Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

sidere

  • 21 si-ne

        si-ne    praep. with abl, without (cf. 2 se): Sine omni periclo, T.: sine imaginibus, sine cantu amburi: hominem sine re, sine fide, sine spe: sine acie victi, L.: non sine floribus, H.: sine sidere noctes, starless, V.: Tempestas sine more furit, ceaselessly, V.: vis sine pondere caeli, imponderable, O.—After its case: flammā sine thura liquescere, H.: vitiis nemo sine nascitur, H.

    Latin-English dictionary > si-ne

  • 22 सद्


    sad
    1) in comp. for sat

    2) cl. 1. orᅠ 6. P. Dhātup. XX, 24 and XXVII 133 ;
    sīdati (ep. alsoᅠ - te;
    Ved. sádati orᅠ sī́dati, - te;
    pf. sasā́da, sasáttha, sedús, sediré RV. ;
    sīdatus MBh. ;
    sasadyāt. AV. ;
    aor. asadat <cf. pres. stem> Gr.;
    2., 3. sg. sátsi, sátsat RV. ;
    asādīt TĀr. ;
    fut. sattā Gr.;
    satsyati Br. ;
    sīdishyati Pur. ;
    inf. sáde RV. ;
    sattum Br. ;
    sīditum MBh. ;
    ind. p. - sádya, - sádam RV. ;
    - sādam Br.), to sit down (esp. at a sacrifice), sit upon orᅠ in orᅠ at (acc. orᅠ loc.) RV. AV. VS. ṠBr. ;
    to sit down before, besiege, lie in wait for, watch (acc.) RV. AitBr. ;
    to sink down, sink into despondency orᅠ distress, become faint orᅠ wearied orᅠ dejected orᅠ low-spirited, despond, despair, pine orᅠ waste away, perish Mn. MBh. etc.:
    Pass. sadyate (aor. asādi, sādi RV.):
    Caus. sādáyati, - te (aor. asīshadat), to cause to sit down orᅠ be seated, place down, put upon orᅠ in (loc.) RV. etc. etc.;
    to put in distress, afflict, weary, exhaust, ruin, destroy MBh. Kāv. etc.:
    Desid. sishatsati Gr.:
    Intens. sāsadyate (Gr. alsoᅠ sāsatti), to sit down in an indecent posture Bhaṭṭ. ;
    + cf. Gk. ω for σίσδω;
    Lat. sidere, sedere;
    Lith. sésti, sedéti;
    Slav. sěsti;
    Goth. sitan;
    Germ. sitṡen;
    Angl. Sax. sittan;
    Eng. sit
    sád
    3) mfn. (mostly ifc.)

    sitting orᅠ dwelling in (cf. adma-, antariksha-, apsu-sad etc.);
    m. covering (the female) AV. ;
    - सदञ्जन
    - सदनुग्रह
    - सदपदेश
    - सदम्भ
    - सदर्थ
    - सदलंकारचन्द्रिका
    - सदलंकृति
    - सदश्व
    - सदसत्
    - सदसद्
    - सदसन्
    - सदस्थिमाला
    - सदाकारिन्
    - सदागति
    - सदागम
    - सदाचरण
    - सदाचार
    - सदाचारिन्
    - सदाचार्य
    - सदात्मन्
    - सदानन
    - सदानन्दचिदात्मक
    - सदाप
    - सदाभास
    - सदाशय
    - सदाशिस्
    - सदाश्रित
    - सदीश्वर
    - सदुक्ति
    - सदुत्तर
    - सदुपरागचन्द्रोदय
    - सदुपहाररत्नाकर
    - सद्गति
    - सद्गव
    - सद्गुण
    - सद्गुरु
    - सद्गोरक्ष
    - सद्ग्रह
    - सद्घन
    - सद्धन्
    - सद्धन
    - सद्धर्म
    - सद्धी
    - सद्धेतु
    - सद्ध्यायिन्
    - सद्ब्रह्मन्
    - सद्भाग्य
    - सद्भाव
    - सद्भाष्य
    - सद्भूत
    - सद्भूतदक्षिणीय
    - सद्भृत्य
    - सद्याजिन्
    - सद्युक्ति
    - सद्युवति
    - सद्योगमुक्तावली
    - सद्योगरत्नावली
    - सद्रत्न
    - सद्रस
    - सद्रुचि
    - सद्रूपत्व
    - सद्वंश
    - सद्वचस्
    - सद्वत्
    - सद्वत्सल
    - सद्वर्तक
    - सद्वसथ
    - सद्वस्तु
    - सद्वह
    - सद्वाजिन्
    - सद्वादित
    - सद्वादिन्
    - सद्वार्त्ता
    - सद्विगर्हित
    - सद्विच्छेद
    - सद्विद्य
    - सद्विधान
    - सद्वियोग
    - सद्वृक्ष
    - सद्वृत्त
    - सद्वृत्ति
    - सद्वेला
    - सद्वेषधारिन्
    - सद्वैद्य
    - सद्व्रत

    Sanskrit-English dictionary > सद्

  • 23 abrumpo

    ab-rumpo, ūpi, uptum, 3, v. a., to break off something violently, to rend, tear, sever ( poet.; seldom used before the Aug. per., only once in Cic., but afterw. by Verg., Ov., and the histt. often).
    I.
    Lit.: vincla abrupit equus (transl. of the Homeric desmon aporrêxas, Il. 6, 507), Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 509 Vahl.); so, nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro vincula Pirithoo, * Hor. C. 4, 7, 27; cf. Verg. A. 9, 118:

    abrupti nubibus ignes,

    torn from, Lucr. 2, 214; cf.

    with the fig. reversed, in Verg.: ingeminant abruptis nubibus ignes, A. 3, 199: abrupto sidere,

    i. e. hidden by clouds, id. ib. 12, 451:

    plebs velut abrupta a cetero populo,

    broken off, torn from, Liv. 3, 19, 9.—
    II.
    Trop.:

    (legio Martia) se prima latrocinio Antonii abrupit,

    first freed itself, Cic. Phil. 14, 12:

    abrumpere vitam,

    to break the thread of life, Verg. A. 8, 579; 9, 497;

    so later, abrumpere fata,

    Sen. Herc. Oet. 893, or, medios annos, Luc. 6, 610:

    abrumpere vitam a civitate,

    to leave it, in order to live elsewhere, Tac. A. 16, 28 fin.:

    fas,

    to destroy, violate, Verg. A. 3, 55:

    medium sermonem,

    to break off, interrupt, id. ib. 4, 388; cf.

    abruptus: omnibus inter victoriam mortemve abruptis,

    since all means of escape, except victory or death, were taken from us, Liv. 21, 44, 8.—Hence, ab-ruptus, a, um, P. a., broken off from, separated, esp. of places, inaccessible, or difficult of access.
    A.
    Lit., of places, precipitous, steep (syn.:

    praeceps, abscissus): locus in pedum mille altitudinem abruptus,

    Liv. 21, 36:

    (Roma) munita abruptis montibus,

    Plin. 3, 5, 9, § 67; Tac. A. 2, 23:

    petra undique abscissa et abrupta,

    Curt. 7, 11.—Also absol.: abruptum, i, n., a steep ascent or descent; cf. praeceps:

    vastos sorbet in abruptum fluctus,

    she swallows down her gulf, Verg. A. 3, 422.—
    B.
    Trop., broken, disconnected, abrupt:

    Sallustiana brevitas et abruptum sermonis genus,

    Quint. 4, 2, 45:

    contumacia,

    stubborn, Tac. A. 4, 20.— Comp., Plin. 11, 37, 51, § 138; Tert. adv. Marc. 1, 1.— Sup., Plin. Ep. 9, 39, 5.— Absol.:

    per abrupta,

    by rough, dangerous ways, Tac. Agr. 42 fin. (cf. supra: abrupta contumacia).— Adv.: abruptē.
    1.
    Lit., in broken manner, here and there:

    palantes flammarum ardores,

    Amm. 17, 7, 8.—
    2.
    Trop., of conduct, hastily, inconsiderately, Just. 2, 15, 4;

    of discourse,

    abruptly, Quint. 3, 8, 6; 4, 1, 79;

    also,

    simply, Macr. Somn. Scip. 1, 19.— Comp., Amm. 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > abrumpo

  • 24 abruptum

    ab-rumpo, ūpi, uptum, 3, v. a., to break off something violently, to rend, tear, sever ( poet.; seldom used before the Aug. per., only once in Cic., but afterw. by Verg., Ov., and the histt. often).
    I.
    Lit.: vincla abrupit equus (transl. of the Homeric desmon aporrêxas, Il. 6, 507), Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 509 Vahl.); so, nec Lethaea valet Theseus abrumpere caro vincula Pirithoo, * Hor. C. 4, 7, 27; cf. Verg. A. 9, 118:

    abrupti nubibus ignes,

    torn from, Lucr. 2, 214; cf.

    with the fig. reversed, in Verg.: ingeminant abruptis nubibus ignes, A. 3, 199: abrupto sidere,

    i. e. hidden by clouds, id. ib. 12, 451:

    plebs velut abrupta a cetero populo,

    broken off, torn from, Liv. 3, 19, 9.—
    II.
    Trop.:

    (legio Martia) se prima latrocinio Antonii abrupit,

    first freed itself, Cic. Phil. 14, 12:

    abrumpere vitam,

    to break the thread of life, Verg. A. 8, 579; 9, 497;

    so later, abrumpere fata,

    Sen. Herc. Oet. 893, or, medios annos, Luc. 6, 610:

    abrumpere vitam a civitate,

    to leave it, in order to live elsewhere, Tac. A. 16, 28 fin.:

    fas,

    to destroy, violate, Verg. A. 3, 55:

    medium sermonem,

    to break off, interrupt, id. ib. 4, 388; cf.

    abruptus: omnibus inter victoriam mortemve abruptis,

    since all means of escape, except victory or death, were taken from us, Liv. 21, 44, 8.—Hence, ab-ruptus, a, um, P. a., broken off from, separated, esp. of places, inaccessible, or difficult of access.
    A.
    Lit., of places, precipitous, steep (syn.:

    praeceps, abscissus): locus in pedum mille altitudinem abruptus,

    Liv. 21, 36:

    (Roma) munita abruptis montibus,

    Plin. 3, 5, 9, § 67; Tac. A. 2, 23:

    petra undique abscissa et abrupta,

    Curt. 7, 11.—Also absol.: abruptum, i, n., a steep ascent or descent; cf. praeceps:

    vastos sorbet in abruptum fluctus,

    she swallows down her gulf, Verg. A. 3, 422.—
    B.
    Trop., broken, disconnected, abrupt:

    Sallustiana brevitas et abruptum sermonis genus,

    Quint. 4, 2, 45:

    contumacia,

    stubborn, Tac. A. 4, 20.— Comp., Plin. 11, 37, 51, § 138; Tert. adv. Marc. 1, 1.— Sup., Plin. Ep. 9, 39, 5.— Absol.:

    per abrupta,

    by rough, dangerous ways, Tac. Agr. 42 fin. (cf. supra: abrupta contumacia).— Adv.: abruptē.
    1.
    Lit., in broken manner, here and there:

    palantes flammarum ardores,

    Amm. 17, 7, 8.—
    2.
    Trop., of conduct, hastily, inconsiderately, Just. 2, 15, 4;

    of discourse,

    abruptly, Quint. 3, 8, 6; 4, 1, 79;

    also,

    simply, Macr. Somn. Scip. 1, 19.— Comp., Amm. 20, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > abruptum

  • 25 adflo

    af-flo (better adf-), āvi, ātum, 1, v. a. and n.
    I.
    Lit., to blow or breathe on; constr. with acc. or dat.—Of the air:

    udam (fabam) ventus adflavit,

    Plin. 18, 17, 44, § 155:

    adflantur vineta noto,

    Stat. S. 5, 1, 146:

    crinem sparsum cervicibus adflare,

    Ov. M. 1, 542:

    adflatus aurā,

    Suet. Tib. 72. —Also of other things which exert an influence upon bodies, like a current of air; e. g. fire, light, vapor, etc.: et calidum membris adflare vaporem, and breathe a glow (lit. a warm vapor) upon our limbs, Lucr. 5, 508:

    veiut illis Canidia adflāsset,

    Hor. S. 2, 8, 95:

    nos ubi primus equis oriens adflavit anhelis,

    Verg. G. 1, 250; cf. id. A. 5, 739:

    ignibus (fulminum) adflari,

    Ov. Tr. 1, 9, 22:

    adflati incendio,

    touched, scorched, Liv. 30, 6:

    flammā ex Aetnā monte,

    id. Fragm. Serv. ad Verg. G. 1, 472.—So, adflari sidere = siderari, to be seized with torpor or paralysis (v. sideror and sideratio), Plin. 2, 41, 41, § 108:

    odores, qui adflarentur e floribus,

    were wafted, exhaled, Cic. Sen. 17; Prop. 3, 27, 17.—
    II.
    Trop., to blow or breathe to or on.
    A.
    As v. act., to bear or bring to; constr. alicui aliquid:

    sperat sibi auram posse aliquam adflari voluntatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 13:

    rumoris nescio quid adflaverat, frequentiam non fuisse,

    id. Att. 16, 5: alicui aliquid mali faucibus adflare, Auct. ad Her. 4, 49.—So poet.: adflare alicui honores, to breathe beauty upon one, i. e. to impart to, Verg. A. 1, 591:

    indomitis gregibus Venus adflat amores,

    Tib. 2, 4, 57.—
    B.
    As v. neutr., to be favorable to, to be friendly or propitious to:

    Felix, cui placidus leniter adflat Amor,

    Tib. 2, 1, 80.

    Lewis & Short latin dictionary > adflo

  • 26 afflo

    af-flo (better adf-), āvi, ātum, 1, v. a. and n.
    I.
    Lit., to blow or breathe on; constr. with acc. or dat.—Of the air:

    udam (fabam) ventus adflavit,

    Plin. 18, 17, 44, § 155:

    adflantur vineta noto,

    Stat. S. 5, 1, 146:

    crinem sparsum cervicibus adflare,

    Ov. M. 1, 542:

    adflatus aurā,

    Suet. Tib. 72. —Also of other things which exert an influence upon bodies, like a current of air; e. g. fire, light, vapor, etc.: et calidum membris adflare vaporem, and breathe a glow (lit. a warm vapor) upon our limbs, Lucr. 5, 508:

    veiut illis Canidia adflāsset,

    Hor. S. 2, 8, 95:

    nos ubi primus equis oriens adflavit anhelis,

    Verg. G. 1, 250; cf. id. A. 5, 739:

    ignibus (fulminum) adflari,

    Ov. Tr. 1, 9, 22:

    adflati incendio,

    touched, scorched, Liv. 30, 6:

    flammā ex Aetnā monte,

    id. Fragm. Serv. ad Verg. G. 1, 472.—So, adflari sidere = siderari, to be seized with torpor or paralysis (v. sideror and sideratio), Plin. 2, 41, 41, § 108:

    odores, qui adflarentur e floribus,

    were wafted, exhaled, Cic. Sen. 17; Prop. 3, 27, 17.—
    II.
    Trop., to blow or breathe to or on.
    A.
    As v. act., to bear or bring to; constr. alicui aliquid:

    sperat sibi auram posse aliquam adflari voluntatis,

    Cic. Verr. 2, 1, 13:

    rumoris nescio quid adflaverat, frequentiam non fuisse,

    id. Att. 16, 5: alicui aliquid mali faucibus adflare, Auct. ad Her. 4, 49.—So poet.: adflare alicui honores, to breathe beauty upon one, i. e. to impart to, Verg. A. 1, 591:

    indomitis gregibus Venus adflat amores,

    Tib. 2, 4, 57.—
    B.
    As v. neutr., to be favorable to, to be friendly or propitious to:

    Felix, cui placidus leniter adflat Amor,

    Tib. 2, 1, 80.

