Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

render+up

  • 21 obnubilo

    obnubilare, obnubilavi, obnubilatus V TRANS
    obseure, render dark/obscure; darken/cloud/fog (the mind); render unconscious

    Latin-English dictionary > obnubilo

  • 22 refero

    I
    referre, rettuli, relatus V
    bring/carry back/again/home; move/draw/force back, withdraw; go back, return; report (on), bring back news; record/enter; propose/open debate; assign/count; give/pay back, render, tender; restore; redirect; revive, repeat; recall
    II
    referre, retuli, relatus V
    bring/carry back/again/home; move/draw/force back, withdraw; go back, return; report (on), bring back news; record/enter; propose/open debate; assign/count; give/pay back, render, tender; restore; redirect; revive, repeat; recall

    Latin-English dictionary > refero

  • 23 onero

    ŏnĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [onus].
    I.
    To load, lade, burden, freight with any thing (class.).
    A.
    Lit.:

    navim magnam multis mercibus,

    Plaut. Men. prol. 25:

    naves, ad celeritatem onerandi subductionesque, paulo facit humiliores,

    for loading expeditiously, Caes. B. G. 5, 1:

    jumenta,

    Sall. J. 75, 6:

    naves commeatu, etc.,

    id. ib. 86, 1:

    costas aselli pomis,

    Verg. G. 1, 274:

    tauri cervix oneratur aratro,

    is loaded, burdened, Ov. A. A. 1, 19:

    aures lapillis,

    id. ib. 3, 129; cf.:

    umerum pallio,

    Ter. Phorm. 5, 6, 4:

    ventrem,

    to load, fill, Sall. Or. Rep. Ord. 1:

    epulis onerari,

    to overload, gorge one's self, Ov. P. 1, 10, 31:

    vino et epulis onerati,

    Sall. J. 76, 6:

    cibus, qui in aegritudine alat neque oneret,

    without oppressing the stomach, Plin. 29, 3, 11, § 48:

    vaccas,

    to cause them to be covered, Pall. 8, 4.—
    2.
    Transf., in gen., to load, cover ( poet.):

    dapibus mensas onerare,

    to cover, Verg. G. 4, 133:

    manusque ambas jaculis oneravit acutis,

    id. A. 10, 868:

    jaculo palmas oneravit acuto,

    i. e. armed, id. ib. 11, 574 (but armavit is the better read.; v. Forbig. ad loc.): membra [p. 1266] sepulcro, id. ib. 10, 558; cf.:

    ossa aggere terrae,

    id. ib. 11, 212:

    aliquem saxis,

    to stone, Phaedr. 3, 2, 4.—
    B.
    Trop., to load, burden, weary; to oppress, overwhelm, overload (with good or evil; cf. Forbig. ad Verg. A. 10, 620), etc.:

    me amoenitate oneravit dies,

    has overwhelmed me, Plaut. Capt. 4, 1, 7.:

    laetitiā senem,

    id. ib. 4, 2, 47:

    malignitateomnis mortalis,

    id. ib. 3, 1, 5:

    diem commoditatibus,

    Ter. Phorm. 5, 6, 1:

    aliquem mendaciis,

    Cic. Fam. 3, 10, 7; cf. Plaut. Mil. 3, 3, 61:

    judicem argumentis,

    id. N. D. 3, 3, 8:

    aethera votis,

    Verg. A. 9, 24:

    verbis lassas onerantibus aures,

    Hor. S. 1, 10, 10:

    aliquem pugnis,

    Plaut. Am. 1, 1, 172:

    maledictis,

    id. Ps. 1, 3, 123; cf.

