroll të pamjes së dokumenteve dhe shtypjen e tyre.

Destination file - skedar që pranon.

Device - vegël, mjet, përbërje, njësi. Nocion i përgjithshëm i cili shfrytëzohet për të identifikuar ndonjë komponentë të kompjuterit (disk, tastaturë, minak, etj).

Device driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit të komunikojë me njësitë periferike.

DAT (Digital Audio Tape) - shirit magnetik në të cilin memorizohen të dhënat me sasi shumë të mëdha.

DVD (Digital Video Disk) - teknologji e harduerit e cila mundëson shiqimin e filmave, spoteve muzikore etj.

DMA (Direct Memory Access) - proces i transmetimit të një sasie të madhe të të dhënave ndërmjet diskut dhe kujtesës punuese të kompjuterit.

DirectX - varg i programeve standarde për aplikacione të Microsfti-t, i dedikuar për lojra dhe aplikacione multimediale.

Disk controller - kartelë e cila e lidh kompjuterin me diskun; zakonisht gjendet në pjesën e poshtme të diskut.

Disk drive - njësi fizike e cila e pranon dhe e kthen diskun magnetik dhe mundëson lexim dhe shkrim të të dhënave.

DOS (Disk Operating System) - njëri ndër sistemet më të njohura operative i cili është shumë përfshirës dhe shfrytëzohet nga kompjuterët personal. I prodhuar nga kompania Microsft në vitin 1982.

Domain - grup i kompjuterëve emrat e të cilëve e ndajnë të njëjtën prapashtesë. Shembull: com (firmë komerciale), org (organizatë pa përfitim), gov (qeveri), edu (institucion arsimor), net (provajder i Internetit). Njësoj ekzistojnë edhe prapashtesa të cilat i identifikojnë shtetet p.sh. mk prapashtesë për Maqedoninë.

Dpi (dots per inch) - pika në inç. Njësi për matjen e rezolutës së shtypjes në shtypës. Rezoluta te shtypësit amë sillet rreth 300 dpi, ndërsa te shtypësit lezër arrin deri në 1200 dpi.

Double click - klikim; shtypje e dyfishtë. Klikim i shpejtë dhe lëshim i tastit të minakut dy here pa lëvizjen e minakut ndërmjet dy klikimeve.

Double precision - precizitet i dyfishtë. Teknikë me të cilën paraqiten numrat me gjatësi të dyfishuar.

Download - kopjim i ndonjë programi ose skedari prej ndonjë kompjuteri kryesor në kompjuterin personal.

Draft quality - kualitet i shtypit, i cili është i lexueshëm, por nuk duket aq mirë për përdorim që ai dokument të botohet në ndonjë revistë ose libër. Zakonisht shfrytëzohet për nxjerrjen e kopjeve që të shkojë në korrekturë.

Drag-and-drop - tërheqje dhe lëshim i tastit të minakut.

Drop-down meni - Lista e urdhërave të menysë së aktivizuar, të radhitura njëra pas tjetrës.

DLL (Dynamic Link Library) - grup e funksioneve të cilat shfrytëzohen gjatë programimit në Windows.

EPROM (E lectrically P rogrammable R ead O nly M emory) - çip memorizues përmbajtja e të cilit nuk mund të ndryshohet.

E-mail (electronic mail) - postë elektron­ike. Njëri nga shërbimet më të njohura të Internetit me të cilin porositë dërgohen prej një kompjuteri në kompjuter tjetër.

Embedded object - objekt i ndërvënë.

EMM386.EXE - program i cili mundëson vendosjen e drajverave dhe programeve në hapësirën e lartë të memories.

Emulator - emulator. Program cili i mundëson kompjuterit të zbatojë programe të shkruara për kompjuter tjetër.

Encryption - shifrim. Kodim i porosisë me çka nuk mundësohet hyrje e palejuar deri te ajo.

EOF (end of file) - fund i skedarit. Shenjë për fundin e skedarit, e cila shfrytëzohet si indikator se këtu kryhen të dhënat.

Ethernet - rrjet lokal kompjuterik i konstruktuar prej llojit të kabllove me mundësi të bartjes deri më 10 Mbit/sec.

Event - rast; paraqitje. Moment kur paraqitet ndryshimi specifik i ndonjë gjendjeje.

Exchange - këmbim i informatave ndërmjet dy lokacioneve.

Exchengeable disk - disk transmetues. Tip i diskut i cili montohet në shtëpizë të posaçme dhe është i transmetueshëm.

Executable file - program zbatues. Skedar i cili mund të aplikohet në kompjuter.

Expression - shprehje matematikore ose logjike e shkruar në gjuhën programore

EBCDIC (Extended Binary Decimal Interchange Code) - kod i cili i përdorë tetë shifra binare të krijuara nga IBM, ndërsa i paraqet shenjat (shkronjat, numrat etj.) nga kompjuteri i cili i proceson.

External modem - modem i jashtëm. Modem në kuti të veçantë, kabllo dhe mbushës i cili më së shpeshti aktivizohet në portën seriale të kompjuterit.