    Lewis & Short latin dictionary > afflo

  • 27 armo

    armo, āvi, ātum, 1, v. a. [arma].
    I.
    A.. Lit., to furnish with weapons, to arm, equip, aliquem or aliquem aliquā re:

    cum in pace multitudinem hominum coëgerit, armārit, instruxerit,

    Cic. Caecin. 12:

    milites armari jubet,

    Caes. B. C. 1, 28:

    ut quemque casus armaverat, sparos aut lanceas portabant,

    Sall. C. 56, 3:

    copias,

    id. J. 13, 2:

    agrestīsque manus armat sparus,

    Verg. A. 11, 682:

    quos e gente suorum armet,

    Ov. M. 14, 464; 12, 614: milites iis armis armare, Pomp. ap. Cic. Att. 8, 12:

    nunc tela, nunc saxa, quibus eos adfatim locus ipse armabat, etc.,

    Liv. 9, 35:

    se spoliis,

    Verg. A. 2, 395:

    manus ense,

    Val. Fl. 2, 182:

    aliquem facibus,

    Flor. 3, 12, 13:

    apes aculeis,

    Plin. 11, 28, 33, § 46; so,

    aliquid aliquā re: ferrum armare veneno,

    Verg. A. 9, 773:

    calamos veneno,

    id. ib. 10, 140:

    pontum vinclis,

    Manil. 5, 657 al. —Followed by in, contra, adversus:

    egentes in locupletes, perditi in bonos, servi in dominos armabantur,

    Cic. Planc. 35; id. Mil. 25; id. Att. 8, 3, 3:

    delecta juventus contra Milonis impetum armata est,

    id. Mil. 25; for adversus, v. infra. —That for which one is armed, with in or ad:

    unanimos armare in proelia fratres,

    Verg. A. 7, 335:

    armate viros ad pugnam,

    Vulg. Num. 31, 3.—
    B.
    Trop.
    1.
    To arm, equip, furnish:

    temeritatem concitatae multitudinis auctoritate publicā armare,

    Cic. Mil. 1:

    cogitavit, quibus accusatorem rebus armaret,

    id. Clu. 67: te ad omnia summum ingenium armavit, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7:

    Pompeium senatūs auctoritas, Caesarem militum armavit fiducia,

    Vell. 2, 49:

    ferae gentes non telis magis quam suo caelo, suo sidere armantur,

    Plin. Pan. 12, 3:

    sese eloquentiā,

    Cic. Inv. 1, 1:

    se imprudentiā alicujus,

    Nep. Dion, 8, 3:

    irā,

    Ov. M. 13, 544:

    eā cogitatione armamini,

    Vulg. 1 Pet. 4, 1:

    Archilochum proprio rabies armavit iambo,

    Hor. A. P. 79:

    nugis armatus,

    armed with nonsense, id. Ep. 1, 18, 16:

    armata dolis mens,

    Sil. 1, 183; cf. id. 11, 6; 15, 682.—
    2.
    To excite, stir up, rouse, provoke; constr. with adversus, ad or in:

    (Hannibal) regem armavit et exercuit adversus Romanos,

    Nep. Hann. 10, 1:

    aliquem ad omnia armare,

    Cic. Fam. 6, 7:

    Claudii sententia consules armabat in tribunos,

    Liv. 4, 6; so id. 3, 57:

    Quid vos in fata parentis Armat?

    Ov. M. 7, 347:

    mixtus dolor et pudor armat in hostes,

    Verg. A. 10, 398:

    in exitium rei publicae,

    Flor. 3, 12, 13; 4, 2, 1.—
    II.
    To furnish with something needful, esp. with the munitions of war, to fit out, equip:

    ea, quae sunt usui ad armandas naves, ex Hispaniā adportari jubet,

    Caes. B. G. 5, 1:

    muri propugnaculis armabantur,

    Liv. 30, 9: Claudius triremes quadriremesque [p. 164] et undeviginti hominum milia armavit, Tac. A. 12, 56.—Hence, armātus, a, um, P. a., armed, equipped, fitted with armor (opp. inermis, togatus, q. v.); also subst.: armātus, i, m., an armed man, a solier, = miles.
    A.
    Adj.
    1.
    Lit.:

    armatos, si Latine loqui volumus, quos appellare vere possumus? opinor eos, qui scutis telisque parati ornatique sunt,

    Cic. Caecin. 21, 60: cum animatus iero satis armatus sum, Att. ap. Non. p. 233, 18;

    p. 495, 23: armati pergemus,

    Vulg. Num. 32, 32; ib. Judith, 9, 6: ab dracontis stirpe armatā exortus, Att. ap. Non. p. 426, 2:

    armata manus,

    Lucr. 2, 629; so id. 2, 636; 2, 640; 5, 1297; cf. id. 5, 1292:

    saepe ipsa plebes armata a patribus secessit,

    Sall. C. 33, 4:

    contra injurias armatus ire,

    id. J. 31, 6:

    facibus armatus,

    Liv. 5, 7:

    armatus falce,

    Tib. 1, 4, 8:

    classes armatae,

    Verg. G. 1, 255:

    armatus cornu,

    Plin. 11, 37, 45, § 128.—
    2.
    Meton.:

    armati anni,

    i. e. years spent in war, Sil. 11, 591.— Trop.: excitati, erecti, armati animis, armed, furnished, etc., Cic. Phil. 7, 9, 26.—In the sup. only twice, and referring to the pos. armatus in connection with it ( comp. and adv. never used), Cic. Caecin. 21, 61 (v. the passage in its connection):

    tam tibi par sum quam multis armatissimis nudi aut leviter armati,

    Sen. Ben. 5, 4.—
    B.
    Subst.: gravidus armatis equus (sc. Trojanus), Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 97 Müll.): armatos educere, id. ap. Non. p. 355, 16:

    navem triremem armatis ornat,

    Nep. Dion, 9, 2:

    decem milia armatorum,

    id. Milt. 5, 1; so Vulg. Exod. 38, 25:

    armatis in litora expositis,

    Liv. 37, 28; 42, 51; 9, 24; Suet. Caes. 30.

    Lewis & Short latin dictionary > armo

  • 28 clarus

    clārus, a, um, adj. [kindr. with Germ. klar; Engl. clear; cf. clamo], clear, bright (opp. obscurus, caecus; very freq. in all periods, and in all kinds of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    Relating to the sight, clear, bright, shining, brilliant, etc.
    (α).
    Absol.:

    luce clarā et candidā,

    Plaut. Am. 1, 3, 49:

    ut mulierum famam multorum oculis lux clara custodiat,

    open day, Cic. Leg. 2, 15, 37; cf.:

    frequentissimā celebritate et clarissimā luce laetari,

    id. Cael. 20, 47:

    lumen,

    Lucr. 3, 1:

    oculorum lumina,

    id. 4, 825; cf.:

    mundi lumina (i.e. sol et luna),

    Verg. G. 1, 5:

    oculi,

    Cato, R. R. 157, 10:

    incendia,

    Verg. A. 2, 569:

    lucerna,

    Hor. S. 2, 7, 48:

    scintillae ignis,

    Lucr. 6, 163:

    fulmina,

    id. 6, 84:

    vestis splendor,

    id. 2, 52:

    color,

    id. 5, 1258; cf.:

    color clarissimus,

    id. 2, 830:

    candor,

    id. 4, 232:

    loca,

    id. 5, 779 al.:

    caelum,

    Tac. A. 1, 28:

    nox,

    id. Agr. 12:

    pater omnipotens clarus intonat,

    in the clear sky, Verg. A. 7, 141 Serv.; cf. Cic. Arat. 4:

    sidus,

    Hor. C. 4, 8, 31:

    clarissimae gemmae,

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 62; cf.

    lapides,

    Hor. C. 4, 13, 14:

    vitrum,

    Ov. M. 4, 355:

    purpurarum sidere clarior usus,

    Hor. C. 3, 1, 42.—
    (β).
    With abl.:

    speculo,

    Plaut. Most. 3, 1, 112 dub.:

    argento clari delphines,

    Verg. A. 8, 673:

    rutilis squamis,

    id. G. 4, 93:

    ferrugine,

    id. A. 9, 582; cf. id. ib. 11, 772 Wagn.:

    auro gemmisque corona,

    Ov. M. 13, 704; 2, 2; 11, 359:

    albo Lucifer exit Clarus equo,

    id. ib. 15, 190:

    claraeque coruscis Fulguribus taedae,

    Lucr. 5, 295 al. —
    * 2.
    Poet., of the wind (cf.: albus, candidus, and in Gr. lampros anemos; v. Lidd. and Scott under lampros), making clear, i. e. bringing fair weather:

    aquilo,

    Verg. G. 1, 460 Forbig. ad loc.—
    B.
    Relating to the hearing, clear, loud, distinct:

    clarā voce vocare,

    Lucr. 4, 711; Cic. Clu. 48, 134; id. Caecin. 8, 22; Liv. 7, 31, 12; 42, 25, 12; Ov. M. 3, 703:

    lectio,

    Cels. 1, 2:

    clariore voce,

    Caes. B. G. 5, 30; cf. Cic. Tusc. 5, 7, 19:

    sonor,

    Lucr. 4, 567:

    clamor,

    Plaut. Poen. 5, 3, 27:

    plausus,

    id. As. Grex. 6:

    plangor,

    Ov. M. 4, 138:

    latratus,

    id. ib. 13, 806:

    ictus,

    id. ib. 2, 625:

    strepitus, Suet. Vit. Luc.: vox (opp. obtusa),

    Quint. 11, 3, 15; 9, 4, 136 Spald.:

    spiritus,

    id. 11, 3, 55; cf. id. 11, 3, 41 and 82:

    syllabae clariores,

    id. 8, 3, 16.—
    II.
    Trop.
    A.
    Clear, manifest, plain, evident, intelligible (syn.:

    planus, apertus, perspicuus, dilucidus, etc.): vide ut mi haec certa et clara attuleris,

    Ter. Hec. 5, 4, 1 Ruhnk.; cf.:

    omnia non properanti clara certaque erunt,

    Liv. 22, 39, 22:

    clara res est, quam dicturus sum, totā Siciliā celeberrima atque notissima,

    Cic. Verr. 2, 3, 25, § 61; 2, 5, 38, § 101; id. Tusc. 1, 32, 78:

    luce sunt clariora nobis tua consilia,

    id. Cat. 1, 3, 6:

    id quod est luce clarius,

    id. Tusc. 1, 37, 90:

    si ea, quae dixi, sole ipso inlustriora et clariora sunt,

    id. Fin. 1, 21, 71; id. Div. 1, 3, 6:

    caecis hoc satis clarum est,

    Quint. 12, 7, 9:

    lumen eloquentiae,

    id. 3, 8, 65; cf. id. 12, 10, 15; 11, 1, 75:

    in narrando (T. Livius) clarissimi candoris,

    id. 10, 1, 101 Spald. and Frotsch.:

    Massinissam regem post LXXXVI. annum generasse filium clarum est,

    Plin. 7, 14, 12, § 61:

    somno clarius,

    Ov. F. 3, 28:

    exempla,

    Tac. Or. 8; id. A. 4, 11:

    documenta,

    id. ib. 6, 22.—
    B.
    Brilliant, celebrated, renowned, illustrious, honorable, famous, glorious, etc. (cf.: illustris, insignis, eximius, egregius, praestans, nobilis; a favorite epithet, esp. in the sup., like fortissimus, designating the highest praise of the honor-loving Roman; hence, a standing title, at all times, of distinguished public characters, as consuls, proconsuls, pontifices, senators, etc.):

    nobilitas,

    Plaut. Rud. 4, 2, 28;

    opp. to obscurus,

    Lucr. 1, 639; so Quint. 5, 10, 26: clari viri atque magni, Cato ap. Cic. Planc. 27, 66; Cic. Sest. 69, 144:

    certe non tulit ullos haec civitas aut gloriā clariores, aut auctoritate graviores,

    Cic. de Or. 2, 37, 154:

    vir fortissimus et clarissimus,

    id. Verr. 1, 15, 44; cf. id. ib. 2, 5, 58, § 153; id. de Or. 1, 45, 198; id. Clu. 48, 134:

    exempla clara et inlustria,

    id. Div. 2, 3, 8:

    pugna clara et commemorabilis,

    Plaut. Ps. 1, 5, 111:

    pax clarior majorque quam bellum fuerat,

    Liv. 10, 37, 4:

    animus abunde pollens potensque et clarus,

    Sall. J. 1, 3; so,

    facundia clara pollensque,

    id. ib. 30, 4:

    clara et magnifica,

    id. ib. 4, 8:

    clari potentesque fieri,

    id. C. 38, 1:

    familia,

    Tac. A. 2, 37; 3, 76:

    majores,

    id. ib. 4, 61: pater si in Equestri gradu clarus, clarior vitricus, Plin. [p. 350] Ep. 2, 13, 4:

    clarissimi consules,

    id. ib. 7, 33, 8:

    generis clarissimus auctor,

    Ov. P. 2, 9, 19:

    clarissima civitas,

    Nep. Thras. 2, 1:

    apud Germanicos quoque (Titus),

    Tac. H. 2, 77:

    scriptores,

    id. A. 1, 1.—
    (β).
    With abl.:

    clariores gloriā,

    Cic. de Or. 2, 37, 154; v. supra:

    arte medicinae,

    Quint. 3, 6, 64:

    eloquendi suavitate,

    id. 10, 1, 83:

    sententiis,

    id. 10, 1, 90:

    Juppiter giganteo triumpho,

    Hor. C. 3, 1, 7:

    agendis causis,

    id. Ep. 1, 7, 47:

    Ajax toties servatis Achivis,

    id. S. 2, 3, 194:

    bello,

    Tac. Agr. 29; id. H. 3, 44:

    gens memoriā nominis,

    id. ib. 1, 67:

    Cluvius Rufus eloquentiā,

    id. ib. 4, 43.—
    (γ).
    With in:

    in arte tibiarum,

    Quint. 2, 3, 3; cf.:

    clarissimi in eā scientiā,

    Plin. 36, 5, 4, § 11:

    in litteris,

    Quint. 1, 6, 35:

    in agendo,

    id. 12, 10, 49:

    in foro,

    id. 10, 5, 14:

    in contionibus,

    id. 12, 2, 7; 12, 10, 49.—
    * (δ).
    With ex:

    ex doctrinā nobilis et clarus,

    Cic. Rab. Post. 9, 23.—
    (ε).
    With ob:

    ob obscuram linguam,

    Lucr. 1, 639:

    ob id factum,

    Hor. Ep. 2, 2, 32; cf.:

    urbs clara ob insignem munimento naturali locum,

    Liv. 24, 39, 8.—
    (ζ).
    With ab:

    Trojanoque a sanguine clarus Acestes,

    Verg. A. 1, 550.—
    (η).
    With gen.:

    artis ejus,

    Plin. 37, 1, 4, § 8.—
    2.
    As a title:

    clarissimus vir,

    Cic. Att. 15, 20, 2; cf. id. ib. 14, 11, 1:

    clarissimi consules,

    Plin. Ep. 7, 33, 8; cf. Dig. 49, 14, 18; Lampr. Elag. 4;

    Alex. Sev. 21 al.: permitto tibi vir clarissime Veiento (a senator), dicere,

    Plin. Ep. 9, 13, 19; so,

    ordo = senatorius,

    Vop. Aur. 18 fin.; cf. also Isid. Orig. 9, 4, 12.—
    b.
    Meton., of the wives of such distinguished public characters:

    clarissimae feminae,

    Dig. 1, 9, 8.—
    c.
    In a bad sense, notorious:

    minus clarum putavit fore quod de armario quam quod de sacrario esset ablatum,

    Cic. Verr. 2, 4, 12, § 27; 2, 1, 19, § 50; 2, 4, 12, § 29:

    ecquid hoc totā Siciliā clarius, ecquid indignius? etc.,

    id. ib. 2, 5, 7, §

    16: populus (sc. Campanus), luxuriā superbiāque clarus,

    Liv. 7, 31, 6.—Hence, adv.: clārē (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    1.
    Of sight (acc. to I. A.), brightly, clearly:

    clare oculis video,

    Plaut. Mil. 3, 1, 35:

    clare fulgens caesaries,

    Cat. 66, 9:

    occidere,

    of a star, Col. 11, 2, 52.— Comp.:

    clarius micare,

    Plin. 10, 20, 22, § 43:

    nitere,

    Stat. S. 4, 1, 4. — Sup.:

    clarissime lucere,

    Vitr. 9, 4.—
    2.
    Of hearing (acc. to I. B.), clearly, distinctly, plainly, aloud:

    clare recitare,

    Plaut. Pers. 4, 3, 30: plaudite, id. Am. fin.; cf. id. Bacch. fin.:

    dic,

    Ter. And. 4, 4, 15 Ruhnk.:

    gemere,

    Cic. Att. 2, 20, 3:

    res clare enuntiare,

    Quint. 8, 3, 62:

    sonare,

    id. 11, 3, 55:

    exscreare,

    id. 11, 3, 160:

    maledicere,

    Suet. Vit. 14 et saep.:

    palam et clare,

    id. Claud. 3; cf. Mart. 7, 92, 5.— Comp.:

    clarius fabulari,

    Suet. Calig. 22.— Sup.:

    pisces clarissime audiunt,

    Plin. 10, 70, 89, § 193; Vitr. 5, 3.—
    II.
    Trop.
    1.
    Mentally (acc. to II. A.), distinctly, intelligibly, clearly:

    clare atque evidenter ostendere,

    Quint. 8, 3, 86; cf. id. 4, 1, 1:

    aliquid intellegere,

    Plin. 37, 2, 6, § 16. — Comp.: eo clarius id periculum apparet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2; so,

    clarius intellegi,

    Quint. 2, 5, 7:

    clarius elucebit,

    id. 12, 1, 26:

    clarius ostendemus,

    id. 2, 17, 25 al. — Sup., Quint. 9, 1, 19.—
    2.
    Morally (acc. to II. B.), illustriously, honorably (very rare):

    clarius exsplendescebat,

    Nep. Att. 1, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > clarus

  • 29 commoveo

    com-mŏvĕo ( conm-), mōvi, mōtum, 2 (contr. forms:

    commōrunt,

    Lucr. 2, 766; commōrat, Turp. ap. Non. p. 278, 2; Ter. Phorm. 1, 2, 51; commōrit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1; Hor. S. 2, 1, 45;

    commossem,

    Cic. Planc. 37, 90;

    commosset,

    id. Verr. 2, 3, 18, § 45;

    commosse,

    id. ib. 2, 5, 37, § 96; id. Fam. 7, 18, 3), v. a., to put something in violent motion, to move; both of removing from a place and backwards and forwards in a place; to shake, stir (freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    To remove from a place, to carry away, displace, to start, set in motion, move:

    neque miser me commovere possum prae formidine,

    Plaut. Am. 1, 1, 181; id. Truc. 4, 3, 44:

    facilius est currentem incitare quam commovere languentem,

    Cic. de Or. 2, 44, 186:

    columnas,

    id. Verr. 2, 1, 55, § 145:

    castra ex eo loco,

    to move forward, decamp, id. ib. 2, 5, 37, § 96; cf.

    aciem,

    to set the line in motion, Liv. 2, 65, 5; 9, 27, 10:

    se ex eo loco,

    Cic. Fin. 5, 15, 42:

    se domo,

    id. Fam. 9, 5, 2:

    me Thessalonicā,

    id. Att. 3, 13, 1:

    te istinc,

    id. Fam. 6, 20, 3: agmen loco. to force back, cause to retreat, Sisenn. ap. Non. p. 58, 20; so,

    hostem,

    Liv. 9, 40, 9; 10, 29, 9:

    cervum,

    Verg. A. 7, 494:

    molem,

    Val. Fl. 2, 33:

    nummum,

    i. e. to use in business, Cic. Font. 5, 11 (1, 1); id. Fl. 19, 44:

    ais, si una littera commota sit, fore tota ut labet disciplina. Utrum igitur tibi litteram videor an totas paginas commovere?

    id. Fin. 4, 19, 53.—Sacra, t. t., to move or carry about the sacred utensils, images, etc., for religious use, Verg. A. 4, 301 Serv.; cf. Cato, R. R. 134, 4:

    ancilia,

    Serv. ad Verg. A. 8, 3:

    tripodes,

    Sen. Med. 786.—Hence, humorously: mea si commovi sacra, if I put my instruments (artifices, tricks, etc.) in motion, Plaut. Ps. 1, 1, 107. —Prov.:

    glaebam commosset in agro decumano Siciliae nemo,

    would have stirred a clod, Cic. Verr. 2, 3, 18, § 45.—
    B. 1.
    Of things:

    magni commorunt aequora venti,

    Lucr. 2, 766:

    alas,

    Verg. A. 5, 217; cf.:

    penna commota volucris,

    Sil. 6, 59; Sen. Agam. 633. —
    2.
    Of persons, with se:

    quis sese commovere potest, cujus ille (sc. Roscius) vitia non videat?

    can stir, Cic. de Or. 2, 57, 233:

    num infitiari potes te... meā diligentiā circumclusum commovere te contra rem publicam non potuisse,

    id. Cat. 1, 3, 7; Nep. Ages. 6, 3; Liv. 2, 54, 6; cf.:

    Lanuvii hastam se commovisse,

    id. 21, 62, 4.—
    II.
    Trop.
    A.
    (Acc. to I. A.) To move, drive back, distodge, refute, confute:

    nunc comminus agamus experiamurque, si possimus cornua commovere disputationis tuae,

    Cic. Div. 2, 10, 26:

    si convellere adoriamur ea, quae commoveri non possunt,

    id. de Or. 2, 51, 205.—
    B.
    (Acc. to I. B.) To throw into disorder, physical or mental; to unbalance, unsettle, shake, disturb (rare but class.):

    adflantur alii sidere, alii commoventur statis temporibus alvo, nervis, capite, mente,

    Plin. 2, 41, 41, § 108:

    perleviter commotus fuerat... (postea) eum vidi plane integrum,

    Cic. Q. Fr. 2, 5, 2: Bacchi sacris commota, Poët. ap. Cic. Div. 1, 36, 80:

    commotus habebitur, i. e. mente captus,

    frantic, crazed, Hor. S. 2, 3, 209; cf.:

    commota mens,

    id. ib. 2, 3, 278; Plin. 36, 21, 40, § 152; and:

    commotus mente,

    id. 23, 1, 16, § 23.—
    2. (α).
    With abl.: commorat hominem lacrimis, Turp. ap. Non. p. 278, 2:

    aliquem nimiā longinquitate locorum ac desiderio suorum,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23:

    aut libidine aliquā aut metu,

    id. Off. 1, 29, 102; id. Font. 16, 36 (12, 26):

    ludis,

    id. Mur. 19, 40:

    quis enim, cum sibi fingit aliquid et cogitatione depingit, non simul ac se ipse commovit atque ad se revocavit, sentit, etc.,

    aroused, id. Ac. 2, 16, 51:

    et amore fraterno et existimatione vulgi,

    Caes. B. G. 1, 20:

    adfectibus,

    Quint. 9, 4, 4:

    doctā voce,

    id. 2, 16, 9:

    cujus atrocitate,

    id. 6, 1, 32:

    vix sum apud me, ita animus commotu'st metu, Spe, gaudio,

    Ter. And. 5, 4, 34; Quint. 1, 2, 30:

    commota vehementi metu mens,

    Lucr. 3, 153. —
    (β).
    Absol.:

    commorat omnes nos,

    Ter. Phorm. 1, 2, 51:

    cum aliqua species utilitatis objecta est, commoveri necesse est,

    one must be affected by it, it must make an impression on one, Cic. Off. 3, 8, 35:

    nihil me clamor iste commovet,

    id. Rab. Perd. 6, 18:

    si quos adversum proelium et fuga Gallorum commoveret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    in commovendis judiciis,

    Cic. de Or. 2, 45, 189; cf.:

    commotus ab oratore judex,

    Quint. 6, 2, 7:

    qui me commorit, flebit,

    provoke, rouse, Hor. S. 2, 1, 45:

    Neptunus graviter commotus,

    Verg. A. 1, 126:

    domo ejus omnia abstulit quae paulo magis animum cujuspiam aut oculos possent commovere,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Quint. 12, 10, 50: dormiunt;

    pol ego istos commovebo,

    awake, arouse, Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    porticus haec ipsa et palaestra Graecarum disputationum memoriam quodammodo commovent,

    stir up, awaken, revive, Cic. de Or. 2, 5, 20.—Of things:

    aes alienum,

    to demand, Tac. A. 6, 17:

    commotā principis domo,

    id. ib. 4, 52 init.:

    si umquam vitae cupiditas in me fuisset, ego... omnium parricidarum tela commossem?

    provoked, Cic. Planc. 37, 90. —
    (γ).
    With in and abl.:

    qui cum ingeniis conflictatur ejus modi, Neque commovetur animus in eā re tamen,

    Ter. And. 1, 1, 67:

    vidi enim vos in hoc nomine, cum testis diceret, commoveri,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 125:

    in hac virgine commotus sum,

    i. e. in love, Ter. Eun. 3, 5, 19.—
    (δ).
    With ex and abl.:

    nam cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33, 58; Auct. B. Afr. 57, 72.—
    (ε).
    With ad and acc.:

    nec sane satis commoveor animo ad ea. quae vis canenda,

    Cic. ad Q. Fr. 3, 5, 4:

    homines ad turpe compendium,

    Auct. Her. 4, 40, 52.—
    (ζ).
    With ut and subj.:

    adeone me ignavom putas, ut neque me consuetudo neque amor Commoveat neque commoneat, ut servem fidem?

    Ter. And. 1, 5, 45:

    tua nos voluntas commovit, ut conscriberemus, etc.,

    Auct. Her. 1, 1, 1.—
    b.
    Of the passions, etc., to rouse, stir up, excite, produce, generate: belli magnos commovit funditus aestus, moved the waves of strife from their foundations, Lucr. 5, 1434; cf.:

    commovere tumultum aut bellum,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 20:

    misericordiam, invidiam, iracundiam,

    id. de Or. 2, 47, 195; cf.:

    commovere miserationem,

    Quint. 6, 1, 46; 10, 1, 64:

    magnum et acerbum dolorem,

    Cic. Verr. 2, 4, 21, § 47:

    invidiam aliquam in me,

    id. Phil. 3, 7, 18:

    summum odium in eum,

    id. Inv. 1, 54, 103:

    bilem,

    id. Att. 2, 7, 2:

    multorum scribendi studia,

    id. N. D. 1, 4, 8:

    adfectus,

    Quint. 4, prooem. § 6; 5, 8, 3; cf.:

    adfectus vehementer commotos (opp. lenes),

    id. 6, 2, 9.—
    C.
    In discourse:

    nova quaedam,

    to start new doctrines, adduce novelties, Cic. Ac. 2, 6, 18.— Hence, commōtus, a, um, P. a., moved, excited, aroused:

    genus (dicendi) in agendo,

    Cic. de Or. 3, 9, 32; cf.:

    Fimbria paulo fervidior atque commotior,

    id. Brut. 34, 129:

    incidere in rem commotam (i. e. amorem),

    Sen. Ep. 116, 5:

    animus commotior,

    Cic. Div. 1, 37, 80:

    commotius ad omnia turbanda consilium,

    Liv. 6, 14, 9 Weissenb. ad loc.:

    Drusus animo commotior,

    more violent, passionate, Tac. A. 4, 3; cf.:

    commotus ingenio,

    id. ib. 6, 45; and:

    Agrippina paulo commotior,

    id. ib. 1, 33:

    commoto similis,

    to one provoked, enraged, Suet. Aug. 51; cf. id. Tib. 51.— Sup. and adv. apparently not in use.

    Lewis & Short latin dictionary > commoveo

  • 30 conmoveo

    com-mŏvĕo ( conm-), mōvi, mōtum, 2 (contr. forms:

    commōrunt,

    Lucr. 2, 766; commōrat, Turp. ap. Non. p. 278, 2; Ter. Phorm. 1, 2, 51; commōrit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1; Hor. S. 2, 1, 45;

    commossem,

    Cic. Planc. 37, 90;

    commosset,

    id. Verr. 2, 3, 18, § 45;

    commosse,

    id. ib. 2, 5, 37, § 96; id. Fam. 7, 18, 3), v. a., to put something in violent motion, to move; both of removing from a place and backwards and forwards in a place; to shake, stir (freq. in every period and species of composition).
    I.
    Lit.
    A.
    To remove from a place, to carry away, displace, to start, set in motion, move:

    neque miser me commovere possum prae formidine,

    Plaut. Am. 1, 1, 181; id. Truc. 4, 3, 44:

    facilius est currentem incitare quam commovere languentem,

    Cic. de Or. 2, 44, 186:

    columnas,

    id. Verr. 2, 1, 55, § 145:

    castra ex eo loco,

    to move forward, decamp, id. ib. 2, 5, 37, § 96; cf.

    aciem,

    to set the line in motion, Liv. 2, 65, 5; 9, 27, 10:

    se ex eo loco,

    Cic. Fin. 5, 15, 42:

    se domo,

    id. Fam. 9, 5, 2:

    me Thessalonicā,

    id. Att. 3, 13, 1:

    te istinc,

    id. Fam. 6, 20, 3: agmen loco. to force back, cause to retreat, Sisenn. ap. Non. p. 58, 20; so,

    hostem,

    Liv. 9, 40, 9; 10, 29, 9:

    cervum,

    Verg. A. 7, 494:

    molem,

    Val. Fl. 2, 33:

    nummum,

    i. e. to use in business, Cic. Font. 5, 11 (1, 1); id. Fl. 19, 44:

    ais, si una littera commota sit, fore tota ut labet disciplina. Utrum igitur tibi litteram videor an totas paginas commovere?

    id. Fin. 4, 19, 53.—Sacra, t. t., to move or carry about the sacred utensils, images, etc., for religious use, Verg. A. 4, 301 Serv.; cf. Cato, R. R. 134, 4:

    ancilia,

    Serv. ad Verg. A. 8, 3:

    tripodes,

    Sen. Med. 786.—Hence, humorously: mea si commovi sacra, if I put my instruments (artifices, tricks, etc.) in motion, Plaut. Ps. 1, 1, 107. —Prov.:

    glaebam commosset in agro decumano Siciliae nemo,

    would have stirred a clod, Cic. Verr. 2, 3, 18, § 45.—
    B. 1.
    Of things:

    magni commorunt aequora venti,

    Lucr. 2, 766:

    alas,

    Verg. A. 5, 217; cf.:

    penna commota volucris,

    Sil. 6, 59; Sen. Agam. 633. —
    2.
    Of persons, with se:

    quis sese commovere potest, cujus ille (sc. Roscius) vitia non videat?

    can stir, Cic. de Or. 2, 57, 233:

    num infitiari potes te... meā diligentiā circumclusum commovere te contra rem publicam non potuisse,

    id. Cat. 1, 3, 7; Nep. Ages. 6, 3; Liv. 2, 54, 6; cf.:

    Lanuvii hastam se commovisse,

    id. 21, 62, 4.—
    II.
    Trop.
    A.
    (Acc. to I. A.) To move, drive back, distodge, refute, confute:

    nunc comminus agamus experiamurque, si possimus cornua commovere disputationis tuae,

    Cic. Div. 2, 10, 26:

    si convellere adoriamur ea, quae commoveri non possunt,

    id. de Or. 2, 51, 205.—
    B.
    (Acc. to I. B.) To throw into disorder, physical or mental; to unbalance, unsettle, shake, disturb (rare but class.):

    adflantur alii sidere, alii commoventur statis temporibus alvo, nervis, capite, mente,

    Plin. 2, 41, 41, § 108:

    perleviter commotus fuerat... (postea) eum vidi plane integrum,

    Cic. Q. Fr. 2, 5, 2: Bacchi sacris commota, Poët. ap. Cic. Div. 1, 36, 80:

    commotus habebitur, i. e. mente captus,

    frantic, crazed, Hor. S. 2, 3, 209; cf.:

    commota mens,

    id. ib. 2, 3, 278; Plin. 36, 21, 40, § 152; and:

    commotus mente,

    id. 23, 1, 16, § 23.—
    2. (α).
    With abl.: commorat hominem lacrimis, Turp. ap. Non. p. 278, 2:

    aliquem nimiā longinquitate locorum ac desiderio suorum,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 23:

    aut libidine aliquā aut metu,

    id. Off. 1, 29, 102; id. Font. 16, 36 (12, 26):

    ludis,

    id. Mur. 19, 40:

    quis enim, cum sibi fingit aliquid et cogitatione depingit, non simul ac se ipse commovit atque ad se revocavit, sentit, etc.,

    aroused, id. Ac. 2, 16, 51:

    et amore fraterno et existimatione vulgi,

    Caes. B. G. 1, 20:

    adfectibus,

    Quint. 9, 4, 4:

    doctā voce,

    id. 2, 16, 9:

    cujus atrocitate,

    id. 6, 1, 32:

    vix sum apud me, ita animus commotu'st metu, Spe, gaudio,

    Ter. And. 5, 4, 34; Quint. 1, 2, 30:

    commota vehementi metu mens,

    Lucr. 3, 153. —
    (β).
    Absol.:

    commorat omnes nos,

    Ter. Phorm. 1, 2, 51:

    cum aliqua species utilitatis objecta est, commoveri necesse est,

    one must be affected by it, it must make an impression on one, Cic. Off. 3, 8, 35:

    nihil me clamor iste commovet,

    id. Rab. Perd. 6, 18:

    si quos adversum proelium et fuga Gallorum commoveret,

    Caes. B. G. 1, 40:

    in commovendis judiciis,

    Cic. de Or. 2, 45, 189; cf.:

    commotus ab oratore judex,

    Quint. 6, 2, 7:

    qui me commorit, flebit,

    provoke, rouse, Hor. S. 2, 1, 45:

    Neptunus graviter commotus,

    Verg. A. 1, 126:

    domo ejus omnia abstulit quae paulo magis animum cujuspiam aut oculos possent commovere,

    Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Quint. 12, 10, 50: dormiunt;

    pol ego istos commovebo,

    awake, arouse, Ter. Heaut. 4, 4, 8:

    porticus haec ipsa et palaestra Graecarum disputationum memoriam quodammodo commovent,

    stir up, awaken, revive, Cic. de Or. 2, 5, 20.—Of things:

    aes alienum,

    to demand, Tac. A. 6, 17:

    commotā principis domo,

    id. ib. 4, 52 init.:

    si umquam vitae cupiditas in me fuisset, ego... omnium parricidarum tela commossem?

    provoked, Cic. Planc. 37, 90. —
    (γ).
    With in and abl.:

    qui cum ingeniis conflictatur ejus modi, Neque commovetur animus in eā re tamen,

    Ter. And. 1, 1, 67:

    vidi enim vos in hoc nomine, cum testis diceret, commoveri,

    Cic. Verr. 2, 4, 56, § 125:

    in hac virgine commotus sum,

    i. e. in love, Ter. Eun. 3, 5, 19.—
    (δ).
    With ex and abl.:

    nam cum esset ex aere alieno commota civitas,

    Cic. Rep. 2, 33, 58; Auct. B. Afr. 57, 72.—
    (ε).
    With ad and acc.:

    nec sane satis commoveor animo ad ea. quae vis canenda,

    Cic. ad Q. Fr. 3, 5, 4:

    homines ad turpe compendium,

    Auct. Her. 4, 40, 52.—
    (ζ).
    With ut and subj.:

    adeone me ignavom putas, ut neque me consuetudo neque amor Commoveat neque commoneat, ut servem fidem?

    Ter. And. 1, 5, 45:

    tua nos voluntas commovit, ut conscriberemus, etc.,

    Auct. Her. 1, 1, 1.—
    b.
    Of the passions, etc., to rouse, stir up, excite, produce, generate: belli magnos commovit funditus aestus, moved the waves of strife from their foundations, Lucr. 5, 1434; cf.:

    commovere tumultum aut bellum,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 20:

    misericordiam, invidiam, iracundiam,

    id. de Or. 2, 47, 195; cf.:

    commovere miserationem,

    Quint. 6, 1, 46; 10, 1, 64:

    magnum et acerbum dolorem,

    Cic. Verr. 2, 4, 21, § 47:

    invidiam aliquam in me,

    id. Phil. 3, 7, 18:

    summum odium in eum,

    id. Inv. 1, 54, 103:

    bilem,

    id. Att. 2, 7, 2:

    multorum scribendi studia,

    id. N. D. 1, 4, 8:

    adfectus,

    Quint. 4, prooem. § 6; 5, 8, 3; cf.:

    adfectus vehementer commotos (opp. lenes),

    id. 6, 2, 9.—
    C.
    In discourse:

    nova quaedam,

    to start new doctrines, adduce novelties, Cic. Ac. 2, 6, 18.— Hence, commōtus, a, um, P. a., moved, excited, aroused:

    genus (dicendi) in agendo,

    Cic. de Or. 3, 9, 32; cf.:

    Fimbria paulo fervidior atque commotior,

    id. Brut. 34, 129:

    incidere in rem commotam (i. e. amorem),

    Sen. Ep. 116, 5:

    animus commotior,

    Cic. Div. 1, 37, 80:

    commotius ad omnia turbanda consilium,

    Liv. 6, 14, 9 Weissenb. ad loc.:

    Drusus animo commotior,

    more violent, passionate, Tac. A. 4, 3; cf.:

    commotus ingenio,

    id. ib. 6, 45; and:

    Agrippina paulo commotior,

    id. ib. 1, 33:

    commoto similis,

    to one provoked, enraged, Suet. Aug. 51; cf. id. Tib. 51.— Sup. and adv. apparently not in use.

    Lewis & Short latin dictionary > conmoveo

  • 31 dexter

    dexter, tĕra, tĕrum, and more freq. tra, trum ( dat. plur. fem.: dextrabus manibus, Liv. Andron. ap. Non. 493, 20.— Comp. dextĕrĭor; sup. dextĭmus), adj. [dex-ter, root dek-, Gr. dekomai, whence daktulos, digitus; cf. Germ. Finger, from fangen; cf. also Sanscr. dakshinas, on the right hand, and Gr. dex-ios], to the right, on the right side, right (opp. laevus, sinister).
    I.
    Prop.:

    ut ante oculos fuerit qui dexter hic idem nunc sit laevus,

    Lucr. 4, 302:

    manus,

    Plaut. Mil. 2, 2, 49; 50; id. Capt. 2, 3, 82; Cic. Div. 1, 23, 46:

    pars membrorum (opp. laeva),

    Lucr. 4, 293:

    umeri,

    Caes. B. G. 7, 50, 2:

    latus,

    Hor. Ep. 1, 16, 6; Ov. M. 13, 730 et saep.:

    cornu,

    Ter. Eun. 4, 7, 5; Caes. B. G. 1, 52, 2; 2, 23, 4 et saep.:

    ala,

    Liv. 31, 21:

    acies,

    id. 27, 48 et saep.: dextrarum tibiarum genus est, quae dextra tenentur, Paul. ex Fest. p. 74, 5 Müll. et saep.:

    dextra ejus (fluminis) accolunt Deximontani,

    Plin. 6, 23, 26, § 99.— Comp. in signification = dexter, but spoken of two only:

    in dexteriore parte, opp. sinisteriore,

    Varr. L. L. 9, § 34 Müll.; so,

    pars, opp. laeva,

    Ov. M. 7, 241:

    rota, opp. sinisterior,

    id. ib. 2, 138:

    armus,

    id. ib. 12, 303:

    umerus,

    Suet. Claud. 7:

    latus,

    id. Galb. 21: cornu, Galba ap. Cic. Fam. 10, 30, 3 et saep.— Sup.: dextimus, a, um, an ancient and rare form, in signif. i. q. dexter: dextima via, Varr. ap. Non. 94, 30:

    apud dextimos,

    Sall. J. 100, 2.—
    II.
    Trop. (perh. not in ante-Aug. prose).
    1.
    Handy, dexterous, skilful; opportune, proper, suitable, fitting:

    rem ita dexter egit, ut, etc.,

    Liv. 8, 36:

    et Marius scriptis dexter in omne genus,

    Ov. Pont. 4, 16, 24:

    quis rebus dexter modus,

    Verg. A. 4, 294:

    tempus,

    Hor. S. 2, 1, 18.—
    2.
    (Since the Greeks regarded an omen on the right as favorable) favorable, propitious, fortunate: dextra auspicia prospera, Paul. ex Fest. p. 74, 4 Müll.; cf.

    omen,

    Val. Fl. 1, 245:

    dexter adi,

    Verg. A. 8, 302; cf.:

    dexter ac volens assit (numen),

    Quint. 4 prooem. 5:

    Jove,

    Pers. 5, 114:

    sidere,

    Stat. S. 3, 4, 63 et saep.—Hence,

    Lewis & Short latin dictionary > dexter

  • 32 dies

    dĭes (dīes, Liv. Andron. Fragm. Odys. 7), ēi ([etilde]ī, Verg. A. 4, 156; Hor. S. 1, 8, 35 et saep.;

    dissyl.: di-ei,

    Ter. Eun. 4, 7, 31; also gen. dies, die, and dii—dies, as in acies, facies, pernicies, etc., Enn. ap. Gell. 9, 14; Ann. v. 401 Vahl.; Cic. Sest. 12, 28 ap. Gell. l. l.:

    die,

    Prisc. p. 780 P.; even in Verg. G. 1, 208, where Gellius reads dies, v. Wagner ad loc., nearly all MSS. have die; cf. Rib. and Forbig. ad loc.; so,

    die,

    Plaut. Ps. 4, 7, 59; id. Capt. 4, 2, 20; Caes. B. G. 7, 11, 5; id. B. C. 1, 14, 3; 3, 76, 2; Just. 2, 11, 17; cf. Oud. ad B. G. 2, 23, 1. Die appears to be certain in Sall. J. 52, 3; 97, 3. Also in Cic. Sest. 12, 28, Gellius reads dies, where our MSS., except the Cod. Lamb., have diei;

    perh. those words do not belong to Cicero himself. Form dii,

    Verg. A. 1, 636, Rib. and Forbig. after Serv. and Gell. l. l.— Dat., diēī, saep. die, Plaut. Am. 1, 1, 120, acc. to Serv. Verg. G. 1, 208; Plaut. Am. 1, 3, 48; id. Capt. 3, 1, 4; id. Trin. 4, 2, 1;

    once dii,

    id. Merc. 1, Prol. 13; cf. Roby, Gram. 1, 121 sq.); m. (in sing. sometimes f., esp. in the signif. no. I. B. 1.) [root Sanscr. dī, gleam: dinas, day; Gr. dios, heavenly; cf. Lat. Jovis (Diovis), Diana, deus, dīvus, etc. Old form, dius (for divus); cf.: nudius, diu, etc. The word also appears in composition in many particles, as pridem, hodie, diu, etc., v. Corss. Auspr. 2, 855 sq.], a day (cf.: tempus, tempestas, aetas, aevum, spatium, intervallum).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen., the civil day of twenty-four hours.
    (α).
    Masc.:

    dies primus est veris in Aquario... dies tertius... dies civiles nostros, etc.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1; cf. Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3; Gell. 3, 2: REBVS IVRE IVDICATIS TRIGINTA DIES IVSTI SVNTO, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; and 15, 13 fin.; for which;

    per dies continuos XXX., etc.,

    Gai. Inst. 3, 78: multa dies in bello conficit unus, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 297 ed. Vahl.); cf.:

    non uno absolvam die,

    Plaut. Capt. 3, 5, 73:

    hic dies,

    id. Aul. 4, 9, 11:

    hic ille est dies,

    id. Capt. 3, 3, 3:

    ante hunc diem,

    id. ib. 3, 4, 101:

    illo die impransus fui,

    id. Am. 1, 1, 98; cf.:

    eo die,

    Caes. B. G. 1, 22 fin.; 2, 6; 2, 32 fin.; 4, 11, 4; 5, 15 fin. et saep.:

    postero die,

    id. ib. 1, 15, 1; 3, 6, 3 et saep.; Cic. Verr. 2, 2, 17; Sall. J. 29, 5; 38, 9 et saep.:

    in posterum diem,

    Caes. B. G. 7, 41 fin.; id. B. C. 1, 65 fin. et saep.:

    diem scito esse nullum, quo die non dicam pro reo,

    Cic. Q. Fr. 3, 3:

    domi sedet totos dies,

    Plaut. Aul. 1, 1, 34:

    paucos dies ibi morati,

    Caes. B. G. 7, 5, 4:

    dies continuos XXX. sub bruma esse noctem,

    id. ib. 5, 13, 3:

    hosce aliquot dies,

    Ter. Heaut. 4, 5, 4; cf. id. Eun. 1, 2, 71 et saep.:

    festo die si quid prodegeris,

    Plaut. Aul. 2, 8, 10; so,

    festus,

    id. Cas. 1, 49; id. Poen. 3, 5, 13; 4, 2, 26 et saep.—
    (β).
    Fem. (freq. in poetry metri gratiā; rare in prose), postrema, Enn. ap. Gell. 9, 14:

    omnia ademit Una dies,

    Lucr. 3, 912; cf. id. 3, 921; 5, 96 and 998: homines, qui ex media nocte ad proximam mediam noctem in his horis XXIV. nati sunt, una die nati dicuntur, Varr. ap. Gell. 3, 2, 2 (uno die, Macr. S. 1, 3):

    quibus effectis armatisque diebus XXX., a qua die materia caesa est,

    Caes. B. C. 1, 36 fin.:

    Varronem profiteri, se altera die ad colloquium venturum,

    id. ib. 3, 19, 4 (for which, shortly before: quo cum esset postero die ventum); cf.:

    postera die,

    Sall. J. 68, 2 (for which, in the same author, more freq.:

    postero die): pulchra,

    Hor. Od. 1, 36, 10:

    suprema,

    id. ib. 1, 13, 20:

    atra,

    Verg. A. 6, 429:

    tarda,

    Ov. M. 15, 868 et saep.—(But Caes. B. C. 3, 26, 1; 3, 37, 1, read altero, tertio.)—
    b.
    Connections:

    postridie ejus diei, a favorite expression of Caesar,

    Caes. B. G. 1, 23, 1: 1, 47, 2; 1, 48, 2 et saep., v. postridie;

    and cf.: post diem tertium ejus diei,

    Cic. Att. 3, 7; Sulpic. ap. Cic. Fam. 4, 12, 2; Liv. 27, 35:

    diem ex die exspectabam,

    from day to day, id. ib. 7, 26 fin.; cf.:

    diem ex die ducere,

    Caes. B. G. 1, 16, 5; for which also: diem de die prospectans, Liv. 5, 48; and: diem de die differre, id. 25, 25: LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO, for every day, day by day, daily, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 45; cf.:

    affatim est hominum, in dies qui singulas escas edunt,

    Plaut. Men. 3, 1, 10; so,

    in dies,

    every day, Cic. Top. 16, 62; Caes. B. G. 3, 23, 7; 5, 58, 1; 7, 30, 4; Vell. 2, 52, 2; Liv. 21, 11 Drak.; 34, 11 al.; less freq. in sing.:

    nihil usquam sui videt: in diem rapto vivit,

    Liv. 22, 39; cf.:

    mutabilibus in diem causis (opp. natura perpetua),

    id. 31, 29 (in another signif. v. the foll., no. II. A. 3); and: cui licet in diem ( = singulis diebus, daily) dixisse Vixi, etc., Hor. Od. 3, 29, 42. And still more rarely: ad diem, Treb. Gallien. 17; Vop. Firm. 4:

    ante diem, v. ante.—Die = quotidie or in diem,

    daily, Verg. E. 2, 42; 3, 34:

    quos mille die victor sub Tartara misi,

    id. A. 11, 397:

    paucissimos die composuisse versus,

    Quint. 10, 3, 8:

    saepius die,

    Plin. 15, 6, 6, § 22: die crastini, noni, pristini, quinti, for die crastino, nono, etc., v. h. vv. crastinus, nonus, etc.; and cf. Gell. 10, 24; Macr. S. 1, 4.—
    B.
    In partic.
    1.
    A set day, appointed time, term in the widest sense of the word (for appearing before court, in the army, making a payment, etc.).
    (α).
    Masc.: MORBVS SONTICVS... STATVS DIES CVM HOSTE... QVID HORVM FVIT VNVM IVDICI ARBITROVE REOVE DIES DIFFISVS ESTO, XII. Tab. ap. Cic. Off. 1, 12; Fest. p. 273, 26 Müll.; for which: STATVS CONDICTVSVE DIES CVM HOSTE, acc. to Cincius ap. Gell. 16, 4, 4;

    and with comic reference to the words of this law,

    Plaut. Curc. 1, 1, 5 (found also in Macr. S. 1, 16);

    and freq.: status dies,

    Plin. Ep. 9, 39, 1; Suet. Claud. 1; Flor. 1, 13, 16 et saep.:

    hic nuptiis dictus est dies,

    Ter. And. 1, 1, 75; cf.:

    dies colloquio dictus est ex eo die quintus,

    Caes. B. G. 1, 42, 4; so,

    dictus,

    id. ib. 5, 27, 5:

    iis certum diem conveniendi dicit,

    id. ib. 5, 57, 2:

    die certo,

    Sall. J. 79, 4; cf.

    constituto,

    id. ib. 13 fin.:

    decretus colloquio,

    id. ib. 113, 3:

    praestitutus,

    Liv. 3, 22:

    praefinitus,

    Plin. 35, 10, 36, § 109; Gell. 16, 4, 3:

    ascriptus,

    Phaedr. 4, 11, 8 et saep.:

    quoniam advesperascit, dabis diem nobis aliquem, ut contra ista dicamus,

    Cic. N. D. 3, 40; Caes. B. G. 1, 16, 5; id. B. C. 1, 11, 2; Sall. J. 109, 3; Liv. 35, 35 et saep.:

    dies ater,

    an unlucky day, Sen. Vit. Beat. 25.—
    (β).
    Fem. (so commonly in this sense in class. prose, but only in sing., v. Mützell ad Curt. 3, 1, 8):

    ut quasi dies si dicta sit,

    Plaut. As. 5, 1, 11; so,

    dicta,

    Cic. Fam. 16, 10 fin.; cf.:

    edicta ad conveniendum,

    Liv. 41, 10 fin.:

    praestituta,

    Plaut. Ps. 1, 3, 140; 2, 2, 28; Ter. Ph. 3, 2, 38; Cic. Verr. 2, 3, 14 fin.; id. Vatin. 15, 37; id. Tusc. 1, 39; Liv. 45, 11 et saep.; cf.

    constituta,

    Cic. Caecin. 11, 32; Caes. B. G. 1, 4, 2; 1, 8, 3: certa eius rei constituta, id. B. C. 3, 33, 1:

    pacta et constituta,

    Cic. Cat. 1, 9, 24:

    statuta,

    Liv. 31, 29:

    stata,

    id. 27, 23 fin.:

    certa,

    Caes. B. G. 1, 30, 4, 5, 1, 8; id. B. C. 1, 2, 6; Nep. Chabr. 3 et saep.:

    annua,

    Cic. Fam. 7, 23; id. Att. 12, 3 fin.; cf.

    longa,

    Plaut. Ep. 4, 1, 18:

    die caecā emere, oculatā vendere,

    i. e. to buy on credit and sell for cash, id. Ps. 1, 3, 67, v. caecus, no. II. B.:

    haec dies summa hodie est, mea amica sitne libera, an, etc.,

    id. Pers. 1, 1, 34:

    puto fore istam etiam a praecone diem,

    Cic. Att. 13, 3:

    ubi ea dies venit (preceded by tempore ejus rei constituto),

    Caes. B. G. 7, 3:

    praeterita die, qua suorum auxilia exspectaverant,

    id. ib. 7, 77, 1; cf. id. ib. 6, 33, 4:

    esse in lege, quam ad diem proscriptiones fiant,

    Cic. Rosc. Am. 44, 128 et saep.—
    (γ).
    Both genders together:

    diem dicunt, qua die ad ripam Rhodani omnes conveniant: is dies erat a. d. V. Kal. Apr., etc.,

    Caes. B. G. 1, 6 fin.; Cic. Att. 2, 11; id. Q. Fr. 3, 1, 3; Liv. 34, 35 al.—
    b.
    Hence: dicere diem alicui, to impeach, lay an accusation against:

    diem mihi, credo, dixerat,

    Cic. Mil. 14, 36:

    Domitium Silano diem dixisse scimus,

    id. Div. in Caec. 20, 67.—
    2.
    A natural day, a day, as opp. to night: ut vel, quia est aliquid, aliud non sit, ut Dies est, nox non est; vel, quia est aliquid, et aliud sit: Sol est super terram, dies est, Quint. 5, 8, 7: pro di immortales, quis hic illuxit dies, Cic. Fragm. ap. Quint. 9, 4, 76:

    credibile non est, quantum scribam die, quin etiam noctibus,

    in the daytime, id. Att. 13, 26:

    negat ullum esse cibum tam gravem, quin is die et nocte concoquatur,

    in a single day and night, id. N. D. 2, 9, 24; cf.

    in this signif.: die ac nocte,

    Plin. 29, 6, 36, § 113:

    nocte et die,

    Liv. 25, 39;

    and simply die,

    Hor. S. 2, 1, 4; Quint. 10, 3, 8; cf.

    also: currus rogat ille paternos, Inque diem alipedum jus et moderamen equorum,

    Ov. M. 2, 48; and, connected with nox:

    (Themistocles) diem noctemque procul ab insula in salo navem tenuit in ancoris,

    Nep. Them. 8 fin.; cf. Cic. Div. 2, 27, 59; Liv. 22, 1 fin. —But more freq.: diem noctemque, like our day and night, i. q. without ceasing, uninterruptedly; Caes. B. G. 7, 77, 11; 7, 42 fin.; id. B. C. 1, 62;

    for which less freq.: diem et noctem,

    Hirt. B. Hisp. 38, 1;

    diem ac noctem,

    Liv. 27, 4 and 45:

    noctemque diemque,

    Verg. A. 8, 94; cf. Quint. 9, 4, 23:

    continuate nocte ac die itinere,

    Caes. B. C. 3, 11, 1; 3, 36, 8; and in plur.:

    dies noctesque,

    Plaut. Rud. 2, 3, 49; Ter. Eun. 1, 2, 113; Cic. Att. 7, 9 fin.; Nep. Dat. 4, 4 et saep.; also, reversing the order: noctesque diesque, Enn. ap. Cic. de Sen. 1, 1 (Ann. v. 338 ed. Vahl.); Hor. S. 1, 1, 76:

    noctesque et dies,

    Ter. And. 4, 1, 52; id. Eun. 5, 8, 49:

    noctes atque dies,

    Lucr. 2, 12; 3, 62; Cic. Fin. 1, 16, 51; Verg. A. 6, 127 al.:

    noctes diesque,

    id. ib. 9, 488:

    noctes ac dies,

    Cic. Arch. 11, 29:

    noctes et dies,

    id. Brut. 90, 308; id. de Or. 1, 61, 260; id. Tusc. 5, 25 and 39; Ter. Eun. 5, 8, 49; cf.

    also: neque noctem neque diem intermittit,

    Caes. B. G. 5, 38:

    Galli dies... sic observant, ut noctem dies subsequatur,

    id. ib. 6, 18, 2 Herz ad loc. So, too, in gen.:

    qui nocte dieque frequentat Limina,

    Mart. 10, 58, 11:

    cum die,

    at break of day, Ov. M. 13, 677:

    orto die ( = orta luce),

    Tac. A. 1, 20; 1, 68; id. H. 2, 21:

    ante diem ( = ante lucem),

    Hor. Ep. 1, 2, 35:

    dies fit, late Lat. for lucescit,

    Vulg. Luc. 22, 66: de die, in open day, broad day; v. de.—
    3.
    Dies alicujus (like the Heb. ; v. Gesen. Lex. s. h. v.).
    a.
    I. q. dies natalis, a birthday:

    diem meum scis esse III. Non. Jan. Aderis igitur,

    Cic. Att. 13, 42, 2; cf.

    in full: natali die tuo,

    id. ib. 9, 5 al. So the anniversary day of the foundation of a city is, dies natalis urbis, Cic. Div. 2, 47, 98.—
    b.
    I. q. dies mortis, dying-day:

    quandocumque fatalis et meus dies veniet statuarque tumulo,

    Tac. Or. 13 fin. Called, also: supremus dies. Suet. Aug. 99; id. Tib. 67; cf.:

    supremus vitae dies,

    Cic. de Sen. 21, 78; Suet. Aug. 61. Hence:

    diem suum obire,

    to die, Sulp. in Cic. Fam. 4, 12, 2;

    and in the same sense: obire diem supremum,

    Nep. Milt. 7 fin.; id. Dion. 2 fin.; Suet. Claud. 1:

    exigere diem supremum,

    Tac. A. 3, 16:

    explere supremum diem,

    id. ib. 1, 6; 3, 76;

    and simply: obire diem,

    Plin. 2, 109, 112, § 248; Suet. Tib. 4; id. Vesp. 1; id. Gr. 3; cf.

    also: fungi diem,

    Just. 19, 1, 1.—
    c.
    I. q. dies febris, fever-day: etsi Non. Mart., [p. 574] die tuo, ut opinor, exspectabam epistolam a te longiorem, Cic. Att. 9, 2 init.; 7, 8, 2 al.
    II.
    Transf.
    A.
    In gen. (from no. I. A.).
    1.
    A day, for that which is done in it (cf. the Hebr., the Gr. eleutheron êmar, etc.):

    is dies honestissimus nobis fuerat in senatu,

    Cic. Fam. 1, 2, 3:

    non tam dirus ille dies Sullanus C. Mario,

    id. Att. 10, 8, 7:

    equites Romanos daturos illius diei poenas,

    id. Sest. 12, 28:

    hic dies et Romanis refecit animos et Persea perculit,

    Liv. 42, 67 Drak.; cf. id. 9, 39 fin.; Vell. 2, 35 Ruhnk.; 2, 86; Just. 9, 3 fin.; Flor. 2, 6, 58 Duker.:

    imponite quinquaginta annis magnum diem,

    Tac. Agr. 34:

    quid pulchrius hac consuetudine excutiendi totum diem?... totum diem mecum scrutor, facta ac dicta mea remetior, etc., Sen. de Ira, 3, 36: dies Alliensis, i. q. pugna Alliensis,

    Liv. 6, 1; Suet. Vit. 11:

    Cannensis,

    Flor. 4, 12, 35 al. And so even of one's state of mind on any particular day:

    qualem diem Tiberius induisset,

    what humor, temper, Tac. A. 6, 20. —
    2.
    A day's journey:

    hanc regionem, dierum plus triginta in longitudinem, decem inter duo maria in latitudinem patentem,

    Liv. 38, 59; Just. 36, 2, 14 al.—
    3.
    In gen. (like, hêmera, and our day, for) time, space of time, period:

    diem tempusque forsitan ipsum leniturum iras,

    Liv. 2, 45;

    so with tempus,

    id. 22, 39; 42, 50: amorem intercapedine ipse lenivit dies, Turp. ap. Non. 522, 7;

    so in the masc. gender: longus,

    Stat. Th. 1, 638; Luc. 3, 139;

    but also longa,

    Plaut. Epid. 4, 1, 18; Plin. Ep. 8, 5 fin.; cf.

    perexigua,

    a brief respite, Cic. Verr. 1, 2 fin.:

    nulla,

    Ov. M. 4, 372 al.:

    ex ea die ad hanc diem quae fecisti, in judicium voco,

    Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

    ut infringatur hominum improbitas ipsa die, quae debilitat cogitationes, etc.,

    id. Fam. 1, 6; cf. id. ib. 7, 28 fin.; id. Tusc. 3, 22, 53 al.: indutiae inde, non pax facta;

    quarum et dies exierat, et ante diem rebellaverant,

    i. e. the term of the truce, Liv. 4, 30 fin.; 30, 24; 42, 47 fin. (for which: quia tempus indutiarum cum Veienti populo exierat, id. 4, 58).—Prov.:

    dies adimit aegritudinem,

    Ter. Heaut. 3, 1, 13: dies festus, festival-time, festival:—diem festum Dianae per triduum agi, Liv. 25, 23 et saep.:

    die lanam et agnos vendat,

    at the right time, Cato R. R. 150, 2:

    praesens quod fuerat malum, in diem abiit,

    to a future time, Ter. Ph. 5, 2, 16; so in diem, opp. statim, Q. Cic. Pet. cons. 12, 48;

    and simply in diem,

    Plaut. Mil. 3, 2, 48; Ter. Eun. 5, 7, 19; Cic. Cael. 24.—Esp. freq. in diem vivere, to live on from day to day, regardless of the future, Cic. de Or. 2, 40, 169; id. Tusc. 5, 11, 33; Plin. Ep. 5, 5, 4 et saep; cf. the equivoque with de die, under de.—
    B.
    In partic. (acc. to no. I. B. 2— poet., and in postAug. prose).
    1.
    Light of day, daylight:

    contraque diem radiosque micantes Obliquantem oculos,

    Ov. M. 7, 411; 5, 444; 13, 602:

    multis mensibus non cernitur dies,

    Plin. 33, 4, 21, § 70; Plin. Ep. 6, 20, 6; 9, 36, 2 al.; also of the eyesight, Stat. Th. 1, 237;

    and trop. of the conscience: saeva dies animi scelerumque in pectore Dirae,

    id. ib. 1, 52.—
    2.
    For caelum, the sky, the heavens:

    sub quocumque die, quocumque est sidere mundi,

    Luc. 7, 189; 1, 153:

    incendere diem nubes oriente remotae,

    id. 4, 68; 8, 217; Stat. Th. 1, 201.—Hence, like caelum,
    b.
    The weather:

    totumque per annum Durat aprica dies,

    Val. Fl. 1, 845:

    tranquillus,

    Plin. 2, 45, 44, § 115:

    mitis,

    id. 11, 10, 10, § 20:

    pestilens,

    id. 22, 23, 49, § 104.—
    3.
    The air:

    nigrique volumina fumi Infecere diem,

    Ov. M. 13, 600:

    cupio flatu violare diem,

    Claud. in Ruf. 1, 63.
    III.
    Dies personified.
    A.
    I. q. Sol, opp. Luna, Plaut. Bacch. 2, 3, 21;

    coupled with Mensis and Annus,

    Ov. M. 2, 25.—
    B.
    As fem., the daughter of Chaos, and mother of Heaven and Earth, Hyg. Fab. praef.; of the first Venus, Cic. N. D. 3, 23, 59.

    Lewis & Short latin dictionary > dies

  • 33 ibi

    ĭbĭ̄, adv. [from the pronom. root I, is, with dat. ending as in tibi, sibi, in loc. sense as in ubi; cf. Sanscr. suffix bhjam; Corss. Ausspr. 1, 169], in that place, there, = entautha (cf. istic).
    I.
    Lit., in space:

    ibi cenavi atque ibi quievi in navi noctem perpetem,

    Plaut. Am. 2, 2, 100;

    tandem abii ad praetorem. Ibi vix requievi,

    id. Capt. 2, 2, 6: nempe in foro? De. Ibi, id. As. 1, 1, 104:

    in Asiam hinc abii, atque ibi, etc.,

    Ter. Heaut. 1, 1, 59:

    Demaratus fugit Tarquinios Corintho et ibi suas fortunas constituit,

    Cic. Tusc. 5, 37, 109; Ov. M. 1, 316:

    aedificabat in summa Velia: ibi alto atque munito loco arcem inexpugnabilem fore,

    Liv. 2, 7, 6:

    erit haec differentia inter hoc edictum et superius, quod ibi de eo damno praetor loquitur, etc.,

    Dig. 47, 8, 4, § 6:

    musca est meus pater... nec sacrum nec tam profanum quicquamst, quin ibi ilico adsit,

    Plaut. Merc. 2, 3, 27:

    ut illa, quae dicimus, non domo attulisse, sed ibi protinus sumpsisse videamur,

    there, on the spot, Quint. 11, 2, 46; 4, 1, 54; 12, 9, 19:

    in eo flumine pons erat. Ibi praesidium ponit,

    Caes. B. C. 1, 47.—In common speech, sometimes pleonastic, with the name of a place:

    in medio propter canalem, ibi ostentatores meri,

    Plaut. Curc. 4, 1, 15; 19; 22; id. Cist. 1, 1, 18; cf.:

    illic ibi demum'st locus, ubi, etc.,

    id. Capt. 5, 4, 3.—With corresp. relative adverbs, ubi, unde, etc.:

    nam ubi tu profusus, ibi ego me pervelim sepultam,

    Plaut. Curc. 1, 2, 7:

    nemo est, quin ubivis quam ibi, ubi est, esse malit,

    Cic. Fam. 6, 1, 1; cf.:

    ibi esse, ubi, etc.,

    id. ib. 1, 10:

    ubi tyrannus est, ibi... dicendum est plane nullam esse rem publicam,

    id. Rep. 3, 31:

    multa intelleges meliora apud nos multo esse facta quam ibi fuissent, unde huc translata essent,

    id. ib. 2, 16.—So with quo loco, etc.:

    quo loco maxime umor intus perseverabit, ibi pus proximum erit,

    Cels. 8, 9; cf.:

    quacumque equo invectus est, ibi haud secus quam pestifero sidere icti pavebant,

    Liv. 8, 9, 12:

    quo descenderant, ibi processerunt longe,

    Varr. R. R. 2, 1, 5.—With gen.:

    ibi loci terrarum orbe portis discluso,

    Plin. 6, 11, 12, § 30.—Post-class. of vessels, etc., therein (= in eis):

    qui sciens vasa vitiosa commodavit, si ibi infusum vinum est, etc.,

    Dig. 13, 6, 18, § 3.—Post-class. and very rarely with verbs of motion (for eo):

    et cum ibi venerimus,

    there, thither, Dig. 1, 2, 1 fin.; cf. ibidem.—
    II.
    Transf.
    A.
    Of time, then, thereupon (mostly ante - class. and poet., but freq. in Liv.):

    invocat deos inmortales: ibi continuo contonat Sonitu maxumo, etc.,

    Plaut. Am. 5, 1, 41 sq.; cf.:

    ubi... ibi,

    ib. 11:

    postquam... ibi,

    ib. v. 39 sq.:

    ter conatus ibi collo dare bracchia circum,

    Verg. A. 2, 792:

    ibi infit, etc.,

    Liv. 3, 71, 6:

    nec moram ullam, quin ducat, dari: Ibi demum ita aegre tulit, ut, etc.,

    then for the first time, Ter. Hec. 1, 2, 53: ibi postquam laborare aciem Calpurnius vidit, Liv. 39, 31, 4.—With cum:

    ibi cum alii mores et instituta eorum eluderent,

    Liv. 40, 5, 7:

    ibi cum de re publica retulisset,

    id. 22, 1, 4.—With corresp. ubi:

    ille ubi miser famelicus videt, me tam facile victum quaerere, ibi homo coepit me obsecrare, etc.,

    Ter. Eun. 2, 2, 30:

    non voco (te patrem): Ubi voles pater esse, ibi esto,

    Plaut. Ep. 4, 2, 25.—Pleonastically with tum:

    tum ibi nescio quis me arripit,

    Plaut. Curc. 5, 2, 47: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (Trag. Rel. v. 352 Vahl.):

    cum Aebutius Caecinae malum minaretur, ibi tum Caecinam postulasse, etc.,

    Cic. Caecin. 10, 27; cf.:

    ibi nunc (colloq.),

    Plaut. Am. prol. 135; id. Curc. 3, 68.—
    B.
    Of other relations, there, in that matter, on that occasion, in that condition (class.): nolite ibi nimiam spem habere, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

    numquid ego ibi peccavi?

    Plaut. Ep. 4, 2, 23:

    at pol ego ibi sum, esse ubi miserum hominem decet,

    id. Bacch. 5, 1, 21:

    si quid est, quod ad testes reservet, ibi nos quoque paratiores reperiet,

    Cic. Rosc. Am. 29, 82:

    ibi fortunae veniam damus,

    in that case, Juv. 11, 176:

    huic ab adulescentia bella intestina, caedes, rapinae, discordia civilis grata fuere, ibique juventutem suam exercuit,

    in these things, Sall. C. 5, 2; Quint. 2, 2, 12:

    non poterat ibi esse quaestio,

    id. 7, 1, 5:

    subsensi illos ibi esse et id agere inter se clanculum,

    to be at it, busy about it, Ter. Heaut. 3, 1, 63:

    ibi esse,

    id. ib. 5, 2, 30; cf.:

    cecinere vates, cujus civitatis eam civis Dianae immolasset, ibi fore imperium,

    i. e. in that state, Liv. 1, 45, 5:

    ibi imperium fore, unde victoria fuerit,

    id. 1, 24, 2:

    et interdum in sanctionibus adicitur, ut qui ibi aliquid commisit, capite puniatur, i. e. in his sanctionibus,

    Dig. 1, 8, 9, § 3.—
    2.
    Of persons, in or with him or her (very rare): duxi uxorem;

    quam ibi miseriam vidi!

    Ter. Ad. 5, 4, 13 (cf.: ibi inquit, quasi uxor locus sit, Don. ad loc.); cf.:

    nil ibi majorum respectus,

    Juv. 8, 64.—
    3.
    Esp., law t. t.: tunc ibi, then and there, in the state of affairs then existing:

    de eo, quaque ille tunc ibi habuit, tantummodo, intra annum... judicium dabo,

    Dig. 43, 16, 1 praef.; cf.: ibi autem ait praetor, ut ne quis et quae illic non habuit, complectatur, ib. § 37 sq.

    Lewis & Short latin dictionary > ibi

  • 34 icio

    ī̆cĭo and ī̆co), īci, ictum (forms in use, only pres. icit, iciunt, icere; perf. icit, icisse; pluperf. iceram, iceras; fut. perf. icero; pass. pres. icitur, icimur; perf. ictus est; and part. ictus, a, um; pres. ĭco, Prisc. 886 P.;

    but īcit,

    Lucr. 3, 160; Plaut. Mil. 2, 2, 50; pres. icio, Gell. 4, 17, 8; Prisc. 877 P.), 3, v. a. [Gr. ip-, iptomai, to injure; ips, a worm; ikria, scaffolding; cf. Ikaros, en-ipê], to strike, hit, smite, stab, sting (cf.: ferio, percutio, verbero, pulso).
    I.
    Lit. (rare but class.).
    A.
    In gen.:

    exim corpus propellit et icit,

    Lucr. 3, 160:

    unde icimur ictu,

    id. 4, 1050:

    femur,

    Plaut. Truc. 2, 7, 42:

    caput telis (musca),

    Cat. 116, 4: vidulum fuscinā, Plaut. Fragm. ap. Non. 124, 1:

    cum Ptolemaeus in proelio telo venenato ictus esset,

    Cic. Div. 2, 66, 135; cf.:

    lapide ictus,

    Caes. B. C. 3, 22, 2:

    ibi in turba ictus Remus, cecidit,

    Liv. 1, 7, 2:

    velut ictus ab Hercule Cacus,

    Juv. 5, 125.—
    B.
    Esp. of lightning, etc., to strike:

    cum Summanus e caelo ictus esset,

    Cic. Div. 1, 10, 16:

    ictae limen domus,

    Ov. Tr. 5, 4, 34:

    fulmine laurus sola non icitur,

    Plin. 15, 30, 40, § 134; cf.:

    fulmen lauri fruticem non icit,

    id. 2, 55, 56, § 146;

    so in a figure, of a thunderbolt: ut vos iisdem ignibus circumsaepti me primum ictum pro vobis et fumantem videretis,

    Cic. Har. Resp. 21, 45; cf.: exin candida se radiis dedit icta foras lux (i. e. Aurora), struck with rays, irradiated, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 93 Vahl.).—
    C.
    With a homogeneous object: Icere colaphum, to give a box on the ear:

    hei, colaphum icit,

    Plaut. Pers. 5, 2, 65.—
    II.
    Trop.
    A.
    In partic., icere foedus, like ferire and percutere foedus (v. ferio and percutio, I. B. fin.), to make a covenant or league:

    foedus, quod meo sanguine in pactione provinciarum iceras, frangere noluisti,

    Cic. Pis. 12, 28:

    cum Gaditanis foedus icisse dicitur,

    id. Balb. 15, 34; Cael. ap. Prisc. p. 886 P.:

    orsi a foedere quod nobiscum icerant,

    Tac. 12, 62 —
    B.
    (Perh. not ante - Aug.) Desideriis icta fidelibus Quaerit patria Caesarem, smitten, tormented, Hor. C. 4, 5, 15:

    novā re consules icti,

    disturbed, Liv. 27, 9, 8; cf. id. 34, 17, 5:

    conscientiā ictus,

    id. 33, 28, 1:

    metu icta,

    id. 1, 16 et saep.:

    haud secus quam pestifero sidere icti pavebant,

    panic - stricken, id. 8, 9, 12:

    domestico vulnere ictus,

    by family affliction, Tac. Agr. 29:

    si existunt, qui magnitudinem multum ultra se positam non icturi appetant,

    reach, attain, Sen. Const. Sap. 3 med.
    C.
    Poet.:

    saltat Milonius, ut semel icto Accessit fervor capiti numerusque lucernis,

    i. e. smitten with wine, tipsy, Hor. S. 2, 1, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > icio

  • 35 ico

    ī̆cĭo and ī̆co), īci, ictum (forms in use, only pres. icit, iciunt, icere; perf. icit, icisse; pluperf. iceram, iceras; fut. perf. icero; pass. pres. icitur, icimur; perf. ictus est; and part. ictus, a, um; pres. ĭco, Prisc. 886 P.;

    but īcit,

    Lucr. 3, 160; Plaut. Mil. 2, 2, 50; pres. icio, Gell. 4, 17, 8; Prisc. 877 P.), 3, v. a. [Gr. ip-, iptomai, to injure; ips, a worm; ikria, scaffolding; cf. Ikaros, en-ipê], to strike, hit, smite, stab, sting (cf.: ferio, percutio, verbero, pulso).
    I.
    Lit. (rare but class.).
    A.
    In gen.:

    exim corpus propellit et icit,

    Lucr. 3, 160:

    unde icimur ictu,

    id. 4, 1050:

    femur,

    Plaut. Truc. 2, 7, 42:

    caput telis (musca),

    Cat. 116, 4: vidulum fuscinā, Plaut. Fragm. ap. Non. 124, 1:

    cum Ptolemaeus in proelio telo venenato ictus esset,

    Cic. Div. 2, 66, 135; cf.:

    lapide ictus,

    Caes. B. C. 3, 22, 2:

    ibi in turba ictus Remus, cecidit,

    Liv. 1, 7, 2:

    velut ictus ab Hercule Cacus,

    Juv. 5, 125.—
    B.
    Esp. of lightning, etc., to strike:

    cum Summanus e caelo ictus esset,

    Cic. Div. 1, 10, 16:

    ictae limen domus,

    Ov. Tr. 5, 4, 34:

    fulmine laurus sola non icitur,

    Plin. 15, 30, 40, § 134; cf.:

    fulmen lauri fruticem non icit,

    id. 2, 55, 56, § 146;

    so in a figure, of a thunderbolt: ut vos iisdem ignibus circumsaepti me primum ictum pro vobis et fumantem videretis,

    Cic. Har. Resp. 21, 45; cf.: exin candida se radiis dedit icta foras lux (i. e. Aurora), struck with rays, irradiated, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 93 Vahl.).—
    C.
    With a homogeneous object: Icere colaphum, to give a box on the ear:

    hei, colaphum icit,

    Plaut. Pers. 5, 2, 65.—
    II.
    Trop.
    A.
    In partic., icere foedus, like ferire and percutere foedus (v. ferio and percutio, I. B. fin.), to make a covenant or league:

    foedus, quod meo sanguine in pactione provinciarum iceras, frangere noluisti,

    Cic. Pis. 12, 28:

    cum Gaditanis foedus icisse dicitur,

    id. Balb. 15, 34; Cael. ap. Prisc. p. 886 P.:

    orsi a foedere quod nobiscum icerant,

    Tac. 12, 62 —
    B.
    (Perh. not ante - Aug.) Desideriis icta fidelibus Quaerit patria Caesarem, smitten, tormented, Hor. C. 4, 5, 15:

    novā re consules icti,

    disturbed, Liv. 27, 9, 8; cf. id. 34, 17, 5:

    conscientiā ictus,

    id. 33, 28, 1:

    metu icta,

    id. 1, 16 et saep.:

    haud secus quam pestifero sidere icti pavebant,

    panic - stricken, id. 8, 9, 12:

    domestico vulnere ictus,

    by family affliction, Tac. Agr. 29:

    si existunt, qui magnitudinem multum ultra se positam non icturi appetant,

    reach, attain, Sen. Const. Sap. 3 med.
    C.
    Poet.:

    saltat Milonius, ut semel icto Accessit fervor capiti numerusque lucernis,

    i. e. smitten with wine, tipsy, Hor. S. 2, 1, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > ico

  • 36 pallium

    pallium, i, n., a covering, cover [cf. palla].
    I.
    In gen.
    a.
    A coverlet:

    et gravius justo pallia pondus habent,

    Ov. H. 21, 170:

    onerosa pallia jactat,

    Juv. 6, 236:

    tunc queror in toto non sidere pallia lecto,

    Prop. 5, 3, 31; Suet. Ner. 84.—
    b.
    A pall:

    arrepto pallio retexi corpora,

    App. M. 3, p. 133, 23; id. Flor. p. 342, 27.—
    c.
    A curtain:

    quae festis suspendam pallia portis?

    Prud. adv. Symm. 2, 726.—
    II.
    In partic., a Greek cloak or mantle, esp. as the dress of the Grecian philosophers. The Romans were accustomed to wear it only when they resided among Greeks. It was also the dress of the hetaerae, both Greek and Roman, Plaut. Mil. 3, 1, 93; Ov. Am. 1, 4, 50; id. A. A. 1, 153:

    pallium in collum conicere (as was customary with persons about to exert themselves),

    id. Capt. 4, 1, 12:

    soleas mihi late: pallium inice in me huc,

    id. Truc. 2, 5, 26; id. Capt. 4, 2, 8: umerum pallio onerare, Ter. Phorm. 5, 6, 4:

    cum iste cum pallio purpureo talarique tunicā versaretur in conviviis muliebribus,

    Cic. Verr. 2, 5, 13, § 31:

    consularis homo soccos habuit et pallium,

    id. Rab. Post. 10, 27:

    amica corpus ejus texit suo pallio,

    id. Div. 2, 69, 143:

    cum pallio et crepidis inambulare in gymnasio,

    Liv. 29, 19:

    togam veteres ad calceos usque demittebant ut Graeci pallium,

    Quint. 11, 3, 143.—Fig.:

    solos esse Atticos credunt quādam eloquentiae frugalitate contentos, ac semper manum intra pallium continentis,

    speaking with calmness and reserve, Quint. 12, 10, 21; cf. id. 11, 3, 138.— Plur. for sing., Ov. A. A. 1, 153.—Prov.:

    tunica propior pallio est,

    the shirt is nearer than the coat, Plaut. Trin. 5, 2, 30:

    a togā ad pallium,

    of sinking from a high to a lower rank, Tert. Pall. 5.—
    B.
    Transf.
    1.
    The toga, and, in gen., an upper garment of any kind, Mart. 3, 63, 10; 8, 59, 9; 11, 16, 5; 11, 23, 12.—
    2.
    Since the pallium was the philosopher's cloak, a philosophic career or habit:

    ad pallium reverti,

    Amm. 25, 4, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > pallium

  • 37 pessum

    1.
    pessum, adv. [prob. contr. from pedis-versum, pexa, pedon, towards the feet; like susum, sursum, from sub-versum; hence, in gen.], to the ground, to the bottom, down (mostly ante-class. and postAug.; esp. freq. in the connection pessum ire and pessum dare).
    I.
    Lit.:

    nunc eam (cistellulam) cum navi scilicet abisse pessum in altum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 64:

    quando abiit rete pessum,

    id. Truc. 1, 1, 15; and:

    ne pessum abeat (ratis),

    id. Aul. 4, 1, 12:

    multae per mare pessum Subsedere urbes,

    have gone to the bottom, been swallowed up, Lucr. 6, 589:

    ubi dulcem caseum demiseris in eam (muriam), si pessum ibit, etc. (opp. si innatabit),

    goes to the bottom, sinks, Col. 12, 6, 2 (cf. also the fig. taken from a ship, in II.):

    ut (lacus) folia non innatantia ferat, sed pessum et penitus accipiat,

    Mel. 3, 9, 2:

    sidentia pessum Corpora caesa tenent,

    Luc. 3, 674:

    quam celsa cacumina pessum Tellus victa dedit,

    sent to the bottom, id. 5, 616: pessum mergere pedes, Prud. praef. ap. Symm. 2, 36.—
    II.
    Trop.
    A.
    Pessum ire, and rarely pessum sidere, to fall to the ground, go to ruin; to sink, perish:

    quia miser non eo pessum, etc.,

    Plaut. Cist. 2, 1, 12:

    pessum ituros fecundissimos Italiae campos, si, etc.,

    Tac. A. 1, 79:

    pessum iere vitae pretia,

    Plin. H. N. 14 prooem. §

    5: vitia civitatis degenerantis et pessum suā mole sidentis,

    Sen. Const. Sap. 2, 3.—
    B.
    Pessum dare (less correctly, in one word, pessumdare or pessundare), rarely pessum premere, agere, deicere, to send to the bottom, to sink, ruin, destroy, undo; to put out of the world, put an end to: pessum dare aliquem verbis, Cic. Fragm. ap. Quint. 8, 6, 47:

    pessum dedisti me blandimentis tuis,

    Plaut. Rud. 2, 6, 23; id. Merc. 5, 2, 6:

    exemplum pessumum pessum date,

    do away with, remove, id. Rud. 3, 2, 3:

    quae res plerumque magnas civitates pessum dedit,

    Sall. J. 42, 4:

    quae, si non astu providentur, me aut erum pessum dabunt,

    Ter. And. 1, 3, 3:

    multos etiam bonos pessum dedit,

    Tac. A. 3, 66 fin.:

    ingentes hostium copias,

    Val. Max. 4, 4, 5:

    sin (animus) ad inertiam et voluptates corporis pessumdatus est,

    has sunk into indolence, Sall. J. 1, 4:

    aliquem pro suis factis pessumis pessum premere,

    Plaut. Most. 5, 2, 49: aetate pessum actā, i. e. brought to an end, Auct. ap. Lact. 1, 11:

    nec sum mulier, nisi eam pessum de tantis opibus dejecero,

    App. M. 5, p. 161, 22; cf. id. ib. 5, p. 163, 22.
    2.
    pessum, i, n. (collat. form pes-sus, i, m., Plin. Val. 1, 5 fin.; Theod. Prisc. 2, 5), = pesson, pessos, in medic. lang., a pessary, App. Herb. 121; Theod. Prisc. 3, 5 (in Cels. 5, 21, written as Greek).

    Lewis & Short latin dictionary > pessum

  • 38 quei

    1.
    qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

    rarely cum quo,

    Liv. 7, 33:

    cum quibus,

    id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.
    I.
    Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).
    A.
    In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

    qui color, nitor, vestitus?

    id. ib. 2, 2, 11:

    qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

    Cic. de Or. 2, 8, 34:

    virgo, quae patria est tua?

    Plaut. Pers. 4, 4, 88:

    occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

    what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—
    B.
    In indirect discourse:

    scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

    what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

    Verg. G. 1, 3:

    iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

    id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

    nescimus qui sis,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

    qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    II.
    Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.
    A.
    As a simple rel.
    1.
    With antecedent expressed:

    habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

    id. Balb. 5, 11:

    vir acer, cui, etc.,

    id. Brut. 35, 135:

    vir optimus, qui, etc.,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    Priscus, vir cujus, etc.,

    Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

    quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

    id. 30, 30, 12:

    collaria, quae vocantur maelium,

    Varr. R. R. 2, 9, 15:

    coloniam, quam Fregellas appellent,

    Liv. 8, 23:

    sucus, quem opobalsamum vocant,

    Plin. 12, 25, 54, § 116:

    sidere, quod Caniculam appellavimus,

    id. 18, 28, 68, § 272. —
    2.
    With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

    novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 60:

    beati, quīs contigit, etc.,

    Verg. A. 1, 95:

    fac, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1. —
    3.
    The rel. freq. agrees with the foll. word:

    est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

    Sall. C. 55, 3:

    ealoca, quae Numidia appellatur,

    id. J. 18, 11:

    exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

    Cic. Brut. 33, 127:

    justa gloria, qui est fructus virtutis,

    id. Pis. 24, 57:

    domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

    id. Sest. 42, 91. —
    4.
    Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

    ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 112:

    ubi est scelus qui me perdidit?

    Ter. And. 3, 5, 1:

    hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

    Varr. R. R. 1, 1, 11:

    abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

    Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

    illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

    id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —
    5.
    Relating to a remote subject:

    annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—
    6.
    The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

    erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6. —
    7.
    In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

    quemne ego vidi?

    whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—
    B.
    With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.
    1.
    As, because, seeing that, since:

    Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

    Cic. Att. 5, 9, 1:

    hospes, qui nihil suspicaretur,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

    ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

    Phaedr. 1, 8, 11.—
    2.
    Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

    id. Off. 3, 19, 77:

    socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

    Liv. 23, 43:

    idoneus nemo fuit quem imitarere,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—
    3.
    Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

    qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

    Cic. Off. 3, 33, 117:

    nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

    id. ib. 3, 19, 77:

    non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

    id. N. D. 1, 5, 12:

    nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    quis potest esse tam mente captus, qui neget?

    as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—
    4.
    To express a purpose, design, in order that, to:

    sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

    Cic. Off. 1, 14, 43:

    Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

    Caes. B. G. 1, 15:

    domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

    Nep. Milt. 1, 4. —
    C.
    The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

    res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

    and this, Cic. Mil. 20, 53:

    ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

    id. N. D. 2, 30, 75.—
    D.
    The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

    quae tua natura est,

    according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

    qui meus amor in te est,

    such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—
    E.
    In neutr. sing.
    a.
    Quod signifies,
    1.
    As much as, as far as, what, = quantum:

    adjutabo quod potero,

    Ter. Heaut. 3, 1, 7:

    cura, quod potes, ut valeas,

    Cic. Fam. 14, 4, 6:

    quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

    id. Att. 1, 5, 7:

    tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

    id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

    nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    (Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

    id. Fin. 2, 3, 7:

    quod tuo commodo fiat,

    id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

    quod sciam,

    Plaut. Ps. 4, 6, 14:

    quod ad me attinet,

    as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

    quod operae,

    so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

    quod aeris,

    Liv. 8, 20. —
    2.
    Wherein:

    si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

    Ter. And. 4, 3, 23.—
    b.
    Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

    quo difficilius, hoc praeclarius,

    Cic. Off. 1, 19, 64.—
    III.
    Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

    quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

    Cic. Off. 1, 3, 7:

    si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

    Caes. B. G. 1, 48:

    nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

    Cic. Leg. 2, 26, 65:

    (BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

    Cic. de Or. 1, 2, 8.
    2.
    quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].
    I.
    Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?
    A.
    In direct questions:

    quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

    Plaut. Am. prol. 76:

    Quī, amabo?

    id. Bacch. 1, 1, 19:

    quī scire possum?

    id. ib. 2, 2, 13:

    Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

    id. ib. 4, 4, 31:

    Quī non?

    id. ib. 5, 2, 44:

    quī vero dupliciter?

    id. Mil. 2, 3, 25:

    quī vero?

    id. Merc. 2, 3, 60:

    quī scis?

    Ter. And. 2, 1, 2:

    quī istuc facere potuit?

    id. Eun. 4, 3, 15:

    quī potui melius?

    id. Ad. 2, 2, 7:

    sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

    Cic. N. D. 1, 10, 25:

    quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

    id. ib. 1, 30, 84:

    quī potest?

    id. Ac. 2, 31, 100:

    quī ego minus in Africam traicerem,

    Liv. 28, 43, 18.—
    B.
    In indirect questions:

    nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

    Plaut. Am. 2, 2, 133:

    quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    nec quī hoc mihi eveniat scio,

    id. Hec. 2, 3, 6:

    neque videre, quī conveniat,

    Liv. 42, 50. —
    C.
    In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

    quī te Juppiter dique omnes perduint!

    Plaut. Men. 5, 5, 31:

    quī istum di perdant!

    id. Trin. 4, 2, 78:

    quī te di omnes perdant!

    id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

    quī illi di irati!

    Cic. Att. 4, 7, 1.—
    II.
    Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).
    1.
    In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

    patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

    Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

    sucophantia, quī admutiletur miles,

    id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

    mihi dari... vehicla quī vehar,

    id. Aul. 3, 5, 28:

    multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

    Ter. And. 3, 2, 32:

    in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

    Nep. Arist. 3, 2.—
    2.
    Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

    indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

    Plaut. Pers. 4, 4, 41:

    quī datur, tanti indica,

    id. ib. 4, 4, 109:

    ut quantum possit quīque liceat veneant,

    id. Men. 3, 3, 25.—
    B.
    Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

    ut det, quī fiamus liberi,

    id. Aul. 2, 4, 31:

    facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 34 sq. —
    C.
    Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

    hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

    Plaut. Ps. 1, 5, 58:

    hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

    id. Most. 3, 2, 139:

    hercle quī aequom postulabat senex,

    id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

    edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

    Plaut. Mil. 3, 1, 184:

    edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

    id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

    ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

    Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

    an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

    Plaut. Trin. 3, 2, 11:

    et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

    id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > quei

  • 39 qui

    1.
    qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

    rarely cum quo,

    Liv. 7, 33:

    cum quibus,

    id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.
    I.
    Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).
    A.
    In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

    qui color, nitor, vestitus?

    id. ib. 2, 2, 11:

    qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

    Cic. de Or. 2, 8, 34:

    virgo, quae patria est tua?

    Plaut. Pers. 4, 4, 88:

    occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

    what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—
    B.
    In indirect discourse:

    scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

    what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

    quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

    Verg. G. 1, 3:

    iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

    id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

    nescimus qui sis,

    Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

    qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

    id. Rosc. Com. 6, 17.—
    II.
    Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.
    A.
    As a simple rel.
    1.
    With antecedent expressed:

    habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

    Cic. Phil. 2, 19, 48:

    ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

    id. Balb. 5, 11:

    vir acer, cui, etc.,

    id. Brut. 35, 135:

    vir optimus, qui, etc.,

    id. Fam. 14, 4, 2:

    Priscus, vir cujus, etc.,

    Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

    quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

    id. 30, 30, 12:

    collaria, quae vocantur maelium,

    Varr. R. R. 2, 9, 15:

    coloniam, quam Fregellas appellent,

    Liv. 8, 23:

    sucus, quem opobalsamum vocant,

    Plin. 12, 25, 54, § 116:

    sidere, quod Caniculam appellavimus,

    id. 18, 28, 68, § 272. —
    2.
    With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

    novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

    Plaut. Trin. 4, 2, 60:

    beati, quīs contigit, etc.,

    Verg. A. 1, 95:

    fac, qui ego sum, esse te,

    Cic. Fam. 7, 23, 1. —
    3.
    The rel. freq. agrees with the foll. word:

    est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

    Sall. C. 55, 3:

    ealoca, quae Numidia appellatur,

    id. J. 18, 11:

    exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

    Cic. Brut. 33, 127:

    justa gloria, qui est fructus virtutis,

    id. Pis. 24, 57:

    domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

    id. Sest. 42, 91. —
    4.
    Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

    ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

    Plaut. Trin. 4, 2, 112:

    ubi est scelus qui me perdidit?