    contumeliis,

    Cic. Phil. 2, 38, 99; for which only absol. Sejanum, Tac. A. 4. 68:

    aliquem injuriis,

    Ter. And. 5, 1, 8:

    aliquem malis,

    Verg. A. 4, 549:

    aliquem laudibus,

    Liv. 4, 13:

    spe praemiorum,

    id. 35, 11:

    promissis,

    Sall. J. 12, 3:

    honoribus,

    Just. 5, 4, 13.—
    C.
    Transf., to make heavier or more burdensome, to render more oppressive, to heighten, to aggravate (only since the Aug. per.;

    esp. freq. in Tac. and the younger Plin.): injuriam alicujus invidiā,

    Liv. 38, 56 fin.:

    pericula alicujus,

    Tac. A. 16, 30:

    curas,

    id. H. 2, 52:

    delectum avaritiā et luxu,

    to aggravate, make worse, render more odious, id. ib. 4, 14:

    onerat te quaesturae tuae famā, quam ex Bithyniā optimam revexisti,

    Plin. Ep. 8, 24, 8; 1, 8, 5; id. Pan. 24, 1; 73, 6.—
    II.
    To load, stow, or heap up any thing in any thing ( poet.):

    vina cadis,

    Verg. A. 1, 195:

    canistris Dona Cereris,

    id. ib. 8, 180.— Hence, ŏnĕrātus, a, um, P. a., filled, full; with gen.: oneratus frugum et floris Liberi, Pac. ap. Non. 498, 12 (Trag. Rel. p. 95 Rib.).—
    B.
    Loaded, i. e. deceived, befooled:

    ille est oneratus recte,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 115:

    ego illum probe jam oneratum huc admovebo,

    id. Mil. 3, 3, 61.

    Lewis & Short latin dictionary > onero

  • 24 persolvo

    per-solvo, solvi, sŏlūtum, 3, v. a., to release or discharge completely; acc. to the signif. of the simple verb.
    I.
    To pay, pay out:

    stipendium militibus,

    Cic. Att. 5, 14, 1:

    pecuniam alicui,

    Tac. A. 1, 37:

    pecuniam ab aliquo,

    to pay by a draft on any one, Cic. Fl. 20, 46: aes alienum alienis nominibus suis copiis, to pay the debts of others, Cat. ap. Sall. C. 35, 3; Plin. Ep. 9, 37, 2:

    legatā cum fide,

    Suet. Calig. 16:

    veteranis promissa praemia,

    id. Aug. 15.—
    B.
    Transf., in gen., to pay, give, show, render what is due to another:

    quod relicum restat, volo persolvere,

    Plaut. Cist. 1, 3, 40:

    alicui laborum praemia pro me,

    Cic. Planc. 42, 101:

    hanc tibi animam pro morte Daretis,

    Verg. A. 5, 484; 2, 537:

    grates,

    to render thanks, id. ib. 1, 600; cf.:

    meritam dis immortalibus gratiam,

    Cic. Planc. 33, 80: honorem dis, to pay due honor to the gods by sacrifices, Verg. A. 8, 62:

    vota,

    to fulfil, Tac. A. 3, 64; Cic. Har. Resp. 13, 28; Prop. 2, 25, 23:

    velim reliquum, quod est promissi ac muneris tui mihi persolvas,

    Cic. Fam. 3, 9, 3; id. Verr. 2, 5, 71, § 183:

    quod huic promisi, id ei persolvere,

    id. Planc. 42, 103:

    persolvere justa,

    to pay due honors to the dead, Sen. Oedip. 998; so Curt. 6, 6, 19: poenas, to suffer punishment:

    poenas dis hominibusque meritas debitasque persolvat,

    Cic. Phil. 11, 12, 29:

    mihi sanguine poenas Persolves,

    Verg. A. 9, 423.—Without the dat.:

    ea (pars civitatis) princeps poenas persolvit,

    Caes. B. G. 1, 12, 6; cf.:

    supplicia persolvit,

    Tac. A. 6, 26 fin. —On the contrary:

    poenae alicui ab omnibus persolutae,

    imparted, inflicted by all, Cic. Or 63, 214; so,

    mortem alicui,

    i. e. to kill, put to death, Suet. Calig. 26:

    persolvi primae epistulae,

    have answered, Cic. Att. 14, 20, 2:

    NATVRAE DEBITVM,

    to die, Inscr. Orell. 3453; so,

    DEBITVM,

    Inscr. Orell. 4482. —
    * II.
    To unravel, solve, explain: si hoc mihi zêtêma persolveris, magnā me molestiā liberaris, Cic. Att. 7, 3, 10.

