Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

non+omnia+possumus+omnes+v

Толкование Перевод

1 Non omnia possumus omnes

• Not all of us are able to do all things (We can't all do everything.) ( Virgil)

Latin Quotes (Latin to English) > Non omnia possumus omnes
2 possum

possum (possiem, possiet, T.), potuī, posse (old potesse), irreg. [potis+sum], to be able, have power, can: quantum valeam, quantumque possim: ut, quoad possem numquam discederem: Caesari te commendavi, ut gravissime potui, as earnestly as I possibly could: potest fieri, ut fallar, it may be: non possum quin exclamem, I cannot but: ut nihil ad te dem litterarum, facere non possum, I cannot help writing to you: aequitatem tuam non potui non probare, I could not avoid approving: non potest, it is impossible, T.: nos dignitatem, ut potest, retinebimus, as far as possible: comprendi iube (eum), quantum potest, T.: posse loqui, the power of speech, O.: posse moveri, O.—Esp., as an auxiliary, represented in English by the potential mood, to have power, be able: plurima proferre possumus, I might adduce many more, N.: munitiones Caesaris prohibere non poterat, nisi, etc., he could not have hindered, Cs.: quamquam et illud dicere poteram, might have said, L.: consul esse qui potui, nisi tenuissem, etc., might have been consul: ut, si hostem habuisset consul, magna clades accipi potuerit, L.— To be able, be strong, be powerful, have influence, be efficacious, avail, accomplish: non dubium, quin totius Galliae plurimum Helvetii possent, Cs.: quod poterant, id audebant: apud me plurimum: quoniam multum potest provisio animi ad minuendum dolorem: ad beate vivendum satis posse virtutem: non omnia possumus omnes, V. —Ellipt.: quod vi non poterant, fraude adsequi temptant, Cu.: ut collegam vi, si aliter non possent, de foro abducerent, L.
* * *

posse, potui, - V

be able, can

multum posse -- have much/more/most influence/power

Latin-English dictionary > possum
3 sententialis

sententĭālis, e, adj. [sententia], = Gr. gnômikos, in the form of a sentence, sententious, Cassiod. Rhet. 13, p. 499, 22; Isid. 2, 9, 11.—Hence, adv.: sententĭālĭter, in the form of maxims or axioms, sententiously (post-class.):
et alia plurima, quae sententialiter proferuntur: nec haec apud Vergilium frustra desideraveris (Ecl. 8, 63): Non omnia possumus omnes, etc.,
Macr. S. 5, 16; so Tert. Carn. Chr. 18 med.

Lewis & Short latin dictionary > sententialis
4 sententialiter

sententĭālis, e, adj. [sententia], = Gr. gnômikos, in the form of a sentence, sententious, Cassiod. Rhet. 13, p. 499, 22; Isid. 2, 9, 11.—Hence, adv.: sententĭālĭter, in the form of maxims or axioms, sententiously (post-class.):
et alia plurima, quae sententialiter proferuntur: nec haec apud Vergilium frustra desideraveris (Ecl. 8, 63): Non omnia possumus omnes, etc.,
Macr. S. 5, 16; so Tert. Carn. Chr. 18 med.

Lewis & Short latin dictionary > sententialiter
5 fictum

fingo, finxi, fictum, 3, v. a. [Sanscr. dih-, dēhmi, smear; Gr. thig, thinganô, touch; whence figulus, figura, etc.; prop., to handle].
I.
Lit.
A.
To touch, handle, stroke, touch gently (rare):
mulcere alternos, et corpora fingere lingua,
Verg. A. 8, 634:
saepe manus aegras manibus fingebat amicis,
Ov. F. 5, 409.—
B.
Esp., to form, shape, fashion, frame, make (class.), whence also figulus:
esse aliquam vim, quae finxerit, vel, ut tuo verbo utar, quae fabricata sit hominem,
Cic. Ac. 2, 27, 87; cf.:
ab aliquo deo ficti esse videantur,
id. de Or. 1, 25, 115:
fingere et construere nidos,
build, id. ib. 2, 6, 23:
favos,
id. Off. 1, 44, 157:
ut illa bestia fetum ederet informem, lambendo postgea fingeret, etc.,
Gell. 17, 10, 3.—
C.
In partic.
1.
Of the plastic art, to form or fashion by art (in wax, clay, stone, etc.), to mould or model, as a statuary:
quorum alterum fingere opinor e cera solitum esse, alterum esse pictorem,
Cic. Verr. 2, 4, 13, § 30; cf.:
in ceris aut fictilibus figuris,
id. N. D. 1, 26, 71:
similitudines ex argilla,
Plin. 35, 12, 43, § 151; cf.
, sarcastically: hic homullus, ex argilla et luto fictus Epicurus,
Cic. Pis. 25, 59:
pocula de humo,
Ov. Tr. 2, 489:
Alexander ab Apelle potissimum pingi et a Lysippo fingi volebat... qui neque pictam neque fictam imaginem suam passus est esse, etc.,
Cic. Fam. 5, 12, 7; cf.:
fingendi ars,
of making statues, statuary, id. de Or. 3, 7, 26:
corpora fingendo pingendove efficere,
Quint. 5, 12, 21.—
2.
With the access. notion of arranging, adorning, etc., to set to rights, arrange; to adorn, dress, trim ( poet. syn.:
componere, excolere, ornare): Bene cum lauta est (mulier), tersa, ornata, ficta est: infecta est tamen,
Plaut. Stich. 5, 5, 4:
cum se non finxerit ulli,
Ov. R. Am. 341:
isti ficti, compositi, crispi cincinni,
Plaut. Truc. 2, 2, 32; cf.:
canas fingere comas,
Tib. 1, 2, 92:
comas presso pollice,
Prop. 3, 10 (4, 9), 14; Ov. A. A. 1, 306; Mart. 6, 57; cf.:
comas auro,
Stat. Th. 5, 228:
crinem,
Verg. A. 4, 148; cf. also Phaedr. 2, 2, 9:
vitem putando,
Verg. G. 2, 407 Forbig.—
3.
With the access. notion of untruth, to alter, change, for the purpose of dissembling:
hi neque vultum fingere, neque interdum lacrimas tenere poterant,
Caes. B. G. 1, 39, 4; cf.:
vultus quoque hominum fingit scelus,
i. e. makes men change countenance, Ter. Heaut. 5, 1, 14.
II.
Trop.
A.
In gen., to form, fashion, make: Ly. multa eveniunt homini quae [p. 751] volt, quae nevolt. Ph. Mentire, gnate, nam sapiens quidem pol ipsus fingit fortunam sibi, Plaut. Trin. 2, 2, 84; cf.
the vv. foll.: natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos,
Cic. de Or. 2, 54, 219:
animos fingere, formare,
id. Brut. 38, 142: cf.:
moderari et fingere mentem ac voluntates,
id. Leg. 3, 18, 40:
ea quae nobis non possumus fingere, vultus, facies, sonus,
id. de Or. 1, 28, 127: formam totius rei publicae velim mittas, ex qua me fingere possim, regulate myself, i. e. proceed, act, id. Att. 6, 3, 4; cf.:
ad eorum (qui audiunt) arbitrium et nutum totos se fingunt et accommodant,
id. Or. 8, 24:
ea (verba) nos sicut mollissimam ceram ad nostrum arbitrium formamus et fingimus,
id. de Or. 3, 45, 177; cf.
also: arbitrio fingere,
id. Brut. 79, 274:
fortuna humana fingit artatque ut lubet,
Plaut. Capt. 2, 2, 54; cf.:
vitam subito flecti fingique posse,
shaped, directed, Cic. Sull. 28, 79; cf. id. ib. 25, 69:
jure erat semper idem voltus, cum mentis, a qua is fingitur, nulla fieret mutatio,
id. Tusc. 3, 15, 31; cf.:
circumspexit amictus et finxit vultum,
composed, Ov. M. 4, 318:
lingua vocem immoderate profusam fingit et terminat,
forms, Cic. N. D. 2, 59, 149; cf.:
Peripateticorum institutis commodius fingeretur oratio,
id. Brut. 31, 119: ego apis Matinae more modoque operosa parvus carmina fingo (like the Gr. plattô), make, compose, Hor. C. 4, 2, 32:
carmina,
id. Ep. 2, 1, 227; id. A. P. 331; 240:
versus,
id. ib. 382:
poëmata,
Suet. Tit. 3:
opprobria in quemvis,
Hor. Ep. 1, 15, 30.—
B.
In partic.
1.
With a double predicate, to form, make into something or in a certain manner:
finxit te ipsa natura ad honestatem, gravitatem... ad omnes denique virtutes magnum hominem et excelsum,
Cic. Mur. 29, 60:
nec, si miserum fortuna Sinonem Finxit, vanum etiam mendacemque improba finget,
Verg. A. 2, 79:
(illum) spissae nemorum comae Fingent Aeolio carmine nobilem,
Hor. C. 4, 3, 12:
di bene fecerunt, inopis me quodque pusilli Finxerunt animi,
id. S. 1, 4, 18: timui, mea me finxisse minora putarer Dissimulator opis propriae, to have lessened, i. e. purposely disparaged it, id. Ep. 1, 9, 8.—
2.
To form by instruction, to instruct, teach, train:
idem mire finxit filium,
i. e. caused him to play his part, Ter. Heaut. 5, 1, 25; cf.:
voce paterna Fingeris ad rectum,
Hor. A. P. 367:
fingitur artibus,
id. C. 3, 6, 22:
fingit equum tenera docilem cervice magister Ire viam, qua monstret eques,
id. Ep. 1, 2, 64.—
3.
To form mentally or in speech, to represent in thought, to imagine, conceive, think, suppose; to sketch out:
fingite animis... fingite cogitatione imaginem hujus condicionis meae, etc.,
Cic. Mil. 29, 79; cf.:
omnia quae cogitatione nobismet ipsi possumus fingere,
id. N. D. 3, 18, 47:
fingere animo,
id. de Sen. 12, 41: cf.
also: animo et cogitatione,
id. Tusc. 5, 24, 68:
ex sua natura ceteros,
to conceive of, id. Rosc. Am. 9, 26:
quid magis exercitum dici aut fingi potest?
id. Mil. 2, 5:
maleficium,
id. Rosc. Am. 40, 116:
tu, stulta, deos, tu fingis inania vera,
Prop. 3, 20 (4, 19), 5:
qui utilitatum causa fingunt amicitias,
suppose, Cic. Lael. 14, 51:
principatum sibi ipse opinionis errore finxerat,
had imagined to himself, id. Off. 1, 8, 26:
in summo oratore fingendo,
in representing, sketching out, id. Or. 2, 7:
finge tamen te improbulum,
Juv. 5, 72.—
(β).
With double acc.:
quod si qui me astutiorem fingit,
Cic. Fam. 3, 8, 6:
Tiresiam sapientem fingunt poetae... at vero Polyphemum Homerus immanem finxit,
id. Tusc. 5, 39, 115.—
(γ).
With an object-clause, and in pass., with a subject-clause:
finge, aliquem nunc fierisapientem, nondum esse,
suppose, Cic. Ac. 2, 36, 117:
finge solum natum nothum,
Quint. 3, 6, 100.—Ellipt.: interfecti aliqui sunt;
finge a nobis,
assume, grant, Liv. 39, 37, 11:
fingamus Alexandrum dari nobis,
Quint. 1, 1, 24:
non omnia corpora fingunt in medium niti,
Lucr. 1, 1083; cf. id. 2, 175:
qui naufragus fingitur se suspendisse,
Quint. 8, 5, 22:
qui suos artus morsu lacerasset, fingitur in scholis supra se cubasse,
id. 8, 2, 20.—
b.
Pregn., with the access. notion of creating by thinking, to contrive, devise, invent, feign something (esp. untrue):
argento comparando fingere fallaciam,
Plaut. As. 2, 1, 2; 4:
fallacias,
Ter. Heaut. 3, 2, 22:
fallaciam,
id. And. 1, 3, 15; cf.: nonne ad senem aliquam fabricam fingit? id. Heaut. 3, 2, 34:
fingit causas, ne det, sedulo,
id. Eun. 1, 2, 58:
falsas causas ad discordiam,
id. Hec. 4, 4, 71:
si mihi aliquam (rem publicam), ut apud Platonem Socrates, ipse finxero,
Cic. Rep. 2, 1 fin.; cf. id. ib. 2, 11:
ex eventis fingere,
id. Fam. 6, 6, 4:
(crimina) in istum fingere,
id. Verr. 1, 5, 15:
ea quae sunt in usu vitaque communi, non ea, quae finguntur aut optantur,
id. Lael. 5, 18:
in faciem moresque meos nova crimina fingis,
Ov. H. 12, 177:
fingere qui non visa potest, commissa tacere Qui nequit,
Hor. S. 1, 4, 84:
quaelibet in quemvis opprobria fingere,
id. Ep. 1, 15, 30:
finguntur et testamenta,
Quint. 7, 4, 39:
nemo dolorem fingit in hoc casu,
Juv. 13, 132: qui sub obtentu monituum deorum scientes eos fingunt, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 2, 6. —With double acc.:
bonois se ac liberales,
Sen. Ben. 4, 17, 3.—With inf.:
ignorare fingit,
Claud. in Eutrop. 2, 306.—Hence, fic-tus, a, um, P. a., feigned, fictitious, false:
in amicitia nihil fictum est, nihil simulatum,
Cic. Lael. 8, 26; cf. id. ib. 18, 65:
ficto officio et simulata sedultiate conjunctus,
id. Caecin. 5, 14:
in re ficta (opp. in vera),
id. Lael. 7, 24:
falsum est id totum neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,
id. Rep. 2, 15:
commenticii et ficti dii,
id. N. D. 2, 28, 70:
fabula,
id. Off. 3, 9, 39:
in rebus fictis et adumbratis,
id. Lael. 26, 97:
amor,
Lucr. 4, 1192:
gemitus,
Ov. M. 6, 565:
cunctatio,
Tac. A. 1, 46:
ficto pectore fatur,
Verg. A. 2, 107.— Poet. and in post-Aug. prose also, of persons:
pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,
dissembling, false, Hor. S. 1, 3, 62:
alii fictum (eum), ingratum, immemorem loquuntur,
Plin. Ep. 8, 18, 3;
but: ficta pellice plorat,
imaginary, Juv. 6, 272.— Poet., subst.: fictum, i, n., deception, fiction:
ficti pravique tenax,
Verg. A. 4, 188:
jam consumpserat omnem Materiam ficti,
Ov. M. 9, 767.—Adverb.:
fictumque in colla minatus, Crura subit,
Stat. Th. 6, 876.— Adv.: ficte, feignedly, fictitiously:
ficte et simulate quaestus causa insusurrare,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 13:
ficte reconciliata gratia,
id. Fam. 3, 12, 4.

Lewis & Short latin dictionary > fictum
6 fingo

fingo, finxi, fictum, 3, v. a. [Sanscr. dih-, dēhmi, smear; Gr. thig, thinganô, touch; whence figulus, figura, etc.; prop., to handle].
I.
Lit.
A.
To touch, handle, stroke, touch gently (rare):
mulcere alternos, et corpora fingere lingua,
Verg. A. 8, 634:
saepe manus aegras manibus fingebat amicis,
Ov. F. 5, 409.—
B.
Esp., to form, shape, fashion, frame, make (class.), whence also figulus:
esse aliquam vim, quae finxerit, vel, ut tuo verbo utar, quae fabricata sit hominem,
Cic. Ac. 2, 27, 87; cf.:
ab aliquo deo ficti esse videantur,
id. de Or. 1, 25, 115:
fingere et construere nidos,
build, id. ib. 2, 6, 23:
favos,
id. Off. 1, 44, 157:
ut illa bestia fetum ederet informem, lambendo postgea fingeret, etc.,
Gell. 17, 10, 3.—
C.
In partic.
1.
Of the plastic art, to form or fashion by art (in wax, clay, stone, etc.), to mould or model, as a statuary:
quorum alterum fingere opinor e cera solitum esse, alterum esse pictorem,
Cic. Verr. 2, 4, 13, § 30; cf.:
in ceris aut fictilibus figuris,
id. N. D. 1, 26, 71:
similitudines ex argilla,
Plin. 35, 12, 43, § 151; cf.
, sarcastically: hic homullus, ex argilla et luto fictus Epicurus,
Cic. Pis. 25, 59:
pocula de humo,
Ov. Tr. 2, 489:
Alexander ab Apelle potissimum pingi et a Lysippo fingi volebat... qui neque pictam neque fictam imaginem suam passus est esse, etc.,
Cic. Fam. 5, 12, 7; cf.:
fingendi ars,
of making statues, statuary, id. de Or. 3, 7, 26:
corpora fingendo pingendove efficere,
Quint. 5, 12, 21.—
2.
With the access. notion of arranging, adorning, etc., to set to rights, arrange; to adorn, dress, trim ( poet. syn.:
componere, excolere, ornare): Bene cum lauta est (mulier), tersa, ornata, ficta est: infecta est tamen,
Plaut. Stich. 5, 5, 4:
cum se non finxerit ulli,
Ov. R. Am. 341:
isti ficti, compositi, crispi cincinni,
Plaut. Truc. 2, 2, 32; cf.:
canas fingere comas,
Tib. 1, 2, 92:
comas presso pollice,
Prop. 3, 10 (4, 9), 14; Ov. A. A. 1, 306; Mart. 6, 57; cf.:
comas auro,
Stat. Th. 5, 228:
crinem,
Verg. A. 4, 148; cf. also Phaedr. 2, 2, 9:
vitem putando,
Verg. G. 2, 407 Forbig.—
3.
With the access. notion of untruth, to alter, change, for the purpose of dissembling:
hi neque vultum fingere, neque interdum lacrimas tenere poterant,
Caes. B. G. 1, 39, 4; cf.:
vultus quoque hominum fingit scelus,
i. e. makes men change countenance, Ter. Heaut. 5, 1, 14.
II.
Trop.
A.
In gen., to form, fashion, make: Ly. multa eveniunt homini quae [p. 751] volt, quae nevolt. Ph. Mentire, gnate, nam sapiens quidem pol ipsus fingit fortunam sibi, Plaut. Trin. 2, 2, 84; cf.
the vv. foll.: natura fingit homines et creat imitatores et narratores facetos,
Cic. de Or. 2, 54, 219:
animos fingere, formare,
id. Brut. 38, 142: cf.:
moderari et fingere mentem ac voluntates,
id. Leg. 3, 18, 40:
ea quae nobis non possumus fingere, vultus, facies, sonus,
id. de Or. 1, 28, 127: formam totius rei publicae velim mittas, ex qua me fingere possim, regulate myself, i. e. proceed, act, id. Att. 6, 3, 4; cf.:
ad eorum (qui audiunt) arbitrium et nutum totos se fingunt et accommodant,
id. Or. 8, 24:
ea (verba) nos sicut mollissimam ceram ad nostrum arbitrium formamus et fingimus,
id. de Or. 3, 45, 177; cf.
also: arbitrio fingere,
id. Brut. 79, 274:
fortuna humana fingit artatque ut lubet,
Plaut. Capt. 2, 2, 54; cf.:
vitam subito flecti fingique posse,
shaped, directed, Cic. Sull. 28, 79; cf. id. ib. 25, 69:
jure erat semper idem voltus, cum mentis, a qua is fingitur, nulla fieret mutatio,
id. Tusc. 3, 15, 31; cf.:
circumspexit amictus et finxit vultum,
composed, Ov. M. 4, 318:
lingua vocem immoderate profusam fingit et terminat,
forms, Cic. N. D. 2, 59, 149; cf.:
Peripateticorum institutis commodius fingeretur oratio,
id. Brut. 31, 119: ego apis Matinae more modoque operosa parvus carmina fingo (like the Gr. plattô), make, compose, Hor. C. 4, 2, 32:
carmina,
id. Ep. 2, 1, 227; id. A. P. 331; 240:
versus,
id. ib. 382:
poëmata,
Suet. Tit. 3:
opprobria in quemvis,
Hor. Ep. 1, 15, 30.—
B.
In partic.
1.
With a double predicate, to form, make into something or in a certain manner:
finxit te ipsa natura ad honestatem, gravitatem... ad omnes denique virtutes magnum hominem et excelsum,
Cic. Mur. 29, 60:
nec, si miserum fortuna Sinonem Finxit, vanum etiam mendacemque improba finget,
Verg. A. 2, 79:
(illum) spissae nemorum comae Fingent Aeolio carmine nobilem,
Hor. C. 4, 3, 12:
di bene fecerunt, inopis me quodque pusilli Finxerunt animi,
id. S. 1, 4, 18: timui, mea me finxisse minora putarer Dissimulator opis propriae, to have lessened, i. e. purposely disparaged it, id. Ep. 1, 9, 8.—
2.
To form by instruction, to instruct, teach, train:
idem mire finxit filium,
i. e. caused him to play his part, Ter. Heaut. 5, 1, 25; cf.:
voce paterna Fingeris ad rectum,
Hor. A. P. 367:
fingitur artibus,
id. C. 3, 6, 22:
fingit equum tenera docilem cervice magister Ire viam, qua monstret eques,
id. Ep. 1, 2, 64.—
3.
To form mentally or in speech, to represent in thought, to imagine, conceive, think, suppose; to sketch out:
fingite animis... fingite cogitatione imaginem hujus condicionis meae, etc.,
Cic. Mil. 29, 79; cf.:
omnia quae cogitatione nobismet ipsi possumus fingere,
id. N. D. 3, 18, 47:
fingere animo,
id. de Sen. 12, 41: cf.
also: animo et cogitatione,
id. Tusc. 5, 24, 68:
ex sua natura ceteros,
to conceive of, id. Rosc. Am. 9, 26:
quid magis exercitum dici aut fingi potest?
id. Mil. 2, 5:
maleficium,
id. Rosc. Am. 40, 116:
tu, stulta, deos, tu fingis inania vera,
Prop. 3, 20 (4, 19), 5:
qui utilitatum causa fingunt amicitias,
suppose, Cic. Lael. 14, 51:
principatum sibi ipse opinionis errore finxerat,
had imagined to himself, id. Off. 1, 8, 26:
in summo oratore fingendo,
in representing, sketching out, id. Or. 2, 7:
finge tamen te improbulum,
Juv. 5, 72.—
(β).
With double acc.:
quod si qui me astutiorem fingit,
Cic. Fam. 3, 8, 6:
Tiresiam sapientem fingunt poetae... at vero Polyphemum Homerus immanem finxit,
id. Tusc. 5, 39, 115.—
(γ).
With an object-clause, and in pass., with a subject-clause:
finge, aliquem nunc fierisapientem, nondum esse,
suppose, Cic. Ac. 2, 36, 117:
finge solum natum nothum,
Quint. 3, 6, 100.—Ellipt.: interfecti aliqui sunt;
finge a nobis,
assume, grant, Liv. 39, 37, 11:
fingamus Alexandrum dari nobis,
Quint. 1, 1, 24:
non omnia corpora fingunt in medium niti,
Lucr. 1, 1083; cf. id. 2, 175:
qui naufragus fingitur se suspendisse,
Quint. 8, 5, 22:
qui suos artus morsu lacerasset, fingitur in scholis supra se cubasse,
id. 8, 2, 20.—
b.
Pregn., with the access. notion of creating by thinking, to contrive, devise, invent, feign something (esp. untrue):
argento comparando fingere fallaciam,
Plaut. As. 2, 1, 2; 4:
fallacias,
Ter. Heaut. 3, 2, 22:
fallaciam,
id. And. 1, 3, 15; cf.: nonne ad senem aliquam fabricam fingit? id. Heaut. 3, 2, 34:
fingit causas, ne det, sedulo,
id. Eun. 1, 2, 58:
falsas causas ad discordiam,
id. Hec. 4, 4, 71:
si mihi aliquam (rem publicam), ut apud Platonem Socrates, ipse finxero,
Cic. Rep. 2, 1 fin.; cf. id. ib. 2, 11:
ex eventis fingere,
id. Fam. 6, 6, 4:
(crimina) in istum fingere,
id. Verr. 1, 5, 15:
ea quae sunt in usu vitaque communi, non ea, quae finguntur aut optantur,
id. Lael. 5, 18:
in faciem moresque meos nova crimina fingis,
Ov. H. 12, 177:
fingere qui non visa potest, commissa tacere Qui nequit,
Hor. S. 1, 4, 84:
quaelibet in quemvis opprobria fingere,
id. Ep. 1, 15, 30:
finguntur et testamenta,
Quint. 7, 4, 39:
nemo dolorem fingit in hoc casu,
Juv. 13, 132: qui sub obtentu monituum deorum scientes eos fingunt, Mos. et Rom. Leg. Coll. 15, 2, 6. —With double acc.:
bonois se ac liberales,
Sen. Ben. 4, 17, 3.—With inf.:
ignorare fingit,
Claud. in Eutrop. 2, 306.—Hence, fic-tus, a, um, P. a., feigned, fictitious, false:
in amicitia nihil fictum est, nihil simulatum,
Cic. Lael. 8, 26; cf. id. ib. 18, 65:
ficto officio et simulata sedultiate conjunctus,
id. Caecin. 5, 14:
in re ficta (opp. in vera),
id. Lael. 7, 24:
falsum est id totum neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,
id. Rep. 2, 15:
commenticii et ficti dii,
id. N. D. 2, 28, 70:
fabula,
id. Off. 3, 9, 39:
in rebus fictis et adumbratis,
id. Lael. 26, 97:
amor,
Lucr. 4, 1192:
gemitus,
Ov. M. 6, 565:
cunctatio,
Tac. A. 1, 46:
ficto pectore fatur,
Verg. A. 2, 107.— Poet. and in post-Aug. prose also, of persons:
pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,
dissembling, false, Hor. S. 1, 3, 62:
alii fictum (eum), ingratum, immemorem loquuntur,
Plin. Ep. 8, 18, 3;
but: ficta pellice plorat,
imaginary, Juv. 6, 272.— Poet., subst.: fictum, i, n., deception, fiction:
ficti pravique tenax,
Verg. A. 4, 188:
jam consumpserat omnem Materiam ficti,
Ov. M. 9, 767.—Adverb.:
fictumque in colla minatus, Crura subit,
Stat. Th. 6, 876.— Adv.: ficte, feignedly, fictitiously:
ficte et simulate quaestus causa insusurrare,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 13:
ficte reconciliata gratia,
id. Fam. 3, 12, 4.

Lewis & Short latin dictionary > fingo
7 serus

sērus, a, um, adj. [cf. series; Sanscr. sărat, thread; that which is long drawn out], late (freq. and class.; cf.: tardus, lentus): nescis quid vesper serus vehat (the title of a work by Varro), Varr. ap. Gell. 1, 22, 4; 13, 11, 1:
sero a vespere,
Ov. M. 4, 415:
serā nocte,
Liv. 1, 57, 9; Col. 1 praef.; Prop. 1, 3, 10; Val. Fl. 7, 400:
crepuscula,
Ov. M. 1, 219:
lux,
id. ib. 15, 651:
dies,
Tac. H. 3, 82 (cf. infra, B.):
hiems,
Liv. 32, 28, 6:
anni,
i. e. ripe years, age, Ov. M. 6, 29; 9, 434; id. F. 5, 63; cf.
aetas,
id. A. A. 1, 65; Plaut. Aul. 4, 1, 4:
gratulatio,
Cic. Fam. 2, 7, 1:
portenta deūm Tarda et sera nimis, id. poët. Div. 2, 30, 64: nepotes,
Ov. M. 6, 138:
posteritas,
id. P. 1, 4, 24: sera eruditio, quam Graeci opsimathian appellant, Gell. 11, 7, 3; cf. poet., of persons, with gen.: o seri studiorum! ye late-learned, opsimatheis (i. e. backward, ignorant), Hor. S. 1, 10, 21 (v. infra, b. a): ulmus, late - or slowly-growing (acc. to others, old), Verg. G. 4, 144; so,
ficus,
late in bearing, Col. 5, 10, 10; cf. serotinus, and v. the foll. under sup.—Comp. (rare; not in Cic. or Cæs.; cf. adv. infra fin.):
serior mors (opp. maturior),
Cels. 2, 6 med.:
senectus,
Mart. 5, 6, 3:
spe omnium serius bellum,
Liv. 2, 3, 1:
serior putatio,
Col. 4, 23, 1; 2, 10, 15.— Poet., for posterior:
serior aetas,
Ov. Tr. 5, 9, 7; Tib. 1, 4, 33:
hora,
Ov. H. 19, 14.— Sup.:
successores quam serissimi,
Vell. 2, 131, 2:
serissima omnium (pirorum) Amerina, etc.,
ripening the latest, Plin. 15, 15, 16, § 55; cf. supra.—
b.
Poet.
(α).
For the adv. sero, of one who does any thing late:
serus in caelum redeas,
Hor. C. 1, 2, 45:
serus Graecis admovit acumina chartis,
id. Ep. 2, 1, 161:
jusserit ad se Maecenas serum sub lumina prima venire Convivam,
late in the day, id. S. 2, 7, 33:
nec nisi serus abi,
Ov. A. A. 2, 224:
poena tamen tacitis sera venit pedibus,
Tib. 1, 10, 3:
(me) Arguit incepto serum accessisse labori,
Ov. M. 13, 297.—So with things as subjects:
sera rubens accendit lumina Vesper,
Verg. G. 1, 251:
imposita est sero tandem manus ultima bello,
Ov. M. 13, 403:
seros pedes assumere,
id. ib. 15, 384:
Cantaber serā domitus catenā,
Hor. C. 3, 8, 22:
serum ut veniamus ad amnem Phasidos,
Val. Fl. 4, 708.—With gen.:
o seri studiorum!
Hor. S. 1, 10, 21 (v. supra); so,
belli serus,
Sil. 3, 255.—With inf.:
cur serus versare boves et plaustra Bootes?
Prop. 3, 5 (4, 4), 35.—
(β).
For adverb. use of sera and serum, v. adv. infra.—
B.
Substt. ‡
1.
sēra, ae, f. (sc. hora), a late hour, the evening hour, hespera, sera, vespra, crepusculum, Gloss. Vet.—
2.
sērum, i, n., late time, late hour (of the day or night; first in Liv.;
esp. in the historians): serum erat diei,
Liv. 7, 8, 4:
quia serum diei fuerit,
id. 26, 3, 1:
jamque sero diei subducit ex acie legionem,
Tac. A. 2, 21 fin.:
extrahebatur in quam maxime serum diei certamen,
Liv. 10, 28, 2 Drak. N. cr.:
in serum noctis convivium productum,
id. 33, 48; cf.: ad serum [p. 1682] usque diem, Tac. H. 3, 82.— Absol., in Sueton., of a late hour of the day:
in serum dimicatione protractā,
Suet. Aug. 17; id. Ner. 22:
in serum usque patente cubiculo,
id. Oth. 11.—
II.
Pregn., too late (class.):
ut magis exoptatae Kalendae Januariae quam serae esse videantur,
Cic. Phil. 5, 1:
neque rectae voluntati serum est tempus ullum, etc.,
Quint. 12, 1, 31:
tempus cavendi,
Sen. Thyest. 487: bellum, Sall. Fragm. ap. Philarg. Verg. G. 4, 144:
Antiates serum auxilium post proelium venerant,
Liv. 3, 5 fin.; 31, 24:
auxilia,
Val. Fl. 3, 562:
improbum consilium serum, ut debuit, fuit: et jam profectus Virginius erat, etc.,
Liv. 3, 46 fin.:
redit Alcidae jam sera cupido,
Val. Fl. 4, 247:
seras conditiones pacis tentare,
Suet. Aug. 17:
cum tandem ex somno surrexissent, in quod serum erat, aliquot horas remis in naves collocandis absumpserunt,
which was too late, Liv. 33, 48, 8:
hoc serum est,
Mart. 8, 44, 1; and with a subj.-clause:
dum deliberamus, quando incipiendum sit, incipere jam serum est,
Quint. 12, 6, 3; so,
serum est, advocare iis rebus affectum, etc.,
id. 4, 2, 115.—
b.
Poet. for the adverb (cf. supra, I. b. a):
tum decuit metuisse tuis: nunc sera querelis Haud justis assurgis,
too late, Verg. A. 10, 94:
ad possessa venis praeceptaque gaudia serus,
Ov. H. 17, 107:
Herculeas jam serus opes spretique vocabis Arma viri,
Val. Fl. 3, 713:
serā ope vincere fata Nititur,
Ov. M. 2, 617:
auxilia ciere,
Val. Fl. 3, 562.—Hence, adv., in three forms.
1.
sēră, late ( poet. and very rare):
sera comans Narcissus,
late in flowering, Verg. G. 4, 122.—
2.
sērum, late at night ( poet. and very rare):
quae nocte sedens serum canit,
Verg. A. 12, 864.—
3.
sērō̆.
A.
(Acc. to I.) Late.
a.
Late, at a late hour of the day or night (rare but class.):
eo die Lentulus venit sero,
Cic. Att. 7, 21, 1 (cf. infra, B.):
domum sero redire,
id. Fam. 7, 22.—
b.
Late, at a late period of time, in gen. (freq. and class.):
res rustica sic est: si unam rem sero feceris omnia opera sero facies,
Cato, R. R. 5, 7; Cic. Brut. 10, 39; Quint. 6, 3, 103:
doctores artis sero repertos,
id. 2, 17, 7; 2, 5, 3.— Comp.:
modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis,
Ov. M. 4, 198; Liv. 31, 11, 10:
serius, quam ratio postulat,
Quint. 2, 1, 1:
scripsi ad Pompeium serius quam oportuit,
Cic. Fam. 14, 10; 15, 1, 4; id. Sest. 31, 67; Liv. 37, 45, 18; 42, 28, 1:
itaque serius aliquanto notatus et cognitus (numerus),
Cic. Or. 56, 186:
serius egressus vestigia vidit in alto Pulvere,
Ov. M. 4, 105:
ipse salutabo decimā vel serius horā,
Mart. 1, 109, 9: omnium Versatur urna serius ocius Sors exitura, later or earlier (or, as we say, inverting the order, sooner or later), Hor. C. 2, 3, 26; so,
serius aut citius sedem properamus ad unam,
Ov. M. 10, 33:
serius ei triumphandi causa fuit, ne, etc.,
Liv. 39, 6, 4; 38, 27, 4:
in acutis morbis serius aeger alendus est,
Cels. 3, 2.— Sup.:
ut quam serissime ejus profectio cognosceretur,
Caes. B. C. 3, 75 (Scaliger ex conj.); so,
legi pira Tarentina,
Plin. 15, 17, 18, § 61 (al. serissima).—
B.
(Acc to II.) Too late (freq. and class.):
abi stultus, sero post tempus venis,
Plaut. Capt. 4, 2, 90:
idem, quando illaec occasio periit, post sero cupit,
id. Aul. 2, 2, 71; id. Am. 2, 2, 34; id. Men. 5, 6, 31; id. Pers. 5, 1, 16 (Opp. temperi); id. Trin. 2, 4, 14; 2, 4, 167; 4, 2, 147; Ter. Heaut. 2, 3, 103; id. Ad. 2, 4, 8. (Scipio) factus est consul bis:
primum ante tempus: iterum sibi suo tempore, rei publicae paene sero,
Cic. Lael. 3, 11; id. Q. Fr. 1, 2, 3, § 9:
sero resistimus ei, quem per annos decem aluimus contra nos,
id. Att. 7, 5, 5; id. Verr. 2, 5, 63, § 164 et saep.:
ne nimis sero ad extrema veniamus,
far too late, id. Phil. 2, 19, 47; Liv. 21, 3, 5.—Hence, in a double sense, alluding to the signif. A. a.:
cum interrogaret (accusator), quo tempore Clodius occisus esset? respondit (Milo), Sero,
Quint. 6, 3, 49.—Prov.: sero sapiunt Phryges, are wise too late, are troubled with after-wit; v. sapio.— Comp., in the same sense:
possumus audire aliquid, an serius venimus?
Cic. Rep. 1, 13, 20:
ad quae (mysteria) biduo serius veneram,
id. de Or. 3, 20, 75:
doleo me in vitam paulo serius tamquam in viam ingressum,
id. Brut. 96, 330: erit verendum mihi, ne non hoc potius omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse dicat, id. Cat. 1, 2, 5:
serius a terrā provectae naves,
Caes. B. C. 3, 8; Suet. Tib. 52.

Lewis & Short latin dictionary > serus
8 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
9 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
10 contra