Extranet - intranet i cili u është lënë në disponim klientëve dhe blerësve të jashtëm me qëllim që t'i shohin të dhënat. Më shpesh ata janë të siguruara me shifra që të ruhet siguria e blerësve.

Fan ventilator - ventilator i cili mundëson cirkulimin e ajrit nëpërmjet pjesëve kompjuterike dhe e pamundëson nxehjen e tyre.

Fatal error - gabim në programin kom­pjuterik i cili e ndalon funksionimin e tij.

Fault tolerance - tolerim i gabimeve. Aftësi e ndonjë sisitemi që ta vazhdojë funksionimin normal edhe pse ekziston problem në harduer ose softuer.

Fax modem - faks modem. Modem i aftësuar të pranojë dhe të dërgojë fakse. Në këtë rast fakset janë elektronike.

Fiber optics - fije optike. Mundëson shpejtësi të madhe të bartjes së të dhënave në rrjetat kompjuterike.

File - skedar; fajll; datotekë. Pa marrë parasysh çfarë informate, të grumbulluar dhe të inçizuar nën një emër. Skedari mund të përmban tekst, grafikon, program etj.

FAT (File Allocation Table) - tabelë e cila shërben për renditjen e skedarëve e cila gjendet në fillim të diskut dhe përmban informata për ata pjesë të diskut të cilat shfrytëzohen, pjesë të diskut të cilat nuk shfrytëzohen dhe ato të cilat nuk mund të shfrytëzohen për shkak të dëmtimit të blloqeve në disk.

File control system - program i cili udhëheq me bartjen e të dhënave nga ciladoqoftë pajisje deri në ndonjë pajisje tjetër.

File locking - përmbyllje e skedarit. Ndalesë që më tepër se një shfrytëzues ta ndërrojë përmbajtjen e skedarit.

File protection - mbrojtje e skedarit. Komandë e kompjuterit e cila e ndalon shkruarjen dhe fshirjen e të dhënave në skedar, por e lejon leximin e tyre.

Firewall - sistem rrjetor për sigurim i cili ndihmon në ndërprerjen e hyrjes së paautorizuar në sistemin kompjuterik; thjesht ky është kompjuter i lidhur në Internet dhe me të cilin zhvillohet i gjith komunikimi në Internet.

Floppy disk - disk i butë, disketë

Footer - tekst i cili paraqitet në pjesën e poshtme në secilën faqe.

FF (Form Feed) - urdhër i cili shfrytëzohet i që ta lëviz letrën në printer në faqe të re. Zakonisht në tabelën kontrolluese të printerit gjendet një tast i cili mundëson kryerjen e funksionit përkatës.

FORTRAN (FORmula TRANslation) - gjuhë programore e krijuar në kompaninë IBM e cila shfrytëzohej për programimin e aplikacioneve tekniko shkencore.

Freeware - programe pa pagesë, por të mbrojtura me ligj për autorizim

FAQ (Frequently Asked Question) - pyetje ose lista me pyetje dhe përgjigje të cilat janë shumë të shpeshta dhe shumë shfrytëzues ballafaqohen me këto të dhëna. Këto lista janë shumë frytdhënëse për shkak të këmbimit të informatave.

GIGO (Garbage In, Garbage Out) - princip në të cilën po qe se hyjnë të dhëna jokor-rekte dhe jovalide në kompjuter, ai do të japë rezultate jokorrekte dhe të pakuptimta.

GUI (graphical user interface) - interfejs grafik i shfrytëzuar për sisteme opera­tive. Komunikimi ndërmjet shfrytëzuesit dhe programit zhviliohet me anë të shfrytëzimit të ikonave, dritareve dhe të ngjashme. Një shembull për një iterfejs të tillë që e shfrytëzojmë është Windows-i.

Guru - Njeri me kapacitet të lartë i cili dëshiron t'u ndihmojë të tjerëve në zgjedhjen e problemeve të tyre.

Hacker - haker. Person për të cilin kompjuteri është hobi. Sot shumë njerëz termin haker e identifikojnë me person i cili në mënyrë të paligjshme hy në kompjuter të huaj.

Halt - ndalesë. Ndalje e realizimit të operacioneve të renditura në programet kompjuterike.

Hand-held computer - kompjuter i vogël që mund të mbahet edhe në dorë.

Hang - rri varur. Mosfunksionim i kompjuterit. Kur kompjuteri rinë varur, i ekrani duket normal, por çfarëdo pune tjetër është e pamundur të futet në funksion.

Hard copy - rezultatet e shtypura në letër.

Hardware - hardueri, gjërat fizike apo të prekshme të kompjuterit.

Help - ndihmë. Funksion i cili është i pranishëm në shumë programe, i cili shërben si ndihmë e shfrytëzuesit për përdorimin e programit.

Hertz (Hz) - herc. Cikël në sekondë me të cilin matet shpejtësia e procesorit në kompjuter.

HEX (Hexadecimal) - Sisitem numëror në matematik, në të cilin si bazë e numërimit është numri 16. Për shfaqjen e numrave përdoren shifrat 0-9 dhe shkronjat A-F. Është shumë i qëlluar për përdorimin e kalkulimeve kompjuterike.