    Lewis & Short latin dictionary > persolvo

  • 25 prospero

    prospĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [prosper].
    I.
    To cause a thing to succeed, to render fortunate or happy, to prosper (syn. secundo; not in Cic.): vos precor, uti populo Romano Quiritium vim victoriamque prosperetis, an old form of prayer in Liv. 8, 9, 7:

    ut consilia sua reipublicae prosperarent,

    Tac. A. 3, 56:

    deos precatus, ut coepta prosperarent,

    id. H. 4, 53; cf.:

    patrum decreta,

    Hor. C. S. 18: hanc tibi veniam prospero, i. e. make you happy with, etc., Plaut. Cas. 5, 4, 26:

    prosperata felicitas,

    desired happiness, Tert. Apol. 6:

    mala averruncare, bona prosperare,

    App. de Deo Socr. 16, p. 51.— Absol.:

    amico meo prosperabo,

    will make my friend happy, Plaut. Pers. 2, 3, 11:

    non prosperantibus avibus,

    the birds not giving favorable omens, Val. Max. 7, 2, 5.—With inf.:

    qui prosperavit mundari locum,

    Vulg. 2 Macc. 10, 7.— Pass.:

    via impiorum prosperatur,

    Vulg. Jer. 12, 1.—
    II.
    To render favorable or propitious, to propitiate (post-class.): prosperatus deus, Prud. steph. 10, 365:

    o Domine, bene prosperare,

    Vulg. Psa. 117 (118), 25.

    Lewis & Short latin dictionary > prospero

  • 26 sacro

    sā̆cro, āvi, ātum, 1, v. a. [sacer], to declare or set apart as sacred; to consecrate, dedicate, or devote to a divinity (class.; cf. consecro).
    I.
    Lit.:

    ne quis agrum consecrato. Auri, argenti, eboris sacrandi modus esto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22:

    eum praedam Veientanam publicando sacrandoque ad nihilum redegisse, ferociter increpant,

    Liv. 5, 25:

    (agrum) Cypriae,

    Ov. M. 10, 644:

    Capitolino Jovi donum ex auro,

    Suet. Tib. 53 fin.:

    (laurum) Phoebo,

    Verg. A. 7, 62:

    aras,

    id. ib. 5, 48:

    vigilem ignem,

    id. ib. 4, 200:

    votum immortale,

    id. ib. 8, 715:

    inter haec auream aquilam pinnis extendenti similem sacraverant,

    Curt. 3, 3, 16:

    templum, in quo Helena sacravit calicem ex electro,

    Plin. 33, 4, 23, § 81.—In part. perf.:

    duabus aris ibi Jovi et Soli sacratis cum immolasset,

    Liv. 40, 22:

    arae,

    Suet. Tib. 14:

    sacratas fide manus,

    Liv. 23, 9:

    sacrata Crotonis Ossa tegebat humus,

    Ov. M. 15, 55:

    rite pecudes,

    Verg. A. 12, 213:

    templum,

    id. ib. 2, 165 al. —
    2.
    With a bad accessory signif. (cf. sacer, II.), to devote or doom to destruction, to declare accursed, to condemn:

    de sacrando cum bonis capite ejus, qui regni occupandi consilia inisset, gratae in vulgus leges fuere,

    Liv. 2, 8; cf.:

    caput Jovi,

    id. 10, 38.—
    B.
    Transf., in gen., to set apart, consecrate, devote, give, dedicate a thing to any one ( poet. and rare):

    quod patriae vocis studiis nobisque sacrasti, Cic. poët. Div. 1, 13, 22: hunc illi honorem Juppiter sacravit,

    Verg. A. 12, 141:

    tibi sacratum opus,

    Ov. Tr. 2, 552.—In a bad sense:

    injecere manum Parcae, telisque sacrarunt Evandri (Halaesum),

    Verg. A. 10, 419.—
    II.
    Meton.
    1.
    To render sacred or inviolable by consecration; to hallow, consecrale:

    hoc nemus aeterno cinerum sacravit honore Faenius,

    Mart. 1, 117, 1:

    foedus, quod in Capitolio sacratum fuisset, irritum per illos esse,

    that had been decreed inviolable, Liv. 38, 33; cf.:

    sanctiones sacrandae sunt genere ipso aut obtestatione legis, aut, etc.,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sacrata lex,

    a law whose violation was punished by devoting the offender to the infernal gods, id. Sest. 7, 16; id. Dom. 17, 43; Liv. 2, 33; 3, 17; 7, 41; 9, 39; 36, 38; cf.:

    sacratae leges sunt, quibus sanctum est, qui quid adversus eas fecerit, sacer alicui deorum sit cum familia pecuniaque,