contrā, adv. and prep. [stem con, i. e. cum, through a comparative form conter; cf.: alter, uter, inter, praeter, etc.; in abl. fem. form like the locative adverbs ea, qua, etc.; cf.: ultra, intra, extra, citra], orig., in comparison with; hence, over against, fronting, in front, opposite, in opposition to, against, contrary to, opposed to, etc.
I.
Adv. (referring to an opposed object often with the force of a preposition with ellipsis of a pronoun, = against it, against him, etc.).
A.
Local.
1.
Lit., of position in front of a person, place, or thing.
a.
With verb of being or position expressed or understood.
(α).
Referring to living beings, opposite, in face of, face to face, facing, in front of, fronting, confronting (not in Cic., Caes., or Sall.):
feminam scelestam te, adstans contra, contuor,
Plaut. Pers. 2, 2, 26:
ut confidenter mihi contra adstitit,
id. Capt. 3, 5, 6; Lucr. 4, 223; 6, 929:
signum contra, quoad longissume oculi ferebant, animo finivit,
Liv. 1, 18, 8:
stat contra starique jubet,
Juv. 3, 290:
stat contra dicitque tibi tua pagina Fures!
Mart. 1, 55, 12:
ulmus erat contra,
in front of her, Ov. M. 14, 661:
templa vides contra,
in front (of us), id. ib. 7, 587.—Of position in front of the enemy:
contra conserta manu,
Plaut. Mil. 1, 1, 3: contra consistere, to make front against them, Caes. B. G. 2, 17.—
(β).
Referring to things and places, over against (it), opposite (to it), on the opposite side (mostly post-Aug.):
contra jacet Cancer patulam distentus in alvum,
Manil. 2, 253:
posita contra Hispania,
Tac. Agr. 11:
promuntorium quod contra procedit,
Plin. 4, 2, 3, § 6: relinquendae autem contra erunt vacuae tabellae, on the opposite side, i. e. of the leaf, Quint. 10, 3, 32: illo quaerente cur non decidant contra siti, the antipodes (cf. Cic. Ac. 2, 39, 123; v. II. A. 1. c. a), Plin. 2, 65, 65, § 161.—With the governing verb understood:
arguam hanc vidisse apud te contra conservum meum,
face to face, Plaut. Mil. 2, 2, 91:
jam omnia contra circaque hostium plena erant, Liv 5, 37, 8: eadem verba contra (i. e. ponuntur),
side by side, Quint. 9, 3, 36; Verg. A. 6, 23.—
b.
With verbs of motion, so as to be opposite to an object or face to face with a person, variously rendered.
(α).
Referring to persons:
accede ad me atque adi contra,
come right up to me, Plaut. Rud. 1, 4, 23; id. Bacch. 3, 6, 6: hostes crebri cadunt; nostri contra ingruunt, advance to their front (in Plaut. hostility is not implied in contra), id. Am. 1, 1, 84: quis nos pater aut cognatu' volet contra tueri, face to face, eye to eye, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 12 Mull. (Trag. Rel. v. 444 Rib.); Att. ap. Macr. S. 6, 1, 55 (Trag. Rel. v. 538 ib.):
adspicedum contra me = contra adspice me,
Plaut. Most. 5, 1, 56 Lorenz ad lec.:
contra adspicere,
id. Mil. 2, 1, 45:
contra intueri,
Liv. 1, 16, 6; 9, 6, 8; Sen. Q. N. 1, 3, 6:
cum veniret contra Marcianus,
Quint. 6, 3, 95; Plin. 9, 46, 70, § 152.—
(β).
Of things:
hic ubi sol radiis... Adversa fulsit nimborum aspergine contra,
Lucr. 6, 525; Cels. 8, 8, 1:
quam (turrim) promoti contra validi asseres... perfregere,
Tac. H. 4, 30.—Reciprocally: oscula non pervenientia contra, not coming through (the wall) so as to meet, Ov. M. 4, 80.—
2.
Transf. to equivalents of weight, value, and price; so,
(α).
In Plaut. only in the colloq. phrases auro contra, aurichalco contra, and contra auro (sc. posito); lit., for gold placed against; cf.:
aes contrarium, s. v. contrarius: (servus) non carus'st auro contra,
at his weight in gold, Plaut. Ep. 3, 3, 30: jam auro contra constat filius, id. Truc. 2, 6, 57 (Speng. aurichalco): auro contra cedo modestum amatorem! A me aurum accipe. Pa. Cedo mihi contra aurichalco quoi ego sano serviam, id. Curc. 1, 3, 45 sq.; id. Mil. 3, 1, 63; 4, 2, 85; id. Ps. 2, 3, 23.—
(β).
In post-Aug. prose (very rare):
at si aquae et ejus rei quam contra pensabis par pondus erit, nec pessum ibit, nec exstabit, etc.,
Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
3.
Of reciprocal actions, = vicissim, in turn, in return, back, on my, his, etc., part, likewise, counter-.
(α).
In gen.:
te ut deludam contra, lusorem meum,
Plaut. Am. 2, 2, 71:
quae me amat, quam ego contra amo,
id. Merc. 5. 2, 77; id. Cist. 1, 1, 96; id. Trin. 4, 2, 55; id. As. 2, 2, 110:
qui arguat se, eum contra vincat jurejurando suo,
make a victorious counter-charge, id. Mil. 2, 2, 37:
si laudabit haec Illius formam, tu hujus contra (i. e. lauda),
Ter. Eun. 3, 1, 54:
audi nunc contra jam,
listen in turn, id. Phorm. 4, 4, 18; id. Ad. 5, 4, 23:
at tu mihi contra nunc videre fortunatus, Phaedria, Cui, etc.,
you likewise seem fortunate to me, id. Phorm. 1, 3, 21:
Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium benigne alloquitur,
Liv. 1, 28, 1:
contra ut me diligat illa,
Cat. 76. 23; Hor. S. 1, 3, 27 Orell. ad loc.—Hence, with ellipsis of inquit, = respondit:
cui latrans contra senex,
Phaedr. 5, 10, 7:
scietis, inquam, etc., contra Nigrinus: ad quem missi sunt? ego, etc.,
Plin. Ep. 7, 6, 4.—
Rarely with inquit, etc., expressed: at ille contra, renidens, Audi, inquit, discipule, etc.,
Gell. 15, 9, 9; cf.:
contra talia reddit,
Claud. B. Gild. 379.—
(β).
With dat. pers.:
consulo quem dolum doloso contra conservo parem,
Plaut. Mil. 2, 2, 45:
facere contra huic aegre,
Ter. Eun. 4, 1, 10:
hiscine contra insidiabere?
id. Hec. 1. 1, 13:
tibi contra gratiam Referre,
id. ib. 4, 2, 7.—
(γ).
With item:
item a me contra factum est,
Plaut. Aul. prol. 20:
puellam senex Amat et item contra filius,
id. Cas. prol. 49; id. Pers. 5, 2, 36; id. Am. 1, 1, 67; Ter. Ad. 1, 1, 25.—
(δ).
Combining a reciprocal with a local relation (A. 1. a. a, and b. a): contra carinantes verba, exchanging abusive words ( face to face), Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 8, 361 (Ann. v. 181 Vahl.): tubae utrimque contra canunt;
Consonat terra,
Plaut. Am. 1, 1, 73; 1, 1, 86:
confer gradum Contra pariter,
id. Ps. 2, 4, 18; id. Truc. 1, 2, 28:
video amicam... Ubi contra adspexit me, etc.,
id. Mil. 2, 1, 45; Verg. E. 7, 8; cf. Lucr. 4, 243:
vesper adest, juvenes consurgite!... Cernitis, innuptae, juvenes? consurgite contra!
Cat. 62, 6.—
(ε).
Implying also opposition: Pe. Conpellabo. Ph. Orationis aciem contra conferam, Plaut. Ep. 4, 1, 20:
si scias quod donum huic dono contra comparet,
what counter gift, Ter. Eun. 2, 3, 63: quod Scipio postulavit... ut, etc. Et quod contra collega postulavit ne, etc., Annal. Trib. Pleb. ap. Gell. 7 (6), 19, 5:
si vobis aequa et honesta postulatio videtur, ego contra brevem postulationem adfero,
Cic. Rosc. Am. 2, 7; Nep. Epam. 6, 1;
Auct. B. Alex. 24: illo licente contra liceri audeat nemo,
to bid in opposition, Caes. B. G. 1, 18; Liv. 4, 53, 6:
agedum pauca accipe contra,
Hor. S. 1, 4, 38.—So in battle:
Numidae... Romanorum ordines conturbare... neque contra feriundi copia erat,
Sall. J. 50, 4; and in law: et ab eo is qui adoptat vindicat... et illo contra non vindicante, etc., Gai Inst. 1, 134; 2, 24.—Esp. in replies:
oratio contra a Demosthene pro Ctesiphonte edita,
Cic. de Or. 3, 56, 213:
dicit accusator haec: primum, etc.... quid contra reus?
id. Clu. 30, 81; id. Fin. 5, 22, 63; Curt. 4, 1, 10; 7, 9, 1.
B.
Of opposition, strife, etc., against; constr. absol., with dat., and ne, quominus or quin.
1.
Of physical exertion.
(α).
Lit.:
concurrunt... aetheriae nubes contra pugnantibu' ventis,
struggling against each other, Lucr. 6. 98:
nec nos obniti contra... Sufficimus,
bear up, battle against, Verg. A. 5, 21; Ov. M. 9, 50; 2, 434:
at ille contra nititur,
resists, Plin. 2, 38, 38, § 103; 7, 20, 19, § 82:
pars remigum, tamquam imperitia... officia nautarum impediebant. Mox contra tendere,
rowed in an opposite direction, Tac. H. 4, 16.—
(β).
Trop.:
te rogo ne contrahas ac demittas animum, neque te obrui tamquam fluctu... sinas, contraque erigas ac resistas,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:
et torrens judicem vel nitentem contra feret, cogatque ire qua rapiet,
Quint. 12, 10, 61.— With ne: vi contra niti, ne advorsus eum fiat, Cato ap. Gell. 7 (6), 3, 16.—With quominus, Lucr. 1, 780.—
2.
Of mental exertion:
si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,
arm yourself against them, Lucr. 2, 1043; 2, 280. —With dat.:
siti contra... pugnandum,
Cels. 4, 2 fin. —
3.
Of hostile opposition in gen.
(α).
Lit.:
quod animadversum est in eo qui contra omni ratione pugnarunt, non debeo reprehendere,
who made opposition in every way, Cic. Rosc. Am. 47, 137; id. Verr. 2, 2, 43, § 107:
contra etiam aliquid abs te profectum ex multis audivi,
something inimical, id. Fam. 5, 5, 2.—
(β).
Trop.:
aut alio quovis (sc. colore) qui contra pugnet et obstet,
Lucr. 2, 794; 2, 868.—
4.
Of warfare.
(α).
Lit.:
ut eos adversarios existimemus qui arma contra ferant,
Cic. Off. 1, 25, 87; 1, 12, 37; Vell. 2, 28, 4; cf.:
quid quod exercitum contra duxit?
Auct. Her. 4, 16, 23:
ut si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa depugnarent,
if they should be attacked by an open charge, Caes. B. G. 7, 28:
issentque confestim ad urbem ni venire contra exercitum... audissent,
Liv. 7, 39, 17:
cum Romanae legiones contra direxerint,
would oppose their march, Tac. H. 4, 58; id. A. 6, 44.—With dat.:
et huic contra itum ad amnem Erinden,
Tac. A. 11, 10.—
(β).
Trop.:
quod ubi viderunt corvi, contra auxiliantur, velut adversus communem hostem,
Plin. 10, 74, 95, § 205.—
5.
Of legal contests.
(α).
With verbs of saying; v. 9. a.—
(β).
Venire contra, of any legal act with the intention to hurt the adversary:
quid? si omnium mortalium Sthenio nemo inimicior quam hic C. Claudius... fuit? si de litteris corruptis contra venit, etc.?
if he made a charge of forgery against him? Cic. Verr. 2, 2, 43, § 107; cf. II. B. c. b.—
(γ).
On the part of the adversary:
inveniendum contra est, quo distet haec causa a ceteris,
Quint. 5, 10, 114; 9, 2, 35; 12, 8, 10.—
(δ).
Of judgments against the parties or against opinions:
ne spoliaret fama probatum hominem si contra judicasset,
given an adverse decision, Cic. Off. 3, 19, 77; cf. Val. Max. 7, 2, 4; Cic. Caecin. 24, 69.—
6.
Of literary opposition.
(α).
Mostly with verbs of saying; v. 9. a. g.—
(β).
With other verbs:
astrologorum artem contra convincere tendit,
Lucr. 5, 728:
contra nunc illud pone, etc.,
Sen. Ben. 7, 14, 6:
habeat (liber meus) etiam quosdam qui contra sentiant et adversentur,
some dissentients and opponents, Quint. 3, 1, 5; 2, 17, 40; 3, 8, 69.—
7.
Of public and political opposition.
(α).
With verbs of saying; v. 9. a. d.—
(β).
With petere, to be a candidate for office in opposition to another:
nihil enim supererat de quo certarent, nihil quod contra peterent,
no office was left for which to canvass against each other, Cic. Agr. 2, 33, 91:
honores contra petere,
Quint. 6, 1, 17.—With ire, with dat., of an opposing vote in the senate (cf.:
pedibus ire): sententia Cassii ut nemo unus contra ire ausus est, ita dissonae voces respondebant,
Tac. A. 14, 45.—
8.
Of violation of law, contracts, etc.: contra facere, or contra committere, to violate, transgress a law, etc.: leges esse non ex ejus qui contra commiserit utilitate, spectari oportere, not in the interest of the transgressor, Cic. Inv. 2, 48, 153:
si quis sub hoc pacto vendiderit ancillam ne prostitueretur, et si contra factum esset,
and if the contract was violated, Dig. 18, 1, 56.—
9.
With verbs of saying, etc., contra dicere; less freq. disputare, disserere, pugnare, in the sense of dicere, and contra scribere (often contradico, in one word, in post-Aug. writers; esp. with dat.).
a.
Absol.
(α).
Contra dicere, to speak as counsel of the adversary, to plead his cause, in legal proceedings:
cum contra dicturus Hortensius esset,
would speak on the other side, Cic. Quint. 24, 77:
hoc... contra dicente Cotta judicatum est,
id. Caecin. 33, 97:
dixisse ut contra nemo videretur,
id. Brut. 53, 198: ut contra Crassus... exorsus est, began on the other side, id. ib. § 197.—Hence: qui contra dicit, the adversary or counsel of the adversary:
contra autem qui dicet, similitudinem infirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Part. Or. 21, 108.—In the same sense: agens contra: si nos... impares agentium contra ingeniis dixerimus, that we are unequal to the talents of our adversary's counsel, [p. 453] Quint. 4, 1, 8.—
(β).
To make charges against (rare):
si qui contra vellet dicere, usurum esse eum suo testimonio,
Cic. Clu. 48, 134:
qua ratione nemo neque tum item fecerit, neque nunc contra dicat,
id. Quint. 29, 88; so,
contra disputare, of objections to or against a witness: nihil contra disputabo priusquam dixerit,
id. Fl. 21, 51.—
(γ).
In gen., to speak on the other side of a question:
fiebat autem ita, ut cum is qui audire vellet dixisset quid sibi videretur, tum ego contra dicerem,
Cic. Tusc. 1, 4, 8; id. Fin. 2, 1, 2; so,
contra disputare and contra scribere,
id. Or. 1, 19, 85; Vitr. 3, 1, 6; Quint. 2, 17, 13; Dig. 9, 2, 21, § 1.—Hence: qui contra dicunt or disputant, the opponents:
nec qui contra dicunt causam difficilem repellunt,
Cic. Fin. 3, 1, 2:
ad coarguendos qui contra disputant,
to refule his opponents, Quint. 2, 15, 26.—
(δ).
To oppose or object to a proposition, motion, or petition:
quam palam principes dixerunt contra!
protested against it, Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41; Caes. B. C. 1, 32; Cic. Clu. 47, 130.—With pugnare:
cum decerneretur frequenti senatu, contra pugnante Pisone, etc.,
Cic. Att. 1, 14, 5:
filius ejus incolumitatem optat: contradicit pater,
the father objects, Quint. 9, 2, 85; 9, 2, 83; Plin. ap. Gell. 9, 16, 5; Cic. Dom. 33, 87:
contradicente nullo,
Suet. Caes. 20; Dig. 3, 3, 15.—
(ε).
To reply:
contradixit edicto,
answered by an edict, Suet. Aug. 56. —
(ζ).
Abl. absol. impers.:
explorandum videtur an etiam contradicto aliquando judicio consuetudo firmata sit,
whether the custom has been confirmed by judgment upon a judicial contest, Dig. 1, 3, 34.—
b.
With acc. neutr. pron., to object, to make or raise an objection, to reply; esp. in legal proceedings:
ego enim, te disputante, quid contra dicerem meditabar,
Cic. N. D. 3, 1, 1:
ut contra si quid dicere velit non audiatur,
id. Fin. 5, 10, 27:
aiebat illum primo sane diu multa contra (i. e. dixisse), ad extremum autem, etc.,
id. Att. 2, 22, 2.— Hence: quod contra dicitur, or quae contra dicuntur, the objections:
ut et id quod intenderemus confirmare, et id quod contra diceretur refellere (possemus),
refute the objections, Cic. de Or. 1, 20, 90:
quia neque reprehendi quae contra dicuntur possunt, etc.,
id. ib. 2, 81, 331; id. Inv. 2, 44, 127; Quint. 1, 2, 17.—In the same sense, as subst.: contrā dicta, orum, n. plur.:
seu proposita confirmamus, sive contra dicta dissolvimus,
or refute the objections, Quint. 4, prooem. 6.—With acc. and inf.:
dicitur contra, nullum esse testamentum,
the objection is made that there is no testament, Cic. Agr. 2, 6, 42.—
c.
With dat., written in one word (post-Aug.).
(α).
To oppose a person by speaking against his views:
solitum se etiam Thraseae contradicere,
to oppose even Thrasea, Tac. H. 2, 91:
tibi,
Suet. Aug. 54:
Curioni...,
id. Rhet. 1. —Hence of answers and replies in law: quid si filium testatoris heres ejus prohibuit? Huic contradici potest: ergo pietatis, etc., he may be answered by this plea, etc., Dig. 11, 7, 14, § 13.—And of advisory answers opposed to one's legal views:
volenti mihi ream adulterii postulare eam, etc., contradictum est,
my views were disapproved, rejected, Dig. 48, 5, 11, § 10.—
(β).
To oppose an opinion, with dat. of the thing:
cum plures tantum sententiis aliorum contradicerent,
opposed the opinions, Tac. H. 1, 39.—
(γ).
To object to a motion or petition, with dat. of the petitioner:
patrem qui damnavit optat ne is torqueatur: pater ei contradicit,
the father objects, Quint. 9, 2, 81:
cum ambienti ut legibus solveretur multi contradicerent,
Suet. Caes. 18; Dig. 40, 5, 14; 40, 12, 33.—
(δ).
With dat. of the petition:
preces erant, sed quibus contradici non posset,
which could not be denied, Tac. H. 4, 46 fin.; Dig. 3, 1, 1, § 2.—
(ε).
To contest the validity of a law (rare):
quibus (legibus) contradici potest,
Quint. 7, 7, 4.—
(ζ).
To contradict an assertion (very rare):
pro certis autem habemus... cuicunque adversarius non contradicit,
Quint. 5, 10, 13.—
d.
With quin, to object:
praetor Samnitibus respondit... nec contra dici quin amicitia de integro reconcilietur,
there was no objection to a reconciliation, Liv. 8, 2, 2.
C.
To one's disadvantage; mostly predic. with esse, unfavorable, adverse, damaging (post-Aug.;
but cf. II. B. 2.): ut eum qui responsurus est vel tacere, vel etiam invitum id quod sit contra cogat fateri,
Quint. 7, 3, 14:
cum verba (legis) contra sint,
id. 7, 1, 49:
sed experimentum contra fuit,
unsuccessful, Tac. H. 2, 97 fin.:
ubi fortuna contra fuit,
id. ib. 3, 18:
si fortuna contra daret,
should be unfavorable, id. ib. 1, 65 fin.; id. A. 15, 13.
D.
Of logical opposition, with negative force.
1.
Of a direct contrast.
a.
Predicatively, with esse, fieri, etc., the contrary, the opposite:
quod fieri totum contra manifesta docet res,
but experience teaches that just the contrary is true, Lucr. 3, 686; 4, 1088:
in stultitia contra est,
with fools the reverse is true, Cic. Clu. 31, 84:
in hac quidem re vereor ne etiam contra (i. e. sit),
id. Att. 12, 46; id. Off. 1, 15, 49:
quod contra est,
Sall. J. 85, 21:
quis non credat, etc.? Contra autem est,
Sen. Q. N. 3, 25, 12; id. Ep. 7, 3; Dig. 37, 4, 4:
contra fore si, etc.,
ib. 34, 2, 39, § 2:
immo forsitan et contra (i. e. erit),
ib. 41, 3, 49:
ego contra puto (i. e. esse),
Plin. Ep. 1, 20, 7; Lampr. Alex. Sev. 25.—
b.
With evenire, accidere, sentire, scribere, habere, etc.:
utrumque contra accidit: istic enim bellum est exortum, hic pax consecuta,
of both the contrary has happened, Cic. Fam. 12, 18, 2; so Dig. 38, 2, 51:
id ego contra puto (sc.: faciendum esse),
id. Att. 10, 8, 2:
contra evenit in iis morbis,
Sen. Ep. 52, 7; Plin. 2, 65, 65, § 163:
ego contra sentio,
Sen. Clem. 1, 15, 5; Sedig. ap. Gell. 15, 24, 4; Dig. 40, 2, 25:
Proculus contra (sc. sentit),
ib. 35, 2, 1, § 14; 33, 7, 25:
licet Celsus contra scribat,
ib. 9, 2, 21, § 1: contra probatur, Gai Inst. 2, 78; Dig. 33, 7, 12, § 34.—Very rarely referring to a term in the same clause:
cujus disparem mitioremque naturam contra interpretabatur,
interpreted in an opposite sense, misinterpreted, misunderstood, Tac. H. 4, 86 fin. —
c.
Referring to a word or phrase in the same predicate.
(α).
To an adverb, in an opposite manner, otherwise, differently, not, etc.:
nam ad summam totius rei pertinet, caute an contra demonstrata res sit,
Cic. de Or. 2, 81, 330: quod viriliter animoque fit, id, etc.;
quod contra, id turpe,
id. Off. 1, 27, 94:
sit sapienter usus aut contra,
Quint. 2, 5, 15:
lactuca locis apricis optume autumno ponitur, mediterraneis aut frigidis contra ( = pessime),
Col. 11, 3, 25.—
(β).
To a predicative adjective, not, the opposite, the reverse, etc.:
ut aliae (res) probabiles videantur aliae contra,
improbable, Cic. Ac. 2, 32, 103; id. Off. 2, 2, 7:
quid est quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare,
id. ib. 2, 2, 8; id. Or. 2, 31, 135; Quint. 4, 2, 52.—
(γ).
To a verbal predicate:
an frater fratri exsistat heres, an contra ( = annon),
Dig. 34, 5, 19.—
(δ).
To a subject infinitive:
laudare testem vel contra pertinet ad momentum judiciorum,
praising or censuring a witness, Quint. 3, 7, 2.—
(ε).
To a clause, translated by not or by a repetition of the clause with a negative:
quae secundum naturam essent, ea sumenda et quadam aestimatione dignanda docebat, contraque contraria,
those that were not, not, Cic. Ac. 1, 10, 36: quod cuidam aut sapiens videor quod una non jerim, aut felix fuisse;
mihi contra,
id. Att. 9, 12, 4: an credibile est, incestum cum filia commissum? Et contra, veneficum in noverca, adulterum in luxurioso? and incredible, etc., Quint. 5, 10, 19; so Dig. 9, 1, 2, § 1.—
(ζ).
To an attributive genitive:
Marius cognoscere quid boni utrisque or contra esset (i. e. mali),
Sall. J. 88, 2:
verum de origine laudis contraque perspiciemus suo tempore (i. e. vituperationis),
Quint. 2, 4, 21:
alii a propositione accusatoris contraque loci oriuntur,
the accuser and the accused, id. 7, 2, 31;
so in several titles of the Digests, as Depositi vel contra, = actio depositi, vel contraria actio depositarii,
Dig. 16, 3 tit.; so ib. 16, 17, 1; 16, 13, 6; 16, 13, 7.—
2.
Reversing the relation of terms in the preceding sentence, the reverse, conversely, vice versa, etc.
a.
With its own predicate: saepe... corpus aegret, Cum tamen ex alia laetamur parte latenti;
Et retro fit uti contra sit saepe vicissim, Cum miser ex animo laetatur corpore toto,
Lucr. 3, 108: illa altera argumentatio, quasi retro et contra, prius sumit, etc., ( proceeding), so to speak, backward and in inverted order, Cic. Part. Or. 13, 46: neque illud ignoro, etc.; sed non idem accidit contra, but the converse is not true, Quint. 8, 6, 3; Gell. 4, 2, 5: ut vocabula verbis, verba rursus adverbiis, nomina appositis et pronominibus essent priora. Nam fit contra quoque frequenter non indecore. for often, not inelegantly, the order is reversed, Quint. 9, 4, 24:
quae etiam contra valent,
i. e. if the terms are reversed, id. 3, 7, 25; 9, 2, 49; 8, 6, 25; 9, 4, 72.—
b.
Belonging to the same predicate:
ut quidque erit dicendum ita dicet, nec satura jejune, nec grandia minute, nec item contra,
Cic. Or. 36, 123:
cum emtor venditori, vel contra, heres exstitit,
Dig. 35, 2, 48:
in quibus patrium pro possessivo dicitur, vel contra,
Quint. 1, 5, 45; 5, 10, 71:
junguntur autem aut ex nostro et peregrino, ut biclinium, aut contra, ut epitogium et Anticato,
id. 1, 5, 68:
ut capras in montosis potius locis quam in herbidis (pascar), equas contra,
but with mares the reverse is the case, Varr. R. R. 2, 1, 16:
itaque ille dicere melius quam praecipere, nos contra fortasse possumus,
Cic. Or. 42, 143:
qua collegi solent ex his quae faciunt ea quae faciuntur, aut contra,
or vice versa, Quint. 5, 10, 80; Dig. 14, 1, 1, § 12; 48, 5, 23, § 4.
E.
In logical antithesis of clauses with a merely rhet. force, on the contrary, on the other hand, vice versa; sometimes almost = sed or autem (freq.).
1.
In independent clauses.
a.
Opposing persons or parties: fortunam insanam esse... perhibent philosophi... Sunt autem alii philosophi qui contra Fortunam negant ullam exstare, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 372 Rib.); Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68; Varr. R. R. 1, 8, 1:
ego etiam quae tu sine Verre commisisti Verri crimini daturus sum... Tu, contra, ne quae ille quidem fecit, obicies,
Cic. Div. in Caecil. 11, 35:
ego contra ostendo, non modo nihil fecisse Sex. Roscium, sed, etc.,
id. Rosc. Am. 29, 79; id. Phil. 8, 3, 8; id. Off. 1, 30, 108; id. Fin. 5, 22, 62:
in Italia bellum gerimus, in sede ac solo nostro... Hannibal contra in aliena, in hostili est terra,
Liv. 22, 39, 13; 21, 50, 2; 3, 15, 2; 6, 7, 4; 9, 35, 4 et saep.; Nep. Alcib. 8, 1; Vell. 2, 31, 4; Sen. Ep. 9, 14; id. Ira, 2, 33, 6; Plin. 35, 10, 37, § 113; Tac. H. 3, 84; 3, 57; Suet. Tib. 2; id. Vit. 2; Just. 2, 1, 10; 8, 4, 11:
contra mercator, navim jactantibus austris Militia est potior?
Hor. S. 1, 1, 6; 1, 2, 30; 1, 3, 27; Prop. 2, 1, 45; 2, 23, 13 (3, 17, 3); Sen. Hippol. 214;
so with versa vice: barbarae gentes (Alexandrum) non ut hostem, sed ut parentem luxerunt... Contra Macedones versa vice non ut civem, sed ut hostem amissum gaudebant,
Just. 13, 1, 7.—
b.
Introducing a secondary or parallel opposition of thought: in loco umidiore far potius serunt quam triticum;
contra in aridiore hordeum potius quam far,
Varr. R. R. 1, 9, 4; 1, 1, 47: si nihil esset quod inane vocaret, Omne foret solidum;
nisi contra corpora certe Essent, etc., Omne quod est spatium vacuum constaret inane,
Lucr. 1, 521; 4, 348; cf.:
justa omnia decora sunt, injusta contra, ut turpia, sic indecora,
Cic. Off. 1, 27, 94; id. N. D. 2, 15, 41; id. de Or. 3, 33, 136; id. Quint. 30, 93: id. Off. 3, 21, 84; id. Leg. 2, 1, 2: facilem esse rem... si modo unum omnes sentiant; contra in dissensione nullam se salutem perspicere, Caes. B. G, 5, 31; Liv. 25, 30, 3; Sen. Ben. 1, 5, 2; Plin. 12, 19, 42, § 92; 11, 14, 14, § 35; Suet. Caes. 73; Gell. 1, 4, 5:
si male rem gerere insani est, contra bene, sani,
Hor. S. 2, 3, 74.—
2.
In opposition to a dependent clause:
ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.,
Cic. Tusc. 5, 6, 16; so id. de Or. 1, 45, 198; Quint. 9, 3, 39:
cui ego rei tantum abest ut impedimento sim, ut contra te M. Manli adhorter, etc.,
Liv. 6, 15, 5; 6, 31, 4:
cum virtus adeo neminem spe ac pollicitatione corrumpat, ut contra in se inpendere jubeat, ac, etc.,
Sen. Ben. 4, 1, 2: aut igitur negemus quidquam ratione confici, cum contra nihil sine ratione recte fieri possit, aut, etc., whereas on the contrary, etc., Cic. Tusc. 4, 38, 84; cf.:
at contra,
Lucr. 2, 392.—
3.
With co-ordinate conjunctions.
a.
Copulative, et contra or contraque (never with ac or atque); also nec contra (rare), and on the other hand.
(α).
With reference to a reason or conclusion, after nam, enim, cum, or itaque: nam et ratione uti... omnique in re quid sit veri videre et tueri decet, contraque falli [p. 454]... tam dedecet quam, etc., Cic. Off. 1, 27, 94:
malus est enim custos... metus, contraque benevolentia fidelis,
id. ib. 2, 7, 23:
cum reficiat animos varietas ipsa, contraque sit aliquanto difficilius in labore uno perseverare,
Quint. 1, 12, 4; 3, 8, 32; 8, 6, 20:
itaque in probris maxime in promptu est, si quid tale dici potest, etc. Contraque in laudibus, etc.,
Cic. Off. 1, 18, 61; cf. Suet. Calig. 51; so with nec:
nam nec comoedia cothurnis assurgit, nec contra tragoedia socculo ingreditur,
Quint. 10, 2, 22.—
(β).
With contrasted examples or illustrations, often after ut or sic:
audivi ex majoribus natu, hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica, contraque patrem ejus... nullam comitatem habuisse sermonis,
Cic. Off. 1, 30, 109:
ut suspitionibus credi oportere, et contra suspitionibus credi non oportere,
id. Inv. 2, 15, 48; Quint. 8, 4, 1; 5, 10, 48; 9, 3, 7; 9, 4, 52; 11, 1, 14; Sen. Ep. 82, 14; Dig. 17, 1, 22, § 4.—
(γ).
With contrasted actions, assumptions, etc.:
atque utinam qui ubique sunt propugnatores hujus imperii possent in hanc civitatem venire, et contra oppugnatores rei publicae de civitate exterminari!
Cic. Balb. 22, 51:
domo pignori data, et area ejus tenebitur... et contra jus soli sequitur aedificium,
Dig. 13, 7, 21:
equo et asina genitos mares, hinnos antiqui vocabant: contraque mulos quos asini et equae generassent,
Plin. 8, 44, 69, § 17: ceterum potest ex lege quidem esse judicium, sed legitimum non esse, et contra ex lege non esse, sed legitimum esse, Gai Inst. 4, 109; Plin. 2, 65, 65, § 161; 35, 15, 5, § 183.—
(δ).
After a negative clause, affirming the opposite idea, et contra or contraque, but on the contrary:
in quo (consulatu) ego imperavi nihil, et contra patribus conscriptis et bonis omnibus parui,
Cic. Sull. 7, 21:
nunc vero cum ne pulsus quidem ita sim ut superare non possim, contraque a populo Romano semper sim defensus, etc.,
id. Dom. 33, 88; id. Fin. 2, 17, 55; id. Marcell. 6, 20; so,
et contra,
Suet. Tit. 7.—
b.
With adversative conjunctions, at contra, sed contra, contra autem, contra vero (not verum contra, nor contra tamen).
(α).
At contra (freq.), merely a strengthened contra (v. 1. supra): huc accedit uti mellis lactisque liquores Jucundo sensu linguae tractentur in ore;
At contra taetri absinthi natura... foedo pertorqueat ora sapore,
Lucr. 2, 400:
cogunt,
id. 2, 74; 1, 366; 2, 235 et saep.: nos qui domi sumus, tibi beati videmur;
at contra nobis tu quidem... prae nobis beatus,
Cic. Fam. 4, 4, 2; id. Tusc. 1, 3, 5; id. Rosc. Am. 45, 131; id. Verr. 2, 5, 26, § 66; Sall. J. 36, 2; 4, 7; 15, 3; id. C. 12, 5:
ideo siccas aiunt Aethiopiae solitudines... At contra constat Germaniam abundare rivis,
Sen. Q. N. 3, 6, 2; 1, 3, 1; id. Ep. 100, 7; Plin. 7, 53, 54, § 186; Suet. Galb. 15; Tac. A. 4, 28.—
(β).
Sed contra, after a negative sentence (class.):
non quo acui ingenia adulescentium nollem, sed contra ingenia obtundi nolui,
Cic. de Or. 3, 24, 93; id. Att. 9, 15, 3; id. Ac. 1, 10, 35; id. Fl. 11, 26:
arma populi Romani non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem adferre,
Liv. 45, 18, 1:
tu ne cede malis, sed contra audentior ito,
Verg. A. 6, 95; Plin. Ep. 1, 10, 12.—PostAug. also without a preceding negation:
obiisse nostro Laium scelere autumant superi inferique: sed animus contra innocens... negat,
Sen. Oedip. 765; Symm. Ep. 6, 81.—
(γ).
Contra autem (rare;
in Cic. only where different subjects have contrasted predicates in dependent clauses): quia pacis est insigne toga, contra autem arma tumultus atque belli,
Cic. Pis. 30, 73.—In later writers = contra alone:
sub septemtrione aedificia... conversa ad calidas partes oportere fieri videntur. Contra autem sub impetu solis meridiani regionibus conversa ad septemtrionem... sunt facienda,
Vitr. 6, 1, 2; Gell. 14, 2, 19; Dig. 7, 1, 25, § 3; 34, 3, 25.—
(δ).
Contra vero (very rare;
not in Cic.), used for contra: contra vero quercus infinitam habet aeternitatem,
Vitr. 2, 9, 8; 6, 1, 3; Cels. 3, 6 fin. —
(ε).
Atqui contra, App. Mag. p. 287, 24.—
c.
With disjunctive conjunctions, aut contra, vel contra, seu contra, or on the contrary, or conversely (always without change of subject).
(α).
Aut contra:
num aut scriptum neget, aut contra factum infitietur?
Cic. Part. Or. 38, 133: quae (mens) aut languescit... aut contra tumescit, etc., Quint. 1, 2, 18:
si imbres defuere, aut contra abundavere,
Plin. 17, 24, 37, § 228.—
(β).
Vel contra:
hinc enim quaestiones oriuntur: Injuriam fecisti, sed quia magistratus, majestatis actio est? Vel contra: Licuit... quia magistratus?
Quint. 5, 10, 40; 9, 4, 96; Suet. Galb. 3; Dig. 35, 2, 56, § 4; 8, 4, 6.—
(γ).
Seu contra:
seu tristis veniam, seu contra laetus amicis,
Prop. 1, 11, 25.—
d.
With causal conjunctions, nam contra (very rare;
never contra enim): falso queritur de natura sua genus humanum quod, etc. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque praestabilius invenies,
Sall. J. 1, 1; Quint. 1, 1, 1; 9, 2, 23. —
4.
In late Lat., e contra (also one word, ēcontrā) = contra,
(α).
In the meaning, the contrary (D. 1.):
aliis vero econtra videtur,
Hier. Ep. 12.—
(β).
Et econtra = et contra (E. 3. a.):
honestiorum provectu et econtra suppliciis,
Aur. Vict. Caes. 39, 45.—For quod contra, v. II. E. 1. c.—
5.
With emphatic particles.
a.
Quin contra, nay on the contrary, opposing an affirmative sentence to a preceding negative statement (quin etiam amplifies without opposition; sed contra opposes without amplification; quin contra both opposes and amplifies);
not before Livy: num qui enim socordius rempublicam administrari post Calvi tribunatum... quam? etc. Quin contra patricios aliquot damnatos... neminem plebeium,
Liv. 6, 37, 8; 31, 31, 9; 35, 26, 10; 37, 15, 3.—
b.
Immo contra (post-Aug.).
(α).
= no, on the contrary, refuting opinions, after questions and in the form of a dialogue:
existimas nunc me detrahere tibi multas voluptates?... Immo contra, nolo tibi umquam deesse laetitiam,
Sen. Ep. 23, 3; Dig. 33, 7, 5; 33, 7, 29.—
(β).
= sed contra, but on the contrary:
proinde ne submiseris te, immo contra fige stabilem gradum,
Sen. Cons. Marc. 5, 6; id. Cons. Polyb. 15, 2; cf. prep.:
immo contra ea,
Liv. 41, 24, 8; cf. II. E. 1. b. infra.—
c.
Item contra = an emphatic et contra (very rare):
quoniam... beate vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam in dolore, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 86; cf. I. A. 3. g supra.
F.
With a comparative clause introduced by ac, atque, or quam, representing a logical or moral opposition (contra atque debuit = non ita ut debuit; cf. Cic. Or. 3, 19, 70); cf. prep., II. C. 3. g, and II. E. 2. infra.
1.
Of logical opposition, contrary to, different from, otherwise than; in the best prose only with atque or ac.
(α).
With atque:
item, contra atque apud nos, fieri ad Elephantinem ut neque ficus neque vites amittant folia,
Varr. R. R. 1, 7, 6:
simulacrum Jovis, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
Cic. Cat. 3, 8, 20; id. Sull. 24, 69:
judicium suscepturos contra atque omnis Italia populusque Romanus judicavisset,
Caes. B. C. 3, 12; id. B. G. 4, 13; Plin. 12, 19, 43, § 95.—
(β).
With ac:
itaque contra est ac dicitis,
Cic. Fin. 4, 15, 41:
vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24, 53; so id. Verr. 2, 4, 6, § 11; id. Or. 40, 137:
cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli judicaret,
id. Phil. 11, 13, 34:
Petreius ubi videt, Catilinam, contra ac ratus erat, magna vi tendere, etc.,
Sall. C. 60, 5.—
(γ).
With ac and atque:
si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret,
Cic. Balb. 3, 7.—
(δ).
With quam (post-Aug.):
cui contra quam proposuerat aliqua cesserunt,
Sen. Ira, 3, 6, 5; Plin. 10, 53, 74, § 149; 11, 21, 24, § 72; Gell. 6 (7), 8, 6:
contra quam licet,
id. 1, 3, 19; Sil. 15, 107.—
2.
Of moral opposition of acts contrary to rules and principles (cf. II. 3. g infra); so always with quam:
mater Aviti, generi sui, contra quam fas erat, amore capta,
contrary to the divine law, Cic. Clu. 5, 12:
ut senatus, contra quam ipse censuisset, ad vestitum rediret,
contrary to its own resolution, id. Pis. 8, 18:
contra quam ista causa postulasset,
id. Caecin. 24, 67:
contra quam sanctum legibus est,
Liv. 30, 19, 9; Cic. Leg. 2, 5, 11; id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 2; id. Dom. 46, 122:
contraque faciunt quam polliceri videntur,
Auct. Her. 4, 3, 6; Cic. de Or. 2, 20, 86.
II.
Prep. with acc., before, against, facing, towards, opposite to, contrary to (acc. to many scholars not ante-class.; cf. Hand, Turs. II. p. 108; but found Plaut. Ps. 1, 2, 24 Fleck., a line omitted by Lorenz as a gloss; id. Pers. 1, 1, 13 Ritschl; Att. ap. Non. p. 469, 15, or Trag. Rel. v. 476 Rib.; cf. also Plaut. Poen. 5, 6, 18; Cato, R. R. 18, 1, and v. I. A. 1. a. b, and I. A. 1. b. a supra).
A.
Local uses.
1.
Opposite, over against, facing.
a.
Of countries and places (mostly of those separated by water;
adversus and e regione mostly of places opposite by land): insulae natura triquetra, cujus unum latus est contra Galliam,
Caes. B. G. 5, 13; 3, 9; 4, 20:
ad insulam quae est contra Massiliam,
id. B. C. 1, 56; 3, 23:
Rhodios, pacatis contra insulam suam terris, etc.,
Liv. 37, 15, 7; 3, 26, 8:
Carthago Italiam contra,
Verg. A. 1, 13; 5, 124; Ov. M. 14, 17:
insulae quae contra Tauri promuntorium inopportune navigantibus objacent, Chelidoniae nominantur,
Mel. 2, 7; Plin. 3, 26, 30, § 151; 6, 28, 32, § 152; 5, 7, 7, § 41; Tac. A. 3, 1; id. H. 2, 17.—
b.
Of the heavenly bodies:
donique (luna) eum (sc. solem) contra pleno bene lumine fulsit,
Lucr. 5, 708:
contra Volucris rostrum posita est Lyra,
Vitr. 9, 4, 5; Sen. Q. N. 1, 5, 9; 1, 8, 3; Plin. 2, 31, 31, § 99; 5, 10, 10, § 56.—So, tertium (latus Britanniae) est contra septem triones, opposite ( facing); hence, contra meridiem and contra ortus (instead of ad or adversus meridiem, etc.), facing the south and east, Plin. 6, 24, 24, § 85; 17, 2, 2, § 22. —So of a person standing in the sunlight:
cum minima umbra (i. e. a sole) contra medium fiet hominem,
Plin. 18, 33, 76, § 327; cf.:
contra mediam faciem meridies erit,
id. 18, 33, 76, § 326.—
c.
Of opposite ends of a line.
(α).
Of the diameter of the earth: esse e regione nobis e contraria parte terrae qui adversis vestigiis stent contra nostra vestigia, quos antipodas vocatis, Cic. Ac. 2, 39, 123.—
(β).
Of a line drawn:
contra autem E littera I erit ubi secat circinationem linea,
opposite the point E will be the letter I, Vitr. 9, 7, 4.—
d.
Of buildings, etc.:
contra hoc aviarium est aliud minus in quo quae mortuae sunt aves curator servare solet,
Varr. R. R. 3, 5, 5; Vitr. 5, 6, 3; 3, 5, 15:
(statuam) quae fuerit contra Jovis Statoris aedem in vestibulo Superbi domus,
Plin. 34, 6, 13, § 29:
contra medium fere porticum diaeta paulum recedit,
Plin. Ep. 5, 6, 20; 2, 17, 5; Suet. Aug. 44.—
e.
Of places on the human body:
id quod contra stomachum est,
Cels. 4, 5 (4, 12 med.); 7, 7;
4, 20 (13).—Of the direction of the intestines, etc.: ea... contra medium alvum orsa,
