in+magnā+potentiā+esse+c

* * *

* * *

    Potentia, potentiae, contrarium habet Impotentia. Virgil. Puissance et force.

\

    Potentia. Cic. Puissance et authorité.

\

    In magna potentia esse. Cic. Estre en grand credit et authorité.

1) сила, мощь (splis V; morbi O; supra humanam potentiam Just)

2) политическая власть, влияние ( in magnā potentiā esse C)

3) поздн. филос.( перевод греч. dynarnis) возможность, потенция

1) город в сев.-вост. Пицене, к юго-вост. от Анконы C, L

2) город в сев. Лукании PM

pŏtentĭa, ae, f. [potens], might, force, power.

Lit. (class.; cf.:

potestas, opes): armorum tenendorum potentia,

Liv. 21, 54 fin.:

potentia solis Acrior,

Verg. G. 1, 92:

ventosa,

Ov. Am. 2, 16, 27:

formae,

id. M. 10, 573:

morbi,

id. ib. 7, 537:

occulti miranda potentia fati,

Juv. 7, 200.—

Transf., efficacy, virtue ( poet. and in postAug. prose):

herbarum,

Ov. M. 1, 522:

dictamni,

Plin. 25, 8, 53, § 94:

potentia achatae contra scorpiones,

id. 37, 10, 54, § 142:

aquarum,

id. 31, 1, 1, § 1.—

Trop.

In gen., ability, faculty, capacity (post-class.):

supra humanam potentiam magnitudine animi praeditus,

Just. 12, 16, 1:

facultas videndi,

Cels. 7, 7, 13 fin.:

audiendi,

id. 7, 8:

loquendi,

id. 7, 12, 4.—

Political power, authority, sway, influence (class.):

potentia est ad sua conservanda et alterius obtinenda idonearum rerum facultas,

Cic. Inv. 2, 56, 169:

postquam divitiae honori esse coeperunt, et eas gloria, imperium, potentia sequebatur,

Sall. C. 12, 1; Caes. B. G. 6, 14:

erant in magnā potentiā, qui consulebantur,

were in great authority, Cic. Mur. 11, 25:

potentiam alicujus criminari,

id. Mil. 5, 12:

singularis,

the rule of an individual, monarchical power, Nep. Dion, 9, 5:

rerum,

supreme dominion, sovereignty, Ov. M. 2, 259.—In plur.:

contra periculosissimas hominum potentias,

Cic. Cael. 9, 22.—

In abl.: potentiā, virtually, Boethius, Analyt. Post. 1, 24.

Pŏtentĭa, ae, f.

A town in Picenum, now S. Maria di Potenza, Liv. 39, 44; Cic. Har. Resp. 28, 62; Plin. 3, 13, 18, § 111.—Hence,

Pŏtentīnus, a, um, adj., Potentian:

ager,

Front. Colon. p. 123 Goes.—

A town in Lucania, now Potenza; hence, Pŏtentīni, ōrum, m., the inhabitants of Potentia, in Lucania, Plin. 3, 11, 15, § 98.

pŏtentĭa, ae, f. [potens], might, force, power.

Lit. (class.; cf.:

potestas, opes): armorum tenendorum potentia,

Liv. 21, 54 fin.:

potentia solis Acrior,

Verg. G. 1, 92:

ventosa,

Ov. Am. 2, 16, 27:

formae,

id. M. 10, 573:

morbi,

id. ib. 7, 537:

occulti miranda potentia fati,

Juv. 7, 200.—

Transf., efficacy, virtue ( poet. and in postAug. prose):

herbarum,

Ov. M. 1, 522:

dictamni,

Plin. 25, 8, 53, § 94:

potentia achatae contra scorpiones,

id. 37, 10, 54, § 142:

aquarum,

id. 31, 1, 1, § 1.—

Trop.

In gen., ability, faculty, capacity (post-class.):

supra humanam potentiam magnitudine animi praeditus,

Just. 12, 16, 1:

facultas videndi,

Cels. 7, 7, 13 fin.:

audiendi,

id. 7, 8:

loquendi,

id. 7, 12, 4.—

Political power, authority, sway, influence (class.):

potentia est ad sua conservanda et alterius obtinenda idonearum rerum facultas,

Cic. Inv. 2, 56, 169:

postquam divitiae honori esse coeperunt, et eas gloria, imperium, potentia sequebatur,

Sall. C. 12, 1; Caes. B. G. 6, 14:

erant in magnā potentiā, qui consulebantur,

were in great authority, Cic. Mur. 11, 25:

potentiam alicujus criminari,

id. Mil. 5, 12:

singularis,

the rule of an individual, monarchical power, Nep. Dion, 9, 5:

rerum,

supreme dominion, sovereignty, Ov. M. 2, 259.—In plur.:

contra periculosissimas hominum potentias,

Cic. Cael. 9, 22.—

In abl.: potentiā, virtually, Boethius, Analyt. Post. 1, 24.

Pŏtentĭa, ae, f.

A town in Picenum, now S. Maria di Potenza, Liv. 39, 44; Cic. Har. Resp. 28, 62; Plin. 3, 13, 18, § 111.—Hence,

Pŏtentīnus, a, um, adj., Potentian:

ager,

Front. Colon. p. 123 Goes.—

A town in Lucania, now Potenza; hence, Pŏtentīni, ōrum, m., the inhabitants of Potentia, in Lucania, Plin. 3, 11, 15, § 98.

pŏtentĭa, ae, f. [potens], might, force, power.

Lit. (class.; cf.:

potestas, opes): armorum tenendorum potentia,

Liv. 21, 54 fin.:

potentia solis Acrior,

Verg. G. 1, 92:

ventosa,

Ov. Am. 2, 16, 27:

formae,

id. M. 10, 573:

morbi,

id. ib. 7, 537:

occulti miranda potentia fati,

Juv. 7, 200.—

Transf., efficacy, virtue ( poet. and in postAug. prose):

herbarum,

Ov. M. 1, 522:

dictamni,

Plin. 25, 8, 53, § 94:

potentia achatae contra scorpiones,

id. 37, 10, 54, § 142:

aquarum,

id. 31, 1, 1, § 1.—

Trop.

In gen., ability, faculty, capacity (post-class.):

supra humanam potentiam magnitudine animi praeditus,

Just. 12, 16, 1:

facultas videndi,

Cels. 7, 7, 13 fin.:

audiendi,

id. 7, 8:

loquendi,

id. 7, 12, 4.—

Political power, authority, sway, influence (class.):

potentia est ad sua conservanda et alterius obtinenda idonearum rerum facultas,

Cic. Inv. 2, 56, 169:

postquam divitiae honori esse coeperunt, et eas gloria, imperium, potentia sequebatur,

Sall. C. 12, 1; Caes. B. G. 6, 14:

erant in magnā potentiā, qui consulebantur,

were in great authority, Cic. Mur. 11, 25:

potentiam alicujus criminari,

id. Mil. 5, 12:

singularis,

the rule of an individual, monarchical power, Nep. Dion, 9, 5:

rerum,

supreme dominion, sovereignty, Ov. M. 2, 259.—In plur.:

contra periculosissimas hominum potentias,

Cic. Cael. 9, 22.—

In abl.: potentiā, virtually, Boethius, Analyt. Post. 1, 24.

Pŏtentĭa, ae, f.

A town in Picenum, now S. Maria di Potenza, Liv. 39, 44; Cic. Har. Resp. 28, 62; Plin. 3, 13, 18, § 111.—Hence,

Pŏtentīnus, a, um, adj., Potentian:

ager,

Front. Colon. p. 123 Goes.—

A town in Lucania, now Potenza; hence, Pŏtentīni, ōrum, m., the inhabitants of Potentia, in Lucania, Plin. 3, 11, 15, § 98.

parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

volantum parviores,

Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

parvissima corpora,

Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

minimissimus,

Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).

Posit.:

in parvis aut mediocribus rebus,

Cic. de Or. 2, 20, 84:

quam parva sit terra, etc.,

id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

commoda parva ac mediocria,

id. Q. Fr. 3, 8, 1:

in parvum quendam et angustum locum concludi,

id. Leg. 1, 5, 17:

beneficium non parvum,

id. Caecin. 10, 26:

parvi pisciculi,

id. N. D. 2, 48, 123:

haec parva et infirma sunt,

id. Clu. 34, 94:

si parva licet componere magnis,

Verg. G. 4, 176:

merces,

Hor. S. 1, 6, 86:

sucus,

Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

liberi,

Cic. Rep. 2, 21, 37;

so of children: salutaria appetant parvi,

the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

parva soror,

Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

Hor. Ep. 2, 1, 70:

operosa parvus Carmina fingo,

a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

puer in domo a parvo eductus,

from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

parvae consuetudinis Causa,

slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

in parvo tempore,

Lucr. 5, 106:

nox,

Luc. 4, 476:

vita,

id. 6, 806:

parvam fidem habere alicui,

Ter. Eun. 1, 2, 117:

hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

Hor. Ep. 1, 17, 39:

homo parvo ingenio,

Plin. Ep. 6, 29:

parvum carmen,

Hor. Ep. 2, 1, 257:

hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

meam erus esse operam deputat parvi pretii,

Ter. Hec. 5, 3, 1:

nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

Hor. C. 3, 25, 17:

et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

id. S. 1, 3, 122:

pretio parvo vendere,

Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

of little value, id. Off. 1, 22, 76:

parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

parvi ego illos facio,

Plaut. Mil. 4, 8, 41:

parvi aestimo, si ego hic peribo,

id. Capt. 3, 5, 24:

quia parvi id duceret,

Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

Cic. Att. 1, 3, 2; so,

quanti emptus? parvo,

Hor. S. 2, 3, 156:

parvo stat magna potentia nobis,

Ov. M. 14, 493:

parvo contentus esse possum,

with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

vivitur parvo bene,

Hor. C. 2, 16, 13:

possim contentus vivere parvo,

Tib. 1, 1, 25:

agricolae prisci, fortes parvoque beati,

Hor. Ep. 2, 1, 139:

necessarium est parvo assuescere,

Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

a very little more, Liv. 10, 45, 11:

parvo brevius,

Plin. 2, 67, 67, § 168:

haud parvo junior,

Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

parvo post,

Plin. 16, 25, 42, § 103:

parvo post tempore,

Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

Zacchaeus staturā parvus erat,

Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.

Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

quod in re majore valet, valeat in minore,

Cic. Top. 4, 23:

si ea pecunia non minor esset facta,

id. Leg. 2, 20, 51:

Hibernia dimidio minor quam Britannia,

Caes. B. G. 5, 13:

minus praedae quam speraverant fuit,

a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

sociis dimidio minus quam civibus datum,

id. 41, 13 fin.:

calceus... si minor (pede), uret,

Hor. Ep. 1, 10, 43:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

less than five acts, id. A. P. 189:

genibus minor,

i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

minor in certamine longo,

worsted, id. ib. 1, 10, 35:

numero plures, virtute et honore minores,

inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

praevalidi ad injurias minorum elati,

Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

sapiens uno minor est Jove,

Hor. Ep. 1, 1, 106:

minor capitis, i. e. capiti deminutus,

Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

dies sermone minor fuit,

too short for, id. P. 2, 10, 37:

infans Et minor igne rogi,

too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

ut uno minus teste haberet?

id. ib. 2, 1, 57, §

149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

qui minor est natu,

younger, Cic. Lael. 9, 32:

aliquot annis minor natu,

id. Ac. 2, 19, 61:

aetate minor,

Ov. M. 7, 499:

minor uno mense,

Hor. Ep. 2, 1, 40:

filia minor Ptolemaei regis,

the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

minor viginti annis,

less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

si pupilla minor quam viripotens nupserit,

id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

De minoribus,

Dig. 4, tit. 4:

si minor negotiis majoris intervenerit,

ib. 4, 4, 24:

si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

minoris pallium addicere placuit,

Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

Sall. J. 32, 5.—

Poet., with acc. respect.:

frontemque minor truncam amnis Acarnan,

Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—

Poet., with inf.:

tanto certare minor,

Hor. S. 2, 3, 313:

heu Fatis Superi certare minores!

Sil. 5, 76.

Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

minimissimus digitorum,

Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

Cic. Ac. 1, 7, 27:

minimae tenuissimaeque res,

id. de Or. 1, 37, 169:

minima pars temporis,

Caes. B. C. 1, 70:

quā minima altitudo fluminis erat,

id. B. G. 1, 8:

in maximā fortunā minima licentia est,

Sall. C. 51, 13:

vitia,

Hor. S. 1, 3, 69:

minimus digitulus,

the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

minimus digitus,

Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

ex his omnibus natu minimus,

id. Clu. 38, 107:

Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

Sall. J. 11, 3:

minimus filius,

Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

deos minimi facit,

Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

minima de malis,

of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

Suet. Aug. 25:

res non minimi periculi,

id. ib. 67:

ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

Liv. 6, 41. —With gen.:

minimum firmitatis minimumque virium,

Cic. Lael. 13, 46:

minimum pedibus itineris confectum,

Liv. 44, 5:

unde minimum periculi erat,

id. 27, 15.— As adv. absol.:

praemia apud me minimum valent,

very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

minimum distantia miror,

Hor. Ep. 2, 1, 72:

dormiebat minimum,

Plin. Ep. 3, 5, 11:

medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

quam minimum credula postero (diei),

as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

Quint. 5, 10, 5:

in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.

Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—

Comp.: mĭnus, less:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

ne quid plus minusve faxit,

id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 93:

ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

Cic. Sest. 50, 108:

metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

id. Div. 2, 72, 150:

minus multi,

not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

minus multum et minus bonum vinum,

Varr. R. R. 1, 7, 2:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

Sall. J. 18, 12:

minus diu vivunt,

Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

minus admirabilior,

Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

dimidio minus,

Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

Plaut. As. 4, 1, 28:

minus quam aequom erat feci,

id. Aul. 3, 2, 10:

respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

qui peccas minus atque ego?

Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

Cic. Div. 1, 32, 68:

minus quinquennium est, quod prodiere,

Plin. 15, 25, 30, § 104:

cecidere duo milia haud minus peditum,

Liv. 42, 6:

cum centum et quinquaginta non minus adessent,

id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

Col. 12, 38, 6.—

In partic.

Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

Cic. Sest. 12, 28:

existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

Sall. J. 10, 1:

non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

Liv. 2, 60:

haud minus ac jussi faciunt,

Verg. A. 3, 561.—

Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

neque minus assiduis fessa choreis,

also, Prop. 1, 3, 3.—

Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

nihil profecto minus,

Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—

Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

jam minus atque minus successu laetus equorum,

Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

minus et minus,

Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

minus ac minus,

Plin. 11, 10, 10, § 26.—

Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

quod intellexi minus,

Ter. Eun. 4, 5, 11:

nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

si minus: monebo, si quem meministi minus,

Plaut. Cas. 5, 4, 19:

Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

minus formido ne exedat,

Plaut. Curc. 1, 1, 45. —

Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

id. Fam. 12, 5, 1:

deterrere aliquem, quo minus, etc.,

id. Tusc. 1, 38, 91:

stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

Ter. Hec. 4, 4, 8.—

Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.

par-vissĭmē:

memorare aliquid,

very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —

mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

cum minime vellem, minimeque opus fuit,

Ter. Eun. 2, 3, 42:

cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

id. Brut. 57, 207:

quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

id. Fam. 14, 13:

quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

ad te minime omnium pertinebat,

id. Rosc. Am. 34, 96:

minime gentium,

Plaut. Poen. 3, 3, 77:

heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—

In partic.

For minimum, saltem, at least:

is morbus erit longissimus minimeque annuus,

Cels. 2, 8 fin. Targ.:

pedes decem vel minime novem,

Col. 1, 6, 6:

sed id minime bis anno arari debet,

id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—

In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

nam hodie, etc.,

Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

minime, minime hercle vero!

Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

parvus, a, um, adj. (usual, irreg. comp. and sup.: mĭnor, mĭnĭmus.— Comp.:

volantum parviores,

Cael. Aur. Tard. 2, 1, 26.— Sup.: rictus parvissimus, Varr. ap. Non. 456, 10:

parvissima corpora,

Lucr. 1, 615; 621; 3, 199: minerrimus pro minimo dixerunt, Paul. ex Fest. p. 122 Müll.:

minimissimus,

Arn. 5, n. 8) [kindr. with paucus and Gr. pauros; cf., also, parum, parcus], little, small, petty, puny, inconsiderable (cf.: exiguus, minutus, brevis; in class. prose parvus is not used, like brevis, of stature, v. Auct. Her. 4, 33, 45).

Posit.:

in parvis aut mediocribus rebus,

Cic. de Or. 2, 20, 84:

quam parva sit terra, etc.,

id. Rep. 1, 17, 26; cf. id. ib. 6, 16, 16:

commoda parva ac mediocria,

id. Q. Fr. 3, 8, 1:

in parvum quendam et angustum locum concludi,

id. Leg. 1, 5, 17:

beneficium non parvum,

id. Caecin. 10, 26:

parvi pisciculi,

id. N. D. 2, 48, 123:

haec parva et infirma sunt,

id. Clu. 34, 94:

si parva licet componere magnis,

Verg. G. 4, 176:

merces,

Hor. S. 1, 6, 86:

sucus,

Plin. 21, 31, 105, § 178 et saep.:

liberi,

Cic. Rep. 2, 21, 37;

so of children: salutaria appetant parvi,

the little ones, id. Fin. 3, 5, 16:

parva soror,

Ter. Eun. 3, 3, 15; cf.:

memini quae plagosum mihi parvo Orbilium dictare,

Hor. Ep. 2, 1, 70:

operosa parvus Carmina fingo,

a little man, id. C. 4, 2, 31; Suet. Aug. 48:

a parvis didicimus: si in jus vocat, etc.,

when little, in childhood, Cic. Leg. 2, 4, 9:

puer in domo a parvo eductus,

from infancy, Liv. 1, 39 fin. —Of time, little, short, brief:

parvae consuetudinis Causa,

slight, short, Ter. And. 1, 1, 83; cf.:

in parvo tempore,

Lucr. 5, 106:

nox,

Luc. 4, 476:

vita,

id. 6, 806:

parvam fidem habere alicui,

Ter. Eun. 1, 2, 117:

hic onus horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus,

Hor. Ep. 1, 17, 39:

homo parvo ingenio,

Plin. Ep. 6, 29:

parvum carmen,

Hor. Ep. 2, 1, 257:

hoc opus, hoc studium parvi properemus et ampli,

both small and great, id. ib. 1, 3, 28.—With ref. to value or consequence, little, small, low, mean, etc.:

meam erus esse operam deputat parvi pretii,

Ter. Hec. 5, 3, 1:

nil parvom aut humili modo, Nil mortale loquar,

Hor. C. 3, 25, 17:

et magnis parva mineris Falce recisurum simili te,

id. S. 1, 3, 122:

pretio parvo vendere,

Cic. Verr. 2, 4, 60, § 134:

parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi,

of little value, id. Off. 1, 22, 76:

parvi refert abs te jus dici diligenter, nisi, etc.,

it matters little, id. Q. Fr. 1, 1, 7, § 20.—Hence, parvi facere, aestimare, ducere, pendere, etc., to esteem lightly, care little for:

parvi ego illos facio,

Plaut. Mil. 4, 8, 41:

parvi aestimo, si ego hic peribo,

id. Capt. 3, 5, 24:

quia parvi id duceret,

Cic. Fin. 2, 8, 24: nequam hominis ego parvi pendo gratiam, Plaut. Bacch. 3, 6, 29.—So, in abl.:

signa abs te diligenter parvoque curata sunt,

Cic. Att. 1, 3, 2; so,

quanti emptus? parvo,

Hor. S. 2, 3, 156:

parvo stat magna potentia nobis,

Ov. M. 14, 493:

parvo contentus esse possum,

with little, Cic. Att. 12, 19, 1; cf.:

vivitur parvo bene,

Hor. C. 2, 16, 13:

possim contentus vivere parvo,

Tib. 1, 1, 25:

agricolae prisci, fortes parvoque beati,

Hor. Ep. 2, 1, 139:

necessarium est parvo assuescere,

Sen. Ep. 123, 3: parvo, as an abl. of measure, with comp. (rarely;

perh. not ante-Aug.): ita ut parvo admodum plures caperentur,

a very little more, Liv. 10, 45, 11:

parvo brevius,

Plin. 2, 67, 67, § 168:

haud parvo junior,

Gell. 13, 2, 2.—So in designating time:

parvo post,

Plin. 16, 25, 42, § 103:

parvo post tempore,

Vulg. 2 Macc. 11, 1.—Of stature (late Lat. for brevis):

Zacchaeus staturā parvus erat,

Aug. Serm. 113, 3; id. in Psa. 143, 1.

Comp.: mĭnor, us [cf. Gr. minus, minuthô], less, lesser, smaller, inferior:

quod in re majore valet, valeat in minore,

Cic. Top. 4, 23:

si ea pecunia non minor esset facta,

id. Leg. 2, 20, 51:

Hibernia dimidio minor quam Britannia,

Caes. B. G. 5, 13:

minus praedae quam speraverant fuit,

a smaller quantity, less, Liv. 4, 51:

sociis dimidio minus quam civibus datum,

id. 41, 13 fin.:

calceus... si minor (pede), uret,

Hor. Ep. 1, 10, 43:

neve minor, neu sit quinto productior actu Fabula,

less than five acts, id. A. P. 189:

genibus minor,

i. e. down upon his knees, on his bended knees, id. Ep. 1, 12, 28; cf.:

minor in certamine longo,

worsted, id. ib. 1, 10, 35:

numero plures, virtute et honore minores,

inferior, id. ib. 2, 1, 183.— Absol.: minor, inferior in rank:

praevalidi ad injurias minorum elati,

Tac. A. 15, 20; Ov. P. 4, 7, 49; cf.:

sapiens uno minor est Jove,

Hor. Ep. 1, 1, 106:

minor capitis, i. e. capiti deminutus,

Hor. C. 3, 5, 42: et sunt notitiā multa minora tuā, too trivial, = leviora, Ov. Tr. 2, 214:

dies sermone minor fuit,

too short for, id. P. 2, 10, 37:

infans Et minor igne rogi,

too young for, Juv. 15, 140.—With abl. of measure, Cic. Verr. 2, 1, 45, § 117:

ut uno minus teste haberet?

id. ib. 2, 1, 57, §

149: bis sex Herculeis ceciderunt, me minus uno, Viribus,

i. e. eleven, Ov. M. 12, 554.—Of age:

qui minor est natu,

younger, Cic. Lael. 9, 32:

aliquot annis minor natu,

id. Ac. 2, 19, 61:

aetate minor,

Ov. M. 7, 499:

minor uno mense,

Hor. Ep. 2, 1, 40:

filia minor Ptolemaei regis,

the younger daughter, Caes. B. C. 3, 112:

minor viginti annis,

less than twenty years old, under twenty years of age, Dig. 30, 99, 1.— With gen.:

minor quam viginti quinque annorum natu, Praetor,

Dig. 4, 4, 1; id. ib. 50, 2, 6:

si pupilla minor quam viripotens nupserit,

id. ib. 36, 2, 30.—So, absol.: minor, a person under age (under five-and-twenty), a minor:

De minoribus,

Dig. 4, tit. 4:

si minor negotiis majoris intervenerit,

ib. 4, 4, 24:

si minor praetor vel consul jus dixerit, valebit,

ib. 42, 1, 57.— Poet., children, Sil. 2, 491.—Also, descendants, posterity, = posteri:

nunc fama, minores Italiam dixisse ducis de nomine gentem,

Verg. A. 1, 532; so id. ib. 733; Prop. 2, 15, 47; Sil. 16, 44:

minorum gentium, v. gens.—In specifications of value: vendo meum non pluris quam ceteri, fortasse etiam minoris,

cheaper, Cic. Off. 3, 12, 51:

minoris pallium addicere placuit,

Petr. 14: omnia minoris aestimare, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 2:

(fidem suam) non minoris quam publicam ducebat,

Sall. J. 32, 5.—

Poet., with acc. respect.:

frontemque minor truncam amnis Acarnan,

Sil. 3, 42; Val. Fl. 1, 582.—

Poet., with inf.:

tanto certare minor,

Hor. S. 2, 3, 313:

heu Fatis Superi certare minores!

Sil. 5, 76.

Sup.: mĭnĭmus, a, um (whence a new sup.:

minimissimus digitorum,

Arn. 5, 160; 166; cf., in the Gr., elachistotatos, from elachistos), very small, very little; least, smallest, etc.:

cum sit nihil omnino in rerum naturā minimum, quod dividi nequeat,

Cic. Ac. 1, 7, 27:

minimae tenuissimaeque res,

id. de Or. 1, 37, 169:

minima pars temporis,

Caes. B. C. 1, 70:

quā minima altitudo fluminis erat,

id. B. G. 1, 8:

in maximā fortunā minima licentia est,

Sall. C. 51, 13:

vitia,

Hor. S. 1, 3, 69:

minimus digitulus,

the little finger, Plaut. Rud. 3, 4, 15; so,

minimus digitus,

Plin. 11, 45, 103, § 251.—Of age: minimus natu horum omnium, the youngest, Cic. de Or. 2, 14, 58:

ex his omnibus natu minimus,

id. Clu. 38, 107:

Hiempsal, qui minimus ex illis erat,

Sall. J. 11, 3:

minimus filius,

Just. 42, 5, 6.—In specifications of value:

deos minimi facit,

Plaut. Ps. 1, 3, 35: Pe. Quanti emi potest minimo? Ep. Ad quadraginta fortasse eam posse emi minimo minis, id. Ep. 2, 2, 110: Crispinus minimo me provocat, for a trifle (in a wager), Hor. S. 1, 4, 14 (minimo provocare dicuntur hi qui in responsione plus ipsi promittunt quam exigunt ab adversario, Schol.).—Prov.:

minima de malis,

of evils choose the least, Cic. Off. 3, 29, 105.—

With a negation emphatically: non minimo discrimine, i. e. maximo,

Suet. Aug. 25:

res non minimi periculi,

id. ib. 67:

ut nihil, ne pro minimis quidem, debeant,

Liv. 6, 41. —With gen.:

minimum firmitatis minimumque virium,

Cic. Lael. 13, 46:

minimum pedibus itineris confectum,

Liv. 44, 5:

unde minimum periculi erat,

id. 27, 15.— As adv. absol.:

praemia apud me minimum valent,

very little, Cic. Fam. 1, 9, 11; cf. Quint. 5, 10, 56:

minimum distantia miror,

Hor. Ep. 2, 1, 72:

dormiebat minimum,

Plin. Ep. 3, 5, 11:

medica secatur sexies per annos: cum minimum, quater,

at least, Plin. 18, 16, 43, § 146:

quam minimum credula postero (diei),

as little as possible, Hor. C. 1, 11, 8:

ita fiunt omnes partes minimum octoginta et una,

at least, Varr. R. R. 2, 1, 12:

quae (comprehensio) ex tribus minimum partibus constat,

Quint. 5, 10, 5:

in quo non minimum Aetolorum operā regii fugati atque in castra compulsi sunt,

chiefly, particularly, Liv. 33, 6, 6:

eae omnia novella sata corrumpunt, non minimum vites,

Varr. R. R. 1, 2, 18.—Hence, adv.

Posit.: parvē, a little, slightly (very rare), Vitr. 9, 6.—

Comp.: mĭnus, less:

aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

too little... too much, Ter. Hec. 5, 1, 4:

ne quid plus minusve faxit,

id. Phorm. 3, 3, 21 (v. plus, under multus):

cum habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 93:

ne mea oratio, si minus de aliquo dixero, ingrata: si satis de omnibus, infinita esse videatur,

Cic. Sest. 50, 108:

metus ipsi per se minus valerent, nisi, etc.,

id. Div. 2, 72, 150:

minus multi,

not so many, Plaut. Mil. 3, 1, 138:

minus multum et minus bonum vinum,

Varr. R. R. 1, 7, 2:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

less good, not so good, Sall. C. 2, 6:

quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi,

Sall. J. 18, 12:

minus diu vivunt,

Plin. 14, 22, 28, § 141.—Rarely with comp.:

minus admirabilior,

Flor. 4, 2, 46 Duker: quare milites Metelli sauciabantur multo minus, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1; cf. Ov. M. 12, 554:

civilem admodum inter initia ac paulo minus quam privatum egit,

little less so than, nearly as much so as, Suet. Tib. 26:

dimidio minus,

Varr. R. R. 1, 22, 3.—With quam:

nec illa minus aut plus quam tu sapiat,

Plaut. As. 4, 1, 28:

minus quam aequom erat feci,

id. Aul. 3, 2, 10:

respondebo tibi minus fortasse vehementer, quam abs te sum provocatus,

Cic. Planc. 30, 72.—With atque:

qui peccas minus atque ego?

Hor. S. 2, 7, 96.—And elliptically, without a particle of comparison:

minus quindecim dies sunt, quod, etc.,

less than fifteen days, not yet fifteen days, Plaut. Trin. 2, 4, 1:

madefactum iri minus XXX. diebus Graeciam sanguine,

Cic. Div. 1, 32, 68:

minus quinquennium est, quod prodiere,

Plin. 15, 25, 30, § 104:

cecidere duo milia haud minus peditum,

Liv. 42, 6:

cum centum et quinquaginta non minus adessent,

id. 42, 28; Varr. R. R. 2, 2 fin.:

ut ex suā cujusque parte ne minus dimidium ad Trebonium perveniret,

Cic. Verr. 2, 1, 47, § 123:

ut antequam baccae legantur, ne minus triduum serenum fuerit,

Col. 12, 38, 6.—

In partic.

Non (haud) minus quam (atque), not less than, no less than, quite as:

exanimatus evolat ex senatu, non minus perturbato animo atque vultu, quam si, etc.,

Cic. Sest. 12, 28:

existumans non minus me tibi quam liberos carum fore,

Sall. J. 10, 1:

non minus nobis jucundi atque illustres sunt ii dies, quibus conservamur quam illi quibus nascimur,

Cic. Cat. 3, 1, 2; Quint. 2, 4, 8; 3, 7, 20:

laudibus haud minus quam praemio gaudent militum animi,

Liv. 2, 60:

haud minus ac jussi faciunt,

Verg. A. 3, 561.—

Non (neque) minus, equally, and as well, also: haec res [p. 1311] non minus me male habet quam te, Ter. Hec. 4, 2, 30: quae hominibus non minus quam liberi cara esse debent, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Ov. H. 19, 86:

neque minus assiduis fessa choreis,

also, Prop. 1, 3, 3.—

Nihil minus, in replies, as a strong negation, by no means, Ter. Eun. 3, 1, 45: Py. At tu apud nos hic mane, Dum redeat ipsa. Ch. Nihil minus, id. ib. 3, 3, 29:

nihil profecto minus,

Cic. Off. 3, 20, 81; cf.: quid? a Tranione servo? Si. Multo id minus, Plaut. Most. 4, 3, 20.—

Minus minusque, minus et (ac) minus, less and less: mihi jam minus minusque obtemperat. Ter. Heaut. 3, 3, 33:

jam minus atque minus successu laetus equorum,

Verg. A. 12, 616; Hor. C. 1, 25, 6:

minus et minus,

Ov. P. 2, 8, 73; id. H. 2, 129:

minus ac minus,

Plin. 11, 10, 10, § 26.—

Transf., in a softened negation, not at all, by no means, not:

quod intellexi minus,

Ter. Eun. 4, 5, 11:

nonnumquam ea quae praedicta sunt, minus eveniunt,

Cic. Div. 1, 14, 24.—Esp.:

si minus: monebo, si quem meministi minus,

Plaut. Cas. 5, 4, 19:

Syracusis, si minus supplicio affici, at custodiri oportebat,

Cic. Verr. 2, 5, 27, § 69:

quod si assecutus sum, gaudeo: sin minus, hoc me tamen consolor quod, etc.,

id. Fam. 7, 1, 6 et saep.; so,

minus formido ne exedat,

Plaut. Curc. 1, 1, 45. —

Quo minus, also written as one word, quominus, that not, from, after verbs of hindering, preventing, as impedio, recuso, deterreo, etc., Ter. And. 1, 2, 26:

si te infirmitas valetudinis tenuit, quo minus ad ludos venires,

Cic. Fam. 7, 1, 1; 7, 1, 6:

hiemem credo prohibuisse, quo minus de te certum haberemus, quid ageres,

id. Fam. 12, 5, 1:

deterrere aliquem, quo minus, etc.,

id. Tusc. 1, 38, 91:

stetisse per Trebonium, quo minus oppido potirentur, videbatur,

Caes. B. C. 2, 13 fin.; Quint. 12, 1, 16;

v. also quo. —Ante-class. also in the reverse order, minus quo: ne vereatur, minus jam quo redeat domum,

Ter. Hec. 4, 4, 8.—

Sup., in two forms, parvissime (post-class.), and minime (class.), least, very little.

par-vissĭmē:

memorare aliquid,

very briefly, with very few words, Cael. Aur. Acut. 2, 38. —

mĭnĭmē, least of all, in the smallest degree, least, very little:

cum minime vellem, minimeque opus fuit,

Ter. Eun. 2, 3, 42:

cum minime videbamur, tum maxime philosophabamur,

Cic. N. D. 1, 3, 6; id. Or. 66, 222:

mihi placebat Pomponius maxime, vel dicam minime displicebat,

id. Brut. 57, 207:

quod in miserrimis rebus minime miserum putabis, id facies,

id. Fam. 14, 13:

quod minime ad eos mercatores saepe commeant,

very rarely, Caes. B. G. 1, 1, 3; Cic. de Or. 2, 79, 322.—Strengthened by quam:

si non decore, at quam minime dedecore facere possimus,

as little as possible, Cic. Off. 1, 31, 114; by omnium and gentium:

ad te minime omnium pertinebat,

id. Rosc. Am. 34, 96:

minime gentium,

Plaut. Poen. 3, 3, 77:

heus, inquit, puer, arcesse Pamphilam,... illa exclamat, Minime gentium,

not for any thing in the world, Ter. Eun. 4, 1, 11; id. Ad. 3, 2, 44.—

In partic.

For minimum, saltem, at least:

is morbus erit longissimus minimeque annuus,

Cels. 2, 8 fin. Targ.:

pedes decem vel minime novem,

Col. 1, 6, 6:

sed id minime bis anno arari debet,

id. 5, 9, 12; id. Arb. 16, 3.—

In replies, as an emphatic negative, by no means, not at all, not in the least, Plaut. Curc. 1, 3, 50: Ba. Sed cessas? Pa. Minime equidem:

nam hodie, etc.,

Ter. Hec. 5, 3, 16: M. An tu haec non credis? A. Minime vero, Cic. Tusc. 1, 6, 10: num igitur peccamus? Minime vos quidem. id. Att. 8, 9, 2:

minime, minime hercle vero!

Plaut. Trin. 3, 3, 23; so in discourse: minime multi (= quam paucissimi). Ter. Eun. prol. 2: minume irasci decet. Plaut. Stich. 1, 1, 27; Sall. C. 51, 13.—Strengthened by gentium (cf.supra): Nau. Meriton' hoc meo videtur factum? De. Minime gentium, Ter. Phorm. 5, 8, 44.

grăvis, e, adj. [Sanscr. gurus (root gar-); Gr. barus, heavy; gravis, for gar-uis; cf. also Brutus]. With respect to weight, heavy, weighty, ponderous, burdensome; or pass., loaded, laden, burdened (opp. levis, light; in most of its significations corresp. to the Gr. barus; cf. onerosus, onerarius).

Lit. Absol. or with abl.

In gen.: imber et ignis, spiritus et gravis terra, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 37 Müll.; so,

tellus,

Ov. M. 7, 355:

corpora,

Lucr. 2, 225 sq.; cf. id. 5, 450 sq.:

limus,

id. 5, 496:

in eo etiam cavillatus est, aestate grave esse aureum amiculum, hieme frigidum,

Cic. N. D. 3, 34, 83:

navigia,

Caes. B. G. 5, 8, 4; cf.:

tot ora navium gravi Rostrata duci pondere,

Hor. Epod. 4, 17:

cum gravius dorso (aselli) subiit onus,

id. S. 1, 9, 21:

sarcina,

id. Ep. 1, 13, 6: inflexi grave robur aratri, Verg. G. 1, 162:

cujus (tibicinae) Ad strepitum salias terrae gravis,

Hor. Ep. 1, 14, 26: terra, burdened (by the heavy body), Ov. M. 12, 118:

naves hostilibus spoliis graves,

heavily laden, Liv. 29, 35, 5; cf.:

agmen grave praedā,

id. 21, 5, 8;

for which also simply: grave agmen,

id. 31, 39, 2:

miles,

heavy-armed, Tac. A. 12, 35:

gravis aere dextra,

Verg. E. 1, 36:

cum fatalis equus saltu super ardua venit Pergama et armatum peditem gravis attulit alvo,

i. e. filled, full, id. A. 6, 516 (an imitation of Maximo saltu superavit Gravidus armatis equus, Enn. ap. Macr. S. 6, 2; v. gravidus, II. b):

graves imbre nubes,

Liv. 28, 15, 11:

graves fructu vites,

Quint. 8, 3, 8:

gravis vinculis,

Plin. Ep. 7, 27, 10.—

In partic.

With respect to value or number, heavy, great. So, aes grave, heavy money, money of the oldest standard, in which an as weighed a full pound: grave aes dictum a pondere, quia deni asses, singuli pondo libras, efficiebant denarium, etc., Paul. ex Fest. p. 98 Müll.:

et quia nondum argentum signatum erat, aes grave plaustris quidam (ex patribus) ad aerarium convehentes, etc.,

Liv. 4, 60, 6; 10, 46, 5; 22, 33, 2 et saep.:

populus Romanus ne argento quidem signato ante Pyrrhum regem devictum usus est: librales appendebantur asses. Quare aeris gravis poena dicta,

Plin. 33, 3, 13, § 42: argentum, i. e. uncoined = rude:

placet argentum grave rustici patris sine ullo opere et nomine artificis,

Sen. Tranq. 1, 4:

notavit aliquos, quod pecunias levioribus usuris mutuati graviore fenore collocassent,

at a higher rate, Suet. Aug. 39; cf.:

in graviore annona,

id. ib. 25: grave pretium, a high price, Sall. Fragm. ap. Non. 314, 25.—With respect to number: graves pavonum greges, great or numerous flocks, Varr. ap. Non. 314, 31. —

For the usual gravidus, with young, pregnant ( poet. and in post-Aug. prose):

regina sacerdos Marte gravis,

Verg. A. 1, 274; cf.

uterus (shortly after: gravidus tumet venter),

Ov. M. 10, 495:

balaenae utero graves (shortly before, gravidae),

Plin. 9, 6, 5, § 13.—

Transf.

Of hearing or sound, deep, grave, low, bass (opp. acutus, treble):

vocem ab acutissimo sono usque ad gravissimum sonum recipiunt,

Cic. de Or. 1, 59, 251; cf. id. ib. 3, 57, 216:

qui (sonus) acuta cum gravibus temperans, varios aequabiliter concentus efficit,

id. Rep. 6, 18:

vox,

Quint. 11, 3, 17; 42: sonus, 2, 8, 15; 5, 10, 125; 11, 3, 41; Ov. M. 12, 203:

tenor,

Quint. 1, 5, 26:

syllaba,

i. e. unaccented, id. 1, 5, 22 sq.; 12, 10, 33.—

Of smell or flavor, strong, unpleasant, offensive:

an gravis hirsutis cubet hircus in alis,

rank, Hor. Epod. 12, 5:

chelydri,

Verg. G. 3, 415:

ellebori,

id. ib. 3, 451:

odor calthae,

strong, Plin. 21, 6, 15, § 28; cf.:

herba odore suaviter gravi,

id. 25, 9, 70, § 118; cf.

117: habrotonum odore jucunde gravi floret,

id. 21, 10, 34, § 60: absynthium ut bibam gravem, i. e. bitter, Varr. ap. Non. 19, 27, and 314, 14.—

Of the state of the body or health, gross, indigestible, unwholesome, noxious, severe; sick:

(Cleanthes) negat ullum esse cibum tam gravem, quin is die et nocte concoquatur,

Cic. N. D. 2, 9, 24; so,

genera cibi graviora,

Cels. 2, 18:

gravissima bubula (caro),

id. ib.:

pisces gravissimi,

id. ib.:

neque ex salubri loco in gravem, neque ex gravi in salubrem transitus satis tutus est,

id. 1, 3; cf.:

solum caelumque juxta grave,

Tac. H. 5, 7:

solet esse gravis cantantibus umbra,

Verg. E. 10, 75:

anni tempore gravissimo et caloribus maximis,

Cic. Q. Fr. 2, 16, 1; cf.:

gravis auctumnus in Apulia circumque Brundisium ex saluberrimis Galliae et Hispaniae regionibus, omnem exercitum valetudine tentaverat,

Caes. B. C. 3, 2 fin.:

grave tempus et forte annus pestilens erat urbi agrisque,

Liv. 3, 6, 1; cf. also id. 3, 8, 1:

aestas,

Verg. G. 2, 377:

morbo gravis,

sick, id. ib. 3, 95; cf.:

gravis vulnere,

Liv. 21, 48, 4:

aetate et viribus gravior,

id. 2, 19, 6:

gravior de vulnere,

Val. Fl. 6, 65:

non insueta graves tentabunt pabula fetas,

sick, feeble, Verg. E. 1, 50; so absol.:

aut abit in somnum gravis,

heavy, languid, Lucr. 3, 1066.

Trop.

In a bad sense, heavy, burdensome, oppressive, troublesome, grievous, painful, hard, harsh, severe, disagreeable, unpleasant (syn.: molestus, difficilis, arduus): qui labores morte finisset graves, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115:

quod numquam tibi senectutem gravem esse senserim... quibus nihil est in ipsis opis ad bene beateque vivendum, iis omnis aetas gravis est,

Cic. de Sen. 2, 4; cf.:

onus officii,

id. Rosc. Am. 38, 112; id. Rep. 1, 23:

et facilior et minus aliis gravis aut molesta vita est otiosorum,

id. Off. 1, 21, 70; id. Rep. 1, 4:

miserior graviorque fortuna,

Caes. B. G. 1, 32, 4:

haec si gravia aut acerba videantur, multo illa gravius aestimare debere, etc.,

id. ib. 7, 14 fin.:

velim si tibi grave non erit, me certiorem facias,

Cic. Fam. 13, 73, 2:

grave est homini pudenti petere aliquid magnum,

id. Fam. 2, 6, 1; id. Att. 1, 5, 4:

est in populum Romanum grave, non posse, etc.,

id. Balb. 7, 24:

verbum gravius,

id. Verr. 2, 3, 58, § 134:

ne quid gravius in fratrem statueret... quod si quid ei a Caesare gravius accidisset, etc.,

Caes. B. G. 1, 20, 1 and 4:

gravissimum supplicium,

id. ib. 1, 31, 15:

habemus senatusconsultum in te, Catilina, vehemens et grave,

Cic. Cat. 1, 1, 3:

edictum,

Liv. 29, 21, 5:

gravioribus bellis,

Cic. Rep. 1, 40:

gravis esse alicui,

id. Fam. 13, 76, 2; cf.:

adversarius imperii,

id. Off. 3, 22, 86:

gravior hostis,

Liv. 10, 18, 6:

senes ad ludum adolescentium descendant, ne sint iis odiosi et graves,

Cic. Rep. 1, 43:

gravis popularibus esse coepit,

Liv. 44, 30, 5.—Prov.:

gravis malae conscientiae lux est,

Sen. Ep. 122.—

In a good sense, weighty, important, grave; with respect to character, of weight or authority, eminent, venerable, great:

numquam erit alienis gravis, qui suis se concinnat levem,

Plaut. Trin. 3, 2, 58:

quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducetur?

Cic. Rosc. Com. 2, 6:

ea (honestas) certe omni pondere gravior habenda est quam reliqua omnia,

id. Off. 3, 8, 35; id. Deiot. 2, 5:

cum gravibus seriisque rebus satisfecerimus,

id. ib. 1, 29, 103:

auctoritas clarissimi viri et in rei publicae maximis gravissimisque causis cogniti,

id. Fam. 5, 12, 7; cf. causa, Lucil. ap. Non. 315, 31; Quint. 1, 2, 3; Caes. B. C. 1, 44, 4:

gravius erit tuum unum verbum ad eam rem, quam centum mea,

Plaut. Trin. 2, 2, 107:

ut potentia senatus atque auctoritas minueretur: quae tamen gravis et magna remanebat,

Cic. Rep. 2, 34:

sententiis non tam gravibus et severis quam concinnis et venustis,

id. Brut. 95, 325:

gravior oratio,

id. de Or. 2, 56, 227:

nihil sibi gravius esse faciendum, quam ut, etc.,

id. Clu. 6, 16:

inceptis gravibus et magna professis,

Hor. A. P. 14:

exemplum grave praebet ales, etc.,

id. C. 4, 11, 26:

non tulit ullos haec civitas aut gloria clariores, aut auctoritate graviores, aut humanitate politiores,

Cic. de Or. 2, 37, 154:

et esse et videri omnium gravissimus et severissimus,

id. ib. 2, 56, 228:

homo prudens et gravis,

id. ib. 1, 9, 38:

neque oratio abhorrens a persona hominis gravissimi,

id. Rep. 1, 15 fin.:

auctor,

id. Pis. 6, 14:

testis,

id. Fam. 2, 2:

non idem apud graves viros, quod leviores (decet),

Quint. 11, 1, 45:

vir bonus et gravis,

id. 11, 3, 184:

gravissimi sapientiae magistri,

id. 12, 1, 36:

tum pietate gravem ac meritis si forte virum quem Conspexere,

Verg. A. 1, 151:

gravissima civitas,

Cic. Rep. 1, 3:

gravem atque opulentam civitatem vineis et pluteis cepit,

an important city, Liv. 34, 17, 12.— Hence, adv.: grăvĭter.

Weightily, heavily, ponderously (very rare):

aëra per purum graviter simulacra feruntur,

Lucr. 4, 302; cf.:

graviter cadere,

id. 1, 741; Ov. P. 1, 7, 49.—

Transf.

Of tones, deeply:

natura fert, ut extrema ex altera parte graviter, ex altera autem acute sonent,

Cic. Rep. 6, 18; Lucr. 4, 543.—Far more freq.,

Vehemently, strongly, violently:

graviter crepuerunt fores,

Ter. Heaut. 3, 3, 52; so,

spirantibus flabris,

Lucr. 6, 428; Ter. Ad. 5, 3, 2:

pertentat tremor terras,

Lucr. 6, 287:

ferire aliquem,

Verg. A. 12, 295:

conquassari omnia,

Lucr. 5, 105; cf.:

quae gravissime afflictae erant naves,

Caes. B. G. 4, 31, 2.—

Trop.

Vehemently, violently, deeply, severely; harshly, unpleasantly, disagreeably:

graviter aegrotare,

Cic. Off. 1, 10, 32:

se habere,

id. Att. 7, 2, 3:

neque is sum, qui gravissime ex vobis mortis periculo terrear,

Caes. B. G. 5, 30, 2:

gravissime dolere,

id. ib. 5, 54 fin.:

quem ego amarem graviter,

Plaut. Cist. 1, 1, 87; cf.: placere occoepit graviter, postquam est mortua, [p. 829] Caecil. ap. Non. 314, 19:

tibi edepol iratus sum graviter,

Ter. Hec. 4, 4, 2:

cives gravissime dissentientes,

Cic. Phil. 12, 11, 27:

si me meis civibus injuria suspectum tam graviter atque offensum viderem,

id. Cat. 1, 7, 17:

graviter angi,

id. Lael. 3, 10:

tulit hoc commune dedecus jam familiae graviter filius,

with chagrin, vexation, id. Clu. 6, 16; cf.:

graviter et acerbe aliquid ferre,

id. Verr. 2, 1, 58, § 152:

graviter accipere aliquid,

id. de Or. 2, 52, 211; Tac. A. 13, 36; cf.:

adolescentulus saepe eadem et graviter audiendo victus est,

Ter. Heaut. 1, 1, 62:

nolo in illum gravius dicere,

more harshly, id. Ad. 1, 2, 60; cf.:

de amplissimis viris gravissime acerbissimeque decernitur,

Caes. B. C. 1, 5, 4; id. B. G. 3, 16, 4; cf.

also: severe et graviter et prisce agere,

Cic. Cael. 14, 33:

ut non gravius accepturi viderentur, si nuntiarentur omnibus eo loco mortem oppetendam esse,

more sorrowfully, Liv. 9, 4, 6.—

In an impressive or dignified manner, impressively, gravely, seriously, with propriety or dignity:

his de rebus tantis tamque atrocibus neque satis me commode dicere neque satis graviter conqueri neque satis libere vociferari posse intelligo. Nam commoditati ingenium, gravitati aetas, libertati tempora sunt impedimento,

Cic. Rosc. Am. 4, 9:

(Scipio) utrumque egit graviter,

with dignity, id. Lael. 21, 77:

res gestas narrare graviter,

id. Or. 9, 30; cf.:

locum graviter et copiose tractare,

id. Fin. 4, 2, 5.

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].

(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

Plaut. Trin. 1, 1, 12:

perspicio nihili meam vos facere gratiam,

id. Curc. 1, 2, 68:

ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

Cic. Planc. 13, 32; cf.:

Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

id. Rosc. Am. 6, 15:

deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

id. N. D. 1, 44, 124:

neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

aliquem restituere in gratiam,

id. Prov. Cons. 9, 23:

aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

id. Att. 1, 3, 3:

in gratiam reducere,

id. Rab. Post. 8, 19; cf.

also: cum aliquo in gratiam redire,

to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

alicujus gratiam sequi,

Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

id. B. G. 4, 7, 4:

ab aliquo inire gratiam,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

a bonis omnibus summam inire gratiam,

id. Att. 7, 9, 3:

magnam inire gratiam,

id. Fin. 4, 12, 31:

quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

Liv. 33, 46, 7:

apud regem gratiam initam volebant,

id. 36, 5, 3:

at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

Cic. Att. 5, 3, 3:

cum aliquo in laude et in gratia esse,

id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

Dig. 24, 1, 32, § 10;

without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

gratiā plurimum posse,

id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

id. ib. 7, 63, 1:

gratiā valere,

id. B. C. 2, 44, 1:

inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

Juv. 13, 4:

quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

id. ib. 11, 24:

non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

id. Agr. 2, 3, 7.—

Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

esp. freq. in Quint.): gratia formae,

Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

corporis,

id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

quid ille gratiae in vultu ostenderit,

Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

unica nec desit jocundis gratia verbis,

charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

Quint. 10, 1, 96:

sermonis Attici,

id. ib. 65;

12, 10, 35: dicendi,

id. 9, 3, 74:

brevitatis novitatisque,

id. ib. 58:

omnis bene scriptorum,

id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,

As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.

Favor which one shows to another, mark of favor, kindness, courtesy, service, obligation.

In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

ergo ab eo petito gratiam istam,

Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

id. Stich. 1, 2, 23:

petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

quod beneficii gratiaeque causa concessit,

id. ib. 2, 3, 48 fin.:

hanc gratiam ut sibi des,

Ter. Hec. 3, 3, 30:

juris jurandi volo gratiam facias,

excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

alicui delicti gratiam facere,

to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

id. Cat. 52, 8; cf.

also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

id. 28, 39, 12 Drak.:

in gratiam alicujus,

id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

Juv. 8, 64.—

In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

id. ib. 2, 53, 161:

immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

Cic. Fam. 13, 42, 1:

eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

id. Phil. 1, 1, 3:

Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

id. Fam. 1, 10:

justissimas gratias agere,

id. Leg. 2, 3, 6:

quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

id. Fam. 10, 19, 1:

nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

id. Fam. 13, 4, 1:

praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

id. Cat. 1, 11, 28:

ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

gratias habere,

Liv. 24, 37, 7:

alicui summas gratias habere,

Plaut. Trin. 3, 2, 33:

alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

Vitr. 6 praef. 4:

merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

id. Planc. 33, 80:

pro beneficio gratiam repetere,

Liv. 1, 47, 7:

gratias ob hoc agere, quod, etc.,

Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

pro tuo summo beneficio gratias agere,

Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

Tib. 2, 1, 36; cf.:

hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

Sen. Ep. 81 med.;

rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:

grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).

With gen.:

sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

honoris gratia nomino,

Cic. Quint. 7, 28:

nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

Ter. And. 5, 1, 17:

simulabat sese negotii gratia properare,

Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

non praedae gratia: quia inspoliatus est,

Quint. 7, 1, 33; cf.:

hereditatis gratia,

id. 5, 12, 5:

quem censores senatu probri gratia moverant,

Sall. C. 23, 1:

profectus gratia dicere,

Quint. 2, 10, 9:

brevitatis gratia,

id. 4, 2, 43:

decoris gratia,

id. 8, 6, 65:

difficultatis gratia,

id. 9, 2, 77:

aut invidiae gratia... aut miserationis,

id. 9, 2, 8:

praesentis gratia litis,

id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

tentandi gratia,

Sall. J. 47, 2:

hiemandi gratia,

id. ib. 61, 3:

colloquendi gratia,

id. ib. 61, 4:

placandi gratia,

id. ib. 71, 5:

simulandi gratia,

id. ib. 37, 4:

sui exposcendi gratia,

Nep. Hann. 7, 6:

amplificandi gratia... vel miserandi,

Quint. 9, 3, 28:

elevandae invidiae gratia,

id. 5, 13, 40:

recuperandae dignitatis gratia,

id. 11, 1, 79:

vitandae similitudinis gratia,

id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

verbi gratia, for verbi causa, infra),

Cic. Off. 3, 12, 50; so,

exempli gratia,

Plin. 2, 41, 41, § 110;

for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

Quint. 6, 5, 6:

eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

Plin. 18, 25, 57, § 213:

propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

gratiā decoris,

Quint. 8 praef. §

18: compositionis,

id. 9, 4, 58:

lenitatis,

id. 9, 4, 144:

significationis,

id. 8, 6, 2.—

With pron. (mostly ante-class.):

meā gratiā,

Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

abire istac gratia,

id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

eā gratiā,

Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

Sall. J. 54, 4:

id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

id. ib. 80, 4.—

grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

id. As. 1, 3, 38 sq.:

quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

Cic. Verr. 1, 46, 118:

hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

id. Rosc. Com. 10, 27:

gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

Mart. 14, 175, 2:

id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

gratis rei publicae servire,

id. Clu. 26, 71:

tantum gratis pagina nostra placet,

Mart. 5, 16, 10:

virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

48: habitent gratis in alieno?

id. Off. 2, 23, 83; so,

habitare in aedibus alienis,

Dig. 39, 5, 9:

habitationem cui dare,

free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

grātĭa, ae, f. [gratus; lit., favor, both that in which one stands with others and that which one shows to others].

(Acc. to gratus, I.) Favor which one finds with others, esteem, regard, liking, love, friendship (syn. favor):

pluris pauciorum gratiam faciunt pars hominum quam id quod prosint pluribus,

Plaut. Trin. 1, 1, 12:

perspicio nihili meam vos facere gratiam,

id. Curc. 1, 2, 68:

ut majores ejus (Plancii) summum in praefectura florentissima gradum tenuerint et dignitatis et gratiae,

Cic. Planc. 13, 32; cf.:

Sex. Roscius gratia atque hospitiis florens hominum nobilissimorum,

id. Rosc. Am. 6, 15:

deinde si maxime talis est deus, ut nulla gratia, nulla hominum caritate teneatur, etc.,

id. N. D. 1, 44, 124:

neque quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem,

id. de Imp. Pomp. 24, 70; cf.:

aliquem restituere in gratiam,

id. Prov. Cons. 9, 23:

aliquem restituere in ejus veterem gratiam,

id. Att. 1, 3, 3:

in gratiam reducere,

id. Rab. Post. 8, 19; cf.

also: cum aliquo in gratiam redire,

to reconcile one's self with one, id. Att. 1, 14, 7; Nep. Alcib. 5, 1; id. Thras. 3 fin.; id. Dat. 8, 5 al.:

alicujus gratiam sequi,

Caes. B. C. 1, 1, 3; cf.:

si suam gratiam Romani velint, posse eis utiles esse amicos,

id. B. G. 4, 7, 4:

ab aliquo inire gratiam,

Cic. Verr. 2, 2, 46, § 113:

a bonis omnibus summam inire gratiam,

id. Att. 7, 9, 3:

magnam inire gratiam,

id. Fin. 4, 12, 31:

quantam eo facto ad plebem inierat gratiam,

Liv. 33, 46, 7:

apud regem gratiam initam volebant,

id. 36, 5, 3:

at te apud eum, dii boni, quanta in gratia posui!

Cic. Att. 6, 6, 4; cf. id. ib. 5, 11, 6; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6 fin.;

with a different construction: apud Lentulum ponam te in gratiam (Ern. conj. in gratia),

Cic. Att. 5, 3, 3:

cum aliquo in laude et in gratia esse,

id. Verr. 1, 17, 51; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 2:

inter vos sic haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala,

Ter. Phorm. 4, 3, 17 Ruhnk.:

plerique (in divortio) cum bona gratia discedunt,

Dig. 24, 1, 32, § 10;

without bona: cum istuc quod postulo impetro cum gratia,

with a good grace, Ter. And. 2, 5, 11:

omnia quae potui in hac summa tua gratia ac potentia a te impetrare,

credit, influence, Cic. Fam. 13, 29, 5; cf.:

Iccius Remus, summa nobilitate et gratia inter suos,

Caes. B. G. 2, 6, 4; 1, 43, 8:

gratiā plurimum posse,

id. ib. 1, 9, 3; 1, 20, 2; cf.:

quantum gratia, auctoritate, pecunia valent,

id. ib. 7, 63, 1:

gratiā valere,

id. B. C. 2, 44, 1:

inproba quamvis Gratia fallaci praetoris vicerit urna,

Juv. 13, 4:

quem triumphum magis gratiae quam rerum gestarum magnitudini datum constabat,

Liv. 40, 59, 1.—In plur.:

L. Murenae provincia multas bonas gratias cum optima existimatione attulit,

tokens of favor, Cic. Mur. 20, 42:

cum haec res plurimas gratias, firmissimas amicitias pariat,

id. ib. 11, 24:

non hominum potentium studio, non excellentibus gratiis paucorum, sed universi populi Romani judicio consulem factum,

id. Agr. 2, 3, 7.—

Transf., objectively, like the Gr. charis, agreeableness, pleasantness, charm, beauty, loveliness, grace (only poet. and in post-Aug. prose;

esp. freq. in Quint.): gratia formae,

Ov. M. 7, 44; Suet. Tit. 3:

corporis,

id. Vit. 3; id. Vit. Ter. 1; Plin. 28, 19, 79, § 260:

quid ille gratiae in vultu ostenderit,

Quint. 6 prooem. § 7; cf. id. 6, 3, 26:

unica nec desit jocundis gratia verbis,

charm, Prop. 1, 2, 29; cf.: neque abest facundis gratia dictis, Ov. M. 13, 127:

plenus est jucunditatis et gratiae (Horatius),

Quint. 10, 1, 96:

sermonis Attici,

id. ib. 65;

12, 10, 35: dicendi,

id. 9, 3, 74:

brevitatis novitatisque,

id. ib. 58:

omnis bene scriptorum,

id. 11, 2, 46 et saep.; Cels. 4, 29 med.:

uvis et vinis gratiam affert fumus fabrilis,

Plin. 14, 1, 3, § 16; id. 17, 9, 6, § 53. —Hence,

As a nom. propr.: Grātiae, ārum, f., a transl. of the Gr. Charites, the goddesses of favor, loveliness, grace, etc., the three Graces, Aglaia, Euphrosyne, and Thalia, daughters of Jupiter and Eurynome, Sen. Ben. 1, 3, 3; Serv. Verg. A. 1, 720; Hor. C. 1, 4, 6; 1, 30, 6; 3, 19, 16; 3, 21, 22; Quint. 10, 1, 82.—In sing.: Grātia, ae, collect., Ov. M. 6, 429.

Favor which one shows to another, mark of favor, kindness, courtesy, service, obligation.

In gen. (rare): ita mihi Telamonis patris, avi Aeaci et proavi Jovis grata est gratia, Enn. ap. Non. 85, 23 (Trag. v. 367 Vahl.):

ergo ab eo petito gratiam istam,

Plaut. Capt. 3, 5, 63; cf.:

gratiam a patre si petimus, spero ab eo impetrassere,

id. Stich. 1, 2, 23:

petivit in beneficii loco et gratiae, ut, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 82, § 189; cf.:

quod beneficii gratiaeque causa concessit,

id. ib. 2, 3, 48 fin.:

hanc gratiam ut sibi des,

Ter. Hec. 3, 3, 30:

juris jurandi volo gratiam facias,

excuse, release, Plaut. Rud. 5, 3, 59; cf.:

alicui delicti gratiam facere,

to grant pardon, forgive, Sall. J. 104 fin. Kritz.:

qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem,

id. Cat. 52, 8; cf.

also: quibus senatus belli Lepidani gratiam fecerat,

id. Fragm. 3, 34 Gerl.:

alii ipsi professi se pugnaturos in gratiam ducis,

to please, for the sake of, Liv. 28, 21, 4; cf.:

deletam urbem cernimus eorum, quorum in gratiam Saguntum deleverat Hannibal,

id. 28, 39, 12 Drak.:

in gratiam alicujus,

id. 35, 2, 6; 39, 26, 12; Vell. 2, 41, 2; Suet. Tib. 49 al.; cf.

also: data visceratio in praeteritam judicii gratiam,

for the favor shown him on the trial, Liv. 8, 22, 4:

nil ibi majorum respectus, gratia nulla umbrarum,

Juv. 8, 64.—

In partic., a mark of favor shown for a service rendered, thanks (by word or deed), thankfulness, gratitude; acknowledgment, return, requital (the form with agere of returning thanks is the plur., but with habere, referre, debere, nearly always in sing.; but when thanks are due to or rendered by more than one person, the form gratias referre, etc., may be used; v. infra., and cf. Krebs. Antibarb. p. 505):

quae (gratia) in memoria et remuneratione officiorum et honoris et amicitiarum observantiam teneat,

Cic. Inv. 2, 22, 66; cf.:

gratia est, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria et remunerandi voluntas continetur,

id. ib. 2, 53, 161:

immortales ago tibi gratias agamque dum vivam: nam relaturum me affirmare non possum,

id. Fam. 10, 11, 1; cf.:

renuntiate, gratias regi me agere: referre gratiam aliam nunc non posse, quam ut suadeam, ne, etc.,

Liv. 37, 37, 8 (v. ago):

dīs gratias agere... si referre studeant gratias,

Plaut. Am. 1, 1, 26 sq.:

L. Lucceius meus, homo omnium gratissimus, mirificas tibi apud me gratias egit, cum diceret, etc.,

Cic. Fam. 13, 42, 1:

eique amplissimis verbis per senatus consultum gratias egimus,

id. Phil. 1, 1, 3:

Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter,

id. Fam. 1, 10:

justissimas gratias agere,

id. Leg. 2, 3, 6:

quamquam gratiarum actionem a te non desiderabam, etc.,

id. Fam. 10, 19, 1:

nunc tecum sic agam, tulisse ut potius injuriam, quam retulisse gratiam videar,

to have made a return, requital, recompense, id. Sull. 16, 47 fin.:

magno meo beneficio affecti cumulatissime mihi gratiam retulerunt,

id. Fam. 13, 4, 1:

praeclaram vero populo Romano refers gratiam,

id. Cat. 1, 11, 28:

ut pro tantis eorum in rem publicam meritis honores eis habeantur gratiaeque referantur,

id. Phil. 3, 15, 39; cf. id. ib. 3, 10, 25:

me omnibus, si minus referenda gratia satisfacere potuerim, at praedicanda et habenda certe satis esse facturum,

if I cannot requite... I can extol, id. Balb. 1, 2; cf.: nimirum inops ille, si bonus est vir, etiam si referre gratiam non potest, habere certe potest. Commode autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddidisse; qui reddiderit, non habere: gratiam autem et qui retulerit, habere et qui habeat retulisse, id. Off. 2, 20, 69; id. Planc. 28, 68; cf. id. ib. 42, 101; id. Fam. 5, 11, 1:

gratias habere,

Liv. 24, 37, 7:

alicui summas gratias habere,

Plaut. Trin. 3, 2, 33:

alicui maximas infinitasque agere atque habere gratias, quod, etc.,

Vitr. 6 praef. 4:

merito vestro maximas vobis gratias omnes et agere et habere debemus,

Cic. Phil. 3, 10, 25:

meritam dīs immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvere,

id. Planc. 33, 80:

pro beneficio gratiam repetere,

Liv. 1, 47, 7:

gratias ob hoc agere, quod, etc.,

Liv. 54, 50, 4; so with ob, Plin. Ep. 9, 31, 21; Treb. Pol. Trig. Tyr. 10, 9:

pro tuo summo beneficio gratias agere,

Cic. Att. 16, 16, 16; Liv. 23, 11, 12; Plin, Pan. 25, 1; cf. Gell. 9, 3, 5:

dum carmine nostro Redditur agricolis gratia caelitibus,

Tib. 2, 1, 36; cf.:

hoc certe justitiae convenit suum cuique reddere, beneficio gratiam, injuriae talionem aut certe malam gratiam,

Sen. Ep. 81 med.;

rarely: in gratiam habere (=ita accipere, ut ad gratiam comparandam valere putet),

to accept as thankworthy, Sall. J. 111, 1:

unum vis curem: curo. Et est dīs gratia, Cum ita, ut volo, est,

I thank, Ter. Ad. 1, 2, 58; cf.: Er. Eamus intro, ut prandeamus. Me. Bene vocas: tam gratia est, no, I'm much obliged to you (the negative being omitted, as in the Fr. je vous remercie, and the Germ. ich danke sehr), Plaut. Men. 2, 3, 36.—Ellipt.: fores effregit? restituentur;

discidit Vestem? resarcietur: est, dīs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt,

thank Heaven, Ter. Ad. 1, 2, 41.—With acc. and inf. (anteclass. and post-Aug.):

dīs gratias agebat, tempus sibi dari, etc.,

Ter. Phorm. 4, 2, 6; Tac. H. 4, 64; cf. Ter. Phorm. 1, 2, 4; id. And. 1, 1, 15.—Hence, as adverbs:

grātĭā (acc. to II. A.), lit., in favor of, on account of, for the sake of; hence, in gen., on account of (usually placed after the gen., in Quint. a few times before it; cf.: causa, ergo).

With gen.:

sed neque longioribus quam oportet hyperbatis compositioni serviamus, ne quae ejus gratia fecerimus, propter eam fecisse videamur,

lest what we have done to embellish the style we should seem to have done merely on account of the construction we had chosen, Quint. 9, 4, 144:

tantum abest, ut haec bestiarum etiam causa parata sint, ut ipsas bestias hominum gratia generatas esse videamus,

Cic. N. D. 2, 63, 158: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratia, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.); cf.:

honoris gratia nomino,

Cic. Quint. 7, 28:

nuptiarum gratia haec sunt ficta atque incepta omnia,

Ter. And. 5, 1, 17:

simulabat sese negotii gratia properare,

Sall. J. 76, 1: hominem occisum esse constat;

non praedae gratia: quia inspoliatus est,

Quint. 7, 1, 33; cf.:

hereditatis gratia,

id. 5, 12, 5:

quem censores senatu probri gratia moverant,

Sall. C. 23, 1:

profectus gratia dicere,

Quint. 2, 10, 9:

brevitatis gratia,

id. 4, 2, 43:

decoris gratia,

id. 8, 6, 65:

difficultatis gratia,

id. 9, 2, 77:

aut invidiae gratia... aut miserationis,

id. 9, 2, 8:

praesentis gratia litis,

id. 2, 7, 4 al. —With gerund.: duxit me uxorem liberorum sibi quaesendum gratia, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll. (Trag. v. 161 Vahl.):

ut aut voluptates omittantur majorum voluptatum adipiscendarum causa, aut dolores suscipiantur majorum dolorum effugiendorum gratia,

Cic. Fin. 1, 10, 36; cf. Caes. B. G. 7, 43, 2:

tentandi gratia,

Sall. J. 47, 2:

hiemandi gratia,

id. ib. 61, 3:

colloquendi gratia,

id. ib. 61, 4:

placandi gratia,

id. ib. 71, 5:

simulandi gratia,

id. ib. 37, 4:

sui exposcendi gratia,

Nep. Hann. 7, 6:

amplificandi gratia... vel miserandi,

Quint. 9, 3, 28:

elevandae invidiae gratia,

id. 5, 13, 40:

recuperandae dignitatis gratia,

id. 11, 1, 79:

vitandae similitudinis gratia,

id. 9, 1, 11 al. —Ellipt.: ejus generis hae sunt quaestiones. Si, exempli gratia, vir bonus Alexandria Rhodum magnum frumenti numerum advexerit, etc., for example, for instance (for the usual exempli causa; so,

verbi gratia, for verbi causa, infra),

Cic. Off. 3, 12, 50; so,

exempli gratia,

Plin. 2, 41, 41, § 110;

for which in full: pauca tamen exempli gratia ponam,

Quint. 6, 5, 6:

eorum unam discordiam ponemus exempli gratia,

Plin. 18, 25, 57, § 213:

propter aliam quampiam rem, verbi gratia propter voluptatem,

for instance, Cic. Fin. 5, 11, 30.—Placed before the [p. 826] gen.:

gratiā decoris,

Quint. 8 praef. §

18: compositionis,

id. 9, 4, 58:

lenitatis,

id. 9, 4, 144:

significationis,

id. 8, 6, 2.—

With pron. (mostly ante-class.):

meā gratiā,

Plaut. Bacch. 1, 1, 64; id. Ps. 5, 2, 3:

qui nihil ocius venit tamen hac gratia,

id. Stich. 5, 1, 5; cf.:

abire istac gratia,

id. Ps. 1, 5, 138: (Medea) per agros passim dispergit corpus: id eā gratiā, Ut, etc., Poët. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67; so,

eā gratiā,

Ter. And. 3, 4, 8; id. Heaut. 4, 5, 20; id. Hec. 4, 3, 11:

sed huc qua gratia te arcessi jussi, ausculta,

id. Eun. 1, 2, 19; cf. id. ib. 1, 2, 79:

id ea gratia eveniebat, quod nemo ex fuga regem sequitur,

Sall. J. 54, 4:

id ea gratia facilius fuit, quod, etc.,

id. ib. 80, 4.—

grā-tĭīs (always as a trisyll. in ante-class. poets; Pompon. Com. Fragm. v. 110 Rib.; Plaut. As. prol. 5; id. Ep. 3, 4, 38; Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Charis. p. 1806; so in Cic. Verr. 2, 4 and 5 Halm), and contr., grātīs (since the class. per.; acc. to II. A.), lit., out of favor or kindness; hence, pregn., without recompense or reward, for nothing, gratuitously, gratis, proika (cf.:

gratuito, nequidquam, frustra): quae (psaltria) quantum potest Aliquo abicienda est, si non pretio, at gratiis,

Ter. Ad. 4, 7, 26; cf. Plaut. Poen. 4, 2, 46:

si mihi dantur duo talenta argenti numerata in manum, Hanc tibi noctem honoris causa gratiis dono dabo,

id. As. 1, 3, 38 sq.:

quam introduxistis fidicinam, atque etiam fides, Ei quae accessere, tibi addam dono gratiis,

into the bargain, to boot, id. Ep. 3, 4, 38:

quae Romae magna cum infamia pretio accepto edixeras, ea sola te, ne gratis in provincia male audires, ex edicto Siciliensi sustulisse video,

Cic. Verr. 1, 46, 118:

hic primum questus est non leviter Saturius, communem factum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fanni,

id. Rosc. Com. 10, 27:

gratis dare alicui (opp. pretium accipere ab aliquo),

Mart. 14, 175, 2:

id me scis antea gratis tibi esse pollicitum. Quid nunc putas, tanta mihi abs te mercede proposita?

Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7:

gratis rei publicae servire,

id. Clu. 26, 71:

tantum gratis pagina nostra placet,

Mart. 5, 16, 10:

virtutes omnes per se ipsas gratis diligere,

Cic. Fin. 2, 26, 83.—Opp. for payment:

is repente, ut Romam venit, gratis praetor factus est. Alia porro pecunia ne accusaretur data,

Cic. Verr. 1, 39, 101; cf. id. ib. 2, 5, 19, §

48: habitent gratis in alieno?

id. Off. 2, 23, 83; so,

habitare in aedibus alienis,

Dig. 39, 5, 9:

habitationem cui dare,

free of cost, ib. 19, 2, 53, § 2; Mart. 10, 3, 11.

prō (archaic collat. form, posi in posimerium; cf. pono, from posino; cf. Gr. poti and pot with pros), adv. and prep. [root in Sanscr. prep. pra-, before, as in prathamas, first; Gr. pro; cf.: proteros, prôtos, etc.; Lat.: prae, prior, priscus, etc.; perh. old abl. form, of which prae is the loc. ], before, in front of; and, transf., for, with the idea of protection, substitution, or proportion.

Adv., found only in the transf. comp. signif. (v. infra, II. B. 3.) in connection with quam and ut: pro quam and pro ut (the latter usually written in one word, prout), like prae quam and prae ut.

Pro quam, in proportion as, just as:

nec satis est, pro quam largos exaestuat aestus,

Lucr. 2, 1137. —

Pro ut or prout, according as, in proportion, accordingly, proportionably as, just as, as (class.):

compararat argenti bene facti, prout Thermitani hominis facultates ferebant, satis,

Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83:

tuas litteras, prout res postulat, exspecto,

id. Att. 11, 6 fin.:

id, prout cujusque ingenium erat, interpretabantur,

Liv. 38, 50:

prout locus iniquus aequusve his aut illis, prout animus pugnantium est, prout numerus, varia pugnae fortuna est,

id. 38, 40 fin. —With a corresp. ita:

ejusque rationem ita haberi, prout haberi lege liceret,

Cic. Phil. 5, 17, 46:

prout sedes ipsa est, ita varia genera morborum sunt,

Cels. 4, 4, 5:

prout nives satiaverint, ita Nilum increscere,

Plin. 5, 9, 10, § 51.—

Prep. with abl. (late Lat. with acc.:

PRO SALVTEM SVAM,

Inscr. Grut. 4, 12; 46, 9; Inscr. Orell. 2360), before, in front of.

Lit., of place:

sedens pro aede Castoris,

Cic. Phil. 3, 11, 27:

praesidia, quae pro templis cernitis,

id. Mil. 1, 2:

ii qui pro portis castrorum in statione erant,

Caes. B. G. 4, 32:

pro castris copias habere,

id. ib. 7, 66:

pro castris dimicare,

id. ib. 5, 16:

pro oppido,

id. ib. 7, 71:

pro opere consistere,

Sall. J. 92, 9:

castra pro moenibus locata,

Liv. 2, 53; 4, 17:

pro muro,

id. 30, 10:

pro castris explicare aciem,

id. 6, 23:

pro vallo,

Plin. 2, 37, 37, § 101; Vell. 2, 19, 1.—With verbs of motion:

Caesar pro castris suas copias produxit,

before the camp, Caes. B. G. 1, 48:

hasce tabulas hic ibidem pro pedibus tuis obicito,

before your feet, App. Mag. p. 337, 36; id. M. 4, p. 155, 2.—

In partic., with the accessory idea of presence on the front part, on the edge or brink of a place, on or in the front of, often to be translated by a simple on or in:

pro censu classis iuniorum, Serv. Tullius cum dixit, accipi debet in censu, ut ait M. Varro, sicuti pro aede Castoris, pro tribunali, pro testimonio,

Fest. p. 246 Müll.; cf.: pro significat in, ut pro rostris, pro aede, pro tribunali, Paul. ex Fest. p. 228 Müll.; and:

pro sententia ac si dicatur in sententiā, ut pro rostris id est in rostris,

id. p. 226 Müll.: hac re pro suggestu pronunciata, qs. standing on the front part of the tribune, or, as we would say, on the tribune, Caes. B. G. 6, 3: pro tribunali cum aliquid ageretur, was transacted before or at my tribunal, Cic. Fam. 3, 8, 21; so,

pro tribunali,

id. Pis. 5, 11; id. Sest. 15, 34: pro contione, before the assembled army; and, in gen., before the assembly:

laudatus pro contione Jugurtha,

Sall. J. 8, 2; cf. Curt. 9, 1, 1:

pro contione laudibus legati militumque tollere animos,

Liv. 7, 7:

fortes viros pro contione donantis,

Curt. 10, 5, 10:

pro contione litteras recitare,

id. 4, 10, 16; Liv. 38, 23 fin.:

pro contione palam utrumque temptavit,

Suet. Vesp. 7; Tac. A. 3, 9; Front. Strat. 1, 11, 3: [p. 1448] 4, 5, 11; cf.:

pro comitio,

Suet. Aug. 43:

uti pro consilio imperatum erat,

in the council, Sall. J. 29, 6; cf.:

supplicatio in triduum pro collegio decemvirūm imperata fuit,

Liv. 38, 36:

pontifices pro collegio decrevisse,

Gell. 11, 3, 2:

pro collegio pronuntiare,

Liv. 4, 26, 9:

suas simultates pro magistratu exercere,

id. 39, 5:

pro munimentis castelli manipulos explicat,

before, on the fortifications, Tac. A. 2, 80; 12, 33: stabat pro litore diversa acies, in front of or upon the shore, id. ib. 14, 30:

legionem pro ripā componere,

id. ib. 12, 29:

velamenta et infulas pro muris ostentant,

in front of, from the walls, Tac. H. 3, 31; so,

pro muris,

id. A. 2, 81:

ad hoc mulieres puerique pro tectis aedificiorum saxa et alia, quae locus praebebat, certatim mittere,

standing on the edge of the roofs, from the roofs, Sall. J. 67, 1 Kritz.—

Transf.

To signify a standing before or in front of, for defence or protection; hence an acting for, in behalf of, in favor of, for the benefit of, on the side of (opp. contra, adversum):

veri inveniendi causā contra omnia dici oportere et pro omnibus,

Cic. Ac. 2, 18, 60; cf.:

hoc non modo non pro me, sed contra me est potius,

id. de Or. 3, 20, 75:

partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

id. Clu. 32, 88:

difficillimum videtur quod dixi, pro ipsis esse quibus eveniunt ista, quae horremus ac tremimus,

Sen. Prov. 3, 2:

haec cum contra legem proque lege dicta essent,

Liv. 34, 8: pro Romano populo armis certare, Enn. ap. Non. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.); cf.: pro vostrā vitā morti occumbant, id. ap. Serv. ad Verg. A. 2, 62 (Trag. v. 176 Vahl.): quae ego pro re publica fecissem, Cato ap. Front. p. 149:

nihil ab eo praetermissum est, quod aut pro re publicā conquerendum fuit, aut pro eā disputandum,

Cic. Sest. 2, 3:

omnia me semper pro amicorum periculis, nihil umquam pro me ipso deprecatum,

id. de Or. 2, 49, 201:

convenit dimicare pro legibus, pro libertate, pro patriā,

id. Tusc. 4, 19, 43:

dulce et decorum est pro patriā mori,

Hor. C. 3, 2, 13; cf. id. ib. 3, 19, 2:

pro sollicitis non tacitus reis,

id. ib. 4, 1, 14:

spondere levi pro paupere,

id. A. P. 423:

urbes, quae viris aut loco pro hostibus et advorsum se opportunissumae erant,

Sall. J. 88, 4:

nec aliud adversus validissimas gentes pro nobis utilius, quam, etc.,

Tac. Agr. 12:

et locus pro vobis et nox erit, Liv 9, 24, 8: et loca sua et genus pugnae pro hoste fuere,

id. 39, 30, 3:

pro Corbulone aetas, patrius mos... erant: contra, etc.,

Tac. A. 3, 31; id. H. 4, 78; Curt. 4, 14, 16.—

With the notion of replacement or substitution, in the place of, instead of, for.

In gen.: numquam ego argentum pro vino congiario... disdidi, Cato ap. Front. p. 149:

ego ibo pro te, si tibi non libet,

Plaut. Most. 5, 2, 10:

ego pro te molam,

Ter. And. 1, 2, 29; Cic. Leg. 2, 5, 13:

mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud... ut cum minutum dicimus animum pro parvo, etc.,

id. Or. 27, 92 sq.; cf.:

libenter etiam copulando verba jungebant, ut sodes pro si audes, sis pro si vis... ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe et exin pro deinde et exinde dicimus,

id. ib. 45, 154:

pro vitulā statuis dulcem Aulide natam, Hor S. 2, 3, 199: pro bene sano Ac non incauto fictum astutumque vocamus,

id. ib. 1, 3, 61; cf. Suet. Caes. 70:

pro ope ferendā sociis pergit ipse ire, etc.,

Liv. 23, 28, 11 Weissenb. ad loc.; Zumpt, Gram. § 667; cf.:

pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent, suas terras, etc.,

Liv. 22, 1, 2.—

Esp. freq. in connection with the title of any officer, to denote his substitute' pro consule, pro praetore, pro quaestore, pro magistro, etc. (afterwards joined into one word, as proconsul, propraetor, proquaestor, promagister, etc.), proconsul, proprœtor, proquœstor, vice-director:

cum pro consule in Ciliciam proficiscens Athenas venissem,

Cic. de Or. 1, 18, 82; cf.:

cum L. Philippus pro consulibus eum se mittere dixit, non pro consule,

instead of the consuls, not as proconsul, id. Phil. 11, 8, 18:

nec pro praetore, Caesarem (vocat),

id. ib. 13, 10, 22; Liv. 35, 1. cum Alexandriae pro quaestore essem, Cic. Ac. 2, 4, 11' cf.:

litteris Q. Caepionis Bruti pro consule... Q. Hortensii pro consule opera, etc.,

id. Phil. 10, 11, 26: P. Terentius operas in portu et scripturā Asiae pro magistro dedit, id. Att. 11, 10, 1; cf. id. Verr. 2, 2, 70, § 169; id. Fam. 13, 65, 1; see also the words proconsul, promagister, propraetor, proquaestor, etc.—

So of price, penalty, etc., in exchange, in return for:

tres minas pro istis duobus dedi,

Plaut. Most. 3, 2, 138; id. Aul. 3, 3, 8:

pro hujus peccatis ego supplicium sufferam,

Ter. And. 5, 3, 17:

dimidium ejus quod pactus esset, pro carmine daturum,

Cic. de Or. 2, 86, 351:

pro vitā hominis nisi hominis vita reddatur, non posse deorum inmortalium numen placari,

Caes. B. G. 6, 16:

id pro immolatis in foro Tarquiniensium Romanis poenae hostibus redditum,

Liv. 7, 19, 3:

vos, pro paternis sceleribus, poenas date,

Sen. Med. 925; Lact. 2, 7, 21:

pro crimine poenas,

Ov. Ib. 621.—

Pro is also frequently used to denote the viewing, judging, considering, representing of a thing as something, for, the same as, just as, as:

pro sano loqueris, quom me appellas nomine,

Plaut. Men. 2, 2, 24:

sese ducit pro adulescentulo,

id. Stich. 3, 1, 65; id. Cist. 1, 3, 24:

hunc Eduxi a parvulo, habui, amavi pro meo,

as my own, Ter. Ad. 1, 1, 23:

Cato ille noster qui mihi unus est pro centum milibus,

whose voice I regard as equal to that of thousands, Cic. Att. 2, 5, 1:

Siciliam nobis non pro penariā cellā, sed pro aerario fuisse,

id. Verr. 2, 2, 2, § 5:

P. Sestio pro occiso relictus est,

id. Sest. 38, 81; Caes. B. G. 3, 109:

cum pro damnato mortuoque esset,

as good as condemned and dead, Cic. Verr. 2, 4, 15, § 33:

summa ratio, quae sapientibus pro necessitate est,

Plin. Ep. 1, 12, 3:

negotia pro solatiis accipiens,

Tac. A. 4, 13:

consuli pro hostibus esse,

Liv. 43, 5, 4:

adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

as a boaster, Liv. 39, 49: quoniam de adventu Caesaris pro certo habebamus, to consider as certain, Mat. ap. Cic. Att. 9, 15, 6 et saep.; v. certus.—

Esp. in certain phrases: pro eo, for the same thing, as just the same:

ut si a Caesare, quod speramus, impetrarimus, tuo beneficio nos id consecutos esse judicemus: sin minus, pro eo tantum id habeamus, cum a te data sit opera, ut impetraremus,

Cic. Fam. 13, 7, 5.—With the particles of comparison: atque ( ac), ac si, quasi, just the same as, even as, as though: pro eo ac debui, just as was my duty, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

pro eo ac si concessum sit,

Cic. Inv. 1, 32, 54:

pro eo est atque si adhibitus non esset,

Dig. 28, 1, 22:

pro eo erit quasi ne legatum quidem sit,

ib. 30, 1, 38: pro eo quod, for the reason that, because:

pro eo quod ejus nomen erat magnā apud omnes gloriā,

Cic. de Or. 2, 18, 75: pro eo quod pluribus verbis vos quam volui fatigavi, veniam a vobis petitam velim, Liv 38, 49 fin. —

On account of, for the sake of:

dolor pro patriā,

Cic. Fin. 1, 7, 24:

tumultus pro recuperandā re publicā,

id. Brut. 90, 311 dub. (B. and K. omit pro):

dedit pro corpore nummos, i. e. to rescue his person,

Hor. S. 1, 2, 43:

aliquem amare pro ejus eximiā suavitate,

Cic. de Or 1, 55, 234:

pro quibus meritis quanto opere dilectus sit,

Suet. Aug. 57:

cum pro incolumitate principis vota susceperunt,

Tac. A. 4, 17:

pro bono (= bene),

Sall. J. 22, 4.—

Pro is used in its most general sense in stating the relation between two objects or actions, in proportion, in comparison with, according to or as, conformably to, by virtue of, for, etc.:

meus pater nunc pro hujus verbis recte et sapienter facit,

according to his story, Plaut. Am. 1, 1, 133:

tu pro oratione nec vir nec mulier mihi's,

id. Rud. 4, 4, 71: pro viribus tacere ac fabulari, according to one's ability, Enn. ap. Non. 475, 4 (Trag. v. 181 Vahl.):

facere certum'st pro copiā ac sapientiā,

Plaut. Merc. 3, 1, 8:

agere pro viribus,

Cic. Sen. 9, 27:

aliquem pro dignitate laudare,

id. Rosc. Am. 12, 33:

proelium atrocius quam pro numero pugnantium fuit,

Liv. 21, 29: pro imperio, by virtue of his office or authority:

quia pro imperio palam interfici non poterat,

Liv. 1, 51, 2; hence, imperatively, dictatorially, summarily:

nec illum ipsum submovere pro imperio posse more majorum,

id. 2, 56, 12 ' hem! satis pro imperio, quisquis es, Ter. Phorm. 1, 4, 18:

pro tuā prudentiā,

Cic. Fam. 4, 10, 2; 11, 12, 2:

cum in eam rationem pro suo quisque sensu ac dolore loqueretur,

id. Verr. 2, 1, 27, § 69:

quibus aliquid opis fortasse ego pro meā, tu pro tuā, pro suā quisque parte ferre potuisset,

id. Fam. 15, 15, 3: pro virili parte, according to one's ability, id. Sest. 66, 138; Liv. praef. 2; Ov. Tr. 5, 11, 23. —Esp. freq.: pro ratā parte and pro ratā, in proportion, proportionably; v. ratus:

pro se quisque,

each according to his ability, each one for himself, Cic. Off. 3, 14, 58; Caes. B. G. 2, 25; Verg. A. 12, 552 et saep.:

pro tempore et pro re,

according to time and circumstances, Caes. B. G. 5, 8:

pro facultatibus,

Nep. Epam. 3, 5.—Pro eo, quantum, or ut, in proportion to, as, according to, according as:

eāque pro eo, quantum in quoque sit ponderis, esse aestimanda,

Cic. Fin. 4, 21, 58:

equidem pro eo, quanti te facio, quicquid feceris, approbabo,

id. Fam. 3, 3, 2: tamen pro eo ut temporis difficultas tulit, etc., L. Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.

pro-): prōdeo, prŏfiteor; and even in words borrowed from the Greek, as prōlogus.—Its signification has reference either to place, before, forwards; or to protection, for; procedo, procurro, profanus; procuro, propugno, prosum, protego.

prō (less correctly prōh), interj., an exclamation of wonder or lamentation, O! Ah! Alas! (class.).

With nom.:

proh! bonae frugi hominem te jam pridem esse arbitror,

Plaut. Cas. 2, 4, 4: pro Juppiter! Enn. ap. Varr L. L. 7, § 12 Müll. (Trag. v 225 Vahl.); Ter. And. 4, 3, 17; id. Eun. 3, 5, 2; id. Ad. 1, 2, 31; cf.:

pro supreme Juppiter,

id. ib. 2, 1, 42:

pro Juppiter, Hominis stultitiam!

id. ib. 3, 3, 12:

pro di immortales,

id. ib. 3, 4, 1; cf.: pro, dii immortales: Cic. Imp. Pomp. 12, 33:

pro curia inversique mores!

Hor. C. 3, 5, 7:

pro scelus,

Mart. 2, 46, 8.—

Parenthet.:

pro, quanta potentia regni Est, Venus alma, tui,

Ov. M. 13, 758:

et mea, pro! nullo pondere verba cadunt,

id. H. 3, 98:

tantum, pro! degeneramus a patribus,

Liv. 22, 14, 6; Curt. 4, 16, 10.—

With acc.: pro divom fidem! Enn. ap. Don. ad. Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. v. 30 Vahl.); Ter. Ad. 4, 7, 28; cf.:

pro deum atque hominum fidem!

id. And. 1, 5, 2; 11; id. Heaut. 1, 1, 9; Cic. Tusc. 5, 16, 48;

instead of which, ellipt.: pro deum immortalium!

Ter. Phorm. 2, 3, 4:

pro deum atque hominum,

id. Hec. 2, 1, 1:

pro fidem deum! facinus foedum,

id. Eun. 5, 4, 21.—

With gen.: pro malae tractationis! Tert. Poen. fin.

ex or ē (ex always before vowels, and elsewh. more freq. than e; e. g. in Cic. Rep. e occurs 19 times, but ex 61 times, before consonants—but no rule can be given for the usage; cf., e. g., ex and e together:

qui ex corporum vinculis tamquam e carcere evolaverunt,

Cic. Rep. 6, 14. But certain expressions have almost constantly the same form, as ex parte, ex sententia, ex senatus consulto, ex lege, ex tempore, etc.; but e regione, e re nata, e vestigio, e medio, and e republica used adverbially; v. Neue, Formenl. 2, 756 sq.), praep. with abl. [kindr. with Gr. ek, ex], denotes out from the interior of a thing, in opposition to in (cf. ab and de init.), out of, from.

In space.

Prop.:

interea e portu nostra navis solvitur, Ubi portu exiimus, etc.,

Plaut. Bacch. 2, 3, 54:

quam (sphaeram) M. Marcelli avus captis Syracusis ex urbe locupletissima atque ornatissima sustulisset, cum aliud nihil ex tanta praeda domum suam deportavisset,

Cic. Rep. 1, 14:

influxit non tenuis quidam e Graecia rivulus in hanc urbem,

id. ib. 2, 19:

visam, ecquae advenerit In portum ex Epheso navis mercatoria,

Plaut. Bacch. 2, 3, 2; cf. id. ib. 3, 2, 5;

3, 6, 32 al.: magno de flumine malim quam ex hoc fonticulo tantundem sumere,

Hor. S. 1, 1, 56; cf.:

nec vos de paupere mensa Dona nec e puris spernite fictilibus,

Tib. 1, 1, 38:

clanculum ex aedibus me edidi foras,

Plaut. Most. 3, 2, 9; so freq. with verbs compounded with ex; also with verbs compounded with ab and de, v. abeo, abscedo, amoveo, aveho, etc.; decedo, deduco, defero, deicio, etc.—

In a downward direction, from, down from, from off:

ex spelunca saxum in crura ejus incidisse,

Cic. Fat. 3, 6; cf. Liv. 35, 21:

picis e caelo demissum flumen,

Lucr. 6, 257:

equestribus proeliis saepe ex equis desiliunt,

Caes. B. G. 4, 2, 3; cf.:

cecidisse ex equo dicitur,

Cic. Clu. 62 fin.:

e curru trahitur,

id. Rep. 2, 41:

e curru desilit,

Ov. A. A. 1, 559 et saep., v. cado, decido, decurro, deduco, delabor, elabor, etc.—

In an upward direction, from, above:

collis paululum ex planitie editus,

Caes. B. G. 2, 8, 3:

globum terrae eminentem e mari,

Cic. Tusc. 1, 28;

and trop.: consilia erigendae ex tam gravi casu rei publicae,

Liv. 6, 2.—

Transf.

To indicate the country, and, in gen., the place from or out of which any person or thing comes, from:

ex Aethiopia est usque haec,

Ter. Eun. 3, 2, 18:

quod erat ex eodem municipio,

Cic. Clu. 17, 49; cf. id. ib. 5, 11.—Freq. without a verb:

Philocrates ex Alide,

Plaut. Capt. 3, 2, 10:

ex Aethiopia ancillula,

Ter. Eun. 1, 2, 85 Ruhnk.:

negotiator ex Africa,

Cic. Verr. 2, 1, 5:

Epicurei e Graecia,

id. N. D. 1, 21, 58:

Q. Junius ex Hispania quidam,

Caes. B. G. 5, 27:

ex India elephanti,

Liv. 35, 32:

civis Romanus e conventu Panhormitano,

Cic. Verr. 2, 5, 54 Zumpt; cf. id. ib. 2, 5, 59 fin.:

meretrix e proxumo,

Plaut. As. 1, 1, 38; cf. id. Aul. 2, 4, 11:

puer ex aula (sc. regis barbari),

Hor. C. 1, 29, 7:

ex spelunca saxum,

Cic. Fat. 3, 6:

saxum ex capitolio,

Liv. 35, 21, 6:

ex equo cadere,

Cic. Clu. 32, 175; cf. id. Fat. 3, 6; Auct. B. Hisp. 15 et saep.—

To indicate the place from which any thing is done or takes place, from, down from: ibi tum derepente ex alto in altum despexit mare, Enn. ap. Non. 518, 6 (for which:

a summo caelo despicere,

Ov. A. A. 2, 87; and:

de vertice montis despicere,

id. M. 11, 503); cf.:

T. Labienus... ex loco superiore conspicatus, etc.,

Caes. B. G. 2, 26, 4:

ex qua (villa) jam audieram fremitum clientium meorum,

Cic. Fam. 7, 18, 3:

ex hoc ipso loco permulta contra legem eam verba fecisti,

id. de Imp. Pomp. 17, 52; so id. ib. 8 fin.; cf.:

judices aut e plano aut e quaesitoris tribunali admonebat,

Suet. Tib. 33:

ex equo, ex prora, ex puppi pugnare,

Plin. 7, 56, 57, § 202 and 209; cf. Caes. B. G. 2, 27, 3:

ex vinculis causam dicere,

id. ib. 1, 4, 1; Liv. 29, 19.—Hence the adverbial expressions, ex adverso, ex diverso, ex contrario, e regione, ex parte, e vestigio, etc.; v. the words adversus, diversus, etc.—Also, ex itinere, during or on a journey, on the march, without halting, Cic. Fam. 3, 9; Sall. C. 34, 2; Liv. 35, 24; Caes. B. G. 2, 6, 1; 3, 21, 2; id. B. C. 1, 24, 4; Sall. J. 56, 3 al.; cf.

also: ex fuga,

during the flight, Caes. B. G. 6, 35, 6; id. B. C. 3, 95; 96 fin.; Sall. J. 54, 4 Kritz.; Liv. 6, 29; 28, 23 al.

In time.

From a certain point of time, i. e. immediately after, directly after, after (in this sense more freq. than ab):

Cotta ex consulatu est profectus in Galliam,

Cic. Brut. 92, 318; so,

ex consulatu,

Liv. 4, 31 Drak.; 40, 1 fin.; 22, 49; 27, 34; Vell. 2, 33, 1 al.:

ex praetura,

Cic. Leg. 1, 20, 53; id. Mur. 7, 15; Caes. B. C. 1, 22, 4; 1, 31, 2:

ex dictatura,

Liv. 10, 5 fin.:

ex eo magistratu,

Vell. 2, 31 et saep.; cf.:

Agrippa ex Asia (pro consule eam provinciam annuo imperio tenuerat) Moesiae praepositus est,

Tac. H. 3, 46 fin.:

statim e somno lavantur,

id. G. 22:

tanta repente vilitas annonae ex summa inopia et caritate rei frumentariae consecuta est,

Cic. de Imp. Pomp. 15, 44; cf. Liv. 21, 39:

ex aliquo graviore actu personam deponere,

Quint. 6, 2, 35:

mulier ex partu si, etc.,

Cels. 2, 8:

ex magnis rupibus nactus planitiem,

Caes. B. C. 1, 70, 3; cf.: ex maximo bello tantum otium totae insulae conciliavit, ut, etc., Nop. Timol. 3, 2; and:

ex magna desperatione tandem saluti redditus,

Just. 12, 10, 1 et saep.:

ex quo obses Romae fuit,

since he was a hostage in Rome, Liv. 40, 5 fin. —So the phrase, aliud ex alio, one thing after another:

me quotidie aliud ex alio impedit,

Cic. Fam. 9, 19 fin.; Cic. Leg. 1, 4, 14 (cf. also, alius, D.):

aliam rem ex alia cogitare,

Ter. Eun. 4, 2, 3:

alia ex aliis iniquiora postulando,

Liv. 4, 2.—So, too, diem ex die exspectabam, one day after another, from day to day, Cic. Att. 7, 26 fin.; cf.:

diem ex die ducere,

Caes. B. G. 1, 16, 5 (v. dies, I. A. b.).—

With names of office or calling, to denote one who has completed his term of office, or has relinquished his vocation. So in class. Lat. very dub.;

for the passage,

Caes. B. C. 1, 46, 4, belongs more correctly under III. B. It is, however, very common in post-class. Lat., esp. in inscriptions—ex consule, ex comite, ex duce, ex equite, ex praefecto, etc.— an ex-consul, etc. (for which, without good MS. authority, the nominatives exconsul, excomes, exdux, etc., are sometimes assumed, in analogy with proconsul, and subvillicus; cf. Schneid. Gram. 1, p. 562, note, and the authors there cited):

vir excelsus ex quaestore et ex consule Tribonianus,

Cod. Just. 1, 17, 2, § 9; cf.:

Pupienus et Balbinus, ambo ex consulibus,

Capitol. Gord. 22:

duo ante ipsam aram a Gallicano ex consulibus et Maecenate ex ducibus interempti sunt,

id. ib.:

mandabat Domitiano, ex comite largitionum, praefecto, ut, etc.,

Amm. 14, 7, 9:

Serenianus ex duce,

id. 14, 7, 7:

INLVSTRIS EX PRAEFECTO praeTORIO ET EX PRAEFECTO VRbis,

Inscr. Orell. 2355 al., v. Inscr. Orell. in Indice, p. 525.—

And of a period of life: quem si Constans Imperator olim ex adulto jamque maturum audiret, etc.,

i. e. who had outgrown the period of youth, and was now a man, Amm. 16, 7.—

From and after a given time, from... onward, from, since (cf. ab, II. A. 2.):

bonus volo jam ex hoc die esse,

Plaut. Pers. 4, 3, 10:

itaque ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5 fin.:

nec vero usquam discedebam, nec a republica deiciebam oculos, ex eo die, quo, etc.,

id. Phil. 1, 1:

ex aeterno tempore,

id. Fin. 1, 6, 17:

ex hoc die,

id. Rep. 1, 16:

motum ex Metello consule civicum tractas,

from the consulship of Metellus, Hor. C. 2, 1, 1:

C. Pompeius Diogenes ex Kalendis Juliis cenaculum locat,

Petr. 38, 10; so usually in forms of hiring; cf. Garaton. Cic. Phil. 2, 39, 100:

ex ea die ad hanc diem,

Cic. Verr. 2, 1, 12 fin.:

memoria tenent, me ex Kalendis Januariis ad hanc horam invigilasse rei publicae,

id. Phil. 14, 7, 20.—Esp.: ex quo (sc. tempore), since: [p. 670] octavus annus est, ex quo, etc., Tac. Agr. 33; id. A. 14, 53:

sextus decimus dies agitur, ex quo,

id. H. 1, 29:

sextus mensis est, ex quo,

Curt. 10, 6, 9; Hor. Ep. 11, 5; so,

ex eo,

Tac. A. 12, 7; Suet. Caes. 22:

ex illo,

Ov. F. 5, 670; Stat. Silv. 1, 2, 81.—

Less freq. in specifying a future date (after which something is to be done), from, after:

Romae vereor ne ex Kal. Jan. magni tumultus sint,

Cic. Fam. 16, 9, 3:

hunc judicem ex Kal. Jan. non habemus... ex Kal. Jan. non judicabunt,

id. Verr. 1, 10:

ex Idibus Mart.... ex Idibus Mai.,

id. Att. 5, 21, 9.

In other relations, and in gen. where a going out or forth, a coming or springing out of any thing is conceivable.

With verbs of taking out, or, in gen., of taking, receiving, deriving (both physically and mentally; so of perceiving, comprehending, inquiring, learning, hoping, etc.), away from, from, out of, of:

solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt,

Cic. Lael. 13, 47:

ex omni populo deligendi potestas,

id. Agr. 2, 9, 23:

agro ex hoste capto,

Liv. 41, 14, 3:

cui cum liceret majores ex otio fructus capere,

Cic. Rep. 1, 4:

ex populo Romano bona accipere,

Sall. J. 102:

majorem laetitiam ex desiderio bonorum percepimus, quam ex laetitia improborum dolorem,

Cic. Rep. 1, 4:

quaesierat ex me Scipio,

id. ib. 1, 13:

ex te requirunt,

id. ib. 2, 38:

de quo studeo ex te audire, quid sentias,

id. ib. 1, 11 fin.; 1, 30; 1, 46; 2, 38; cf.:

intellexi ex tuis litteris te ex Turannio audisse, etc.,

id. Att. 6, 9, 3:

ex eo cum ab ineunte ejus aetate bene speravissem,

id. Fam. 13, 16 et saep.; cf.:

ex aliqua re aliquid nominare,

id. N. D. 2, 20, 51:

vocare,

Tac. G. 2, 4; cf. id. ib. 4, 55; Sall. J. 5, 4.—

In specifying a multitude from which something is taken, or of which it forms a part, out of, of:

qui ex civitate in senatum, ex senatu in hoc consilium delecti estis,

Cic. Rosc. Am. 3 fin.:

e vectoribus sorte ductus,

id. Rep. 1, 34:

ecquis est ex tanto populo, qui? etc.,

id. Rab. Post. 17:

homo ex numero disertorum postulabat, ut, etc.,

id. de Or. 1, 37, 168: Q. Fulgentius, ex primo hastato (sc. ordine) legionis XIV., i. e. a soldier of the first division of hastati of the 14 th legion, Caes. B. C. 1, 46;

v. hastatus: e barbaris ipsis nulli erant maritimi,

Cic. Rep. 2, 4:

unus ex illis decemviris,

id. ib. 2, 37:

ex omnibus seculis vix tria aut quatuor nominantur paria amicorum,

id. Lael. 4, 15:

aliquis ex vobis,

id. Cael. 3, 7; id. Fam. 13, 1 fin.: id enim ei ex ovo videbatur aurum declarasse;

reliquum, argentum,

this of the egg, id. Div. 2, 65:

quo e collegio (sc. decemvirorum),

id. Rep. 2, 36:

virgines ex sacerdotio Vestae,

Flor. 1, 13, 12:

alia ex hoc quaestu,

Ter. Hec. 5, 1, 29 Ruhnk.; cf.:

fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

Cic. Mur. 36; Ov. Am. 2, 5, 54; Sen. Ben. 3, 9; id. Ep. 52, 3:

qui sibi detulerat ex latronibus suis principatum,

Cic. Phil. 2, 3:

est tibi ex his, qui assunt, bella copia,

id. Rep. 2, 40:

Batavi non multum ex ripa, sed insulam Rheni amnis colunt,

Tac. G. 29:

acerrimum autem ex omnibus nostris sensibus esse sensum videndi,

Cic. de Or. 2, 87, 357:

ex tribus istis modis rerum publicarum velim scire quod optimum judices,

id. Rep. 1, 30; cf. id. ib. 1, 35 et saep.—

Sometimes a circumlocution for the subject. gen., of (cf. de):

has (turres) altitudo puppium ex barbaris navibus superabat,

Caes. B. G. 3, 14, 4:

album ex ovo cum rosa mixtum,

Cels. 4, 20:

ex fraxino frondes, ex leguminibus paleae,

Col. 7, 3, 21 sq. —

To indicate the material of which any thing is made or consists, of:

fenestrae e viminibus factae,

Varr. R. R. 3, 9, 6; cf.:

statua ex aere facta,

Cic. Verr. 2, 2, 21; and:

ex eo auro buculam curasse faciendam,

id. Div. 1, 24:

substramen e palea,

Varr. R. R. 3, 10, 4:

pocula ex auro, vas vinarium ex una gemma pergrandi,

Cic. Verr. 2, 4, 27:

monilia e gemmis,

Suet. Calig. 56:

farina ex faba,

Cels. 5, 28:

potiones ex absinthio,

id. ib. et saep.:

Ennius (i. e. statua ejus) constitutus ex marmore,

Cic. Arch. 9 fin.; cf. id. Ac. 2, 31, 100:

(homo) qui ex animo constet et corpore caduco et infirmo,

id. N. D. 1, 35, 98:

natura concreta ex pluribus naturis,

id. ib. 3, 14; id. Rep. 1, 45; id. Ac. 1, 2, 6: cum Epicuro autem hoc est plus negotii, quod e duplici genere voluptatis conjunctus est, id. Fin. 2, 14, 44 et saep.—

To denote technically the material, out of, i. e. with which any thing to eat or drink, etc., is mixed or prepared (esp. freq. of medical preparations):

resinam ex melle Aegyptiam,

Plaut. Merc. 1, 2, 28:

quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

Ter. Eun. 5, 4, 17:

bibat jejunus ex aqua castoreum,

Cels. 3, 23:

aqua ex lauro decocta,

id. 4, 2; cf.:

farina tritici ex aceto cocta,

Plin. 22, 25, 57, § 120:

pullum hirundinis servatum ex sale,

Cels. 4, 4:

nuclei pinei ex melle, panis vel elota alica ex aqua mulsa (danda est),

id. 4, 7 et saep.—So of the mixing of colors or flavors:

bacae e viridi rubentes,

Plin. 15, 30, 39, § 127:

frutex ramosus, bacis e nigro rufis,

id. ib. §

132: id solum e rubro lacteum traditur,

id. 12, 14, 30, § 52:

e viridi pallens,

id. 37, 8, 33, § 110:

apes ex aureolo variae,

Col. 9, 3, 2:

sucus ex austero dulcis,

Plin. 13, 9, 18, § 62; 21, 8, 26, § 50:

ex dulci acre,

id. 11, 15, 15, § 39; cf.

trop.: erat totus ex fraude et mendacio factus,

Cic. Clu. 26.—

To indicate the cause or reason of any thing, from, through, by, by reason of, on account of:

cum esset ex aere alieno commota civitas,

Cic. Rep. 2, 33:

ex doctrina nobilis et clarus,

id. Rab. Post. 9, 23:

ex vulnere aeger,

id. Rep. 2, 21; cf.:

ex renibus laborare,

id. Tusc. 2, 25:

ex gravitate loci vulgari morbos,

Liv. 25, 26:

ex vino vacillantes, hesterna ex potatione oscitantes,

Quint. 8, 33, 66:

gravida e Pamphilo est,

Ter. And. 1, 3, 11:

credon' tibi hoc, nunc peperisse hanc e Pamphilo?

id. ib. 3, 2, 17:

ex se nati,

Cic. Rep. 1, 35:

ex quodam conceptus,

id. ib. 2, 21:

ex nimia potentia principum oritur interitus principum,

id. ib. 1, 44:

ex hac maxima libertate tyrannis gignitur,

id. ib. et saep.:

ex te duplex nos afficit sollicitudo,

Cic. Brut. 97, 332; cf.:

quoniam tum ex me doluisti, nunc ut duplicetur tuum ex me gaudium, praestabo,

id. Fam. 16, 21, 3:

in spem victoriae adductus ex opportunitate loci,

Sall. J. 48, 2:

veritus ex anni tempore et inopia aquae, ne siti conficeretur exercitus,

id. ib. 50, 1 et saep.:

ex Transalpinis gentibus triumphare,

Cic. Phil. 8, 6, 18; id. Off. 2, 8, 28; cf. id. Fam. 3, 10, 1:

gens Fabia saepe ex opulentissima Etrusca civitate victoriam tulit,

Liv. 2, 50:

ex tam propinquis stativis parum tuta frumentatio erat,

i. e. on account of the proximity of the two camps, Liv. 31, 36:

qua ex causa cum bellum Romanis Sabini intulissent,

Cic. Rep. 2, 7:

hic mihi (credo equidem ex hoc, quod eramus locuti) Africanus se ostendit,

id. ib. 6, 10:

quod ex eo sciri potest, quia, etc.,

id. Tusc. 1, 18 fin.; cf. id. Leg. 1, 15, 43:

causa... fuit ex eo, quod, etc.,

id. Phil. 6, 1:

ex eo fieri, ut, etc.,

id. Lael. 13, 46:

ex quo fit, ut, etc.,

id. Rep. 1, 43:

e quo efficitur, non ut, etc.,

id. Fin. 2, 5, 15 et saep.—Sometimes between two substantives without a verb:

non minor ex aqua postea quam ab hostibus clades,

Flor. 4, 10, 8:

ex nausea vomitus,

Cels. 4, 5:

ex hac clade atrox ira,

Liv. 2, 51, 6:

metus ex imperatore, contemptio ex barbaris,

Tac. A. 11, 20:

ex legato timor,

id. Agr. 16 et saep.—

In partic., to indicate that from which any thing derives its name, from, after, on account of:

cui postea Africano cognomen ex virtute fuit,

Sall. J. 5, 4; cf. Flor. 2, 6, 11:

cui (sc. Tarquinio) cognomen Superbo ex moribus datum,

id. 1, 7, 1:

nomen ex vitio positum,

Ov. F. 2, 601:

quarum ex disparibus motionibus magnum annum mathematici nominaverunt,

Cic. N. D. 2, 20; id. Leg. 1, 8; cf. id. Tusc. 4, 12; Plin. 11, 37, 45, § 123:

holosteon sine duritia est, herba ex adverso appellata a Graecis,

id. 27, 10, 65, § 91:

quam urbem e suo nomine Romam jussit nominari,

Cic. Rep. 2, 7:

e nomine (nominibus),

id. ib. 2, 20; Tac. A. 4, 55; id. G. 2; Just. 15, 4, 8; 20, 5, 9 et saep.—

To indicate a transition, i. e. a change, alteration, from one state or condition to another, from, out of:

si possum tranquillum facere ex irato mihi,

Plaut. Cist. 3, 21:

fierent juvenes subito ex infantibus parvis,

Lucr. 1, 186:

dii ex hominibus facti,

Cic. Rep. 2, 10:

ut exsistat ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba et confusio,

id. ib. 1, 45:

nihil est tam miserabile quam ex beato miser,

id. Part. 17; cf.:

ex exsule consul,

id. Manil. 4, 46:

ex perpetuo annuum placuit, ex singulari duplex,

Flor. 1, 9, 2: tua virtute nobis Romanos ex amicis amicissimos fecisti, Sall. J. 10:

ex alto sapore excitati,

Curt. 7, 11, 18.—

Ex (e) re, ex usu or ex injuria, to or for the advantage or injury of any one:

ex tua re non est, ut ego emoriar,

Plaut. Ps. 1, 3, 102; 104; cf. Ter. Phorm. 5, 7, 76: Cervius haec inter vicinus garrit aniles Ex re fabellas, i. e. fitting, suitable, pertinent (= pro commodo, quae cum re proposita conveniant), Hor. S. 2, 6, 78:

aliquid facere bene et e re publica,

for the good, the safety of the state, Cic. Phil. 10, 11, 25:

e (not ex) re publica,

id. ib. 3, 12, 30; 8, 4, 13; id. de Or. 2, 28, 124; id. Fam. 13, 8, 2; Liv. 23, 24; Suet. Caes. 19 et saep.:

exque re publica,

Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36:

non ex usu nostro est,

Plaut. Merc. 2, 3, 60; Ter. Hec. 4, 3, 10; Caes. B. G. 1, 30, 2; 1, 50 fin.; 5, 6 fin. al.; cf.:

ex utilitate,

Plin. Pan. 67, 4; Tac. A. 15, 43:

ex nullius injuria,

Liv. 45, 44, 11.—

To designate the measure or rule, according to, after, in conformity with which any thing is done:

(majores) primum jurare EX SVI ANIMI SENTENTIA quemque voluerunt,

Cic. Ac. 2, 47 fin. (cf. Beier, Cic. Off. 3, 29, 108, and the references):

ex omnium sententia constitutum est, etc.,

id. Clu. 63, 177; cf.:

ex senatus sententia,

id. Fam. 12, 4:

ex collegii sententia,

Liv. 4, 53:

ex amicorum sententia,

id. 40, 29:

ex consilii sententia,

id. 45, 29 et saep.; cf.

also: ex sententia, i. q. ex voluntate,

according to one's wish, Plaut. Capt. 2, 2, 96: Ter. Hec. 5, 4, 32; Cic. Fam. 12, 10, 2; id. Att. 5, 21 al.;

and, in a like sense: ex mea sententia,

Plaut. Men. 2, 2, 1; id. Merc. 2, 3, 36:

ex senatus consulto,

Cic. Rep. 3, 18; Sall. C. 42 fin.:

ex edicto, ex decreto,

Cic. Fam. 13, 56 fin.; id. Quint. 8, 30:

ex lege,

id. Div. in Caecil. 5, 19; id. Clu. 37, 103; id. Inv. 1, 38, 68: ex jure, Enn. ap. Gell. 20, 10, 4 (Ann. v. 276 ed. Vahl.); Varr. L. L. 6, § 64 Mull.; Cic. Mur. 12, 26; id. de Or. 1, 10, 41:

ex foedere,

Liv. 1, 23 et saep.:

hunccine erat aequum ex illius more, an illum ex hujus vivere?

Ter. Heaut. 1, 2, 29; so,

ex more,

Sall. J. 61, 3; Verg. A. 5, 244; 8, 186; Ov. M. 14, 156; 15, 593; Plin. Ep. 3, 18; Flor. 4, 2, 79 al.; cf.:

ex consuetudine,

Cic. Clu. 13, 38; Caes. B. G. 1, 52, 4; 4, 32, 1; Sall. J. 71, 4; Quint. 2, 7, 1 al.:

quod esse volunt e virtute, id est honeste vivere,

Cic. Fin. 2, 11, 34:

ex sua libidine moderantur,

Ter. Heaut. 2, 1, 4; cf. Sall. C. 8, 1:

ut magis ex animo rogare nihil possim,

Cic. Fam. 13, 8, 3:

eorum ex ingenio ingenium horum probant,

Plaut. Trin. 4, 3, 42; cf. Ter. Eun. 1, 2, 118; Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, A.:

leges ex utilitate communi, non ex scriptione, quae in litteris est, interpretari,

Cic. Inv. 1, 38; cf. id. Lael. 6, 21:

nemo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat,

id. Rosc. Com. 10, 28; cf. Sall. C. 10, 5; Caes. B. G. 3, 20, 1; Planc. ap. Cic. Fam. 10, 4, 2 al.:

ex tuis verbis meum futurum corium pulcrum praedicas,

Plaut. Ep. 5, 1, 19; cf. Cic. Fam. 7, 17; id. Att. 1, 3:

nunc quae scribo, scribo ex opinione hominum atque fama,

id. Fam. 12, 4 fin.:

scripsit Tiberio, non ut profugus aut supplex, sed ex memoria prioris fortunae,

Tac. A. 2, 63: quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione;

attingit etiam bellicam,

Cic. Off. 1, 22, 76; cf. id. Quint. 11; 15 et saep.—E re rata, v. ratus.—