    Fest. p. 318 Müll.—
    2.
    Of a deity, to hold sacred, to worship or honor as sacred:

    haud frustra te patrem deum hominumque hac sede sacravimus,

    Liv. 8, 6:

    Vesta sacrata,

    Ov. M. 15, 864.—
    B.
    Transf., in gen., to render imperishable, to immortalize (rare):

    aliquem Lesbio plectro,

    Hor. C. 1, 26, 11; cf.:

    miratur nihil, nisi quod Libitina sacravit,

    id. Ep. 2, 1, 49:

    vivit vigetque eloquentia ejus (Catonis), sacrata scriptis omnis generis,

    Liv. 39, 40:

    avum Sacrārunt carmina tuum,

    Ov. P. 4, 8, 64.—Hence, sā̆crātus, a, um, P. a., hallowed, consecrated, holy, sacred:

    sacrata jura parentum,

    Ov. M. 10, 321:

    jura Graiorum,

    Verg. A. 2, 157:

    vittae Sacrati capitis,

    id. ib. 3, 371:

    dux,

    i. e. Augustus, Ov. F. 2, 60; cf.:

    manus (Tiberii),

    id. ib. 1, 640:

    dies sacratior,

    Mart. 4, 1, 1:

    numen gentibus sacratissimum,

    Plin. 33, 4, 24, § 82:

    homines,

    devoted to the gods, Macr. S. 3, 7;

    Aug. Civ. Dei, 2, 26.—At a later per., Sacratissimus,

    an epithet of the emperors, Most Worshipful, Dig. 38, 17, 9; Mamert. Pan. ad Maxim. 1 et saep.— Adv.: sā̆crātē, in eccl. Lat.,
    1.
    Holily, piously:

    vivere,

    Aug. Ep. 22 fin.
    2.
    Mysteriously, mystically, Aug. Doctr. Chr. 2, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > sacro

  • 27 sancio

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sancio

  • 28 sanctum

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sanctum

  • 29 ab-aliēnō

        ab-aliēnō āvī, ātus, āre,    to convey away, make a former transfer of, sell, alienate: agros vectigalīs populi R.: pecus.—Fig., to separate, remove, abstract: ab sensu rerum animos, abstracted their thoughts from, L.: deminuti capite, abalienati iure civium, deprived of, L.—In partic., to alienate, estrange, make hostile, render disaffected: abalienati scelere istius a nobis reges, from us, by his wickedness: aratorum numerum abs te: periurio homines suis rebus, N.: totam Africam, estrange, N.

    Latin-English dictionary > ab-aliēnō

  • 30 ad-ferō (aff-)