Cels. 4, 1 fin. —
2.
Of actions, opposite, towards, against, facing (syn.:
adversus, ad, e regione,
Caes. B. G. 7, 61).
a.
In gen.:
quamvis subito... quamque Rem contra speculum ponas, apparet imago,
Lucr. 4, 156: Democritus... clipeum constituit contra exortum Hyperionis, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4:
et contra magnum potes hos (i.e. oculos) attollere solem, Nec tremis...?
Prop. 1, 15, 37; Col. 7, 3, 8:
rex constiterat contra pedites,
Curt. 10, 9, 13; 9, 5, 1:
ne contra septentrionem paveris,
Plin. 18, 33, 76, § 330; 28, 6, 19, § 69:
contra solem varie refulgens,
placed in the sun, id. 37, 10, 63, § 173; 10, 54, 75, § 151; 37, 6, 22, § 83;
37, 7, 25, § 95: cum terrestres volucres contra aquam clangores dabunt,
id. 18, 35, 87, § 363; 19, 8, 39, § 131.—
b.
Dependent on verbs of motion (very rare without the idea of hostility):
(Dinocrates) incessit contra tribunal regis jus dicentis,
towards, Vitr. 2, praef. 1.—So trop., of actions done for a purpose:
lege Cornelia de sicariis tenetur qui, cum in magistratu esset, eorum quid fecerit contra hominis necem quod legibus permissum non sit,
Dig. 48, 8, 4.—
c.
Appositively, with the predicate: (elephanti) tanta narratur clementia contra minus validos, ut, etc., if fronting weaker animals, if brought in contact with them (not to be connected with clementia), Plin. 8, 7, 7, § 23.—Similarly: dum... fidens non est contra feram, if fronting the animal (not dependent on fidens), Plin. 8, 16, 21, § 57.—
d.
Against an opposing action, etc.:
contra vim atque impetum fluminis conversa,
Caes. B. G. 4, 17, 5:
cum plateae contra directos ventos erunt conformatae,
Vitr. 1, 6, 8:
ut contra ventum gregem pascamus,
Col. 7, 3, 12; Sen. Q. N. 2, 31, 2; Plin. 29, 3, 12, § 52; 17, 2, 2, § 21; 8, 16, 21, § 54:
contra fluminum impetus aggeribus,
id. 35, 14, 48, § 169:
capite in sole contra pilum peruncto,
id. 27, 4, 5, § 17; 18, 35, 88, § 364; Varr. ap. Plin. 7, 20, 19, § 83; Sil. 14, 352; Dig. 9, 2, 29, § 4. [p. 455] — Trop.:
contra fortunam tenendus est cursus,
Sen. Prov. 5, 9.—Prov.:
contra stimulum calces,
kick against the pricks, Isid. Orig. 1, 36, 28 (al. calcitres); cf. Amm. 18, 5, 1.—
e.
Of local actions with hostile intent.
(α).
Lit.:
quae vis Coclitem contra omnes hostium copias tenuit?
Cic. Par. 1, 2, 12:
Pompeium Cartejae receptum scribis: jam igitur contra hunc exercitum (sc. constitit),
id. Att. 15, 20, 3:
pertimescam, credo, ne mihi non liceat contra vos in contione consistere,
to face you, id. Agr. 1, 8, 25; Lepidus ap. Cic. Fam. 10, 34, 1; Caes. B. C. 1, 26:
a fronte contra hostem pedum quindecim fossam fieri jussit,
id. ib. 1, 41; 1, 42; id. B. G. 7, 62:
Tullus adversus Veientem hostem derigit suos: Albanos contra legionem Fidenatium collocat,
Liv. 1, 27, 5; 24, 41, 5; 38, 4, 5; Verg. A. 12, 279; Front. Strat. 2, 2, 13; 2, 3, 17.—Appositively, with a local verb understood:
terribilis haec contra fugientes belua est, fugax contra insequentes,
i. e. if fronting, if placed opposite, Plin. 8, 25, 38, § 92.—
(β).
Trop.:
castra sunt in Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus collocata,
Cic. Cat. 1, 2, 5; id. Mil. 1, 2; Quint. 7, 7, 5:
tum contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
will be as a rival against this Rome, Cic. Agr. 2, 22, 86:
cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ipsum quidem sperare, etc.,
Caes. B. G. 1, 40:
(Cicero) plerumque contra inimicos atque obtrectatores plus vindicat sibi,
when fronting adversaries, Quint. 11, 1, 23.—
f.
In partic.
(α).
Stare contra aliquem (opp. stare ab aliquo); usu. implying hostility; mostly trop., to stand against, to be arrayed against, to face, oppose:
quod contra hoc exemplum nulla staret eorum ratio,
Auct. Her. 4, 5, 7:
contra populi studium,
Cic. Brut. 34, 126:
contra civium perditorum... dementiam a senatu et a bonorum causa,
id. ib. 79, 273; so,
a mendacio contra veritatem,
id. Inv. 1, 3, 4:
contra cives in acie,
id. Att. 16, 11, 2:
et adversi contra stetit ora juvenci,
opposite, Verg. A. 5, 477; 5, 414:
haec enim (ratio) sola... stat contra fortunam,
Sen. Ep. 14, 4, 2: contra leonem etiam stetit, fronted, i. e. hunted, Spart. Carac. 5 fin. —
(β).
Contra aliquem ire:
aut saevos Libyae contra ire leones,
Stat. Th. 9, 16.— Trop.:
uti contra injurias armati eatis,
Sall. J. 31, 6:
interritus (sapiens) et contra illa (mala) ibit et inter illa,
Sen. Ep. 59, 8; cf.: contra venire, II. B. 1. c. b infra, and v. also II. B. 2. b. and II. B. 1. b. infra.—
3.
Transf.,
a.
To persons placed together for comparison:
C. vero Caesar, si foro tantum vacasset, non alius ex nostris contra Ciceronem nominaretur,
Quint. 10, 1, 114:
CORONATO CONTRA OMNES SCAENICOS,
Inscr. Grut. p. 331, n. 4.—
b.
To things compared, as if weighed against each other as to their value, strength, etc.
(α).
Lit. (very rare):
quamcunque vis rem expende, et contra aquam statue... Si gravior est, leviorem rem... feret, etc.,
Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
(β).
Prop.:
cujus (i. e. generis humani) causa videtur cuncta alia genuisse natura, magna saeva mercede contra tanta sua munera,
Plin. 7, 1, 1, § 1:
qui amicus esse coepit quia expedit, placebit ei aliquod pretium contra amicitiam,
Sen. Ep. 9, 9:
numquam ulli fortiores cives fuerunt quam qui ausi sunt eum contra tantas opes ejus... condemnare,
Cic. Fam. 7, 2, 3:
tantum studium bonorum in me exstitisse, contra incredibilem contentionem clarissimi et potentissimi viri,
id. ib. 7, 2, 2; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 3:
nomen prorogans nostrum et memoriam extendens contra brevitatem aevi,
as a compensation for, Plin. 2, 63, 63, § 154.—So esp., valere contra, to weigh against, counterbalance, avail or prevail against: non vereor ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:
(illa facta) pro periculo potius quam contra salutem valere debere,
Cic. Part. Or. 35, 120; id. Off. 3, 29, 104:
contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium?
Hor. Epod. 11, 11; Sen. Ben. 4, 15, 1; id. Cons. Helv. 5, 5; so,
robur habere contra: si contra unamquamlibet partem fortunae satis tibi roboris est,
id. ib. 13, 2;
so of counterchecks: in Creta decem qui cosmoe vocantur, ut contra consulare imperium tribuni plebis, sic illi contra vim regiam constituti,
Cic. Rep. 2, 33, 58.—Of antidotes: cimicum natura contra serpentium morsus valere dicitur, item contra venena omnia, Plin. 29, 4, 17, § 61.—Hence,
c.
Colloq., aliquid contra aurum est, something is worth gold, is superb, both predicatively and attributively (cf.: auro contra, I. A. 2. supra): hujusce pomaria in summa Sacra Via ubi poma veneunt, contra aurum imago, a spectacle for gold, i. e. a magnificent sight, Varr. R. R. 1, 2, 10 MSS. (al. aliter):
numcubi hic vides citrum... num quod emblema aut lithostratum? quae illic omnia contra aurum,
superb, id. ib. 3, 2, 4 MSS. (Schneid. omits aurum, ex conj.):
oneravi vinum, et tunc erat contra aurum,
Petr. 7, 6.—
d.
Transf., of replies, with aiebat, inquit, etc.; both in friendly and inimical sense; esp., contra ea, contra haec, = the adv. contra:
contra ea Titurius sero facturos clamitabat, etc.,
Caes. B. G. 5, 29:
contra ea Verginius unum Ap. Claudium et legum expertem et, etc., aiebat,
Liv. 3, 57, 1; 24, 45, 4:
quae contra breviter fata est vates,
Verg. A. 6, 398:
contra quod disertus Tu impie fecisti inquit, etc.,
Quint. 7, 1, 53 (cf.: contra ea, II. E. 1. infra).
B.
Denoting hostility or disadvantage.
1.
With verbs of hostile action.
a.
Of physical exertion:
pugnavere et tertio consulatu ejus viginti (elephanti) contra pedites quingentos,
Plin. 8, 7, 7, § 22:
proelium Afri contra Aegyptios primi fecere fustibus,
id. 7, 56, 57, § 200; 8, 40, 61, § 142. —
b.
Referring to warfare (usu. adversus), bellum gerere (rarely for cum or adversus; but contra patriam, contra aras, etc., not cum patria, etc.; cf.
bellum, II. A. 1. e.): a quo prohibitos esse vos contra Caesarem gerere bellum (opp. pro),
Cic. Lig. 8, 25; id. Phil. 5, 10, 27; Liv. Ep. 129.—With bellum suscipere:
contra Antonium,
Cic. Phil. 8, 2, 5; so,
contra patriam,
id. Sull. 20, 58:
pugnare contra patriam,
id. ib. 25, 70:
contra conjuges et liberos,
Sen. Ben. 5, 15, 5:
armatum esse contra populum Romanum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32.—With arma ferre (freq.), Cic. Phil. 2, 29, 72; 13, 21, 47; Liv. 28, 28, 15; Nep. Att. 4, 2; Tib. 1, 6, 30; Ov. M. 4, 609; 13, 269; id. P. 1, 1, 26.—With arma sumere or capere, Cic. Rab. Perd. 6, 19; id. Phil. 4, 1, 2; 4, 3, 7:
armis contendere contra,
Caes. B. G. 2, 13:
arma alicui dare (trop.),
Cic. Phil. 2, 21, 53:
aciem instruere (trop.),
Liv. 25, 4, 4:
exercitum comparare,
Cic. Phil. 3, 6, 14; 4, 1, 2:
exercitum instruere,
id. Cat. 2, 11, 24:
exercitum ducere and adducere,
id. Phil. 4, 2, 5; 3, 4, 11:
exercitum contra Philippum mittere,
id. Inv. 1, 12, 17:
naves ducere contra,
Hor. Epod. 4, 19:
ducere contra hostes,
Liv. 1, 27, 4:
florem Italiae educere contra,
Cic. Cat. 2, 11, 24:
proficisci contra,
to march against, Liv. 1, 11, 3; 8, 2, 5:
auxilium ferre Rutulis contra Latinos,
Plin. 14, 12, 14, § 88:
juvare aliquem contra,
Caes. B. C. 1, 35:
consilium inire contra Sequanos,
to take hostile measures against, id. B. G. 6, 12.—
c.
Of legal contention (more freq. adversus, except with verbs of saying).
(α).
In gen., with agere or causam agere, to act as counsel against a party or his attorney:
cum agerem contra hominem disertissimum nostrae civitatis,
Cic. Caecin. 33, 97; id. Brut. 63, 226; Sen. Ben. 4, 15, 3; Quint. 11, 1, 59.—Causam recipere or suscipere contra, to accept a retainer against:
(causam) quam receperam contra pueros Octavios,
Cic. Att. 13, 49, 1; Quint. 6, 1, 12; Plin. Ep. 4, 17, 1.—Adesse alicui contra, to appear, act as one's counsel against:
rogavit me Caecilius ut adessem contra Satrium,
Cic. Att. 1, 1, 3; Plin. Ep. 1, 7, 5 al.; cf.:
esse contra,
id. ib. 1, 18, 3.— Trop.: conquesturus venit;
at contra se adfuit et satisfacienti satisfecit,
Sen. Fragm. Amic. 14, 1, 89:
causam defendere contra,
against the accuser, Cic. de Or. 1, 39, 178:
statuere contra aliquem (sc. causam),
to establish a case against an adversary, id. Or. 10, 34:
actio competit contra,
Dig. 49, 14, 41:
querelam instituere contra,
ib. 5, 2, 21, § 1:
bonorum possessionem petere contra,
ib. 5, 2, 23:
jus obtinere contra,
Cic. Quint. 9, 34:
pugnare contra,
to struggle against the accuser, id. Sull. 17, 49; id. Verr. 1, 11, 33:
id quod mihi contra illos datum est,
i. e. a local advantage over, id. Tull. 14, 33:
judicare contra aliquem,
id. Fl. 20, 48; Dig. 21, 2, 55; 5, 2, 14; Just. Inst. 4, 17, 2:
pronuntiare contra,
Paul. Sent. 5, 34, 2: dare sententiam contra, Dig. 21, 2, 56, § 1:
decernere contra,
Cic. Fl. 31, 76:
appellare contra aliquem,
Dig. 49, 1, 3; 49, 5, 6; cf.:
contra sententiam,
Cod. Just. 7, 62, 32, § 2.—Sentire contra aliquem, to have an opinion unfavorable to:
cur vos (cum) aliquid contra me sentire dicatis, etc.,
Cic. Caecin. 27, 79.—
(β).
Venire contra aliquem, to appear as counsel for one's adversary:
quid tu, Saturi, qui contra hunc venis, existimas aliter?
Cic. Rosc. Com. 6, 18; id. Mur. 4, 9; id. Phil. 8, 6, 18.—Venire contra rem alicujus, to give advice damaging one's interests:
contra rem suam me venisse questus est,
Cic. Phil. 2, 2, 3.—
(γ).
With dicere and other verbs of saying. (aa) Of a lawyer pleading against a lawyer:
ipse ille Mucius, quid in illa causa cum contra te diceret, attulit quod? etc.,
Cic. de Or. 1, 57, 244:
cum ille contra me pro Sex. Naevio diceret,
id. Brut. 60, 2, 7; id. de Or. 2, 7, 30; id. Rosc. Am. 15, 45; id. Div. in Caecil. 14, 44; id. Planc. 2, 5; id. Brut. 26, 102; so,
causam dicere,
id. Or. 2, 23, 98:
causam perorare,
id. Quint. 24, 77.—(bb) Of a lawyer's pleading against the parties: dic mihi, M. Pinari, num si contra te dixero mihi male dicturus es? Servil. ap. Cic. de Or. 2, 65, 261; 3, 34, 138; 1, 14, 60; id. Or. 35, 123; Quint. 11, 1, 57; cf. with ellipsis of acc.:
quorum alter pro Aufldia, contra dixit alter,
id. 10, 1, 22.—(ng) Of a party against a lawyer:
si Gaditani contra me dicerent,
if the Gaditani were my adversaries, Cic. Balb. 17, 38.—(dd) Of witnesses and experts, and the pleadings against them:
si decressent legationem quae contra istum diceret,
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 12: contra testes dicere (opp. a testibus or pro testibus). Auct. Her. 2, 6, 9; Cic. de Or. 2, 27, 118 (cf.:
testimonium in aliquem dicere,
id. Sull. 17, 48; Quint. 7, 4, 36):
contra juris consultos dicere,
against their legal opinions, Cic. Caecin. 24, 69.—So of witnesses in scientific questions:
contra testes dicendum est,
Sen. Q. N. 7, 16, 1.—(ee) Dicere or contendere aliquid contra aliquem, to maintain a point against:
cum interrogamus adversarios... quid contra nos dici possit,
Auct. Her. 4, 23, 33:
tamenne vereris ut possis hoc contra Hortensium contendere?
Cic. Quint. 25, 78. —
d.
Of literary adversaries, mostly with verbs of saying and writing:
cum scriberem contra Epicurios,
Cic. Att. 13, 38, 1:
contra Epicurum satis superque dictum est,
id. N. D. 2, 1, 2:
contra Brutum,
id. Tusc. 5, 8, 21:
contra Academiam,
id. Ac. 2, 19, 63; id. Fin. 1, 1, 2; 5, 8, 22; id. Tusc. 5, 11, 32; 5, 30, 84; id. Ac. 2, 4, 17:
contra autem omnia disputatur a nostris,
id. Off. 2, 2, 8.—
e.
Of public and political adversaries (syn. adversus and in).
(α).
In gen.:
sentire contra,
Cic. Mil. 2, 5:
pugnare contra bonos,
id. Sull. 25, 71:
contra eos summa ope nitebatur nobilitas,
Sall. C. 38, 2; Cic. Sest. 19, 42; 52, 112:
(tribuni) qui aut contra consulem, aut pro studio ejus pugnabant,
Liv. 39, 32, 12.—
(β).
Of political speaking:
cum (Cato) eo ipso anno contra Serv. Galbam ad populum summa contentione dixisset,
Cic. Brut. 20, 80; so id. Imp. Pomp. 17, 53; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1.—
f.
Of hostile or criminal acts in gen. (syn.:
adversus, in): inire consilia contra,
Cic. Rosc. Am. 38, 110; id. Cat. 1, 7, 18:
manum comparare contra aliquem,
id. Sull. 24, 68:
conjurationem facere,
id. ib. 4, 12:
congredi,
id. Lig. 3, 9; Sall. J. 64, 4:
aliquid contra imperatorem moliri,
Just. Inst. 4, 18, 3:
nec dolor armasset contra sua viscera matrem,
against her own offspring Ov. R. Am. 59.—Facere contra (more freq. with abstr. objects; cf. II. C. 1. f. b infra): nunc te contra Caesarem facere summae stultitiae est, to take parts against, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 2:
eae (res) contra nos ambae faciunt,
operate against us, id. Quint. 1, 1.—With verbs of saying, etc.:
homo disertus non intellegit, eum quem contra dicit laudari a se?
Cic. Phil. 2, 8, 18; 2, 1, 2; 2, 21, 51; Sen. Ep. 15, 3, 70:
epigramma quod contra quamdam Gelliam scripsit,
Lampr. Alex. Sev. 38:
disputare contra deos, in two signif.: contra deum licet disputare liberius,
to accuse, reproach a god, Cic. N. D. 3, 31, 76; but: mala et impia consuetudo est contra deos disputandi, to reason against the gods, i. e. against their existence, id. ib. 2, 67, 168.—
2.
Predicatively, with esse (videri, etc.), against, injurious to, unfavorable, prejudicial, to one's disadvantage: ut [p. 456] ex senatusconsulto neque cujus intersit, neque contra quem sit intellegi possit, Cic. Mur. 32, 68; id. de Or. 3, 20, 75; 2, 74, 299; 2, 81, 330; id. Sull. 13, 39; Sen. Ben. 6, 31, 6:
licentiam malis dare certe contra bonos est,
injurious to, Quint. 4, 2, 75:
res contra nos est, of unfavorable chances in a lawsuit,
id. 4, 66, 1; 4, 2, 75; 5, 13, 32.—Often, contra aliquem = quod est contra aliquem, referring to indef. pronouns or adjectives:
nihil contra me fecit odio mei = nihil quod esset contra me,
Cic. Har. Resp. 3, 5; id. Off. 3, 31, 112:
quibus (temporibus) aliquid contra Caesarem Pompeio suaserim,
id. Phil. 2, 10, 24.—
3.
Added adverb. to the predicate, mostly referring to purpose, with hostile intent, for the purpose of some hostile act, in order to oppose, in opposition:
Caesarine eam (provinciam) tradituri fuistis, an contra Caesarem retenturi?
or keep it against Caesar, Cic. Lig. 7, 23:
sero enim resistimus ei quem per annos decem aluimus contra nos,
id. Att. 7, 5, 5:
judicium illud pecunia esse temptatum non pro Cluentio, sed contra Cluentium,
id. Clu. 4, 9; id. Imp. Pomp. 17, 52; id. Ac. 2, 28, 92:
cum quae facitis ejusmodi sint ut ea contra vosmet ipsos facere videamini,
id. Rosc. Am. 36, 104; Sen. Ep. 3, 7, 3: Curio se contra eum totum parat, i. e. to speak against him, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Caes. B. C. 1, 85 ter; Sen. Q. N. 1, 7, 1; Plin. 16, 39, 74, § 192; Plin. Pan. 41.—So with the force of a temporal clause:
fidem meam quam essent contra Massam Baebium experti,
in the suit against, Plin. Ep. 3, 4, 4.—
4.
Dependent on adjectives (rare):
contra se ipse misericors,
to his own injury, Phaedr. 4, 18, 3:
severissimus judex contra fures,
Lampr. Alex. Sev. 28.—
5.
With nouns.
a.
Acc. to 1. b.:
ut quam maximae contra Hannibalem copiae sint,
Cic. Inv. 1, 12, 17; cf. Vell. 2, 76, 3.—
b.
Acc. to 1. c. and 1. e.; so esp., oratio contra (cf.: oratio in).
(α).
Oratio contra (never in), of an address against the counsel of a party or against the prosecutor:
quid in omni oratione Crassus vel apud centumviros contra Scaevolam, vel contra accusatorem Brutum, cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220; cf.:
Cato pro se contra Cassium = in oratione contra,
Gell. 10, 15, 3; so,
haec perpetua defensio contra Scaevolam,
Cic. de Or. 2, 54, 221:
orationem illam egregiam quam (Aeschines) in Ctesiphontem contra Demosthenem dixerat,
id. ib. 3, 56, 213.—
(β).
Of an address against the party, either in judicial or political affairs:
unam orationem contra Gracchum reliquit,
Cic. Brut. 26, 99:
(Demosthenis) oratio contra Leptinem... contra Aeschinem falsae legationis,
id. Or. 31, 111; Gell. 10, 24, 10; 10, 18, 91; Cic. Brut. 46, 169; Quint. 12, 10, 61; Cic. de Or. 2, 11, 45; id. Brut. 44, 164; Gell. 13, 25 (24), 15; cf. Quint. 4, 3, 13; 11, 2, 25.—
c.
Acc. to 1. f.:
contra patres concitatio et seditio,
Cic. Brut. 14, 56.—Of animals:
contra volpium genus communibus inimicitiis,
Plin. 10, 76, 96, § 207.
C.
With inanimate and abstract objects.
1.
Directly dependent on verbs (cf. B. 1.).
a.
Of physical or moral exertion:
cum fulmina contra Tot paribus streperet clipeis,
Verg. A. 10, 567:
pugnandum tamquam contra morbum, sic contra senectutem,
Cic. Sen. 11, 35:
contra verum niti,
Sall. J. 35, 8:
contra fortunam luctari,
Sen. Ben. 7, 15, 2; id. Brev. Vit. 10, 1; id. Ep. 78, 15; 99, 32; cf. Cic. Off. 1, 31, 110.—
b.
Of warfare (lit. and trop.):
bellum contra aras, focos, vitam fortunasque gerere,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
bellum gerimus... contra arma verbis,
id. Fam. 12, 22, 1.—So of logical contradictions:
artificis autem est invenire in actione adversarii quae semet ipsa pugnent,
Quint. 5, 13, 30.—
c.
Of legal contention.
(α).
Of the actions of the counsel or prosecutor: dicere, or perorare, agere contra aliquid, to plead against, contest something:
contra argumenta, rumores, tabulas, quaestiones (opp. ab argumentis, etc.),
Auct. Her. 2, 6, 9 sqq.; Cic. de Or. 2, 27, 118:
contra ratiocinationem,
id. Inv. 2, 50, 153: contra scriptum dicere, to contest, controvert a written law or a document, id. ib. 2, 47, 138; 2, 48, 143; id. Brut. 39, 145; Quint. 7, 7, 1:
contra caput dicere,
to plead against life, Cic. Quint. 13, 44 (cf.:
servum in caput domini interrogare,
Paul. Sent. 1, 1, 34; 5, 16, 5 and 8; 5, 46, 3): contra libertatem agere, Dig. 40, 12, 26.—Pregn.:
contra rerum naturam, contraque consuetudinem hominum dicere (opp. contra nos dicere),
Cic. Rosc. Am. 15, 45.—
(β).
Of judicial decisions contradicting documents, etc.:
contra tabulas judicare,
Cic. de Or. 2, 70, 281:
contra testamentum,
Dig. 2, 17, § 1:
contra sententiam dicere,
ib. 49, 8, 1, § 2.—
(γ).
Admittere aliquem contra bona, to admit a petition for bonorum possessio (cf.:
inmittere in bona),
Dig. 38, 2, 3, § 6.—
d.
Of antagonism in literary and ethical questions.
(α).
To contend that something is false:
dicere, disputare, disserere contra opinionem or sententiam,
Cic. Tusc. 1, 4, 8; 5, 19, 55; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 5, 4, 10; id. Ac. 2, 18, 60; Sen. Ira, 1, 3, 3; id. Ep. 87, 5; 102, 5 (cf.:
in sententiam dicere,
in support of an opinion, Caes. B. G. 1, 45):
contra sensus dicere,
Cic. Ac. 2, 31, 101:
contra rhetoricen dicere,
Quint. 2, 17, 40.—
(β).
Of criticism, hostility to principles, etc.:
contra Iliadem et Odysseam scribere,
Vitr. 7, praef. 8:
contra quorum disciplinam ingenium ejus exarserat,
Cic. Tusc. 5, 29, 83.—
(γ).
Ethically:
contra voluptatem dicere,
that pleasure is a moral evil, Cic. Fin. 5, 8, 21:
contra mortem loqui,
that death is no evil, Sen. Ep. 82, 7;
in both senses: contra vitia, pericula, fortunam, ambitionem,
id. ib. 100, 10:
contra fortunam gloriari,
that fortune has no power over him, Cic. Tusc. 5, 9, 26; Sen. Ep. 26, 5.—
e.
Of public and political acts and speeches:
contra potentiam accusatorum dicere,
Cic. Brut. 44, 164:
contra legem dicere or verba facere,
id. Imp. Pomp. 15, 53; Liv. 34, 8, 1:
rogationem ferre contra coloniam ( = contra legem de colonia deducenda),
Cic. Clu. 51, 140; Auct. Her. 1, 17, 21; Plin. 8, 17, 24, § 64.—
f.
Of hostility, injury, wrongs, etc.
(α).
In gen.:
senatusconsulto quod contra dignitatem tuam fieret,
directed against, Cic. Fam. 12, 29, 2:
contra rem publicam se commovere,
id. Cat. 1, 26; 1, 3, 7:
incitari,
id. Sest. 47, 100:
consilia inire,
id. Agr. 2, 3, 8:
conjurationem facere,
Sall. C. 30, 6:
contra salutem urbis incitari,
Cic. Cat. 3, 8, 20:
cogitare aliquid contra salutem,
id. ib. 3, 9, 21: contra voluntatem or studium dicere, to oppose one's will in a speech:
esse aliquem in civitate qui contra ejus (Chrysogoni) voluntatem dicere auderet,
id. Rosc. Am. 22, 60; id. Phil. 1, 11, 28; id. de Or. 3, 34, 138; id. Mur. 4, 10; Tac. H. 2, 91:
ne quid contra aequitatem contendas, ne quid pro injuria,
do not array yourself against equity, Cic. Off. 2, 20, 71.— Trop.:
quis non contra Marii arma, contra Suliae proscriptionem irascitur? ( = Mario propter arma, Sullae propter proscriptionem),
Sen. Ira, 2, 2, 3.—
(β).
In partic.: facere contra aliquid (syn. adversus), to commit an offence against, to transgress, etc.:
si quis ad Antonium profectus esset... senatus existimaturum eum contra rem publicam fecisse,
Cic. Phil. 8, 11, 33; id. Mil. 5, 13; 6, 14; id. Off. 3, 10, 43; 3, 25, 95; S. C. ap. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 6; Liv. 25, 4, 7; so,
contra salutem rei publicae facere,
Cic. Dom. 38, 102:
contra majestatem,
against the emperor, Dig. 48, 4, 5:
contra leges,
Cic. Dom. 18, 48; id. Vatin. 7, 18; id. Fin. 2, 17, 55; id. Mur. 32, 67; id. de Or. 3, 19, 70; cf. id. Clu. 34, 92; id. Mur. 32, 68; id. Dom. 14, 38; id. Phil. 10, 6, 13; Gai Inst. 4, 121:
contra edictum (praetoris),
Cic. Verr 2, 3, 10, § 25; Dig. 39, 1, 20, § 1:
contra foedus,
Cic. Balb. 6, 16:
contra jusjurandum ac fidem,
id. Off. 3, 10, 43; id. Lael. 3, 30, 74; id. Verr. 2, 3, 3, § 7; Prop. 3, 30, 44 (2, 32, 44).—And ironically:
tune contra Caesaris nutum (sc. facies)?
Cic. Att. 14, 10, 1.—Rarely contra ea facere = contra facere, adverb. (cf. I. B. 8. and II. E. 1. b.):
corpus in civitatem inferri non licet... et qui contra ea fecerit, extra ordinem punitur,
Paul. Sent. 1, 21, 2; 1, 21, 12.—
2.
Predicatively with esse (usu. impers.), in violation of, in conflict with, contrary to (cf. 3. g).
(α).
With esse expressed as the predicate:
hominem hominis incommodo suum augere commodum magis est contra naturam quam mors,
Cic. Off. 3, 5, 21; id. Fin. 3, 9, 31; id. N. D. 3, 13, 33; Sen. Ep. 5, 4; Plin. 7, 8, 6, § 45:
contra leges or legem est,
Cic. Pis. 13, 30; id. Mur. 32, 67:
contra officium est,
id. Off. 3, 10, 43; 1, 10, 32; 1, 6, 19; cf. id. Lael. 11, 39; id. Off. 3, 15, 63; Liv. 6, 40, 5; Sen. Q. N. 2, 37, 2; Gai Inst. 3, 157; Dig. 30, 1, 112, § 3; 16, 3, 1, § 7.—With ellipsis of object (naturam), Cic. Fin. 5, 29, 89; cf.:
adeo res ista non habet ullam moram quae contra causas ignium sit,
unfavorable to the formation of fire, Sen. Q. N. 2, 26, 7.—
(β).
With verbal predicate, referring to an indef. pron. or adj., with esse understood:
scis hunc... nihil umquam contra rem tuam cogitasse ( = nihil quod contra rem tuam esset),
Cic. Rosc. Am. 50, 147; id. Mil. 5, 13:
aliquid contra animum audiendi,
something against our liking, Sen. Const. 19, 2.—So mostly with facere:
si quid Socrates aut Aristippus contra morem consuetudinemque fecerint,
Cic. Off. 1, 41, 148; id. Att. 3, 23, 2; 2, 22, 2; id. Off. 3, 15, 63; Sall. C. 15, 1; Dig. 8, 2, 11; 8, 2, 17; 35, 1, 79, § 2. —
(γ).
Contra officium, substantively, = id quod contra officium est:
Sic inter recte factum atque peccatum, officium et contra officium, media locabat quaedam,
Cic. Ac. 1, 10, 37.—
3.
Adverbially with the predicate.
(α).
In order to oppose, in opposition to, with hostile intent (cf. B. 3.):
eidem illam proscriptionem capitis mei contra salutem rei publicae rogatam esse dicebant,
that the proposal of the law was an attack on the republic, Cic. Prov. Cons. 19, 45; id. Rab. Perd. 12, 35; id. Phil. 10, 10, 22:
imperator contra postulata Bocchi nuntios mittit,
to reply to the demands, Sall. J. 83, 3; 25, 6; so,
advocare contra,
Sen. Cons. Polyb. 12, 4; id. Ep. 15, 2, 52:
si contra mortem te praeparaveris,
to meet death, id. ib. 11, 3, 8.—
(β).
With the force of a clause of manner, injuriously to, etc.:
quibus contra valetudinis commodum laborandum est,
Cic. Mur. 23, 47; Suet. Aug. 78:
contra hominis salutem,
with danger to a man's life, Cod. Just. 7, 62, 29.—
(γ).
In gen., of conflict with some rule or principle, contrary to, in violation of, without regard to ( = ita ut contra sit; cf. 2. supra; very freq. from the class. period;
syn. adversus): ceperitne pecunias contra leges P. Decius,
Cic. de Or. 2, 31, 136; id. Verr. 2, 1, 4, § 10; id. Fl. 34, 86:
pecuniam contra leges auferre,
id. Verr. 1, 18, 56; 2, 1, 10, § 27; 2, 5, 18, § 46; id. Har. Resp. 26, 56:
contra legem,
id. Rab. Perd. 3, 8; id. Dom. 16, 41:
contra jus fasque,
id. Har. Resp. 16, 34; id. Quint. 6, 28:
contra jus,
Liv. 5, 4, 14; id. Dom. 13, 55; id. Verr. 2, 5, 13, § 34:
contra jus gentium,
Liv. 4, 32, 5; 9, 10, 10; 21, 25, 7; 5, 36, 6;
6, 1, 6: contra juris rigorem,
Dig. 40, 5, 24, § 10 et saep.:
contra testimonium aliquid judicare,
without regard to, Cic. Brut. 31, 117:
aliquid contra verecundiam disputare,
contrary to the rules of decency, id. Off. 1, 35, 128:
aliquid contra fidem constituere,
Quint. 5, 13, 34:
quae majores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere,
contrary to the dictates of passion, Sall. C. 51, 4; id. J. 33, 1; cf. of logical opposition, II. E. 2. infra.—
4.
Dependent on substt.
a.
Of physical strife:
scit ille imparem sibi luctatum contra nexus (draconis),
Plin. 8, 12, 12, § 33. —
b.
Of warfare:
imperatorum copia contra tuum furorem,
Cic. Mur. 39, 83:
Parthorum gloria contra nomen Romanum,
Liv. 9, 18, 6: in castris perditorum contra patriam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 6.—
c.
Of legal contention:
causa contra scriptum,
Cic. Inv. 2, 46, 135.—
d.
Of political speaking:
divina M. Tullii eloquentia contra leges agrarias,
Quint. 2, 16, 7; 9, 3, 50; Gell. 18, 7, 7.—
e.
Of literary opposition:
Caesaris vituperatio contra laudationem meam,
Cic. Att. 12, 40, 1.—
f.
Of hostility, etc.:
cujus factum, inceptum, conatumve contra patriam,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
ullum factum dictumve nostrum contra utilitatem vestram,
Liv. 6, 40, 5.—
g.
Of injury:
vitae cupiditas contra rem publicam,
Cic. Planc. 37, 90: contra serpentes venenum, fatal to serpents, or as a defence against serpents, Plin. 7, 2, 2, § 15.—
h.
Of violation, disregard, etc. (cf. 3. g):
iter contra senatus auctoritatem,
Cic. Phil. 2, 19, 48:
contra consuetudinem somnium,
Plin. 10, 77, 98, § 211:
bonorum possessio contra tabulas,
Dig. 37, 4, 3, § 13; Gai Inst. 3, 41.—
5.
Dependent on adjectives (very rare; cf.
II. D. 2. c. infra): contraque patris impii regnum impotens, avum resolvam,
Sen. Herc. Fur. 966.
D.
Of defence, protection, and resistance (syn.: adversus, ab).
1.
Against persons.
a.
Dependent on verbs:
cum populus Romanus suam auctoritatem vel contra omnes qui dissentiunt possit defendere,
Cic. Imp. Pomp. 22, 63: si ego consul rem publicam [p. 457] contra te et gregales tuos defendissem, id. Sest. 52, 111; 22, 49; 8, 20; id. Fam. 11, 27, 7; id. Phil. 2, 18, 45:
contra quem multum omnes boni providerunt,
provided a great defence, id. Mur. 38, 81: formula qua utitur patronus contra libertum qui eum in jus vocat, as a defence against, Gai Inst. 4, 46. —And of protection of plants against injurious animals:
contra haec animalia proderit, si, etc.,
Pall. 10, 3, 2.—
b.
Dependent on adjectives, mostly participial:
paratus contra,
Cic. Mil. 21, 56:
nihil satis firmum contra Metellum,
Sall. J. 80, 1:
contra potentes nemo est munitus satis,
Phaedr. 2, 6, 1.—
2.
Against inanimate and abstract things.
a.
Dependent on verbs:
contra avium morsus munitur vallo aristarum,
Cic. Sen. 15, 51:
propugnaculum, quo contra omnes meos impetus usurum se putat,
id. Verr. 2, 3, 16, § 40; 2, 5, 39, § 102:
publicam causam contra vim armatam suscipere,
id. Dom. 34, 91; id. Quint. 30, 94; id. Leg. 3, 3, 9:
contra tantas difficultates providere,
Sall. J. 90, 1; 76, 4; so,
contra ea,
id. ib. 57, 5:
patricii vi contra vim resistunt,
Liv. 3, 13, 4; Plin. 14, 2, 4, § 28; Tac. Agr. 45; Sen. Prov. 4, 12; id. Const. 5, 4.—
b.
Dependent on substt.:
suffragia contra oppugnationem vestrae majestatis,
Cic. Rab. Perd. 12, 35:
defensio contra vim,
id. Mil. 5, 14:
patronus justitiae fuit contra orationem Phili,
id. Lael. 7, 25; Plin. 29, 2, 9, § 30; 14, 3, 4, § 40:
contra labores patientia,
id. 23, 1, 22, § 37.—
c.
Dependent on adjectives (in Cic. freq. with P. a. predicatively used; otherwise very rare;
in later prose freq.): nec est quidquam Cilicia contra Syriam munitius,
against an attack from the side of Syria, Cic. Fam. 14, 4, 4:
ut nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta, nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem posset esse,
id. Verr. 2, 5, 15, § 39; id. Fin. 1, 16, 51; id. Mil. 25, 67; id. Tusc. 5, 8, 19; 5, 27, 76:
vir contra audaciam firmissimus,
id. Rosc. Am. 30, 85; Sall. J. 33, 2; 28, 5:
fortis contra dolorem,
Sen. Ep. 98, 18; Quint. 12, 1, 10:
callosus,
Plin. 11, 37, 54, § 147; 14, 2, 4, § 23:
far contra hiemes firmissimum,
id. 18, 8, 19, § 83:
equus tenax contra vincula,
Ov. Am. 3, 4, 13:
contraque minantia fata pervigil,
Claud. I. Cons. Stil. 1, 284.—
3.
Of remedies against sickness and its causes, poison, etc.; so only in Plin.; in Pall. only of preventives and of protection against hurtful animals, and against mental perturbations in gen.; cf. infra (syn. ad in Cat., Cic., Cels., Col.; adversus only in Celsus, who also has in with abl.).
(α).
Dependent on verbs:
cujus et vinum et uva contra serpentium ictus medetur,
Plin. 14, 18, 22, § 117; 7, 2, 2, § 13:
prodest et contra suspiria et tussim,
id. 20, 13, 50, § 128:
valet potum contra venena,
id. 28, 7, 21, § 74; 29, 4, 22, § 71; 29, 4, 26, § 81; 28, 8, 27, § 98; 16, 37, 71, § 180; 35, 6, 14, § 34; 28, 6, 18, §§ 65-67.—
(β).
Dependent on substt.:
remedium contra morsus,
Plin. 8, 32, 50, § 118; 10, 59, 79, § 163:
contra venena esse omnia remedio,
id. 16, 44, 95, § 251; 17, 24, 37, § 240; 7, 1, 1, § 4.—
(γ).
Dependent on adjectives:
vinum quod salutare contra pestilentiam sit,
Pall. 11, 14, 17.—
(δ).
Appositively, as a remedy:
cujus lacteum succum miris laudibus celebrat... contra serpentes et venena,
Plin. 5, 1, 1, § 16; 29, 4, 26, § 83. —So of remedies against affections:
Tiberium tonante caelo coronari ea (lauro) solitum ferunt contra fulminum metus,
Plin. 15, 30, 40, § 135; cf. Sen. Ira, 2, 21, 1; id. Tranq. 5. 1.
E.
Of logical opposition.
1.
With a neuter demonstrative (contra ea, contra haec, contra quae, quod contra = contra, adv.).
a.
The contrary, the reverse (very rare; cf.
I. D. 1.): sed mihi contra ea videtur,
but to me the contrary seems true, Sall. J. 85, 1:
omnia quae contra haec sunt, omnia quae contra sunt,
and vice versa, Quint. 5, 10, 90. —
b.
Contra ea, on the contrary, in logical antithesis (not in Cic. and Sall.; once in Caes. and Quint.; several times in Liv. and Nep.; cf.: contra ea, in other uses, II. A. 2. e. a, II. D. 2. a., II. A. 3. d., II. C. 1. f.):
omnes arderent cupiditate pugnandi... contra ea Caesar... spatiumque interponendum... putabat ( = at contra),
but Caesar on the contrary, Caes. B. C. 3, 74: superbe ab Samnitibus... legati prohibiti commercio sunt;
contra ea benigne ab Siculorum tyrannis adjuti,
Liv. 4, 52, 6; 2, 60, 1; 21, 20, 6;
44, 43, 5: pater... Thracem me genuit, contra ea mater Atheniensem,
Nep. Iphicr. 3, 4; id. praef. 6; id. Alcib. 8, 1.—And after a question, with immo (cf. I. E. 5. b.):
an infirmissimi omnium... (sumus)? Immo contra ea vel viribus nostris, vel, etc., tuti (sumus),
Liv. 41, 24, 8.—
c.
Quod contra, by anastrophe (v. F. 1.), contrary to which, whereas, while on the contrary (only once in Lucr. and three times in Cic.):
illud in his rebus vereor ne forte rearis, Inpia te rationis inire elementa viamque indugredi sceleris: quod contra saepius illa Religio peperit scelerosa atque impia facta,
whereas on the contrary, Lucr. 1, 81:
cujus a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari),
Cic. Sen. 23, 84:
quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere,
id. Lael. 24, 90 (B. and K. place a comma after oportebat; cf.
Nauck ad loc.): reliquum est ut eum nemo judicio defenderit: quod contra copiosissime defensum esse contendi,
id. Quint. 28, 87 (many consider contra in all these passages as an adverb; cf. Hand, Turs. II. p. 121 sq.; some explain quod as an ancient ablative, = qua re;
v. Ritschl,
Plaut. Exc. p. 57, Munro ad Lucr. 1, 82).—
2.
With an abstract noun, with the force of the adverb contra with ac or atque (I. F. 1.), contrary to, contrary to what, etc. (esp. in Sall., not in Cic.; cf. praeter): celeriter contraque omnium opinionem confecto itinere, contrary to the opinion ( = contra ac rati erant), Caes. B. G. 6, 30:
contra opinionem Jugurthae ad Thalam perveniunt,
Sall. J. 75, 9; Hirt. B. G. 8, 40.—Contra spem either contrary to the opinion, or against the hope:
Metellus contra spem suam laetissume excipitur ( = contra ac ratus, veritus est),
Sall. J. 88, 1; so,
cetera contra spem salva invenit,
Liv. 9, 23, 17:
contra spem omnium L. Furium optavit,
id. 6, 25, 5; Curt. 8, 4, 45;
but: at Jugurtha contra spem nuntio accepto ( = contra ac speraverat),
Sall. J. 28, 1; Liv. 24, 45, 3:
postquam... Jugurtha contra timorem animi praemia sceleris adeptum sese videt,
Sall. J. 20, 1:
ipse in Numidiam procedit, ubi contra belli faciem tuguria plena hominumque... erant ( = contra ac in bello evenire solet),
id. ib. 46, 5:
contra famam,
Plin. 13, 22, 43, § 126; 7, 53, 54, § 180:
segniterque et contra industriam absconditae formicae,
slowly, and in a manner different from their usual activity, id. 18, 35, 88, § 364.—Of persons:
frigidam potionem esse debere, contra priores auctores, Asclepiades confirmavit,
contrary to the opinion of the former physicians, Cels. 4, 26 (19).
F.
Sometimes by anastrophe after its noun.
1.
In prose, after relatives, esp. in Cic.:
quos contra disputant,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
quem contra dicit,
id. Phil. 2, 8, 18 (v. II. B. 1. f.):
quem contra veneris,
id. Mur. 4, 9:
quas contra, praeter te, etc.,
id. Vatin. 7, 18:
eos ipsos quos contra statuas,
id. Or. 10, 34:
quos contra me senatus armavit,
id. Att. 10, 8, 8:
quam contra multa locutus est,
Sen. Ep. 82, 7, Plin. Ep. 1, 23, 3; Claud. in Rufin. 1, 332; v. also E. 1. c. supra.—
2.
After other words ( poet. and in post-Aug. prose):
hunc igitur contra mittam contendere causam,
Lucr. 4, 471:
dicere eos contra,
id. 4, 484:
donique eum contra,
id. 5, 708:
agmina contra,
Verg. A. 12, 279:
magnum Alciden contra,
id. ib. 5, 414:
Paridem contra,
id. ib. 5, 370:
Italiam contra,
id. ib. 1, 13:
deos contra,
Ov. P. 1, 1, 26:
Messania moenia contra,
id. M. 14, 17:
litora Calabriae contra,
Tac. A. 3, 1.

