Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

saying

  • 81 logus

    lŏgos ( - us), i, m., = logos, a word.
    I.
    In gen.:

    non longos logos,

    Plaut. Men. 5, 2, 29; Petr. 126.—
    II.
    In partic.
    A.
    Mere words, empty talk:

    dabuntur dotis tibi sescenti logei atque Attici omnes,

    Plaut. Pers. 3, 1, 66; Ter. Phorm. 3, 2, 7.—
    B.
    A witty saying, bon-mot, jest:

    logos ridiculos vendo,

    Plaut. Stich. 1, 3, 68: omnes logos, qui ludis dicti sunt, animadvertisse, Cic. Fragm. ap. Non. 63, 18.—
    C.
    A fable:

    fabellae et Aesopei logi,

    Sen. Cons. ad Polyb. 27.—
    D.
    Reason:

    logos aut methodos,

    Aus. Idyll. 11, 67: logos aut methodus, Marc. Carm. de Medic. 6.

    Lewis & Short latin dictionary > logus

  • 82 modestia

    mŏdestĭa, ae, f. [modestus], moderateness, moderation; esp. in one's behavior, unassuming conduct, modesty (opp. immodestia, superbia, licentia; class.).
    I.
    In gen.: eam virtutem Graeci sôphrosunên vocant:

    quam soleo equidem tum temperantiam, tum moderationem appellare, nonnumquam etiam modestiam,

    Cic. Tusc. 3, 8, 16; cf.:

    modestia est in animo continens moderatio cupiditatum,

    Auct. Her. 3, 2, 3:

    rectum dividitur in prudentiam, justitiam, fortitudinem, modestiam,

    id. ib.:

    disserebat de suā modestiā,

    want of confidence in himself, Tac. A. 1, 11 init.
    II.
    In partic.
    A.
    Unassuming conduct, discretion, moderation, sobriety of behavior (the predom. signif. of the word):

    sarta tecta tua precepta usque habui mea modestia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 36:

    sine modo et modestia,

    id. Bacch. 4, 3, 2:

    temperantiae partes sunt continentia, clementia, modestia,

    Cic. Inv. 2, 54, 164; cf.:

    modestia est, per quam pudor honestus claram et stabilem comparat auctoritatem,

    id. ib.:

    non minus se in milite modestiam et continentiam, quam virtutem et animi magnitudinem desiderare,

    Caes. B. G. 7, 52:

    in dicendo,

    Cic. Phil. 2, 5, 10:

    modestia et humanitas,

    id. Att. 7, 5, 2:

    neque modum, neque modestiam victores habent,

    Sall. C. 11, 4.—
    B. 1.
    Shame, shamefacedness, modesty:

    et sententiarum et compositionis et vocis et vultūs modestia,

    Quint. 4, 1, 55: virginalis, Pac. ap. Cic. Div. 1, 31, 66; cf.:

    primaeque modestia culpae Confundit vultus,

    Stat. Th. 2, 232; poet.: vacui lecti, i. e. (chaste) celibacy, id. Silv. 1, 2, 162.—
    2.
    Sense of honor, honor, dignity:

    neque sumptui, neque modestiae suae parcere,

    Sall. C. 14, 6.—
    C.
    As a transl. of the Gr. eutaxia, in the lang. of the Stoics, the quality of saying and doing everything in the proper place and at the proper time, correctness of conduct, propriety: sic fit, ut modestia haec, quam ita interpretamur, ut dixi, scientia sit opportunitatis idoneo rum ad agendum temporum, Cic. Off. 1, 40, 142 (v. the entire context).—
    D.
    (Post-Aug)
    1.
    Of the weather, mildness:

    hiemis,

    Tac. A. 12, 43 (cf.:

    clementia hiemis,

    Col. 5, 5, 6).—
    2.
    Of the course of a stream, gentleness:

    aquarum modestia,

    gentle course, Plin. 6, 20, 23, § 71.

    Lewis & Short latin dictionary > modestia

  • 83 nam

    nam, conj. [ acc. sing. fem. of pronom. stem na-; cf.: egô-nê, tu-nê; Lat. ne, nae; masc. num; cf.: tum, tam; quom, quam].
    I.
    To introduce a confirmation or explanation, for (always in prose beginning the sentence; cf.: enim, etenim, and v. infra C.).
    A.
    Introducing an explanation or fuller statement of something already said.
    1.
    In gen.:

    is pagus appellabatur Tigurinus. Nam omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa est,

    Caes. B. G. 1, 12, 4:

    quibus rebus auditis... suas quoque copias in tres partes distribuerunt. Nam praesidio e regione castrorum relicto... reliquas copias, etc.,

    id. ib. 7, 61, 5: neque solum colent inter se ac diligent, sed etiam verebuntur. Nam maximum ornamentum amicitiae tollit, qui ex eā tollit verecundiam, Cic. [p. 1185] Lael. 22, 82; id. Part. Or. 11, 38; id. Or. 43, 147; cf.:

    pandite atque aperite propere januam hanc Orci, opsecro. Nam equidem haut aliter esse duco,

    Plaut. Bacch. 3, 1, 2. —
    2.
    Esp.
    (α).
    To introduce an explanatory parenthetical clause:

    omni ratione colenda justitia est, tum ipsa per sese (nam aliter justitia non esset), tum, etc.,

    Cic. Off. 2, 12, 42:

    et in insulā quae est in Fibreno —nam hoc, opinor, illi alteri flumini nomen est—sermoni reliquo demus operam sedentes,

    id. Leg. 2, 1, 1:

    tamen is ad id locorum talis vir (nam postea ambitione praeceps datus est), consulatum adpetere non audebat,

    Sall. J. 63, 6; Sen. Ep. 40, 9.—
    (β).
    To resume the course of thought after a parenthetical interruption:

    hic vero simul... atque me mare transisse cognovit (audi, audi, atque attende...), nam simul ac me Dyrrachium attigisse audivit, etc.,

    Cic. Planc. 41, 98:

    duplex inde Hannibali gaudium fuit (neque enim quidquam eorum, quae apud hostes agerentur, eum fallebat): nam et liberam Minucii temeritatem se suo modo capturum, et sollertiae Fabii dimidium virium decessisse,

    Liv. 22, 28, 1.—
    (γ).
    To introduce an example, or several examples, illustrating a general statement, for example, for instance:

    sed vivo Catone minores natu multi uno tempore oratores floruerunt. Nam et A. Albinus... et litteratus et disertus fuit. Nam Q. Metellus... in primis est habitus eloquens,

    Cic. Brut. 21, 81:

    quin etiam easdem causas ut quisque egerit utile erit scire. Nam de domo Ciceronis dixit Calidius, et pro Milone orationem Brutus exercitationis gratiā scripsit,

    Quint. 10, 1, 23; 8, 6, 38; Prop. 3 (4), 1, 23.—
    B.
    Introducing a ground or reason for a fact, command, or principle.
    1.
    In gen.:

    quamobrem, Quirites, celebratote illos dies cum conjugibus ac liberis vestris: nam multi saepe honores dīs immortalibus justi habiti sunt, sed profecto justiores numquam,

    Cic. Cat. 3, 10, 23: vires vitaque corpus meum nunc deserit omne: nam me visus homo pulcher, etc., Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40:

    qui... dilectum habere noluerit. Nam sociorum auxilia aut ita imbecilla sunt, ut non multum nos juvare possint, etc.,

    Cic. Fam. 15, 1, 11.—
    2.
    Esp., introducing the speaker's reason for a particular form of statement, etc.:

    Phoenices alias urbes in orā maritumā condidere... nam de Carthagine silere melius puto quam parum dicere,

    Sall. J. 19, 1; cf.