        ad-ferō (aff-) attulī    (adt-), adlātus (all-), adferre (aff-), to bring, fetch, carry, convey, take, deliver: magnam partem ad te, T.: scyphos ad praetorem: Curio pondus auri: nuntium ei: donum in Capitolium: litterae ab urbe adlatae, L.: litteras a patre: huc scyphos, H.: adfertur muraena in patinā, is served, H.: peditem alvo, V.: ad consules lecticā adfertur, L.—Poet., of a person: te qui vivum casūs attulerint, V. — Esp., with pron reflex., to betake oneself, go, come: huc te adfers, V.: urbem Adferimur, V.: te verus mihi nuntius adfers? i. e. present yourself in your true person, V.—Adferre manūs, to lay on, use force, do violence: pro se quisque manūs adfert, defends himself forcibly.—Freq. with dat, to lay hands on, attack, assail: domino: pastoribus vim et manūs. —With dat. of thing, to do violence to, i. e. rob, plunder, pillage: templo: eis rebus. — Fig., to bring, introduce, carry, convey to, apply, employ, use, exert, exercise: genus sermonum adfert exile, i. e. employs: quod ad amicitiam populi R. adtulissent, i. e. had enjoyed before the alliance, Cs.: in re militari nova, i. e. to reorganize the army, N.: non minus ad dicendum auctoritatis, quam, etc.: auctoritatem in iudicium, exercise: bellum in patriam, O.: Iris alimenta nubibus adfert, brings, O. —Esp., vim alicui, to employ force against, compel: ut filiae suae vis adferretur, compulsion: praesidio armato, attack, L.—To bring tidings, bring word, carry news, report, announce: haud vana adtulere, L.: ad Scipionem perductus, quid adferret, expromit, explains what news he brought, L.: calamitatem ad aurīs imperatoris: subito adlatum periculum patriae: inimico nuntium, notify: ad illam attulisse se aurum quaerere: attulerunt quieta omnia esse, L.: rebellasse Etruscos adlatum est, L.: calamitas tanta fuit, ut eam non ex proelio nuntius adferret.—To carry, produce, cause, occasion, impart, render, give: agri plus adferunt quam acceperunt: detrimentum, Cs.: vobis populoque R. pacem: suspicionem multis: parricidae aliquid decoris, to lend lustre: difficultatem ad consilium capiendum, Cs.: aliquid melius, suggest: aliquid oratoriae laudis, attain: quod iniquitas loci adtulisset, i. e. the consequences, Cs.: tempus conloquio non dare magnam pacis desperationem adferebat, Cs.: natura adfert ut eis faveamus, etc., brings it about: (id) volvenda dies attulit, V. — To bring forward, allege, assign: causam, T.: nihil adferunt, qui negant, etc., say nothing to the point: rationes cur hoc ita sit: aetatem, to plead in excuse: cur credam adferre possum. — Aliquid, to contribute, help, assist, be of use: nihil ad communem fructum: vide si quid opis potest adferre huic, T.: precibus aliquid attulimus etiam nos, have been of some assistance by.

    Latin-English dictionary > ad-ferō (aff-)

  • 31 aerārium

        aerārium ī, n    [aerarius], part of the temple of Saturn at Rome, in which the public treasure was kept, the treasury: referre (pecuniam) in aerarium: pecunia data tibi ex aerario.—Hence, the public treasure, finances: cum effudisset aerarium: commune, N.: pecuniā uti ex aerario, Cs.: rationes ad aerarium referre, to render an account to the treasury.—Here the public archives and the standards were kept: tabulae testimenti... ut in aerario ponerentur, Cs.: signa ex aerario prompta, L.: aerarium sanctius, a fund reserved for extreme public necessity, Cs., C.: privatum, a special fund, N.: militare, Ta.
    * * *
    treasury, its funds; part of Temple of Saturn in Rome holding public treasury

    Latin-English dictionary > aerārium

  • 32 amplificō

        amplificō āvī, ātus, āre    [amplus + facio], to broaden, extend, enlarge, increase, make wide, give space to: urbem: urbs amplificanda, L.: divitias: vestris iudiciis amplificatam (auctoritatem): Aeduorum auctoritatem apud Belgas, Cs.—In rhet., to make conspicuous, amplify, render impressive: rem ornando: orationem.
    * * *
    amplificare, amplificavi, amplificatus V TRANS
    enlarge, extend, increase; develop; magnify, amplify; praise loudly, exalt

    Latin-English dictionary > amplificō

  • 33 aperiō

        aperiō eruī, ertus, īre    [ab + 2 PAR-], to uncover, lay bare: caput: aperto pectore, with bared breast, O.: ingulo aperto, with his throat cut, O.: partūs, bring to light, H.: apertae pectora matres, with bared breasts, O.—To open, uncover, unclose, make visible, discover, display, show, reveal: ostium, T.: forīs, O.: sociis viam, V.: ferro iter, S.: locum... asylum, as an asylum, L.: specūs, Ta.: his unda dehiscens Terram aperit, discloses, V.: aperitur Apollo, comes in sight, V.: nondum aperientibus classem promunturiis, i. e. while the fleet was still hidden behind them, L.: omnia quae latuerunt: fatis ora, for the utterance of, V.: fenestram ad nequitiam, T.: annum, to begin, V.: fuste caput, i. e. to cleave, Iu.—Of places, to lay open, render accessible: Troiam Achivis, V.: armis orbem terrarum, L.: gentīs ac reges, Ta.—Fig., to disclose, unveil, reveal, make known, unfold, explain, expose: hominum mentīs: fabulae partem, T.: coniurationem, S.: locum suspicioni: casūs aperire futuros, to disclose the future, O.: coacti se aperiunt, show what they are, T.: ne semet ipse aperiret, betray himself, L.: dum se ipsa res aperiat, N.: quid cogitaret: quis sim, L.
    * * *
    aperire, aperui, apertus V TRANS
    uncover, open, disclose; explain, recount; reveal; found; excavate; spread out

    Latin-English dictionary > aperiō

  • 34 commendō (conm-)

        commendō (conm-) āvī, ātus, āre    [com- + 1 mando], to commit for protection, intrust, confide, deposit with: Oratorem meum Sabino. — Fig., to intrust, commit, confide: me tuae fidei, T.: historiam immortalitati: vita monimentis ad memoriam commendata. — Esp., of the dying, to commend (survivors to others): parentes suos, Cs.: tibi moriens nos commendavit senex, T.: tibi suos testamento liberos.—To commend, recommend, ask favor for, make agreeable, render acceptable, grace: se Caesari, Cs.: Orestillam, S.: civem nationibus: adseculae istius a meretriculā commendati: (vinum) quod me commendet amicae, H.: te infimo ordini: se tonsā cute, H.

    Latin-English dictionary > commendō (conm-)

  • 35 conciliō

        conciliō āvī, ātus, āre    [concilium], to bring together, unite, reconcile, make friendly, win over, conciliate: nos: inter nos legiones sibi pecuniā: homines inter se: homines sibi conciliari amiciores, N.: civitates amicitiā Caesari, Cs.: primoribus se patrum, L.: arma quae sibi conciliet, seeks as allies, V.: deos homini, O.: reges, N.: animos hominum: mihi sceptra Iovemque, i. e. the throne through the favor of Jupiter, V.—To procure, purchase, obtain, acquire, win, gain: prodi, male conciliate, you bad bargain, T.: HS viciens ex hoc uno genere, to extort: pecuniae conciliandae causā.—Fig., to cause, bring about, procure, mediate, acquire, make, produce: pacem, T.: favorem ad volgum, L.: quocum mihi amicitiam: vestram ad me audiendum benevolentiam: maiestatem nomini Romano, L.: otium, N.— To commend: artes suas (alicui), O.
    * * *
    conciliare, conciliavi, conciliatus V TRANS
    unite, bring together/about; cause; win over, attract; acquire, procure, buy; attract favor of, render favorably disposed; commend, endear; acquire; gain; bring a woman to man as wife, match; procure as a mistress; obtain improperly

    Latin-English dictionary > conciliō

  • 36 concinnō

        concinnō āvī, ātus, āre    [concinnus], to cause, produce: quantum mali, Ph.
    * * *
    concinnare, concinnavi, concinnatus V TRANS
    prepare/make ready; repair, put/set right/in order, touch up; arrange suitably; make up, construct, concoct, put together; bring about, cause; render, make

    Latin-English dictionary > concinnō

  • 37 condiō

        condiō īvī, ītus, īre    [condus (old), a butler], to make savory, season, spice, concoct: fungos: ius male condītum, H.: pulmentaria, Iu. — To make fragrant: unguenta. — To embalm: mortuos.— Fig., to cultivate, ornament, season, spice, soften, temper: orationem: vitia, to set off: tristitiam, to mitigate: gravitatem comitate: ista condīta iucundius, more amiable.
    * * *
    condire, condivi, conditus V TRANS
    preserve/pickle; embalm/mummify; spice; season/flavor/render pleasant/give zest