Lewis & Short latin dictionary > contra
11 contra dicta

contrā, adv. and prep. [stem con, i. e. cum, through a comparative form conter; cf.: alter, uter, inter, praeter, etc.; in abl. fem. form like the locative adverbs ea, qua, etc.; cf.: ultra, intra, extra, citra], orig., in comparison with; hence, over against, fronting, in front, opposite, in opposition to, against, contrary to, opposed to, etc.
I.
Adv. (referring to an opposed object often with the force of a preposition with ellipsis of a pronoun, = against it, against him, etc.).
A.
Local.
1.
Lit., of position in front of a person, place, or thing.
a.
With verb of being or position expressed or understood.
(α).
Referring to living beings, opposite, in face of, face to face, facing, in front of, fronting, confronting (not in Cic., Caes., or Sall.):
feminam scelestam te, adstans contra, contuor,
Plaut. Pers. 2, 2, 26:
ut confidenter mihi contra adstitit,
id. Capt. 3, 5, 6; Lucr. 4, 223; 6, 929:
signum contra, quoad longissume oculi ferebant, animo finivit,
Liv. 1, 18, 8:
stat contra starique jubet,
Juv. 3, 290:
stat contra dicitque tibi tua pagina Fures!
Mart. 1, 55, 12:
ulmus erat contra,
in front of her, Ov. M. 14, 661:
templa vides contra,
in front (of us), id. ib. 7, 587.—Of position in front of the enemy:
contra conserta manu,
Plaut. Mil. 1, 1, 3: contra consistere, to make front against them, Caes. B. G. 2, 17.—
(β).
Referring to things and places, over against (it), opposite (to it), on the opposite side (mostly post-Aug.):
contra jacet Cancer patulam distentus in alvum,
Manil. 2, 253:
posita contra Hispania,
Tac. Agr. 11:
promuntorium quod contra procedit,
Plin. 4, 2, 3, § 6: relinquendae autem contra erunt vacuae tabellae, on the opposite side, i. e. of the leaf, Quint. 10, 3, 32: illo quaerente cur non decidant contra siti, the antipodes (cf. Cic. Ac. 2, 39, 123; v. II. A. 1. c. a), Plin. 2, 65, 65, § 161.—With the governing verb understood:
arguam hanc vidisse apud te contra conservum meum,
face to face, Plaut. Mil. 2, 2, 91:
jam omnia contra circaque hostium plena erant, Liv 5, 37, 8: eadem verba contra (i. e. ponuntur),
side by side, Quint. 9, 3, 36; Verg. A. 6, 23.—
b.
With verbs of motion, so as to be opposite to an object or face to face with a person, variously rendered.
(α).
Referring to persons:
accede ad me atque adi contra,
come right up to me, Plaut. Rud. 1, 4, 23; id. Bacch. 3, 6, 6: hostes crebri cadunt; nostri contra ingruunt, advance to their front (in Plaut. hostility is not implied in contra), id. Am. 1, 1, 84: quis nos pater aut cognatu' volet contra tueri, face to face, eye to eye, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 12 Mull. (Trag. Rel. v. 444 Rib.); Att. ap. Macr. S. 6, 1, 55 (Trag. Rel. v. 538 ib.):
adspicedum contra me = contra adspice me,
Plaut. Most. 5, 1, 56 Lorenz ad lec.:
contra adspicere,
id. Mil. 2, 1, 45:
contra intueri,
Liv. 1, 16, 6; 9, 6, 8; Sen. Q. N. 1, 3, 6:
cum veniret contra Marcianus,
Quint. 6, 3, 95; Plin. 9, 46, 70, § 152.—
(β).
Of things:
hic ubi sol radiis... Adversa fulsit nimborum aspergine contra,
Lucr. 6, 525; Cels. 8, 8, 1:
quam (turrim) promoti contra validi asseres... perfregere,
Tac. H. 4, 30.—Reciprocally: oscula non pervenientia contra, not coming through (the wall) so as to meet, Ov. M. 4, 80.—
2.
Transf. to equivalents of weight, value, and price; so,
(α).
In Plaut. only in the colloq. phrases auro contra, aurichalco contra, and contra auro (sc. posito); lit., for gold placed against; cf.:
aes contrarium, s. v. contrarius: (servus) non carus'st auro contra,
at his weight in gold, Plaut. Ep. 3, 3, 30: jam auro contra constat filius, id. Truc. 2, 6, 57 (Speng. aurichalco): auro contra cedo modestum amatorem! A me aurum accipe. Pa. Cedo mihi contra aurichalco quoi ego sano serviam, id. Curc. 1, 3, 45 sq.; id. Mil. 3, 1, 63; 4, 2, 85; id. Ps. 2, 3, 23.—
(β).
In post-Aug. prose (very rare):
at si aquae et ejus rei quam contra pensabis par pondus erit, nec pessum ibit, nec exstabit, etc.,
Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
3.
Of reciprocal actions, = vicissim, in turn, in return, back, on my, his, etc., part, likewise, counter-.
(α).
In gen.:
te ut deludam contra, lusorem meum,
Plaut. Am. 2, 2, 71:
quae me amat, quam ego contra amo,
id. Merc. 5. 2, 77; id. Cist. 1, 1, 96; id. Trin. 4, 2, 55; id. As. 2, 2, 110:
qui arguat se, eum contra vincat jurejurando suo,
make a victorious counter-charge, id. Mil. 2, 2, 37:
si laudabit haec Illius formam, tu hujus contra (i. e. lauda),
Ter. Eun. 3, 1, 54:
audi nunc contra jam,
listen in turn, id. Phorm. 4, 4, 18; id. Ad. 5, 4, 23:
at tu mihi contra nunc videre fortunatus, Phaedria, Cui, etc.,
you likewise seem fortunate to me, id. Phorm. 1, 3, 21:
Mettius Tullo gratulatur, contra Tullus Mettium benigne alloquitur,
Liv. 1, 28, 1:
contra ut me diligat illa,
Cat. 76. 23; Hor. S. 1, 3, 27 Orell. ad loc.—Hence, with ellipsis of inquit, = respondit:
cui latrans contra senex,
Phaedr. 5, 10, 7:
scietis, inquam, etc., contra Nigrinus: ad quem missi sunt? ego, etc.,
Plin. Ep. 7, 6, 4.—
Rarely with inquit, etc., expressed: at ille contra, renidens, Audi, inquit, discipule, etc.,
Gell. 15, 9, 9; cf.:
contra talia reddit,
Claud. B. Gild. 379.—
(β).
With dat. pers.:
consulo quem dolum doloso contra conservo parem,
Plaut. Mil. 2, 2, 45:
facere contra huic aegre,
Ter. Eun. 4, 1, 10:
hiscine contra insidiabere?
id. Hec. 1. 1, 13:
tibi contra gratiam Referre,
id. ib. 4, 2, 7.—
(γ).
With item:
item a me contra factum est,
Plaut. Aul. prol. 20:
puellam senex Amat et item contra filius,
id. Cas. prol. 49; id. Pers. 5, 2, 36; id. Am. 1, 1, 67; Ter. Ad. 1, 1, 25.—
(δ).
Combining a reciprocal with a local relation (A. 1. a. a, and b. a): contra carinantes verba, exchanging abusive words ( face to face), Enn. ap. Serv. ad Verg. A. 8, 361 (Ann. v. 181 Vahl.): tubae utrimque contra canunt;
Consonat terra,
Plaut. Am. 1, 1, 73; 1, 1, 86:
confer gradum Contra pariter,
id. Ps. 2, 4, 18; id. Truc. 1, 2, 28:
video amicam... Ubi contra adspexit me, etc.,
id. Mil. 2, 1, 45; Verg. E. 7, 8; cf. Lucr. 4, 243:
vesper adest, juvenes consurgite!... Cernitis, innuptae, juvenes? consurgite contra!
Cat. 62, 6.—
(ε).
Implying also opposition: Pe. Conpellabo. Ph. Orationis aciem contra conferam, Plaut. Ep. 4, 1, 20:
si scias quod donum huic dono contra comparet,
what counter gift, Ter. Eun. 2, 3, 63: quod Scipio postulavit... ut, etc. Et quod contra collega postulavit ne, etc., Annal. Trib. Pleb. ap. Gell. 7 (6), 19, 5:
si vobis aequa et honesta postulatio videtur, ego contra brevem postulationem adfero,
Cic. Rosc. Am. 2, 7; Nep. Epam. 6, 1;
Auct. B. Alex. 24: illo licente contra liceri audeat nemo,
to bid in opposition, Caes. B. G. 1, 18; Liv. 4, 53, 6:
agedum pauca accipe contra,
Hor. S. 1, 4, 38.—So in battle:
Numidae... Romanorum ordines conturbare... neque contra feriundi copia erat,
Sall. J. 50, 4; and in law: et ab eo is qui adoptat vindicat... et illo contra non vindicante, etc., Gai Inst. 1, 134; 2, 24.—Esp. in replies:
oratio contra a Demosthene pro Ctesiphonte edita,
Cic. de Or. 3, 56, 213:
dicit accusator haec: primum, etc.... quid contra reus?
id. Clu. 30, 81; id. Fin. 5, 22, 63; Curt. 4, 1, 10; 7, 9, 1.
B.
Of opposition, strife, etc., against; constr. absol., with dat., and ne, quominus or quin.
1.
Of physical exertion.
(α).
Lit.:
concurrunt... aetheriae nubes contra pugnantibu' ventis,
struggling against each other, Lucr. 6. 98:
nec nos obniti contra... Sufficimus,
bear up, battle against, Verg. A. 5, 21; Ov. M. 9, 50; 2, 434:
at ille contra nititur,
resists, Plin. 2, 38, 38, § 103; 7, 20, 19, § 82:
pars remigum, tamquam imperitia... officia nautarum impediebant. Mox contra tendere,
rowed in an opposite direction, Tac. H. 4, 16.—
(β).
Trop.:
te rogo ne contrahas ac demittas animum, neque te obrui tamquam fluctu... sinas, contraque erigas ac resistas,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 1, § 4:
et torrens judicem vel nitentem contra feret, cogatque ire qua rapiet,
Quint. 12, 10, 61.— With ne: vi contra niti, ne advorsus eum fiat, Cato ap. Gell. 7 (6), 3, 16.—With quominus, Lucr. 1, 780.—
2.
Of mental exertion:
si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,
arm yourself against them, Lucr. 2, 1043; 2, 280. —With dat.:
siti contra... pugnandum,
Cels. 4, 2 fin. —
3.
Of hostile opposition in gen.
(α).
Lit.:
quod animadversum est in eo qui contra omni ratione pugnarunt, non debeo reprehendere,
who made opposition in every way, Cic. Rosc. Am. 47, 137; id. Verr. 2, 2, 43, § 107:
contra etiam aliquid abs te profectum ex multis audivi,
something inimical, id. Fam. 5, 5, 2.—
(β).
Trop.:
aut alio quovis (sc. colore) qui contra pugnet et obstet,
Lucr. 2, 794; 2, 868.—
4.
Of warfare.
(α).
Lit.:
ut eos adversarios existimemus qui arma contra ferant,
Cic. Off. 1, 25, 87; 1, 12, 37; Vell. 2, 28, 4; cf.:
quid quod exercitum contra duxit?
Auct. Her. 4, 16, 23:
ut si qua ex parte obviam contra veniretur, acie instructa depugnarent,
if they should be attacked by an open charge, Caes. B. G. 7, 28:
issentque confestim ad urbem ni venire contra exercitum... audissent,
Liv. 7, 39, 17:
cum Romanae legiones contra direxerint,
would oppose their march, Tac. H. 4, 58; id. A. 6, 44.—With dat.:
et huic contra itum ad amnem Erinden,
Tac. A. 11, 10.—
(β).
Trop.:
quod ubi viderunt corvi, contra auxiliantur, velut adversus communem hostem,
Plin. 10, 74, 95, § 205.—
5.
Of legal contests.
(α).
With verbs of saying; v. 9. a.—
(β).
Venire contra, of any legal act with the intention to hurt the adversary:
quid? si omnium mortalium Sthenio nemo inimicior quam hic C. Claudius... fuit? si de litteris corruptis contra venit, etc.?
if he made a charge of forgery against him? Cic. Verr. 2, 2, 43, § 107; cf. II. B. c. b.—
(γ).
On the part of the adversary:
inveniendum contra est, quo distet haec causa a ceteris,
Quint. 5, 10, 114; 9, 2, 35; 12, 8, 10.—
(δ).
Of judgments against the parties or against opinions:
ne spoliaret fama probatum hominem si contra judicasset,
given an adverse decision, Cic. Off. 3, 19, 77; cf. Val. Max. 7, 2, 4; Cic. Caecin. 24, 69.—
6.
Of literary opposition.
(α).
Mostly with verbs of saying; v. 9. a. g.—
(β).
With other verbs:
astrologorum artem contra convincere tendit,
Lucr. 5, 728:
contra nunc illud pone, etc.,
Sen. Ben. 7, 14, 6:
habeat (liber meus) etiam quosdam qui contra sentiant et adversentur,
some dissentients and opponents, Quint. 3, 1, 5; 2, 17, 40; 3, 8, 69.—
7.
Of public and political opposition.
(α).
With verbs of saying; v. 9. a. d.—
(β).
With petere, to be a candidate for office in opposition to another:
nihil enim supererat de quo certarent, nihil quod contra peterent,
no office was left for which to canvass against each other, Cic. Agr. 2, 33, 91:
honores contra petere,
Quint. 6, 1, 17.—With ire, with dat., of an opposing vote in the senate (cf.:
pedibus ire): sententia Cassii ut nemo unus contra ire ausus est, ita dissonae voces respondebant,
Tac. A. 14, 45.—
8.
Of violation of law, contracts, etc.: contra facere, or contra committere, to violate, transgress a law, etc.: leges esse non ex ejus qui contra commiserit utilitate, spectari oportere, not in the interest of the transgressor, Cic. Inv. 2, 48, 153:
si quis sub hoc pacto vendiderit ancillam ne prostitueretur, et si contra factum esset,
and if the contract was violated, Dig. 18, 1, 56.—
9.
With verbs of saying, etc., contra dicere; less freq. disputare, disserere, pugnare, in the sense of dicere, and contra scribere (often contradico, in one word, in post-Aug. writers; esp. with dat.).
a.
Absol.
(α).
Contra dicere, to speak as counsel of the adversary, to plead his cause, in legal proceedings:
cum contra dicturus Hortensius esset,
would speak on the other side, Cic. Quint. 24, 77:
hoc... contra dicente Cotta judicatum est,
id. Caecin. 33, 97:
dixisse ut contra nemo videretur,
id. Brut. 53, 198: ut contra Crassus... exorsus est, began on the other side, id. ib. § 197.—Hence: qui contra dicit, the adversary or counsel of the adversary:
contra autem qui dicet, similitudinem infirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 50, 151; id. Part. Or. 21, 108.—In the same sense: agens contra: si nos... impares agentium contra ingeniis dixerimus, that we are unequal to the talents of our adversary's counsel, [p. 453] Quint. 4, 1, 8.—
(β).
To make charges against (rare):
si qui contra vellet dicere, usurum esse eum suo testimonio,
Cic. Clu. 48, 134:
qua ratione nemo neque tum item fecerit, neque nunc contra dicat,
id. Quint. 29, 88; so,
contra disputare, of objections to or against a witness: nihil contra disputabo priusquam dixerit,
id. Fl. 21, 51.—
(γ).
In gen., to speak on the other side of a question:
fiebat autem ita, ut cum is qui audire vellet dixisset quid sibi videretur, tum ego contra dicerem,
Cic. Tusc. 1, 4, 8; id. Fin. 2, 1, 2; so,
contra disputare and contra scribere,
id. Or. 1, 19, 85; Vitr. 3, 1, 6; Quint. 2, 17, 13; Dig. 9, 2, 21, § 1.—Hence: qui contra dicunt or disputant, the opponents:
nec qui contra dicunt causam difficilem repellunt,
Cic. Fin. 3, 1, 2:
ad coarguendos qui contra disputant,
to refule his opponents, Quint. 2, 15, 26.—
(δ).
To oppose or object to a proposition, motion, or petition:
quam palam principes dixerunt contra!
protested against it, Cic. Verr. 2, 5, 16, § 41; Caes. B. C. 1, 32; Cic. Clu. 47, 130.—With pugnare:
cum decerneretur frequenti senatu, contra pugnante Pisone, etc.,
Cic. Att. 1, 14, 5:
filius ejus incolumitatem optat: contradicit pater,
the father objects, Quint. 9, 2, 85; 9, 2, 83; Plin. ap. Gell. 9, 16, 5; Cic. Dom. 33, 87:
contradicente nullo,
Suet. Caes. 20; Dig. 3, 3, 15.—
(ε).
To reply:
contradixit edicto,
answered by an edict, Suet. Aug. 56. —
(ζ).
Abl. absol. impers.:
explorandum videtur an etiam contradicto aliquando judicio consuetudo firmata sit,
whether the custom has been confirmed by judgment upon a judicial contest, Dig. 1, 3, 34.—
b.
With acc. neutr. pron., to object, to make or raise an objection, to reply; esp. in legal proceedings:
ego enim, te disputante, quid contra dicerem meditabar,
Cic. N. D. 3, 1, 1:
ut contra si quid dicere velit non audiatur,
id. Fin. 5, 10, 27:
aiebat illum primo sane diu multa contra (i. e. dixisse), ad extremum autem, etc.,
id. Att. 2, 22, 2.— Hence: quod contra dicitur, or quae contra dicuntur, the objections:
ut et id quod intenderemus confirmare, et id quod contra diceretur refellere (possemus),
refute the objections, Cic. de Or. 1, 20, 90:
quia neque reprehendi quae contra dicuntur possunt, etc.,
id. ib. 2, 81, 331; id. Inv. 2, 44, 127; Quint. 1, 2, 17.—In the same sense, as subst.: contrā dicta, orum, n. plur.:
seu proposita confirmamus, sive contra dicta dissolvimus,
or refute the objections, Quint. 4, prooem. 6.—With acc. and inf.:
dicitur contra, nullum esse testamentum,
the objection is made that there is no testament, Cic. Agr. 2, 6, 42.—
c.
With dat., written in one word (post-Aug.).
(α).
To oppose a person by speaking against his views:
solitum se etiam Thraseae contradicere,
to oppose even Thrasea, Tac. H. 2, 91:
tibi,
Suet. Aug. 54:
Curioni...,
id. Rhet. 1. —Hence of answers and replies in law: quid si filium testatoris heres ejus prohibuit? Huic contradici potest: ergo pietatis, etc., he may be answered by this plea, etc., Dig. 11, 7, 14, § 13.—And of advisory answers opposed to one's legal views:
volenti mihi ream adulterii postulare eam, etc., contradictum est,
my views were disapproved, rejected, Dig. 48, 5, 11, § 10.—
(β).
To oppose an opinion, with dat. of the thing:
cum plures tantum sententiis aliorum contradicerent,
opposed the opinions, Tac. H. 1, 39.—
(γ).
To object to a motion or petition, with dat. of the petitioner:
patrem qui damnavit optat ne is torqueatur: pater ei contradicit,
the father objects, Quint. 9, 2, 81:
cum ambienti ut legibus solveretur multi contradicerent,
Suet. Caes. 18; Dig. 40, 5, 14; 40, 12, 33.—
(δ).
With dat. of the petition:
preces erant, sed quibus contradici non posset,
which could not be denied, Tac. H. 4, 46 fin.; Dig. 3, 1, 1, § 2.—
(ε).
To contest the validity of a law (rare):
quibus (legibus) contradici potest,
Quint. 7, 7, 4.—
(ζ).
To contradict an assertion (very rare):
pro certis autem habemus... cuicunque adversarius non contradicit,
Quint. 5, 10, 13.—
d.
With quin, to object:
praetor Samnitibus respondit... nec contra dici quin amicitia de integro reconcilietur,
there was no objection to a reconciliation, Liv. 8, 2, 2.
C.
To one's disadvantage; mostly predic. with esse, unfavorable, adverse, damaging (post-Aug.;
but cf. II. B. 2.): ut eum qui responsurus est vel tacere, vel etiam invitum id quod sit contra cogat fateri,
Quint. 7, 3, 14:
cum verba (legis) contra sint,
id. 7, 1, 49:
sed experimentum contra fuit,
unsuccessful, Tac. H. 2, 97 fin.:
ubi fortuna contra fuit,
id. ib. 3, 18:
si fortuna contra daret,
should be unfavorable, id. ib. 1, 65 fin.; id. A. 15, 13.
D.
Of logical opposition, with negative force.
1.
Of a direct contrast.
a.
Predicatively, with esse, fieri, etc., the contrary, the opposite:
quod fieri totum contra manifesta docet res,
but experience teaches that just the contrary is true, Lucr. 3, 686; 4, 1088:
in stultitia contra est,
with fools the reverse is true, Cic. Clu. 31, 84:
in hac quidem re vereor ne etiam contra (i. e. sit),
id. Att. 12, 46; id. Off. 1, 15, 49:
quod contra est,
Sall. J. 85, 21:
quis non credat, etc.? Contra autem est,
Sen. Q. N. 3, 25, 12; id. Ep. 7, 3; Dig. 37, 4, 4:
contra fore si, etc.,
ib. 34, 2, 39, § 2:
immo forsitan et contra (i. e. erit),
ib. 41, 3, 49:
ego contra puto (i. e. esse),
Plin. Ep. 1, 20, 7; Lampr. Alex. Sev. 25.—
b.
With evenire, accidere, sentire, scribere, habere, etc.:
utrumque contra accidit: istic enim bellum est exortum, hic pax consecuta,
of both the contrary has happened, Cic. Fam. 12, 18, 2; so Dig. 38, 2, 51:
id ego contra puto (sc.: faciendum esse),
id. Att. 10, 8, 2:
contra evenit in iis morbis,
Sen. Ep. 52, 7; Plin. 2, 65, 65, § 163:
ego contra sentio,
Sen. Clem. 1, 15, 5; Sedig. ap. Gell. 15, 24, 4; Dig. 40, 2, 25:
Proculus contra (sc. sentit),
ib. 35, 2, 1, § 14; 33, 7, 25:
licet Celsus contra scribat,
ib. 9, 2, 21, § 1: contra probatur, Gai Inst. 2, 78; Dig. 33, 7, 12, § 34.—Very rarely referring to a term in the same clause:
cujus disparem mitioremque naturam contra interpretabatur,
interpreted in an opposite sense, misinterpreted, misunderstood, Tac. H. 4, 86 fin. —
c.
Referring to a word or phrase in the same predicate.
(α).
To an adverb, in an opposite manner, otherwise, differently, not, etc.:
nam ad summam totius rei pertinet, caute an contra demonstrata res sit,
Cic. de Or. 2, 81, 330: quod viriliter animoque fit, id, etc.;
quod contra, id turpe,
id. Off. 1, 27, 94:
sit sapienter usus aut contra,
Quint. 2, 5, 15:
lactuca locis apricis optume autumno ponitur, mediterraneis aut frigidis contra ( = pessime),
Col. 11, 3, 25.—
(β).
To a predicative adjective, not, the opposite, the reverse, etc.:
ut aliae (res) probabiles videantur aliae contra,
improbable, Cic. Ac. 2, 32, 103; id. Off. 2, 2, 7:
quid est quod me impediat ea quae probabilia mihi videantur sequi, quae contra, improbare,
id. ib. 2, 2, 8; id. Or. 2, 31, 135; Quint. 4, 2, 52.—
(γ).
To a verbal predicate:
an frater fratri exsistat heres, an contra ( = annon),
Dig. 34, 5, 19.—
(δ).
To a subject infinitive:
laudare testem vel contra pertinet ad momentum judiciorum,
praising or censuring a witness, Quint. 3, 7, 2.—
(ε).
To a clause, translated by not or by a repetition of the clause with a negative:
quae secundum naturam essent, ea sumenda et quadam aestimatione dignanda docebat, contraque contraria,
those that were not, not, Cic. Ac. 1, 10, 36: quod cuidam aut sapiens videor quod una non jerim, aut felix fuisse;
mihi contra,
id. Att. 9, 12, 4: an credibile est, incestum cum filia commissum? Et contra, veneficum in noverca, adulterum in luxurioso? and incredible, etc., Quint. 5, 10, 19; so Dig. 9, 1, 2, § 1.—
(ζ).
To an attributive genitive:
Marius cognoscere quid boni utrisque or contra esset (i. e. mali),
Sall. J. 88, 2:
verum de origine laudis contraque perspiciemus suo tempore (i. e. vituperationis),
Quint. 2, 4, 21:
alii a propositione accusatoris contraque loci oriuntur,
the accuser and the accused, id. 7, 2, 31;
so in several titles of the Digests, as Depositi vel contra, = actio depositi, vel contraria actio depositarii,
Dig. 16, 3 tit.; so ib. 16, 17, 1; 16, 13, 6; 16, 13, 7.—
2.
Reversing the relation of terms in the preceding sentence, the reverse, conversely, vice versa, etc.
a.
With its own predicate: saepe... corpus aegret, Cum tamen ex alia laetamur parte latenti;
Et retro fit uti contra sit saepe vicissim, Cum miser ex animo laetatur corpore toto,
Lucr. 3, 108: illa altera argumentatio, quasi retro et contra, prius sumit, etc., ( proceeding), so to speak, backward and in inverted order, Cic. Part. Or. 13, 46: neque illud ignoro, etc.; sed non idem accidit contra, but the converse is not true, Quint. 8, 6, 3; Gell. 4, 2, 5: ut vocabula verbis, verba rursus adverbiis, nomina appositis et pronominibus essent priora. Nam fit contra quoque frequenter non indecore. for often, not inelegantly, the order is reversed, Quint. 9, 4, 24:
quae etiam contra valent,
i. e. if the terms are reversed, id. 3, 7, 25; 9, 2, 49; 8, 6, 25; 9, 4, 72.—
b.
Belonging to the same predicate:
ut quidque erit dicendum ita dicet, nec satura jejune, nec grandia minute, nec item contra,
Cic. Or. 36, 123:
cum emtor venditori, vel contra, heres exstitit,
Dig. 35, 2, 48:
in quibus patrium pro possessivo dicitur, vel contra,
Quint. 1, 5, 45; 5, 10, 71:
junguntur autem aut ex nostro et peregrino, ut biclinium, aut contra, ut epitogium et Anticato,
id. 1, 5, 68:
ut capras in montosis potius locis quam in herbidis (pascar), equas contra,
but with mares the reverse is the case, Varr. R. R. 2, 1, 16:
itaque ille dicere melius quam praecipere, nos contra fortasse possumus,
Cic. Or. 42, 143:
qua collegi solent ex his quae faciunt ea quae faciuntur, aut contra,
or vice versa, Quint. 5, 10, 80; Dig. 14, 1, 1, § 12; 48, 5, 23, § 4.
E.
In logical antithesis of clauses with a merely rhet. force, on the contrary, on the other hand, vice versa; sometimes almost = sed or autem (freq.).
1.
In independent clauses.
a.
Opposing persons or parties: fortunam insanam esse... perhibent philosophi... Sunt autem alii philosophi qui contra Fortunam negant ullam exstare, Pac. ap. Auct. Her. 2, 23, 36 (Trag. Rel. v. 372 Rib.); Caecil. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 68; Varr. R. R. 1, 8, 1:
ego etiam quae tu sine Verre commisisti Verri crimini daturus sum... Tu, contra, ne quae ille quidem fecit, obicies,
Cic. Div. in Caecil. 11, 35:
ego contra ostendo, non modo nihil fecisse Sex. Roscium, sed, etc.,
id. Rosc. Am. 29, 79; id. Phil. 8, 3, 8; id. Off. 1, 30, 108; id. Fin. 5, 22, 62:
in Italia bellum gerimus, in sede ac solo nostro... Hannibal contra in aliena, in hostili est terra,
Liv. 22, 39, 13; 21, 50, 2; 3, 15, 2; 6, 7, 4; 9, 35, 4 et saep.; Nep. Alcib. 8, 1; Vell. 2, 31, 4; Sen. Ep. 9, 14; id. Ira, 2, 33, 6; Plin. 35, 10, 37, § 113; Tac. H. 3, 84; 3, 57; Suet. Tib. 2; id. Vit. 2; Just. 2, 1, 10; 8, 4, 11:
contra mercator, navim jactantibus austris Militia est potior?
Hor. S. 1, 1, 6; 1, 2, 30; 1, 3, 27; Prop. 2, 1, 45; 2, 23, 13 (3, 17, 3); Sen. Hippol. 214;
so with versa vice: barbarae gentes (Alexandrum) non ut hostem, sed ut parentem luxerunt... Contra Macedones versa vice non ut civem, sed ut hostem amissum gaudebant,
Just. 13, 1, 7.—
b.
Introducing a secondary or parallel opposition of thought: in loco umidiore far potius serunt quam triticum;
contra in aridiore hordeum potius quam far,
Varr. R. R. 1, 9, 4; 1, 1, 47: si nihil esset quod inane vocaret, Omne foret solidum;
nisi contra corpora certe Essent, etc., Omne quod est spatium vacuum constaret inane,
Lucr. 1, 521; 4, 348; cf.:
justa omnia decora sunt, injusta contra, ut turpia, sic indecora,
Cic. Off. 1, 27, 94; id. N. D. 2, 15, 41; id. de Or. 3, 33, 136; id. Quint. 30, 93: id. Off. 3, 21, 84; id. Leg. 2, 1, 2: facilem esse rem... si modo unum omnes sentiant; contra in dissensione nullam se salutem perspicere, Caes. B. G, 5, 31; Liv. 25, 30, 3; Sen. Ben. 1, 5, 2; Plin. 12, 19, 42, § 92; 11, 14, 14, § 35; Suet. Caes. 73; Gell. 1, 4, 5:
si male rem gerere insani est, contra bene, sani,
Hor. S. 2, 3, 74.—
2.
In opposition to a dependent clause:
ut hi miseri, sic contra illi beati quos, etc.,
Cic. Tusc. 5, 6, 16; so id. de Or. 1, 45, 198; Quint. 9, 3, 39:
cui ego rei tantum abest ut impedimento sim, ut contra te M. Manli adhorter, etc.,
Liv. 6, 15, 5; 6, 31, 4:
cum virtus adeo neminem spe ac pollicitatione corrumpat, ut contra in se inpendere jubeat, ac, etc.,
Sen. Ben. 4, 1, 2: aut igitur negemus quidquam ratione confici, cum contra nihil sine ratione recte fieri possit, aut, etc., whereas on the contrary, etc., Cic. Tusc. 4, 38, 84; cf.:
at contra,
Lucr. 2, 392.—
3.
With co-ordinate conjunctions.
a.
Copulative, et contra or contraque (never with ac or atque); also nec contra (rare), and on the other hand.
(α).
With reference to a reason or conclusion, after nam, enim, cum, or itaque: nam et ratione uti... omnique in re quid sit veri videre et tueri decet, contraque falli [p. 454]... tam dedecet quam, etc., Cic. Off. 1, 27, 94:
malus est enim custos... metus, contraque benevolentia fidelis,
id. ib. 2, 7, 23:
cum reficiat animos varietas ipsa, contraque sit aliquanto difficilius in labore uno perseverare,
Quint. 1, 12, 4; 3, 8, 32; 8, 6, 20:
itaque in probris maxime in promptu est, si quid tale dici potest, etc. Contraque in laudibus, etc.,
Cic. Off. 1, 18, 61; cf. Suet. Calig. 51; so with nec:
nam nec comoedia cothurnis assurgit, nec contra tragoedia socculo ingreditur,
Quint. 10, 2, 22.—
(β).
With contrasted examples or illustrations, often after ut or sic:
audivi ex majoribus natu, hoc idem fuisse in P. Scipione Nasica, contraque patrem ejus... nullam comitatem habuisse sermonis,
Cic. Off. 1, 30, 109:
ut suspitionibus credi oportere, et contra suspitionibus credi non oportere,
id. Inv. 2, 15, 48; Quint. 8, 4, 1; 5, 10, 48; 9, 3, 7; 9, 4, 52; 11, 1, 14; Sen. Ep. 82, 14; Dig. 17, 1, 22, § 4.—
(γ).
With contrasted actions, assumptions, etc.:
atque utinam qui ubique sunt propugnatores hujus imperii possent in hanc civitatem venire, et contra oppugnatores rei publicae de civitate exterminari!
Cic. Balb. 22, 51:
domo pignori data, et area ejus tenebitur... et contra jus soli sequitur aedificium,
Dig. 13, 7, 21:
equo et asina genitos mares, hinnos antiqui vocabant: contraque mulos quos asini et equae generassent,
Plin. 8, 44, 69, § 17: ceterum potest ex lege quidem esse judicium, sed legitimum non esse, et contra ex lege non esse, sed legitimum esse, Gai Inst. 4, 109; Plin. 2, 65, 65, § 161; 35, 15, 5, § 183.—
(δ).
After a negative clause, affirming the opposite idea, et contra or contraque, but on the contrary:
in quo (consulatu) ego imperavi nihil, et contra patribus conscriptis et bonis omnibus parui,
Cic. Sull. 7, 21:
nunc vero cum ne pulsus quidem ita sim ut superare non possim, contraque a populo Romano semper sim defensus, etc.,
id. Dom. 33, 88; id. Fin. 2, 17, 55; id. Marcell. 6, 20; so,
et contra,
Suet. Tit. 7.—
b.
With adversative conjunctions, at contra, sed contra, contra autem, contra vero (not verum contra, nor contra tamen).
(α).
At contra (freq.), merely a strengthened contra (v. 1. supra): huc accedit uti mellis lactisque liquores Jucundo sensu linguae tractentur in ore;
At contra taetri absinthi natura... foedo pertorqueat ora sapore,
Lucr. 2, 400:
cogunt,
id. 2, 74; 1, 366; 2, 235 et saep.: nos qui domi sumus, tibi beati videmur;
at contra nobis tu quidem... prae nobis beatus,
Cic. Fam. 4, 4, 2; id. Tusc. 1, 3, 5; id. Rosc. Am. 45, 131; id. Verr. 2, 5, 26, § 66; Sall. J. 36, 2; 4, 7; 15, 3; id. C. 12, 5:
ideo siccas aiunt Aethiopiae solitudines... At contra constat Germaniam abundare rivis,
Sen. Q. N. 3, 6, 2; 1, 3, 1; id. Ep. 100, 7; Plin. 7, 53, 54, § 186; Suet. Galb. 15; Tac. A. 4, 28.—
(β).
Sed contra, after a negative sentence (class.):
non quo acui ingenia adulescentium nollem, sed contra ingenia obtundi nolui,
Cic. de Or. 3, 24, 93; id. Att. 9, 15, 3; id. Ac. 1, 10, 35; id. Fl. 11, 26:
arma populi Romani non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem adferre,
Liv. 45, 18, 1:
tu ne cede malis, sed contra audentior ito,
Verg. A. 6, 95; Plin. Ep. 1, 10, 12.—PostAug. also without a preceding negation:
obiisse nostro Laium scelere autumant superi inferique: sed animus contra innocens... negat,
Sen. Oedip. 765; Symm. Ep. 6, 81.—
(γ).
Contra autem (rare;
in Cic. only where different subjects have contrasted predicates in dependent clauses): quia pacis est insigne toga, contra autem arma tumultus atque belli,
Cic. Pis. 30, 73.—In later writers = contra alone:
sub septemtrione aedificia... conversa ad calidas partes oportere fieri videntur. Contra autem sub impetu solis meridiani regionibus conversa ad septemtrionem... sunt facienda,
Vitr. 6, 1, 2; Gell. 14, 2, 19; Dig. 7, 1, 25, § 3; 34, 3, 25.—
(δ).
Contra vero (very rare;
not in Cic.), used for contra: contra vero quercus infinitam habet aeternitatem,
Vitr. 2, 9, 8; 6, 1, 3; Cels. 3, 6 fin. —
(ε).
Atqui contra, App. Mag. p. 287, 24.—
c.
With disjunctive conjunctions, aut contra, vel contra, seu contra, or on the contrary, or conversely (always without change of subject).
(α).
Aut contra:
num aut scriptum neget, aut contra factum infitietur?
Cic. Part. Or. 38, 133: quae (mens) aut languescit... aut contra tumescit, etc., Quint. 1, 2, 18:
si imbres defuere, aut contra abundavere,
Plin. 17, 24, 37, § 228.—
(β).
Vel contra:
hinc enim quaestiones oriuntur: Injuriam fecisti, sed quia magistratus, majestatis actio est? Vel contra: Licuit... quia magistratus?
Quint. 5, 10, 40; 9, 4, 96; Suet. Galb. 3; Dig. 35, 2, 56, § 4; 8, 4, 6.—
(γ).
Seu contra:
seu tristis veniam, seu contra laetus amicis,
Prop. 1, 11, 25.—
d.
With causal conjunctions, nam contra (very rare;
never contra enim): falso queritur de natura sua genus humanum quod, etc. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque praestabilius invenies,
Sall. J. 1, 1; Quint. 1, 1, 1; 9, 2, 23. —
4.
In late Lat., e contra (also one word, ēcontrā) = contra,
(α).
In the meaning, the contrary (D. 1.):
aliis vero econtra videtur,
Hier. Ep. 12.—
(β).
Et econtra = et contra (E. 3. a.):
honestiorum provectu et econtra suppliciis,
Aur. Vict. Caes. 39, 45.—For quod contra, v. II. E. 1. c.—
5.
With emphatic particles.
a.
Quin contra, nay on the contrary, opposing an affirmative sentence to a preceding negative statement (quin etiam amplifies without opposition; sed contra opposes without amplification; quin contra both opposes and amplifies);
not before Livy: num qui enim socordius rempublicam administrari post Calvi tribunatum... quam? etc. Quin contra patricios aliquot damnatos... neminem plebeium,
Liv. 6, 37, 8; 31, 31, 9; 35, 26, 10; 37, 15, 3.—
b.
Immo contra (post-Aug.).
(α).
= no, on the contrary, refuting opinions, after questions and in the form of a dialogue:
existimas nunc me detrahere tibi multas voluptates?... Immo contra, nolo tibi umquam deesse laetitiam,
Sen. Ep. 23, 3; Dig. 33, 7, 5; 33, 7, 29.—
(β).
= sed contra, but on the contrary:
proinde ne submiseris te, immo contra fige stabilem gradum,
Sen. Cons. Marc. 5, 6; id. Cons. Polyb. 15, 2; cf. prep.:
immo contra ea,
Liv. 41, 24, 8; cf. II. E. 1. b. infra.—
c.
Item contra = an emphatic et contra (very rare):
quoniam... beate vivere alii in alio, vos in voluptate ponitis, item contra miseriam in dolore, etc.,
Cic. Fin. 2, 27, 86; cf. I. A. 3. g supra.
F.
With a comparative clause introduced by ac, atque, or quam, representing a logical or moral opposition (contra atque debuit = non ita ut debuit; cf. Cic. Or. 3, 19, 70); cf. prep., II. C. 3. g, and II. E. 2. infra.
1.
Of logical opposition, contrary to, different from, otherwise than; in the best prose only with atque or ac.
(α).
With atque:
item, contra atque apud nos, fieri ad Elephantinem ut neque ficus neque vites amittant folia,
Varr. R. R. 1, 7, 6:
simulacrum Jovis, contra atque ante fuerat, ad orientem convertere,
Cic. Cat. 3, 8, 20; id. Sull. 24, 69:
judicium suscepturos contra atque omnis Italia populusque Romanus judicavisset,
Caes. B. C. 3, 12; id. B. G. 4, 13; Plin. 12, 19, 43, § 95.—
(β).
With ac:
itaque contra est ac dicitis,
Cic. Fin. 4, 15, 41:
vides, omnia fere contra ac dicta sint evenisse,
id. Div. 2, 24, 53; so id. Verr. 2, 4, 6, § 11; id. Or. 40, 137:
cum contra ac Deiotarus sensit victoria belli judicaret,
id. Phil. 11, 13, 34:
Petreius ubi videt, Catilinam, contra ac ratus erat, magna vi tendere, etc.,
Sall. C. 60, 5.—
(γ).
With ac and atque:
si denique aliquid non contra ac liceret factum diceretur, sed contra atque oporteret,
Cic. Balb. 3, 7.—
(δ).
With quam (post-Aug.):
cui contra quam proposuerat aliqua cesserunt,
Sen. Ira, 3, 6, 5; Plin. 10, 53, 74, § 149; 11, 21, 24, § 72; Gell. 6 (7), 8, 6:
contra quam licet,
id. 1, 3, 19; Sil. 15, 107.—
2.
Of moral opposition of acts contrary to rules and principles (cf. II. 3. g infra); so always with quam:
mater Aviti, generi sui, contra quam fas erat, amore capta,
contrary to the divine law, Cic. Clu. 5, 12:
ut senatus, contra quam ipse censuisset, ad vestitum rediret,
contrary to its own resolution, id. Pis. 8, 18:
contra quam ista causa postulasset,
id. Caecin. 24, 67:
contra quam sanctum legibus est,
Liv. 30, 19, 9; Cic. Leg. 2, 5, 11; id. Q. Fr. 1, 1, 1, § 2; id. Dom. 46, 122:
contraque faciunt quam polliceri videntur,
Auct. Her. 4, 3, 6; Cic. de Or. 2, 20, 86.
II.
Prep. with acc., before, against, facing, towards, opposite to, contrary to (acc. to many scholars not ante-class.; cf. Hand, Turs. II. p. 108; but found Plaut. Ps. 1, 2, 24 Fleck., a line omitted by Lorenz as a gloss; id. Pers. 1, 1, 13 Ritschl; Att. ap. Non. p. 469, 15, or Trag. Rel. v. 476 Rib.; cf. also Plaut. Poen. 5, 6, 18; Cato, R. R. 18, 1, and v. I. A. 1. a. b, and I. A. 1. b. a supra).
A.
Local uses.
1.
Opposite, over against, facing.
a.
Of countries and places (mostly of those separated by water;
adversus and e regione mostly of places opposite by land): insulae natura triquetra, cujus unum latus est contra Galliam,
Caes. B. G. 5, 13; 3, 9; 4, 20:
ad insulam quae est contra Massiliam,
id. B. C. 1, 56; 3, 23:
Rhodios, pacatis contra insulam suam terris, etc.,
Liv. 37, 15, 7; 3, 26, 8:
Carthago Italiam contra,
Verg. A. 1, 13; 5, 124; Ov. M. 14, 17:
insulae quae contra Tauri promuntorium inopportune navigantibus objacent, Chelidoniae nominantur,
Mel. 2, 7; Plin. 3, 26, 30, § 151; 6, 28, 32, § 152; 5, 7, 7, § 41; Tac. A. 3, 1; id. H. 2, 17.—
b.
Of the heavenly bodies:
donique (luna) eum (sc. solem) contra pleno bene lumine fulsit,
Lucr. 5, 708:
contra Volucris rostrum posita est Lyra,
Vitr. 9, 4, 5; Sen. Q. N. 1, 5, 9; 1, 8, 3; Plin. 2, 31, 31, § 99; 5, 10, 10, § 56.—So, tertium (latus Britanniae) est contra septem triones, opposite ( facing); hence, contra meridiem and contra ortus (instead of ad or adversus meridiem, etc.), facing the south and east, Plin. 6, 24, 24, § 85; 17, 2, 2, § 22. —So of a person standing in the sunlight:
cum minima umbra (i. e. a sole) contra medium fiet hominem,
Plin. 18, 33, 76, § 327; cf.:
contra mediam faciem meridies erit,
id. 18, 33, 76, § 326.—
c.
Of opposite ends of a line.
(α).
Of the diameter of the earth: esse e regione nobis e contraria parte terrae qui adversis vestigiis stent contra nostra vestigia, quos antipodas vocatis, Cic. Ac. 2, 39, 123.—
(β).
Of a line drawn:
contra autem E littera I erit ubi secat circinationem linea,
opposite the point E will be the letter I, Vitr. 9, 7, 4.—
d.
Of buildings, etc.:
contra hoc aviarium est aliud minus in quo quae mortuae sunt aves curator servare solet,
Varr. R. R. 3, 5, 5; Vitr. 5, 6, 3; 3, 5, 15:
(statuam) quae fuerit contra Jovis Statoris aedem in vestibulo Superbi domus,
Plin. 34, 6, 13, § 29:
contra medium fere porticum diaeta paulum recedit,
Plin. Ep. 5, 6, 20; 2, 17, 5; Suet. Aug. 44.—
e.
Of places on the human body:
id quod contra stomachum est,
Cels. 4, 5 (4, 12 med.); 7, 7;
