make+round

* * *

* * *

1. (= chodzić wokół) walk round; obchodzić przepisy/prawo circumvent the regulations/law; obchodzić zakaz evade a ban; obchodzić przeszkodę get round an obstacle.

2. (= kontrolować, sprawdzać) make a round.

3. (= interesować) interest, concern, be of interest; to mnie nie obchodzi I don't care, I don't give a damn; mało mnie to obchodzi I couldn't care less; co cię to obchodzi! it's none of your business!

4. (= świętować) celebrate.

1. (= traktować kogoś/coś) treat sb/sth; handle ( z czymś sth); do (bez kogoś/czegoś without sb/sth); obejdzie się! thanks a lot.

2. (= używać, obsługiwać) use, handle ( z czymś sth).

3. (= zadowalać się) make do ( czymś with sth).

- ankieterzy obchodzili mieszkania canvassers a. pollsters were going around the flats

- strażnik obchodził teren fabryki a guard was making rounds of a. was inspecting the factory grounds

- obejść dom dookoła to go a. walk (a)round the house

- obejść prawo przen. to evade the law

- co cię to obchodzi! it’s none of your business a. concern!

- czyjeś przeżycia nie obchodzą go he doesn’t care about other people’s experiences

- zła wiadomość bardzo go obeszła he was very concerned about a. with the bad news, the bad news really concerned him

- obchodzić jubileusz/urodziny to celebrate a jubilee a. an anniversary/one’s birthday

- obchodzić się z kimś dobrze/źle to treat sb well/badly

- umieć obchodzić się z aparatem fotograficznym/z bronią to be able to handle a. use a weapon/a camera

- obchodzić się bez okularów to do without glasses

- obejść się bez cudzej pomocy to do without sb’s help

- obejść się byle czym to make do with any old thing pot.

■ obchodzi mnie/ich to/on tyle, co zeszłoroczny śnieg I/they don’t give a hoot about it/him

- nie obejdzie/obeszło się bez awantury the row is/was inevitable

- nie obejdzie/nie obeszło się bez ich pomocy their help is/was necessary

- obejdzie się! iron. no, thanks!

- obejść się smakiem to leave empty-handed

* * *

- zaokrąglać się

* * *

1. (= czynić okrągłym) round, round off.

2. (= wyrównywać) make even, round down ( w dół), round up ( w górę).

1. (= nabierać okrągłych kształtów) round out.

2. (= wyrównywać się) become rounded off.

- runda rozmów/negocjacji a round of talks/negotiations

- w pierwszej/czwartej rundzie in the first/fourth round

- przejść a. awansować do następnej rundy to go through a. progress through to the next round

- odpaść w pierwszej rundzie to be knocked out in the five round

- zrobić dwie rundy wokół stadionu to make two laps around the track

- wykonać rundę honorową to do one’s lap of honour

- koło samochodowe/roweru/pociągu a car/bicycle/train wheel

- koło przednie/tylne/zapasowe a front/rear/spare wheel

- koło wozu a cartwheel

- naprawić/wymienić koło w samochodzie to repair/change a car wheel

- dostać się pod koła a. znaleźć się pod kołami a. wpaść pod koła to be run over

- pieszy wbiegł na szosę prosto pod koła samochodu a pedestrian ran onto the road just in front of a car

- jechać a. siedzieć komuś na kole (w kolarstwie) to hang onto sb’s wheels pot., przen.

- puścić w ruch koło maszyny to set a machine wheel in motion

- obliczyć pole koła to calculate the area of a circle

- budowla na planie koła a building with a circular floor plan

- zataczać a. zakreślać koła to make a. describe circles

- zatoczyć koło to come full circle

- w uszach miała ogromne srebrne koła she was wearing big silver hoop earrings

- materiał w koła fabric with a circle pattern a. design

- koło łowieckie a hunters’ association

- koło gospodyń wiejskich the farmer’s wives’ association

- koło teatralne a theatre club a. group

- koło przyjaciół one’s circle of friends

- koło rodzinne one’s family circle

- należał do koła jej znajomych he was one of her friends

- bawić się w koło to dance (around) in a circle a. ring

- stanąć w kole to form a circle a. ring

- łamać kogoś kołem a. na kole to break sb on the wheel a. rack

- koła artystyczne/naukowe/kulturalne artistic/scientific/cultural circles

- koła literackie literary circles

- koła emigracyjne emigré circles

- koła polityczne/dyplomatyczne/finansowe the political/diplomatic/financial world

- koła rządowe governmental circles a. spheres

- obracać się w kołach politycznych to move in political circles

- siedliśmy kołem przy ognisku we were sitting in a circle around the fire

- obstąpili go kołem they surrounded him

- obeszliśmy dom wielkim kołem we circled the house

- jeździli w koło, nie mogąc znaleźć miejsca na postój they drove round and round, trying to find a parking place

- rozglądać się w koło to look around

- śpiewać w koło tę samą piosenkę to sing the same song over and over

- □ błędne koło Log. vicious circle a. cycle także przen.

- czarcie koło Bot. fairy ring a. circle przen.

- koło garncarskie potter’s wheel

- koło godzinne Astron. hour circle

- koło łopatkowe Techn. paddle wheel

- koło małe Mat. small circle

- koło młyńskie millwheel

- koło ogonowe Lotn. tailwheel

- koło pasowe a. transmisyjne Techn. belt pulley

- koło podbiegunowe a. polarne Geog. polar circle

- koło polowe Roln. land wheel

- koło południkowe Geog. meridional circle

- koło ratunkowe lifebelt, life ring GB, life preserver US

- koło sterowe Żegl. ship’s wheel, steering wheel; Lotn. steering a. control wheel

- koło wielkie Mat. great circle

- koło wierzchołkowe Astron. vertical circle

- koło wodne Techn. water wheel

- koło zamachowe a. rozpędowe Techn. flywheel

- koło zębate Techn. gear

■ koło fortuny (los) the wheel of fortune

- sprzyjało mu koło fortuny luck was with him

- kwadratura koła Mat. squaring the circle, quadrature of the circle

- rozwiązać problem ubóstwa to kwadratura koła solving the problem of poverty is like squaring the circle

- fortuna a. szczęście kołem się toczy przysł. the wheel of fortune turns (incessantly) przysł.

- koło historii the (turning) tides a. wheel of history

- potrzebne mi te kłopoty jak piąte koło u wozu I need these problems like I need a hole in my head pot.

- czuć się jak piąte koło u wozu to feel unnecessary

- zaklęte a. zaczarowane koło magic circle; przen. vicious circle

- planety krążą wokół Słońca the planets revolve around a. orbit (around) the Sun

- ćmy krążyły wokół lampy moths were circling (around) the lamp

- ptaki krążą w powietrzu birds are circling in the air

- jego myśli uporczywie krążyły wokół tragedii, jaką była śmierć syna przen. his thoughts kept revolving around his son’s tragic death

- krążył niespokojnie po pokoju he was wandering restlessly about a. around his room

- po mieście krążyły patrole policji police patrols were cruising around the town

- krążyli po lesie, szukając grzybów they were wandering about the forest looking for mushrooms

- gospodyni krążyła wśród gości the hostess circulated among the guests

- półmiski krążyły wśród gości the plates were being passed around the guests

- zdjęcia z wakacji krążyły z rąk do rąk the holiday pictures were being handed round

- ten dowcip krąży już po całym mieście this joke has already circulated around the whole town

- po mieście krążą pogłoski o zmianach w rządzie rumours about changes in the administration are going (a)round town

- pokarmy poprzez korzenie krążą w całej roślinie nutrients flow through the roots to the whole plant

- krążyć wokół sedna to beat about the bush

* * *

1. (= obracać) turn, spin; kręcić piruety pirouette; kręcony fotel swivel chair; kręcone schody spiral staircase; coś kręci w nosie sth makes one feel like sneezing; kręcić bicz na własny grzbiet l. kręcić na siebie bat przen. make a rod for one's own back; ja cię kręcę! pot. jeez!, gee!; kręcić głową shake one's head; kręcić młynka palcami twiddle one's thumbs, twirl one's fingers; kręcić komuś głowę l. gitarę bother sb; kręcić na coś nosem turn up one's nose at sth.

2. (= skręcać) ( włosy) curl, frizz; ( papierosa) roll up; kręcić wąsa twist one's mustache.

3. (= ucierać) kulin. mix; kręcić ciasto mix dough; kręcić mak grind poppy seed.

4. pot. (= kłamać) pussyfoot, blur the facts.

5. pot. (= rządzić) manipulate, boss.

6. pot. ( w kolarstwie) (= jechać na rowerze, pedałować) pedal.

7. pot. (= filmować) shoot, film.

8. pot. (= flirtować) hang out; kręcimy ze sobą od paru tygodni we've been hanging out for a few weeks; (= spotykać się) date ( z kimś sb); kręcę z nią od pół roku I've been dating her for half a year.

9. pot. (= podniecać) turn on; to mnie kręci it turns me on.

1. (= obracać się dookoła) twirl, spin, whirl; kręcić się w tańcu twirl; kręcić się jak chorągiewka na dachu be a weathercock; kręcić się jak piskorz squirm; kręcić się w kółko turn round and round; komuś kręci się w głowie sb is dizzy l. giddy; łza się komuś w oku kręci tears well up in sb's eyes.

2. przen. go l. run (around) in circles; coś się kręci wokół czegoś sth centers on sth, sth hinges on sth.

3. (= wałęsać się) wander, roam; kręcić się jak w ukropie make frantic haste, bustle around.

4. pot. (= wiercić się) fidget; kręcić się jak kot z pęcherzem be in a twitter.

5. pot. (= interesować się, zajmować się) busy oneself (wokół kogoś/czegoś with sb/sth).

6. pot. (= prosperować) run l. go smoothly.

7. (= skręcać się) ( o włosach) curl, be curly; włosy jej się kręcą she's got curly hair; ( o dymie) wreathe.

- mają dom na wsi they have a. own a house in the country

- miał po ojcu warsztat samochodowy he had a. owned a garage left to him by his father

- nasze muzeum ma dużą kolekcję impresjonistów our museum has (got) a large collection of Impressionist paintings

- mam dla ciebie prezent/tę książkę o kotach I’ve got a present/that book about cats for you

- miał wszystkiego dwie pary butów he only had two pairs of shoes

- ubrała się w to, co miała she put on what she had

- nie mam psa I don’t have a. I haven’t got a dog

- nie mamy ani telewizora, ani pralki we have neither a TV nor a washing machine

- wydawnictwo nie ma funduszy na zatrudnienie specjalisty the publishers can’t afford to employ a specialist

- nie mam nic do jedzenia I’ve got nothing to eat, I don’t have anything to eat

- czy oni mają namiot? have they got a tent?, do they have a tent?

- masz scyzoryk? have you got a penknife?

- czy ma pan bagaż? have you got any luggage?

- czy macie gaz? have you got gas?

- mieć coś przy sobie to have sth on one

- masz przy sobie jakieś drobne? have you got any change on you?

- gdzie masz klucze/moją książkę? what have you done with the keys/my book?

- gdzie masz rower? where’s your bike? pot.

- mieć na coś to have money for sth

- miałem tylko na jedno piwo I only had for one beer

- (on) ma na przyjemności, a nie ma na lekarza he has money to spend on pleasures, but he can’t afford a doctor

- nie miał na nowe buty, a co dopiero na samochód he couldn’t afford a pair of new shoes, let alone a car

- mieć za co coś zrobić to have enough money to do sth, to be able to afford to do sth

- nie mieli za co wyjechać na wakacje they didn’t have enough to go on holiday, they couldn’t afford to go on holiday

- nie mają z czego żyć they don’t have enough to live on

- jak masz na imię? what’s your name?

- mam na imię Maria my name’s Maria

- (on) ma na nazwisko Nowak his (sur)name is Nowak

- mieć coś na sobie to have sth on, to be wearing sth

- miał (na sobie) granatowy garnitur he had a blue suit on, he was wearing a blue suit

- na głowie miała kapelusz, na szyi biały szalik she had a hat on her head and a white scarf round her neck

- nie mieć nic na sobie (być gołym) to have nothing on

- mieć kogoś u siebie (gościć) to have sb staying with one

- od tygodnia mamy u siebie teściów we’ve had my in-laws (staying) with us for the past week

- jeśli Legia wygra, mam u ciebie piwo! you owe me a beer if Legia win(s)

- masz!/macie! (weź/weźcie) here!

- macie kanapki, jedzcie! here’s the sandwiches, eat up! pot.

- masz, włóż to na siebie! here, put this on!

- (a) masz! (zadając razy) take that!

- (a) masz za to, że kłamiesz, a masz, a masz! (and) take that for lying! and that! and that! pot.

- masz za swoje! (dobrze ci tak) serves you right!

- ma za swoje, że jest taki naiwny it serves him right for being so naive

- mamy teraz za swoje dobre serce! that’s the thanks we get for being nice a. for all our kindness!

- masz ci (los) a. masz tobie! blast (it)! pot., damn (it)! pot.

- masz ci los, zapomniałam parasola! blast, I’ve forgotten my umbrella!

- masz go/ją/ich! (wyrażające zaskoczenie) just look at him/her/them!

- masz go, jaki mądrala! look at him, Mr Clever Dick! GB pot.

- mieć dwadzieścia lat to be twenty (years old)

- ile ona ma lat? how old is she?

- mieć dwa metry wzrostu/wysokości to be two metres tall/high

- mieć sześć metrów głębokości/szerokości/długości to be six metres deep/wide/long

- pokój ma sześć metrów na pięć the room is six by five metres

- dom będzie miał siedem pięter the house will be seven storeys high a. will have seven storeys

- kilometr ma tysiąc metrów one kilometre is a thousand metres

- pokój ma dwa okna the room has two windows

- miał niebieskie oczy/siwe włosy he had blue eyes/grey hair

- miała dziurawe buty she had holes in her shoes

- kubek ma wyszczerbiony brzeg the mug’s rim is chipped

- miała męża Włocha/inżyniera her husband was Italian/an engineer

- mieć talent/cierpliwość/odwagę to have talent/patience/courage

- nie mieć talentu/cierpliwości/odwagi to lack talent/patience/courage

- mieć takt/rozsądek to be tactful/sensible

- mieć (swoje) wady i zalety to have one’s good and bad points

- zasłony mają kolor wiśni the curtains are cherry red in colour

- działka ma kształt prostokąta a. prostokątny the allotment is rectangular (in shape)

- jej perfumy miały słodkawy zapach/zapach konwalii her scent was sweet smelling/smelled of lily of the valley

- urodę miała po matce, a talent po ojcu her looks came from her mother and her talent from her father

- za całe umeblowanie pokój miał zdezelowany stół the only piece of furniture in the room was a rickety table

- mieć w sobie coś (być interesującym) to have a certain something

- on ma w sobie coś z dziecka/roztargnionego profesora there is something of the child/the absent-minded professor in a. about him

- nie mieć nic do czegoś to have nothing to do with sth

- jej wyjazd nie ma nic do naszych planów her going away has nothing to do with our plans

- marzenia mają to do siebie, że rzadko się spełniają the thing about dreams is that they rarely come true

- miała to do siebie, że zawsze się spóźniała the thing about her was that she was always late

- mieć gorączkę a. temperaturę to have a. be running a temperature

- mieć 39° gorączki to have a temperature of 39 degrees

- mieć złamaną nogę to have a broken leg

- mieć częste bóle głowy to have frequent headaches

- mieć pragnienie to be thirsty

- mieć dobry apetyt to have a good a. hearty appetite

- mieć wadę a. defekt to have a defect

- mieć gumę pot. (w samochodzie) to have a flat pot.

- mam nadzieję, że… I hope that…

- mieć ochotę coś zrobić to feel like doing sth

- miała ochotę płakać she felt like crying

- mieć przekonanie/pewność, że… to be convinced/sure a. certain that…

- mieć kogoś/czegoś dość a. dosyć to have had enough of sb/sth, to be fed up with sb/sth

- mam tego powyżej uszu a. po dziurki w nosie! pot. I’ve had it up to here! pot.

- mieć coś wypisane w oczach a. na czole a. na twarzy to have sth written all over one’s face

- miała winę wypisaną na twarzy she had guilt written all over her face

- to dziecko nie ma matki/ojca this boy/girl has no mother/father

- ona nie ma rodzeństwa she has no brothers or sisters

- ona będzie miała dziecko she’s going to have a. she’s expecting a baby

- miała z nim dwóch synów she had two sons by him

- miał za żonę piekielnicę his wife was a real she-devil a. spitfire

- nie miał do kogo zwrócić się o pomoc he had no-one to turn to for help

- mieć kogoś przy sobie a. obok siebie a. przy boku to have sb at one’s side

- mieć kogoś/coś na uwadze a. na względzie to have sb/sth in mind, to take sb/sth into consideration

- mieć z kimś porachunki to have a bone to pick with sb

- mieć kogoś/coś przeciwko sobie to have sb/sth against one

- miał przeciwko sobie opinię publiczną public opinion was against him

- mieć przyjemność/zaszczyt coś zrobić książk. to have the pleasure/honour to do a. of doing sth

- miałem zaszczyt poznać pańskich rodziców I had the honour of meeting your parents

- mam przyjemność przedstawić państwu naszego gościa I have the pleasure of introducing our guest

- z kim mam przyjemność? książk. to whom do I have the honour of speaking? książk., także iron.

- mieć coś/nie mieć nic przeciwko komuś/czemuś to have something/nothing against sb/sth

- mieć coś do kogoś pot. to have something against sb

- do ciebie nic nie mam I’ve got nothing against you

- mieć coś na kogoś to have the goods a. the dope on sb pot.

- niczego na mnie nie mają they’ve got nothing on me pot.

- mam z nią do pomówienia a. pogadania I need to have a (serious) talk with her

- mieć kogoś nad sobą to have sb above one

- kierownik ma nad sobą dyrektora, a dyrektor – zarząd the manager answers to the director and the director answers to the board

- mieć kogoś pod sobą to be in charge of sb

- (ona) ma pod sobą dwudziestu pracowników she’s in charge of a staff of twenty

- kapral miał pod sobą dziesięciu żołnierzy the corporal had ten men under his command a. under him

- mieć kogoś za sobą (być popieranym) to have sb behind one, to have sb’s backing

- mieli za sobą większość the majority was a. were behind them, they had the majority behind them

- mieć kogoś za głupca to take sb for a fool

- ich zachowanie mam za nieco naiwne I consider their behaviour rather naive

- za kogo pan mnie ma! who do you take me for!, who do you think I am!