    Latin-English dictionary > condiō

  • 38 con-dōnō

        con-dōnō āvī, ātus, āre,    to give, present, deliver, surrender, abandon: apothecas hominibus: hereditatem alicui, to adjudge. — To remit, acquit of: pecunias creditas debitoribus. — With two accs.: Argentum quod habes, condonamus te, T.: habeo alia multa quae nunc condonabitur, T.—Fig., to give up, render, surrender, deliver up, sacrifice, devote: aliquid dicioni alicuius: huius vitam matris crudelitati: consuli Achaiam: seque vitamque suam rei p., S.: suum dolorem eius voluntati, Cs. — To pardon, remit, overlook, forbear to punish: crimen nobis: uti scelus condonaretur, S.: alterius lubidini male facta, i. e. out of indulgence to, S.: trīs fratres non solum sibi ipsis, sed etiam rei p., i. e. for the sake of: tibi condonatus est ille: filium sibi, L.: Divitiaco fratri (Dumnorigem), Cs.

    Latin-English dictionary > con-dōnō

  • 39 cōnficiō

        cōnficiō fēcī, fectus, ere    [com- + facio], to make ready, make, prepare, bring about, complete, accomplish, execute, consummate, fulfil: soccos suā manu: vestem: tabulae litteris Graecis confectae, written, Cs.: libri Graeco sermone confecti, composed, N.: librum Graece, N.: tabulas, to keep accounts: nuptias, T.: bello confecto, ended, S.: duella, H.: facinus: caedem, N.: mandata brevi, S.: spes conficiendi negotii, Cs.: quibus rebus confectis, S.—To settle, close, finish: cum Apellā de columnis: de negotio.—To pass over, accomplish, traverse, go over, make: magno itinere confecto, Cs.: iter anno, N.: ubi confecti cursūs, V.: inmensum spatiis aequor, V.: tecta facturi, ut mille passuum conficiatur, covered.—To diminish, lessen, weaken, sweep away, destroy, kill, subdue, wear out, consume: Atheniensīs, N.: provincias: exercitūs, L.: me (sica) paene confecit, killed: dentes escas conficiunt, grind: cibum, L.: cibos, to digest: fame confici: patrimonium: suam rem. —P. perf., impaired, weakened, overcome, reduced, exhausted: equus senio, Enn. ap. C.: aetate, S.: aevo, V.: malis res p.: volneribus, Cs.: curā, T.: confectus et saucius: (captivos) ignominiis, worn out, L.—To prepare, provide, procure, bring together: tribum necessariis suis, the votes of: armata milia centum, Cs.: pauxillulum nummorum, T.: pecuniam ex illā re: conficiendae pecuniae rationes.—Fig., to produce, cause, make, bring about, effect: aliquid gnato mali, T.: motūs animorum: animum mitem, render: causae conficiunt, are efficient.—Of time, to complete, finish, end, spend, pass: sexaginta annos: noctis partem ibi: hieme confectā, Cs.: vitae cursum.—To show, deduce: ex alquā re alqd: ex quo conficitur, ut, etc.: id quod conficiatur ex ratiocinatione; see also confio.
    * * *
    conficere, confeci, confectus V TRANS
    make, construct; prepare, complete, accomplish; cause; perform; do thoroughly; compose; amass, collect; raise (troops); traverse; eat up, consume; expend; finish off; kill, dispatch; defeat finally, subdue/reduce/pacify; chop/cut up

    Latin-English dictionary > cōnficiō

  • 40 dēbeo

        dēbeo uī, itus, ēre    [for dehibeō; de + habeo], to withhold, keep back: alqd tibi absenti: tibi hoc video non posse deberi, i. e. you will not consent to remain my creditor.—To owe, be in debt: illis quibus debui, T.: ut illi quam plurimi deberent, S.: qui se debere fateantur (i. e. debitores esse), Cs.: (argentum) Bacchidi, T.: pecuniam Cluvio: pecuniam pro domo: grandem pecuniam, S.: Quid si animam debet, is over head and ears in debt, T.: pecunia iamdiu debita: legioni frumentum deberi sciebat, Cs.—With acc, to owe, be under obligation to give, be bound to render: hoc tibi pro servitio, T.: ei res p. gratiam debet: patriae quid debeat, what are his duties, H.: dies Longa videtur opus debentibus, to laborers, H.: nil caelestibus, V.: Navis, quae debes Vergilium art responsible for, H.—With inf, to be bound, be under obligation, ought, must, should: ferre contra patriam arma debuerunt?: Africam sorte obtinere, Cs.: hoc rescribere, H.: summae se iniquitatis condemnari debere, si, etc., Cs.: dici beatus Ante obitum nemo debet, O.: Nec quā debebat (sc. amare), amabat, within the bounds of duty, O.— Pass, to be due, be owing: Veneri reliquum tempus deberi arbitrabatur: hoc nunc Laus illi debetur, H.— To be bound, be destined, be fated, owe by fate: fatis iuvenescere debent geniti, O.: Urbem cerno debere nepotes, are destined to found, O.: ventis ludibrium, H.: cui regnum Romanaque tellus Debentur, V.: Debemus morti nos nostraque, H.: Omnia debentur vobis, O.—Fig., to owe, be indebted for, have to thank for: beneficium Maximo: vobis omnia, Cs.: quantum cuique deberet, N.: Priami plurima natis, V.: fac me multis debere, am under obligations: tibi nos debere fatemur, Quod, etc., O.
    * * *
    debere, debui, debitus V
    owe; be indebted/responsible for/obliged/bound/destined; ought, must, should

    Latin-English dictionary > dēbeo

См. также в других словарях:

  • render — ren·der / ren dər/ vt 1: to transmit to another: deliver 2: to furnish for consideration, approval, or information: as a: hand down …   Law dictionary

  • render — ren‧der [ˈrendə ǁ ər] verb [transitive] formal 1. to cause something to change in a particular way: • He was denied building permission for his property, effectively rendering it worthless. • In some cases, companies were rendered insolvent when… …   Financial and business terms

  • Render — Ren der (r?n d?r), v. t. [imp. & p. p. {Rendered} ( d?rd);p. pr. & vb. n. {Rendering}.] [F. rendre, LL. rendre, fr. L. reddere; pref. red , re , re + dare to give. See {Date}time, and cf. {Reddition}, {Rent}.] 1. To return; to pay back; to… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • render — [ren′dər] vt. [ME rendren < OFr rendre < VL * rendere, for L reddere, to restore < re(d) , back + dare, to give: see DATE1] 1. to give, hand over, deliver, present, or submit, as for approval, consideration, payment, etc. [to render an… …   English World dictionary

  • Render — or Rendering may refer to:*In the visual arts, ** Artistic rendering, the process by which a work of art is created * In computer science, ** Rendering (computer graphics), the process of producing an image from a higher level description of its… …   Wikipedia

  • Render — ist der Name folgender Personen: Bernhard Render (1894–1985), deutscher Politiker (CDU), nordrhein westfälischer Landtagsabgeordneter Michael Render (* 1975), US amerikanischer Rapper, bekannt unter dem Pseudonym Killer Mike Otto Render… …   Deutsch Wikipedia

  • Render — (del mismo or. que «rendir»; ant.) tr. Rendir. * * * render. (Del lat. reddĕre, infl. por prendĕre y vendĕre). tr. desus. Rendir, entregar. * * * Render es una palabra inglesa aplicada a los gráficos por ordenador, más comúnmente a la …   Enciclopedia Universal

  • render — |ê| v. tr. 1. Prestar, pagar, satisfazer. 2. Fazer cessar a resistência, vencer, submeter. 3. Domar. 4. Obrigar a; seduzir, levar a. 5. Fatigar, alquebrar. 6. Mover a um sentimento bom ou mau. = COMOVER, SENSIBILIZAR 7. Dar como lucro.… …   Dicionário da Língua Portuguesa

  • render — [v1] contribute cede, deliver, distribute, exchange, furnish, give, give back, give up, hand over, impart, make available, make restitution, minister, part with, pay, pay back, present, provide, relinquish, repay, restore, return, show, submit,… …   New thesaurus

  • render — a guarda. render se a rendeu se ao adversário. (intr.) o negócio rende …   Dicionario dos verbos portugueses

  • Render — Ren der, v. i. 1. To give an account; to make explanation or confession. [Obs.] [1913 Webster] 2. (Naut.) To pass; to run; said of the passage of a rope through a block, eyelet, etc.; as, a rope renders well, that is, passes freely; also, to… …   The Collaborative International Dictionary of English

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»