4, 20 (13).—Of the direction of the intestines, etc.: ea... contra medium alvum orsa,
Cels. 4, 1 fin. —
2.
Of actions, opposite, towards, against, facing (syn.:
adversus, ad, e regione,
Caes. B. G. 7, 61).
a.
In gen.:
quamvis subito... quamque Rem contra speculum ponas, apparet imago,
Lucr. 4, 156: Democritus... clipeum constituit contra exortum Hyperionis, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4:
et contra magnum potes hos (i.e. oculos) attollere solem, Nec tremis...?
Prop. 1, 15, 37; Col. 7, 3, 8:
rex constiterat contra pedites,
Curt. 10, 9, 13; 9, 5, 1:
ne contra septentrionem paveris,
Plin. 18, 33, 76, § 330; 28, 6, 19, § 69:
contra solem varie refulgens,
placed in the sun, id. 37, 10, 63, § 173; 10, 54, 75, § 151; 37, 6, 22, § 83;
37, 7, 25, § 95: cum terrestres volucres contra aquam clangores dabunt,
id. 18, 35, 87, § 363; 19, 8, 39, § 131.—
b.
Dependent on verbs of motion (very rare without the idea of hostility):
(Dinocrates) incessit contra tribunal regis jus dicentis,
towards, Vitr. 2, praef. 1.—So trop., of actions done for a purpose:
lege Cornelia de sicariis tenetur qui, cum in magistratu esset, eorum quid fecerit contra hominis necem quod legibus permissum non sit,
Dig. 48, 8, 4.—
c.
Appositively, with the predicate: (elephanti) tanta narratur clementia contra minus validos, ut, etc., if fronting weaker animals, if brought in contact with them (not to be connected with clementia), Plin. 8, 7, 7, § 23.—Similarly: dum... fidens non est contra feram, if fronting the animal (not dependent on fidens), Plin. 8, 16, 21, § 57.—
d.
Against an opposing action, etc.:
contra vim atque impetum fluminis conversa,
Caes. B. G. 4, 17, 5:
cum plateae contra directos ventos erunt conformatae,
Vitr. 1, 6, 8:
ut contra ventum gregem pascamus,
Col. 7, 3, 12; Sen. Q. N. 2, 31, 2; Plin. 29, 3, 12, § 52; 17, 2, 2, § 21; 8, 16, 21, § 54:
contra fluminum impetus aggeribus,
id. 35, 14, 48, § 169:
capite in sole contra pilum peruncto,
id. 27, 4, 5, § 17; 18, 35, 88, § 364; Varr. ap. Plin. 7, 20, 19, § 83; Sil. 14, 352; Dig. 9, 2, 29, § 4. [p. 455] — Trop.:
contra fortunam tenendus est cursus,
Sen. Prov. 5, 9.—Prov.:
contra stimulum calces,
kick against the pricks, Isid. Orig. 1, 36, 28 (al. calcitres); cf. Amm. 18, 5, 1.—
e.
Of local actions with hostile intent.
(α).
Lit.:
quae vis Coclitem contra omnes hostium copias tenuit?
Cic. Par. 1, 2, 12:
Pompeium Cartejae receptum scribis: jam igitur contra hunc exercitum (sc. constitit),
id. Att. 15, 20, 3:
pertimescam, credo, ne mihi non liceat contra vos in contione consistere,
to face you, id. Agr. 1, 8, 25; Lepidus ap. Cic. Fam. 10, 34, 1; Caes. B. C. 1, 26:
a fronte contra hostem pedum quindecim fossam fieri jussit,
id. ib. 1, 41; 1, 42; id. B. G. 7, 62:
Tullus adversus Veientem hostem derigit suos: Albanos contra legionem Fidenatium collocat,
Liv. 1, 27, 5; 24, 41, 5; 38, 4, 5; Verg. A. 12, 279; Front. Strat. 2, 2, 13; 2, 3, 17.—Appositively, with a local verb understood:
terribilis haec contra fugientes belua est, fugax contra insequentes,
i. e. if fronting, if placed opposite, Plin. 8, 25, 38, § 92.—
(β).
Trop.:
castra sunt in Italia contra populum Romanum in Etruriae faucibus collocata,
Cic. Cat. 1, 2, 5; id. Mil. 1, 2; Quint. 7, 7, 5:
tum contra hanc Romam illa altera Roma quaeretur,
will be as a rival against this Rome, Cic. Agr. 2, 22, 86:
cui rationi contra homines barbaros atque imperitos locus fuisset, hac ne ipsum quidem sperare, etc.,
Caes. B. G. 1, 40:
(Cicero) plerumque contra inimicos atque obtrectatores plus vindicat sibi,
when fronting adversaries, Quint. 11, 1, 23.—
f.
In partic.
(α).
Stare contra aliquem (opp. stare ab aliquo); usu. implying hostility; mostly trop., to stand against, to be arrayed against, to face, oppose:
quod contra hoc exemplum nulla staret eorum ratio,
Auct. Her. 4, 5, 7:
contra populi studium,
Cic. Brut. 34, 126:
contra civium perditorum... dementiam a senatu et a bonorum causa,
id. ib. 79, 273; so,
a mendacio contra veritatem,
id. Inv. 1, 3, 4:
contra cives in acie,
id. Att. 16, 11, 2:
et adversi contra stetit ora juvenci,
opposite, Verg. A. 5, 477; 5, 414:
haec enim (ratio) sola... stat contra fortunam,
Sen. Ep. 14, 4, 2: contra leonem etiam stetit, fronted, i. e. hunted, Spart. Carac. 5 fin. —
(β).
Contra aliquem ire:
aut saevos Libyae contra ire leones,
Stat. Th. 9, 16.— Trop.:
uti contra injurias armati eatis,
Sall. J. 31, 6:
interritus (sapiens) et contra illa (mala) ibit et inter illa,
Sen. Ep. 59, 8; cf.: contra venire, II. B. 1. c. b infra, and v. also II. B. 2. b. and II. B. 1. b. infra.—
3.
Transf.,
a.
To persons placed together for comparison:
C. vero Caesar, si foro tantum vacasset, non alius ex nostris contra Ciceronem nominaretur,
Quint. 10, 1, 114:
CORONATO CONTRA OMNES SCAENICOS,
Inscr. Grut. p. 331, n. 4.—
b.
To things compared, as if weighed against each other as to their value, strength, etc.
(α).
Lit. (very rare):
quamcunque vis rem expende, et contra aquam statue... Si gravior est, leviorem rem... feret, etc.,
Sen. Q. N. 3, 25, 5.—
(β).
Prop.:
cujus (i. e. generis humani) causa videtur cuncta alia genuisse natura, magna saeva mercede contra tanta sua munera,
Plin. 7, 1, 1, § 1:
qui amicus esse coepit quia expedit, placebit ei aliquod pretium contra amicitiam,
Sen. Ep. 9, 9:
numquam ulli fortiores cives fuerunt quam qui ausi sunt eum contra tantas opes ejus... condemnare,
Cic. Fam. 7, 2, 3:
tantum studium bonorum in me exstitisse, contra incredibilem contentionem clarissimi et potentissimi viri,
id. ib. 7, 2, 2; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 3:
nomen prorogans nostrum et memoriam extendens contra brevitatem aevi,
as a compensation for, Plin. 2, 63, 63, § 154.—So esp., valere contra, to weigh against, counterbalance, avail or prevail against: non vereor ne meae vitae modestia parum valitura sit contra falsos rumores, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 8:
(illa facta) pro periculo potius quam contra salutem valere debere,
Cic. Part. Or. 35, 120; id. Off. 3, 29, 104:
contrane lucrum nil valere Pauperis ingenium?
Hor. Epod. 11, 11; Sen. Ben. 4, 15, 1; id. Cons. Helv. 5, 5; so,
robur habere contra: si contra unamquamlibet partem fortunae satis tibi roboris est,
id. ib. 13, 2;
so of counterchecks: in Creta decem qui cosmoe vocantur, ut contra consulare imperium tribuni plebis, sic illi contra vim regiam constituti,
Cic. Rep. 2, 33, 58.—Of antidotes: cimicum natura contra serpentium morsus valere dicitur, item contra venena omnia, Plin. 29, 4, 17, § 61.—Hence,
c.
Colloq., aliquid contra aurum est, something is worth gold, is superb, both predicatively and attributively (cf.: auro contra, I. A. 2. supra): hujusce pomaria in summa Sacra Via ubi poma veneunt, contra aurum imago, a spectacle for gold, i. e. a magnificent sight, Varr. R. R. 1, 2, 10 MSS. (al. aliter):
numcubi hic vides citrum... num quod emblema aut lithostratum? quae illic omnia contra aurum,
superb, id. ib. 3, 2, 4 MSS. (Schneid. omits aurum, ex conj.):
oneravi vinum, et tunc erat contra aurum,
Petr. 7, 6.—
d.
Transf., of replies, with aiebat, inquit, etc.; both in friendly and inimical sense; esp., contra ea, contra haec, = the adv. contra:
contra ea Titurius sero facturos clamitabat, etc.,
Caes. B. G. 5, 29:
contra ea Verginius unum Ap. Claudium et legum expertem et, etc., aiebat,
Liv. 3, 57, 1; 24, 45, 4:
quae contra breviter fata est vates,
Verg. A. 6, 398:
contra quod disertus Tu impie fecisti inquit, etc.,
Quint. 7, 1, 53 (cf.: contra ea, II. E. 1. infra).
B.
Denoting hostility or disadvantage.
1.
With verbs of hostile action.
a.
Of physical exertion:
pugnavere et tertio consulatu ejus viginti (elephanti) contra pedites quingentos,
Plin. 8, 7, 7, § 22:
proelium Afri contra Aegyptios primi fecere fustibus,
id. 7, 56, 57, § 200; 8, 40, 61, § 142. —
b.
Referring to warfare (usu. adversus), bellum gerere (rarely for cum or adversus; but contra patriam, contra aras, etc., not cum patria, etc.; cf.
bellum, II. A. 1. e.): a quo prohibitos esse vos contra Caesarem gerere bellum (opp. pro),
Cic. Lig. 8, 25; id. Phil. 5, 10, 27; Liv. Ep. 129.—With bellum suscipere:
contra Antonium,
Cic. Phil. 8, 2, 5; so,
contra patriam,
id. Sull. 20, 58:
pugnare contra patriam,
id. ib. 25, 70:
contra conjuges et liberos,
Sen. Ben. 5, 15, 5:
armatum esse contra populum Romanum,
Cic. Prov. Cons. 13, 32.—With arma ferre (freq.), Cic. Phil. 2, 29, 72; 13, 21, 47; Liv. 28, 28, 15; Nep. Att. 4, 2; Tib. 1, 6, 30; Ov. M. 4, 609; 13, 269; id. P. 1, 1, 26.—With arma sumere or capere, Cic. Rab. Perd. 6, 19; id. Phil. 4, 1, 2; 4, 3, 7:
armis contendere contra,
Caes. B. G. 2, 13:
arma alicui dare (trop.),
Cic. Phil. 2, 21, 53:
aciem instruere (trop.),
Liv. 25, 4, 4:
exercitum comparare,
Cic. Phil. 3, 6, 14; 4, 1, 2:
exercitum instruere,
id. Cat. 2, 11, 24:
exercitum ducere and adducere,
id. Phil. 4, 2, 5; 3, 4, 11:
exercitum contra Philippum mittere,
id. Inv. 1, 12, 17:
naves ducere contra,
Hor. Epod. 4, 19:
ducere contra hostes,
Liv. 1, 27, 4:
florem Italiae educere contra,
Cic. Cat. 2, 11, 24:
proficisci contra,
to march against, Liv. 1, 11, 3; 8, 2, 5:
auxilium ferre Rutulis contra Latinos,
Plin. 14, 12, 14, § 88:
juvare aliquem contra,
Caes. B. C. 1, 35:
consilium inire contra Sequanos,
to take hostile measures against, id. B. G. 6, 12.—
c.
Of legal contention (more freq. adversus, except with verbs of saying).
(α).
In gen., with agere or causam agere, to act as counsel against a party or his attorney:
cum agerem contra hominem disertissimum nostrae civitatis,
Cic. Caecin. 33, 97; id. Brut. 63, 226; Sen. Ben. 4, 15, 3; Quint. 11, 1, 59.—Causam recipere or suscipere contra, to accept a retainer against:
(causam) quam receperam contra pueros Octavios,
Cic. Att. 13, 49, 1; Quint. 6, 1, 12; Plin. Ep. 4, 17, 1.—Adesse alicui contra, to appear, act as one's counsel against:
rogavit me Caecilius ut adessem contra Satrium,
Cic. Att. 1, 1, 3; Plin. Ep. 1, 7, 5 al.; cf.:
esse contra,
id. ib. 1, 18, 3.— Trop.: conquesturus venit;
at contra se adfuit et satisfacienti satisfecit,
Sen. Fragm. Amic. 14, 1, 89:
causam defendere contra,
against the accuser, Cic. de Or. 1, 39, 178:
statuere contra aliquem (sc. causam),
to establish a case against an adversary, id. Or. 10, 34:
actio competit contra,
Dig. 49, 14, 41:
querelam instituere contra,
ib. 5, 2, 21, § 1:
bonorum possessionem petere contra,
ib. 5, 2, 23:
jus obtinere contra,
Cic. Quint. 9, 34:
pugnare contra,
to struggle against the accuser, id. Sull. 17, 49; id. Verr. 1, 11, 33:
id quod mihi contra illos datum est,
i. e. a local advantage over, id. Tull. 14, 33:
judicare contra aliquem,
id. Fl. 20, 48; Dig. 21, 2, 55; 5, 2, 14; Just. Inst. 4, 17, 2:
pronuntiare contra,
Paul. Sent. 5, 34, 2: dare sententiam contra, Dig. 21, 2, 56, § 1:
decernere contra,
Cic. Fl. 31, 76:
appellare contra aliquem,
Dig. 49, 1, 3; 49, 5, 6; cf.:
contra sententiam,
Cod. Just. 7, 62, 32, § 2.—Sentire contra aliquem, to have an opinion unfavorable to:
cur vos (cum) aliquid contra me sentire dicatis, etc.,
Cic. Caecin. 27, 79.—
(β).
Venire contra aliquem, to appear as counsel for one's adversary:
quid tu, Saturi, qui contra hunc venis, existimas aliter?
Cic. Rosc. Com. 6, 18; id. Mur. 4, 9; id. Phil. 8, 6, 18.—Venire contra rem alicujus, to give advice damaging one's interests:
contra rem suam me venisse questus est,
Cic. Phil. 2, 2, 3.—
(γ).
With dicere and other verbs of saying. (aa) Of a lawyer pleading against a lawyer:
ipse ille Mucius, quid in illa causa cum contra te diceret, attulit quod? etc.,
Cic. de Or. 1, 57, 244:
cum ille contra me pro Sex. Naevio diceret,
id. Brut. 60, 2, 7; id. de Or. 2, 7, 30; id. Rosc. Am. 15, 45; id. Div. in Caecil. 14, 44; id. Planc. 2, 5; id. Brut. 26, 102; so,
causam dicere,
id. Or. 2, 23, 98:
causam perorare,
id. Quint. 24, 77.—(bb) Of a lawyer's pleading against the parties: dic mihi, M. Pinari, num si contra te dixero mihi male dicturus es? Servil. ap. Cic. de Or. 2, 65, 261; 3, 34, 138; 1, 14, 60; id. Or. 35, 123; Quint. 11, 1, 57; cf. with ellipsis of acc.:
quorum alter pro Aufldia, contra dixit alter,
id. 10, 1, 22.—(ng) Of a party against a lawyer:
si Gaditani contra me dicerent,
if the Gaditani were my adversaries, Cic. Balb. 17, 38.—(dd) Of witnesses and experts, and the pleadings against them:
si decressent legationem quae contra istum diceret,
Cic. Verr. 2, 2, 4, § 12: contra testes dicere (opp. a testibus or pro testibus). Auct. Her. 2, 6, 9; Cic. de Or. 2, 27, 118 (cf.:
testimonium in aliquem dicere,
id. Sull. 17, 48; Quint. 7, 4, 36):
contra juris consultos dicere,
against their legal opinions, Cic. Caecin. 24, 69.—So of witnesses in scientific questions:
contra testes dicendum est,
Sen. Q. N. 7, 16, 1.—(ee) Dicere or contendere aliquid contra aliquem, to maintain a point against:
cum interrogamus adversarios... quid contra nos dici possit,
Auct. Her. 4, 23, 33:
tamenne vereris ut possis hoc contra Hortensium contendere?
Cic. Quint. 25, 78. —
d.
Of literary adversaries, mostly with verbs of saying and writing:
cum scriberem contra Epicurios,
Cic. Att. 13, 38, 1:
contra Epicurum satis superque dictum est,
id. N. D. 2, 1, 2:
contra Brutum,
id. Tusc. 5, 8, 21:
contra Academiam,
id. Ac. 2, 19, 63; id. Fin. 1, 1, 2; 5, 8, 22; id. Tusc. 5, 11, 32; 5, 30, 84; id. Ac. 2, 4, 17:
contra autem omnia disputatur a nostris,
id. Off. 2, 2, 8.—
e.
Of public and political adversaries (syn. adversus and in).
(α).
In gen.:
sentire contra,
Cic. Mil. 2, 5:
pugnare contra bonos,
id. Sull. 25, 71:
contra eos summa ope nitebatur nobilitas,
Sall. C. 38, 2; Cic. Sest. 19, 42; 52, 112:
(tribuni) qui aut contra consulem, aut pro studio ejus pugnabant,
Liv. 39, 32, 12.—
(β).
Of political speaking:
cum (Cato) eo ipso anno contra Serv. Galbam ad populum summa contentione dixisset,
Cic. Brut. 20, 80; so id. Imp. Pomp. 17, 53; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 1.—
f.
Of hostile or criminal acts in gen. (syn.:
adversus, in): inire consilia contra,
Cic. Rosc. Am. 38, 110; id. Cat. 1, 7, 18:
manum comparare contra aliquem,
id. Sull. 24, 68:
conjurationem facere,
id. ib. 4, 12:
congredi,
id. Lig. 3, 9; Sall. J. 64, 4:
aliquid contra imperatorem moliri,
Just. Inst. 4, 18, 3:
nec dolor armasset contra sua viscera matrem,
against her own offspring Ov. R. Am. 59.—Facere contra (more freq. with abstr. objects; cf. II. C. 1. f. b infra): nunc te contra Caesarem facere summae stultitiae est, to take parts against, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 2:
eae (res) contra nos ambae faciunt,
operate against us, id. Quint. 1, 1.—With verbs of saying, etc.:
homo disertus non intellegit, eum quem contra dicit laudari a se?
Cic. Phil. 2, 8, 18; 2, 1, 2; 2, 21, 51; Sen. Ep. 15, 3, 70:
epigramma quod contra quamdam Gelliam scripsit,
Lampr. Alex. Sev. 38:
disputare contra deos, in two signif.: contra deum licet disputare liberius,
to accuse, reproach a god, Cic. N. D. 3, 31, 76; but: mala et impia consuetudo est contra deos disputandi, to reason against the gods, i. e. against their existence, id. ib. 2, 67, 168.—
2.
Predicatively, with esse (videri, etc.), against, injurious to, unfavorable, prejudicial, to one's disadvantage: ut [p. 456] ex senatusconsulto neque cujus intersit, neque contra quem sit intellegi possit, Cic. Mur. 32, 68; id. de Or. 3, 20, 75; 2, 74, 299; 2, 81, 330; id. Sull. 13, 39; Sen. Ben. 6, 31, 6:
licentiam malis dare certe contra bonos est,
injurious to, Quint. 4, 2, 75:
res contra nos est, of unfavorable chances in a lawsuit,
id. 4, 66, 1; 4, 2, 75; 5, 13, 32.—Often, contra aliquem = quod est contra aliquem, referring to indef. pronouns or adjectives:
nihil contra me fecit odio mei = nihil quod esset contra me,
Cic. Har. Resp. 3, 5; id. Off. 3, 31, 112:
quibus (temporibus) aliquid contra Caesarem Pompeio suaserim,
id. Phil. 2, 10, 24.—
3.
Added adverb. to the predicate, mostly referring to purpose, with hostile intent, for the purpose of some hostile act, in order to oppose, in opposition:
Caesarine eam (provinciam) tradituri fuistis, an contra Caesarem retenturi?
or keep it against Caesar, Cic. Lig. 7, 23:
sero enim resistimus ei quem per annos decem aluimus contra nos,
id. Att. 7, 5, 5:
judicium illud pecunia esse temptatum non pro Cluentio, sed contra Cluentium,
id. Clu. 4, 9; id. Imp. Pomp. 17, 52; id. Ac. 2, 28, 92:
cum quae facitis ejusmodi sint ut ea contra vosmet ipsos facere videamini,
id. Rosc. Am. 36, 104; Sen. Ep. 3, 7, 3: Curio se contra eum totum parat, i. e. to speak against him, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Caes. B. C. 1, 85 ter; Sen. Q. N. 1, 7, 1; Plin. 16, 39, 74, § 192; Plin. Pan. 41.—So with the force of a temporal clause:
fidem meam quam essent contra Massam Baebium experti,
in the suit against, Plin. Ep. 3, 4, 4.—
4.
Dependent on adjectives (rare):
contra se ipse misericors,
to his own injury, Phaedr. 4, 18, 3:
severissimus judex contra fures,
Lampr. Alex. Sev. 28.—
5.
With nouns.
a.
Acc. to 1. b.:
ut quam maximae contra Hannibalem copiae sint,
Cic. Inv. 1, 12, 17; cf. Vell. 2, 76, 3.—
b.
Acc. to 1. c. and 1. e.; so esp., oratio contra (cf.: oratio in).
(α).
Oratio contra (never in), of an address against the counsel of a party or against the prosecutor:
quid in omni oratione Crassus vel apud centumviros contra Scaevolam, vel contra accusatorem Brutum, cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220; cf.:
Cato pro se contra Cassium = in oratione contra,
Gell. 10, 15, 3; so,
haec perpetua defensio contra Scaevolam,
Cic. de Or. 2, 54, 221:
orationem illam egregiam quam (Aeschines) in Ctesiphontem contra Demosthenem dixerat,
id. ib. 3, 56, 213.—
(β).
Of an address against the party, either in judicial or political affairs:
unam orationem contra Gracchum reliquit,
Cic. Brut. 26, 99:
(Demosthenis) oratio contra Leptinem... contra Aeschinem falsae legationis,
id. Or. 31, 111; Gell. 10, 24, 10; 10, 18, 91; Cic. Brut. 46, 169; Quint. 12, 10, 61; Cic. de Or. 2, 11, 45; id. Brut. 44, 164; Gell. 13, 25 (24), 15; cf. Quint. 4, 3, 13; 11, 2, 25.—
c.
Acc. to 1. f.:
contra patres concitatio et seditio,
Cic. Brut. 14, 56.—Of animals:
contra volpium genus communibus inimicitiis,
Plin. 10, 76, 96, § 207.
C.
With inanimate and abstract objects.
1.
Directly dependent on verbs (cf. B. 1.).
a.
Of physical or moral exertion:
cum fulmina contra Tot paribus streperet clipeis,
Verg. A. 10, 567:
pugnandum tamquam contra morbum, sic contra senectutem,
Cic. Sen. 11, 35:
contra verum niti,
Sall. J. 35, 8:
contra fortunam luctari,
Sen. Ben. 7, 15, 2; id. Brev. Vit. 10, 1; id. Ep. 78, 15; 99, 32; cf. Cic. Off. 1, 31, 110.—
b.
Of warfare (lit. and trop.):
bellum contra aras, focos, vitam fortunasque gerere,
Cic. Phil. 3, 1, 1:
bellum gerimus... contra arma verbis,
id. Fam. 12, 22, 1.—So of logical contradictions:
artificis autem est invenire in actione adversarii quae semet ipsa pugnent,
Quint. 5, 13, 30.—
c.
Of legal contention.
(α).
Of the actions of the counsel or prosecutor: dicere, or perorare, agere contra aliquid, to plead against, contest something:
contra argumenta, rumores, tabulas, quaestiones (opp. ab argumentis, etc.),
Auct. Her. 2, 6, 9 sqq.; Cic. de Or. 2, 27, 118:
contra ratiocinationem,
id. Inv. 2, 50, 153: contra scriptum dicere, to contest, controvert a written law or a document, id. ib. 2, 47, 138; 2, 48, 143; id. Brut. 39, 145; Quint. 7, 7, 1:
contra caput dicere,
to plead against life, Cic. Quint. 13, 44 (cf.:
servum in caput domini interrogare,
Paul. Sent. 1, 1, 34; 5, 16, 5 and 8; 5, 46, 3): contra libertatem agere, Dig. 40, 12, 26.—Pregn.:
contra rerum naturam, contraque consuetudinem hominum dicere (opp. contra nos dicere),
Cic. Rosc. Am. 15, 45.—
(β).
Of judicial decisions contradicting documents, etc.:
contra tabulas judicare,
Cic. de Or. 2, 70, 281:
contra testamentum,
Dig. 2, 17, § 1:
contra sententiam dicere,
ib. 49, 8, 1, § 2.—
(γ).
Admittere aliquem contra bona, to admit a petition for bonorum possessio (cf.:
inmittere in bona),
Dig. 38, 2, 3, § 6.—
d.
Of antagonism in literary and ethical questions.
(α).
To contend that something is false:
dicere, disputare, disserere contra opinionem or sententiam,
Cic. Tusc. 1, 4, 8; 5, 19, 55; id. de Or. 3, 18, 67; id. Fin. 5, 4, 10; id. Ac. 2, 18, 60; Sen. Ira, 1, 3, 3; id. Ep. 87, 5; 102, 5 (cf.:
in sententiam dicere,
in support of an opinion, Caes. B. G. 1, 45):
contra sensus dicere,
Cic. Ac. 2, 31, 101:
contra rhetoricen dicere,
Quint. 2, 17, 40.—
(β).
Of criticism, hostility to principles, etc.:
contra Iliadem et Odysseam scribere,
Vitr. 7, praef. 8:
contra quorum disciplinam ingenium ejus exarserat,
Cic. Tusc. 5, 29, 83.—
(γ).
Ethically:
contra voluptatem dicere,
that pleasure is a moral evil, Cic. Fin. 5, 8, 21:
contra mortem loqui,
that death is no evil, Sen. Ep. 82, 7;
in both senses: contra vitia, pericula, fortunam, ambitionem,
id. ib. 100, 10:
contra fortunam gloriari,
that fortune has no power over him, Cic. Tusc. 5, 9, 26; Sen. Ep. 26, 5.—
e.
Of public and political acts and speeches:
contra potentiam accusatorum dicere,
Cic. Brut. 44, 164:
contra legem dicere or verba facere,
id. Imp. Pomp. 15, 53; Liv. 34, 8, 1:
rogationem ferre contra coloniam ( = contra legem de colonia deducenda),
Cic. Clu. 51, 140; Auct. Her. 1, 17, 21; Plin. 8, 17, 24, § 64.—
f.
Of hostility, injury, wrongs, etc.
(α).
In gen.:
senatusconsulto quod contra dignitatem tuam fieret,
directed against, Cic. Fam. 12, 29, 2:
contra rem publicam se commovere,
id. Cat. 1, 26; 1, 3, 7:
incitari,
id. Sest. 47, 100:
consilia inire,
id. Agr. 2, 3, 8:
conjurationem facere,
Sall. C. 30, 6:
contra salutem urbis incitari,
Cic. Cat. 3, 8, 20:
cogitare aliquid contra salutem,
id. ib. 3, 9, 21: contra voluntatem or studium dicere, to oppose one's will in a speech:
esse aliquem in civitate qui contra ejus (Chrysogoni) voluntatem dicere auderet,
id. Rosc. Am. 22, 60; id. Phil. 1, 11, 28; id. de Or. 3, 34, 138; id. Mur. 4, 10; Tac. H. 2, 91:
ne quid contra aequitatem contendas, ne quid pro injuria,
do not array yourself against equity, Cic. Off. 2, 20, 71.— Trop.:
quis non contra Marii arma, contra Suliae proscriptionem irascitur? ( = Mario propter arma, Sullae propter proscriptionem),
Sen. Ira, 2, 2, 3.—
(β).
In partic.: facere contra aliquid (syn. adversus), to commit an offence against, to transgress, etc.:
si quis ad Antonium profectus esset... senatus existimaturum eum contra rem publicam fecisse,
Cic. Phil. 8, 11, 33; id. Mil. 5, 13; 6, 14; id. Off. 3, 10, 43; 3, 25, 95; S. C. ap. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 6; Liv. 25, 4, 7; so,
contra salutem rei publicae facere,
Cic. Dom. 38, 102:
contra majestatem,
against the emperor, Dig. 48, 4, 5:
contra leges,
Cic. Dom. 18, 48; id. Vatin. 7, 18; id. Fin. 2, 17, 55; id. Mur. 32, 67; id. de Or. 3, 19, 70; cf. id. Clu. 34, 92; id. Mur. 32, 68; id. Dom. 14, 38; id. Phil. 10, 6, 13; Gai Inst. 4, 121:
contra edictum (praetoris),
Cic. Verr 2, 3, 10, § 25; Dig. 39, 1, 20, § 1:
contra foedus,
Cic. Balb. 6, 16:
contra jusjurandum ac fidem,
id. Off. 3, 10, 43; id. Lael. 3, 30, 74; id. Verr. 2, 3, 3, § 7; Prop. 3, 30, 44 (2, 32, 44).—And ironically:
tune contra Caesaris nutum (sc. facies)?
Cic. Att. 14, 10, 1.—Rarely contra ea facere = contra facere, adverb. (cf. I. B. 8. and II. E. 1. b.):
corpus in civitatem inferri non licet... et qui contra ea fecerit, extra ordinem punitur,
Paul. Sent. 1, 21, 2; 1, 21, 12.—
2.
Predicatively with esse (usu. impers.), in violation of, in conflict with, contrary to (cf. 3. g).
(α).
With esse expressed as the predicate:
hominem hominis incommodo suum augere commodum magis est contra naturam quam mors,
Cic. Off. 3, 5, 21; id. Fin. 3, 9, 31; id. N. D. 3, 13, 33; Sen. Ep. 5, 4; Plin. 7, 8, 6, § 45:
contra leges or legem est,
Cic. Pis. 13, 30; id. Mur. 32, 67:
contra officium est,
id. Off. 3, 10, 43; 1, 10, 32; 1, 6, 19; cf. id. Lael. 11, 39; id. Off. 3, 15, 63; Liv. 6, 40, 5; Sen. Q. N. 2, 37, 2; Gai Inst. 3, 157; Dig. 30, 1, 112, § 3; 16, 3, 1, § 7.—With ellipsis of object (naturam), Cic. Fin. 5, 29, 89; cf.:
adeo res ista non habet ullam moram quae contra causas ignium sit,
unfavorable to the formation of fire, Sen. Q. N. 2, 26, 7.—
(β).
With verbal predicate, referring to an indef. pron. or adj., with esse understood:
scis hunc... nihil umquam contra rem tuam cogitasse ( = nihil quod contra rem tuam esset),
Cic. Rosc. Am. 50, 147; id. Mil. 5, 13:
aliquid contra animum audiendi,
something against our liking, Sen. Const. 19, 2.—So mostly with facere:
si quid Socrates aut Aristippus contra morem consuetudinemque fecerint,
Cic. Off. 1, 41, 148; id. Att. 3, 23, 2; 2, 22, 2; id. Off. 3, 15, 63; Sall. C. 15, 1; Dig. 8, 2, 11; 8, 2, 17; 35, 1, 79, § 2. —
(γ).
Contra officium, substantively, = id quod contra officium est:
Sic inter recte factum atque peccatum, officium et contra officium, media locabat quaedam,
Cic. Ac. 1, 10, 37.—
3.
Adverbially with the predicate.
(α).
In order to oppose, in opposition to, with hostile intent (cf. B. 3.):
eidem illam proscriptionem capitis mei contra salutem rei publicae rogatam esse dicebant,
that the proposal of the law was an attack on the republic, Cic. Prov. Cons. 19, 45; id. Rab. Perd. 12, 35; id. Phil. 10, 10, 22:
imperator contra postulata Bocchi nuntios mittit,
to reply to the demands, Sall. J. 83, 3; 25, 6; so,
advocare contra,
Sen. Cons. Polyb. 12, 4; id. Ep. 15, 2, 52:
si contra mortem te praeparaveris,
to meet death, id. ib. 11, 3, 8.—
(β).
With the force of a clause of manner, injuriously to, etc.:
quibus contra valetudinis commodum laborandum est,
Cic. Mur. 23, 47; Suet. Aug. 78:
contra hominis salutem,
with danger to a man's life, Cod. Just. 7, 62, 29.—
(γ).
In gen., of conflict with some rule or principle, contrary to, in violation of, without regard to ( = ita ut contra sit; cf. 2. supra; very freq. from the class. period;
syn. adversus): ceperitne pecunias contra leges P. Decius,
Cic. de Or. 2, 31, 136; id. Verr. 2, 1, 4, § 10; id. Fl. 34, 86:
pecuniam contra leges auferre,
id. Verr. 1, 18, 56; 2, 1, 10, § 27; 2, 5, 18, § 46; id. Har. Resp. 26, 56:
contra legem,
id. Rab. Perd. 3, 8; id. Dom. 16, 41:
contra jus fasque,
id. Har. Resp. 16, 34; id. Quint. 6, 28:
contra jus,
Liv. 5, 4, 14; id. Dom. 13, 55; id. Verr. 2, 5, 13, § 34:
contra jus gentium,
Liv. 4, 32, 5; 9, 10, 10; 21, 25, 7; 5, 36, 6;
6, 1, 6: contra juris rigorem,
Dig. 40, 5, 24, § 10 et saep.:
contra testimonium aliquid judicare,
without regard to, Cic. Brut. 31, 117:
aliquid contra verecundiam disputare,
contrary to the rules of decency, id. Off. 1, 35, 128:
aliquid contra fidem constituere,
Quint. 5, 13, 34:
quae majores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere,
contrary to the dictates of passion, Sall. C. 51, 4; id. J. 33, 1; cf. of logical opposition, II. E. 2. infra.—
4.
Dependent on substt.
a.
Of physical strife:
scit ille imparem sibi luctatum contra nexus (draconis),
Plin. 8, 12, 12, § 33. —
b.
Of warfare:
imperatorum copia contra tuum furorem,
Cic. Mur. 39, 83:
Parthorum gloria contra nomen Romanum,
Liv. 9, 18, 6: in castris perditorum contra patriam, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 6.—
c.
Of legal contention:
causa contra scriptum,
Cic. Inv. 2, 46, 135.—
d.
Of political speaking:
divina M. Tullii eloquentia contra leges agrarias,
Quint. 2, 16, 7; 9, 3, 50; Gell. 18, 7, 7.—
e.
Of literary opposition:
Caesaris vituperatio contra laudationem meam,
Cic. Att. 12, 40, 1.—
f.
Of hostility, etc.:
cujus factum, inceptum, conatumve contra patriam,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
ullum factum dictumve nostrum contra utilitatem vestram,
Liv. 6, 40, 5.—
g.
Of injury:
vitae cupiditas contra rem publicam,
Cic. Planc. 37, 90: contra serpentes venenum, fatal to serpents, or as a defence against serpents, Plin. 7, 2, 2, § 15.—
h.
Of violation, disregard, etc. (cf. 3. g):
iter contra senatus auctoritatem,
Cic. Phil. 2, 19, 48:
contra consuetudinem somnium,
Plin. 10, 77, 98, § 211:
bonorum possessio contra tabulas,
Dig. 37, 4, 3, § 13; Gai Inst. 3, 41.—
5.
Dependent on adjectives (very rare; cf.
II. D. 2. c. infra): contraque patris impii regnum impotens, avum resolvam,
Sen. Herc. Fur. 966.
D.
Of defence, protection, and resistance (syn.: adversus, ab).
1.
Against persons.
a.
Dependent on verbs:
cum populus Romanus suam auctoritatem vel contra omnes qui dissentiunt possit defendere,
Cic. Imp. Pomp. 22, 63: si ego consul rem publicam [p. 457] contra te et gregales tuos defendissem, id. Sest. 52, 111; 22, 49; 8, 20; id. Fam. 11, 27, 7; id. Phil. 2, 18, 45:
contra quem multum omnes boni providerunt,
provided a great defence, id. Mur. 38, 81: formula qua utitur patronus contra libertum qui eum in jus vocat, as a defence against, Gai Inst. 4, 46. —And of protection of plants against injurious animals:
contra haec animalia proderit, si, etc.,
Pall. 10, 3, 2.—
b.
Dependent on adjectives, mostly participial:
paratus contra,
Cic. Mil. 21, 56:
nihil satis firmum contra Metellum,
Sall. J. 80, 1:
contra potentes nemo est munitus satis,
Phaedr. 2, 6, 1.—
2.
Against inanimate and abstract things.
a.
Dependent on verbs:
contra avium morsus munitur vallo aristarum,
Cic. Sen. 15, 51:
propugnaculum, quo contra omnes meos impetus usurum se putat,
id. Verr. 2, 3, 16, § 40; 2, 5, 39, § 102:
publicam causam contra vim armatam suscipere,
id. Dom. 34, 91; id. Quint. 30, 94; id. Leg. 3, 3, 9:
contra tantas difficultates providere,
Sall. J. 90, 1; 76, 4; so,
contra ea,
id. ib. 57, 5:
patricii vi contra vim resistunt,
Liv. 3, 13, 4; Plin. 14, 2, 4, § 28; Tac. Agr. 45; Sen. Prov. 4, 12; id. Const. 5, 4.—
b.
Dependent on substt.:
suffragia contra oppugnationem vestrae majestatis,
Cic. Rab. Perd. 12, 35:
defensio contra vim,
id. Mil. 5, 14:
patronus justitiae fuit contra orationem Phili,
id. Lael. 7, 25; Plin. 29, 2, 9, § 30; 14, 3, 4, § 40:
contra labores patientia,
id. 23, 1, 22, § 37.—
c.
Dependent on adjectives (in Cic. freq. with P. a. predicatively used; otherwise very rare;
in later prose freq.): nec est quidquam Cilicia contra Syriam munitius,
against an attack from the side of Syria, Cic. Fam. 14, 4, 4:
ut nullius res tuta, nullius domus clausa, nullius vita saepta, nullius pudicitia munita contra tuam cupiditatem posset esse,
id. Verr. 2, 5, 15, § 39; id. Fin. 1, 16, 51; id. Mil. 25, 67; id. Tusc. 5, 8, 19; 5, 27, 76:
vir contra audaciam firmissimus,
id. Rosc. Am. 30, 85; Sall. J. 33, 2; 28, 5:
fortis contra dolorem,
Sen. Ep. 98, 18; Quint. 12, 1, 10:
callosus,
Plin. 11, 37, 54, § 147; 14, 2, 4, § 23:
far contra hiemes firmissimum,
id. 18, 8, 19, § 83:
equus tenax contra vincula,
Ov. Am. 3, 4, 13:
contraque minantia fata pervigil,
Claud. I. Cons. Stil. 1, 284.—
3.
Of remedies against sickness and its causes, poison, etc.; so only in Plin.; in Pall. only of preventives and of protection against hurtful animals, and against mental perturbations in gen.; cf. infra (syn. ad in Cat., Cic., Cels., Col.; adversus only in Celsus, who also has in with abl.).
(α).
Dependent on verbs:
cujus et vinum et uva contra serpentium ictus medetur,
Plin. 14, 18, 22, § 117; 7, 2, 2, § 13:
prodest et contra suspiria et tussim,
id. 20, 13, 50, § 128:
valet potum contra venena,
id. 28, 7, 21, § 74; 29, 4, 22, § 71; 29, 4, 26, § 81; 28, 8, 27, § 98; 16, 37, 71, § 180; 35, 6, 14, § 34; 28, 6, 18, §§ 65-67.—
(β).
Dependent on substt.:
remedium contra morsus,
Plin. 8, 32, 50, § 118; 10, 59, 79, § 163:
contra venena esse omnia remedio,
id. 16, 44, 95, § 251; 17, 24, 37, § 240; 7, 1, 1, § 4.—
(γ).
Dependent on adjectives:
vinum quod salutare contra pestilentiam sit,
Pall. 11, 14, 17.—
(δ).
Appositively, as a remedy:
cujus lacteum succum miris laudibus celebrat... contra serpentes et venena,
Plin. 5, 1, 1, § 16; 29, 4, 26, § 83. —So of remedies against affections:
Tiberium tonante caelo coronari ea (lauro) solitum ferunt contra fulminum metus,
Plin. 15, 30, 40, § 135; cf. Sen. Ira, 2, 21, 1; id. Tranq. 5. 1.
E.
Of logical opposition.
1.
With a neuter demonstrative (contra ea, contra haec, contra quae, quod contra = contra, adv.).
a.
The contrary, the reverse (very rare; cf.
I. D. 1.): sed mihi contra ea videtur,
but to me the contrary seems true, Sall. J. 85, 1:
omnia quae contra haec sunt, omnia quae contra sunt,
and vice versa, Quint. 5, 10, 90. —
b.
Contra ea, on the contrary, in logical antithesis (not in Cic. and Sall.; once in Caes. and Quint.; several times in Liv. and Nep.; cf.: contra ea, in other uses, II. A. 2. e. a, II. D. 2. a., II. A. 3. d., II. C. 1. f.):
omnes arderent cupiditate pugnandi... contra ea Caesar... spatiumque interponendum... putabat ( = at contra),
but Caesar on the contrary, Caes. B. C. 3, 74: superbe ab Samnitibus... legati prohibiti commercio sunt;
contra ea benigne ab Siculorum tyrannis adjuti,
Liv. 4, 52, 6; 2, 60, 1; 21, 20, 6;
44, 43, 5: pater... Thracem me genuit, contra ea mater Atheniensem,
Nep. Iphicr. 3, 4; id. praef. 6; id. Alcib. 8, 1.—And after a question, with immo (cf. I. E. 5. b.):
an infirmissimi omnium... (sumus)? Immo contra ea vel viribus nostris, vel, etc., tuti (sumus),
Liv. 41, 24, 8.—
c.
Quod contra, by anastrophe (v. F. 1.), contrary to which, whereas, while on the contrary (only once in Lucr. and three times in Cic.):
illud in his rebus vereor ne forte rearis, Inpia te rationis inire elementa viamque indugredi sceleris: quod contra saepius illa Religio peperit scelerosa atque impia facta,
whereas on the contrary, Lucr. 1, 81:
cujus a me corpus crematum est, quod contra decuit ab illo meum (sc. cremari),
Cic. Sen. 23, 84:
quod contra oportebat delicto dolere, correctione gaudere,
id. Lael. 24, 90 (B. and K. place a comma after oportebat; cf.
Nauck ad loc.): reliquum est ut eum nemo judicio defenderit: quod contra copiosissime defensum esse contendi,
id. Quint. 28, 87 (many consider contra in all these passages as an adverb; cf. Hand, Turs. II. p. 121 sq.; some explain quod as an ancient ablative, = qua re;
v. Ritschl,
Plaut. Exc. p. 57, Munro ad Lucr. 1, 82).—
2.
With an abstract noun, with the force of the adverb contra with ac or atque (I. F. 1.), contrary to, contrary to what, etc. (esp. in Sall., not in Cic.; cf. praeter): celeriter contraque omnium opinionem confecto itinere, contrary to the opinion ( = contra ac rati erant), Caes. B. G. 6, 30:
contra opinionem Jugurthae ad Thalam perveniunt,
Sall. J. 75, 9; Hirt. B. G. 8, 40.—Contra spem either contrary to the opinion, or against the hope:
Metellus contra spem suam laetissume excipitur ( = contra ac ratus, veritus est),
Sall. J. 88, 1; so,
cetera contra spem salva invenit,
Liv. 9, 23, 17:
contra spem omnium L. Furium optavit,
id. 6, 25, 5; Curt. 8, 4, 45;
but: at Jugurtha contra spem nuntio accepto ( = contra ac speraverat),
Sall. J. 28, 1; Liv. 24, 45, 3:
postquam... Jugurtha contra timorem animi praemia sceleris adeptum sese videt,
Sall. J. 20, 1:
ipse in Numidiam procedit, ubi contra belli faciem tuguria plena hominumque... erant ( = contra ac in bello evenire solet),
id. ib. 46, 5:
contra famam,
Plin. 13, 22, 43, § 126; 7, 53, 54, § 180:
segniterque et contra industriam absconditae formicae,
slowly, and in a manner different from their usual activity, id. 18, 35, 88, § 364.—Of persons:
frigidam potionem esse debere, contra priores auctores, Asclepiades confirmavit,
contrary to the opinion of the former physicians, Cels. 4, 26 (19).
F.
Sometimes by anastrophe after its noun.
1.
In prose, after relatives, esp. in Cic.:
quos contra disputant,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
quem contra dicit,
id. Phil. 2, 8, 18 (v. II. B. 1. f.):
quem contra veneris,
id. Mur. 4, 9:
quas contra, praeter te, etc.,
id. Vatin. 7, 18:
eos ipsos quos contra statuas,
id. Or. 10, 34:
quos contra me senatus armavit,
id. Att. 10, 8, 8:
quam contra multa locutus est,
Sen. Ep. 82, 7, Plin. Ep. 1, 23, 3; Claud. in Rufin. 1, 332; v. also E. 1. c. supra.—
2.
After other words ( poet. and in post-Aug. prose):
hunc igitur contra mittam contendere causam,
Lucr. 4, 471:
dicere eos contra,
id. 4, 484:
donique eum contra,
id. 5, 708:
agmina contra,
Verg. A. 12, 279:
magnum Alciden contra,
id. ib. 5, 414:
Paridem contra,
id. ib. 5, 370:
Italiam contra,
id. ib. 1, 13:
deos contra,
Ov. P. 1, 1, 26:
Messania moenia contra,
id. M. 14, 17:
litora Calabriae contra,
Tac. A. 3, 1.