    Mercuri (nam te docilis magistro Movit Amphion lapides canendo), etc.,

    Hor. C. 3, 11, 1;

    so in a question: una domus erat, idem victus isque communis... nam quid ego de studiis dicam cognoscendi semper aliquid, etc.,

    Cic. Lael. 27, 104:

    nam quid ego de cotidiano sermone querimoniāque populi Romani loquar?

    id. Verr. 2, 1, 49, § 129.—
    3.
    Loosely, introducing the speaker's reason for saying what precedes: nam ego ad Menaechmum nunc eo ( I have said this), for, etc., Plaut. Men. 1, 1, 20; id. Trin. 1, 1, 3 Brix ad loc.—So esp. after a general remark, introducing its illustration in the case in hand, Plaut. Truc. 1, 1, 58 Spengel ad loc.; id. Most. 5, 1, 3; id. Mil. 2, 1, 17.—
    4.
    In a still looser connection, introducing a particular fact or argument in support of what precedes, but, now, certainly:

    L. Sisennae omnis facultas ex historiā ipsius perspici potest, quae cum facile vincat superiores, tum indicat quantum absit a summo... Nam Q. Hortensii admodum adulescentis ingenium simul aspectum et probatum est,

    Cic. Brut. 64, 228; 43, 161; id. Div. 2, 31, 66; 2, 32, 68:

    at prooemium aliquando et narrationem dicit malus homo et argumenta sic, ut nihil sit in his requirendum. Nam et latro pugnabit acriter, virtus tamen erit fortitudo,

    Quint. 2, 20, 10.—
    5.
    Ellipt., in reply to a question or remark, where the answer is implied, and nam introduces the reason for it; for assuredly, certainly:

    nos hunc Heracliensem, multis civitatibus expetitum... de nostrā civitate eiciemus? Nam si quis minorem gloriae fructum putat ex Graecis versibus percipi quam ex Latinis, vehementer errat,

    Cic. Arch. 10, 22 sq.:

    numquid ergo hic Lysimachus, felicitate quādam dentibus leonis elapsus, ob hoc cum ipse regnaret mitior fuit? Nam Telesphorum Rhodium amicum suum... in caveā velut novum animal aliquod... pavit,

    Sen. de Ira. 3, 17, 3; cf.: de eis rebus, inquit Crassus, quibus sciam poteroque. Tum ille:

    nam quod tu non poteris aut nescies, quis nostrum tam impudens est, qui se scire aut posse postulet?

    Cic. de Or. 1, 22, 101.—So with particles of asseveration: mehercule, hercule, edepol, etc.: tamen tibi a me nulla orta est injuria. Aes. Nam hercle etiam hoc restat, i. e. not yet; for that is to come hereafter, Ter. Ad. 2, 1, 36: sume, posce, prome quidvis: te facio cellarium. Er. Nam nisi hercle manticinatus probe ero, fusti pectito, Plaut. Capt. 4, 2, 115:

    dicunt ei fere nullam esse columnam, quae ad perpendiculum esse possit. Nam mehercule, inquit, sic agamus: columnae ad perpendiculum exigantur,

    Cic. Verr. 2, 1, 51, § 133.—
    C.
    The conjunction nam sometimes follows a word of the clause ( poet. and perh. not ante-Aug.; v. Lachm. ad Lucr. p. 246):

    prohibent nam cetera Parcae Scire,

    Verg. A. 3, 379:

    solam nam perfidus ille Te colere,

    id. ib. 4, 421; 10, 585;

    1, 444: olim nam quaerere amabam,

    Hor. S. 2, 3, 20; 41:

    ego nam videor mihi sanus,

    id. ib. 2, 3, 302:

    his nam plebecula plaudit,

    id. Ep. 2, 1, 186.
    II.
    In transitions.
    A.
    Introducing a new subject as of secondary importance; but now, on the other hand:

    nam quod rumores distulerunt malivoli, Multas contamināsse Graecas, dum facit Paucas Latinas: factum hic esse id non negat, Neque se pigere,

    Ter. Heaut. prol. 19:

    nam quod purgas eos, quos ego mihi scripsi invidisse, etc.,

    Cic. Att. 3, 15, 2:

    nam quod negas te dubitare quin magnā in offensā sim apud Pompeium hoc tempore, non video causam cur ita sit,

    id. ib. 9, 2, a, 2; id. Off. 2, 13, 47:

    nam auguralis libros ad commune utriusque nostrum otium serva,

    id. Fam. 3, 11, 4:

    nam Vestae nomen a Graecis est, i. e. though that of Janus, before named, is Latin,

    id. N. D. 2, 27, 67; id. Div. 2, 31, 66; 2, 32, 68; Quint. 1, 11, 7; 10, 1, 9.—
    B.
    Esp., in referring to a consideration too obvious to require discussion, for obviously, for it is certain, etc.:

    postremo hoc in pectus tuum demitte, numquam populum Romanum beneficiis victum esse: nam bello quid valeat, tute scis,

    Sall. J. 102, 11; Liv. 39, 26, 3; Cic. Tusc. 4, 23, 52; Tac. H. 4, 76.
    III.
    In interrogations, emphatically, expressing wonder or emotion in the questioner; cf. Gr. gar.
    A.
    With an interrogative.
    1.
    Beginning a sentence (anteclass. and poet.): perdidisti omnem operam? Ep. Nam quī perdidi? but how? but why? Plaut. Ep. 1, 2, 29:

    nam quem ego adspicio?

    id. Poen. 5, 3, 3: quid ego ago? Tr. Nam quid tu, malum, me rogitas quid agas? id. Most. 2, 1, 21:

    nam quae haec anus est exanimata a fratre quae egressa'st meo?

    Ter. Phorm. 5, 1, 5:

    nam quid ita?

    id. Eun. 5, 2, 58:

    nam quem? alium habui neminem,

    id. ib. 4, 4, 13:

    nam quam ob rem? (= quamnam),

    Plaut. Am. 2, 1, 2:

    nam quā me causā extrusisti ex aedibus?

    id. Aul. 1, 1, 5 et saep.:

    nam quis te, juvenum confidentissime, nostras Jussit adire domos?

    Verg. G. 4, 445 (but cf. Forbig. ad loc. and Kritz ad Sall. J. 19, 2):

    nam quae tam sera moratur Segnities?

    id. A. 2, 373:

    bellua multorum es capitum. Nam quid sequar aut quem?

    Hor. Ep. 1, 1, 76.—
    2.
    Joined as enclitic to an interrogative word:

    quinam homo hic ante aedīs nostras conqueritur?

    Plaut. Aul. 4, 9, 17:

    quidnam id est?

    id. Trin. 5, 2, 45:

    quisnam igitur tuebitur P. Scipionis memoriam mortui?

    Cic. Verr. 2, 4, 36, § 80:

    O di immortales, ubinam gentium sumus?

    id. Cat. 1, 4, 9; id. N. D. 1, 10, 24:

    sed Allobroges diu in incerto habuere quidnam consilii caperent,

    Sall. C. 41, 1.—For quianam, v. quia fin.
    3.
    Separated from the interrogative word:

    quid tibi ex filio nam, obsecro, aegre est?

    Plaut. Bacch. 5, 1, 27:

    quis ea'st nam optuma?

    id. Aul. 2, 1, 17; 3, 2, 3:

    quid cerussa opus nam?

    id. Most. 1, 3, 101:

    quis est nam ludus in undis?

    Verg. E. 9, 39.—
    4.
    With num:

    num tibi nam, amabo, janua est mordax mea?

    Plaut. Truc. 2, 4, 1:

    num quid nam tibi molestum est, gnate mi, si, etc.,

    id. As. 5, 1, 3; cf.:

    comicum est et Terentianum numquidnam, cum exemptis num et nam sufficere ad interrogationem potuisset quid,

    Donat. ad Ter. And. 1, 4, 8:

    num nam haec audivit,

    Ter. Heaut. 3, 2, 6:

    num quid nam de oratore ipso restat,

    Cic. Part. Or. 7, 26.—
    B.
    Without an interrogative word (very rare): scis nam tibi quae praecepi? Plaut. Pers. 3, 1, 51. (For fuller details, v. Hand, Turs. 4, pp. 1-22.)

    Lewis & Short latin dictionary > nam

  • 84 obtundo

    ob-tundo, tŭdi, tūsum (and tunsum), 3, v. a.
    I.
    To strike or beat against, at, or on a thing; to beat, thump, belabor (very rare;

    perh. only ante- and post-class.): pectora pugnis, Firm. Math. 5, 5: obtundit os mihi,

    breaks my jaw, Plaut. Cas. 5, 2, 50; cf.:

    obtunso ore,

    id. ib. 5, 1, 8; cf.:

    nam sum obtusus pugnis pessume,

    id. Am. 2, 1, 59.—
    II.
    To blunt, dull, by striking.
    A.
    Lit. (very rare):

    telum,

    Lucr. 6, 399:

    gladios,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 166.—
    B.
    Transf.
    1.
    To blunt, weaken, make dull, deprive of strength:

    aciem oculorum,

    Plin. 22, 25, 70, § 142:

    auditum,

    id. 24, 11, 50, § 87:

    obtusus stomachus,

    id. Ep. 7, 3, 5:

    vocem,

    to blunt, weaken, Lucr. 4, 613:

    ingenia,

    Cic. de Or. 2, 70, 282:

    et obtusis ceciderunt viribus artis,

    Lucr. 3, 452; Liv. 7, 2:

    mentem,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    ingenia,

    id. de Or. 3, 24, 93:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem, quam. etc.,

    id. Tusc. 3, 16, 34.—
    2.
    Aures or aliquem, or simply obtundere, to stun or din the ears; to deafen one by saying a thing too often or too long; hence, to annoy or tease with importunity; aures graviter obtundo tuas, ne quem ames, Plaut. Cist. 1, 1, 120: ne brevitas [p. 1248] defraudasse aures videatur, neve longitudo obtudisse, Cic. Or. 66, 221:

    aliquem longis epistulis,

    to annoy, molest, id. Att. 8, 1:

    aliquem,

    id. Fam. 5, 14, 3:

    rogitando,

    Ter. Eun. 3, 5, 6.—With object-clause: obtuderunt ejus aures, te socium praetoris fuisse, they dinned into him that, etc., Timarch. ap. Cic. Verr. 2, 3, 67, § 157.— With subj.:

    non cessat obtundere, totam prorsus a principio fabulam promeret,

    App. M. 9, p. 228, 8:

    aliquem de aliquā re,

    to importune, annoy, Ter. Ad. 1, 2, 33:

    obtundis, tametsi intellego, etc.,

    id. And. 2, 2, 11.—Hence, obtūsus ( obtunsus or optūsus), a, um, P. a., blunt, dull, obtuse (class.).
    A.
    Lit.:

    falx obtusa et hebes,

    Col. 4, 24, 21:

    pugio,

    Tac. A. 15, 54:

    vomer,

    Verg. G. 1, 262:

    angulus,

    Lucr. 4, 355:

    cornua lunae obtusa,

    Plin. 18, 35, 79, § 347.—
    B.
    Transf., blunted, blunt, dull, weak, faint, powerless:

    animi acies obtusior,

    Cic. Sen. 23, 83:

    stellis acies obtunsa,

    Verg. G. 1, 395: obtusi et hebetes ad aliquam rem, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 14:

    aures obtunsae,

    blunted, dull of hearing, Auct. Her. 3, 9, 17: vox, thick, not clear (opp. clara), Quint. 11, 3, 15:

    fauces tumentes strangulant vocem, optusae obscurant,

    id. 11, 3, 20:

    stomachus,

    weakened, spoiled, Plin. Ep. 7, 3, 5:

    obtunsa pectora,

    insensible, without feeling, Verg. A. 1, 567:

    ingenium,

    Gell. 13, 24, 21:

    vires,

    enfeebled, Lucr. 3, 452:

    nimio ne luxu obtunsior usus Sit genitali arvo,

    too blunted, too enfeebled, Verg. G. 3, 135:

    vigor animi,

    Liv. 5, 18:

    cor,

    Lact. 2, 5, 4:

    sensus eorum,

    Vulg. 2 Cor. 3, 14:

    venenum,

    powerless, Calp. Ecl. 5, 94.— Comp.:

    quo quid dici potest obtusius?

    Cic. N. D. 1, 25, 70.— Sup. does not occur.—Hence, adv.: obtūsē, dully, not keenly (postclass.):

    crocodili in aquā obtusius vident, in terrā acutissime,

    Sol. 32, § 28.—Fig.:

    hoc facere obtuse,

    Aug. Doct. Christ. 4, 5, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > obtundo

  • 85 optusus

    ob-tundo, tŭdi, tūsum (and tunsum), 3, v. a.
    I.
    To strike or beat against, at, or on a thing; to beat, thump, belabor (very rare;

    perh. only ante- and post-class.): pectora pugnis, Firm. Math. 5, 5: obtundit os mihi,

    breaks my jaw, Plaut. Cas. 5, 2, 50; cf.:

    obtunso ore,

    id. ib. 5, 1, 8; cf.:

    nam sum obtusus pugnis pessume,

    id. Am. 2, 1, 59.—
    II.
    To blunt, dull, by striking.
    A.
    Lit. (very rare):

    telum,

    Lucr. 6, 399:

    gladios,

    Claud. Cons. Mall. Theod. 166.—
    B.
    Transf.
    1.
    To blunt, weaken, make dull, deprive of strength:

    aciem oculorum,

    Plin. 22, 25, 70, § 142:

    auditum,

    id. 24, 11, 50, § 87:

    obtusus stomachus,

    id. Ep. 7, 3, 5:

    vocem,

    to blunt, weaken, Lucr. 4, 613:

    ingenia,

    Cic. de Or. 2, 70, 282:

    et obtusis ceciderunt viribus artis,

    Lucr. 3, 452; Liv. 7, 2:

    mentem,

    Cic. Tusc. 1, 33, 80:

    ingenia,

    id. de Or. 3, 24, 93:

    nihil est quod tam obtundat elevetque aegritudinem, quam. etc.,

    id. Tusc. 3, 16, 34.—
    2.
    Aures or aliquem, or simply obtundere, to stun or din the ears; to deafen one by saying a thing too often or too long; hence, to annoy or tease with importunity; aures graviter obtundo tuas, ne quem ames, Plaut. Cist. 1, 1, 120: ne brevitas [p. 1248] defraudasse aures videatur, neve longitudo obtudisse, Cic. Or. 66, 221:

    aliquem longis epistulis,

    to annoy, molest, id. Att. 8, 1:

    aliquem,

    id. Fam. 5, 14, 3:

    rogitando,

    Ter. Eun. 3, 5, 6.—With object-clause: obtuderunt ejus aures, te socium praetoris fuisse, they dinned into him that, etc., Timarch. ap. Cic. Verr. 2, 3, 67, § 157.— With subj.:

    non cessat obtundere, totam prorsus a principio fabulam promeret,

    App. M. 9, p. 228, 8:

    aliquem de aliquā re,

    to importune, annoy, Ter. Ad. 1, 2, 33:

    obtundis, tametsi intellego, etc.,

    id. And. 2, 2, 11.—Hence, obtūsus ( obtunsus or optūsus), a, um, P. a., blunt, dull, obtuse (class.).
    A.
    Lit.:

    falx obtusa et hebes,

    Col. 4, 24, 21:

    pugio,

    Tac. A. 15, 54:

    vomer,

    Verg. G. 1, 262:

    angulus,

    Lucr. 4, 355:

    cornua lunae obtusa,

    Plin. 18, 35, 79, § 347.—
    B.
    Transf., blunted, blunt, dull, weak, faint, powerless:

    animi acies obtusior,

    Cic. Sen. 23, 83:

    stellis acies obtunsa,

    Verg. G. 1, 395: obtusi et hebetes ad aliquam rem, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 14:

    aures obtunsae,

    blunted, dull of hearing, Auct. Her. 3, 9, 17: vox, thick, not clear (opp. clara), Quint. 11, 3, 15:

    fauces tumentes strangulant vocem, optusae obscurant,

    id. 11, 3, 20:

    stomachus,

    weakened, spoiled, Plin. Ep. 7, 3, 5:

    obtunsa pectora,

    insensible, without feeling, Verg. A. 1, 567:

    ingenium,

    Gell. 13, 24, 21:

    vires,

    enfeebled, Lucr. 3, 452:

    nimio ne luxu obtunsior usus Sit genitali arvo,

    too blunted, too enfeebled, Verg. G. 3, 135:

    vigor animi,

    Liv. 5, 18:

    cor,

    Lact. 2, 5, 4:

    sensus eorum,

    Vulg. 2 Cor. 3, 14:

    venenum,

    powerless, Calp. Ecl. 5, 94.— Comp.:

    quo quid dici potest obtusius?

    Cic. N. D. 1, 25, 70.— Sup. does not occur.—Hence, adv.: obtūsē, dully, not keenly (postclass.):

    crocodili in aquā obtusius vident, in terrā acutissime,

    Sol. 32, § 28.—Fig.:

    hoc facere obtuse,

    Aug. Doct. Christ. 4, 5, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > optusus

  • 86 oraculum

    ōrācŭlum (sync. oraclum: ex oraclo, Enn. ap. Cic. Div. 1, 21, 42, or Trag. v. 65 Vahl.; plur, oracla, Att. ap. Non. 488, 2, or Trag. Rel. p. 185 Rib.; Ov. M. 1, 321), i, n. [oro], a divine announcement, an oracle (class.).
    I.
    Lit.:

    oracula ex eo ipso appellata sunt, quod inest in his deorum oratio,

    Cic. Top. 20, 77:

    quid est enim oraculum? nempe voluntas divina hominis ore enuntiata,

    Sen. Contr. 1 praef.:

    edere,

    Cic. Tusc. 1, 48, 116:

    petere a Dodonā,

    id. Div. 1, 43, 95:

    quaerere,

    Verg. G. 4, 449:

    poscere,

    id. A. 3, 456:

    consulere,

    Ov. M. 3, 8:

    Delphis oracula cessant,

    Juv. 6, 555.—
    II.
    Transf.
    A.
    In gen., a prophetic declaration, a prophecy:

    exposui somnii et furoris oracula,

    Cic. Div. 1, 32, 70; 1, 50, 115.—
    B.
    A place where oracular responses were given, an oracle:

    illud oraculum Delphis tam celebre,

    Cic. Div. 1, 19, 37:

    Hammonis,

    Plin. 12, 23, 49, § 107:

    Delphicum,

    Macr. S. 1, 18, 4.—
    2.
    Esp. (eccl. Lat.), the mercy-seat, the place in the tabernacle in which the presence of God was manifest, Vulg. Exod. 25, 18; 40, 18:

    oraculum templi, sanctum sanctorum,

    id. 3 Reg. 8, 6.—
    C.
    An oracular saying, oracle pronounced by a man:

    haec ego nunc physicorum oracula fundo,

    Cic. N. D. 1, 24, 66:

    inde illa reliqua oracula: nequam agricolam esse, etc.,

    Plin. 18, 6, 8, § 40.—
    D.
    An imperial rescript, Just. Inst. 1, 11, 11.

    Lewis & Short latin dictionary > oraculum

  • 87 perdico

    per-dīco, xi, ctum, 3, v. a., to say out, to finish saying (post-class.), Alcim. 5, 607; cf.:

    dicit, perdicit, perdixit,

    Not. Tir. p. 10.

    Lewis & Short latin dictionary > perdico

  • 88 Pherecydes

    Phĕrĕcydes, is, m., = Pherekudês.
    I.
    A celebrated philosopher from Syros, an instructor of Pythagoras, Cic. Tusc. 1, 16, 38; id. Div. 1, 50, 112;

    reputed to be the inventor of prose,

    Plin. 7, 56, 57, § 205.—Hence,
    B.
    Phĕrĕcydēus, a, um, adj., of or belonging to Pherecydes, Pherecydean:

    Pherecydeum illud,

    that saying of Pherecydes, Cic. Div. 2, 13, 31.—
    II.
    An Athenian chronicler, about 480 B.C., Cic. de Or. 2, 12, 53.

    Lewis & Short latin dictionary > Pherecydes

  • 89 Pherecydeus

    Phĕrĕcydes, is, m., = Pherekudês.
    I.
    A celebrated philosopher from Syros, an instructor of Pythagoras, Cic. Tusc. 1, 16, 38; id. Div. 1, 50, 112;

    reputed to be the inventor of prose,

    Plin. 7, 56, 57, § 205.—Hence,
    B.
    Phĕrĕcydēus, a, um, adj., of or belonging to Pherecydes, Pherecydean:

    Pherecydeum illud,

    that saying of Pherecydes, Cic. Div. 2, 13, 31.—
    II.
    An Athenian chronicler, about 480 B.C., Cic. de Or. 2, 12, 53.

    Lewis & Short latin dictionary > Pherecydeus

  • 90 phonema

    phōnēma ( fōn-), ătis, n., = phônêma, a saying:

    Platonis fonemata,

    Front. Eloqu. p. 236 Mai.

    Lewis & Short latin dictionary > phonema

  • 91 polluceo

    pollūcĕo, xi, ctum, 2, v. a. [old prep. port = Gr. proti, pros, and liceor; root licof linquo; Gr. leipô; cf. licet].
    I.
    Lit., in relig. lang., to place upon the altar as a sacrifice to the deity, to offer, offer up:

    Jovi dapali culignam vini quantumvis polluceto... cum pollucere oportebit, sic facies, etc.,

    Cato, R. R. 132: polluxi tibi iam publicando epulo Herculis decumas, Naev. ap. Prisc. p. 874 P. (Com. Rel. p. 9 Rib.):

    decumam partem Herculi,

    Plaut. Stich. 1, 3, 80: pisces, Cass. Hem. ap. Plin. 32, 2, 10, § 20:

    pollucere merces (quas cuivis deo) liceat, sunt far, polenta, vinum, panis fermentalis, ficus passa, suilla, bubula, agnina, casei, ovilla, alica, sesama et oleum, pisces quibus est squama praeter scarum: Herculi autem omnia esculenta, potulenta,

    Fest. p. 253 Müll.—
    II.
    Transf.
    A.
    To serve up as a dish: non ego sum pollucta pago, I am no dish for the village (like the Engl. saying, I am meat for your master), Plaut. Rud. 2, 4, 11.—
    B.
    To entertain, to treal with a thing (ante- and post-class.).
    * 1.
    Lit., jocosely:

    polluctus virgis servus,

    Plaut. Curc. 1, 3, 37.—
    * 2.
    Trop., to cause to share in or partake of, Arn. 5, 164.—Hence,
    A.
    pol-luctum, i, n., the thing offered, an offering; also, a sacrificial banquet:

    polluctum quod a porricendo est fictum. Cum enim ex mercibus libamenta porrecta sunt Herculi in aram, tum polluctum est,

    Varr. L. L. 6, § 54 Müll.: ad polluctum emere, Cass. Hem. ap. Plin. 32, 2, 10, § 20:

    polluctum Herculis,

    Macr. S. 2, 12 fin.; Plaut. Rud. 5, 3, 63.—
    B.
    polluctē, adv., with rich offerings, sumptuously, magnificently: pollucte prodigus, Plaut. Fragm. ap. Fest. s. v. prodegeris, p. 229 Müll. (dub.).

    Lewis & Short latin dictionary > polluceo

  • 92 polluctum

    pollūcĕo, xi, ctum, 2, v. a. [old prep. port = Gr. proti, pros, and liceor; root licof linquo; Gr. leipô; cf. licet].
    I.
    Lit., in relig. lang., to place upon the altar as a sacrifice to the deity, to offer, offer up:

    Jovi dapali culignam vini quantumvis polluceto... cum pollucere oportebit, sic facies, etc.,

    Cato, R. R. 132: polluxi tibi iam publicando epulo Herculis decumas, Naev. ap. Prisc. p. 874 P. (Com. Rel. p. 9 Rib.):

    decumam partem Herculi,

    Plaut. Stich. 1, 3, 80: pisces, Cass. Hem. ap. Plin. 32, 2, 10, § 20:

    pollucere merces (quas cuivis deo) liceat, sunt far, polenta, vinum, panis fermentalis, ficus passa, suilla, bubula, agnina, casei, ovilla, alica, sesama et oleum, pisces quibus est squama praeter scarum: Herculi autem omnia esculenta, potulenta,

    Fest. p. 253 Müll.—
    II.
    Transf.
    A.
    To serve up as a dish: non ego sum pollucta pago, I am no dish for the village (like the Engl. saying, I am meat for your master), Plaut. Rud. 2, 4, 11.—
    B.
    To entertain, to treal with a thing (ante- and post-class.).
    * 1.
    Lit., jocosely:

    polluctus virgis servus,

    Plaut. Curc. 1, 3, 37.—
    * 2.
    Trop., to cause to share in or partake of, Arn. 5, 164.—Hence,
    A.
    pol-luctum, i, n., the thing offered, an offering; also, a sacrificial banquet:

    polluctum quod a porricendo est fictum. Cum enim ex mercibus libamenta porrecta sunt Herculi in aram, tum polluctum est,

    Varr. L. L. 6, § 54 Müll.: ad polluctum emere, Cass. Hem. ap. Plin. 32, 2, 10, § 20:

    polluctum Herculis,

    Macr. S. 2, 12 fin.; Plaut. Rud. 5, 3, 63.—
    B.
    polluctē, adv., with rich offerings, sumptuously, magnificently: pollucte prodigus, Plaut. Fragm. ap. Fest. s. v. prodegeris, p. 229 Müll. (dub.).

    Lewis & Short latin dictionary > polluctum

  • 93 praefatus

    1.
    praefātus, a, um, v. praefor fin.
    2.
    praefātus, ūs, m. [praefor], a saying beforehand, a prediction (post-class.), Symm. Ep. 10, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > praefatus

  • 94 praemitto

    prae-mitto, mīsi, missum, 3, v. a., to send forward or before, to despatch in advance.
    I.
    Lit. (class.):

    a portu me praemisisti domum,

    Plaut. Am. 2, 1, 55:

    nuntium,

    id. Truc. 2, 4, 58:

    legiones in Hispaniam,

    Caes. B. C. 1, 39:

    legatum ad flumen,

    Sall. J. 52, 5:

    petebant uti ad eos equites praemitteret, sc. nuntios,

    Caes. B. G. 4, 11; 7, 10, 3; id. B. C. 2, 20, 6:

    edictum,

    id. ib. 2, 19, 1; Liv. 35, 24, 3; Tac. H. 2, 63:

    odiosas litteras,

    Cic. Att. 10, 8, 8:

    hunc Acheruntem praemittam prius,

    Plaut. Cas. 2, 8, 12.—
    B.
    Transf., in gen., to set before or in front:

    ficetis caprificus praemittitur,

    Plin. 15, 19, 21, § 80 (dub.; al. permittitur).—
    II.
    Trop., to send out in advance (post-Aug.):

    cervicem gladio caesim graviter percussit, praemissā voce: Hoc age,

    saying first, Suet. Calig. 58:

    postquam haec favorabili oratione praemisit,

    Tac. Am. 12, 6:

    cogitationes in longinqua praemittimus,

    send our thoughts into the distance, Sen. Ep. 5, 7.—Hence, praemissa, ōrum, n., things sent in advance, the first - fruits, = primitiae (postAug.), Plin. 12, 1, 2, § 5.

    Lewis & Short latin dictionary > praemitto

  • 95 profatus

    prŏfātus, ūs (only in abl. sing.), m. [profor], a speaking out, uttering, saying, pronouncing (post-Aug.):

    effreno nimbos aequare profatu,

    Stat. S. 5, 3, 103:

    vocis,

    Sen. Apoc. 7:

    voces dictu profatuque ipso tetrae,

    Gell. 18, 11, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > profatus

  • 96 proverbium

    prōverbĭum, ĭi, n. [pro-verbum].
    I.
    An old saying, a saw, maxim, adage, proverb (class.;

    syn. adagium): ex quo illud factum est jam tritum sermone proverbium, etc.,

    Cic. Off. 1, 10, 33; cf. id. ib. 3, 19, 77:

    in proverbii consuetudinem venire,

    id. ib. 2, 15, 55:

    illud in proverbium venit,

    Liv. 40, 46:

    quod est Graecis hominibus in proverbio,

    Cic. Verr. 2, 1, 20, § 53; id. Or. 70, 235:

    quod proverbii loco dici solet,

    id. Phil. 13, 12, 27:

    proverbii locum obtinere,

    id. Tusc. 4, 16, 36:

    vulgare,

    id. Fam. 10, 20, 2:

    acta agimus, quod vetamur veteri proverbio,

    id. Lael. 22, 85:

    ut proverbium loquitur vetus,

    Amm. 14, 11, 12.—In plur.:

    in communibus proverbiis,

    Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121:

    proverbia opportune aptata,

    Quint. 6, 3, 97. —
    II.
    A byword, a subject of contemptuous reference (post-class.):

    et eris perditus in proverbium,

    Vulg. Deut. 28, 37; id. 3 Reg. 9, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > proverbium

  • 97 rhetra

    rhētra, ae, f., = rhêtra, a saying, maxim, law:

    quas (leges) ex rhetris Lycurgi reparavit Sylla,

    Amm. 16, 5, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > rhetra

  • 98 sal

    sal, sălis ( neutr. collat. form of the nom. sălĕ, Enn. ap. Gell. 2, 26, or Ann. v. 378 Vahl.; Varr. ap. Non. 223, 17; also, in the regular form sometimes neutr. in sing., v. infra, I.; but plur. always sales, m.; cf. Neue, Formenl. 1, 697 sq.; dat. plur.: infusis salis, Fabian. ap. Charis. p. 82 P.), m. [root sal-, to stream, flow; cf. hals; perh. also found in insula, salix].
    I.
    Lit., salt.
    a.
    Sing.
    (α).
    Masc.: ex sale, qui apud Carthaginienses fit, Cato ap. Prisc. p. 659 P.:

    salem candidum sic facito,

    id. R. R. 88; Varr. R. R. 1, 7, 8; Col. 6, 17, 7; 8, 6 Schneid. N. cr.; 12, 6, 2; 12, 21, 2 al.; Plin. 31, 7, 39, § 73; Plaut. Merc. 1, 2, 95; id. Curc. 4, 4, 6; id. Pers. 3, 3, 25; Sall. Fragm. ap. Charis. p. 82 P., and ap. Prisc. p. 644 ib.; Hor. S. 1, 5, 46 et saep.—Prov.:

    salem cum pane edit,

    Plin. 31, 8, 41, § 89.—
    (β).
    Neutr.: nunc vides in conviviis ita poni et sal et mel, Varr. ap. Charis. p. 82 P.; so, aliud, Fabian. ib. p. 82 P.;

    tritum,

    Veg. 2, 24, 4 al.; v. also infra, II.—
    (γ).
    Doubtful gen.:

    multos modios salis,

    Cic. Lael. 19, 67:

    (caseum) parco sale reponunt,

    Verg. G. 3, 403; Caes. B. C. 2, 37:

    salis vendendi arbitrium,

    Liv. 29, 6; 45, 29; Hor. S. 1, 3, 14; 2, 2, 17; 2, 4, 74; Col. 7, 8, 5; Cels. 2, 24; Plin. 31, 7, 42, § 91.—
    b.
    Plur.:

    quin aspergi solent sales: melior fossilis quam marinus,

    Varr. R. R. 2, 11, 6; Col. 7, 4, 8; 8, 6, 1; Pall. 9, 2 Mai; id. Nov. 19; Fabian. ap. Charis. p. 82 P.; Ov. M. 15, 286.—
    B.
    Meton.
    1.
    Poet., the salt water, brine, sea.
    a.
    Sing., Enn. 1. 1.:

    supra rorem salis edita pars est remorum,

    Lucr. 4, 438:

    et sale tabentes artus in litore ponunt,

    Verg. A. 1, 173; 1, 35; 3, 385; 5, 848; 5, 866; 6, 697; 10, 214; Ov. P. 1, 1, 70; Val. Fl. 4, 722.—
    b.
    Plur.:

    sales amari,

    Ov. M. 15, 286:

    aequorei,

    Luc. 10, 257.—
    2.
    A speck on precious stones shaped like a grain of salt.Sing.:

    sal,

    Plin. 37, 6, 22, § 83; 37, 8, 37, § 117; 37, 2, 10, § 28.— Plur.:

    sales,

    Plin. 37, 2, 8, § 22.—
    II.
    Trop.
    A.
    Intellectual acuteness, good sense, shrewdness, cunning, wit, facetiousness, sarcasm, a witticism, witty saying (class. in sing. and plur.;

    syn.: lepos, facetiae, festivitas): (sal) adeo necessarium elementum est, ut transierit intellectus ad voluptates animi quoque. Nam ita sales appellantur, omnisque vitae lepos et summa hilaritas laborumque requies non alio magis vocabulo constat,

    Plin. 31, 7, 41, § 88.
    a.
    Sing.:

    qui habet salem, quod in te est,

    Ter. Eun. 3, 1, 10; cf.:

    nulla venustas, Nulla in tam magno est corpore mica salis,

    Cat. 86, 4:

    Caesar inusitatum nostris oratoribus leporem quendam et salem est consecutus,

    Cic. de Or. 2, 23, 98; cf. id. N. D. 2, 29, 74:

    sale vero et facetiis Caesar vicit omnis,

    id. Off. 1, 37, 133:

    (litterae) tum humanitatis sparsae sale,

    id. Att. 1, 13, 1:

    qui (versus) dum denique habent salem ac leporem,

    Cat. 16, 7:

    P. Scipio omnes sale facetiisque superabat,

    Cic. Brut. 34, 128; cf.:

    argutiae facetissimi salis,

    Plin. 35, 10, 37, § 117:

    salis satis est, sannionum parum, Cic Fam. 9, 16, 10: in quo mihi videtur specimen fuisse humanitatis, salis, suavitatis, leporis,

    id. Tusc. 5, 19, 55:

    (Lucilius) sale multo Urbem defricuit,

    Hor. S. 1, 10, 3; cf.

    of the same: acerbitas et abundantia salis,

    Quint. 10, 1, 94:

    hic delectatur iambis, Ille Bioneïs sermonibus et sale nigro,

    i. e. biting wit, sarcasm, Hor. Ep. 2, 2, 60; Cat. 13, 5:

    qui plurimum in scribendo et salis haberet et fellis nec candoris minus,

    Plin. Ep. 3, 21, 1. —
    (β).
    Neutr. (ante-class.): quicquid loquitur, sal merum est, Afran. ap. Prisc. p. 659 P.; so, (puella) Charitôn mia, tota merum sal, Lucr. 4, 1162.—
    b.
    Plur.:

    Romani veteres atque urbani sales,

    Cic. Fam. 9, 15, 2:

    vestri proavi Plautinos Laudavere sales,

    Hor. A. P. 271; Sen. Vit. Beat. 27, 2:

    periculosi sales,

    id. Tranq. 1, 4:

    libaboque tuos, scite Menandre, sales,

    Prop. 3 (4), 21, 28:

    huic generi orationis aspergentur etiam sales, qui in dicendo minimum quantum valent: quorum duo genera sunt, unum facetiarum, alterum dicacitatis,

    Cic. Or. 26, 87; cf. Quint. 6, 3, 15; 10, 1, 117:

    (Ciceronem) in salibus aliquando frigidum,

    id. 12, 10, 12:

    a salibus suffusis felle refugi,

    Ov. Tr. 2, 565:

    protervi sales,

    Stat. S. 1, 6, 6:

    salibus vehemens intra pomoeria natis,

    Juv. 9, 11.—
    * B.
    (Borrowed from the use of salt as a relish.) Good taste, elegance:

    tectum antiquitus constitutum plus salis quam sumptūs habebat,

    Nep. Att. 13, 2.—
    C.
    Sharpness, pungency, stimulus, incentive:

    quae (sc. calor, sanguis) aviditatem naturali sale augent,

    Plin. 10, 72, 93, § 198.

    Lewis & Short latin dictionary > sal

  • 99 sapientia

    săpĭentĭa, ae, f. [sapiens].
    I.
    (Acc. to sapiens, A.) Prop., good taste, i. e. good sense, discernment, discretion, prudence, intelligence (class.; syn. prudentia): pellitur e medio sapientia, vi geritur res, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 272 Vahl.):

    non aetate verum ingenio adipiscitur sapientia,

    Plaut. Trin. 2, 2, 88; id. Mil. 4, 6, 36:

    fac participes nos tuae sapientiae,

    id. Ep. 2, 2, 73; cf.:

    neque habet (erus meus) plus sapientiae quam lapis,

    id. Mil. 2, 2, 81; id. Capt. 2, 3, 53; cf. id. ib. 2, 3, 50:

    sedulo Moneo, quae possum, pro meā sapientiā,

    Ter. Ad. 3, 3, 73:

    quanta mea sapientia est,

    Plaut. Stich. 1, 2, 62:

    erum anteëo sapientiā,

    Ter. Phorm. 2, 1, 17:

    re enim iniquum est, sed tuā sapientiā fit aequissimum,

    Cic. Deiot. 2, 4:

    numquam enim temeritas cum sapientiā commiscetur,

    id. Marcell. 2, 7:

    quid virtus et quid sapientia possit, etc.,

    Hor. Ep. 1, 2, 17:

    sapientia prima (est), stultitiā caruisse,

    id. ib. 1, 1, 41; cf. id. A. P. 396:

    insaniens sapientia,

    id. C. 1, 34, 2.—
    II.
    (Acc. to sapiens, B.) Wisdom, = sophia (so predominantly in the class. per., e. g. in Cic.): nec quisquam sophiam, sapientia quae perhibetur, In somnis vidit, etc., Enn. ap. Fest. p. 325 Müll. (Ann. v. 227 Vahl.); cf.: Sophiam vocant me Graii, vos Sapientiam, Afran. ap. Gell. 13, 8, 3; and: princeps omnium virtutum illa sapientia, quam sophian Graeci vocant, Cic. Off. 1, 43, 153:

    ad sapientiam hujus nimius nugator fuit,

    Plaut. Capt. 2, 2, 25:

    ita fit, ut mater omnium bonarum rerum sit sapientia, a cujus amore Graeco verbo philosophia nomen invenit,

    Cic. Leg. 1, 22, 58:

    sapientia hominis custos,

    id. Fin. 4, 1, 1; id. Lael. 2, 7; 6, 20; 9, 30:

    omnem spem salutis ad clementiam victoris et sapientiam contulisse,

    id. Marcell. 6, 18:

    quorum vobis pro vestrā sapientiā, Quirites, habenda est ratio diligenter,

    id. Imp. Pomp. 7, 17:

    sapientiae vocem audire,

    id. Phil. 13, 3, 6:

    studia sapientiae,

    Tac. A. 14, 56:

    doctores sapientiae,

    philosophers, id. ib. 14, 16. —With gen.:

    admirari soleo cum ceterarum rerum tuam excellentem, M. Cato, perfectamque sapientiam tum, etc.,

    in other things, Cic. Sen. 2, 4.—In plur., sarcastically: qui (sapientes) si virtutes ebullire volent et sapientias, nihil aliud dicent, nisi, etc. (the plur. denoting their perpetual speaking of wisdom), a saying referred to Epicurus, Cic. Tusc. 3, 18, 42.—
    B.
    In partic., of single departments of knowledge, science, or wisdom, practical wisdom, knowledge of the world, philosophy, Lucr. 5, 10:

    sapientia est, ut a veteribus philosophis definitum est, rerum divinarum et humanarum causarumque, quibus eae res continentur, scientia,

    Cic. Off. 2, 2, 5:

    sapientia, quae ars vivendi putanda est,

    id. Fin. 1, 13, 42 (for which:

    ars est philosophia vitae,

    id. ib. 3, 2, 4).—Of jurisprudence:

    istam oscitantem sapientiam Scaevolarum et ceterorum beatorum otio concedamus,

    Cic. de Or. 2, 33, 144; cf.:

    his temporibus audaciā pro sapientiā liceat uti,

    id. Fam. 1, 10 init. —Of eloquence: hanc cogitandi pronunciandique rationem vimque dicendi veteres Graeci sapientiam nominabant, Cic. de Or. 3, 15, 56.—Of statesmanship, policy:

    sapientia constituendae civitatis,

    Cic. de Or. 2, 37, 154; cf.:

    qui propter ancipitem, quae non potest esse sejuncta, faciendi dicendique sapientiam florerent,

    id. ib. 3, 16, 59. —Of mathematics:

    sapientiae professor,

    Suet. Tib. 14.

    Lewis & Short latin dictionary > sapientia

  • 100 sapio

    săpĭo, īvi or ĭi (sapui, Aug. Civ. Dei, 1, 10; id. Ep. 102, 10; but sapivi, Nov. ap. Prisc. p. 879 P.; id. ap. Non. 508, 21:

    saPisti,

    Mart. 9, 6, 7:

    sapisset,

    Plaut. Rud. 4, 1, 8), 3, v. n. and a. [kindr. with opos, saphês, and sophos], to taste, savor; to taste, smack, or savor of, to have a taste or flavor of a thing (cf. gusto).
    I.
    Lit. (so only in a few examples).
    1.
    Of things eaten or drunk:

    oleum male sapiet,

    Cato, R. R. 66, 1:

    occisam saepe sapere plus multo suem,

    Plaut. Mil. 2, 6, 104:

    quin caseus jucundissime sapiat,

    Col. 7, 8, 2:

    nil rhombus nil dama sapit,

    Juv. 11, 121.—With an acc. of that of or like which a thing tastes:

    quis (piscis) saperet ipsum mare,

    Sen. Q. N. 3, 18, 2:

    cum in Hispaniā multa mella herbam eam sapiunt,

    Plin. 11, 8, 8, § 18:

    ipsum aprum (ursina),

    Petr. 66, 6.— Poet.: anas plebeium sapit, has a vulgar taste, Petr. poët. 93, 2:

    quaesivit quidnam saperet simius,

    Phaedr. 3, 4, 3.—
    * 2.
    Of that which tastes, to have a taste or a sense of taste (perh. so used for the sake of the play upon signif. II.):

    nec sequitur, ut, cui cor sapiat, ei non sapiat palatus,

    Cic. Fin. 2, 8, 24.—
    3.
    Transf., of smell, to smell of or like a thing (syn.: oleo, redoleo; very rare): Cicero, Meliora, inquit, unguenta sunt, quae terram quam crocum sapiunt. Hoc enim maluit dixisse quam redolent. Ita est profecto;

    illa erit optima, quae unguenta sapiat,

    Plin. 17, 5, 3, § 38:

    invenitur unguenta gratiosiora esse, quae terram, quam quae crocum sapiunt,

    id. 13, 3, 4, § 21.—In a lusus verbb. with signif. II.: istic servus quid sapit? Ch. Hircum ab alis, Plaut. Ps. 2, 4, 47.—
    II.
    Trop.
    1. a.
    To resemble (late Lat.):

    patruos,

    Pers. 1, 11.—
    b.
    To suggest, be inspired by:

    quia non sapis ea quae Dei sunt,

    Vulg. Matt. 16, 23; id. Marc. 8, 33.—
    c.
    Altum or alta sapere, to be high-minded or proud:

    noli altum sapere,

    Vulg. Rom. 11, 20:

    non alta sapientes,

    id. ib. 12, 16.—
    2.
    To have good taste, i.e. to have sense or discernment; to be sensible, discreet, prudent, wise, etc. (the predominant signif. in prose and poetry; most freq. in the P. a.).
    (α).
    Neutr., Plaut. Ps. 2, 3, 14:

    si aequum siet Me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum, etc.,

    id. Ep. 2, 2, 73 sq.:

    jam diu edepol sapientiam tuam abusa est haec quidem. Nunc hinc sapit, hinc sentit,

    id. Poen. 5, 4, 30; cf.:

    populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rem publicam,

    Cic. Rep. 1, 42, 65;

    so (with sentire),

    Plaut. Am. 1, 1, 292; id. Bacch. 4, 7, 19; id. Merc. 2, 2, 24; id. Trin. 3, 2, 10 sq.; cf.:

    qui sapere et fari possit quae sentiat,

    Hor. Ep. 1, 4, 9; Plaut. Bacch. 1, 2, 14:

    magna est admiratio copiose sapienterque dicentis, quem qui audiunt intellegere etiam et sapere plus quam ceteros arbitrantur,

    Cic. Off. 2, 14, 48:

    veluti mater Plus quam se sapere Vult (filium),

    Hor. Ep. 1, 18, 27:

    qui (puer) cum primum sapere coepit,

    Cic. Fam. 14, 1, 1; Poët. ap. Cic. Fam. 7, 16, 1:

    malo, si sapis, cavebis,

    if you are prudent, wise, Plaut. Cas. 4, 4, 17; so,

    si sapis,

    id. Eun. 1, 1, 31; id. Men. 1, 2, 13; id. Am. 1, 1, 155; id. Aul. 2, 9, 5; id. Curc. 1, 1, 28 et saep.; Ter. Eun. 4, 4, 53; id. Heaut. 2, 3, 138:

    si sapias,

    Plaut. Merc. 2, 3, 39; 4, 4, 61; id. Poen. 1, 2, 138; Ter. Heaut. 3, 3, 33; Ov. H. 5, 99; 20, 174:

    si sapies,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 78; id. Rud. 5, 3, 35; Ter. Heaut. 4, 4, 26; Ov. M. 14, 675:

    si sapiam,

    Plaut. Men. 4, 2, 38; id. Rud. 1, 2, 8:

    si sapiet,

    id. Bacch. 4, 9, 74:

    si saperet,

    Cic. Quint. 4, 16: hi sapient, * Caes. B. G. 5, 30: Ph. Ibo. Pl. Sapis, you show your good sense, Plaut. Mil. 4, 8, 9; id. Merc. 5, 2, 40:

    hic homo sapienter sapit,

    id. Poen. 3, 2, 26:

    quae (meretrix) sapit in vino ad rem suam,

    id. Truc. 4, 4, 1; cf. id. Pers. 1, 3, 28:

    ad omnia alia aetate sapimus rectius,

    Ter. Ad. 5, 3, 46:

    haud stulte sapis,

    id. Heaut. 2, 3, 82:

    te aliis consilium dare, Foris sapere,

    id. ib. 5, 1, 50:

    pectus quoi sapit,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 12; id. Mil. 3, 1, 191; id. Trin. 1, 2, 53; cf.:

    cui cor sapiat,

    Cic. Fin. 2, 8, 24:

    id (sc. animus mensque) sibi solum per se sapit, id sibi gaudet,

    Lucr. 3, 145.—
    (β).
    Act., to know, understand a thing (in good prose usually only with general objects):

    recte ego rem meam sapio,

    Plaut. Ps. 1, 5, 81:

    nullam rem,

    id. Most. 5, 1, 45: qui sibi semitam non sapiunt, alteri monstrant viam, Poët. ap. Cic. Div. 1, 58, 132; Cic. Att. 14, 5, 1; Plaut. Mil. 2, 3, 65; cf.:

    quamquam quis, qui aliquid sapiat, nunc esse beatus potest?

    Cic. Fam. 7, 28, 1:

    quantum ego sapio,

    Plin. Ep. 3, 6, 1:

    jam nihil sapit nec sentit,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 22:

    nihil,

    Cic. Tusc. 2, 19, 45:

    plane nihil,

    id. Div. in Caecil. 17, 55: nihil parvum, i. e. to occupy one ' s mind with nothing trivial (with sublimia cures), Hor. Ep. 1, 12, 15; cf.: cum sapimus patruos, i.e. resemble them, imitate them in severity, Pers. 1, 11. —
    3.
    Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise behind the time; or, as the Engl. saying is, are troubled with afterwit:

    sero sapiunt Phryges proverbium est natum a Trojanis, qui decimo denique anno velle coeperant Helenam quaeque cum eā erant rapta reddere Achivis,

    Fest. p. 343 Müll.:

    in Equo Trojano (a tragedy of Livius Andronicus or of Naevius) scis esse in extremo, Sero sapiunt. Tu tamen, mi vetule, non sero,

    Cic. Fam. 7, 16, 1.—Hence, să-pĭens, entis ( abl. sing. sapiente, Ov. M. 10, 622; gen. plur. sapientum, Lucr. 2, 8; Hor. S. 2, 3, 296;

    but sapientium,

    id. C. 3, 21, 14), P. a. (acc. to II.), wise, knowing, sensible, well-advised, discreet, judicious (cf. prudens).
    A.
    In gen.:

    ut quisque maxime perspicit, quid in re quāque verissimum sit, quique acutissime et celerrime potest et videre et explicare rationem, is prudentissimus et sapientissimus rite haberi solet,

    Cic. Off. 1, 5, 16; cf.:

    sapientissimum esse dicunt eum, cui quod opus sit ipsi veniat in mentem: proxume acceder illum, qui alterius bene inventis obtemperet,

    id. Clu. 31, 84:

    M. Bucculeius, homo neque meo judicio stultus et suo valde sapiens,

    id. de Or. 1, 39, 179:

    rex aequus ac sapiens,

    id. Rep. 1, 26, 42; cf.:

    Cyrus justissimus sapientissimusque rex,

    id. ib. 1, 27, 43:

    bonus et sapiens et peritus utilitatis civilis,

    id. ib. 2, 29, 52:

    o, Neptune lepide, salve, Neque te aleator ullus est sapientior,

    Plaut. Rud. 2, 3, 29:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissima?

    id. Stich. 1, 2, 66:

    (Aurora) ibat ad hunc (Cephalum) sapiens a sene diva viro,

    wise, discreet, Ov. H. 4, 96 Ruhnk.; so,

    puella,

    id. M. 10, 622:

    mus pusillus quam sit sapiens bestia,

    Plaut. Truc. 4, 4, 15; id. As. 3, 3, 114 et saep.—With gen. (analogous to gnarus, peritus, etc.):

    qui sapiens rerum esse humanarum velit,

    Gell. 13, 8, 2.— Subst.: săpĭens, entis, m., a sensible, shrewd, knowing, discreet, or judicious person:

    semper cavere hoc sapientes aequissimumst,

    Plaut. Rud. 4, 7, 20; cf.:

    omnes sapientes suom officium aequom est colere et facere,

    id. Stich. 1, 1, 38; id. Trin. 2, 2, 84:

    dictum sapienti sat est,

    id. Pers. 4, 7, 19; Ter. Phorm. 3, 3, 8; Plaut. Rud. 2, 4, 15 sq.:

    insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

    Hor. Ep. 1, 6, 15:

    sapiens causas reddet,

    id. S. 1, 4, 115:

    quali victu sapiens utetur,

    id. ib. 2, 2, 63; 1, 3, 132.—In a lusus verbb. with the signif. of sapio, I., a person of nice taste:

    qui utuntur vino vetere sapientes puto Et qui libenter veteres spectant fabulas,

    good judges, connoisseurs, Plaut. Cas. prol. 5: fecundae [p. 1630] leporis sapiens sectabitur armos, Hor. S. 2, 4, 44.—As a surname of the jurists Atilius, C. Fabricius, M'. Curius, Ti. Coruncanius, Cato al., v. under B. fin.
    b.
    Of abstract things:

    opera,

    Plaut. Pers. 4, 5, 2:

    excusatio,

    Cic. Att. 8, 12, 2:

    modica et sapiens temperatio,

    id. Leg. 3, 7, 17:

    mores,

    Plaut. Rud. 4, 7, 25:

    verba,

    Ter. Ad. 5, 1, 7:

    consilium,

    Ov. M. 13, 433:

    Ulixes, vir sapienti facundiā praeditus,

    Gell. 1, 15, 3:

    morus, quae novissima urbanarum germinat, nec nisi exacto frigore, ob id dicta sapientissima arborum,

    Plin. 16, 25, 41, § 102.—
    B.
    After the predominance of Grecian civilization and literature, particularly of the Grecian philosophy, like sophos, well acquainted with the true value of things, wise; and subst., a wise man, a sage (in Cic. saepiss.): ergo hic, quisquis est, qui moderatione et constantiā quietus animo est sibique ipse placatus ut nec tabescat molestiis nec frangatur timore nec sitienter quid expetens ardeat desiderio nec alacritate futili gestiens deliquescat;

    is est sapiens quem quaerimus, is est beatus,

    Cic. Tusc. 4, 17, 37:

    sapientium praecepta,

    id. Rep. 3, 4, 7:

    si quod raro fit, id portentum putandum est: sapientem esse portentum est. Saepius enim mulam peperisse arbitror, quam sapientem fuisse,

    id. Div. 2, 28, 61:

    statuere quid sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9; cf. id. Rep. 1, 29, 45.—So esp. of the seven wise men of Greece:

    ut ad Graecos referam orationem... septem fuisse dicuntur uno tempore, qui sapientes et haberentur et vocarentur,

    Cic. de Or. 3, 34, 137:

    eos vero septem quos Graeci sapientes nominaverunt,

    id. Rep. 1, 7, 12:

    sapienti assentiri... se sapientem profiteri,

    id. Fin. 2,3, 7.—Ironically:

    sapientum octavus,

    Hor. S. 2, 3, 296.—With the Romans, an appellation of Lœlius: te, Laeli, sapientem et appellant et existimant. Tribuebatur hoc modo M. Catoni: scimus L. Atilium apud patres nostros appellatum esse sapientem, sed uterque alio quodam modo: Atilius, qui prudens esse in jure civili putabatur;

    Cato quia multarum rerum usum habebat... propterea quasi cognomen jam habebat in senectute sapientis... Athenis unum accepimus et eum quidem etiam Apollinis oraculo sapientissimum judicatum,

    Cic. Lael. 2, 6; cf.:

    numquam ego dicam C. Fabricium, M'. Curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam fuisse sapientes,

    id. ib. 5, 18:

    ii, qui sapientes sunt habiti, M. Cato et C. Laelius,

    id. Off. 3, 4, 16; Val. Max. 4, 1, ext. 7; Lact. 4, 1.—Hence, adv.: săpĭen-ter, sensibly, discreetly, prudently, judiciously, wisely:

    recte et sapienter facere,

    Plaut. Am. 1, 1, 133; id. Mil. 3, 3, 34:

    consulere,

    id. ib. 3, 1, 90:

    insipienter factum sapienter ferre,

    id. Truc. 4, 3, 33:

    factum,

    id. Aul. 3, 5, 3:

    dicta,

    id. Rud. 4, 7, 24:

    quam sapienter jam reges hoc nostri viderint,

    Cic. Rep. 2, 17, 31:

    provisa,

    id. ib. 4, 3, 3:

    a majoribus prodita fama,

    id. ib. 2, 2, 4:

    considerate etiam sapienterque fecerunt,

    id. Phil. 4, 2, 6; 13, 6, 13:

    vives sapienter,

    Hor. Ep. 1, 10, 44:

    agendum,

    Ov. M. 13, 377:

    temporibus uti,

    Nep. Epam. 3, 1; Hor. C. 4, 9, 48.— Comp.:

    facis sapientius Quam pars latronum, etc.,

    Plaut. Curc. 4, 3, 15; id. Poen. prol. 7:

    nemo est, qui tibi sapientius suadere possit te ipso,

    Cic. Fam. 2, 7, 1:

    sapientius fecisse,

    id. Brut. 42, 155.— Sup.:

    quod majores nostros et probavisse maxime et retinuisse sapientissime judico,

    Cic. Rep. 2, 37, 63.

    Lewis & Short latin dictionary > sapio

См. также в других словарях:

  • saying — saying, saw, adage, proverb, maxim, motto, epigram, aphorism, apothegm can all denote a sententious expression of a general truth. A saying is a brief current or habitual expression that may be anonymous, traditional, or attributable to a… …   New Dictionary of Synonyms

  • saying — [sā′iŋ] n. 1. the act of one who says 2. something said; esp., an adage, proverb, or maxim SYN. SAYINGSAYING is the simple, direct term for any pithy expression of wisdom or truth; a SAW2 is an old, homely saying that is well worn by repetition… …   English World dictionary

  • saying — (n.) utterance, recitation, act of the verb say, c.1300, verbal noun from SAY (Cf. say) (v.); meaning something that has been said (usually by someone thought important) is from c.1300; sense of a proverb is first attested mid 15c. Ça va sans… …   Etymology dictionary

  • Saying — Say ing, n. That which is said; a declaration; a statement, especially a proverbial one; an aphorism; a proverb. [1913 Webster] Many are the sayings of the wise, In ancient and in modern books enrolled. Milton. [1913 Webster] Syn: Declaration;… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • saying — index catchword, expression (comment), maxim, phrase, remark Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • saying — [n] maxim, proverb adage, aphorism, apophthegm, axiom, byword, dictum, epigram, motto, precept, saw, statement, truism; concept 278 …   New thesaurus

  • saying — ► NOUN ▪ a short, commonly known expression containing advice or wisdom …   English terms dictionary

  • Saying — A saying is something that is said, notable in one respect or another, to be a pithy expression of wisdom or truth. [1] There are a number of specific types of saying: Apothegm. “…an edgy, more cynical aphorism; such as, ‘Men are generally more… …   Wikipedia

  • saying — Synonyms and related words: Parthian shot, adage, address, affirmance, affirmation, allegation, ana, analects, announcement, annunciation, answer, aphorism, apostrophe, apothegm, assertion, asseveration, averment, avouchment, avowal, axiom,… …   Moby Thesaurus

  • saying */*/ — UK [ˈseɪɪŋ] / US noun [countable] Word forms saying : singular saying plural sayings a well known statement about what often happens in life Tomorrow s another day, she said, repeating one of her many sayings. as the saying goes (= according to… …   English dictionary

  • saying — noun ADJECTIVE ▪ common, famous, popular, well known ▪ old, traditional ▪ wise ▪ favourite/favorite …   Collocations dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»