Hidden file - skedar i fshehur. Skedar i cili përmban atribute të cilat nuk lejojnë që emri i skedarit të kopjohet, të fshihet ose të shfletohet.

High tech - teknologji e lartë

Host computer - kompjuter kryesor me të cilin lidhen kompjuterët tjerë.

Hot key - tast ose kombinim i tasteve i cili zbaton instruksion të përcaktuar pa marrë parasysh se çka punon procesori në momentin e dhënë.

HTML (Hyper Text Markup Language) - format hipertekstual për punë me dokumente. Shërben për krijimin e dokumenteve WEB në internet.

Hub - hab. Paisje në të cilën kyçen kompjuterët të cilët janë të lidhur në rrjet.

Hyphenation - ndarje e fjalëve

Illegal - jolegal. Parametra hyrëse të cilët janë të papranuara, për shkak se nuk i përmbushin specifikacionet e vendosura në programe.

Image processing - përpunim i grafikonëve

Imaging - proces i shkrimit të grafikës në ndonjë medium, për shembull në shirit.

Implementation - implementim. Instalim i sitemit kompjuterik.

Infrared - teknologji e cila shfrytëzon ndriçimin për lidhjen të kompjuterëve pa kabëll.

Initialization - inicializim. Operacion për formatim të diskut ose disketës, si dhe përgatitje për shkruarjen dhe përdorimin e të dhënave.

Ink-jet printer - shtypës pështyes që hedh ngjyrën në letër.

Input data - të dhënat hyrëse.

Insert mod - rregull për futjen e të dhënave.

Install - instalim, futja fillestare e ndonjë programi në kompjuter.

Instruction - instruksion. Urdhër i destinuar për mikroprocesorin.

Integer - numër i plotë pa presje decimale

Line printer - shtypës i cili shtyp përnjëherë një rresht tekst.

Link- lidhje; lidhshmëri.

Load - mbushje, futje e programit në memorje.

LAN (Local Area Network) - rrjet lokal në kuadër të një hapësire ose ndërtese. Lidhje e dy ose më tepër kompjuterëve me kabllo me qëllim të këmbimit të informatave.

Local printer - shtypës i cili është i lidhur drejtpërdrejt me një stacion punues, i cili nuk është në disponim të shfrytëzuesve tjerë të rrjetit.

Login - Paraqitje në kompjuter. Në këtë rast kompjuteri kërkon nga shfrytëzuesi që të identifikohet me emrin dhe shifrën.

Logoff- çlajmërim. Largim nga puna me kompjuter.

Loop - cikël. Renditje të instruksioneve kompjuterike të cilat praktikohen me anë të përsëritjeve, gjersa nuk përmbushet ndonjë kusht.

Machine code - kod makine. Përmbledhje e instruksioneve kompjuterike në ndonjë kompjuter të posaçëm i cili niund ta kryejë urdhërin.

Macro - makro. Serial i urdhërave të cilat kryhen me shtypjen e një tasti ose me ndonjë urdhër. Në të shumtën e rasteve i shkruan vetë shfrytëzuesi për ta lehtësuar punën gjatë përsëritjeve të një morie urdhërash.

Mailbox - sandëku postar.

Main program - pjesë kryesore e pro­gramit e cila i kontrollon nënprogramet.

Mass storage - pajisje në të cilën mund të vendoset një numër i madh i të dhënave.

Medium - medium. Bartës i të dhënave, shpesh mendohet në disketë, CD-ROM dhe të ngjashme.

MMU (Memory Management Unit) - pajisje e cila udhëheq kujtesën.

Merge - bashkim, kombinim i dy ose më tepër skedarëve.

Message - porosi nga kompjuteri e cila informon për diçka.

MIDI file - skedarë me përshkrime muzikore.

MIPS (Million Instruction Per Second) -milion instuksione në sekondë. Njësi matëse për shpejtësinë me të cilën procesori i kryen instruksionet. Për shembull, procesori Pentium i cili punon në 100 MHz kryen 100 milionë instruksione në sekondë, pra 100 MIPS-a.

Millisecond (ms) - milisekondë. Kohë e barabartë me pjesën e njëmijtë të sekondës. Shfrytëzohet për shprehjen e shpejtësisë te hard disqet.

Mode - regjim i punës; mënyrë e punës. Njëra nga gjendjet alternative të punës së kompjuterit.

MODEM (MOdulator/DEModulator) - modem. Regullator i cili të dhënat e dërguara i shndërron në sinjal telefonik, të qëlluara për lidhje të drejtpërdrejtë telefonike.

Motherboard - pllaka amë e kompjuterit në të cilën janë të lidhura të gjitha elementet e harduerit.

Multimedia - kombinim i tekstit me fotografi dhe zë, videoanimacion.

MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) - standard për bashkangjitjen e skedarëve në porositë elektronike.

Multitasking - aftësi e sistemit operativ që njëkohësisht të ushtrojë më shumë programe.

Network - rrjet i kompjuterit.

NetWare - sistem operativ rrjetor i shpikur nga kompania Novell.

Network adapter - adapter i rrjetit. Kartelë e cila instalohet në kompjuter përmes të cilës ai lidhet në rrjet.

Network administrator - njeriu i cili e mbikëqyrë punën e rrjetit kompjuterik dhe që udhëheqë me të.

Network protocol - protokoll rrjetor. Bashkësi e standardeve kompjuterike në një rrjet.

Node - nyje, pika ngjitëse në rrjein kompjuterik

Non-interlaced - sa i përket disa monitorëve te të cilët topi elektronik pas një kohe e kalon ekranin pa mos lëshuar asnjë vijë.

Notebook computer - kompjuter i vogël me format sa një faqe e letrës.

Numeric keypad - tastierë numerike.

OLE (Object Linking and Embedding) -mënyrë e këmbimit të informatave ndërmjet dy skedarëve me aplikim të njëjtë ose të ndryshëm në Windows.

Off-line - i çkyçur

On-line - i kyçur

ODBC (Open Data Base Connectivity) - standard i cili mundëson hyrje në sisteme të ndryshme të bazave të të dhënave.

Operating System - sistem operativ. Softuer i cili është lidhje ndërmjet shfrytëzuesit dhe kompjuterit.

Optical cable - kabëll optik për lidhje rrjetore të kompjuterëve me të cilin arihet shpejtësi e madhe në përcjelljen e të dhënave.

OCR (Optical Character Recognition) - njohje e simboleve optike. Program i cili identifikon shenjat e shkruara dhe ato të shtypura dhe pastaj krijon skedar tekstual.

OEM (Original Equipment Manifacturer) - prodhues i komponenteve të ndryshëm, të cilët pastaj lidhen me klientin, e emri i tij figuron në kompjuter.

Overflow - tejkalim. Gjendje e cila paraqitet si rezultat i operacionit aritmetik; e tejkalon kapacitetin e kujtesës për ruajtjen e rezultatit.

Overload - ngarkim i tepërt. Ngarkim më i j madh sesa pajisja; mund ta mban atë për të cilën është konstruktuar.

Overstrike - nënvizim.

Overtype - shkrim përmbi tekst.

Overwrite - mbulim i informatës e cila më parë ka qenë në atë vend.

Page break - ndërprerje e faqes. Vend ku mbaron një faqe dhe fillon faqja tjetër.

Page layout - pamje e faqes

Ppm (pages per minute) - faqe në minute. Njësi matëse e shpejtësisë së shtypësit gjatë shtypjes.

Pagination - operacion automatik te programet për përpunimin e tekstit, i cili shërben për renditjen e tekstit nëpër faqe me numerimin e tyre.

Palmtop computer - kompjuter i vogël i cili mund të mbahet në një dorë.

PASCAL - Paskali. Gjuhë kompjuterike.

Password - Fjalë e fshehur e cila përdoret për hyrje në sistemin kompjuterik.

Patch - arnim. Ndryshim i kodit programor, i cili zakonisht bëhet pas mbarimit të softuerit me qëllim që të përmirësohen disa gabime.

Path name - emri i datotekës së bashku me rrugën me të cilën arihet deti tek ajo.

Pause - pauzë. Tast ose urdhër i cili përkohësisht e ndërpren punën e ndonjë programi.

Peer-to-peer - rrjet lokal ku çdo kompjuter i kyçur është i barabartë. Në rrjet nuk ekziston server.

Peripheral device - pajisje e harduerit e cila kyçet në kompjuter.

Permanent SWAP file - skedar i përhershëm në Windows me të cilin shtresohen të dhënat dhe instruksionet programore kur nuk mund të vendosen në kujtesën RAM.

PCMCIA (Personal Computer Memory Card International Association) - komitet i cili krijoj standarde për memorje me kapacitet më të madh e aplikuar te kompjuterët laptop.

PIXEL (Picture Element) - Element më i vogël i monitorit kompjuterik i cili mundë të kontroliohet. Sa më i madh të jetë numri i pikselave, aq më e mirë është rezoluta.

Pirate - person i cili merret me formën ilegale të kopjimit të softuerave.

Plasma display - teknologji e përdorur për konstruimin e ekranit te kompjuterët laptop.

Plotter - vizatues. Pajisje e cila shërben për vizatimin e rezultateve të përfituara nga kompjuteri.

Plug and play - kyçe dhe puno. Pajisje të cilat kompjuteri automatikisht i detekton dhe i instalon drajverat e nevojshëm në të.

Pointer - tregues. Fotografi e vogël në ekran, zakonisht në formë të shigjetës; lëvizjet e saja kontrollohen nëpërmjet minakut.

Port - portë; lidhje; hyrje.

Portability - përcjellshmëri. Cilësi e programave kompjuterike që të mund të adaptohen në lloj-lloj tipash të kompjuterëve.

Power supply - furnizues i rrymes te kompjuteri.

Print queue - pritje, rend për shtyp.

Print server - zakonisht njëri prej kompjuterëve në rrjet i cili dirigjon me të gjitha kërkesat për shtyp dhe me të gjithë shtypësit që janë të lidhura në rrjet.

Printer driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit që të punojë me shtypësin.

Procedure - rradhitje e instruksioneve kompjuterike të cilat bashkarisht veprojnë për një nevojë dhe detyrë të caktuar.

Processing - përpunim i të dhënave.

Programming language - gjuhë programore me të cilën programeri e shkruan programin kompjuterik.

Prompt - shenjë për thirrje; shërben për shkruarjen e urdhërave.

Purge - shlyerje pas së cilës të dhënat e shlyera nuk mund të kthehen më.

Query - pyetje. Instruksion kompjuterik i cili i parashtron pyejte bazës së të dhënave.

Quit - ndalje. Urdhër me të cilën para kohe ndalet ekzekutimi i programit.

QWERTY - tastier në të cilën rreshti më i lartë i saj fillon me shkronjat Q, W, E, R, T, Y. Ekzistojnë edhe lloje tjera të tastierëve si per shembull QWERTZ.

Radio button - radio sustë. Mund të zgjedhim vetëm një sustë të këtij lloji në program.

RAM (Random Access Memory) - kujtesa kryesore kompjuterike në të cilën janë të vendosura të dhënat të cilat përpunohen.

Read-only - vetëm lexim. Të dhënat mund të lexohen, por jo edhe të ndryshohen.

ROM (Read Only Memory) - kujtesa e pashlyeshme nga e cila mund të lexohen të dhënat.

RTC (Real Time Clock) - Çip kompjuterik i cili ka funksion të orës që ta informojë kompjuterin për kohën e saktë, datën dhe vitin.

Reboot - përsëri startim të kompjuterit, zakonisht për shkak të rënies së sistemit.

Record - grup i të dhënave të cilat i takojnë një grupacioni. Për shembull, emri i ndonjërit, mbiemri, adresa dhe numri i telefonit.

Recover - kthim në gjendjen normale të punës pas paraqitjes së gabimit në sistem.

RAID (Redundant Array of Inexpensive Drives) - kombinim i më shumë disqeve me qëllim që të rritet siguria e të dhënave nga ndonjë humbje e paparashikuar.

Refresh rate - shpejtësi për freski. Numër maksimal i fotografive që mund të shfaqen në ndonjë monitor për një sekondë. Paraqitet me herc.

RDBMS (Relational Data Base Management System) - sistem për udhëheqjen e bazave të të dhënave.

Remote computer - kompjuter i larguar.

Remote control program - program me komandim prej së largu.

Repeat delay - koha e nevojshme që të shtypet një tast e që të paraqitet karakteri i cli përgatitet që të dale në ekran.

Reset button - sustë për resetim. Sustë në pjesën e përparme të shtëpizës së kompjuterit e cila shërben për vënien e sistemit në gjendjen fillestare të saj.

Resolution - qartësi e përshkruarjes në ekran apo në shtypës.

Response time - kohë për përgjigje nga ana e kompjuterit për ndonjë kërkesë përkatëse.

Restart - startim i përsëritur i kompjuterit.

Retreive - gjetje dhe ndarje në veçanti e ndonjë informate të përcaktuar.

Retry - orvatje e sërishme për të kryer ndonjë instruksion të programit.

Ring network - rrjet unazor.

RJ-45 - konektor i cili i ngjan lidhjes telefonike, por ka 8 tela në vend që të ketë 4.

Root directory - direktoriumi kryesor i një disku.

Router - udhërëfyes. Pajisje rrjetore e cila i dërgon të dhënat në rrjet duke e zgjedhur rrugën më të mirë.

Safe mode - gjendje në të cilën startohet Windows-i kur paraqitet ndonjë konflikt në harduer.

Save - shkrim i të dhënave në disk, ku nuk mund të humben pas mbylljes së kompjuterit.

Scanner - skener. Mjet i cili në mënyrë optike lexon ndonjë dokument dhe e shndërron në skedar grafiko-digjital.

Screen - ekran.

Scroll - lëvizje e tekstit lart-poshtë.

Search engine - program për kërkimin e të dhënave. Makina më të njohura për kërkim në internet janë: Yahoo, Altavista, Google etj.

Server - kompjuter në rrjet i cili disa nga resurset e veta i vë në disponim të ndonjë kompjuteri tjetër.

Session - koha në të cilën një shfrytëzues e kalon në rrjet.

Set up - një sistem të vihet në gjendje pune.

Shared file - skedar i përbashkët.

Shut down - kryerje e punës së një sistemi operativ të kompjuterit ose çkyçje e kompjuterit.

SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - protokoll i cili shfrytëzohet për udhëheqjen e këmbimit të postës elektronike ndërmjet dy kompjuterëve.

Slave - i nënshtruar. Kompjuter i cili është i kontrolluar nga një kompjuter tjetër.

Software - të gjitha programet të cilat mund të shfrytëzohen në një kompjuter.

Software development tool - vegla për zhvillimin e programeve.

Sort - renditje e të dhënave me radhitje të re.

Sound card - kartë për zërim.

Storage - kujtesë.

String - varg i shenjave.

SQL (Structured Query Language) - pako e programeve për udhëheqjen e bazave të të dhënave.

Switch - ndërprerës.

System software - softuer sistemor (p.sh. MS-DOS, Windows etj).

   1) Programs and the Complexity of Human Mental Processes

   In my opinion, none of [these programs] does even remote justice to the complexity of human mental processes. Unlike men, "artificially intelligent" programs tend to be single minded, undistractable, and unemotional. (Neisser, 1967, p. 9)

   2) Artificial Intelligence Is an Engineering Discipline

   Future progress in [artificial intelligence] will depend on the development of both practical and theoretical knowledge.... As regards theoretical knowledge, some have sought a unified theory of artificial intelligence. My view is that artificial intelligence is (or soon will be) an engineering discipline since its primary goal is to build things. (Nilsson, 1971, pp. vii-viii)

   3) A Sceptical View of Artificial Intelligence

   Most workers in AI [artificial intelligence] research and in related fields confess to a pronounced feeling of disappointment in what has been achieved in the last 25 years. Workers entered the field around 1950, and even around 1960, with high hopes that are very far from being realized in 1972. In no part of the field have the discoveries made so far produced the major impact that was then promised.... In the meantime, claims and predictions regarding the potential results of AI research had been publicized which went even farther than the expectations of the majority of workers in the field, whose embarrassments have been added to by the lamentable failure of such inflated predictions....

   When able and respected scientists write in letters to the present author that AI, the major goal of computing science, represents "another step in the general process of evolution"; that possibilities in the 1980s include an all-purpose intelligence on a human-scale knowledge base; that awe-inspiring possibilities suggest themselves based on machine intelligence exceeding human intelligence by the year 2000 [one has the right to be skeptical]. (Lighthill, 1972, p. 17)

   4) Just as Astronomy Succeeded Astrology, the Discovery of Intellectual Processes in Machines Should Lead to a Science, Eventually

   Just as astronomy succeeded astrology, following Kepler's discovery of planetary regularities, the discoveries of these many principles in empirical explorations on intellectual processes in machines should lead to a science, eventually. (Minsky & Papert, 1973, p. 11)

   5) Problems in Machine Intelligence Arise Because Things Obvious to Any Person Are Not Represented in the Program

   Many problems arise in experiments on machine intelligence because things obvious to any person are not represented in any program. One can pull with a string, but one cannot push with one.... Simple facts like these caused serious problems when Charniak attempted to extend Bobrow's "Student" program to more realistic applications, and they have not been faced up to until now. (Minsky & Papert, 1973, p. 77)

   6) The Meaning of a Symbolic Description

   What do we mean by [a symbolic] "description"? We do not mean to suggest that our descriptions must be made of strings of ordinary language words (although they might be). The simplest kind of description is a structure in which some features of a situation are represented by single ("primitive") symbols, and relations between those features are represented by other symbols-or by other features of the way the description is put together. (Minsky & Papert, 1973, p. 11)

   7) The Principle of Artificial Intelligence

   [AI is] the use of computer programs and programming techniques to cast light on the principles of intelligence in general and human thought in particular. (Boden, 1977, p. 5)

   8) Artificial Intelligence Recognizes the Need for Knowledge in Its Systems

   The word you look for and hardly ever see in the early AI literature is the word knowledge. They didn't believe you have to know anything, you could always rework it all.... In fact 1967 is the turning point in my mind when there was enough feeling that the old ideas of general principles had to go.... I came up with an argument for what I called the primacy of expertise, and at the time I called the other guys the generalists. (Moses, quoted in McCorduck, 1979, pp. 228-229)

   9) Artificial Intelligence Is Psychology in a Particularly Pure and Abstract Form

   The basic idea of cognitive science is that intelligent beings are semantic engines-in other words, automatic formal systems with interpretations under which they consistently make sense. We can now see why this includes psychology and artificial intelligence on a more or less equal footing: people and intelligent computers (if and when there are any) turn out to be merely different manifestations of the same underlying phenomenon. Moreover, with universal hardware, any semantic engine can in principle be formally imitated by a computer if only the right program can be found. And that will guarantee semantic imitation as well, since (given the appropriate formal behavior) the semantics is "taking care of itself" anyway. Thus we also see why, from this perspective, artificial intelligence can be regarded as psychology in a particularly pure and abstract form. The same fundamental structures are under investigation, but in AI, all the relevant parameters are under direct experimental control (in the programming), without any messy physiology or ethics to get in the way. (Haugeland, 1981b, p. 31)

    10) There Are Many Types of Reasoning

   There are many different kinds of reasoning one might imagine:

    Formal reasoning involves the syntactic manipulation of data structures to deduce new ones following prespecified rules of inference. Mathematical logic is the archetypical formal representation. Procedural reasoning uses simulation to answer questions and solve problems. When we use a program to answer What is the sum of 3 and 4? it uses, or "runs," a procedural model of arithmetic. Reasoning by analogy seems to be a very natural mode of thought for humans but, so far, difficult to accomplish in AI programs. The idea is that when you ask the question Can robins fly? the system might reason that "robins are like sparrows, and I know that sparrows can fly, so robins probably can fly."

    Generalization and abstraction are also natural reasoning process for humans that are difficult to pin down well enough to implement in a program. If one knows that Robins have wings, that Sparrows have wings, and that Blue jays have wings, eventually one will believe that All birds have wings. This capability may be at the core of most human learning, but it has not yet become a useful technique in AI.... Meta- level reasoning is demonstrated by the way one answers the question What is Paul Newman's telephone number? You might reason that "if I knew Paul Newman's number, I would know that I knew it, because it is a notable fact." This involves using "knowledge about what you know," in particular, about the extent of your knowledge and about the importance of certain facts. Recent research in psychology and AI indicates that meta-level reasoning may play a central role in human cognitive processing. (Barr & Feigenbaum, 1981, pp. 146-147)

    11) Programs Are Beginning to Do Things That Critics Have Asserted to Be Impossible

   Suffice it to say that programs already exist that can do things-or, at the very least, appear to be beginning to do things-which ill-informed critics have asserted a priori to be impossible. Examples include: perceiving in a holistic as opposed to an atomistic way; using language creatively; translating sensibly from one language to another by way of a language-neutral semantic representation; planning acts in a broad and sketchy fashion, the details being decided only in execution; distinguishing between different species of emotional reaction according to the psychological context of the subject. (Boden, 1981, p. 33)

    12) The Synthesis of Man and Machine

   Can the synthesis of Man and Machine ever be stable, or will the purely organic component become such a hindrance that it has to be discarded? If this eventually happens-and I have... good reasons for thinking that it must-we have nothing to regret and certainly nothing to fear. (Clarke, 1984, p. 243)

    13) The Thesis of Good Old-Fashioned Artificial Intelligence (GOFAI)

   The thesis of GOFAI... is not that the processes underlying intelligence can be described symbolically... but that they are symbolic. (Haugeland, 1985, p. 113)

    14) Artificial Intelligence Provides a Useful Approach to Psychological and Psychiatric Theory Formation

   It is all very well formulating psychological and psychiatric theories verbally but, when using natural language (even technical jargon), it is difficult to recognise when a theory is complete; oversights are all too easily made, gaps too readily left. This is a point which is generally recognised to be true and it is for precisely this reason that the behavioural sciences attempt to follow the natural sciences in using "classical" mathematics as a more rigorous descriptive language. However, it is an unfortunate fact that, with a few notable exceptions, there has been a marked lack of success in this application. It is my belief that a different approach-a different mathematics-is needed, and that AI provides just this approach. (Hand, quoted in Hand, 1985, pp. 6-7)

    15) Four Kinds of Artificial Intelligence

   We might distinguish among four kinds of AI.

   ♦ Nonpsychological AI

   Research of this kind involves building and programming computers to perform tasks which, to paraphrase Marvin Minsky, would require intelligence if they were done by us. Researchers in nonpsychological AI make no claims whatsoever about the psychological realism of their programs or the devices they build, that is, about whether or not computers perform tasks as humans do.

   ♦ Weak Psychological AI

   Research here is guided by the view that the computer is a useful tool in the study of mind. In particular, we can write computer programs or build devices that simulate alleged psychological processes in humans and then test our predictions about how the alleged processes work. We can weave these programs and devices together with other programs and devices that simulate different alleged mental processes and thereby test the degree to which the AI system as a whole simulates human mentality. According to weak psychological AI, working with computer models is a way of refining and testing hypotheses about processes that are allegedly realized in human minds.

   ♦ Strong Psychological AI

... According to this view, our minds are computers and therefore can be duplicated by other computers. Sherry Turkle writes that the "real ambition is of mythic proportions, making a general purpose intelligence, a mind." (Turkle, 1984, p. 240) The authors of a major text announce that "the ultimate goal of AI research is to build a person or, more humbly, an animal." (Charniak & McDermott, 1985, p. 7)

   ♦ Suprapsychological AI

   Research in this field, like strong psychological AI, takes seriously the functionalist view that mentality can be realized in many different types of physical devices. Suprapsychological AI, however, accuses strong psychological AI of being chauvinisticof being only interested in human intelligence! Suprapsychological AI claims to be interested in all the conceivable ways intelligence can be realized. (Flanagan, 1991, pp. 241-242)

    16) Determination of Relevance of Rules in Particular Contexts

   Even if the [rules] were stored in a context-free form the computer still couldn't use them. To do that the computer requires rules enabling it to draw on just those [ rules] which are relevant in each particular context. Determination of relevance will have to be based on further facts and rules, but the question will again arise as to which facts and rules are relevant for making each particular determination. One could always invoke further facts and rules to answer this question, but of course these must be only the relevant ones. And so it goes. It seems that AI workers will never be able to get started here unless they can settle the problem of relevance beforehand by cataloguing types of context and listing just those facts which are relevant in each. (Dreyfus & Dreyfus, 1986, p. 80)

    17) Form and Content Are Not Fundamentally Different

   Perhaps the single most important idea to artificial intelligence is that there is no fundamental difference between form and content, that meaning can be captured in a set of symbols such as a semantic net. (G. Johnson, 1986, p. 250)

    18) The Assumption That the Mind Is a Formal System

   Artificial intelligence is based on the assumption that the mind can be described as some kind of formal system manipulating symbols that stand for things in the world. Thus it doesn't matter what the brain is made of, or what it uses for tokens in the great game of thinking. Using an equivalent set of tokens and rules, we can do thinking with a digital computer, just as we can play chess using cups, salt and pepper shakers, knives, forks, and spoons. Using the right software, one system (the mind) can be mapped into the other (the computer). (G. Johnson, 1986, p. 250)

    19) A Statement of the Primary and Secondary Purposes of Artificial Intelligence

   The primary goal of Artificial Intelligence is to make machines smarter.

   The secondary goals of Artificial Intelligence are to understand what intelligence is (the Nobel laureate purpose) and to make machines more useful (the entrepreneurial purpose). (Winston, 1987, p. 1)

    20) Mathematical Logic Provides the Basis for Theory in AI

   The theoretical ideas of older branches of engineering are captured in the language of mathematics. We contend that mathematical logic provides the basis for theory in AI. Although many computer scientists already count logic as fundamental to computer science in general, we put forward an even stronger form of the logic-is-important argument....

   AI deals mainly with the problem of representing and using declarative (as opposed to procedural) knowledge. Declarative knowledge is the kind that is expressed as sentences, and AI needs a language in which to state these sentences. Because the languages in which this knowledge usually is originally captured (natural languages such as English) are not suitable for computer representations, some other language with the appropriate properties must be used. It turns out, we think, that the appropriate properties include at least those that have been uppermost in the minds of logicians in their development of logical languages such as the predicate calculus. Thus, we think that any language for expressing knowledge in AI systems must be at least as expressive as the first-order predicate calculus. (Genesereth & Nilsson, 1987, p. viii)

    21) Perceptual Structures Can Be Represented as Lists of Elementary Propositions

   In artificial intelligence studies, perceptual structures are represented as assemblages of description lists, the elementary components of which are propositions asserting that certain relations hold among elements. (Chase & Simon, 1988, p. 490)

    22) Definitions of Artificial Intelligence

   Artificial intelligence (AI) is sometimes defined as the study of how to build and/or program computers to enable them to do the sorts of things that minds can do. Some of these things are commonly regarded as requiring intelligence: offering a medical diagnosis and/or prescription, giving legal or scientific advice, proving theorems in logic or mathematics. Others are not, because they can be done by all normal adults irrespective of educational background (and sometimes by non-human animals too), and typically involve no conscious control: seeing things in sunlight and shadows, finding a path through cluttered terrain, fitting pegs into holes, speaking one's own native tongue, and using one's common sense. Because it covers AI research dealing with both these classes of mental capacity, this definition is preferable to one describing AI as making computers do "things that would require intelligence if done by people." However, it presupposes that computers could do what minds can do, that they might really diagnose, advise, infer, and understand. One could avoid this problematic assumption (and also side-step questions about whether computers do things in the same way as we do) by defining AI instead as "the development of computers whose observable performance has features which in humans we would attribute to mental processes." This bland characterization would be acceptable to some AI workers, especially amongst those focusing on the production of technological tools for commercial purposes. But many others would favour a more controversial definition, seeing AI as the science of intelligence in general-or, more accurately, as the intellectual core of cognitive science. As such, its goal is to provide a systematic theory that can explain (and perhaps enable us to replicate) both the general categories of intentionality and the diverse psychological capacities grounded in them. (Boden, 1990b, pp. 1-2)

    23) The Computer Can Not Be a Model of the Mind

   Because the ability to store data somewhat corresponds to what we call memory in human beings, and because the ability to follow logical procedures somewhat corresponds to what we call reasoning in human beings, many members of the cult have concluded that what computers do somewhat corresponds to what we call thinking. It is no great difficulty to persuade the general public of that conclusion since computers process data very fast in small spaces well below the level of visibility; they do not look like other machines when they are at work. They seem to be running along as smoothly and silently as the brain does when it remembers and reasons and thinks. On the other hand, those who design and build computers know exactly how the machines are working down in the hidden depths of their semiconductors. Computers can be taken apart, scrutinized, and put back together. Their activities can be tracked, analyzed, measured, and thus clearly understood-which is far from possible with the brain. This gives rise to the tempting assumption on the part of the builders and designers that computers can tell us something about brains, indeed, that the computer can serve as a model of the mind, which then comes to be seen as some manner of information processing machine, and possibly not as good at the job as the machine. (Roszak, 1994, pp. xiv-xv)

    24) Computers Will Not Always Be Inferior to Human Brains

   The inner workings of the human mind are far more intricate than the most complicated systems of modern technology. Researchers in the field of artificial intelligence have been attempting to develop programs that will enable computers to display intelligent behavior. Although this field has been an active one for more than thirty-five years and has had many notable successes, AI researchers still do not know how to create a program that matches human intelligence. No existing program can recall facts, solve problems, reason, learn, and process language with human facility. This lack of success has occurred not because computers are inferior to human brains but rather because we do not yet know in sufficient detail how intelligence is organized in the brain. (Anderson, 1995, p. 2)

1) компьютер; вычислительная машина; ЭВМ; вычислительное устройство; вычислитель; редк. процессор

2) редк. счётная машина (см. тж calculator, machine)

•

- active computer

- palmtop computer

- parallel computer

1) команда (см. тж command, order)

2) инструкция; программа действий

3) обучение

•

- absolute instruction