Lewis & Short latin dictionary > contra dicta
12 at

at or ast, conj. [Curtius connects the Sanscr. ati, ultra, nimis, the Gr. eti, the Lat. et, and at in atavus; Vanicek connects with these at, atque, and atqui. Thus the original idea of addition is prominent in eti, et, and atque; and the idea of opposition in at and atqui, which agree with at-ar in meaning as well as in form. After the same analogy, the Gr. pleon, more, has become plên, but; and the Lat. magis has passed into the same meaning in the Fr. mais and the Ital. mai. The confusion in MSS. between at, ac, and et, and between atque and atqui, was prob. caused as much by their connection in idea as in form] (it was sometimes, for the sake of euphony, written ad; cf. Quint. 12, 10; 12, 32; 1, 7, 5; Charis. p. 203 P., where, instead of at conjunctionem esse, ad vero praepositionem, the reading should be, ad conjunctionem esse, at vero praepositionem, Fr.; v. the pass. in its connection; cf. also Vel. Long. p. 2230 P.; Cassiod. p. 2287 P.; Mar. Vict. p. 2458 P. The form ast is found in the old laws; it occurs once in Trag. Rel., but never in Com. Rel. nor in Lucil.; at is found in Plautus about 280 times, and ast about 10 times; in Ter. at about 100 times, and ast once; in Hor. at 60 times, ast 3 times; in Verg. at 168 times, ast 16; in Juv. at 17 times, ast 7; Catull., Tibull., and Prop. use only at, and Pers. (Jahn) only ast; in prose, Cic. uses [p. 186] ast in his epistles. It joins to a previous thought a new one, either antithetical or simply different, and especially an objection; while sed denotes a direct opposition; and autem marks a transition, and denotes at once a connection and an opposition).
I.
In adding a diff., but not entirely opp. thought, a qualification, restriction, etc., moreover, but, yet; sometimes an emphasized (but never merely copulative) and.
A.
In gen.: SEI PARENTEM PVER VERBERIT AST OLE PLORASSIT PVER DIVEIS PARENTOM SACER ESTO, if the son strike his father, and the father complain, let the son, etc., Lex Serv. Tullii ap. Fest. s. v. plorare, p. 230 Müll.; Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 24: Philosophari est mihi necesse, at paucis, but only in a few words, Enn., Trag. Rel. p. 65 Rib.:
DIVOS ET EOS QVI CAELESTES, SEMPER HABITI COLVNTO... AST OLLA PROPTER QVAE etc.,
Cic. Leg. 2, 8, 19; 3, 4, 11: hinc Remus auspicio se devovet atque secundam Solus avem servat. At Romulus pulcer in alto Quaerit Aventino, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 83 Vahl.); Plaut. Capt. 5, 4, 22:
si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit,
id. ib. 3, 5, 25:
paret Amor dictis carae genetricis. At Venus Ascanio placidam per membra quietem Inrigat,
Verg. A. 1, 691:
(Aeneas) finem dedit ore loquendi. At, Phoebi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates,
id. ib. 6, 77; 11, 709 sq.: quo (odore) totum nati corpus perduxit;
at illi Dulcis compositis spiravit crinibus aura,
id. G. 4, 416; so id. ib. 4, 460; 4, 513; id. A. 3, 259; 3, 675; 7, 81; 8, 241; 9, 793; Prop. 4, 4, 15; 4, 7, 11; Luc. 3, 664; 4, 36 al.—Also in prose (chiefly post-Aug.):
una (navis) cum Nasidianis profugit: at ex reliquis una praemissa Massiliam, etc.,
Caes. B. C. 2, 7:
ubi facta sunt, in unum omnia miscentur. At pastilli haec ratio est, etc.,
Cels. 5, 17; 6, 18:
quamquam insideret urbem proprius miles, tres urbanae, novem praetoriae cohortes Etruriā ferme Umbriāque delectae aut vetere Latio et coloniis antiquitus Romanis. At apud idonea provinciarum sociae triremes etc.,
Tac. A. 4, 5; 4, 6:
negavit aliā se condicione adlecturum, quam si pateretur ascribi albo, extortum sibi a matre. At illa commota etc.,
Suet. Tib. 51; id. Calig. 15; 44; id. Vesp. 5; id. Dom. 4; id. Galb. 7 al.—In the enumeration of particulars:
Cum alio cantat, at tamen alii suo dat digito litteras, Naev., Com. Rel. p. 20 Rib.: dant alios aliae (silvae) fetus: dant utile lignum Navigiis pinos... At myrtus validis hastilibus et bona bello Cornus,
Verg. G. 2, 447:
Nam neque tum stellis acies obtunsa videtur... At nebulae magis etc.,
id. ib. 1, 401; 3, 87; id. A. 7, 691:
Hic altā Sicyone, ast hic Amydone relictā, Hic Andro, etc.,
Juv. 3, 69.— The Vulg. often uses at as a mere continuative, where even et or atque might stand: sciscitabur ab iis ubi Christus nasceretur. At illi dixerunt ei: In etc., Matt. 2, 5; 4, 20; 8, 32; 14, 29; 15, 34 et persaep.—In transition,
B.
Esp.,
1.
To a new narration, like the Gr. de; so the commencement of the fourth book of the Æneid: At regina gravi jam dudum saucia curā, etc. (the third book closes with the narrative of Æneas); so the beginning of the third book of the Thebaid of Statius: At non Aoniae moderator perfidus aulae, etc.; Verg. A. 4, 504; 5, 35; 5, 545; 5, 700; 5, 779; 6, 679; 7, 5; 8, 370; 8, 608; 9, 503; 10, 689; 11, 597; 12, 134 et saep.—Also in the postAug. histt. and other prose writers; so after speaking of the Ubii etc., Tac. says: At in Chaucis coeptavere seditionem praesidium agitantes etc., A. 1, 38; so ib. 4, 13; 12, 62; 14, 23 et saep.—
2.
To a wonderful, terrible, unexpected, or exciting occurrence or circumstance:
clamores simul horrendos ad sidera tollit, etc.... At gemini lapsu delubra ad summa dracones Effugiunt,
Verg. A. 2, 225; 3, 225:
Lacte madens illic suberat Pan ilicis umbrae, Et facta agresti lignea falce Pales etc. At quā Velabri regio patet etc.,
Tib. 2, 5, 33; Verg. G. 4, 471:
consurgit Turnus in ensem et ferit. Exclamant Troes trepidique Latini, Arrectaeque amborum acies. At perfidus ensis Frangitur in medio,
id. A. 12, 731; 10, 763:
adusque Supremum tempus, ne se penuria victūs Opprimeret metuebat. At hunc liberta securi divisit medium,
Hor. S. 1, 1, 99: Magnus quanto mucrone minatur Noctibus hibernis et sidera terret Orion. At sonipes habitus etc., Stat. S. 1, 1, 46.—
3.
To a passionate appeal, etc., in which case the antecedent clause is not expressed, but must be considered as existing in the mind of the speaker; cf. in Gr. alla su, su de.
a.
In passing to an interrogation, exhortation, request:
At, scelesta, viden ut ne id quidem me dignum esse existumat?
Plaut. As. 1, 2, 23; id. Aul. 1, 1, 8:
At qui nummos tristis inuncat?
Lucil. 15, 21 Müll.: Me. Sauream non novi. Li. At nosce sane, Plaut. As. 2, 4, 58: Ca. Non adest. Ps. At tu cita, id. Ps. 1, 1, 30:
satis habeo, at quaeso hercle etiam vide,
id. Merc. 5, 4, 53 (Ritschl, sat habeo. Sed):
at unum hoc quaeso... Ut, etc.,
id. Capt. 3, 5, 89:
at tu, qui laetus rides mala nostra caveto Mox tibi,
Tib. 1, 2, 87:
Hunc ut Peleus vidit, At inferias, juvenum gratissime Crantor, Accipe, ait,
Ov. M. 12, 367:
at tu, nauta, vagae ne parce malignus arenae Ossibus et capiti inhumato Particulam dare,
Hor. C. 1, 28, 23.—In prose:
at vide quid succenseat,
Cic. Fam. 7, 24, 2:
itaque pulsus ego civitate non sum, quae nulla erat: at vide, quam ista tui latrocinii tela contempserim,
id. Part. Or. 4, 1, 28; id. Dom. 44; App. M. 6, p. 179, 18.—
b.
In expressions of passion, astonishment, indignation, pain, etc.:
At ut scelesta sola secum murmurat,
Plaut. Aul. 1, 1, 13: Sc. Nunc quidem domi certost: certa res est Nunc nostrum opservare ostium, [ubi] ubist. Pa. At, Sceledre, quaeso, Ut etc., id. Mil. 2, 4, 46:
At o deorum quidquid in caelo regit Terras et humanum genus, Quid iste fert tumultus?
Hor. Epod. 5, 1:
At tibi quanta domus rutila testudine fulgens, etc.,
Stat. S. 2, 4, 11.—In prose:
horum omnium studium una mater oppugnat: at quae mater?
Cic. Clu. 70; id. Verr. 2, 2, 45:
at per deos immortales! quid est, quod de hoc dici possit,
id. ib. 2, 1, 46:
institui senatores, qui omnia indicum responsa perscriberent. At quos viros!
id. Sull. 42; id. Deiot. 19, 33:
tangit et ira deos: at non impune feremus,
Ov. M. 8, 279; 10, 724:
at tibi Colchorum, memini, regina vacavi,
id. H. 12, 1.—
c.
In indignant imprecations:
At te di omnes cum consilio, Calve, mactāssint malo! Pomp., Com. Rel. p. 245 Rib.: At te Juppiter diique omnes perdant!
Plaut. Most. 1, 1, 37:
At te di deaeque faxint cum isto odio, Laches,
Ter. Hec. 1, 2, 59:
At te di perdant,
id. Eun. 3, 1, 41:
At tibi di dignum factis exitium duint,
id. And. 4, 1, 42:
At vobis male sit,
Cat. 3, 13:
At tibi, pro scelere, exclamat, pro talibus ausis Di... persolvant grates dignas et praemia reddant Debita!
Verg. A. 2, 535.—In prose:
At vos, ait, devota capita, respiciant di perjuriorum vindices,
Just. 14, 4, 10.—
d.
Rarely of friendly inclination, disposition:
At tibi di bene faciant omnes,
Plaut. Pers. 4, 3, 18:
At tibi di semper, adulescens, quisquis es, faciant bene,
id. Men. 5, 7, 32:
At tu, Catulle, destinatus obdura,
Cat. 8, 19.—
e.
In entreaty:
At vos, o superi, miserescite regis,
Verg. A. 8, 572:
at tu, pater deūm hominumque, hinc saltem arce hostes,
Liv. 1, 12.—
II.
In adding an entirely opposite thought, but, but indeed, but on the other hand, on the contrary, etc. (the strictly class. signif. of the word).
A.
In gen.: at differentiam rerum significat: ut cum dicimus, Scipio est bellator, at M. Cato orator, Paul. ex Fest. p. 11 Müll.: splendet saepe, ast idem nimbis interdum nigret, Att., Trag. Rel. p. 170 Rib.: So. Mentire nunc. Me. At jam faciam, ut verum dicas dicere, Plaut. Am. 1, 1, 189: So. Per Jovem juro med etc. Me. At ego per Mercurium juro, tibi etc., id. ib. 1, 1, 280:
Atque oppido hercle bene velle illud visus sum, Ast non habere quoi commendarem caprum,
id. Merc. 2, 1, 22:
fecit idem Themistocles... at idem Pericles non fecit,
Cic. Att. 7, 11, 3:
non placet M. Antonio consulatus meus, at placuit P. Servilio,
id. Phil. 2, 5, 12:
majores nostri Tusculanos Aequos... in civitatem etiam acceperunt, at Karthaginem et Numantiam funditus sustulerunt,
id. Off. 1, 11, 35: brevis a naturā nobis vita data est;
at memoria bene redditae vitae sempiterna,
id. Phil. 14, 12, 32; id. Cat. 2, 2, 3; id. Leg. 2, 18:
crebras a nobis litteras exspecta, ast plures etiam ipse mittito,
id. Att. 1, 16 fin.: Rejectis pilis comminus gladiis pugnatum est. At Germani phalange factā impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52:
Postquam Caesar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adsentiebantur. At M. Porcius Cato hujusce modi orationem habuit,
Sall. C. 52, 1:
hac iter Elysium nobis, at laeva... ad impia Tartara mittit,
Verg. A. 6, 542: T. Ante leves ergo pascentur in aethere cervi... M. At nos hinc alii sitientīs ibimus Afros, id. E. 1, 65: Dam. Malo me Galatea petit, lasciva puella... Men. At mihi sese offert ultro meus ignis Amyntas, id. ib. 3, 66; 7, 35; 7, 55; id. G. 1, 219; 1, 242; 1, 370; 2, 151; 2, 184; 3, 331; 4, 18; 4, 180; id. A. 2, 35; 2, 687; 3, 424; 5, 264;
6, 489: Ast ego nutrici non mando vota,
Pers. 2, 39:
ast illi tremat etc.,
id. 6, 74:
Ast vocat officium,
id. 6, 27:
At Jesus audiens ait,
Vulg. Matt. 9, 12; 9, 22; 12, 3; 12, 48 et persaep.—
a.
In order to strengthen a contrast, sometimes (esp. in Plaut. and Ter.) with contra, e contrario, potius, etiam, vero.
(α).
With contra:
Summis nitere opibus, at ego contra ut dissimilis siem,
Lucil. 26, 19 Müll.:
Ergo quod magnumst aeque leviusque videtur... At contra gravius etc.,
Lucr. 1, 366; so id. 1, 570; 1, 1087; 2, 235: L. Opimius ejectus est e patriā: At contra bis Catilina absolutus est, Cic. Pis. 95; id. Verr. 5, 66; id. Sex. Rosc. 131; id. Quinct. 75:
At tibi contra Evenit, etc.,
Hor. S. 1, 3, 27:
(Cornutus) taedio curarum mortem in se festinavit: at contra reus nihil infracto animo, etc.,
Tac. A. 4, 28.—
(β).
With e contrario: apud nos mercenarii scribae existimantur;
at apud illos e contrario nemo ad id officium admittitur, nisi, etc.,
Nep. Eum. 1, 5:
in locis siccis partibus sulcorum imis disponenda sunt semina, ut tamquam in alveolis maneant. At uliginosis e contrario in summo porcae dorso collocanda, etc.,
Col. 11, 3, 44.—
(γ).
With potius:
at satius fuerat eam viro dare nuptum potius,
Plaut. Cist. 1, 1, 44:
at potius serves nostram, tua munera, vitam,
Ov. H. 3, 149.—
(δ).
With etiam: At etiam, furcifer, Male loqui mi audes? but do you even? etc., Plaut. Capt. 3, 4, 31; id. Trin. 4, 2, 151; id. Rud. 3, 4, 6:
At etiam cubat cuculus. Surge, amator, i domum,
but he is yet abed, id. As. 5, 2, 73; so id. Capt. 2, 3, 98; id. Mil. 4, 4, 6:
Exi foras, sceleste. At etiam restitas, Fugitive!
Ter. Eun. 4, 4, 1; 5, 6, 10: Proinde aut exeant, aut quiescant, etc.... at etiam sunt, Quirites, qui dicant, a me in exsilium ejectum esse Catilinam, on the contrary, there are indeed people who say. etc., Cic. Cat. 2, 6, 12; id. Phil. 2, 30, 76; id. Quinct. 56; id. Verr. 5, 77; id. Dom. 70 al.—
(ε).
With vero, but certainly:
At vero aut honoribus aucti aut etc.,
Cic. N. D. 3, 36, 87; id. Off. 2, 20, 70; 2, 23, 80; id. Fin. 1, 10, 33; id. Verr. 2, 5, 17 al.—
(ζ).
With certe:
Numquam ego te, vitā frater amabilior, Aspiciam posthac. At certe semper amabo,
Cat. 65, 11; 66, 25. —
(η).
So, quidem—at (very rare) = quidem —autem, Cic. Off. 1, 22, 75.—
b.
Ironically: Th. Quid valeam? Ly. At tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem, Plaut. Curc. 4, 3, 22:
at, credo, mea numina tandem Fessa jacent,
Verg. A. 7, 297; 7, 363; Ov. H. 1, 44.—
B.
Very freq. in adding an objection, from one's own mind or another's, against an assertion previously made, but, on the contrary, in opposition to this; sometimes, but one may say, it may be objected, and the like:
Piscium magnam atque altilium vim interfecisti. At nego,
Lucil. 28, 43 Müll.:
Quid tandem te impedit? Mosne majorum? At persaepe etiam privati in hac re publicā perniciosos cives morte multārunt. An leges, quae de civium Romanorum supplicio rogatae sunt? At numquam in hac urbe etc.,
Cic. Cat. 1, 11, 28:
Appellandi tempus non erat? At tecum plus annum vixit. In Galliā agi non potuit? At et in provinciā jus dicebatur et etc.,
id. Quinct. 41:
Male judicavit populus. At judicavit. Non debuit. At potuit. Non fero. At multi clarissimi cives tulerunt,
id. Planc. 11:
sunt, quos signa, quos caelatum argentum delectant. At sumus, inquiunt, civitatis principes,
id. Part. Or. 5, 2, 36; id. Fin. 4, 25, 71; id. Verr. 2, 2 fin.:
quid porro quaerendum est? Factumne sit? At constat: A quo? At patet,
id. Mil. 6, 15; id. Phil. 2, 9: convivium vicinorum cotidie compleo, quod ad multam noctem, quam maxime possumus, vario sermone producimus. At non est voluptatum tanta quasi titillatio in senibus. Credo: sed ne desideratio quidem, [p. 187] id. Sen. 14, 47:
multo magnus orator praestat minutis imperatoribus. At prodest plus imperator. Quis negat?
id. Brut. 73, 256; id. Div. 2, 29, 62; 2, 31, 67; 2, 32, 69 al.:
Maxime Juppiter! At in se Pro quaestu sumptum facit hic,
Hor. S. 1, 2, 18 al. — In this case freq. strengthened,
a.
By pol, edepol, hercule: At pol ego neque florem neque flocces volo mihi, Caecil., Com. Rel. p. 67 Rib.: So. Non edepol volo profecto. Me. At pol profecto ingratiis, Plaut. Am. 1, 1, 215; so id. As. 2, 2, 34; 4, 2, 14; id. Capt. 3, 4, 64; id. Cas. 2, 3, 15; id. Cist. 4, 2, 70; id. Trin. 2, 4, 73: Ha. Gaudio ero vobis. Ad. At edepol nos voluptati tibi, id. Poen. 5, 4, 61; 3, 1, 68:
At hercule aliquot annos populus Romanus maximā parte imperii caruit,
Cic. Imp. Pomp. 54; id. Sex. Rosc. 50:
at hercle in eā controversiā, quae de Argis est, superior sum,
Liv. 34, 31:
At, Hercule, reliquis omnibus etc.,
Plin. 7, 50, 51, § 169:
At, hercules, Diodorus et in morbo etc.,
id. 29, 6, 39, § 142:
At hercule Germanicum Druso ortum etc.,
Tac. A. 1, 3; 1, 17; 1, 26;
3, 54: At, hercules, si conscius fuissem etc.,
Curt. 6, 10, 20 al. —
b.
By enim, which introduces a reason for the objection implied in at, but certainly, but surely, but indeed, etc., alla gar: At enim tu nimis spisse incedis, Naev., Com. Rel. p. 16 Rib.; Turp. id. p. 93: at enim nimis hic longo sermone utimur;
Diem conficimus,
Plaut. Trin. 3, 3, 78:
At enim istoc nil est magis etc.,
Ter. Heaut. 4, 3, 21:
At enim vereor, inquit Crassus, ne haec etc.,
Cic. de Or. 3, 49, 188:
cum dixisset Sophocles, O puerum pulchrum, Pericle. At enim praetorem, Sophocle, decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere, etc.,
id. Off. 1, 40, 144 Beier; so id. Mur. 35, 74; id. Inv. 2, 17, 52 al.:
at enim inter hos ipsos existunt graves controversiae,
id. Quinct. 1; so id. Imp. Pomp. 17, 51; 20, 60; id. Phil. 2, 2, 3; id. Ac. 2, 17, 52:
At enim cur a me potissimum hoc praesidium petiverunt?
id. Div. in Caecil. 4, 15:
At enim quis reprehendet, quod in parricidas rei publicae decretum erit?
Sall. C. 51, 25 Kritz:
At enim quid ita solus ego circum curam ago?
Liv. 6, 15; 34, 32:
At enim eo foedere, quod etc.,
id. 21, 18; 34, 31; 39, 37: At enim nova nobis in fratrum filias conjugia;
sed etc.,
Tac. A. 12, 6.—
c.
By tamen: Jam id peccatum primum magnum, magnum, at humanum tamen, Ter. Ad. 4, 5, 53: Hi secretis sermonibus... conveniunt;
nam publice civitas talibus inceptis abhorrebat. At tamen interfuere quidam etc.,
Tac. H. 4, 55:
At certe tamen, inquiunt, quod etc.,
Cat. 10, 14.—
C.
With a preced. negative, sometimes no antithesis is appended by at, but it is indicated that if what has been said is not true, yet at least something else is true, but yet; sometimes with tamen, but yet; or certe, but at least, yet at least:
Nolo victumas: at minimis me extis placare volo,
Plaut. Ps. 1, 3, 95:
Si tibi non cordi fuerant conubia nostra,... At tamen in vostras potuisti ducere sedes,
Cat. 64, 158 sq.:
Non cognoscebantur foris, at domi: non ab alienis, at a suis,
Cic. Ac. 2, 11, 56:
Liceat haec nobis, si oblivisci non possumus, at tacere,
id. Fl. 25, 61:
Si genus humanum et mortalia temnitis arma, At sperate deos memores fandi atque nefandi,
Verg. A. 1, 543; so id. ib. 4, 615, and 6, 406. —With certe:
Haec erant... quorum cognitio studiosis juvenibus si non magnam utilitatem adferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem,
Quint. 12, 11, 31; Cels. 2, 15; Suet. Calig. 12, al.—
D.
The antithesis is sometimes not so much in the clause appended by at, as in the persons or things introduced in it; so,
(α).
Esp. freq. in conditional clauses with si, si non, si minus, etiam si, etc.; cf. Herm. ad Viger. 241: Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit; At erit mi hoc factum mortuo memorabile, if I perish here, but he does not return, yet etc., Plaut. Capt. 3, 5, 26; id. Bacch. 2, 3, 131:
si ego digna hac contumeliā Sum maxime, at tu indignus qui faceres tamen,
Ter. Eun. 5, 2, 25:
Si tu oblitus es, at di meminerunt,
Cat. 30, 11:
si non eo die, at postridie,
Cato, R. R. 2, 1:
si non paulo, at aliquanto (post petīsses),
Cic. Quinct. 40; 97; id. Mil. 93 al.:
quanta tempestas invidiae nobis, si minus in praesens, at in posteritatem impendeat,
id. Cat. 1, 22; id. Verr. 5, 69; id. Clu. 15: qui non possit, etiam si sine ullā suspitione, at non sine argumento male dicere, id. Cael. 3, 8.—
(β).
With etsi:
ei, etsi nequāquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam referamus,
Cic. de Or. 3, 4, 14; Tac. Or. 19.—
(γ).
With quod si:
Quod si nihil cum potentiore juris humani relinquitur inopi, at ego ad deos confugiam,
Liv. 9, 1; Tac. A. 1, 67.—
E.
At, like autem and de, sometimes serves simply to introduce an explanation: cum Sic mutilus miniteris. At illi foeda cicatrix etc., now an ugly scar etc., Hor. S. 1, 5, 60. —
F.
And also like de in Hom. and Hdt., it sometimes introduces an apodosis,
a.
With si: Bellona, si hobie nobis victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, if to-day thou bestow victory, then I etc., ean—de, Liv. 10, 19.—
b.
With quoniam: Nunc, quoniam tuum insanabile ingenium est, at tu tuo supplicio doce etc., since your disposition is past cure, at least etc., epei—de, Liv. 1, 28.
► A.
At is sometimes repeated at the beginning of several clauses,
a.
In opposition each to the preceding clause: Soph. Tu quidem haut etiam octoginta's pondo. Paegn. At confidentiā Militia illa militatur multo magis quam pondere. At ego hanc operam perdo, Plaut. Pers. 2, 2, 47 sq.:
Si ego hic peribo, ast ille, ut dixit, non redit: At erit mi hoc factum mortuo memorabile,
id. Capt. 3, 5, 25 sq.; id. As. 5, 2, 6 sqq. (Cic., in Quir. 7 and 10, opposes at to sed, and Tac., in A. 12, 6, sed to at).—
b.
In opposition to some common clause preceding:
At etiam asto? At etiam cesso foribus facere hisce assulas?
Plaut. Merc. 1, 2, 20: Quid tum esse existimas judicatum? Certe gratīs judicāsse. At condemnārat; at causam totam non audierat;
at in contionibus etc.,
Cic. Caecin. 113:
Sit flagitiorum omnium princeps: at est bonus imperator, at felix,
id. Verr. 5, 4; id. Sest. 47; id. Fragm. B. 16, 5 B. and K.: Nefarius Hippias Pisistrati filius arma contra patriam ferens;
at Sulla, at Marius, at Cinna recte, imo jure fortasse,
id. Att. 9, 10, 3: At non formosa est, at non bene culta puella;
At, puto, non votis saepe petita meis?
Ov. Am. 3, 7, 1 sq. Merk.:
At quam sunt similes, at quam formosus uterque!
id. F. 2, 395: rideri possit eo quod Rusticius tonso toga defluit: at est bonus ut melior vir Non alius quisquam; at tibi amicus;
at ingenium ingens Inculto latet hoc sub corpore,
Hor. S. 1, 3, 30 sqq. (cf. sed—
sed,
Cat. 64, 141; Juv. 5, 61; 8, 149; and a similar use of alla in Hellenistic Greek, as alla—alla, 2 Cor. 2, 17: alla—alla —alla, 1 Cor. 6, 11).—
B.
Though regularly occupying the first place in its clause or sentence, it sometimes stands second (cf. atque fin.):
Saepius at si me, Lycida formose, revisas,
Verg. E. 7, 67; id. G. 3, 331:
Tutior at quanto merx est in classe secundā,
Hor. S. 1, 2, 47:
Mentior at si quid, etc.,
id. ib. 1, 8, 37:
Gramineis ast inde toris discumbitur,
Val. Fl. 8, 255:
Major at inde etc.,
Stat. Th. 4, 116.—See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 417-451; Wagner, Quaest. XXXVII. ad Verg. IV. pp. 581- 585.

Lewis & Short latin dictionary > at
13 sed

1.
sĕd or sĕt, conj. [cf. Freund, Cic. Mil. p. 8 sq.; old and orig. form sedum, acc. to Charis. p. 87 P., and Mar. Vict. p. 2458 P.; but more prob. an ablative from root of the reflexive pron. so- for suo-, and orig. the same with the insep. prep. 2. sēd; prop., by itself, apart; hence, but, only, etc.; cf. Corss. Ausspr. 1, p. 200 sq.], a particle of limitation, exception, or correction (cf. at and autem init.).
I.
In gen., but, yet:
ipsum regale genus civitatis reliquis simplicibus longe anteponendum: sed ita, quoad statum suum retinet, etc.,
Cic. Rep. 2, 23, 43:
Neoptolemus apud Ennium Philosophari sibi ait necesse esse, sed paucis: nam omnino haud placere,
id. Tusc. 2, 1, 1; cf. id. Rep. 1, 18, 33:
C. Memmius perfectus litteris, sed Graecis,
id. Brut. 70, 247:
nactus es (me otiosum), sed mehercule otiosiorem operā quam animo,
id. Rep. 1, 9, 14:
quae observanda essent, multa constituit (Numa), sed ea sine impensa,
id. ib. 2, 14, 27; cf. id. ib. 1, 31, 47:
miser homo est, qui, etc....sed ille miserior qui, etc.,
Plaut. Capt. 3, 1, 2:
vera dico, sed nequicquam, quoniam non vis credere,
id. Am. 2, 2, 205:
video te testimoniis satis instructum: sed apud me argumenta plus quam testes valent,
Cic. Rep. 1, 38, 59:
(Platonis civitatem) praeclaram illam quidem fortasse, sed a vitā hominum abhorrentem et moribus,
id. ib. 2, 11, 21; cf. id. ib. 1, 40, 63:
sed id ubi jam penes sese habent, ex bonis pessumi sunt,
Plaut. Capt. 2, 1, 37:
nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris, etc....Sed si aliter ut dixi accidisset: qui possem queri? etc.,
Cic. Rep. 1, 4, 7:
istos captivos sinito ambulare, si foris, si intus volent. Sed uti asserventur magnā diligentiā,
Plaut. Capt. 1, 2, 6:
non possum dicere...sed neque his contentus sum,
Cic. Rep. 1, 22, 36: nec sum in ullā re molestus civitatibus;
sed fortasse tibi, qui haec praedicem de me,
id. Att. 5, 21, 7:
non sum tantopere admiratus, sed posteaquam coepit rationem exponere,
id. Rep. 1, 14, 22:
non perfectum illud quidem, sed tolerabile est,
id. ib. 1, 26, 42:
sane bonum rei publicae genus, sed tamen inclinatum et quasi pronum ad perniciosissimum statum,
id. ib. 2, 26, 48:
scio tibi ita placere: sed tamen velim scire, etc.,
id. ib. 1, 30, 46; cf. Plaut. As. 2, 2, 72:
difficile factu est, sed conabor tamen,
Cic. Rep. 1, 43, 66:
in quo defuit fortasse ratio, sed tamen vincit ipsa natura saepe rationem,
id. ib. 2, 33, 57: illa quidem tristis, nec adhuc interrita vultu: Sed regina tamen, sed opaci maxima mundi;
Sed tamen inferni pollens matrona tyranni,
Ov. M. 5, 507 sq.; cf. id. ib. 7, 718:
plerique patriae, sed omnes famā atque fortunis expertes,
Sall. C. 33, 1:
ipsum quidem regem assecutus non est, sed magnam partem agminis oppresserunt,
Liv. 36, 19:
plus aegri ex abitu viri quam ex adventu voluptatis cepi. Sed hoc me beat saltem, quod perduelles vicit,
Plaut. Am. 2, 2, 15:
apponam urnam jam ego hanc in mediā viā. Sed autem, quid si hanc hinc abstulerit quispiam?
but then, id. Rud. 2, 5, 15 (cf. in the foll. II. A. 2.):
statim Luculli... eum domum suam receperunt. Sed enim hoc non solum ingenii ac litterarum, verum etiam naturae, etc.,
but indeed, Cic. Arch. 3, 5:
progeniem sed enim Trojano a sanguine duci Audierat,
Verg. A. 1, 19; 2, 164; 5, 395;
6, 28 et saep. (cf. also infra, II. A. 2.): sed enimvero, cum detestabilis altera res sit, quid ad deliberationem dubii superesse?
Liv. 45, 19, 14.—Very rarely with non (for nec tamen), introducing a qualification of a previous word:
Academici veteres beatum quidem esse etiam inter hos cruciatus fatentur, sed non ad perfectum,
Sen. Ep. 71, 18.
II.
In partic.
A.
Interrupting the discourse by transition to another subject or by ending the speech.
1.
In a transition to another subject:
tristis sit (servus), si eri sint tristes: hilarus sit, si gaudeant. Set age, responde: jam vos redistis in gratiam?
Plaut. Am. 3, 3, 7; cf. id. ib. 5, 1, 20;
5, 1, 26: non impedio, praesertim quoniam feriati sumus. Sed possumus audire aliquid, an serius venimus?
Cic. Rep. 1, 13, 20:
nunc reliquorum oratorum aetates et gradus persequamur. Curio fuit igitur ejusdem aetatis fere, etc.... Scripsit etiam alia nonnulla, etc.... Sed ecce in manibus vir praestantissimo ingenio... C. Gracchus,
id. Brut. 33, 125; cf.:
sed eccum Amphitruonem, etc.,
Plaut. Am. 3, 4, 22; id. Aul. 2, 1, 55; 3, 5, 62; id. Capt. 5, 3, 20; 5, 4, 8 al.:
sed quid ego cesso?
id. As. 1, 1, 112: sed ista mox;
nunc audiamus Philum, quem, etc.,
Cic. Rep. 1, 13, 20 fin. et saep.—In recurring to a previous subject:
sed ad instituta redeamus,
Cic. Brut. 61, 220:
sed redeamus rursus ad Hortensium,
id. ib. 84, 291:
sed jam ad id, unde degressi sumus, revertamur,
id. ib. 88, 300:
sed perge de Caesare et redde quae restant,
id. ib. 74, 258 et saep.—Hence, after parenthetic clauses, but, now, I say, etc.:
equidem cum audio socrum meam Laeliam (facilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper quae prima didicerunt) sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire,
Cic. de Or. 3, 12, 45:
qui (Pompeius) ut peroravit (nam in eo sane fortis fuit: non est deterritus: dixit omnia, atque interdum etiam silentio, cum auctoritate semper), sed ut peroravit, surrexit Clodius,
id. Q. Fr. 2, 3, 2.—
2.
In breaking off, discontinuing speech:
sed satis verborum est: cura quae jussi atque abi,
Plaut. Capt. 1, 2, 16:
sed, si placet, in hunc diem hactenus,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
sed haec hactenus,
id. Off. 1, 39, 140 al.: sed quid ego haec memoro? Enn. ap. Prisc. p. 724 P. (Ann. v. 318 Vahl.):
nec requievit enim, donec Calchante ministro—Sed quid ego haec autem nequicquam ingrata revolvo? Quidve moror?
Verg. A. 2, 101: sed enim, oikonomia (epistulae) si perturbatior est, tibi assignato: te enim sequor, schediazonta, but indeed, Cic. Att. 6, 1, 11; so,
sed enim,
Verg. A. 1, 19.—
B.
After negative clauses, to limit the negative statement, i. e. to indicate either that the assertion does not hold good at all, but something else does instead; or else that it is not exclusively true, but something else holds good in addition, but, on the contrary; and in an ascending signif., but also, but even, but in fact, etc.
1.
In a simple opposition: non cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 201 Vahl.); cf.: haud doctis dictis certantes, sed maledictis...Non ex jure manu consertum sed magi' ferro Rem repetunt, id. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 sq. Vahl.):
non ego erus tibi, sed servus sum,
Plaut. Capt. 2, 1, 44:
quae (hominum vestigia) ille (Aristippus) non ex agri consiturā, sed ex doctrinae indiciis interpretabatur,
Cic. Rep. 1, 17, 29:
nec leges imponit populo, quibus ipse non pareat, sed suam vitam, ut legem, praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52;
1, 13, 19: neque hac nos patria lege genuit, ut...sed ut, etc.,
id. ib. 1, 4, 8:
non quod...sed quod, etc.,
id. ib. 1, 18, 30.—With contra:
non liberis servitutem, sed contra servientibus libertatem afferre,
Liv. 4, 18 init. —
Several times repeated: non sibi se soli natum, sed patriae, sed suis,
Cic. Fin. 2, 14, 45 Madv. ad loc.:
quod non naturā exoriatur, sed judicio, sed opinione,
id. Tusc. 3, 34, 82:
sed publicam, sed ob frumentum decretam, sed a publicanis faenore acceptam,
id. Verr. 2, 3, 72, § 169; id. Planc. 10, 24:
non eros nec dominos appellat eos...sed patriae custodes, sed patres et deos,
id. Rep. 1, 41, 64; Tib. 1, 7, 44 sq.: quam tibi non Perseus, verum si quaeris, ademit;
Sed grave Nereïdum numen, sed corniger Hammon, Sed quae visceribus veniebat belua ponti Exsaturanda meis,
Ov. M. 5, 17 sq.:
sed Pompeium, sed Lepidum,
Tac. A. 1, 10; Sen. Const. 13, 4; id. Ben. 1, 1, 6; 1, 7, 3:
non praefectum ab iis, sed Germanicum ducem, sed Tiberium imperatorem violari,
Tac. A. 1, 38 et saep.—
2.
In a climax. [p. 1658]
a.
Non modo (solum, tantum, etc.)...sed or sed etiam (et, quoque), not only, not merely...but, but also, but even, but indeed (sed, standing alone, isolates the ascending idea, while an appended etiam, et, or quoque places it in closer connection with the first statement, and thus permits them to be viewed together):
non modo falsum illud esse, sed hoc verissimum,
Cic. Rep. 2, 44, 71:
quod non modo singulis hominibus, sed potentissimis populis saepe contingit,
id. ib. 5, 8, 11;
3, 10, 17: id ei perpetuā oratione contigit, non modo ut acclamatione, sed ut convitio et maledictis impediretur,
id. Q. Fr. 2, 3, 2:
unius viri consilio non solum ortum novum populum, sed adultum jam et paene puberem,
id. Rep. 2, 11, 21; cf.:
nec vero corpori soli subveniendum est, sed menti atque animo multo magis,
id. Sen. 11, 36:
volo ut in scaenā, sic in foro non eos modo laudari, qui celeri motu utantur, sed eos etiam, quos statarios appellant,
id. Brut. 30, 116; id. Rep. 1, 8, 13:
omnia ejus non facta solum, sed etiam dicta meminisset,
id. ib. 6, 10, 10:
neque solum fictum, sed etiam imperite absurdeque fictum,
id. ib. 2, 15, 28; 1, 3, 4;
1, 34, 51: neque vero se populo solum, sed etiam senatui commisit, neque senatui modo, sed etiam publicis praesidiis et armis, neque his tantum, verum ejus potestati, cui, etc.,
id. Mil. 23, 61:
haec non delata solum, sed paene credita,
id. ib. 24, 64:
nec mihi soli versatur ante oculos, sed etiam posteris erit clara et insignis,
id. Lael. 27, 102:
illum non modo favisse sed et tantam illi pecuniam dedisse honoris mei causā,
id. Att. 11, 9, 2:
omnes civiles dissensiones, neque solum eas, quas audistis, sed et has, quas vosmet ipsi meministis et vidistis,
id. Cat. 3, 10, 24:
multiplicatusque terror non infimis solum, sed primoribus patrum,
Liv. 3, 36, 5:
non responsum solum benigne legatis est, sed Philippi quoque filius Demetrius ad patrem reducendus legatis datus est,
id. 36, 35 fin.:
conciti per haec non modo Cherusci, sed conterminae gentes,
Tac. A. 1, 60; 3, 44:
via non angusta modo, sed plerumque praerupta,
Curt. 3, 4, 12; 5, 1, 20 Mützell ad loc.—
(β).
Esp., in passing from the part to the whole, from the particular to the universal (usually followed by omnino, or by omnis, cunctus, totus, universus, etc.):
timebat non ea solum quae timenda erant, sed omnia,
Cic. Mil. 24, 66:
neglegere, quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed etiam omnino dissoluti,
id. Off. 1, 28, 99:
nec sibi tantum, sed universis singulisque consulere,
Sen. Ben. 2, 5, 4:
non consuli modo, sed omnibus civibus enitendum,
Plin. Pan. 2, 1:
non initio tantum, sed continuo totius temporis successu,
Just. 1, 8, 14:
non modo Italiā, sed toto orbe terrarum,
Flor. 1, 16, 3.—Etiam is rarely added:
quotiens non modo ductores nostri, sed universi etiam exercitus ad mortem concurrerunt,
Cic. Tusc. 1, 37, 89; Curt. 5, 1, 24.—
b.
Non modo (solum) non...sed, sed etiam; sed ne... quidem, not only not...but, but even, but indeed, but not even, etc.:
ut non modo a mente non deserar, sed id ipsum doleam, me, etc.,
Cic. Att. 3, 15, 2; id. Rep. 2, 23, 43:
judicetur non verbo, sed re non modo non consul, sed etiam hostis Antonius,
id. Phil. 3, 6, 14:
hoc non modo non laudari, sed ne concedi quidem potest,
id. Mur. 3, 8:
iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto,
id. Off. 1, 21, 71:
non modo non oppugnator, sed etiam defensor,
id. Planc. 31, 76:
ego contra ostendo, non modo nihil eorum fecisse Sex. Roscium, sed ne potuisse quidem facere,
id. Rosc. Am. 29, 79.—Also, without the second non in the first clause, and with ne quidem, doubly negative (only when both clauses have the same verb;
v. Zumpt, Gram. § 724 b): quod mihi non modo irasci, sed ne dolere quidem impune licet,
Cic. Att. 11, 24, 1:
ea est ratio instructarum navium, ut non modo plures, sed ne singuli quidem possint accedere,
id. Verr. 2, 5, 51, § 133:
non modo aeternam, sed ne diuturnam quidem gloriam assequi possumus,
id. Rep. 6, 21, 23:
ea sunt demum non ferenda in mendacio, quae non solum facta esse, sed ne fieri quidem potuisse cernimus,
id. ib. 2, 15, 28:
quae non modo amico, sed ne libero quidem digna est,
id. Lael. 24, 89: non modo facere, sed ne cogitare quidem quicquam audebit, id. Off. 2, 19, 77; cf. with vix:
verum haec genera virtutum non solum in moribus nostris, sed vix jam in libris reperiuntur,
id. Cael. 17, 40:
non modo ad expeditiones, sed vix ad quietas stationes viribus sufficiebant,
Liv. 3, 6.—After quisquam with ellipsis of non:
ut non modo praedandi causā quisquam ex agro Romano exiret, sed ultro Fidenates descenderent, etc.,
Liv. 4, 21, 6 (where Weissenb. supplies non in brackets before exiret); cf.:
antiqui non solum erant urbes contenti cingere muris, verum etiam loca aspera et confragosa saxis eligebant,
Hyg. Grom. Limit. p. 197.—
C.
As sed, after non modo, acquires an idea of ascent or climax, from the fact that non modo represents a thing as existing (only not existing alone), and thus includes an affirmation, so, too, after purely affirmative clauses, sed sometimes serves as an ascending adjunct, but, but in fact, but also:
ego te hodie reddam madidum, sed vino, probe,
Plaut. Aul. 3, 6, 37:
odore canibus anum, sed multo, replent,
Phaedr. 4, 17, 19: Dae. Curriculo affer Duas clavas. La. Clavas? Dae. Sed probas:
propera cito,
Plaut. Rud. 3, 5, 19.—In good prose usually joined with etiam (or et):
hic mihi primum meum consilium defuit, sed etiam obfuit,
Cic. Att. 3, 15, 5; cf. id. ib. 4, 16, c, 10;
10, 16, 6: Q. Volusium, certum hominem, sed mirifice etiam abstinentem, misi in Cyprum,
id. ib. 5, 21, 6:
hoc in genere si eum adjuveris, apud ipsum praeclarissime posueris, sed mihi etiam gratissimum feceris,
id. Fam. 13, 64, 2:
ex testamento Tiberii, sed et Liviae Augustae,
Suet. Calig. 16; 20.
2.
sēd = sine, v. sine init. and 2. se.
3.
sēd = se; cf. the letter D.