    Ter. And. 3, 5, 1:

    hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

    Varr. R. R. 1, 1, 11:

    abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

    Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

    illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

    id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —
    5.
    Relating to a remote subject:

    annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

    Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—
    6.
    The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

    erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

    Caes. B. G. 1, 6. —
    7.
    In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

    quemne ego vidi?

    whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—
    B.
    With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.
    1.
    As, because, seeing that, since:

    Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

    Cic. Att. 5, 9, 1:

    hospes, qui nihil suspicaretur,

    id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

    ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

    Phaedr. 1, 8, 11.—
    2.
    Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

    dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

    id. Off. 3, 19, 77:

    socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

    Liv. 23, 43:

    idoneus nemo fuit quem imitarere,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—
    3.
    Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

    qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

    Cic. Off. 3, 33, 117:

    nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

    id. ib. 3, 19, 77:

    non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

    id. N. D. 1, 5, 12:

    nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

    id. Rosc. Am. 18, 52:

    quis potest esse tam mente captus, qui neget?

    as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—
    4.
    To express a purpose, design, in order that, to:

    sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

    Cic. Off. 1, 14, 43:

    Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

    Caes. B. G. 1, 15:

    domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

    Nep. Milt. 1, 4. —
    C.
    The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

    res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

    and this, Cic. Mil. 20, 53:

    ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

    id. N. D. 2, 30, 75.—
    D.
    The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

    quae tua natura est,

    according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

    qui meus amor in te est,

    such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—
    E.
    In neutr. sing.
    a.
    Quod signifies,
    1.
    As much as, as far as, what, = quantum:

    adjutabo quod potero,

    Ter. Heaut. 3, 1, 7:

    cura, quod potes, ut valeas,

    Cic. Fam. 14, 4, 6:

    quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

    id. Att. 1, 5, 7:

    tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

    id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

    nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

    id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

    (Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

    id. Fin. 2, 3, 7:

    quod tuo commodo fiat,

    id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

    quod sciam,

    Plaut. Ps. 4, 6, 14:

    quod ad me attinet,

    as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

    quod operae,

    so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

    quod aeris,

    Liv. 8, 20. —
    2.
    Wherein:

    si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

    Ter. And. 4, 3, 23.—
    b.
    Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

    quo difficilius, hoc praeclarius,

    Cic. Off. 1, 19, 64.—
    III.
    Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

    quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

    Cic. Off. 1, 3, 7:

    si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

    Caes. B. G. 1, 48:

    nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

    Cic. Leg. 2, 26, 65:

    (BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

    Cic. de Or. 1, 2, 8.
    2.
    quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].
    I.
    Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?
    A.
    In direct questions:

    quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

    Plaut. Am. prol. 76:

    Quī, amabo?

    id. Bacch. 1, 1, 19:

    quī scire possum?

    id. ib. 2, 2, 13:

    Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

    id. ib. 4, 4, 31:

    Quī non?

    id. ib. 5, 2, 44:

    quī vero dupliciter?

    id. Mil. 2, 3, 25:

    quī vero?

    id. Merc. 2, 3, 60:

    quī scis?

    Ter. And. 2, 1, 2:

    quī istuc facere potuit?

    id. Eun. 4, 3, 15:

    quī potui melius?

    id. Ad. 2, 2, 7:

    sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

    Cic. N. D. 1, 10, 25:

    quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

    id. ib. 1, 30, 84:

    quī potest?

    id. Ac. 2, 31, 100:

    quī ego minus in Africam traicerem,

    Liv. 28, 43, 18.—
    B.
    In indirect questions:

    nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

    Plaut. Am. 2, 2, 133:

    quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

    Ter. Phorm. 5, 6, 15:

    nec quī hoc mihi eveniat scio,

    id. Hec. 2, 3, 6:

    neque videre, quī conveniat,

    Liv. 42, 50. —
    C.
    In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

    quī te Juppiter dique omnes perduint!

    Plaut. Men. 5, 5, 31:

    quī istum di perdant!

    id. Trin. 4, 2, 78:

    quī te di omnes perdant!

    id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

    quī illi di irati!

    Cic. Att. 4, 7, 1.—
    II.
    Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).
    1.
    In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

    patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

    Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

    sucophantia, quī admutiletur miles,

    id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

    mihi dari... vehicla quī vehar,

    id. Aul. 3, 5, 28:

    multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

    Ter. And. 3, 2, 32:

    in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

    Nep. Arist. 3, 2.—
    2.
    Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

    indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

    Plaut. Pers. 4, 4, 41:

    quī datur, tanti indica,

    id. ib. 4, 4, 109:

    ut quantum possit quīque liceat veneant,

    id. Men. 3, 3, 25.—
    B.
    Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

    ut det, quī fiamus liberi,

    id. Aul. 2, 4, 31:

    facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

    Ter. And. 2, 1, 34 sq. —
    C.
    Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

    hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

    Plaut. Ps. 1, 5, 58:

    hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

    id. Most. 3, 2, 139:

    hercle quī aequom postulabat senex,

    id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

    edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

    Plaut. Mil. 3, 1, 184:

    edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

    id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

    ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

    id. Truc. 1, 1, 49:

    quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

    Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

    an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

    Plaut. Trin. 3, 2, 11:

    et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

    id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

    Lewis & Short latin dictionary > qui

  • 40 resolvo

    rĕ-solvo, solvi, sŏlūtum, 3, v. a., to untie, unfasten, unbind; to loose, loosen, release, open (not freq. till after the Aug. per.; cf.: relaxo, resero, recludo, libero).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    equos,

    to unyoke, Ov. F. 4, 180; cf.:

    juncta juga leonibus,

    Cat. 63, 76:

    quem suā sponte vinxerit, non resolvat, etc.,

    Col. 1, 8, 16; 11, 1, 22:

    cinctas vestes,

    Ov. M. 1, 382; cf.

    nodum,

    Cels. 7, 4, 4:

    fila,

    to loose, separate, Ov. M. 2, 654:

    vulnera,

    to unbind, Quint. 6, 1, 30; 49:

    oras,

    to cast loose from the shore, Liv. 22, 19, 10 Drak. N. cr.:

    virginem catenis,

    i. e. to release, Ov. M. 4, 737; cf.:

    crura vinclis,

    id. A. A. 3, 272:

    (puella) resoluta capillos,

    id. Am. 2, 14, 39:

    claustra,

    to open, Lucr. 1, 415:

    litteras,

    Liv. 26, 15:

    venas,

    Tac. A. 6, 48:

    jugulum mucrone,

    Ov. M. 1, 227:

    ferro,

    id. ib. 6, 643:

    manum in diversum,

    Quint. 11, 3, 97:

    fauces haec in verba,

    Ov. M. 2, 282; cf.:

    exspectato Ora sono,

    id. ib. 13, 126:

    fatis ora,

    Verg. G. 4, 452;

    and simply ora,

    id. A. 3, 457:

    ignis aurum resolvit,

    melts, dissolves, Lucr. 6, 967:

    nivem,

    to melt, thaw, Ov. Tr. 3, 10, 13; cf.:

    resolutus repente Rhenus,

    Suet. Dom. 6:

    margaritas in tabem,

    Plin. 9, 35, 58, § 120:

    glaebam in pulverem,

    Col. 11, 2, 60:

    nummos,

    to melt down, Lampr. Alex. Sev. 30 fin. — Poet.:

    nebulas ventis ac sole,

    to disperse, dissipate, scatter, Ov. M. 14, 400; cf.

    tenebras (sidere),

    Verg. A. 8, 591:

    resoluta caligo,

    Sil. 5, 58: Zephyro se glaeba, becomes loose or soft, Verg. G. 1, 44; Curt. 4, 6, 11:

    terra resoluta,

    Col. 4, 1, 4; 11, 3, 5:

    muros ariete,

    to break down, Sil. 5, 553:

    cinctos muros,

    id. 12, 495:

    saxa,

    id. 1, 369. —
    B.
    In partic.
    1.
    To relax, unnerve, enervate, enfeeble the body (cf. remitto):

    felicitas hos inflat, illos mollit et totos resolvit,

    Sen. Ep. 36, 1:

    (Cerberus) immania terga resolvit Fusus humi,

    stretched out, Verg. A. 6, 422:

    nexos artus,

    id. ib. 4, 695:

    utrumque (concubitus),

    Ov. A. A. 2, 683:

    corpus (somno),

    id. M. 7, 328:

    placitā resoluta quiete,

    id. ib. 9, 468:

    membra ad molles choros,

    Prop. 2, 34 (3, 32), 42; Curt. 4, 16, 13:

    fatigatione resolutus,

    id. 6, 8, 21; 9, 5, 10.—
    2.
    Mostly ante-class., to pay a debt:

    minas,

    Plaut. Ep. 1, 2, 39:

    argentum,

    id. ib. 3, 2, 16; id. Men. 5, 5, 30:

    pro vecturā,

    id. As. 2, 4, 27; cf. Cato, R. R. 144, 3; 145, 1; 148, 2:

    damnum boni viri arbitratu resolvere,

    id. ib. 149, 2. —
    II.
    Trop.
    A.
    In gen. (acc. to I. A.), to separate, unbind, set free, release; to disclose, show, reveal, lay open; to annul, cancel, make void, abolish, destroy (syn. rescindo):

    ipsas periodos majoribus intervallis et velut laxioribus nodis resolvemus,

    Quint. 9, 4, 127:

    quoniam, quā fieri quicquid posset ratione, resolvi,

    have disclosed, shown, Lucr. 5, 773:

    teque piacula nulla resolvent,

    release, Hor. C. 1, 28, 34:

    amore resolutus,

    Tib. 1, 10, 83:

    (Hannibal) Quod sponte abscedat tandemque resolvat Ausoniam,

    liberate, Sil. 17, 206:

    resoluta legibus urbs,

    id. 11, 36:

    ira resoluta frenis legum,

    Luc. 2, 145:

    litem quod lite resolvit,

    does away with, ends, Hor. S. 2, 3, 103:

    invitat genialis hiems curasque resolvit,

    banishes, dispels, Verg. G. 1, 302:

    tristitiam animi,

    Plin. 24, 6, 15, § 24:

    dolos tecti ambagesque,

    i. e. find the way through, Verg. A. 6, 29:

    jura (pudoris),

    id. ib. 4, 27:

    dolos fraudesque,

    Sil. 7, 153:

    gaudia ferro,

    id. 13, 508:

    amphiboliam,

    to destroy, remove, Quint. 7, 9, 4:

    ambiguitatem,

    id. 12, 2, 13:

    dicta ex parte diversā,

    i. e. refute, id. 5, 13, 12:

    vectigal et onera commerciorum,

    to abolish, Tac. H. 4, 65:

    stipulationem,

    Dig. 21, 2, 57 fin.:

    conventionem,

    ib. 41, 5, 2:

    emptionem,

    ib. 18, 2, 2 et saep. —
    B.
    In partic. (acc. to I. B.).
    1.
    To relax, soften:

    disciplinam militarem,

    Tac. H. 1, 51:

    judices,

    Quint. 4, 2, 19; id. 8, prooem § 12. —
    2.
    To pay:

    unā plagā (cf. I. B. 2. supra),

    Plaut. Am. 2, 2, 73 (but in Cic. Phil. 14, 14, 38, the correct reading is persoluturum). — Hence, rĕsŏlūtus, a, um, P. a. (acc. to I. B. 1.), relaxed, enervated, effeminate:

    corpora juvenum (with fluxa), Col. praef. § 17: minister Idaeo resolutior cinaedo,

    Mart. 10, 98.—
    2.
    Free, unhampered: os, Val.Max. 8, 7, ext. 1.—
    3.
    Unbridled:

    gaudia,

    Sil. 11, 305.— Adv.: rĕsŏlūtē, without restraint:

    quo resolutius decachinnetis,

    more unrestrainedly, Tert. ad Nat. 1, 19.

    Lewis & Short latin dictionary > resolvo

См. также в других словарях:

  • sidéré — ⇒SIDÉRÉ, ÉE, adj. Qui est frappé de stupeur et, p. ext., qui est profondément surpris. Comme Raboliot soulevait une carpe encore, il resta sidéré, à contempler un pareil monstre. (...) il hochait la tête, avec un air de stupeur vertigineuse… …   Encyclopédie Universelle

  • sidere — obs. form of cider …   Useful english dictionary

  • sidere — sì·de·re v.intr. OB LE stare, trovare ragione d esistere: o luce etterna che sola in te sidi (Dante) {{line}} {{/line}} DATA: av. 1321. ETIMO: dal lat. sīdĕre mettersi a sedere, posarsi . NOTA GRAMMATICALE: forme non attestate: p.pass. e tempi… …   Dizionario italiano

  • sidere — (L). Starry …   Dictionary of word roots and combining forms

  • præsidere — præ|si|de|re vb., r, de, t (være leder for) …   Dansk ordbog

  • sidérer — [ sidere ] v. tr. <conjug. : 6> • 1894; sidéréXVIe « influencé par les astres »; lat. siderari « subir l influence funeste des astres » 1 ♦ Méd. Mettre dans un état de sidération. 2 ♦ Fam. Frapper de stupeur. ⇒ abasourdir, stupéfier. Cette… …   Encyclopédie Universelle

  • Fantaisie (album) — Fantaisie Album par Sylvie Vartan Sortie 1978 Enregistrement 1978 Genre variété française Producteur Jacques Revaux Label RCA …   Wikipédia en Français

  • s'ébahir — ● s ébahir verbe pronominal être ébahi verbe passif Être très étonné ; être sidéré, stupéfait : Avoir un air ébahi. ● s ébahir (synonymes) verbe pronominal être ébahi verbe passif Être très étonné ; être sidéré, stupéfait Synonymes : abasourdi… …   Encyclopédie Universelle

  • Mulliner Book — Le Mulliner Book est un recueil de pièces pour clavier de provenance anglaise datant sans doute des années 1560 et réalisé par l organiste Thomas Mulliner. Ce petit volume résulte de ses années d’études avec John Heywood connu non seulement comme …   Wikipédia en Français

  • Codex Calixtinus — Codex Calixtinus, Folio 4r, Apóstol Santiago. El Codex Calixtinus o Códice Calixtino es un manuscrito iluminado de mediados del siglo XII. Constituye una especie de guía para los peregrinos que seguían el Camino de Santiago en su viaje a Santiago …   Wikipedia Español

  • Andreas Cassius (1605-1673) — Pour les articles homonymes, voir Cassius. Andreas Cassius Naissance 1605 Schleswig (Danemark) Décès 1673 Hambourg (Saint Empire romain germanique) Nationalité …   Wikipédia en Français

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»