- mieć w kimś rywala/sojusznika to have a rival/an ally in sb

- mieć kogoś pot. (być związanym z kimś) to have somebody, to be involved with somebody

- chwalił się, że miał je wszystkie pot. (odbył stosunek) he boasted of having had them all pot.

- płacą tak dużo, że mogą mieć każdego they pay so much they can take on a. hire anyone they like

- mam dobrą komunikację do pracy I’ve got good connections to work

- centrum miasta ma dobrą komunikację z przedmieściami there are good connections from the city centre to the suburbs

- mieć słuszność a. rację to be right

- mieć ciepło/przytulnie to be warm/cosy

- owinęła dziecko szalem, żeby miało ciepło she put a scarf round the baby to keep him/her warm

- mam daleko/blisko do szkoły I have a long way/I don’t have far to go to school

- ty to masz dobrze, nie musisz wstawać o siódmej it’s alright for you, you don’t have to get up at seven (a.m.)

- mieliśmy tu wczoraj burzę/śnieżycę we had a storm/snowstorm here yesterday

- mamy dziś słoneczną pogodę it’s sunny today

- mam dziś kiepski dzień I’m having one of those days (today)

- kłopotów z nim miałam co niemiara I’ve had no end of trouble with him

- co ja z tobą mam? what am I to do with you?

- jest całkiem młoda, chciałaby jeszcze mieć coś z życia she’s still very young, she’d like to get something out of life pot.

- (on) haruje od świtu do nocy i co z tego ma? he slaves away from morning to night, and what does he have to show for it?

- miał przed sobą kilka godzin marszu he had several hours of walking ahead of a. in front of him

- miała przed sobą trudną rozmowę z szefem she had a difficult conversation with the boss ahead of her

- mieć przed sobą przyszłość to have a (bright) future ahead of a. before one

- miał przed sobą karierę he had a brilliant career ahead of a. in front of him

- mieć coś za a. poza sobą to have sth behind one

- ma za sobą trzyletnie doświadczenie he has three years’ experience behind him

- mam już to wszystko za sobą all that is behind me now

- mam co robić, nie nudzę się I’ve got things to do, I don’t sit around

- nie mieć gdzie mieszkać/spać to have nowhere to live/sleep

- nie mam gdzie przenocować I have nowhere to spend the night

- nie mieć kiedy spać/jeść/odpocząć to not have time to sleep/eat/relax

- nie mają kiedy w ścianach wiercić, tylko w niedzielę! of course, they have to drill holes in the wall on a Sunday!

- mieć czas to have time (coś zrobić to do sth)

- nie miałem czasu zająć się twoją sprawą I didn’t have time to deal with your problem

- na napisanie wypracowania macie godzinę you have an hour to write the essay

- nie miałeś mi tu kogo przyprowadzić!? why did you have to bring him/her/them here (of all people)?!

- mieć coś/nie mieć nic do powiedzenia (dużo/mało wiedzieć) to have something/nothing to say (na temat kogoś/czegoś about sb/sth)

- mieć coś/nie mieć nic do powiedzenia a. gadania pot. (o decydującym głosie) to have a say/no say

- ona nie ma w tej sprawie nic do powiedzenia a. gadania she has no say in the matter

- nie mamy już sobie nic więcej do powiedzenia we’ve got nothing more to say to each other

- mieć zły/dobry czas Sport to have a poor/good a. fast time

- mieć pierwsze/dziesiąte miejsce Sport to come first/tenth, to be in first/tenth place

- mam z nią wielką wygodę, sprząta, robi mi zakupy she’s a great help to me: she cleans and does my shopping

- nie masz co narzekać you’ve got nothing to complain about

- nie masz co się denerwować there’s no reason (for you) to get upset

- nie masz czego a. co żałować, film był kiepski you didn’t miss much: the film was hopeless

- w domu nie masz co się pokazywać you’d better not show your face at home pot.

- (on) ma teraz naradę ze swym zastępcą he’s in conference at the moment with his deputy

- mieć sprawę a. proces to be on trial (o coś/o zrobienie czegoś for sth/for doing sth)

- ma sprawę a. proces o zabójstwo/spowodowanie wypadku samochodowego he’s on trial for murder/causing a car accident

- mieć studia a. wyższe wykształcenie to have completed higher education

- mój ojciec miał tylko cztery klasy my father only did four years at school

- miał już zawód i mógł rozpocząć samodzielne życie he’d completed his training and could now start his own life

- miał dwa fakultety he had graduated in two subjects

- mamy drugi tydzień zimy it’s the second week of winter

- którego dziś mamy? what’s the date today?

- mamy dziś pierwszy stycznia/poniedziałek it’s January the 1st/Monday today

- którą masz godzinę? what time do you make it? pot.; what’s the time by your watch?

- mieć kogoś/coś po prawej/lewej stronie to have sb/sth on one’s right/left

- miał przed/za sobą dwóch strażników he had a. there were two guards in front of him/behind him

- masz to zrobić natychmiast! you’re to do it right now!

- co mam zrobić/jej powiedzieć? what am I (supposed) to do/tell her?

- po co się mam wysilać? why should I bother?, why should I make the effort?

- masz tego nikomu nie powtarzać! (and) don’t go repeating a. telling it to anyone!

- i ja mam w to uwierzyć? and you/they want me to a. I’m supposed to believe that?

- mieć coś do zrobienia to have sth to do

- ma obowiązek do spełnienia s/he has a duty to perform

- mam sprawę do załatwienia I’ve got something to sort out

- mamy zaległości do odrobienia we’ve got a backlog of work to catch up on

- miano zburzyć ich dom their house was to be demolished

- samolot miał wylądować w Warszawie, ale… the plane was supposed to land a. have landed in Warsaw, but…

- podobno jutro ma być ładna pogoda it’s supposed to be good a. nice weather tomorrow

- w pozostałej części kraju ma nadal padać in the rest of the country continuing rain is expected

- miała umrzeć w nędzy w wieku czterdziestu lat she was to die in poverty at the age of forty

- przyszłość miała pokazać, że się myli subsequent events were to prove him/her wrong

- jak się miało okazać as things a. it turned out; as it transpired książk.

- i co ja mam z tobą zrobić? what am I (supposed) to do with you?

- jeśli mielibyśmy się nie zobaczyć przed twoim wyjazdem, baw się dobrze in case we don’t see each other before you leave, have a good time

- niech się stanie, co się ma stać let things happen as they will

- właśnie miałem wyjść, kiedy zadzwonił telefon I was just about to leave a. just on the point of leaving when the phone rang

- właśnie miałam powiedzieć to samo I was just about to a. just going to say the same thing

- czy mam przez to rozumieć, że… am I to understand (by that) that…

- mieć coś do sprzedania/zaproponowania to have sth to sell/propose

- choćby a. żeby nie wiem co się miało stać, (to)… no matter what happens a. might happen…

- choćbym a. żebym miał pęknąć a. trupem paść pot. even if it kills me pot.

- mam już napisaną pracę I’ve already written the essay

- miał ukończone wyższe studia he had been to university/college

- czy macie załatwione bilety? have you booked/got the tickets?

- pieniądze mam dobrze schowane I’ve put the money in a safe place

- mam obiecaną podwyżkę I’ve been promised a rise

- miał przykazane trzymać język za zębami he was a. he’d been told to keep his mouth shut pot.

- ona miałaby mi się podobać? you think I find her attractive?

- miałbyś sumienie to zrobić? could you do (something like) that (with a clear conscience)?

- to ma być hotel czterogwiazdkowy? (z dezaprobatą) and you/they call this a. this is supposed to be a four-star hotel?!

- ten grubas to miałbym być ja!? (z niedowierzaniem) is this/that fatso really me? pot.

- pokazał nam skórę tygrysa, którego miał upolować w Afryce (z powątpiewaniem) he showed us the skin of a tiger, which he is supposed to have killed in Africa

- ciotka wyzdrowiała i ma się dobrze auntie has recovered and is doing well

- jak się mają twoi rodzice? how are your parents?

- jak się masz! (powitanie) how are you?; how’s it going? pot.

- mam się dzisiaj lepiej I feel better today

- sprawy mają się nieźle things are working out (quite) well

- jak się rzeczy mają? how do things stand?

- rzecz ma się tak, że… the thing is that…

- jak te dwie wersje mają się do siebie? how do the two versions compare?

- jak to się ma jedno do drugiego? how do the two compare?

- teoria nijak się miała do praktyki the theory was (completely) divorced from practice

- A tak się ma do B, jak C do D a. A i B tak się mają do siebie, jak C i D A is to B like C is to D

- mieli się do siebie jak dzień do nocy they were like chalk and cheese

- mieć się za artystę/człowieka honoru to consider oneself (to be) an artist/a man of honour

- (on) ma się za Bóg wie co pot. he thinks he’s God (almighty) pot.

- miała się za bliską śmierci she thought she was about to a. going to die

- miało się a. dzień miał się ku zachodowi it was getting towards sunset

- sytuacja ma się ku lepszemu the situation is looking better

- ma się na deszcz it looks like rain

- miało się na burzę a storm was brewing, there was thunder in the air

- wiedzieć, jak się rzeczy mają to know how things stand a. are

- winien i ma debit and credit

- zapisać coś po stronie „ma” to enter sth on the credit side

- (już) mam! mieszkaliśmy na tej samej ulicy! I’ve got it! we used to live in the same street!

- mam cię! a. tu cię mam! (złapałem cię, przyłapałem cię) I’ve got you!; got you! pot.

- mam cię, już mi nie uciekniesz! got you, you won’t get away now!

■ ma się rozumieć a. wiedzieć! it a. that goes without saying!

- ma się rozumieć, że przyjdę of course I’ll come

- mieć głowę a. łebpot. (na karku a. nie od parady) to have a good head on one’s shoulders

- on to ma łeb! he’s no fool!

- mieć głowę do interesów to have a good head for business

- nie mam teraz do tego głowy I don’t want to think about it/that now

- mieć kogoś/coś w nosiepot. a. gdzieśeuf. a. w głębokim poważaniueuf. to not care a damn about sb/sth pot.; to not give a monkey’s about sb/sth pot., euf.

- mam to wszystko gdzieś! pot. to hell with it all! pot.

- mieć kogoś/coś w dupie wulg. to not give a shit a. toss GB about sb/sth wulg.

- sie masz! pot. (powitanie) hi! pot.

- zrobić a. zawiązać pętlę na sznurze to make a noose on a rope

- założyć komuś pętlę na szyję to put a noose round sb’s neck

- samemu zakładać sobie pętlę na szyję przen. to put one’s head in a noose

- pętla się zacisnęła the noose tightened

- czuł, jak pętla zaciska się wokół jego szyi he felt the noose tightening around his neck także przen.

- rzeka/droga tworzy pętlę the river/road makes a loop

- zrobić pętlę (wrócić w to samo miejsce) [turysta, podróżnik] to make a round trip, to take a circular route

- pętla tramwajowa/autobusowa a tram/bus terminus GB a. terminal US

- wsiąść/wysiąść na pętli to get on at the first stop a. terminus/get off at the last stop a. terminus

- autobus ma tu pętlę the bus makes its last stop here, this is the bus terminus

- wykonać pętlę to loop the loop

- znaleźć się w pętli czasu to be stuck in a time loop

- moje życie zatoczyło pętlę my life has come full circle

* * *

* * *

Acc. siebie l. się Gen. siebie Dat. i Loc. sobie Ins. sobą

1. (identyczność, t. siebie samego) oneself; iść przed siebie walk straight on l. ahead; spojrzeć za siebie look back; spojrzenie za siebie backward glance; pozostawić l. zostawić coś za sobą leave sth behind; czuj się jak u siebie (w domu) make yourself at home; u siebie sport ( o meczu) home; chodzą ze sobą od trzech miesięcy they've been seeing each other for the past three months; chodzić ze sobą date; (zwł. w okresie narzeczeństwa) court; zabierać kogoś/coś ze sobą take sb/sth with sb l. along; zabrała ze sobą wszystko, co tylko można sobie wyobrazić she took along everything but the kitchen sink; coś nie ma przed sobą przyszłości there's no future in l. for sth; masz przed sobą wspaniałą przyszłość you've got a great future ahead of you; chcę mieć to za sobą I want to get it over; mieć najgorsze za sobą be over the hump; mieć za sobą najtrudniejszą część czegoś break the back of sth; mieć najlepsze lata za sobą be past one's prime, be over the hill; mieć za sobą daleką drogę (bardzo się zmienić, dojrzeć itp.) t. dosł. have come a long way; nieść l. pociągać za sobą involve, imply, entail; porwać za sobą (zwł. tłum) carry; spalić za sobą mosty burn one's bridges l. boats (behind one); zamknij za sobą drzwi shut l. close the door behind l. after you; dochodzić do siebie po czymś recover from sth; brać coś do siebie ( uwagi) take sth personally; przyciągnąć kolana do siebie draw up one's knees; przytulić kogoś do siebie hug sb; zapraszać kogoś do siebie ask sb round, ask sb to come to one's place; zrazić l. zniechęcać kogoś do siebie antagonize sb, disaffect sb; wyjść z siebie blow l. pop one's cork, be beside o.s.; wykrztuś l. wyrzuć l. wyduś to z siebie! (= powiedz to) spit it out!; wylewać z siebie żale pour out one's sorrows; wypruwać z siebie żyły sweat blood, sweat one's guts out; zadowolony z siebie self-complacent, self-satisfied; zrobić z siebie durnia make an idiot l. ass of o.s.; zrobić z siebie pośmiewisko make o.s. a laughing stock; być z siebie dumnym be proud of o.s.; robić z siebie głupka play the fool; robić z siebie widowisko make an exhibition l. a spectacle of o.s.; samemu z siebie ( zrobić coś) by o.s.; samo z siebie by itself, per se; zostawiać coś po sobie leave sth as one's legacy; cel sam w sobie an end in itself; łączyć w sobie (zwł. cechy) combine; mieć w sobie to coś (trudną do zdefiniowania cechę, która dodaje atrakcyjności) have this something; mieścić w sobie contain, hold; ona ma w sobie trochę snobizmu she's somewhat of a snob; przemóc w sobie dumę swallow one's pride; rzecz sama w sobie thing-in-itself, noumenon; sprzeczność sama w sobie a contradiction in terms; zamknięty w sobie indrawn, introvert, withdrawn; zebrać się w sobie pull o.s. together, get a grip on o.s.; mieć coś przy sobie have sth on l. about sb; nie mam przy sobie pieniędzy I have no money on me; ręce przy sobie! (keep your) hands off!; sam sobie jesteś winien it is your own fault, you only have yourself to blame; sami sobie pieczemy chleb we bake our own bread; wmówić sobie, że... kid o.s. (into believing) that...

2. (wzajemność, t. siebie wzajemnie) each other, one another; dzielić (pomiędzy siebie) (koszt, dochód) split; wyjaśnić sobie wszystko get l. put l. set things straight; wyjaśnijmy sobie jedną rzecz let's have l. get one thing clear; mówić sobie po imieniu be on first name terms with each other; przypadli sobie do gustu they took (a) fancy l. liking to each other; dalej od siebie farther away from each other l. one another; bliżej siebie closer to each other l. one another.

- droga asfaltowa/tłuczniowa a tarmac/macadam road

- polna droga a cart a. field track, a bypath

- boczna droga a byway, a side road

- główna droga (w mieście, między miastami) a main road; (przelotowa, krajowa) a trunk road GB, a highway US

- droga wyłącznie dla rowerów a cycle track

- droga z pierwszeństwem przejazdu/podporządkowana a road with/without right of way

- droga gruntowa a dirt road, a track

- skrzyżowanie dróg a crossroads

- droga publiczna/prywatna/dojazdowa a highway/private road/access a. service road

- droga bez przejazdu a blind alley, a cul-de-sac

- droga szybkiego ruchu a. ekspresowa a dual carriageway a. clearway GB, a freeway US

- znak „roboty na drodze” a ‘Roadworks’ sign

- droga wiedzie a. prowadzi a. biegnie ku rzece the road leads to the river

- droga skręca w lewo the road turns left

- droga rozwidla się the road forks

- proszę jechać dalej tą drogą i skręcić w lewo przy zrujnowanej stodole go straight ahead and turn left at the derelict barn

- droga karawanowa a caravan route

- podróżować drogą morską/lotniczą/kolejową to travel by sea/by air/by rail

- podróżować drogą lądową to travel overland

- transportować coś drogą powietrzną to transport sth by air

- odkryć nową drogę morską to discover a new sea route

- iść/jechać okrężną drogą to take a circuitous a. roundabout route

- nałożyć a. nadrobić drogi to go the long way round

- po drodze (na trasie) [odwiedzić, zrobić zakupy, spotkać] on the a. one’s way, along the way; przen. (przy okazji) [nauczyć się, poznać] along the way

- po a. w drodze do Dublina on the way a. en route to Dublin

- na pocztę jest mi nie po drodze the post office is out of my way

- nam było z nim nie po drodze przen. we went our separate ways

- pytać kogoś o drogę na dworzec to ask sb the way to the railway station

- znać drogę/nie znać drogi (do domu) to know/not know the way home

- wskazać komuś drogę to tell a. show sb the way

- pomylić drogę to go the wrong way

- zgubić drogę to lose one’s a. the way

- odnaleźć drogę do domu to find one’s a. the way home

- planować drogę ucieczki to plan one’s escape route

- droga ewakuacyjna an evacuation route

- droga wspinaczkowa Sport a climbing route

- kawał a. szmat a. świat drogi pot. a heck of a long way

- dzień/kilka godzin drogi od miasta (piechotą) a day’s/several hours’ march away from town; (samochodem) a day’s/several hours’ drive away from town

- być w drodze (w podróży) to be on one’s a. the way; [ustawa, premiera] to be in the pipeline przen.

- dziecko jest w drodze przen. the baby’s on its way

- jedzenie na drogę provisions

- ruszać w drogę to set off a. out (on a journey)

- być gotowym do drogi to be ready to set off a. out

- w drodze powrotnej on the way back

- droga tam i z powrotem zajęła nam godzinę the round trip took us an hour

- w drogę! (wyruszając) time to go!; (kontynuując) on we go!

- szerokiej drogi have a safe journey a. trip!

- zastawić/zablokować drogę to block the way a. road, to bar the way

- ustąpić komuś drogi to give way to sb

- zejść komuś z drogi to get out of sb’s way

- odciąć komuś drogę to cut sb off

- z drogi! get out of the way!, clear the way!, make way!

- droga wolna! (w ruchu publicznym) the road is clear!; (brak niebezpieczeństw) the coast is clear!; (rób jak chcesz) suit yourself!

- droga do (osiągnięcia) celu/zdobycia popularności the means of achieving one’s aims/of gaining popularity

- pokątne drogi zdobywania informacji/zarabiania pieniędzy devious ways a. means of obtaining information/earning money

- najlepsza droga rozwiązania konfliktu the best way to settle a conflict

- mieć przed sobą tylko jedną drogę to have no alternative

- mieć przed sobą dwie drogi to have two possibilities a. choices

- drogą dyplomatyczną/służbową through (the) diplomatic/official channels

- droga prawna a. sądowa Prawo legal action

- odstąpić od drogi prawnej to settle a case a. dispute out of court

- wstąpić na drogę prawną to take legal action

- rozstrzygać sprawę drogą polubowną Prawo to settle a case out of court

- w drodze przetargu/losowania by tender/drawing lots

- w drodze wyjątku as an exception, exceptionally

- choroby przenoszone drogą płciową sexually transmitted diseases

- drogą radiową over the radio

- na drodze do gospodarki rynkowej on the road to a/the market economy

- pomóc komuś w drodze do sławy/sukcesu to help sb on the road to fame/success

- ich drogi się rozeszły they have drifted apart

- drogi oddechowe airway

- □ droga bita Techn. a surfaced a. paved road

- droga hamowania Aut. stopping a. braking distance

- droga (do) kołowania Lotn. taxiway

- Droga Krzyżowa

- Droga Mleczna Astron. the Milky Way

- droga startowa Lotn. runway

- droga żelazna przest. railway, railroad US

■ ostatnia droga funeral rites pl a. obsequies pl

- być w drodze przen. to be on the way

- swoją drogą any way, while we’re about it

- tylko kaszlesz, ale swoją drogą mógłbyś pójść do lekarza you’re only coughing, but while you’re about it you could go to the doctor(’s)

- być na dobrej/złej drodze to be on the right/wrong track

- chadzać a. chodzić własnymi drogami to go one’s own way, to be a lone wolf

- sprowadzić a. zwieść kogoś na złą drogę to lead sb astray

- zejść na złą drogę to stray from the straight and narrow

- zawrócić ze złej drogi to get back on the straight and narrow

- szukać drogi/znaleźć drogę do kogoś to try to find/to find a way of making contact with sb

- znaleźć się na rozstajnych drogach a. na rozstajach dróg to be at a crossroads

- komu w drogę, temu czas time to hit the road a. trail US pot.

- nie tędy droga we/you are off a. way off beam pot.; we/you are on the wrong track

- wstąpił do piekieł, po drodze mu było przysł. he couldn’t have gone a longer way round

- wszystkie drogi prowadzą do Rzymu przysł. all roads lead to Rome przysł.

- droga do serca mężczyzny wiedzie przez żołądek przysł. the way to a man’s heart is through his stomach przysł.

- śnieg odbija część promieni słonecznych snow reflects some of the sun’s rays

- ich twarze odbite w tafli wody their faces reflected a. mirrored on (the surface of) water

- lustro odbiło jego podobiznę the mirror reflected his image

- odbić pieczęć na dokumencie to stamp a document, to impress a document with a stamp a. seal

- maszyna, która odbija kolorowy wzór na koszulkach a machine which prints a coloured pattern on T-shirts

- ślad dłoni odbity w glinie/na piasku an impression of a hand in clay/sand

- odbić dokument/stronę na ksero(kopiarce) to xerox® a. photocopy a document/page

- ulotki odbijane na powielaczu leaflets printed on a. produced by a duplicating machine

- najlepsza przyjaciółka odbiła mi chłopaka my best friend has taken my boyfriend away from me

- brat odbił mi dziewczynę w tańcu my brother cut in while I was dancing with a girl

- wskoczyła do pontonu i pośpiesznie odbiła od brzegu she jumped into a dingy and hurriedly pushed off

- nasz statek odbił/odbiliśmy od przystani o zachodzie słońca our ship/we set sail and left the haven at sunset

- odbijać na kimś swoje niepowodzenia a. porażki to take out one’s frustration on sb

- od głównej drogi odbiliśmy w prawo we turned off the main road to the right

- ulica, przy której mieszkam, odbija od drogi przelotowej the street where I live branches off the main road a. through route

- kilka owiec odbiło od stada a few sheep strayed from the flock

- jej twarz odbiła się w lustrze her face was reflected in the mirror

- na jej twarzy odbiło się zadowolenie her face showed satisfaction

- kamień odbił się od ziemi/ściany i uderzył go w nogę a stone bounced off the ground/wall and hit his leg

- piłka odbiła się od słupka i wpadła do bramki the ball rebounded from a post and landed in the goal

- chłopak/pies odbił się od ziemi i skoczył w kierunku piłki the boy/dog leapt from the ground and jumped towards the ball

- kot odbił się tylnymi łapkami i wskoczył na parapet the cat used its hind legs to spring onto the window sill

- na piasku odbił się ślad stopy a footprint was impressed in the sand

- taki tryb życia odbija się na zdrowiu such a lifestyle affects one’s health

- sytuacja na rynku odbija się pozytywnie/negatywnie na nastrojach społeczeństwa the economic situation adversely/favourably affects public opinion

- na wycieczce odbił od grupy i zabłądził during the excursion he wandered away from the group and got lost

- straciliśmy mnóstwo czasu, ale odbijemy to sobie we’ve lost a lot of time, but we’ll make up for it

- musiał odbić sobie na sprzedaży zboża to, co stracił na mleku he had to make up a. compensate for the losses in the milk sales by making gains in grain sales

- wiele przeszli podczas wojny they had gone through a lot during the war

- przejść twardą szkołę (życia) to grow up in a hard school, to go through the mill

- w zeszłym roku przeszła ciężką grypę last year she suffered from a bad case of (the) flu

- wiele przeszła she’s gone a. been through a lot

- mój samochód przeszedł pomyślnie wszystkie testy my car has passed all its roadworthiness tests

- wszystkie urządzenia przeszły właśnie generalny remont all equipment has just been overhauled

- powtarzała z dziećmi to, co przeszły w zeszłym roku w szkole she revised with the children what they learned last year at school

- przejdźmy do mojego biura let’s go to my office

- przeszedł pieszo przez całe miasto he went around the whole town on foot

- właśnie przeszedł tędy pociąg the train has just passed this way

- czy nikt tędy nie przechodził? has anybody passed this way?

- burza przeszła bokiem the storm passed us/them by

- zaraza przeszła przez cały kraj the plague swept through the entire country

- przeszła obok i nie zauważyła go wcale she passed by and didn’t notice him

- pomógł jej przejść przez ulicę he helped her across the street

- przejdź po pasach! take the zebra crossing!

- przejście wzbronione no trespassing

- igła nie chciała przejść przez gruby materiał the needle wouldn’t go through the thick fabric

- światło nie przechodziło przez brudne szyby the light didn’t filter through the dirty windows

- kula przeszła przez płuco the bullet went through the lung

- autostrada ma przejść na wschód od miasta/przez środek wsi the motorway is to run east of the town/through the middle of the village

- przez rzekę przechodzi granica the frontier a. border runs across the river

- drużyna przeszła do półfinału the team made it a. got through to the semi-finals

- przeszliśmy pomyślnie eliminacje we got through the qualifying round

- nie przeszedł do drugiej tury wyborów he didn’t make it to the second round of the election, he lost in the first round of the election

- wniosek przeszedł 150 głosami przeciw 96 the motion was carried by 150 votes to 96

- budżet przeszedł większością głosów the budget was approved by a majority vote

- ustawa nie przeszła the bill was rejected, the law failed to get through

- nie myśl, że przejdą takie numery! pot. don’t think you’re going to get away with this!

- ból powoli przechodził the pain was slowly going away

- ból przeszedł po godzinie the pain eased off after an hour

- terminy realizacji zobowiązań dawno przeszły the deadlines have all been missed

- zima nareszcie przeszła the winter’s gone at last

- poczekam, aż burza przejdzie I’ll wait until the storm subsides a. the storm’s over

- przejść na nowe stanowisko to take a new post

- przejść do rezerwy to be transferred to the reserve, to pass to the reserve

- przejść na dietę to go on a diet

- przejść do innego tematu to change the subject

- w tym roku przechodzę na wcześniejszą emeryturę I’m taking early retirement this year

- przeszedł z partii konserwatywnej do partii liberalnej he went over to the conservative party from the liberals

- przejść na inną wiarę to change one’s faith

- przejść na katolicyzm/Islam to convert to Catholicism/Islam

- przejść do wyższej/następnej klasy to get through to the next year

- uczy się dobrze, przechodzi z klasy do klasy he’s a good pupil and never has to repeat a year

- przejść od wzniosłości do śmieszności to go from the sublime to the ridiculous

- szarpanina przeszła w bójkę a punch-up turned into a major fight a. incident

- energia chemiczna przechodzi w elektryczną chemical energy is converted into electrical energy

- jesień przeszła w zimę the autumn turned a. wore into winter

- nasze ubrania przeszły wilgocią our clothes were permeated with damp

- cały dom przeszedł zapachem smażonej ryby the aroma of fried fish spread through a. permeated the entire house

- przeszedł się po parku he walked around the park

- przejdę się trochę przed obiadem I’ll have a little walk before lunch

- przejdę się do niej po obiedzie I’ll walk over to her after lunch

■ przejść do historii/do potomności książk. to go down in history a. to posterity

- przejdzie do historii jako wielki mąż stanu he will go down in history as a great statesman

- przejść do tematu to get down to the subject

- przejść na „ty” pot. to start to address each other by first names

- przejść z kimś na „ty” to call sb by a. move onto first name terms, to start to call sb by his/her first name

- w biurze wszyscy przeszli na „ty” in the office everybody is on first name terms

- przejść suchą nogą pot. to cross without getting one’s feet wet

- przejść w czyjeś ręce to pass into sb’s hands

- przejść na angielski/niemiecki pot. to switch to English/German

- przechodzenie z francuskiego na hiszpański sprawia mi trudność I can’t switch from French to Spanish easily

- przejść nad czymś do porządku dziennego to come to terms with sth

- ani przez myśl/głowę mi/jej nie przeszło it didn’t even occur to me/her

- ani przez głowę mi nie przeszło, żeby cię posądzić o coś takiego it didn’t even occur to me to suspect you of something like that

- to przechodzi ludzkie pojęcie a. wszelkie pojęcie a. ludzkie wyobrażenie a. wszelkie wyobrażenie that beats everything!; that takes the cake a. biscuit! pot., pejor.

- jego skąpstwo/ich zuchwalstwo przechodzi ludzkie pojęcie his miserliness a. stinginess/their impudence is indescribable

- przejść bez echa to pass unnoticed

- przejść przez czyjeś ręce pot. to pass through sb’s hands

- ta sprawa musi przejść przez ręce burmistrza this matter has to be endorsed by the mayor

- ta decyzja musi jeszcze przejść przez zarząd pot. the decision must still be endorsed by the board

- przejść (czyjeś) najśmielsze oczekiwania to exceed one’s wildest expectations

- przejść samego siebie to surpass oneself

- słowa nie chciały mu/jej przejść a. przechodziły mu/jej z trudem przez gardło pot. he/she was lost for words a. at a loss for words, he/she was unable to get a word out

- słowa przeprosin z trudem przechodziły mu przez gardło the apology stuck in his throat, he found it very difficult to say sorry

- ze wzruszenia słowa nie chciały przejść jej przez gardło she was so moved that she found herself tongue-tied a. that she was unable to get a word out

- dreszcze/ciarki przeszły po nim/niej shivers ran down his/her spine

- strach przeszedł po nim he suddenly shivered with fear

- na jego widok ciarki przeszły jej po plecach he gave her the horrors, at the sight of him she felt prickles down her spine

- ciarki po mnie przechodzą, gdy o tym pomyślę it gives me the shivers when I think of it

- co z niego za dziwny człowiek what a strange person he is

- była dobrym człowiekiem she was a good person

- na świecie żyje ponad pięć miliardów ludzi there are over five thousand million people in the world

- na plaży leżało dwoje ludzi two people were lying on the beach

- łabędzie przyzwyczaiły się do ludzi the swans have grown accustomed to people

- Konstytucja gwarantuje przestrzeganie praw człowieka the Constitution guarantees the observance of human rights

- owszem, grzeszymy, w końcu jesteśmy tylko ludźmi we sin, it’s true – after all we’re only human

- nie jesteś godny miana człowieka you don’t deserve to be called human

- człowiek pierwotny/cywilizowany primitive/civilized man

- człowiek z ulicy the (ordinary) man in the street

- święto ludzi pracy a workers’ holiday

- stary/starszy człowiek an old/elderly man

- dwóch ludzi wniosło szafę na drugie piętro two men carried the wardrobe up to the second floor

- młody człowieku, ustąp miejsca give up your seat, young man, will you?

- być (prawdziwym) człowiekiem to be a (really) decent person

- wyrosnąć na człowieka to grow up to be a decent person

- okazać się a. pokazać się człowiekiem to prove to be a. show oneself to be a decent person

- wyjść na ludzi to do well (for oneself a. in life)

- zrobić z kogoś człowieka to make a man (out) of sb

- wojsko zrobi z niego człowieka the army will make a man (out) of him

- pokierować a. wykierować a. wyprowadzić kogoś na człowieka a. na ludzi to bring sb up to be a decent person

- matka wychowała nas na ludzi mother brought us up well

- będą z niego/niej ludzie he/she’ll do well in life

- wielki człowiek a great man

- znał wielu ludzi prezydenta he knew many of the president’s people a. men a. aides

- zostaw ją, to nasz człowiek leave her alone, she’s one of us

- musieliśmy wziąć paru ludzi, sami nie dawaliśmy rady we had to hire some men: we couldn’t manage on our own

- przyjął człowieka do pomocy he hired a worker to help him

- człowiek cały dzień haruje, i po co? you work like the clappers all day, and what for?

- człowiek całe życie się uczy you never stop learning (in this life)

- człowieku, zastanów się, co to ma być? come on, man, what are you playing at?

- wytrawny rum, człowieku, co za smak dry rum, mate, there’s nothing like it

- ludzie mówią, że jest bardzo bogaty they a. people say he’s very rich

- nie zależało mu, co ludzie powiedzą he didn’t care what people would say

- na czułości nie wypada sobie pozwalać przy ludziach you shouldn’t show affection in public

- u nas w firmie ludzie nie lubią żadnych zmian the people in our company don’t like change

- ludzie nie pójdą na to, będzie strajk the workers/men won’t agree to that – there’ll be a strike

- □ biały człowiek Antrop. Caucasian

- człowiek jaskiniowy Antrop. caveman

- człowiek kopalny Antrop. fossil man

- człowiek neandertalski Antrop. Neanderthal (man)

- człowiek śniegu (the) yeti, (the) Abominable Snowman

■ człowiek czynu a man/woman of action

- człowiek gór a highlander

- człowiek honoru a man of honour

- człowiek interesu a man of business, a business person

- człowiek lasu a woodsman

- człowiek renesansu a Renaissance man

- człowiek z głową a smart one pot.

- człowiek z krwi i kości (only) flesh and blood

- być podobnym do ludzi pot. to look decent, to look halfway human pot.

- ogarnij się trochę i umaluj, żebyś była podobna do ludzi tidy yourself up a bit and put some make-up on, so you look halfway human

- ksiądz też człowiek, może zgrzeszyć priests are human too, and occasionally they sin

- robić coś jak człowiek pot. to do sth properly

- nareszcie wyspałam się jak człowiek I’ve finally had a proper night’s sleep

- zachowuj się jak człowiek behave yourself (properly); try and act like a human being pot.

* * *

* * *

Voc. -u l. - cze pl. ludzie Gen. ludzi Ins. ludźmi

1. antrop. human being ( Homo sapiens); człowiek pierwotny primitive man; człowiek jaskiniowy cave man; człowiek neandertalski Neanderthal man; człowiek epoki bronzu Bronze man; biały człowiek white man.

2. (= osoba) person, individual; swój człowiek friend, my/our man; szary człowiek the man in the street; zwykły człowiek everyman; człowiek bez znaczenia nobody, nonentity; człowiek z ludu man of the people; dobry człowiek good person; święty człowiek holy man, man of God; człowiek gruboskórny thick-skinned person; człowiek interesu businessman; człowiek bezwartościowy no-good; człowiek czynu man of action, doer; człowiek sukcesu achiever, hot shot; człowiek śniegu Abominable Snowman, Yeti; człowiek starej daty mossback; człowiek-orkiestra one-man band; człowiek z krwi i kości flesh and blood; błąd człowieka human error; prawa człowieka human rights; upadek człowieka the Fall of Man; ani się człowiek obejrzy before one knows; być człowiekiem be human; jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce I am a human l. man and nothing that's human can be l. is alien to me; człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi man proposes, God disposes; człowiek uczy się przez całe życie you never stop learning, live and learn; góra z górą się nie zejdzie, ale człowiek z człowiekiem tak friends may meet but mountains never greet; niewłaściwy człowiek na niewłaściwym miejscu a round peg in a square hole; okazać się człowiekiem prove human; człowieku nie irytuj się don't get irritated; człowiek boże igrzysko man, the plaything of God; nie ma ludzi niezastąpionych nobody is irreplaceable; nie samym chlebem człowiek żyje man does not live on bread alone; człowiek człowiekowi wilkiem man is a wolf to (his fellow-)man, one man preys on another.

3. pot. (= ja, każdy, ktokolwiek) one, you; nie dadzą człowiekowi spokoju they won't let a fellow be.

4. (= dorosły) adult, grown-up.

5. pot. (= robotnik, pracownik) worker; nająć człowieka do kopania studni hire a worker l. sb to dig a well.

- kamień budowlany a building stone

- dom/podmurówka z kamienia a stone house/foundation

- posąg wykuty w kamieniu a figure carved in stone

- ulica brukowana kamieniami a street paved with stone(s)

- usiąść na przydrożnym kamieniu to sit on a rock by the road

- zmarznięty a. zmrożony na kamień frozen (rock) solid

- kamień (pół)szlachetny a (semi-)precious stone

- kamień syntetyczny a synthetic gemstone

- kamień sztuczny a. czeski a fake gemstone

- broszka wysadzana drogimi kamieniami a brooch set with precious stones

- zegarek na siedemnastu kamieniach a 17-jewel wristwatch

- kamienie nerkowe kidney stones; renal calculi spec.

- kamień żółciowy a gallstone

- usunąć kamień nazębny to remove tartar, to scrape and polish sb’s teeth

- kamień kotłowy (lime)scale

- usunąć kamień kotłowy to descale a boiler

- □ siny kamień Chem. copper sulphate

- kamień ałunowy Miner. alum rock a. stone, alunite

- kamień ciosowy a. ciosany Geol. freestone

- kamień filozoficzny philosopher’s stone także przen.

- kamień hutniczy a. miedziowy Chem. copper matte

- kamień litograficzny Druk. lithographic (lime)stone

- kamień nagrobny gravestone, tombstone

- kamień milowy Miary milestone; przen. landmark, milestone

- kamień pamiątkowy commemorative stone

- kamień piekielny Chem., Farm. silver nitrate; lunar caustic daw.

- kamień probierczy Miner. touchstone; przen. litmus test przen.

- kamień szlifierski grindstone

- kamień węgielny Budow. (narożny) cornerstone; (pierwszy) foundation stone także przen.

■ kamień by się poruszył a. wzruszył it would make a dead man a. a stone cry

- kamień młyński (ciężar) millstone (round one’s neck)

- ciężki jak kamień (as) heavy as a stone

- twardy jak kamień (o chlebie) (as) hard as a rock; (o człowieku) (as) hard as nails

- ciążyć a. kłaść się a. leżeć komuś kamieniem na sercu to weigh on sb’s mind

- kamień na kamieniu nie został no stone was left unturned

- kamień spadł mu/mi z serca it was a load a. weight off his/my mind

- zdjąć komuś kamień z serca to take a weight off sb’s mind

- bodaj się tacy na kamieniu rodzili there should be more people like you/her/him/them (in the world)

- być komuś kamieniem u szyi to be a millstone (a)round sb’s neck

- (nie) być z kamienia pot. (not) to be made (out) of stone, (not) to be a machine

- być a. stać się kamieniem obrazy dla kogoś to cause sb offence

- gryźć kamienie pot. to go hungry

- robota idzie jak z kamienia it’s hard a. uphill work

- kląć w żywy kamień a. w żywe kamienie to turn the air blue, to curse a. swear like a sailor

- rzucić w kogoś a. na kogoś kamieniem książk. to cast the first stone at sb

- przesiadywać a. siedzieć gdzieś kamieniem to hang around somewhere

- przesiadywać a. siedzieć nad czymś kamieniem to be totally absorbed a. wrapped up in sth

- spać jak kamień a. kamieniem to sleep like a log

- przepaść a. zniknąć jak kamień w wodę to vanish without a trace, to vanish into thin air, to sink like a stone

- śpiewać kolędy to sing (Christmas) carols

■ chodzić po kolędzie [ksiądz] to make a round of house calls on one’s parishioners

- narysować krąg to draw a circle

- zakreślić (ręką) krąg to make a. outline a circle in the air (with one’s arm)

- utworzyć krąg to form a circle a. ring

- po wodzie rozchodziły się kręgi ripples spread in widening circles on the surface of the water

- krąg światła a circle of light

- samolot zatoczył krąg nad lotniskiem the plane circled over the airport

- krąg słoneczny the Sun’s disk a. orb książk.

- poszerzyć swój krąg wiedzy/zainteresowań to broaden one’s range of knowledge/interest

- to zagadnienie nie leży w kręgu moich zainteresowań that question is outside my range of interest(s)

- krąg spraw a range of issues

- literatura hiszpańskiego kręgu językowego literature of the Spanish-speaking countries a. world

- pochodzimy z odrębnych kręgów kulturowych we come from different cultures

- nasz krąg przyjaciół/znajomych/współpracowników our circle of friends/acquaintances/associates

- święta spędzili w kręgu rodzinnym they spent Christmas with the family a. in the family circle

- kręgi artystyczne artistic circles

- lubił obracać się w kręgach artystycznych he liked to frequent artistic circles

- krąg podejrzanych jest dość wąski the circle of suspects is quite narrow

- książka skierowana była do szerokiego kręgu odbiorców the book was intended for a wide range of readers

- kręgi szyjne/piersiowe/lędźwiowe/krzyżowe (the) cervical/thoracic/lumbar/sacral vertebrae

- stali kręgiem przy nauczycielu they stood in a circle around the teacher

- dzieci biegały w krąg the children were running around

- zasiedli w krąg przy ognisku they sat around the fire

- □ krąg kamienny Archeol. stone circle

- krąg polarny Geogr. polar circle

■ kręgi pod oczami circles under one’s eyes

- zaczarowany a. zaklęty krąg (w bajkach) a magic circle; książk. (sytuacja) a vicious circle

- zataczać szerokie kręgi to have wide-ranging effects, to spread far and wide

- walnąć kogoś po głowie książką to bash sb over a. clout sb round the head with a book

- walnąć pięścią w stół to bang the table with one’s fist

- walić kogoś pasem to belt sb

- walić osła/konia batem to whip a donkey/horse

- ktoś wali w drzwi someone is banging on the door

- walnę cię w zęby a. pysk I’ll lam you in pot., I’ll swipe you across the mouth pot.

- walnął ubranie/plecak na podłogę he dumped his clothes/rucksack on the floor

- wal, co o tym myślisz say straight out what you think about it

- walił każdemu prawdę prosto w oczy a. prosto z mostu he told everyone the truth straight from the shoulder

- walnęli mi podwyżkę czynszu/mandat I got walloped with a rent increase/fine pot.

- ale walnąłeś gafę now you’ve dropped a brick GB pot.

- samochód walnął w drzewo a car bashed into a tree

- walić w bęben to bash on a drum pot.

- walić w fortepian to hammer on the piano pot.

- walnął serią z karabinu he squeezed a burst from a gun

- piorun walnął w chałupę (a bolt of) lightning struck a shed, a shed was struck by lightning

- walnął się o futrynę he bashed himself on the door frame

- walnęła się w głowę/kolano she bashed her head/knee

- chłopcy zaczęli walić się po głowach kijami the boys started clouting one another round the head with sticks

- wali się na łóżko i od razu zasypia he collapses on his bed and falls asleep immediately

- nie jest taki stary he’s not so old

- nie znam jej I don’t know her

- ona tego nie zrobiła she didn’t do it

- nie będę tego dłużej tolerował I won’t stand for it a. put up with it any longer

- tu nie wolno palić you’re not allowed to smoke here

- nie wchodź tam don’t go in there

- nie wątpię I don’t doubt it

- nie sądzę, żebyś ją znał I don’t think you know her

- nie cieszysz się? aren’t you pleased?

- dlaczego nie powiedziałeś mi o tym wcześniej? why didn’t you tell me about it before?

- czy myśmy się już gdzieś nie spotkali? haven’t we met before somewhere?

- „czy twoja siostra przyjdzie?” – „obawiam się, że nie” ‘is your sister coming?’ – ‘I’m afraid not’

- nigdy nie byłem w Londynie I’ve never been to London

- wyszedł nie płacąc/pożegnawszy się z nikim he left without paying/saying goodbye to anyone

- to nie żart it’s no joke, it’s not a joke

- to nie przypadek, że… it’s no accident that…

- to nie są osy, tylko a. ale a. a pszczoły they’re not wasps, but bees

- nie do pomyślenia unthinkable

- nie do wytrzymania unbearable

- to nie do wiary it’s unbelievable a. beyond belief

- była szczupła, nie chuda she was slim, not thin

- nie mniej niż 50 osób no fewer than 50 people

- jeszcze nie not yet

- już nie no longer, not any longer

- nie teraz/tutaj not now/here

- nie całkiem a. zupełnie not quite a. entirely

- nie zawsze not always

- nie wiadomo kiedy/jak no one knows when/how

- nie codziennie mam taką szansę it’s not every day that I get such a chance

- nie wcześniej/później niż we wtorek on Tuesday at the earliest/latest, no earlier/later than Tuesday

- znasz ją nie gorzej ode mnie you know her just as well as I do

- „jak się czujesz?” – „nie najlepiej/najgorzej” ‘how are you (feeling)?’ – ‘not too good/bad’

- egzamin poszedł mu nie najlepiej he didn’t do too well in the exam

- mieszkanie mieli nie najwygodniejsze the flat they had wasn’t too comfortable

- nie sprzedałby mi pan jednego biletu? couldn’t you sell me one ticket?

- co to się nie nachodziłam po sklepach! the time I spent traipsing round the shops! pot.

- gdzie to nie jeździł, żeby ją odnaleźć! the places he went to looking for her!

- któż o nim nie słyszał? everyone’s heard of him!

- „pożycz mi 100 złotych” – „nie” ‘lend me 100 zlotys’ – ‘no (I won’t’)

- „dzisiaj wtorek?” – „nie, środa” ‘is it Tuesday today?’ – ‘no, Wednesday’

- „nie byłeś głodny?’ – „nie” ‘weren’t you hungry?’ – ‘no (I wasn’t)’

- „nie znalazłeś tej książki?” – „nie, znalazłem ją przed chwilą” ‘haven’t you found that book?’ – ‘(oh) yes, I found it a minute ago’

- nie, dziękuję no, thank you a. thanks

- o nie! oh no!

- no nie! prędzej bym się diabła spodziewał oh no! (you’re/he’s/she’s) the last person I expected to see

- fajny samochód, co a. no nie? some car, eh?

- nie! zostaw ją w spokoju! don’t! leave her alone!

- jechać nie jechać, sam nie wiem should I stay or should I go? – I can’t make up my mind

- pada nie pada, chyba mży is it raining or not? – I guess it’s just drizzling

- brzydka nie brzydka, ale tańczyć chyba umie ugly or not, she can dance all right pot.

- diabeł nie dziewczyna she’s the devil incarnate

- cacko nie zegarek (it’s) a real beauty of a watch

■ nie i nie absolutely not; no way pot.

- prosiłem ją wielokrotnie, a ona nie i nie I asked her many times, but I just got ‘no’ for an answer

- nie to… pot. (it’s) not that…

- nie to, żeby był chory psychicznie, but… it’s not that he’s/he was mentally ill, but…

- nie, bo nie a. nie i już pot. ‘no’ means ‘no’; no, and that’s final

- co to, to nie pot. absolutely not; no way pot.

- dlaczego a. czemu nie? why not?

* * *

* * *

1. ( z czasownikami) not; nie martw się! don't worry!; nie poszlibyśmy do kina? why don't we go to the movies?, wouldn't you like to go to the movies?; nie uda ci się! you won't make it!; nie ma co dłużej czekać there's no point in waiting any longer, it's no good l. use waiting any longer; być albo nie być to be or not to be; nie ma go tutaj he is not here; nie ma jej she is not in.

2. ( z rzeczownikami) not, no; nie koniec na tym but that's not all; nie do śmiechu nam we don't feel like laughing; diabeł nie człowiek (he's) a devil of a man; nie w porę at an inopportune moment; nie w porządku (= niesprawiedliwie) unfair, not right; (= zepsuty) out of order; nie na rękę (komuś) not convenient (for sb); nie do wiary past belief; nie do wytrzymania past endurance; nie do złamania unbreakable; nie do pojęcia incomprehensible.

3. (z przymiotnikami, przysłówkami) not; nie teraz not now; jeszcze nie not yet; nie dość not enough; nie całkiem not quite; nie warto it's not worth it; nie wiadomo nobody knows; wyszedł, nie płacąc he left without paying.

4. ( zaprzeczenie) no; Idziesz? – Nie. Are you coming? – No, I'm not; nie i nie no way; co to, to nie it is out of the question, no way; nie, bo nie no and that's it; czemu nie why not.

5. pot. ( prośba o potwierdzenie) not; znasz go, nie? you know him, don't you?

* * *

pl. ocz- Nom. -y Gen. -u Ins. - ami l. - yma

1. ( narząd wzroku) eye, optic (arch.); piwne/brązowe/niebieskie oczy hazel/brown/blue eyes; podbite oko black eye, shiner, mouse; bystre oko sharp l. keen eye; mieć bystre oko be sharp l. keen eyed l. eyesighted; zaczerwienione oko reddish eye; kocie oczy ( na drodze) cat's eyes; kocie oko min. cat's eye; tygrysie oko min. tiger's eye; dno oka anat. eyegrounds, fundus of the eye; oko cyklonu meteor. bull's eye, the eye of the storm; sokole oko eagle eye; maślane oczy filmy eyes; wprawne oko practiced eye; w mgnieniu oka in a blink of an eye, in a twinkling, in a flash l. crack; na pierwszy rzut oka at first glance; coś widać na pierwszy rzut oka sth can be seen at first glance; bez zmrużenia oka without batting an eye; na moich oczach before l. under my eyes, in front of my very eyes; słabnąć l. niknąć w oczach ( o człowieku) be fading away, be wasting away; ale masz oko! good eye!; cieszący oko easy on the eye; cieszyć oko please the eye; klapki na oczach blinders, tunnel vision; klapki na oczy ( konia) blinders; Br. blinkers; w moich oczach to jest nic niewarte it's not worth a penny in my eyes l. to my mind; z zamkniętymi oczami with one's eyes closed; pożerać kogoś oczami devour sb with one's eyes; patrzeć na coś krzywym okiem frown upon sth, look askance at sth; być komuś solą w oku be a thorn in sb's side l. flesh, be the stone in sb's shoe; (szkolić się) pod okiem instruktora (train) under the supervision of the instructor; ciemno, choć oko wykol the night is inky black; rzucać się w oczy stick out a mile, stick out like a sore thumb; spędza mi to sen z oczu I can't get it out of my mind; czytam w twoich oczach, że... I can see l. read it in your eyes that...; dobrze ci z oczu patrzy you have a kind look in your eyes; iść, gdzie oczy poniosą go and never look back, walk and don't look back; jak okiem sięgnąć as far as the eye can see; mieć oczy wokół głowy have eyes at the back of one's head; zrobiło mi się ciemno przed oczami I was seeing spots before my eyes; mam to na oku I'm keeping a (sharp) eye on it; mieć coś na oku (np. o pracy) set sights on sth; mam babcię ciągle przed oczyma I can still see grandma before my eyes; miej oczy i uszy otwarte! keep your eyes and ears open!; powiedzieć l. wygarnąć komuś prawdę w oczy tell sb the truth to his/her face, speak the truth to sb's face; wspominać kogoś/coś z łezką w oku think softly l. affectionately l. nostalgically about sb/sth, think about sb/sth with affection; mydlić komuś oczy pull the wool over sb's eyes, throw dust in sb's eyes; nawet nie mrugnął okiem he didn't flicker an eyelid; nie mogłem od niej oderwać oczu I couldn't take my eyes off her; nie mogę spojrzeć jej w oczy I can't look her in the eye/face; mieć oko na coś keep one's eyes open l. peeled l. skinned for sth; nie spuszczaj z oka dzieci keep your eye on the children, keep a close eye l. watch on the children; podbić komuś oko give sb a black eye l. a shiner; własnym oczom nie wierzę! I can't believe my eyes!; nie zmrużyłem oka I didn't sleep a wink; otworzyć szeroko oczy open one's eyes wide; widzieć kątem oka see sth out of the corner of one's eye; strzec kogoś/czegoś jak oka w głowie keep a close eye on sb/sth; rzut oka na coś glimpse at sth; kiedy ty wreszcie przejrzysz na oczy? when will you finally take the blinds off?; przewracać oczami turn up l. roll one's eyes; robić do kogoś perskie oko give sb the eye, give sb a glad eye, make eyes at sb; kłamać w żywe oczy lie through one's teeth, lie in one's throat; na piękne oczy on trust; w cztery oczy in private; rozmawiać z kimś w cztery oczy talk heart to heart to sb, talk eye to eye; rzuć na to okiem have l. take a look l. glance at it, please; cast an eye over it, please; gołym okiem with the naked eye; stanąć z kimś oko w oko stand face to face with sb, confront sb eyeball to eyeball; stracić kogoś z oczu lose sight of sb; spuścić oczy lower one's eyes, cast one's eyes down; spojrzeć prawdzie w oczy face the truth; wake up and smell the coffee; see things for what they really are; świecić oczami za kogoś blush for sb, take the rap; widzieć coś gołym okiem see sth with the naked eye; widzieć coś na własne oczy see sth with one's own eyes; widzieć coś oczami duszy see sth in one's mind's eyes; wpaść komuś w oko catch sb's fancy l. eye, take l. tickle l. catch sb's fancy; zamknąć oczy close one's eyes, breathe one's last; przymykać na coś oczy turn a blind eye to sth; zejdź mi z oczu! get out of my sight!; oczy mi się kleją I have heavy eyes l. eyelids; pi razy oko sth in the neighborhood of, more or less; pasuje to jak pięść do oka it's like a square peg in a round hole; oczy wychodzą mu na wierzch ( ze zdziwienia) his eyes popped out; oko ci zbieleje it'll leave you open-mouthed; kruk krukowi oka nie wykole crows don't pick crows' eyes; dog does not eat dog; oko za oko, ząb za ząb an eye for an eye and a tooth for a tooth; pańskie oko konia tuczy the eye of the master does more work than both his hands; prawda w oczy kole the greater the truth, the greater the libel; strach ma wielkie oczy fear has big eyes; czego oko nie widzi, tego sercu nie żal what the eye doesn't see, the heart doesn't grieve over; what the eye sees not, the heart craves not.

2. pl. oka Gen. ok (= coś jak oko) eye; ( w rosole) eye; pawie oko peacock's eye, ocellus, eyespot.

3. ( w sieci rybackiej) mesh.

4. żegl. ( wachta) watch, lookout.

5. żegl. ( pętla na linie) eye-splice, loop.