Lewis & Short latin dictionary > sed
14 amplissime

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplissime
15 amplus

amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
I.
Lit.:
amplus et spectu protervo ferox,
Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:
qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,
Hor. C. 2, 14, 7:
ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,
Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:
admodum amplum et excelsum signum,
Cic. Verr. 4, 74:
collis castris parum amplus,
Sall. J. 98, 3:
porticibus in amplis,
Verg. A. 3, 353:
per amplum mittimur Elysium,
id. ib. 6, 743:
vocemque per ampla volutant Atria,
id. ib. 1, 725:
nil vulva pulchrius ampla,
Hor. Ep. 1, 15, 41:
amplae aures,
Plin. 11, 52, 114, § 274:
milium amplum grano,
id. 18, 7, 10, § 55:
cubiculum amplum,
Plin. Ep. 2, 17, 6:
baptisterium amplum atque opacum,
id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:
quanto est res amplior,
Lucr. 2, 1133:
Amplior Urgo et Capraria,
Plin. 3, 6, 12, § 81:
avis paulo amplior passere,
id. 10, 32, 47, § 89:
amplior specie mortali,
Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:
amplissima curia... gymnasium amplissimum,
Cic. Verr. 2, 4, 53:
urbs amplissima atque ornatissima,
id. Agr. 2, 76:
amplissimum peristylum,
id. Dom. 116:
(candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,
id. Verr. 4, 65:
mons Italiae amplissimus,
Plin. 3, 5, 7, § 48:
amplissimum flumen,
Plin. Ep. 8, 8, 3:
amplissimus lacus,
id. ib. 10, 41, 2:
amplissima insula,
Plin. 6, 20, 23, § 71:
amplissimi horti,
Plin. Ep. 8, 18, 11:
amplissima arborum,
Plin. 16, 39, 76, § 200:
est (topazon) amplissima gemmarum,
id. 37, 8, 32, § 109:
amplissimum cubiculum,
Plin. Ep. 5, 6, 23.—
B.
Transf., great, abundant, ample, much, long:
bono atque amplo lucro,
Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:
pabula miseris mortalibus ampla,
Lucr. 5, 944:
ampla civitas,
Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:
civitas ampla atque florens,
Caes. B. G. 4, 3:
gens ampla,
Plin. 5, 30, 33, § 125:
amplae copiae,
Caes. B. G. 5, 19:
ampla manus militum,
Liv. Epit. 1, 4, 9:
pecuaria res ampla,
Cic. Quinct. 12:
res familiaris ampla,
id. Phil. 13, 8:
(res) ampla,
Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:
patrimonium amplum et copiosum,
Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:
amplae divitiae,
Hor. S. 2, 2, 101:
esse patri ejus amplas facultates,
Plin. Ep. 1, 14, 9:
in amplis opibus heres,
Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:
amplior numerus,
Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:
ampliores aquae,
Plin. 5, 9, 10, § 58:
amplior exercitus,
Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:
commeatus spe amplior,
Sall. J. 75, 8:
amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,
Plin. Ep. 3, 11, 2:
pretia ampliora,
Plin. 10, 29, 43, § 84:
omnia longe ampliora invenire quam etc.,
Plin. Ep. 1, 14, 10:
ampliores noctes,
Plin. 18, 26, 63, § 232:
ut ampliori tempore maneret,
Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:
peditatus copiae amplissimae e Gallia,
Cic. Font. 8:
exercitus amplissimus,
Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:
amplissima pecunia,
Cic. Rosc. Am. 31:
amplissimae fortunae,
id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:
amplissimae patrimonii copiae,
id. Fl. 89:
amplissimas summas emptionibus occupare,
Plin. Ep. 8, 2, 3:
opes amplissimae,
id. ib. 8, 18, 4:
amplissima dies horarum quindecim etc.,
the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:
ut quirem exaudire amplius,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
si vis amplius dari, Dabitur,
Plaut. Trin. 2, 1, 18:
jam amplius orat,
id. ib. 2, 1, 19:
daturus non sum amplius,
Cic. Verr. 2, 2, 29:
non complectar in his libris amplius quam quod etc.,
id. de Or. 1, 6, 22:
tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,
Plaut. Capt. 4, 1, 10:
ni amplius etiam, quod ebibit,
id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:
etiam amplius illam adparare condecet,
Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:
hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,
Cic. Verr. 2, 1:
si sit opus liquidi non amplius urna,
Hor. S. 1, 1, 54:
omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,
Vell. 2, 110, 3:
Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,
Cic. Verr. 4, 76:
illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,
Nep. Thras. 4, 3:
amplius possidere,
Plin. 18, 4, 3, § 17:
Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,
Curt. 8, 4, 21:
dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,
Plin. Ep. 3, 21, 6:
cum hoc amplius praestet, quod etc.,
id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:
gaudeo tibi liberorum esse amplius,
Plaut. Cist. 5, 4:
te amplius bibisse praedicet loti,
Cat. 39, 21:
amplius frumenti auferre,
Cic. Verr. 3, 49:
expensum est auri viginti paulo amplius,
id. Fl. 6, 8:
amplius negotii contrahi,
id. Cat. 4, 9:
si amplius obsidum vellet,
Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:
quanto ejus amplius processerat temporis,
id. B. C. 3, 25.—
II.
Fig.
A.
Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:
pro viribus amplis,
Lucr. 5, 1174:
amplae vires peditum,
Plin. 6, 20, 23, § 75;
ampla nepotum Spes,
Prop. 4, 22, 41:
poena sera, sed ampla,
full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:
haec irae factae essent multo ampliores,
Ter. Hec. 3, 1, 9:
si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,
id. ib. 3, 1, 50:
amplior metus,
Cic. Clu. 128:
amplior potentia feris,
Plin. 28, 10, 42, § 153:
ampliorem dicendi facultatem consequi,
Quint. 2, 3, 4:
amplior eoque acrior impetus,
Flor. 4, 2, 66:
spes amplior,
Sall. J. 105, 4:
amplius accipietis judicium,
severer, Vulg. Matt. 23, 14:
amplior auctoritas,
Plin. 37, 3, 12, § 47:
amplior virtus,
higher merit, Quint. 8, 3, 83:
idem aut amplior cultus (dei),
Plin. 28, 2, 4, § 18:
amplior est quaestio,
Quint. 3, 5, 8:
ampliora verba,
of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:
quo legatis animus amplior esset,
Sall. C. 40, 6; 59, 1:
spiritus amplior,
Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:
(honos) pro amplissimis meritis redditur,
Cic. Phil. 5, 41:
cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,
very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:
amplissima spes,
Suet. Caes. 7:
his finis cognitionis amplissimae,
most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
B.
Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:
illis ampla satis forma, pudicitia,
great enough, Prop. 1, 2, 24:
haec ampla sunt, haec divina,
Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:
res gestae satis amplae,
Sall. C. 8, 2:
cur parum amplis adfecerit praemiis,
Cic. Mil. 57:
ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,
Tac. A. 14, 53:
amplum in modum praemia ostentare,
Aur. Vict. Caes. 26, 6:
amplis honoribus usi,
Sall. J. 25, 4:
amplis honoribus auctos,
Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:
amplam occasionem calumniae nactus,
a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:
spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,
glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:
ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,
Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:
praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,
id. de Or. 1, 4, 13:
alicui ampliorem laudem tribuere,
id. Sest. 27:
in aliqua re esse laudem ampliorem,
id. Marcell. 4:
corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),
Quint. 12, 10, 5:
ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,
Suet. Aug. 7.— Subst.:
in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,
of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:
ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,
Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:
hoc munus aedilitatis amplissimum,
id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:
alicui amplissimas potestates dare,
Cic. Agr. 2, 31:
insignibus amplissimis ornatus,
id. ib. 2, 101:
dona amplissima conferre,
Plin. 18, 3, 3, § 9:
praemia legatis dedistis amplissima,
Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:
spe amplissimorum praemiorum adduci,
id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:
velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,
Quint. 10, 7, 1:
munera amplissima mittere,
Caes. B. G. 1, 43:
vestris beneficiis amplissimis adfectus,
Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:
laudi amplissimae lauream concedere,
id. Pis. 74:
laudibus amplissimis adficere,
id. Phil. 7, 11:
amplissimam gloriam consequi,
id. Prov. Cons. 39:
ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,
id. Deiot. 14:
amplissimis aliquem efferre honoribus,
Aur. Vict. Epit. 17, 3:
amplissimis uti honoribus,
Cic. Fl. 45:
amplissimos honores adipisci,
id. Verr. 5, 181:
honores adsequi amplissimos,
id. Mil. 81:
aliquem ad honores amplissimos perducere,
id. Am. 20, 73:
meus labor fructum est amplissimum consecutus,
id. Imp. Pomp 2:
mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,
in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:
ei amplissimis verbis gratias egimus,
id. Phil. 1, 3:
provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,
id. ib. 4, 9:
amplissimis verbis conlaudatus,
Suet. Caes. 16:
amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,
Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:
de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,
id. Dom. 74:
quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),
Plin. 7, 30, 31, § 116.—
C.
In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:
quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,
great or noble, id. Imp. Pomp. 37:
omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,
id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:
convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,
id. Phil. 3, 20:
hoc studium parvi properemus et ampli,
small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:
amplis doctoribus instructus,
Tac. A. 14, 52:
sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,
Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:
cum est aliquid amplius,
Cic. Marcell. 26:
ampliores ordines,
Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:
nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
quid amplius facitis?
Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:
ex amplissimo genere nubere,
Cic. Cael. 34:
amplissimo genere natus,
Caes. B. G. 4, 12:
genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,
Cic. Phil. 13, 12:
amplissimos patruos habere,
id. Sex. Rosc. 147:
amplissima civitas,
id. Verr. 5, 122:
apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,
id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:
mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,
id. Imp. Pomp. 1:
non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,
id. Sest. 5:
licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplissimis operibus increscere,
id. ib. 8, 4, 3:
honores in amplissimo consilio collocare,
Cic. Sen. 2:
amplissimi orbis terrae consilii principes,
id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:
promotus ad amplissimas procurationes,
Plin. Ep. 7, 31, 3:
praeter honores amplissimos cognomenque etc.,
Plin. 7, 44, 45, § 142:
spes amplissimae dignitatis,
Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
D.
Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:
is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,
Cic. Sex. Rosc. 83:
homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,
id. Mur. 8:
P. Africanus rebus gestis amplissimus,
id. Caecin. 69:
ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,
id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:
Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,
id. Imp. Pomp. 63:
vir amplissimus ejus civitatis,
id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:
exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,
id. Deiot. 5, 14:
cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),
id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:
in quo consilio amplissimi viri judicarent,
id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:
comitatus virorum amplissimorum,
id. Sull. 9:
viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,
id. Verr. 3, 18:
ordinis amplissimi esse,
Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:
cives amplissimos legare,
Cic. Balb. 42:
hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,
id. Verr. 3, 96:
amplissimus honos, i. e. consulatus,
id. Rep. 1, 6; so,
amplissimo praeditus magistratu,
Suet. Aug. 26:
amplissimus ordo, i. e. senatorius,
Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:
amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,
id. Vesp. 9:
amplissimum collegium decemvirale,
Cic. Verr. 2, 4, 49:
an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,
id. Cat. 1, 3:
amplissimum sacerdotium,
id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:
sacerdotium amplissimum,
id. Verr. 2, 127.—
E.
As rhet. epithet:
amplus orator,
one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:
herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,
grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:
amplius compositionis genus,
more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
I.
Lit.
a.
Form amplĭter:
benigne ei largi atque ampliter,
Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:
aptate munde atque ampliter convivium,
Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:
extructam ampliter mensam,
Lucil. 13, 7 Mull.:
opsonato ampliter,
Plaut. Cas. 2, 8, 65:
adpositum est ampliter,
id. Mil. 3, 1, 163:
acceptus hilare atque ampliter,
id. Merc. prol. 98:
modeste melius facere sumptum quam ampliter,
id. Stich. 5, 4, 10:
parum (digitulos) immersisti ampliter,
not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
b.
Form amplē:
exornat ample magnificeque triclinium,
Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
II.
Trop., fully, handsomely.
a.
Form amplĭter:
ampliter dicere,
fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:
laudare ampliter,
id. 2, 6, 11.—
b.
Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,
elate ampleque loqui,
id. Tusc. 5, 9, 24:
satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,
full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
a.
In gen.:
deliberatum est non tacere [me] amplius,
Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:
otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,
Plaut. Truc. 4, 4, 18:
cui amplius male faxim,
id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:
etiam faxo amabit (eam) amplius,
id. Men. 5, 2, 40:
multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,
id. ib. 5, 2, 49:
quo populum servare potissit amplius,
Lucil. 1, 15 Mull.:
At ego amplius dico,
Cic. Verr. 2, 26:
amplius posse,
Sall. J. 69, 2:
armis amplius valere,
id. ib. 111, 1:
si lamentetur miser amplius aequo,
Lucr. 3, 953:
tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?
besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:
Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,
Sall. J. 44, 5:
felices ter et amplius,
Hor. C. 1, 13, 17:
binas aut amplius domos continuare,
Sall. C. 20, 11:
ter nec amplius,
Suet. Caes. 25:
cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),
Quint. 12, 11, 24:
multa promi amplius possunt,
Plin. 2, 17, 15, § 77:
si studere amplius possum,
Quint. 6, prooem. 4:
auram communem amplius haurire potui?
id. 6, prooem. 12:
sagum, quod amplius est,
Vulg. Exod. 26, 12.—
b.
And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
(α).
With quid, etc.:
Quid faciam amplius?
Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:
quid dicam amplius?
Quint. 8, 4, 7:
quid a me amplius dicendum putatis?
Cic. Verr. 3, 60:
quid quaeris amplius?
id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:
quid vultis amplius?
id. Mil. 35:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
quid exspectatis amplius?
Cic. Verr. 2, 174:
quid amplius exspectabo,
Vulg. 4 Reg. 6, 33:
quid loquar amplius de hoc homine?
Cic. Caecin. 25:
quid amplius laboremus?
Quint. 8, prooem. 31:
quid habet amplius homo?
Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:
quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,
Plaut. As. 3, 3, 134:
quid amplius debeam optare?
Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:
quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?
more than this, id. And. 1, 1, 4:
Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,
Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:
si quid amplius scit,
Plaut. Rud. 2, 2, 23:
si quid ego addidero amplius,
id. Trin. 4, 2, 13:
si amplius aliquid gloriatus fuero,
Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:
hoc amplius si quid poteris,
any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:
de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,
id. 1, 1, 8:
Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,
Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:
his amplius apud eundem (est) etc.,
Quint. 9, 3, 15;
so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,
Suet. Calig. 15:
quaeris quid potuerit amplius adsequi,
Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:
quare jam te cur amplius excrucies?
Cat. 76, 10.—
(β).
With nihil, etc.:
habet nihil amplius quam lutum,
Lucil. 9, 46 Mull.:
nihil habui amplius, quod praeciperem,
Quint. 7, 1, 64:
nihil enim dixit amplius,
Cic. Deiot. 21:
Nihil dico amplius: causa dicta est,
I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:
nihil amplius dico, nisi me etc.,
id. Planc. 96:
nihil amplius dicam quam victoriam etc.,
id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:
vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,
Plaut. As. 1, 3, 51:
si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,
Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):
Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,
id. Marcell. 6, 17:
amplius nihil respondit,
Vulg. Marc. 15, 5:
nihil amplius addens,
ib. Deut. 5, 22:
nihil noverunt amplius,
ib. Eccl. 9, 5:
nihil amplius optet,
Hor. Ep. 1, 2, 46:
nihil amplius potes,
Plin. Ep. 2, 13, 10:
amplius quod desideres, nihil erit,
this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:
nil amplius oro, nisi ut etc.,
Hor. S. 2, 6, 4:
ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,
Suet. Aug. 2:
si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,
Lucil. 1, 33 Mull.:
non luctabor tecum, Crasse, amplius,
Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:
verbum non amplius addam,
Hor. S. 1, 1, 121:
non amplius me objurgabis,
Quint. 5, 10, 47:
non amplius posse,
Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:
non habent amplius quid faciant,
Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:
amplius illa jam non inveniet,
ib. Apoc. 18, 14:
studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,
Tac. Or. 5:
extra me non est alia amplius,
Vulg. Soph. 2, 15:
neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,
Plaut. Rud. 1, 5, 21:
neque va dari amplius neque etc.,
Cic. Quinct. 23:
nec jam amplius ullae Adparent terrae,
Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:
nec irascar amplius,
Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:
ne amplius dona petas,
Cat. 68, 14:
urere ne possit calor amplius aridus artus,
Lucr. 4, 874;
ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43:
ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,
Suet. Gram. 17:
ne amplius morando Scaurum incenderet,
Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;
3, 82, 17: ne amplius divulgetur,
Vulg. Act. 4, 17:
ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,
ib. Deut. 17, 16:
nolite amplius accipere pecuniam,
ib. 4 Reg. 12, 7.—
(γ).
With nemo:
cur non restipulatur neminem amplius petiturum?
Cic. Q. Rosc. 12, 36:
cum amplius nemo occurreret,
nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,
neminem amplius viderunt,
Vulg. Marc. 9, 7:
nemo emet amplius,
no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
c.
With numerals and numeral forms.
(α).
Without quam:
amplius horam suffixum in cruce me memini esse,
Cat. 69, 3:
horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,
Cic. Verr. 4, 95:
amplius annos triginta tribunus fuerat,
Sall. C. 59, 6:
me non amplius novem annos nato,
Nep. Hann. 2, 3:
per annos amplius quadraginta,
Suet. Aug. 72; 32:
quid si tandem amplius triennium est?
Cic. Q. Rosc. 8:
Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,
Verg. A. 1, 683:
inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,
Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:
reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,
id. ib. 1, 28;
2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,
Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:
huic paulo amplius tertiam partem denegem?
id. ib. 5, 7, 3:
cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,
Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:
victi amplius ducenti ceciderunt,
Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:
ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,
Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:
qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,
Cic. Fl. 63:
pugnatum duas amplius horas,
Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:
duo haud amplius milia peditum effugerunt,
id. 28, 2:
decem amplius versus perdidimus,
Plin. Ep. 3, 5, 12:
tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,
Verg. E. 3, 105.—
(β).
With the comp. abl. (rare but class.):
cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,
Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:
pugnatum amplius duabus horis est,
Liv. 27, 12:
neque triennio amplius supervixit,
Suet. Caes. 89:
uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,
Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;
6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,
Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:
est ab capite paulo amplius mille passibus locus,
Plin. Ep. 10, 90, 1:
ab Capsa non amplius duum milium intervallo,
Sall. J. 91, 3:
(Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,
id. C. 56, 2; so,
denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,
id. J. 80, 7.—
And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,
Sall. J. 105, 3:
oppidum non amplius mille passuum abesse,
id. ib. 68, 3.—
(γ).
With quam (postAug. and eccl.):
non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,
Suet. Aug. 78:
nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,
id. ib. 17:
Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,
id. Tib. 51:
demoratus dies non amplius quam octo aut decem,
Vulg. Act. 25, 6:
ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,
Plin. Ep. 5, 19:
ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,
Tac. A. 3, 21:
haud amplius quam ducentos misit,
id. ib. 14, 32:
insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,
Vulg. Act. 23, 21.—
d. (α).
Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:
Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,
Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.
also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,
Cic. Brut. 22, 86:
antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,
id. Verr. 2, 1, 26:
ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,
id. ib. 2, 1, 29.—
And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,
Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
(β).
Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:
quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?
Cic. Rosc. Com. 12, 35:
Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,
id. Brut. 5, 18:
sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,
id. Fam. 13, 28 A:
quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,
id. Att. 1, 8, 1.—
(γ).
Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:
Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,
Cic. Phil. 12, 21, 50:
cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,
id. ad Brut. 1, 5, 1;
so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,
id. Q. N. 3, 15, 1.—
(δ).
To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:
nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,
Cic. Verr. 5, 49, 128;
(res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,
id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:
excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?
Ov. M. 9, 148.
► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;
as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,
Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
I.
Lit., very largely, most abundantly:
ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,
in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:
duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,
Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
II.
Fig., most generously, most handsomely:
qui amplissime de salute mea decreverint,
Cic. Dom. 44:
amplissime laudare,
in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:
honores amplissime gessit,
Cic. Verr. 2, 112:
pater cum amplissime ex praetura triumphasset,
with the greatest pomp, id. Mur. 15:
placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,
should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

Lewis & Short latin dictionary > amplus
16 praesto

1.
praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:
bonorum officio praestus fui,
Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).
I.
Lit.:
ni tua propitia pax foret praesto,
Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:
quod adest praesto in primis placet,
Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:
sacrificiis omnibus praesto adesse,
id. 2, 16, 10;
more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,
Cic. Fam. 3, 5, 1:
togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,
id. Pis. 23, 55:
tibi nulla fuit clementia praesto?
hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:
hirundines aestivo tempore praesto sunt,
Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):
era, eccum praesto militem,
Plaut. Mil. 4, 6, 1:
ipsum adeo praesto video,
Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—
II.
In partic: praesto esse or adire
A.
To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:
ero meo ut omnibus locis sine praesto,
Plaut. Men. 5, 6, 26:
jus civile didicit, praesto multis fuit,
Cic. Mur. 9, 19:
praesto esse clientem tuum?
id. Att. 10, 8, 3:
saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,
id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:
ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,
id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;
also with videor,
id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:
pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,
will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—
B.
With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:
si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,
Cic. Caecin. 30, 87:
quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,
id. Verr. 2, 2, 4, § 11.
2.
prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.
I.
Neutr., to stand before or in front.
A.
Lit.:
dum primae praestant acies,
Luc. 4, 30.—
B.
Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):
cum virtute omnibus praestarent,
Caes. B. G. 1, 3:
quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,
Cic. de Or. 1, 44, 192:
quā re homines bestiis praestent,
id. Inv. 1, 4, 5:
hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,
id. Lael. 5, 19:
Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ceteris,
id. Ac. 1, 4, 16:
suos inter aequales longe praestitit,
id. Brut. 64, 230:
omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,
Sall. C. 1, 1:
praestare honestam mortem existimans turpi vitae,
Nep. Chabr. 4, 3:
quantum ceteris praestet Lucretia,
Liv. 1, 57, 7:
cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,
id. 8, 7, 7:
quantum vel vir viro vel gens genti praestat!
id. 31, 7, 8:
genere militum praestare tironibus,
id. 42, 52, 10:
tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,
Quint. 1, 10, 14:
qui eloquentiā ceteris praestet,
id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:
sacro, quod praestat, peracto,
Juv. 12, 86:
probro atque petulantiā maxume praestabant,
were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:
truculentiā caeli praestat Germania,
Tac. A. 2, 24:
cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?
Lucr. 1, 358.—
2.
Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:
nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,
it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:
mori milies praestitit, quam haec pati,
it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:
praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,
it is better, Caes. B. G. 1, 17:
motos praestat componere fluctus,
Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.
II.
Act.
A.
To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:
quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,
Liv. 5, 36, 4:
qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,
Hirt. B. G. 8, 6:
praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,
Liv. 3, 61, 7:
ut vetustate et gradu honoris nos praestent,
id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:
praestat ingenio alius alium,
Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;
7, 2, 17: honore ceteros,
Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:
imperatores prudentiā,
id. Hann. 1, 1:
eloquentiā omnes eo tempore,
id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—
B.
To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):
ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:
quem tamen ego praestare non poteram,
id. Att. 6, 3, 5:
quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,
Plin. Pan. 83:
communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,
Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:
impetus populi praestare nemo potest,
no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:
periculum judicii,
id. Mur. 2, 3:
damnum alicui,
id. Off. 3, 16:
invidiam,
id. Sest. 28, 61:
nihil,
to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:
cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,
what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:
ego tibi a vi praestare nihil possum,
Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:
quod de te sperare, de me praestare possum,
Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:
quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?
Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:
(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?
id. Fl. 12, 28:
meliorem praesto magistro Discipulum,
Juv. 14, 212.—With ut:
illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,
Juv. 6, 539.—
C.
In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:
arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,
Cic. N. D. 1, 3, 7:
ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,
id. Fam. 7, 17, 2:
suum munus,
id. de Or. 2, 9, 38:
hospitii et amicitiae jus officiumque,
id. Fam. 14, 4, 2:
ne quem ejus paeniteret, praestiti,
I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:
quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,
I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:
fidem alicui,
Liv. 30, 15:
pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,
maintained, id. 40, 34:
tributa,
to pay, Juv. 3, 188:
annua,
id. 6, 480:
triplicem usuram,
id. 9, 7.— Pass.:
promissum id benignius est ab rege quam praestitum,
Liv. 43, 18, 11:
mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,
Cic. Fam. 12, 2, 3; so,
quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,
id. Phil. 14, 11, 30:
virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,
id. Div. 2, 37, 79:
ni praestaretur fides publica,
Liv. 2, 28, 7.—
2.
In partic.
a.
To keep, preserve, maintain, retain:
pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,
Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:
omnes socios salvos praestare poteramus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55:
mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,
Lucr. 3, 214. —
b.
To show, exhibit, to prove, evince, manifest:
Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,
Cic. Fam. 3, 10, 3:
neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,
id. ib. 1, 9, 5:
virtutem,
Caes. B. G. 2, 27:
benevolentiam,
Cic. Att. 11, 1, 1:
consilium suum fidemque,
id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:
se incolumem,
Lucr. 3, 220:
se invictum,
Ov. Tr. 4, 10, 104:
teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,
show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:
Victoria nunc quoque se praestet,
show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:
juris periti consultatoribus se praestabant,
showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:
vel magnum praestet Achillem,
should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—
c.
To show, exhibit, manifest:
honorem debitum patri,
Cic. Phil. 9, 5, 12:
fratri pietatem,
id. Brut. 33, 126:
virtutem et diligentiam alicui,
id. Fam. 14, 3, 2:
frequentiam et officium alicui honores petenti,
Hirt. B. G. 8, 50:
obsequium,
Sen. Q. N. 2, 59, 8:
sedulitatem alicui rei,
to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—
d.
To give, offer, furnish, present, expose:
alicui certam summam pecuniae,
Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:
caput fulminibus,
to expose, Luc. 5, 770:
Hiberus praestat nomen terris,
id. 4, 23:
anser praestat ex se pullos atque plumam,
Col. 8, 13:
cum senatui sententiam praestaret,
gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:
terga hosti,
to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:
voluptatem perpetuam sapienti,
to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:
pueri, quibus id (biduum) praestabatur,
was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:
corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,
Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.
A.
In gen. (class.).
1.
Of persons:
omnibus praestans et ingenio et diligentiā,
far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:
usu et sapientiā praestantes,
noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:
virginibus praestantior omnibus Herse,
superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:
in illis artibus praestantissimus,
Cic. de Or. 1, 50, 217:
praestantissimi studio atque doctrinā,
id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:
o praestans animi juvenis,
distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:
belli,
Sil. 5, 92:
armorum,
Stat. Th. 1, 605:
praestantissimus sapientiae,
Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:
quo non praestantior alter Aere ciere viros,
whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—
2.
Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:
praestanti corpore Nymphae,
Verg. A. 1, 71:
praestanti corpore tauri,
id. G. 4, 550:
formā,
id. A. 7, 483:
naturā excellens atque praestans,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,
id. Fam. 3, 10, 3:
praestans prudentiā in omnibus,
Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:
quid praestantius mihi potuit accidere?
id. Vatin. 3, 8.—
B.
In partic.
1.
Efficacious:
medicina,
Plin. 13, 24, 47, § 130:
usus praestantior,
id. 18, 13, 34, § 126:
calamus praestantior odore,
id. 12, 22, 48, § 105:
sucus sapore praestantissimus,
id. 15, 1, 2, § 5:
praestantissima auxilia,
id. 27, 13, 120, § 146.—
2.
Sup.:
Praestantissimus,
a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:
praestantissime,
Plin. 28, 12, 50, § 186.

Lewis & Short latin dictionary > praesto
17 praestu

1.
praestō (old collat. form praestū, acc. to Curtius Valerianus in Cassiod. p. 2289 P.: qui praestu sunt, Inscr. Carina Via Appia, 1, p. 217. In later time as adj.: prae-stus, a, um:
bonorum officio praestus fui,
Inscr. Grut. 669, 4), adv. [dat. from praestus, a sup. form from prae, so that praesto esse alicui = to be or stand in the foremost place for or as respects one], at hand, ready, present, here; usually with esse (very freq. and class.).
I.
Lit.:
ni tua propitia pax foret praesto,
Plaut. Trin. 4, 1, 18: sed ubi est frater? Chaer. Praesto adest, Ter. Eun. 5, 8, 20; id. Heaut. 1, 1, 120; so Att. Tr. 498:
quod adest praesto in primis placet,
Lucr. 5, 1412; Lact. 3, 7, 10:
sacrificiis omnibus praesto adesse,
id. 2, 16, 10;
more freq., praesto esse: ibi mihi praesto fuit L. Lucilius,
Cic. Fam. 3, 5, 1:
togulae lictoribus ad portam praesto fuerunt,
id. Pis. 23, 55:
tibi nulla fuit clementia praesto?
hadst thou no compassion? Cat. 64, 137: praesto esse, to arrive, appear:
hirundines aestivo tempore praesto sunt,
Auct. Her. 4, 48, 61.—Without esse ( poet.):
era, eccum praesto militem,
Plaut. Mil. 4, 6, 1:
ipsum adeo praesto video,
Ter. And. 2, 5, 4; Stat. Th. 6, 643.—
II.
In partic: praesto esse or adire
A.
To be at hand, to attend or wait upon, to serve, aid:
ero meo ut omnibus locis sine praesto,
Plaut. Men. 5, 6, 26:
jus civile didicit, praesto multis fuit,
Cic. Mur. 9, 19:
praesto esse clientem tuum?
id. Att. 10, 8, 3:
saluti tuae praesto esse, praesto esse virtutes ut ancillulas,
id. Fin. 2, 21, 69; id. Fam. 4, 14, 4:
ut ad omnia, quae tui velint, ita assim praesto, ut, etc.,
id. ib. 4, 8, 1; id. Att. 4, 12, 1 fin.;
also with videor,
id. ib. 4, 12, 1 fin. —With adire:
pauper erit praesto semper tibi, pauper adibit primus,
will be at hand, at your service, Tib. 1, 5, 61.—
B.
With esse, to present one's self in a hostile manner, to resist, oppose:
si quis mihi praesto fuerit cum armatis hominibus,
Cic. Caecin. 30, 87:
quaestores cum fascibus mihi praesto fuerunt,
id. Verr. 2, 2, 4, § 11.
2.
prae-sto, ĭti (post-class. also praestāvi), ātum or ĭtum, 1, v. n. and a.
I.
Neutr., to stand before or in front.
A.
Lit.:
dum primae praestant acies,
Luc. 4, 30.—
B.
Trop., to stand out, be superior, to distinguish one's self, to be excellent, distinguished, admirable; constr. alicui aliquā re, alicui rei, in aliquā re, or absol. (class.):
cum virtute omnibus praestarent,
Caes. B. G. 1, 3:
quantum praestiterint nostri majores prudentiā ceteris gentibus,
Cic. de Or. 1, 44, 192:
quā re homines bestiis praestent,
id. Inv. 1, 4, 5:
hoc praestat amicitia propinquitati, quod, etc.,
id. Lael. 5, 19:
Zeuxin muliebri in corpore pingendo plurimum aliis praestare,
id. Inv. 2, 1, 1:
ceteris,
id. Ac. 1, 4, 16:
suos inter aequales longe praestitit,
id. Brut. 64, 230:
omnes homines, qui sese student praestare ceteris animalibus,
Sall. C. 1, 1:
praestare honestam mortem existimans turpi vitae,
Nep. Chabr. 4, 3:
quantum ceteris praestet Lucretia,
Liv. 1, 57, 7:
cernere, quantum eques Latinus Romano praestet,
id. 8, 7, 7:
quantum vel vir viro vel gens genti praestat!
id. 31, 7, 8:
genere militum praestare tironibus,
id. 42, 52, 10:
tantum Romana in bellis gloria ceteris praestat,
Quint. 1, 10, 14:
qui eloquentiā ceteris praestet,
id. 2, 3, 5; 2, 16, 17; Curt. 8, 14, 13; Just. 18, 3, 14; 28, 2, 11; 44, 3, 9:
sacro, quod praestat, peracto,
Juv. 12, 86:
probro atque petulantiā maxume praestabant,
were pre-eminent, distinguished themselves, Sall. C. 37, 5:
truculentiā caeli praestat Germania,
Tac. A. 2, 24:
cur alias aliis praestare videmus Pondere res rebus?
Lucr. 1, 358.—
2.
Praestat, with a subjectclause, it is preferable or better:
nimio impendiosum praestat te, quam ingratum dicier,
it is much better, Plaut. Bacch. 3, 2, 12:
mori milies praestitit, quam haec pati,
it was better, Cic. Att. 14, 9, 2:
praestare dicunt, Gallorum quam Romanorum imperia perferre,
it is better, Caes. B. G. 1, 17:
motos praestat componere fluctus,
Verg. A. 1, 135; 3, 429; 6, 39.
II.
Act.
A.
To surpass, outstrip, exceed, [p. 1431] excel (not in Cic. or Cæs.; constr. usually aliquem aliquā re): qui primus in alterutrā re praestet alios, Varr. ap. Non. 502, 23; Varr. R. R. 2, 2, 10; 3, 1, 3:
quantum Galli virtute ceteros mortales praestarent,
Liv. 5, 36, 4:
qui belli gloriā Gallos omnes Belgasque praestabant,
Hirt. B. G. 8, 6:
praestate virtute peditem, ut honore atque ordine praestatis,
Liv. 3, 61, 7:
ut vetustate et gradu honoris nos praestent,
id. 7, 30, 4; 34, 34, 14; 37, 30, 2:
praestat ingenio alius alium,
Quint. 1, 1, 3; Val. Max. 3, 2, 21; 3, 2, ext. 7;
7, 2, 17: honore ceteros,
Nep. Att. 18, 5; 3, 3; id. Reg. 3, 5:
imperatores prudentiā,
id. Hann. 1, 1:
eloquentiā omnes eo tempore,
id. Epam. 6, 1.—Only aliquem, Stat. Th. 4, 838.—
B.
To become surety for, to answer or vouch for, to warrant, be responsible for, to take upon one's self, etc. (class.):
ut omnes ministros imperii tui rei publicae praestare videare,
Cic. Q. Fr. 1, 1, 3:
quem tamen ego praestare non poteram,
id. Att. 6, 3, 5:
quanto magis arduum est alios praestare quam se, tanto laudabilius,
Plin. Pan. 83:
communem incertumque casum neque vitare quisquam nostrum, nec praestare ullo pacto potest,
Cic. Fam. 5, 17, 3: simus eā mente ut nihil in vitā nobis praestandum praeter culpam putemus, that we need only answer for guilt, i. e. keep ourselves clear of guilt, id. ib. 6, 1, 4:
impetus populi praestare nemo potest,
no one can be held to answer for the outbreaks of the people, id. de Or. 2, 28, 124:
periculum judicii,
id. Mur. 2, 3:
damnum alicui,
id. Off. 3, 16:
invidiam,
id. Sest. 28, 61:
nihil,
to be responsible for nothing, id. Q. Fr. 3, 1, 3; cf. in pass.:
cum id, quod ab homine non potuerit praestari, evenerit,
what none could vouch for that it would not happen, id. Tusc. 3, 16, 34. —With ab aliquā re:
ego tibi a vi praestare nihil possum,
Cic. Fam. 1, 4, 3.—With de:
quod de te sperare, de me praestare possum,
Cic. Fam. 4, 15, 2.—With an objectclause:
quis potest praestare, semper sapientem beatum fore, cum, etc.?
Cic. Tusc. 5, 10, 29; cf.:
(praedones) nullos fore, quis praestare poterat?
id. Fl. 12, 28:
meliorem praesto magistro Discipulum,
Juv. 14, 212.—With ut:
illius lacrimae praestant ut veniam culpae non abnuat Osiris,
Juv. 6, 539.—
C.
In gen., to fulfil, discharge, maintain, perform, execute:
arbitramur nos ea praestitisse, quae ratio et doctrina praescripserit,
Cic. N. D. 1, 3, 7:
ultima exspectato, quae ego tibi et jucunda et honesta praestabo,
id. Fam. 7, 17, 2:
suum munus,
id. de Or. 2, 9, 38:
hospitii et amicitiae jus officiumque,
id. Fam. 14, 4, 2:
ne quem ejus paeniteret, praestiti,
I took care, exerted myself, Liv. 30, 30; Ov. Tr. 5, 14, 19:
quamcumque ei fidem dederis, ego praestabo,
I will fulfil, keep the promise, Cic. Fam. 5, 11, 2:
fidem alicui,
Liv. 30, 15:
pacem cum iis populus Romanus non ab se tantum, sed ab rege etiam Masinissa praestitit,
maintained, id. 40, 34:
tributa,
to pay, Juv. 3, 188:
annua,
id. 6, 480:
triplicem usuram,
id. 9, 7.— Pass.:
promissum id benignius est ab rege quam praestitum,
Liv. 43, 18, 11:
mea tibi tamen benevolentia fidesque praestabitur,
Cic. Fam. 12, 2, 3; so,
quibus (victoribus) senatūs fides praestabitur,
id. Phil. 14, 11, 30:
virtus vetat spectare fortunam dum praestetur fides,
id. Div. 2, 37, 79:
ni praestaretur fides publica,
Liv. 2, 28, 7.—
2.
In partic.
a.
To keep, preserve, maintain, retain:
pueri, quibus videmur praestare rem publicam debuisse,
Cic. Att. 10, 4, 5; Ov. M. 11, 748:
omnes socios salvos praestare poteramus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55:
mors omnia praestat Vitalem praeter sensum calidumque vaporem,
Lucr. 3, 214. —
b.
To show, exhibit, to prove, evince, manifest:
Pomptinius praestat tibi memoriam benevolentiamque, quam debet,
Cic. Fam. 3, 10, 3:
neque hercule in iis ipsis rebus eam voluntatem, quam exspectaram, praestiterunt,
id. ib. 1, 9, 5:
virtutem,
Caes. B. G. 2, 27:
benevolentiam,
Cic. Att. 11, 1, 1:
consilium suum fidemque,
id. de Or. 3, 33, 134. —With se, to show, prove, or behave one's self as: praesta te eum, qui, etc., show thyself such, as, etc., Cic. Fam. 1, 6, 2:
se incolumem,
Lucr. 3, 220:
se invictum,
Ov. Tr. 4, 10, 104:
teque praesta constanter ad omne Indeclinatae munus amicitiae,
show thyself constant, id. ib. 4, 5, 23:
Victoria nunc quoque se praestet,
show itself, id. ib. 2, 169: sed ne ad illam quidem artissimam innocentiae formulam praestare nos possumus, prove ourselves innocent even according to that rule, Sen. Ira, 2, 28, 1:
juris periti consultatoribus se praestabant,
showed themselves accessible, Dig. 1, 2, 2.— Poet.:
vel magnum praestet Achillem,
should show, prove, approve himself a great Achilles, Verg. A. 11, 438.—
c.
To show, exhibit, manifest:
honorem debitum patri,
Cic. Phil. 9, 5, 12:
fratri pietatem,
id. Brut. 33, 126:
virtutem et diligentiam alicui,
id. Fam. 14, 3, 2:
frequentiam et officium alicui honores petenti,
Hirt. B. G. 8, 50:
obsequium,
Sen. Q. N. 2, 59, 8:
sedulitatem alicui rei,
to apply, Plin. Ep. 3, 18, 6.—
d.
To give, offer, furnish, present, expose:
alicui certam summam pecuniae,
Suet. Dom. 9: cervicem, Sen. ap. Diom. p. 362 P.:
caput fulminibus,
to expose, Luc. 5, 770:
Hiberus praestat nomen terris,
id. 4, 23:
anser praestat ex se pullos atque plumam,
Col. 8, 13:
cum senatui sententiam praestaret,
gave his vote, Cic. Pis. 32, 80:
terga hosti,
to turn one's back to the enemy, to flee, Tac. Agr. 37:
voluptatem perpetuam sapienti,
to assume, Cic. Fin. 2, 27, 89.— Pass.:
pueri, quibus id (biduum) praestabatur,
was devoted, Quint. 1, prooem. § 7; cf.:
corpus, cui omnia olim tamquam servo praestabantur, nunc tamquam domino parantur,
Sen. Ep. 90, 19.—Hence, praestans, antis, P. a., pre-eminent, superior, excellent, distinguished, extraordinary.
A.
In gen. (class.).
1.
Of persons:
omnibus praestans et ingenio et diligentiā,
far surpassing all, Cic. Tusc. 1, 10, 22:
usu et sapientiā praestantes,
noted for their experience and wisdom, Nep. Timoth. 3, 2.— Comp.:
virginibus praestantior omnibus Herse,
superior to all, Ov. M. 2, 724.— Sup.:
in illis artibus praestantissimus,
Cic. de Or. 1, 50, 217:
praestantissimi studio atque doctrinā,
id. Ac. 1, 4, 17.—With gen.:
o praestans animi juvenis,
distinguished for courage, Verg. A. 12, 19:
belli,
Sil. 5, 92:
armorum,
Stat. Th. 1, 605:
praestantissimus sapientiae,
Tac. A. 6, 6.— Poet., with objectclause:
quo non praestantior alter Aere ciere viros,
whom no other excelled in rousing the men, Verg. A. 6, 164.—
2.
Of things, pre-eminent, excellent, remarkable, extraordinary, distinguished:
praestanti corpore Nymphae,
Verg. A. 1, 71:
praestanti corpore tauri,
id. G. 4, 550:
formā,
id. A. 7, 483:
naturā excellens atque praestans,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
qui a te tractatus est praestanti et singulari fide,
id. Fam. 3, 10, 3:
praestans prudentiā in omnibus,
Nep. Alc. 5, 1; Cic. Tusc. 5, 13, 38:
quid praestantius mihi potuit accidere?
id. Vatin. 3, 8.—
B.
In partic.
1.
Efficacious:
medicina,
Plin. 13, 24, 47, § 130:
usus praestantior,
id. 18, 13, 34, § 126:
calamus praestantior odore,
id. 12, 22, 48, § 105:
sucus sapore praestantissimus,
id. 15, 1, 2, § 5:
praestantissima auxilia,
id. 27, 13, 120, § 146.—
2.
Sup.:
Praestantissimus,
a title of the later emperors, Nazar. 26; Tert. Cor. Mil. 1.— Hence, adv.: praestanter, excellently, admirably (post-Aug.); sup.:
praestantissime,
Plin. 28, 12, 50, § 186.

Lewis & Short latin dictionary > praestu
18 vel

vĕl, conj. and adv. [old imv. of volo] prop., will, choose, take your choice; hence,
I.
As disjunctive conjunction, to introduce an alternative as a matter of choice or preference, or as not affecting the principal assertion (while aut introduces an absolute or essential opposition; cf. Madv. Gr. § 436; Zumpt, Gr. § 339; Fischer, Gr. § 383).
A.
Singly.
1.
In gen., or (if you will), or else, or (at your pleasure), or (at least), or (it is indifferent), or (what is the same thing), etc.:
dic igitur me passerculum... haedillum me tuom dic esse vel vitellum,
Plaut. As. 3, 3, 77: viginti minis? Ba. Utrum vis, vel quater quinis minis, id. Ps. 1, 3, 111:
lege vel tabellas redde,
id. ib. 1, 1, 29:
in solem ponito vel sine sale in defrutum condito,
Cato, R. R. 7: orabant (sc. Ubii), ut sibi auxilium ferret... vel... exercitum modo Rhenum transportaret, or at least, i. e. or, if he preferred it, Caes. B. G. 4, 16:
ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,
Cic. Rep. 1, 26, 41:
in unius voluntate vel moribus,
id. ib. 2, 28, 51:
in unā urbe vel in hac ipsā,
id. ib. 3, 10, 17:
constituere vel conservare,
id. ib. 2, 38, 64:
in ardore caelesti, qui aether vel caelum nominatur,
id. N. D. 2, 15, 41:
transfer idem ad modestiam vel temperantiam,
id. Fin. 2, 19, 60; cf. Madv. ad id. ib. 2, 25, 81:
unum illud extimescebam, ne quid turpiter facerem, vel dicam, jam effecissem,
id. Att. 9, 7, 1: haec neque confirmare argumentis neque refellere in animo est;
ex ingenio suo quisque demat vel addat fidem,
Tac. G. 3.—
2.
Esp.
a.
With potius, to correct or make more precise what has been said, or rather:
ex hoc populo indomito vel potius immani,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
post obitum vel potius excessum Romuli,
id. ib. 2, 30, 53:
cessit auctoritati amplissimi viri vel potius paruit,
id. Lig. 7, 22:
vide quid licentiae nobis tua liberalitas det, vel potius audaciae,
id. ib. 8, 23:
ludorum plausus vel testimonia potius,
id. Phil. 1, 15, 36:
quam valde ille reditu vel potius reversione meā laetatus!
id. Att. 16, 7, 5; id. Phil. 13, 9, 19:
novem tibi orbibus, vel potius globis conexa sunt omnia,
id. Rep. 6, 17, 17:
plurimas vel potius omnes ex se ipso virtutes contulit,
Quint. 10, 1, 109.—In climax after a negative:
tu certe numquam in hoc ordine vel potius numquam in hac urbe mansisses,
Cic. Phil. 2, 15, 38.—
b.
So corrective, without potius:
sed haec tu melius vel optime omnium,
Cic. Fam. 4, 13, 7:
clariore vel plane perspicua,
id. Fin. 5, 20, 55; id. Lael. 12, 41:
Capua ab duce eorum Capye, vel. quod propius vero est, a campestri agro appellata,
Liv. 4, 37, 1:
cum P. Decius se in Samnium vel in Etruriam proficisci paratum esse ostendisset,
id. 10, 26, 4.—Esp. in the phrase vel dicam, or let me rather say, or rather:
quando enim nobis, vel dicam aut oratoribus bonis aut poëtis, ullus... ornatus defuit?
Cic. Fin. 1, 3, 10; id. Brut. 57, 207; id. Cael. 31, 75; id. Phil. 2, 12, 30; id. Att. 9, 7, 1; Suet. Calig. 13.—So intensive, or I may even say (cf. II. A. 3. infra):
omnes binos consules, vel dicam amplius, omnia nomina,
Varr. L. L. 8, p. 106 Bip.:
a plerisque vel dicam ab omnibus,
Cic. Fam. 4, 7, 3; id. Brut. 70, 246.—
c.
Vel etiam, or even:
ut expositio quarundam rerum gestarum vel etiam fabulosarum,
Quint. 4, 3, 12. —
d.
= aut, or else.
(α).
With an alternative necessary consequence:
id autem nec nasci potest nec mori, vel concidat omne caelum omnisque natura consistat necesse est,
Cic. Tusc. 1, 23, 54 Tischer ad loc.:
vel tu ne faceres tale in adulescentiā,
Plaut. Ps. 1, 5, 22.—
(β).
In gen. ( poet. and post class.):
si copias armatorum... secum expenderent, vincendum illā acie vel cadendum esse,
Tac. A. 14, 35:
mortem omnibus ex naturā aequalem oblivione apud posteros vel gloriă distingui,
id. H. 1, 21; cf. id. A. 14, 61; 14, 62:
quod imperium variā sorte laetum rei publicae aut atrox, principibus prosperum vel exitio fuit,
id. H. 2, 1 init.; 2, 10; 2, 68; cf. Ov. M. 9, 624 sq.; 15, 601 sq.—
e.
In a subordinate alternative after aut:
nec aut tibi ipsi aut huic Secundo vel huic Apro ignotas,
Tac. Or. 28:
ne contra Gai quidem aut Claudii vel Neronis... domum,
id. H. 2, 76:
abscedens in hortos aut Tusculanum vel Antiatem in agrum,
id. A. 14, 3 init.:
dementiae quoque judicia aut propter id quod factum est aut propter id quod adhuc fieri vel non fieri potest instituuntur,
Quint. 7, 4, 29.—
B.
As co-ordinate.
1.
Vel... vel, either... or, be it... or; in gen. (class.; but where the alternatives are necessary and exclusive, that is, where one must be right and the other wrong, aut... aut is used; v. infra, and cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 11, 27): sed hic numquis adest? Pa. Vel adest vel non, i. e. just as you please, Plaut. Mil. 4, 2, 28 Brix ad loc.:
paucis me misit ad eam... vel ut ducentos Philippos reddat aureos, vel ut hinc eat secum,
id. Bacch. 4, 1, 18 sq.:
ubi illic biberit, vel servato meum modum vel ego dabo,
id. Stich. 5, 4, 37:
vel tu me vende, vel face quod tibi lubet,
id. Pers. 3, 1, 70:
nunc quamobrem huc sum missa, amabo, vel tu mihi ajas, vel neges,
id. Rud. 2, 4, 14; cf. id. ib. 5, 2, 44:
Allobrogibus sese vel persuasuros... existimabant, vel vi coacturos, ut, etc.,
Caes. B. G. 1, 6:
ut (Romani) vel sibi agros attribuant vel patiantur eos tenere, etc.,
id. ib. 4, 7:
vel sumptuosae vel desidiosae illecebrae,
Cic. Rep. 2, 4, 8:
in omni vel officio vel sermone sollers,
id. ib. 2, 21, 37:
maximum virtutis vel documentum, vel officium,
id. ib. 1, 20, 33:
pace vel Quirini vel Romuli dixerim,
id. Off. 3, 10, 42:
erant quaestiones vel de caede vel de vi,
id. Mil. 5, 13; 7, 20; id. Leg. 3, 14, 32; id. Lig. 6, 17; id. Deiot. 1, 1; 5, 13; id. Brut. 69, 242:
animus vel bello vel paci paratus,
Liv. 1, 1, 8:
hunc ordinem ex censu descripsit vel paci decorum vel bello,
id. 1, 42, 5: Etruriam et Samnium provincias esse;
utram mallet eligeret: suo exercitu se vel in Etruriā vel in Samnio rem gesturum,
id. 10, 19, 9:
gladioque ruptis omnibus loris, oraculi sortem vel elusit vel implevit,
Curt. 3, 1, 18:
nihil illo fuisset excellentius vel in vitiis vel in virtutibus,
Nep. Alcib. 1, 1; 2, 1; id. Milt. 3, 4.—
b.
Connected with aut, but not corresponding to it (cf. infra, 2. e.):
num aut tuum aut cujusquam nostrum nomen vel Caucasum hunc transcendere potuit vel illum Gangem transnatare?
Cic. Rep. 6, 20, 22:
ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius?
id. Sen. 16, 57:
si velim scribere quid aut legere aut canere vel voce vel fidibus, aut geometricum quiddam aut physicum aut dialecticum explicare, etc.,
id. Div. 2, 59, 122.—
2.
Esp.
a.
With weakened disjunctive force (nearly = et... et). quemadmodum ille vel Athenis vel Rhodi se doctissimorum hominum sermonibus dedisset, Cic. de Or. 2, 1, 3:
multos sine ratione, sine litteris, quā vel inpudentia vel fames duxit, ruentes,
Quint. 2, 20, 2:
affectus vel illos mites vel hos concitatos in suā potestate habuisse,
id. 10, 1, 48: eadem quaestio potest eundem vel accusatorem facere vel reum, id. 3, 6, 18: et nundina vetera ex ordine instituit, vel dies vel tempora, Lampr Alex. Sev. 43: pestilentia tanta exstiterat vel Romae, vel Achaicis urbibus, ut, etc., Treb. Gall. 5.—
b.
More than twice, either... or... or, etc. tu vel suda, vel peri algu, vel tu aegrota, vel vale, Plaut. Rud. 2, 7, 24:
hance tu mihi vel vi vel clam vel precario Fac tradas: meā nil re fert, dum potiar modo,
Ter. Eun. 2, 3, 28:
vel in tempestate, vel in agris, vel in corporibus,
Cic. Rep. 1, 44, 68:
vel quod ita vivit vel quod ita rem publicam gerit vel quod ita factus est,
id. Phil. 2, 5, 10:
vel spectator laudum tuarum vel particeps vel socius vel minister consiliorum,
id. Fam. 2, 7, 2; id. Red. Quir. 9, 23;
so eight times,
id. Rep. 1, 3, 6. —
c.
The second (or last) vel strengthened,
(α).
By etiam:
quae vel ad usum vitae vel etiam ad ipsam rem publicam conferre possumus,
or even, Cic. Rep. 1, 8, 30; so id. ib. 1, 29, 45; 2, 1, 1; cf.:
ut vel ea defendam, quae Pompejus velit, vel taceam, vel etiam ad nostra me studia referam litterarum,
id. Fam. 1, 8, 3.—
(β).
By vero etiam:
in mediocribus vel studiis vel officiis, vel vero etiam negotiis,
Cic. Rep. 1, 3, 4.—
(γ).
By omnino: haec vel ad odium, vel ad misericordiam, vel omnino ad animos judicum movendos ex iis quae sunt ante posita, sumentur ( or in general), Cic. Part. Or. 36, 128.—
d.
Rarely after a negative = neque, nor:
neque satis Bruto... vel tribunis militum constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14.—
e.
In irregular construction, without the second vel:
utrumque est in his, quod ab hoc oratore abhorreat: vel quod omnis, qui sapientes non sint, insanos esse dicunt... accedit quod, etc.,
Cic. de Or. 3, 18, 65; id. Att. 11, 7, 5; cf. esp. Lucr. 5, 383 sqq. Munro ad loc. —
f.
Vel... vel = aut... aut:
habere ea, quae secundum naturam sint, vel omnia vel plurima et maxima,
i. e. so nearly all that the difference is unimportant, Cic. Fin. 4, 11, 27; cf.
Madv. ad loc.: cum bonā quidem spe, ut ait idem, vel vincendi vel in libertate moriendi,
id. Att. 7, 9, 4.—For vel... vel, in a subordinate alternative after aut, v. the examples under I. B. 1. b. supra.—
g.
Vel, correl. with aut (post-Aug. and rare):
verborum quoque vis ac proprietas confirmatur vel praesumptione... aut reprehensione,
Quint. 9, 2, 18:
voces... aut productione tantum vel correptione mutatae,
id. 9, 3, 69 (but the line Ov. M. 1, 546, is spurious); so,
aut... aut... vel: ut aut de nomine aut scripto et sententiā vel ratiocinatione quaeratur,
Quint. 3, 6, 72:
aut... aut... aut... aut... vel,
id. 8, 6, 68 sq.; cf.:
ubi regnat Protogenes aliquis vel Diphilus aut Erimarchus,
Juv. 3, 120.
II.
As intens. particle (prop. ellipt., implying an alternative the first member of which is omitted, something else or even this, etc.).
A.
In gen., or even, if you will, or indeed, or... itself, even, assuredly, certainly.
1.
With subst.:
tum opsonium autem pol vel legioni sat est,
Plaut. Aul. 3, 6, 24; id. Capt. 1, 2, 23; id. Curc. 5, 2, 13:
ita me di ament, vel in lautumiis, vel in pistrino mavelim Agere aetatem, Quam, etc.,
Plaut. Poen. 4, 2, 5: Ep. Si arte poteris accubare. Ge. Vel inter cuneos ferreos, id. Stich. 4, 2, 39:
vel rex semper maxumas Mihi agebat gratias,
Ter. Eun. 3, 1, 7:
sed tamen vel regnum malo quam liberum populum,
Cic. Rep. 3, 34, 46:
isto quidem modo vel consulatus vituperabilis est,
id. Leg. 3, 10, 23:
cum se vel principes ejus consilii fore profiterentur,
Caes. B. G. 7, 37:
vel Priamo miseranda manus,
Verg. A. 11, 259:
ego vel Prochytam praepono Suburae,
Juv. 3, 5:
facile me paterer vel illo ipso acerrimo judice quaerente vel apud Cassianos judices... pro Sex. Roscio dicere,
Cic. Rosc. Am. 30, 85:
populus Romanus auctoritatem suam vel contra omnes defendere potest,
even if necessary, id. Imp. Pomp. 22, 63:
id se probaturum vel ipso Verginio judice,
Liv. 3, 44, 10:
belli necessitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lusus ac voluptas elicere solet?
id. 5, 6, 3:
timebant ne Romana plebs... vel cum servitute pacem acciperet,
even if it should involve their enslavement, id. 2, 9, 5.—
2.
With adjj.: Ch. Pax, te tribus verbis volo. Sy. Vel trecentis, Plaut. Trin. 4, 2, 122: Ca. Ut opperiare hos sex dies saltem modo... Ba. Animo bono es. Vel sex mensis opperibor, id. Ps. 1, 3, 89; cf.: jam hercle vel ducentae [p. 1964] minae, id. ib. 1, 3, 68;
1, 3, 111: hoc ascensu vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint,
Liv. 9, 24, 7: Ph. Dane suavium? Di. Immo vel decem, Plaut. Truc. 2, 4, 22:
ego illum eunuchum, si opus sit, vel sobrius,
Ter. Eun. 3, 2, 26:
si sit opus, vel totum triduom,
id. ib. 2, 1, 17:
haec sunt omnia ingenii vel mediocris,
Cic. de Or. 2, 27, 119.—
3.
With verbs: namque edepol quamvis desubito vel cadus vorti potest, may even be turned over, i. e. will be empty, Plaut. Stich. 5, 4, 39:
ubi ego hinc abiero, vel occidito,
if you will, even, Ter. Phorm. 1, 2, 93:
per me vel stertas licet, inquit Carneades, non modo quiescas,
Cic. Ac. 2, 29, 93:
ut ipsis sententiis, quibus proluserunt, vel pugnare possint,
id. de Or. 2, 80, 325:
cum vel abundare debeam, cogor mutuari,
id. Att. 15 15, 3—
4.
With pronn.:
videndum erit, quid quisque vel sine nobis aut possit consequi aut non possit,
Cic. Off. 1, 18, 59:
existiment quod velint, ac vel hoc intellegant,
id. Fin. 5, 11, 33:
est tibi ex his ipsis qui assunt bella copia, vel ut a te ipso ordiare,
especially as you can begin with yourself, id. Rep. 2, 40, 67.—
B.
With superlatives, to denote the highest possible degree, the very; the utmost; the most...possible.
1.
With adjj.: hoc invenisset unum ad morbum illum homini vel bellissimum, the very loveliest, the most beautiful possible, Lucil. ap. Non. 527, 28:
vidi in dolore podagrae ipsum vel omnium maximum Stoicorum Posidonium,
Cic. Fragm. ib. 32:
hoc in genere nervorum vel minimum, suavitatis autem est vel plurimum,
the very least... the utmost possible, id. Or. 26, 91:
quarum duarum (civitatum) si adessent (legationes), duo crimina vel maxima minuerentur,
id. Div. in Caecil. 5, 14:
patre meā sententiā vel eloquentissimo temporibus illis,
the most eloquent possible, id. de Or. 2, 23, 98:
quod erat ad obtinendam potentiam nobilium vel maximum, vehementer id retinebatur,
id. Rep. 2, 32, 56:
cujus (sc. Hannibalis) eo tempore vel maxima apud regem auctoritas erat,
Liv. 36, 41, 2:
vident unum senatorem vel tenuissimum esse damnatum,
Cic. Verr. 1, 16, 46:
fora templaque occupabantur, ut vel exspectatissimi triumphi laetitia praecipi posset,
Hirt. B. G. 8, 51:
sed vel potentissima apud Amphictyonas aequi tractatio est,
Quint. 5, 10, 118; 11, 1, 81.—
2.
With advv.:
vel studiosissime quaerere,
Cic. Rep. 1, 10, 15:
cum Sophocles vel optime scripserit Electram,
id. Fin. 1, 2, 5:
vel maxime confirmare,
id. N. D. 2, 65, 162; so,
vel maxime,
id. Ac. 2, 3, 9; id. de Or. 1, 8, 32; id. Att. 9, 12, 3; Quint. 1, 3, 12; 4, 3, 4.—
C.
In adding an instance implying that other instances might be mentioned at will, or this one; for instance, for example, as for example, in particular:
Per pol quam paucos reperias Fideles amatores... Vel hic Pamphilus jurabat quotiens Bacchidi, etc.,
Ter. Hec. 1, 1, 3:
vel heri in vino quam inmodestus fuisti,
id. Heaut. 3, 3, 7: nullast tam facilis res quin difficilis siet Quom invitus facias;
vel me haec deambulatio... ad languorum dedit,
id. ib. 4, 6, 1:
sed suavis accipio litteras, vel quas proxime acceperam, quam prudentis!
Cic. Fam. 2, 13, 1:
cujus innumerabilia sunt exempla, vel Appii majoris illius, qui, etc.,
id. de Or. 2, 70, 284.—
D.
Concessive.
1.
With superlatives, perhaps:
adulescens vel potentissimus nostrae civitatis,
Cic. Rosc. A. 2, 6:
domus vel optima Messanae, notissima quidem certe,
the best known, at any rate, if not the finest, id. Verr. 2, 4, 2, § 3.—
2.
= saltem, at least:
quā re etsi minus veram causam habebis, tamen vel probabilem aliquam poteris inducere,
Cic. Fam. 11, 22, 2:
plurimi semetipsos exhortantur vel aliquas partes earum (scientiarum) addiscere, quamvis universas percipere non possint,
Col. 11, 1, 11:
ac, ni flexisset animos, vel Aegypti praefecturam concedi sibi oraret,
Suet. Ner. 47:
ut messe vel unā releves colla perusta,
Mart. 10, 12, 5; Plin. Ep. 1, 12, 8; cf. Madv. ad Cic. Fin. 4, 16, 43.

Lewis & Short latin dictionary > vel
19 confero

confĕro, contŭli, collātum (conl-), conferre, v. a.
I.
To bring, bear, or carry together, to collect, gather (freq. and class.).
A.
In gen.:
ligna circa casam,
Nep. Alcib. 10, 4:
arma,
Vell. 2, 114, 4:
cibos ore suo (aves),
Quint. 2, 6, 7:
undique collatis membris,
Hor. A. P. 3 al.:
sarcinas in unum locum,
Caes. B. G. 1, 24; cf. id. ib. 2, 25:
collatis militaribus signis,
id. ib. 7, 2:
ut premerer sacrā Lauroque collatāque myrto,
Hor. C. 3, 4, 19:
quo (sc. in proximum horreum) omne rusticum instrumentum,
Col. 1, 6, 7:
illuc (sc. in castella) parentes et conjuges,
Tac. A. 4, 46 fin.:
dentes in corpore (canes),
Ov. M. 3, 236:
materiam omnem, antequam dicere ordiamur,
Quint. 3, 9, 8:
summas (scriptorum) in commentarium et capita,
id. 10, 7, 32:
plura opera in unam tabulam,
id. 8, 5, 26:
quae in proximos quinque libros conlata sunt,
id. 8, prooem. 1: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Just. pr. 1; cf. Suet. Caes. 44; cf. I. B. 5. infra.; Quint. 4, 1, 23:
rogus inimicis collatus manibus,
Petr. 115 fin. —
B.
In partic.
1.
To collect money, treasures, etc., for any object, to bring offerings, contribute:
dona mihi,
Plaut. Men. 1, 2, 20:
contulit aes populus,
Ov. F. 4, 351;
so freq. on monuments: AERE CONLATO,
Inscr. Orell. 3648; 74; Suet. Aug. 59:
EX AERE CONLATO,
Inscr. Orell. 3991:
aurum argentumque in publicum,
Liv. 28, 36, 3:
munera ei,
Nep. Ages. 7, 3:
tributa quotannis ex censu,
Cic. Verr. 2, 2, 53, § 131:
conferre eo minus tributi,
Liv. 5, 20, 5:
in commune,
Cic. Verr. 2, 2, 59, § 145; id. Quint. 3, 12:
quadringena talenta quotannis Delum,
Nep. Arist. 3, 1:
(pecunia) ad ejus honores conlata,
Cic. Fl. 25, 59:
ad honorem tuum pecunias maximas contulisse,
id. Verr. 2, 2, 65, § 157:
sextantes in capita,
Liv. 2, 33, 11:
pecunias,
Suet. Caes. 19; id. Aug. 57; 30; Just. 3, 6:
vinum alius, alius mel,
Dig. 41, 1, 7; 47, 7, 3 pr.:
sua bona in medium,
ib. 37, 6, 1 pr.:
magnam partem patrimonii alicui rei,
ib. 50, 4, 5:
cum et Socrati collatum sit ad victum,
Quint. 12, 7, 9.— Absol.:
nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo,
Plaut. Most. 5, 2, 39.—Hence,
b.
Trop., like the Gr. sumpherô (v. Lidd. and Scott in h. v. 5.), to be useful, profitable, to profit, serve, be of use to ( = prosum; cf. also conduco, II.; post-Aug., and only in the third person; most freq. in Quint.); constr. with ad, in, the dat., inf., or absol.
(α).
With ad:
naturane plus ad eloquentiam conferat an doctrina,
Quint. 2, 19, 1; so id. 1, 8, 7; 2, 5, 1; 3, 6, 7 al.; Cels. 6, 6, 1; Col. 12, prooem. § 6; Suet. Tib. 4.—
* (β).
With in:
rursus in alia plus prior (exercitatio) confert,
Quint. 10, 7, 26.—
(γ).
With dat.:
Gracchorum eloquentiae multum contulisse matrem,
Quint. 1, 1, 6; so id. prooem. § 6; 2, 9, 2; 3, 7, 12 al.; Plin. 20, 6, 23, § 54; 20, 23, 98, § 261; 29, 1, 6, § 13; Suet. Vesp. 6.—
(δ).
With subj. inf.:
incipiente incremento confert alterna folia circum obruere,
Plin. 19, 5, 26, § 83.—
(ε).
Absol.:
multum veteres etiam Latini conferunt, imprimis copiam verborum,
Quint. 1, 8, 8; 2, 5, 16; 4, 2, 123 al.; cf. Sillig ad Plin. 35, 10, 36, § 67.—
2.
To bring into connection, to unite, join, connect:
membris collatis, of an embrace,
Lucr. 4, 1101; cf.
ora,
App. M. 5, p. 161, 17:
fontes e quibus collatae aquae flumen emittunt,
Curt. 7, 11, 3: capita, to lay heads together (in conferring, deliberating, etc.), Cic. Verr. 2, 3, 12, § 31; Liv. 2, 45, 7: pedem, to go or come with one, Plaut. Merc. 5, 2, 41; so,
gradum ( = congredi),
id. Men. 3, 3, 30; id. Ps. 2, 4, 17; Verg. A. 6, 488.—Of chemical union:
dissimiles et dispares res in unam potestatem,
Vitr. 2, 6, 4.—
b.
Trop.:
collatis viribus,
Plin. Ep. 8, 14, 17; cf.:
conferre vires in unum,
Liv. 33, 19, 7:
collata omnium vota in unius salutem,
Plin. Pan. 23, 5:
e singulis frustis collata oratio,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 2, 9, 3:
velut studia inter nos conferebamus,
id. 4, prooem. § 1.— So esp. of conferences, consultations, etc., to consult together, confer, consider or talk over together:
si quid res feret, coram inter nos conferemus,
Cic. Att. 1, 20, 1:
sollicitudines nostras inter nos,
id. Fam. 6, 21, 2:
rationes,
id. Att 5, 21, 12: familiares sermones cum aliquo, to unite in familiar conversation with, id. Off. 2, 11, 39:
cum hoc in viā sermonem contulit,
id. Inv. 2, 4, 14; cf.:
cum aliquo aut sermones aut consilia,
id. Phil. 2, 15, 38:
consilia ad adulescentes,
Ter. Heaut. 3, 1, 64; cf.:
consilia dispersim antea habita,
Suet. Caes. 80:
injurias,
to deliberate together concerning, Tac. Agr. 15; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 2.— Absol.:
omnes sapientes decet conferre et fabulari,
Plaut. Rud. 2, 3, 8.—With a rel.clause:
fusi contulerimus inter nos... quid finis,
Cic. Fin. 2, 2, 4:
ibi conferentibus, quid animorum Hispanis esset,
Liv. 27, 20, 4.—
3.
To bring or join together in a hostile manner, to set together (most freq. in milit. lang.):
(Galli) cum Fontejo ferrum ac manus contulerunt,
Cic. Font. 5, 12 (1, 2):
signa cum Alexandrinis,
id. Pis. 21, 49; cf.:
collatis signis depugnare,
Plaut. Cas. 2, 5, 44; Cic. Imp. Pomp. 23, 66:
arma cum aliquo,
Nep. Eum. 11, 5; 3, 6; cf.:
arma inter se,
Liv. 21, 1, 2:
castra cum hoste,
id. 26, 12, 14; cf.:
castra castris,
id. 23, 28, 9; 8, 23, 9; Cic. Div. 2, 55, 114; Caes. B. C. 3, 79:
pedem cum pede,
to fight foot to foot, Liv. 28, 2, 6; cf.:
pede conlato,
id. 6, 12, 10; 10, 29, 6; 26, 39, 12 al.:
gradum cum aliquo,
id. 7, 33, 11:
pectora luctantia nexu pectoribus,
Ov. M. 6, 242:
stat conferre manum Aeneae,
Verg. A. 12, 678:
prima movet Cacus collatā proelia dextrā,
Ov. F. 1, 569:
collatis cursibus hastas conicere,
Val. Fl. 6, 270:
seque viro vir contulit,
Verg. A. 10, 735.— Poet.:
inter sese duri certamina belli,
Verg. A. 10, 147:
contra conferre manu certamina pugnae,
Lucr. 4, 843:
collato Marte,
Ov. M. 12, 379.— Absol.:
mecum confer, ait,
fight with me, Ov. M. 10, 603.—
b.
Transf. from milit. affairs to lawsuits: pedem, to encounter, come in contact with one, to attack:
non possum magis pedem conferre, ut aiunt, aut propius accedere?
Cic. Planc. 19, 48:
pedem cum singulis,
Quint. 5, 13, 11; cf. id. 8, 6, 51; cf.:
qui illi concedi putem utilius esse quod postulat quam signa conferri,
Cic. Att. 7, 5, 5.— Poet.:
lites,
to contend, quarrel, Hor. S. 1, 5, 54.—
4.
To bring together for comparison, to compare; constr. with cum, inter se, ad, the dat., or acc. only.
(α).
With cum:
quem cum eo (sc. Democrito) conferre possumus non modo ingenii magnitudine sed etiam animi?
Cic. Ac. 2, 23, 73; so id. Verr. 2, 4, 52, § 115:
ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius,
id. ib. 2, 4, 20, § 45; id. Sull. 26, 72:
cum maximis minima,
id. Opt. Gen. Or. 6, 17; Quint. 5, 13, 12; 8, 4, 2 al.:
nostras leges cum illorum Lycurgo et Dracone et Solone,
Cic. de Or. 1, 44, 197; cf.:
illa cum Graeciā,
id. Tusc. 1, 1, 2; v. also d. —
(β).
With inter se (rare):
vitam inter se utriusque conferte,
Cic. Rosc. Com. 7, 20.—
* (γ).
With ad:
bos ad bovem collatus,
Varr. L. L. 9, § 28 Müll.—
(δ).
With dat.:
tempora praesentia praeteritis,
Lucr. 2, 1166:
parva magnis,
Cic. Or. 4, 14:
alicui illud,
id. Inv. 2, 50, 151:
lanam tinctam Tyriae lacernae,
Quint. 12, 10, 75:
ingenia ingeniis,
Sen. Contr. 5, 33:
illam puellis,
Prop. 1, 5, 7; 1, 4, 9:
nil jucundo amico,
Hor. S. 1, 5, 44:
(Pausanias et Lysander) ne minimā quidem ex parte Lycurgi legibus et disciplinae conferendi sunt,
Cic. Off. 1, 22, 76; cf. supra, a.—
(ε).
With acc. only:
tesseram hospitalem,
Plaut. Poen. 5, 2, 88:
conferte Verrem: non ut hominem cum homine comparetis, etc.,
Cic. Verr. 2, 4, 54, § 121:
exemplum,
Plaut. Poen. 1, 2, 85; Ter. Ad. 1, 2, 14; Ov. M. 7, 696:
nec cum quaereretur gener Tarquinio, quisquam Romanae juventutis ullā arte conferri potuit,
Liv. 1, 39, 4; Suet. Caes. 47:
census,
Plin. 7, 48, 49, § 159.—Of documents:
haec omnia summā curā et diligentiā recognita et conlata sunt,
Cic. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
5.
With the idea of shortening by bringing together (cf. colligo), to compress, abridge, condense, make or be brief:
quam potero in verba conferam paucissima,
Plaut. Men. prol. 6; cf.:
in pauca, ut occupatus nunc sum, confer, quid velis,
id. Ps. 1, 3, 44:
rem in pauca,
id. Poen. 5, 4, 68; and:
in pauca verba,
id. As. 1, 1, 75; id: Pers. 4, 4, 109:
totam Academiam... ex duobus libris contuli in quattuor,
Cic. Att. 13, 13, 1:
ut in pauca conferam,
id. Caecin. 6, 17:
sua verba in duos versus,
Ov. F. 1, 162:
ex immensā diffusāque legum copiā optima quaeque et necessaria in paucissimos libros,
Suet. Caes. 44.— [p. 412] *
6.
To join in bringing forward, to propose unitedly (as a law; cf.
fero, II. B. 8. b.): cur enim non confertis, ne sit conubium divitibus et pauperibus,
Liv. 4, 4, 9 Weissenb. ad loc.
II.
(Con intens.) To bear, carry, convey, direct a thing somewhere (in haste, for protection, etc.); and conferre se, to betake or turn one's self anywhere, to go (very freq. and class.).
A.
Prop.
1.
In gen.
(α).
With the designation of the goal: quo me miser conferam? Gracch. ap. Cic. de Or. 3, 56, 214:
qui cum se suaque omnia in oppidum Bratuspantium contulissent,
Caes. B. G. 2, 13:
se suaque eo,
id. ib. 3, 28:
se suaque in naves,
Nep. Them. 2, 7 al.:
iter Brundisium versus,
Cic. Att. 3, 4 med.; cf.: iter eo, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 4:
suas rationes et copias in illam provinciam,
id. Imp. Pomp. 7, 17: legiones in mediam aciem, Auct. B. Alex. 39;
Auct. B. Afr. 60: quos eodem audita Cannensis clades contulerat,
Liv. 23, 17, 8:
parentes illuc,
Tac. A. 4, 46:
se Rhodum conferre,
Cic. de Or. 3, 56, 213: se Laodiceam, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 4:
se Colonas,
Nep. Paus. 3, 3:
quo se fusa acies,
Liv. 9, 16, 1 al.:
se ad Tissaphernem,
Nep. Alcib. 5, 2; so,
se ad Pharnabazum,
id. Con. 2, 1:
se in fugam,
Cic. Caecin. 8, 22: sese in pedes, Enn. ap. Non. p. 518, 20; Plaut. Bacch. 3, 1, 7 (cf.:
conicere se in pedes,
Ter. Phorm. 1, 4, 13).—Of things:
pituita eo se umorve confert,
Cels. 2, 12.—
(β).
Absol.:
pulcre haec confertur ratis,
is borne away, Plaut. Bacch. 4, 6, 27.—
2.
Esp., in Ov. M. (cf. abeo, II.): aliquem in aliquid, to change into, transform to something:
aliquem in saxum,
Ov. M. 4, 278: versos vultus ( poet. circumlocution for se) in hanc, id. ib. 9, 348:
corpus in albam volucrem,
id. ib. 12, 145.—
B.
Trop.
1.
In gen., to bring, turn, direct something to; and conferre se, to turn, apply, devote one's self to, etc.:
quo mortuo me ad pontificem Scaevolam contuli,
Cic. Lael. 1, 1:
(Crassus) cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulisset,
id. Brut. 81, 281; id. Fam. 11, 29, 2:
qui se ad senatūs auctoritatem, ad libertatem vestram contulerunt,
id. Phil. 4, 2, 5; id. Ac. 1, 9, 34:
se ad studium scribendi,
id. Arch. 3, 4:
se ad studia litterarum,
id. ib. 7, 16; cf. Suet. Gram. 24:
meus pater eam seditionem in tranquillum conferet (the figure taken from the sea when in commotion),
Plaut. Am. 1, 2, 16: verba ad rem, to bring words to actions, i. e. to pass from words to deeds, Ter. Eun. 4, 6, 4; id. Hec. 3, 1, 17:
suspitionem in Capitonem,
Cic. Rosc. Am. 35, 100:
ut spes votaque sua non prius ad deos quam ad principum aures conferret,
Tac. A. 4, 39:
lamentationes suas etiam in testamentum,
id. ib. 15, 68.—More freq., in partic.,
2.
With the access. idea of application or communication, to devote or apply something to a certain purpose, to employ, direct, confer, bestow upon, give, lend, grant, to transfer to (a favorite word with Cic.).
(α).
With dat.:
dona quid cessant mihi Conferre?
Plaut. Men. 1, 2, 20:
tibi munera,
Prop. 2, 3, 25; Nep. Ages. 7, 3:
victoribus praemia,
Suet. Calig. 20:
puellae quinquaginta milia nummūm,
Plin. Ep. 6, 32, 2:
fructum alio,
Ter. Eun. 3, 1, 60; Dig. 37, 6, 1, § 24.—
(β).
With ad and acc.:
hostiles exuvias ornatum ad urbis et posterum gloriam,
Tac. A. 3, 72:
Mithridates omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi contulit,
Cic. Imp. Pomp. 4, 9:
omne studium atque omne ingenium ad populi Romani gloriam laudemque celebrandam,
id. Arch. 9, 19; id. Fam. 10, 1, 3:
omnem meam curam atque operam ad philosophiam,
id. ib. 4, 3, 4:
omnem tuum amorem omnemque tuam prudentiam... confer ad eam curam,
id. Att. 7, 1, 2:
animum ad fodiendos puteos, Auct. B. Alex. 9: ad naturae suae non vitiosae genus consilium vivendi omne,
Cic. Off. 1, 33, 120:
orationem omnem ad misericordiam,
id. Lig. 1, 1.—
(γ).
With in:
omnes curas cogitationesque in rem publicam,
Cic. Off. 2, 1, 2:
diligentiam in valetudinem tuam,
id. Fam. 16, 4, 4:
praedas ac manubias suas non in monumenta deorum immortalium, neque in urbis ornamenta conferre, sed, etc.,
id. Agr. 2, 23, 60:
in eos, quos speramus nobis profuturos, non dubitamus officia conferre,
id. Off. 1, 15, 48; so,
plurimum benignitatis in eum,
id. ib. 1, 16, 50; id. Lael. 19, 70: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum confert, i. e. assigns to, charges with, Tac. H. 4, 53:
in unius salutem collata omnium vota,
Plin. Pan. 23, 5.—
(δ).
With erga:
commemoratio benevolentiae ejus, quam erga me a pueritiā contulisses,
Cic. Fam. 10, 5, 1.—
3.
With aliquid ad or in aliquem or aliquid, to refer or ascribe something to a person or thing as its possessor, author (in a good, and freq. in a bad sense), to attribute, impute, assign, ascribe to one, to lay to the charge of:
species istas hominum in deos,
Cic. N. D. 1, 27, 77:
res ad imperium deorum,
Lucr. 6, 54:
permulta in Plancium, quae ab eo numquam dicta sunt, conferuntur... Stomachor vero, cum aliorum non me digna in me conferuntur,
Cic. Planc. 14, 35; id. Fam. 5, 5, 2:
mortis illius invidiam in L. Flaccum,
id. Fl. 17, 41:
suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itinerum,
Caes. B. G. 1, 40:
sua vitia et suam culpam in senectutem,
Cic. Sen. 5, 14:
hanc ego de re publicā disputationem in Africani personam et Phili contuli,
id. Att. 4, 16, 2.—So esp.:
culpam in aliquem,
Plaut. Am. 2, 2, 156; Ter. Eun. 2, 3, 97; Cic. Att. 9, 2, a, 1:
causam in aliquem,
id. ib. 12, 31, 1; Liv. 5, 11, 6; cf.:
causam in tempus,
Cic. de Or. 3, 61, 228.—
4.
To transfer to a fixed point of time, fix, assign, refer, appoint, put off, defer, postpone (cf. differo):
Carthaginis expugnationem in hunc annum,
Liv. 27, 7, 5: in posterum diem iter suum contulit, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:
omnia in mensem Martium,
Cic. Att. 6, 1, 24:
aliquid in ambulationis tempus,
id. Q. Fr. 3, 3, 1:
eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus,
id. Off. 3, 24, 93:
quod in longiorem diem conlaturus fuisset,
Caes. B. G. 1, 40 fin.:
alicujus consulatum in annum aliquem,
Plin. Pan. 61.—Rarely of place:
idoneum locum in agris nactus... ibi adventum expectare Pompei eoque omnem belli rationem conferre constituit,
Caes. B. C. 3, 81 fin. —
5.
To bring on, cause, occasion, induce:
pestem alicui,
Col. 1, 5, 4:
candorem mollitiamque,
Plin. 35, 15, 50, § 175.

Lewis & Short latin dictionary > confero
20 acta fori

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > acta fori

Страницы

См. также в других словарях:

Non omnĭa possŭmus omnes — (lat.), Alle können nicht Alles, der Eine leistet dies, der Andere jenes … Pierer's Universal-Lexikon
Non omnĭa possŭmus omnes — Non omnĭa possŭmus omnes, lat. Sprichwort: »Wir können nicht alle alles«, d.h. der eine leistet dies, der andre jenes … Meyers Großes Konversations-Lexikon
non omnia possumus omnes — foreign term Etymology: Latin we can t all (do) all things … New Collegiate Dictionary
Non omnia possumus omnes! — См. Всезнанья Бог человеку не дал … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
Non omne licitum honestum — Non omne licitum honestum, lat, nicht alles Erlaubte ist ehrenhaft; non omnia possumus omnes, keiner kann alles; non omnibus dormio, ich schweige nicht zu Allem; non plus ultra, nichts darüber … Herders Conversations-Lexikon
Omnia vincit amor — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# … Wikipédia en Français
Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire A B … … Wikipédia en Français
Bis repetita placent — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# … Wikipédia en Français
De jure — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# … Wikipédia en Français
Ex officio — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# … Wikipédia en Français
Felix culpa — Liste des locutions latines Voir « Locutions latines&# … Wikipédia en Français

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

non+omnia+possumus+omnes+v

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: с латинского на английский

non+omnia+possumus+omnes+v

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: