Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

pertinent

  • 1 pertineo

    pertĭnĕo, ēre, tĭnŭi - intr. - [st2]1 [-] aller jusqu'à, s'étendre jusqu'à, arriver, aboutir à. [st2]2 [-] tendre à, avoir pour but, servir à. [st2]3 [-] importer, être utile. [st2]4 [-] concerner, avoir rapport à, être relatif à, s'appliquer à, regarder, toucher, intéresser. [st2]5 [-] tenir à (par des liens de famille). [st2]6 [-] appartenir à, être la propriété de.    - Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, Caes. B. G. 1, 1: la Belgique s'étend jusqu'à la partie inférieure du Rhin.    - ad aliquem pertinet + prop. inf.: il importe à qqn que.    - pertinet ad te esse te talem, Cic.: il t'importe d'être tel.    - hoc ad me pertinet: cela me regarde, cela me concerne, c'est mon affaire.    - hoc quo pertineat dicet qui me noverit, Phaedr. 3: ce à quoi tend cet apologue, celui-là pourra le dire qui m'aura connu.    - quod ad famam vestram pertinet: en ce qui concerne votre réputation.    - haec lex ad ludos pertinet, Cic.: cette loi concerne les jeux.    - ad usum navium pertinere: servir aux besoins des navires.    - quorsus haec pertinent? - ut scias + sub. inf. Sen. Ep. 7, 66: [vers quel but tendent ces choses]= où veux-tu en venir? - c'est pour que tu saches que...    - regnum ad se pertinere arbitrabantur, Cic.: ils pensaient que le royaume leur revenait.    - cum haruspices ad imperatorem id pertinere prodigium praemonuissent, Liv. 25, 16: comme les haruspices avaient déclaré que ce prodige concernait le général.    - eodem pertinere: tendre au même but.    - id eo pertinuit quod: cela visait à ce but, à savoir que, cela visait à ce que.    - omnia quae ad se pertinebant, Vulg. Gen. 32, 23: tout ce qui lui appartenait.
    * * *
    pertĭnĕo, ēre, tĭnŭi - intr. - [st2]1 [-] aller jusqu'à, s'étendre jusqu'à, arriver, aboutir à. [st2]2 [-] tendre à, avoir pour but, servir à. [st2]3 [-] importer, être utile. [st2]4 [-] concerner, avoir rapport à, être relatif à, s'appliquer à, regarder, toucher, intéresser. [st2]5 [-] tenir à (par des liens de famille). [st2]6 [-] appartenir à, être la propriété de.    - Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, Caes. B. G. 1, 1: la Belgique s'étend jusqu'à la partie inférieure du Rhin.    - ad aliquem pertinet + prop. inf.: il importe à qqn que.    - pertinet ad te esse te talem, Cic.: il t'importe d'être tel.    - hoc ad me pertinet: cela me regarde, cela me concerne, c'est mon affaire.    - hoc quo pertineat dicet qui me noverit, Phaedr. 3: ce à quoi tend cet apologue, celui-là pourra le dire qui m'aura connu.    - quod ad famam vestram pertinet: en ce qui concerne votre réputation.    - haec lex ad ludos pertinet, Cic.: cette loi concerne les jeux.    - ad usum navium pertinere: servir aux besoins des navires.    - quorsus haec pertinent? - ut scias + sub. inf. Sen. Ep. 7, 66: [vers quel but tendent ces choses]= où veux-tu en venir? - c'est pour que tu saches que...    - regnum ad se pertinere arbitrabantur, Cic.: ils pensaient que le royaume leur revenait.    - cum haruspices ad imperatorem id pertinere prodigium praemonuissent, Liv. 25, 16: comme les haruspices avaient déclaré que ce prodige concernait le général.    - eodem pertinere: tendre au même but.    - id eo pertinuit quod: cela visait à ce but, à savoir que, cela visait à ce que.    - omnia quae ad se pertinebant, Vulg. Gen. 32, 23: tout ce qui lui appartenait.
    * * *
        Pertineo, pertines, pen. corr. pertinui, pertentum, pertinere, Ex per et teneo compositum, significat Pertingere, peruenire: et iungitur modo praepositioni IN, modo AD. Vlpianus. S'estendre jusques à quelque chose, et y toucher.
    \
        In tuas aedes pertinet. Vlpianus. Touche et vient juques à ta maison.
    \
        Quae ad posteritatis memoriam pertinerent. Cic. Parvinsent jusques, etc. Dequoy ceulx qui viendront apres nous eussent memoire.
    \
        Ad partem Oceani, quae ad Hispaniam pertinet. Caesar. Qui est tenante et s'estend jusques aux Espaignes.
    \
        Pertinens per naturam cuiusque rei. Cic. Se mettant, ou jectant, ou espandant par, etc.
    \
        Gratius mihi futurum, quam si ea tua liberalitas pertinuisset ad rem familiarem meam. Cic. Que si tu eusses usé de ceste liberalité en mes propres affaires.
    \
        Pertinet, Impersonale. Pomponius. Il appartient, Il affiert.
    \
        - magis haec malitia pertinet ad viros, Quam ad mulieres. Plaut. C'est plus par la malice des hommes, que des femmes.
    \
        Ad quem suspicio maleficii pertineat. Cic. Sur qui chet le souspecon, Qui est souspeconné de ceste meschanceté.
    \
        Ad quos pertineat facinus, vestigia nulla extant. Liu. Qui a faict la meschanceté.
    \
        Pertinet ad rem. Cic. Cela appartient, ou sert à l'affaire, Est pertinent à l'affaire.
    \
        Pertinet ad Remp. Cic. Cela appartient à la republique, Concerne l'utilité publique.
    \
        Nec vero haec oratio mea ad infirmandum foedus Gaditanorum pertinet. Cic. Ne tend pas à cela d'affoiblir, etc. L'intention de mon oraison n'est pas de vouloir, etc.
    \
        Pertinet oratio mea ad plures. Cic. Touche plusieurs.
    \
        Summa illuc pertinet, vt sciatis, etc. Cic. Tend à cela que, etc.
    \
        Pertinet eodem. Plin. Appartient à ce lieu là.
    \
        Caetera pertinere ad id putant, aut ad augendum, aut ad tuendum. Cic. Servir et aider.
    \
        Pertinet somnium ad hoc. Plautus. Mon songe revient à ceci, C'est ce que j'avoye songé.
    \
        Pertinet gemitus prouinciae ad capitis tui periculum. Cic. Tend à faire que tu meures, Concerne ta condemnation.
    \
        Pertinent ad vsum nauium. Caesar. Servent, Sont pertinents.
    \
        Eadem bonitas etiam ad multitudinem pertinet. Cic. Est necessaire au commun peuple, C'est aussi bien à faire au commun peuple d'avoir ceste bonté, que aux autres.
    \
        Si nihil ad eos pertinere arbitrarentur. Cic. S'ils pensoyent que cela ne leur touchast en rien, ou Que ce ne fust à faire à eulx de cela.

    Dictionarium latinogallicum > pertineo

  • 2 pertineo

    pertineo, tinuī, ēre (per u. teneo), sich hin erstrecken, sich erstrecken, sich hinziehen, I) eig.: hoc (latus) pertinet circiter milia passuum quinquaginta, Caes.: implicatio nervorum pertinet toto corpore (über den g. K.), Cic.: arteria aspera ad pulmones usque pertinet, Cic.: Belgae pertinent ad partem fluminis, Caes.: pert. in omnes partes, Cic.: unde pons in oppidum pertinens explicatur, Sall. fr.: iugum pertinens in Armeniam, Auct. b. Alex. – II) übtr. sich erstrecken, 1) sich erstrecken = sich verbreiten, caritas patriae per omnes ordines pertinebat, Liv.: bonitas ad multitudinem pertinet, Cic.: in totam vitam, Sen.: partium sensu non satis pertinente in omnia, Liv.: ratio quaedam per omnium naturam rerum pertinens, Cic. – 2) zu etw. dienen, führen, den u. den Zweck haben, quorsum, inquam, haec quaestio pertinet? Sen.: sed quo illa oratio pertinuit? an uti vos infestos coniurationi faceret? Sall.: ea, quae ad effeminandos animos pertinent, Caes.: quae res etsi nihil ad levandas iniurias pertinere videbantur, Caes.: dah. ad rem non pertinet m. folg. Infin., es führt zu nichts, es hat keinen Zweck, si ad rem non pertinet planius ostendere, quod etc., Cornif. rhet. 4, 37 Kays.: u. bes. quo od. quorsum (quorsus) pertinet m. folg. Infin., wozu dient es, wozu soll es führen, was hat es für einen Zweck (Sinn), quo pertinuit nudare corpus? Tac. ann. 3, 12: quorsum pertinuit stipare Platona Menandro? Hor. sat. 2, 3, 11: quorsus pertinuit hanc comparare materiam? Sen. nat. qu. 1, 17, 2. – 3) auf jmd. od. etw. sich beziehen, zu jmd. od. etwas gehören, jmd. od. etw. angehen, a) im allg.: ut prius quod ad deos pertinet dicam, Varro LL.: expugnatae urbis praedam ad militem, deditae ad duces pertinere (gehöre), Tac.: quae ad victum pertinebant, Nep.: pertinebit ad rem praeceptores paedagogosque pueris placidos dari, Sen.: illa res ad officium meum pertinet, Cic.: nihil ad patriciam Sulpiciorum familiam Quirinius pertinuit, ging die F. nichts an, Tac.: eodem pertinet, quod causam eius probo, Cic.: illud... quo pertineat, videte, Cic.: summa illuc pertinet, ut etc., Cic.: interpretando, quorsum quidque pertineat, Cic. – mit folg. Acc. u. Infin., ad rem pertinere visum est (es schien zweckmäßig) consules primo quoque tempore creari, Liv. 35, 24, 1: nihil deesse Ciceroni cum ad officium tum ad existimationem meam pertinet, erfordert sowohl meine Pflicht als usw., Cic. ad Att. 14, 16, 4: u. so Cic. de off. 3, 67. Liv. 10, 24, 17; 36, 26, 3; 45, 10, 5. – b) jmd. treffen, angehen, jmdm. gelten, zur Last fallen, ad quem suspicio maleficii pertineat, Cic.: se scire, ad quem maleficium pertineret, Cic.: ad imperatorem prodigium pertinere, Liv.: nec, ad quos pertineat facinus, vestigia ulla exstare, Liv. – c) jmd. od. etwas angenehm od. schmerzlich berühren, auf jmd. oder etwas Einfluß haben, von Einfluß sein, mors nec ad vivos nec ad mortuos pertinet, Cic.: nihil ista ad mortuum pertinent, berühren schmerzlich, Plin. ep.: hoc nihil ad me pertinet, Cic.: si quid hoc ad rem pertinet, wenn anders dieser Umstand etwas zur Sache tut, Cic.: haud sane multum ad se pertinere, utrum... an etc., es mache nicht viel für ihn aus, es sei für ihn ziemlich gleichgültig, Liv.: non putavit in rem pertinere ubi aut quando periret qui perire deberet, Sen. rhet. – d) jmd. od. etw. anbelangen, betreffen, in der Verbdg. quod od. quantum pertinet ad m. Acc. = was od. soviel den u. den od. das u. das anbelangt, was den u. den od. das u. das betrifft, in betreff des u. des, quod ad populum pertinet, Cic. Planc. 7: quod ad indutias pertineret, Caes. b. c. 3, 17, 3: öfter nachaug., quod ad aetates pertinet, Cels.: quod ad virtutem pertinet, Sen. rhet.: quod ad me pertinet, Sen. rhet. u. Flor.: quantum ad me od. ad te pertinet, Plin. ep.: quantum ad decernentes pertinet, Plin. ep.

    lateinisch-deutsches > pertineo

  • 3 pertineo

    pertineo, tinuī, ēre (per u. teneo), sich hin erstrecken, sich erstrecken, sich hinziehen, I) eig.: hoc (latus) pertinet circiter milia passuum quinquaginta, Caes.: implicatio nervorum pertinet toto corpore (über den g. K.), Cic.: arteria aspera ad pulmones usque pertinet, Cic.: Belgae pertinent ad partem fluminis, Caes.: pert. in omnes partes, Cic.: unde pons in oppidum pertinens explicatur, Sall. fr.: iugum pertinens in Armeniam, Auct. b. Alex. – II) übtr. sich erstrecken, 1) sich erstrecken = sich verbreiten, caritas patriae per omnes ordines pertinebat, Liv.: bonitas ad multitudinem pertinet, Cic.: in totam vitam, Sen.: partium sensu non satis pertinente in omnia, Liv.: ratio quaedam per omnium naturam rerum pertinens, Cic. – 2) zu etw. dienen, führen, den u. den Zweck haben, quorsum, inquam, haec quaestio pertinet? Sen.: sed quo illa oratio pertinuit? an uti vos infestos coniurationi faceret? Sall.: ea, quae ad effeminandos animos pertinent, Caes.: quae res etsi nihil ad levandas iniurias pertinere videbantur, Caes.: dah. ad rem non pertinet m. folg. Infin., es führt zu nichts, es hat keinen Zweck, si ad rem non pertinet planius ostendere, quod etc., Cornif. rhet. 4, 37 Kays.: u. bes. quo od. quorsum (quorsus) pertinet m. folg. Infin., wozu dient es, wozu soll es führen, was hat es für einen Zweck (Sinn), quo pertinuit nudare corpus? Tac. ann.
    ————
    3, 12: quorsum pertinuit stipare Platona Menandro? Hor. sat. 2, 3, 11: quorsus pertinuit hanc comparare materiam? Sen. nat. qu. 1, 17, 2. – 3) auf jmd. od. etw. sich beziehen, zu jmd. od. etwas gehören, jmd. od. etw. angehen, a) im allg.: ut prius quod ad deos pertinet dicam, Varro LL.: expugnatae urbis praedam ad militem, deditae ad duces pertinere (gehöre), Tac.: quae ad victum pertinebant, Nep.: pertinebit ad rem praeceptores paedagogosque pueris placidos dari, Sen.: illa res ad officium meum pertinet, Cic.: nihil ad patriciam Sulpiciorum familiam Quirinius pertinuit, ging die F. nichts an, Tac.: eodem pertinet, quod causam eius probo, Cic.: illud... quo pertineat, videte, Cic.: summa illuc pertinet, ut etc., Cic.: interpretando, quorsum quidque pertineat, Cic. – mit folg. Acc. u. Infin., ad rem pertinere visum est (es schien zweckmäßig) consules primo quoque tempore creari, Liv. 35, 24, 1: nihil deesse Ciceroni cum ad officium tum ad existimationem meam pertinet, erfordert sowohl meine Pflicht als usw., Cic. ad Att. 14, 16, 4: u. so Cic. de off. 3, 67. Liv. 10, 24, 17; 36, 26, 3; 45, 10, 5. – b) jmd. treffen, angehen, jmdm. gelten, zur Last fallen, ad quem suspicio maleficii pertineat, Cic.: se scire, ad quem maleficium pertineret, Cic.: ad imperatorem prodigium pertinere, Liv.: nec, ad quos pertineat facinus, vestigia ulla exstare, Liv. – c) jmd. od. etwas angenehm od. schmerzlich berühren, auf
    ————
    jmd. oder etwas Einfluß haben, von Einfluß sein, mors nec ad vivos nec ad mortuos pertinet, Cic.: nihil ista ad mortuum pertinent, berühren schmerzlich, Plin. ep.: hoc nihil ad me pertinet, Cic.: si quid hoc ad rem pertinet, wenn anders dieser Umstand etwas zur Sache tut, Cic.: haud sane multum ad se pertinere, utrum... an etc., es mache nicht viel für ihn aus, es sei für ihn ziemlich gleichgültig, Liv.: non putavit in rem pertinere ubi aut quando periret qui perire deberet, Sen. rhet. – d) jmd. od. etw. anbelangen, betreffen, in der Verbdg. quod od. quantum pertinet ad m. Acc. = was od. soviel den u. den od. das u. das anbelangt, was den u. den od. das u. das betrifft, in betreff des u. des, quod ad populum pertinet, Cic. Planc. 7: quod ad indutias pertineret, Caes. b. c. 3, 17, 3: öfter nachaug., quod ad aetates pertinet, Cels.: quod ad virtutem pertinet, Sen. rhet.: quod ad me pertinet, Sen. rhet. u. Flor.: quantum ad me od. ad te pertinet, Plin. ep.: quantum ad decernentes pertinet, Plin. ep.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > pertineo

  • 4 pertineo

    per-tĭnĕo, ŭi, 2, v. n. [teneo], to stretch out, reach, extend to a place; to arrive at a place (class., esp. in the trop. signif.); constr. with ad and acc., or with advv.; very rarely with in or per and acc.; v. infra.
    I.
    Lit.:

    aspera arteria ad pulmones usque pertinet,

    Cic. N. D. 2, 54, 136:

    venae in omnes partes corporis pertinentes,

    id. ib. 2, 55, 137:

    deus pertinens per naturam cujusque rei, etc.,

    id. ib. 2, 28, 71:

    Belgae pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni,

    Caes. B. G. 1, 1:

    rivi, qui ad mare pertinebant,

    id. B. C. 3, 49:

    hanc (silvam) longe introrsus pertinere,

    id. B. G. 6, 9:

    in vastae magnitudinis urbe partium sensu non satis pertinente in omnia,

    extending in all directions, Liv. 25, 24, 6 Weissenb. ad loc.; cf.:

    quod ait praetor: pertinet, hoc significat: quod ex aedibus ejus in tuas pertinet, hoc est dirigitur, extenditur, pervenit,

    Dig. 43, 22, 1.—
    II.
    Trop.
    A.
    To reach, extend (like diêkein, kathêkein):

    eadem bonitas etiam ad multitudinem pertinet,

    Cic. Lael. 14, 50:

    caritas patriae per omnes ordines pertinebat,

    i. e. pervaded, Liv. 23, 49, 3:

    ad posteritatis memoriam pertinere,

    Cic. Sen. 23, 82:

    fulmina, quorum significatio ad totam vitam pertinet,

    Sen. Q. N. 2, 47 init.:

    hic pertinet a natali ad diem extremum,

    id. Ep. 12, 6.—
    B.
    To belong, relate, concern, pertain or have reference to, affect any thing:

    somnium ad aliquam rem pertinet,

    Plaut. Merc. 2, 1, 28:

    illa res ad meum officium pertinet,

    Cic. Rosc. Am. 13, 36:

    nihil ad patriciam Sulpiciorum familiam Quirinius pertinuit,

    Tac. A. 3, 48:

    haec breviter attingemus, scrutati maxime pertinentia,

    Plin. 18, 35, 78, § 341.—
    2.
    To have a tendency, to tend or lead to an object or result, Varr. R. R. 2, 1:

    illud quo pertineat, videte,

    Cic. Agr. 2, 8, 20; id. Att. 8, 9, 1:

    quod autem plures a nobis nominati sunt, eo pertinuit, quod, etc.,

    id. Brut. 87, 299:

    summa illuc pertinet, ut sciatis, etc.,

    id. Verr. 2, 5, 10, § 25:

    interpretando, quorsum quidque pertineat,

    id. N. D. 3, 23, 60 fin.:

    quid ista ad vidulum pertinent, servae sint istae an liberae?

    Plaut. Rud. 4, 4, 62.—Esp. in phrase: quod ad aliquem (aliquid) pertinet, as far as concerns, in regard to (mostly post-Aug.): quod ad inducias pertineret, sic belli rationem esse divisam, ut, etc., * Caes. B. C. 3, 17, 3:

    quod ad nationes exteras pertinet, Cicero varie,

    Quint. 11, 1, 89:

    quod ad Dymnum pertinet, nihil scio,

    Curt. 6, 11, 30: quod pertinet ad elephantos, id. [p. 1359] 9, 2, 19; cf.:

    quantum ad decernentes pertinet,

    Plin. Ep. 8, 6, 14:

    quod ad me pertinet, intellego me perdidisse, etc.,

    Sen. Cons. ad Helv. 10, 2; id. Ep. 119, 12; id. Suas. 6, 12; 7, 1:

    cum virtutibus tum etiam fortuna, siquid hoc ad rem pertinet,

    Cic. Fam. 13, 13:

    quatenus quidque se attingat ad seque pertineat perspicere,

    Cic. Fin. 5, 9, 24:

    illud dissimulas ad te quod pertinet,

    Mart. 7, 10, 9. —
    C.
    To apply to, be applicable to, to suit, be suitable to a person or thing:

    magis pol haec malitia pertinet ad viros, quam ad mulieres,

    Plaut. Truc. 4, 3, 36:

    ad quem suspicio maleficii pertineat,

    on whom suspicion should fall, Cic. Rosc. Am. 7, 18:

    ad officium meum,

    id. ib. 13, 36:

    liberalitas ad rem familiarem meam,

    id. Fam. 12, 28:

    ad imperatorem prodigium pertinere,

    Liv. 25, 16.—
    D.
    To belong, be the right of (usu. of a right, as opp. to possession):

    sed regnum ad se et ad matrem suam pertinere arbitrabantur,

    Cic. Verr. 2, 4, 27, § 61:

    ad quem jure regnum pertinet,

    Liv. 40, 11, 7:

    bona ad me pertinent, solus enim sum filius defuncti,

    Quint. 5, 14, 15:

    Europa jam, dubio procul, jure ad Romanos pertinebat,

    Flor. 2, 8, 7:

    (Armenia) quae antea ad majores suos pertinuisse monstrabat,

    Amm. 26, 4, 6.—
    E.
    To belong, to be the property of (late Lat.):

    omnia quae ad se pertinebant,

    Vulg. Gen. 32, 23; id. Exod. 9, 4; id. 1 Reg. 25, 21.—Hence, adv.: pertĭnenter, aptly, suitably, appositely, pertinently (post-class.):

    pertinenter ad causam,

    Tert. adv. Marc. 4, 38.— Comp.:

    pertinentius,

    Tert. adv. Marc. 4, 9.— Sup.:

    pertinentissime,

    Tert. adv. Marc. 4, 31.

    Lewis & Short latin dictionary > pertineo

  • 5 pertineo

    per-tineo, tinuī, —, ere [ teneo ]
    1) простираться, тянуться, достигать (ab или ex aliquā re, in или ad aliquid C, Cs etc.)
    2) касаться, относиться ( suspicio pertĭnet ad aliquem C)
    nec ad caelum nec ad terram p. погов. Pt — не иметь отношения ни к небу, ни к земле (ср. «ни к селу ни к городу»)
    ad rectam vivendi viam p. Cучить как правильно жить
    culpa pertinet ad aliquem C — вина падает на кого-л.
    illud, quo pertineat, videte C — обратите внимание на то, к чему ведёт следующее
    4) служить, способствовать (ad usum alicujus Cs, O; ad effeminandos animos Cs)
    quo ( quorsum) pertinet? T, H кчему (это)?
    ad felicitatem alicujus p. Sen — иметь целью чьё-л. счастье
    5) иметь значение, быть важным
    ad me maxime pertinet, neminem esse... C — для меня чрезвычайно важно, чтобы никто..

    Латинско-русский словарь > pertineo

  • 6 contineo

    con-tineo, tinuī, tentum, ēre (con u. teneo), I) zusammenhalten, 1) verbindend, a) fest aneinanderhaltend zusammenhalten, α) eig., v. Pers., fracturam manu, Cels. – v. Lebl., sutura, si nimis rara est, non continet (verst. vulnus), Cels. – im Passiv, contineri, zusammengehalten werden = zusammenhalten (intrans.), in sich festhalten (intrans.), cum agger altiore aquā contineri non posset, Caes.: quas membranas natura firmas fecit, ut continerentur (zusammenhielten = nicht auseinander gingen od. sich nicht verschöben), Cic. – so auch im Aktiv intrans., per hortum utroque commeatus continet, hängt zusammen, Plaut. Stich. 452 R. – β) übtr., zusammenhalten = im Bestehen (im Gange) erhalten, aufrecht erhalten, haec quae vitam continent omnem, Cic.: sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet, Cic.: nec enim ulla res vehementius rem publicam continet quam fides, Cic. (u. so im Passiv id hominum genus, a quo uno et summa res publica et illa provincia maxime continetur, Cic.): c. Romanis (den R.) militarem disciplinam, Liv.: hostium imminens metus disciplinam veterem continebat, Flor. – im Passiv, ut ceterae naturae suis seminibus gignuntur, augescunt, continentur, sic etc., Cic.: vis multā exercitatione continenda est, Quint.

    b) ungetrennt beieinander behaltend, zusammen halten, zusammen- od. beieinander behalten, merces (Ggstz. partiri) Cic.: milites, Caes.: exercitum (Ggstz. in civitates dividere), Liv. 28, 2, 16 (versch. v. unten no. II, 3, b, β, αα [S. 1615] aus Cic. de imp. Pomp. 38): c. gregem voce (v. Kranichen), Plin.: maximos ferarum greges linea pennis distincta continet, Cic.: aqua in devexo fluit, in plano continetur et stagnat, Sen. – m. Advv. od. Praepp. (wo?), naves frumentumque ibi, Caes.: manipulos ad signa, Caes.: ceteros in armis, Liv.: legiones uno loco, Caes.

    c) übh. in Verbindung, in Zusammenhang bringend zusammenhalten, verbinden, α) eig.: quod oppidum Cenabum pons fluminis Ligeris continebat, mit dem jenseitigen Ufer verband, Caes. b. G. 7, 11, 6. – gew. im Passiv, omnium legionum hiberna milibus passuum centum continebantur, standen auf einer Strecke von 100000 Schr. miteinander in Verbindung, Caes.: eorum (portuum) coniunctione pars oppidi, quae appellatur Insula, mari disiuncta angusto, ponte rursus adiungitur et continetur, Cic. – m. cum u. Abl. od. mit inter se, zB. eadem magni refert primordia cum quibus contineantur, in Verbindung stehen, Lucr.: si mundus globosus est ob eamque causam omnes eius partes undique aequabiles ipsae per se atque inter se continentur etc., zusammenhängen, Cic. – β) übtr.: omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune et quasi cognatione quādam inter se continentur, Cic.: alcis hospitio contineri, durch G. mit jmd. verbunden sein, Nep.: ut non beneficiis mutuis, sed communi odio, quod erga regem susceperant, contineri viderentur, Nep.

    2) umgebend, umschließend, a) zusammenhalten = umschlossen od. eingeschlossen halten, α) übh.: orbis extumus, arcens et continens ceteros, Cic.: ut (caro mollis) intestina non satis contineat, Cels.: vis caloris... hieme fit densior eamque ob causam calorem insitum in terris continet artius, Cic.: mundus, qui omnia complexu suo coërcet et continet, Cic.: Oceanus ponto quā continet orbem, Tibull. – im Passiv, contineri m. Abl. = v. einer Örtl. umschlossen-, eingeschlossen-, umgrenzt werden, eorum una pars continetur Garumnā flumine, Oceano, finibus Belgarum, Caes.: Gallia, quae saltu Pyrenaeo Alpibusque et monte Cebennā, fluminibus Rheno et Rhodano continetur, Suet.: qui vicus positus in valle altissimis montibus undique continetur, Caes.: ita angustis montibus (eng aneinander stoßenden Bergen) mare continebatur, ut etc., Caes.: mare ripis contentum insularum non longe distantibus, Mela. – β) hemmend, feindl. umschlossen halten, eingeschlossen halten, einschließen, gefangen halten, v. lebl. Subjj., quos vincula continuerant, non castra, Iustin. – v. Pers., beluas immanes saeptis, Cic.: ventos carcere (Ggstz. ventos emittere), Ov.: alqm vinculis Romae (Ggstz. solvere), Suet.: catulos per diem catenis (Ggstz. noctibus solvere), Col.: quam illum ut honorate sic secure continet! wie ehrenvoll u. wie sorglos hält er ihn gefangen! Vell.: claustris poenalibus contineri, Solin. 1, 124. – als milit. t. t., umlagernd, umstellend eingeschlossen halten, einschließen, Pompeium quam angustissime, Caes.: hostes proelio superatos, Caes.: equitatum Pompeianum ad Dyrrhachium, Caes.: contineri munitionibus, Caes.

    b) umschließend in sich enthalten, in sich tragen od. haben, in sich begreifen, m. in u. Abl. od. m. bl. Abl., α) v. Pers.: spes illa, quam in alvo continebat, unter dem Herzen trug (v. einer Schwangeren), Cic.: so auch cum praegnans hunc ipsum Dionysum alvo contineret, Cic. – übtr., odium in omnes bonos conceptum iam diu c., Cic.: c. a deo immissum dolorem, non a se conceptum, Cic. – omnium rerum, quae ad dicendum pertinent, fontes animo ac memoriā c., Cic. – β) v. Lebl.: linea, quae centum continet pedes, Quint.: quattuor aeterna genitalia mundus continet, Ov.: si membranae eum (umorem) continuerunt, Cels.: gelum, quod (umor) continet in se, Lucr.: ut omnia, quae alantur et crescant, contineant in se vim caloris, Cic.: calor, qui aquis continetur, im W. enthalten ist, Cic. – übtr., αα) übh., enthalten, umfassen, tales res, quales hic liber continet, Cic.: primus liber (historiarum) continet res gestas regum populi Romani, Nep.: nonus liber, quo missa ad Achillem legatio continetur, Quint.: litterae tuae partim laeta partim tristia continent, Plin. ep.: quod tabulae continent, Quint.: tabellae senatus consultum continentes, Val. Max.: liber secreta civilium sacrorum continens, Val. Max.: Idus Martiae magnum mendum continent, Cic.: simplex causa est, quae absolutam in se continet unam quaestionem, Cic. – und mit folg. Acc. u. Infin. od. indir. Fragesatz, tertia epistula continebat esse tibi redditam orationem pro Clario, Plin. ep.: tabulae, quibus centum talenta dedisse Thebanos continebatur, Quint.: quando ipsos loqui deceat, quartus liber continet, Quint. – im Passiv, is liber, quo acceptae et expensae summae continebantur, Val. Max.: earum ipsarum rerum, de quibus agimus, prima institutio et quasi disciplina illo libro continetur, Cic.: epistulae ei redduntur, quibus bellum Agidis in Graecia, bellum Alexandri in Italia continebatur, Iustin.: facinus, in quo omnia nefaria contineri mihi atque inesse (begriffen u. enthalten zu sein) videntur, Cic.: diei brevitas conviviis, noctis longitudo stupris et flagitiis continebatur, wurde ausgefüllt mit usw., Cic. – ββ) etw. wesentlich in sich enthalten, etw. wesentlich bedingen, das Wesen einer Sache ausmachen, der wesentliche Inbegriff-, der Hauptpunkt (die Hauptsache) sein von od. bei etw. (s. Kühner Cic. Tusc. 3, 58. Giese Cic. de div. 1, 117. Matthiä Cic. Rosc. Am. 34), quod rem continet, quae rem continent, das, worauf es ankommt, das Wesentliche, Cic.: quod maxime rem causamque continet, Cic.: quae maxime rem continerent erant, die etwa die Hauptpunkte waren, Liv.: quod hunc locum continet, de quo agimus, Cic.: videamus de summo bono, quod continet philosophiam, welches der Hauptpunkt der Ph. ist, Cic.: haec quae vitam continent omnem, wesentlich bedingen, Cic. – im Passiv contineri alqā re od. in alqa re = wesentlich in etw. enthalten-, in od. unter etw. begriffen sein, wesentlich in etw. bestehen, durch etw. wesentlich bedingt sein, das Wesen einer Sache ausmachen, auf etw. sich wesentlich stützen, um etw. sich wesentlich drehen, non enim venis et nervis et ossibus continentur (di), Cic.: vita corpore et spiritu continetur, Cic.: status rei publicae maxime iudicatis rebus continetur, Cic.: exemplis continetur Aesopi genus, Phaedr.: artis pars magna continetur imitatione, Quint.: quo more caerimonia continetur, Caes.: Romanum foedus, quo nostra omnia continentur, Liv.: dolus malus in simulatione continetur, Cic. – v. Pers., bei etw. wesentlich beteiligt sein, qui viri hoc sermone continentur, Cic. de or. 3, 9.

    II) behalten, 1) umfassend, umschließend halten, umfaßt halten, festhalten, a) im allg.: α) v. der Hand u. v. d. Pers., die mit der Hand umfaßt: acus ea veniat in sinistram, quam dextra continuit, Cels. – v. der Pers., c. dextram obambulantis, Suet.: alcis caput, Plaut. u. Cels.: alcis caput a posteriore parte (von hinten), Cels.: colem masculi sinistrā manu (bei einer Operation), Cels.: alqm (bei einer Operation), Cels., Auct. b. Afr. u. Curt.: u. so se continendum praebere, sich halten lassen, Curt. – β) v. Lebl., festhalten, in seiner Lage od. Stellung halten, quadratas regulas defigunt, quae lateres contineant, Caes.: naves minus commode copulis continebantur, Caes. – u. als mediz. t. t., ut (fascia) impositum medicamentum contineat, Cels.: nisi utrimque recti valentesque nervi collum contineant, Cels.: ferulae circumpositae ossa in sede sua contineant, Cels.

    b) Empfangenes bei sich festhalten, behalten, α) v. der Hand: expeditius manus rapiunt, quam continent, Curt. – u. v. der Pers., mit der Hand, difficile est continere, quod capere non possis, Curt. – β) v. Magen: alvus arcet et continet, quod recipit, Cic.: alvus alias cibos non transmittit, alias non continet, Plin.: u. ohne Objekt, stomachus non od. parum continet, Cels. – im Passiv, si cibus non continetur od. non contineri potest (verst. alvo), Cels. – u. im üblen Sinne, quia quod infusum est (das Klistier) alvo continetur, Cels. – v. der Pers., im Magen, onerati mero non continent cibum vino redundante, Sen. – γ) v. Gedächtnis: velox mihi memoria erat ad continenda, quae acceperam, Sen. rhet.: nec disci audiendo possunt omnia nec memoriā contineri, Lact. – δ) v. andern Ggstdn.: mollis lana, quae umorem intus contineat, Cels.: lapides rotundi, qui et contineant umorem et transmittant, Plin.: ut scrobes quam maxime accipiant aquam contineantque, Plin.: arida continent odorem diutius, Plin.

    2) wo behalten = wo bleiben lassen, a) übh.: digitum ibi continere, donec etc., Cels.: aeger manus sub multa veste continere debet, Cels.: contineat sub lingua salem, donec liquescat, Plin.: semper manum intra pallium, Quint.: c. manus paenulis, Suet.: brachium veste, Quint.: aquam calidam ore, Cels.: oleum in ore, Plin. – übtr., jmd. in einer Tätigkeit, in einem Zustande bleiben lassen, in od. bei etw. erhalten, alqm in ea exercitatione, Cic.: se in suis perennibus studiis, Cic.: haud aequo animo se in secundo gradu, sich begnügen mit usw., Curt.: alqm in officio suo, Cornif. rhet.: Belgas in officio (Gehorsam), Caes.: civitates in amicitia, Hirt. b. G.: Galliam in pace, Hirt. b. G.: Hispanias in summa quiete, Vell.: alqm sub tutela sua, bevormunden, Sen. – u. als mediz. t. t., alqm in ieiunio, Cels.: quā ratione aeger continendus sit, wie zu halten, Cels.

    b) wo verweilen lassen, sich aufhalten lassen, sich aufzuhalten nötigen, wie unser behalten, innen halten u. bl. halten, milites sub pellibus, Caes.: pecudem sub tecto, Col.: aegrum lucido loco od. obscuro loco, Cels.: exercitum castris, Caes.: partem iuniorum domi, Liv.: alqm domi atque intra privatos parietes, Quint.: deos parietibus inclusos, Cic.: indignationes domi, verbergen, Liv. 1, 10, 1. – v. lebl. Subjj., rogo ut veniat, quia me recens adhuc luctus limine contineret, Plin. ep.: u. (im Bilde) neque privata domus parietibus continere voces coniurationis tuae potest, Cic.: si sui iuris finibus matronas contineret pudor, Liv. – bes. oft se continere u. Passiv contineri, sich halten, sich aufhalten, sich innen halten, se in lectulo, Cels.: se in villa, Val. Max.: se in Italia, Vell.: se intra coloniam suam, Sen. rhet.: sese intra silvas in occulto, sich in den W. verborgen halten, Caes.: se hoc colle, Caes.: se tectis od. se alvo (v. Bienen), Plin.: se vallo adversus validiorem hostem, Liv.: se portis muroque, Liv.: se suo loco (Stellung), Caes.: sese ad hoc tempus his sedibus, Caes.: se ruri, Ter.: se consulto domi, Cic.: u. (im Bilde) se suarum rerum finibus, Cic.: u. (m. Ang. wie?) si Poenus sub angulo Alpium quietus se contineat, sich ruhig verhalte, Liv. 29, 5, 9. – im Passiv, contineri intra suum limen, sich auf das Haus beschränken, Liv.: contineri tecto ac parietibus, Cic., tectis ac tenebris, Cic.: absol., acies ad solis occasum continentur, bleiben stehen, bleiben in ihrer Stellung, Caes. b. c. 1, 83, 3. – dah. prägn., α) alqm continere, jmd. innen halten = im Hause zu bleiben nötigen, frigidus agricolam si quando continet imber, Verg. georg. 1, 259. – u. so bes. nachaug. oft se continere, sich innen halten (Ggstz. progredi), gew. = zu Hause bleiben, Cels. u. Suet.; selten = sich im Lager halten, zB. Iustin. 42, 4, 8. – β) alqd continere, etw. innen behalten = nicht mitteilen, teils Geschriebenes nicht herausgeben, reliquos libros, Cic. ad Att. 13, 21, 4. – teils Gewußtes bei sich od. für sich behalten, verschwiegen halten (Ggstz. proferre), quae vera audivi taceo atque contineo optime, Ter.: petimus ab Antonio, ut ea, quae continet neque adhuc protulit, explicet nobis, Cic. – teils einen Affekt zurückhalten, unterdrücken, verbergen = nicht äußern, nicht laut werden lassen m. dopp. Acc., alqd (gaudium, dolorem) tacitum c. od. c. non posse, Liv. 30, 17, 5 u. 40, 3, 5. c) wo aufbewahrt halten, aufbewahren, lacus (est) lacuna magna, ubi aqua contineri potest, Varro LL.: c. murenas ingentes in piscina, Sen.: privatā custodiā (Obhut) contineri (v. Schriften), Cic.: ebenso Vestae custodiā contineri (v. Palladium), Cic.: gens Aegyptiorum, quae plurimorum saeculorum et eventorum memoriam litteris continet, Cic.

    3) innen halten, einhalten = anhalten, aufhalten, an sich halten, hemmen, deutsch auch bl. halten, a) eig.: α) Lebl.: aquam, Caes.: ora frenis spumantibus, Phaedr. – animam in dicendo, Cic.: spiritum, Cels.: spiritum diutius, Cels.: spiritum in natando, Plin.: gradum, Verg.: c. vocem, den Mund halten, Cic.: c. risum, Cic.: vix od. non c. lacrimas, Plaut. u. Aur. Vict.: non c. bilem, Sen. rhet.: diligentissime c. linguam, im Zaume halten, Cic.: so petulans non linguam, non manum continet, Sen.: unde manum iuventus metu deorum continuit? Hor. – β) leb. Wesen: suos continuit silentio (in St.), Liv.: artis frenis continet equos, Sen. poët. – v. leb. Subjj., an te tempestas continet? Plaut.: hos omnes flumina continebant, Caes.

    b) übtr.: α) jmd. aufhalten, abhalten, enthalten, m. ab u. Abl., suos a proelio, Caes.: omni ope milites ab seditione, Liv.: de omnibus rebus c. se ab assentiendo, Cic.: contineo me ab exemplis, Cic. – m. folg. ne od. (bei vorhergeh. Negation) m. quin od. quominus u. Konj., contineo igitur me, ne incognito assentiar, Cic.: ut contineant milites, ne studio pugnandi longius progrediantur, Caes.: nec contineri Macedones poterant, quin cursu quoque ad hostem contenderent, Curt.: ut vix ab amicis, quominus occideret eum, contineretur, Curt. – β) im Zaume-, in Schranken halten, αα) politisch od. militärisch im Zaume-, im Gehorsam (in der Treue) halten od. erhalten, in der Zucht halten (s. Fabri Liv. 22, 22, 11), reliquos Macedonas, Liv.: nauticos in navibus, Liv.: exercitum (v. Feldherrn), Cic. de imp. Pomp. 38 (versch. von Liv. 28, 2, 16 oben no. I, 1, b). – v. lebl. Subjj., severitas imperii eos continuit, Liv.: metum continuisse ad eam diem Hispanorum animos, Liv. – m. Abl. (durch), c. Asiam modico exercitu, Curt.: proprio bello Tiburtes, Liv.: Etruscos non tam armis, quam iudiciorum terrore, Liv.: c. aequitate animi plebem, durch Zufriedenheit im Gehorsam halten = zufrieden erhalten, Caes.: c. fide populares, durch Tr. im G. h. = in der Tr. erhalten, Curt.: quae pauca (oppida) magis metu quam fide continebantur, Liv. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quin u. Konj., qui (Bituriges) unius legionis hibernis contineri (abgehalten werden) non poterant, quin bellum pararent, Hirt. b. G. 8, 2. § 2. – ββ) moralisch im Zaume halten, bezähmen, zügeln, mäßigen, u. refl. continere se od. Passiv contineri medial = an sich halten, sich mäßigen, sich beherrschen, omnes cupiditates, Cic.: appetitiones od. appetitus animi (Ggstz. remittere, freien Lauf lassen), Cic.: se, Cic.: insolentiam suam modeste, Cic.: u. (v. lebl. Subjj.) quosdam continet metus, Quint.: ut metu contineatur audacia, Cic. – m. in u. Abl., in Scaevola c. dicta, Cic.: c. se in aliqua libidine (Ggstz. se in aliqua libidine effundere), Cic.: im Passiv, in illa cupiditate contineri, sich mäßigen (Ggstz. flagrare amentiā, inflammatā ferri libidine), Cic. – m. ab u. Abl., temeritatem ab omni lapsu, Cic.: a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se et repressit, Cic. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quin u. Konj., te non potuisse continere iracundiam tuam, quin nobis de morte Caesaris obiceres, Brut. et Cass. in Cic. ep.: non continentes (verst. se), quin protinus adicerent, Vell.: non posse milites contineri, quin etc., Caes.: vix me contineo, quin involem in capillum, Ter.: male me, quin vera faterer, continui, male, quin, ut oportuit, oscula ferrem, Ov.: im Passiv, contineri, quin complectar, non queo, Plaut. – im Passiv im Zshg. absol., equidem cupio (sc. reducere) et vix contineor (sc. quin reducam), Ter. Hec. 615.

    lateinisch-deutsches > contineo

  • 7 quorsum

    quorsum (quorsus), adv. et conj. [quo + versum] [st2]1 [-] dans quelle direction? où? [st2]2 [-] au fig. vers quel but? dans quel but? à quoi bon?    - quorsum pertinuit stipare Platona Menandro, Eupolin, Archilochum? Hor.: à quoi bon avoir serré dans tes bagages Platon, Ménandre, Eupolin, Archiloque?    - quorsum haec pertinent? Cic.: où tend ce discours?
    * * *
    quorsum (quorsus), adv. et conj. [quo + versum] [st2]1 [-] dans quelle direction? où? [st2]2 [-] au fig. vers quel but? dans quel but? à quoi bon?    - quorsum pertinuit stipare Platona Menandro, Eupolin, Archilochum? Hor.: à quoi bon avoir serré dans tes bagages Platon, Ménandre, Eupolin, Archiloque?    - quorsum haec pertinent? Cic.: où tend ce discours?
    * * *
        Quorsum, Aduerbium ad locum, cum interrogatione, et sine interrogatione aliquando ponitur. Quelle part.
    \
        Nescio quorsum eam. Terent. Vers quel lieu, ou costé.
    \
        Aut ego nesciebam quorsum tu ires? Terent. Pense tu que je ne sceusse pas bien ou tendoyent tes parolles?
    \
        Quorsum recidat responsum tuum, non magnopere laboro. Cicero. Il ne me chault pas beaucoup à quel propos tu as faict telle response.
    \
        Quorsum istuc? Terent. A quel propos dis tu ceci? Que pretends tu par ces parolles? A quelle fin dis tu ceci?

    Dictionarium latinogallicum > quorsum

  • 8 contineo

    con-tineo, tinuī, tentum, ēre (con u. teneo), I) zusammenhalten, 1) verbindend, a) fest aneinanderhaltend zusammenhalten, α) eig., v. Pers., fracturam manu, Cels. – v. Lebl., sutura, si nimis rara est, non continet (verst. vulnus), Cels. – im Passiv, contineri, zusammengehalten werden = zusammenhalten (intrans.), in sich festhalten (intrans.), cum agger altiore aquā contineri non posset, Caes.: quas membranas natura firmas fecit, ut continerentur (zusammenhielten = nicht auseinander gingen od. sich nicht verschöben), Cic. – so auch im Aktiv intrans., per hortum utroque commeatus continet, hängt zusammen, Plaut. Stich. 452 R. – β) übtr., zusammenhalten = im Bestehen (im Gange) erhalten, aufrecht erhalten, haec quae vitam continent omnem, Cic.: sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et continet, Cic.: nec enim ulla res vehementius rem publicam continet quam fides, Cic. (u. so im Passiv id hominum genus, a quo uno et summa res publica et illa provincia maxime continetur, Cic.): c. Romanis (den R.) militarem disciplinam, Liv.: hostium imminens metus disciplinam veterem continebat, Flor. – im Passiv, ut ceterae naturae suis seminibus gignuntur, augescunt, continentur, sic etc., Cic.: vis multā exercitatione continenda est, Quint.
    b) ungetrennt beieinander behaltend, zusammen-
    ————
    halten, zusammen- od. beieinander behalten, merces (Ggstz. partiri) Cic.: milites, Caes.: exercitum (Ggstz. in civitates dividere), Liv. 28, 2, 16 (versch. v. unten no. II, 3, b, β, αα [S. 1615] aus Cic. de imp. Pomp. 38): c. gregem voce (v. Kranichen), Plin.: maximos ferarum greges linea pennis distincta continet, Cic.: aqua in devexo fluit, in plano continetur et stagnat, Sen. – m. Advv. od. Praepp. (wo?), naves frumentumque ibi, Caes.: manipulos ad signa, Caes.: ceteros in armis, Liv.: legiones uno loco, Caes.
    c) übh. in Verbindung, in Zusammenhang bringend zusammenhalten, verbinden, α) eig.: quod oppidum Cenabum pons fluminis Ligeris continebat, mit dem jenseitigen Ufer verband, Caes. b. G. 7, 11, 6. – gew. im Passiv, omnium legionum hiberna milibus passuum centum continebantur, standen auf einer Strecke von 100000 Schr. miteinander in Verbindung, Caes.: eorum (portuum) coniunctione pars oppidi, quae appellatur Insula, mari disiuncta angusto, ponte rursus adiungitur et continetur, Cic. – m. cum u. Abl. od. mit inter se, zB. eadem magni refert primordia cum quibus contineantur, in Verbindung stehen, Lucr.: si mundus globosus est ob eamque causam omnes eius partes undique aequabiles ipsae per se atque inter se continentur etc., zusammenhängen, Cic. – β) übtr.: omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune et quasi cogna-
    ————
    tione quādam inter se continentur, Cic.: alcis hospitio contineri, durch G. mit jmd. verbunden sein, Nep.: ut non beneficiis mutuis, sed communi odio, quod erga regem susceperant, contineri viderentur, Nep.
    2) umgebend, umschließend, a) zusammenhalten = umschlossen od. eingeschlossen halten, α) übh.: orbis extumus, arcens et continens ceteros, Cic.: ut (caro mollis) intestina non satis contineat, Cels.: vis caloris... hieme fit densior eamque ob causam calorem insitum in terris continet artius, Cic.: mundus, qui omnia complexu suo coërcet et continet, Cic.: Oceanus ponto quā continet orbem, Tibull. – im Passiv, contineri m. Abl. = v. einer Örtl. umschlossen-, eingeschlossen-, umgrenzt werden, eorum una pars continetur Garumnā flumine, Oceano, finibus Belgarum, Caes.: Gallia, quae saltu Pyrenaeo Alpibusque et monte Cebennā, fluminibus Rheno et Rhodano continetur, Suet.: qui vicus positus in valle altissimis montibus undique continetur, Caes.: ita angustis montibus (eng aneinander stoßenden Bergen) mare continebatur, ut etc., Caes.: mare ripis contentum insularum non longe distantibus, Mela. – β) hemmend, feindl. umschlossen halten, eingeschlossen halten, einschließen, gefangen halten, v. lebl. Subjj., quos vincula continuerant, non castra, Iustin. – v. Pers., beluas immanes saeptis, Cic.: ventos carcere (Ggstz. ventos emittere), Ov.: alqm vinculis Romae (Ggstz.
    ————
    solvere), Suet.: catulos per diem catenis (Ggstz. noctibus solvere), Col.: quam illum ut honorate sic secure continet! wie ehrenvoll u. wie sorglos hält er ihn gefangen! Vell.: claustris poenalibus contineri, Solin. 1, 124. – als milit. t. t., umlagernd, umstellend eingeschlossen halten, einschließen, Pompeium quam angustissime, Caes.: hostes proelio superatos, Caes.: equitatum Pompeianum ad Dyrrhachium, Caes.: contineri munitionibus, Caes.
    b) umschließend in sich enthalten, in sich tragen od. haben, in sich begreifen, m. in u. Abl. od. m. bl. Abl., α) v. Pers.: spes illa, quam in alvo continebat, unter dem Herzen trug (v. einer Schwangeren), Cic.: so auch cum praegnans hunc ipsum Dionysum alvo contineret, Cic. – übtr., odium in omnes bonos conceptum iam diu c., Cic.: c. a deo immissum dolorem, non a se conceptum, Cic. – omnium rerum, quae ad dicendum pertinent, fontes animo ac memoriā c., Cic. – β) v. Lebl.: linea, quae centum continet pedes, Quint.: quattuor aeterna genitalia mundus continet, Ov.: si membranae eum (umorem) continuerunt, Cels.: gelum, quod (umor) continet in se, Lucr.: ut omnia, quae alantur et crescant, contineant in se vim caloris, Cic.: calor, qui aquis continetur, im W. enthalten ist, Cic. – übtr., αα) übh., enthalten, umfassen, tales res, quales hic liber continet, Cic.: primus liber (historiarum) continet res gestas regum populi
    ————
    Romani, Nep.: nonus liber, quo missa ad Achillem legatio continetur, Quint.: litterae tuae partim laeta partim tristia continent, Plin. ep.: quod tabulae continent, Quint.: tabellae senatus consultum continentes, Val. Max.: liber secreta civilium sacrorum continens, Val. Max.: Idus Martiae magnum mendum continent, Cic.: simplex causa est, quae absolutam in se continet unam quaestionem, Cic. – und mit folg. Acc. u. Infin. od. indir. Fragesatz, tertia epistula continebat esse tibi redditam orationem pro Clario, Plin. ep.: tabulae, quibus centum talenta dedisse Thebanos continebatur, Quint.: quando ipsos loqui deceat, quartus liber continet, Quint. – im Passiv, is liber, quo acceptae et expensae summae continebantur, Val. Max.: earum ipsarum rerum, de quibus agimus, prima institutio et quasi disciplina illo libro continetur, Cic.: epistulae ei redduntur, quibus bellum Agidis in Graecia, bellum Alexandri in Italia continebatur, Iustin.: facinus, in quo omnia nefaria contineri mihi atque inesse (begriffen u. enthalten zu sein) videntur, Cic.: diei brevitas conviviis, noctis longitudo stupris et flagitiis continebatur, wurde ausgefüllt mit usw., Cic. – ββ) etw. wesentlich in sich enthalten, etw. wesentlich bedingen, das Wesen einer Sache ausmachen, der wesentliche Inbegriff-, der Hauptpunkt (die Hauptsache) sein von od. bei etw. (s. Kühner Cic. Tusc. 3, 58. Giese Cic. de div. 1, 117. Matthiä Cic. Rosc.
    ————
    Am. 34), quod rem continet, quae rem continent, das, worauf es ankommt, das Wesentliche, Cic.: quod maxime rem causamque continet, Cic.: quae maxime rem continerent erant, die etwa die Hauptpunkte waren, Liv.: quod hunc locum continet, de quo agimus, Cic.: videamus de summo bono, quod continet philosophiam, welches der Hauptpunkt der Ph. ist, Cic.: haec quae vitam continent omnem, wesentlich bedingen, Cic. – im Passiv contineri alqā re od. in alqa re = wesentlich in etw. enthalten-, in od. unter etw. begriffen sein, wesentlich in etw. bestehen, durch etw. wesentlich bedingt sein, das Wesen einer Sache ausmachen, auf etw. sich wesentlich stützen, um etw. sich wesentlich drehen, non enim venis et nervis et ossibus continentur (di), Cic.: vita corpore et spiritu continetur, Cic.: status rei publicae maxime iudicatis rebus continetur, Cic.: exemplis continetur Aesopi genus, Phaedr.: artis pars magna continetur imitatione, Quint.: quo more caerimonia continetur, Caes.: Romanum foedus, quo nostra omnia continentur, Liv.: dolus malus in simulatione continetur, Cic. – v. Pers., bei etw. wesentlich beteiligt sein, qui viri hoc sermone continentur, Cic. de or. 3, 9.
    II) behalten, 1) umfassend, umschließend halten, umfaßt halten, festhalten, a) im allg.: α) v. der Hand u. v. d. Pers., die mit der Hand umfaßt: acus ea veniat in sinistram, quam dextra continuit, Cels. –
    ————
    v. der Pers., c. dextram obambulantis, Suet.: alcis caput, Plaut. u. Cels.: alcis caput a posteriore parte (von hinten), Cels.: colem masculi sinistrā manu (bei einer Operation), Cels.: alqm (bei einer Operation), Cels., Auct. b. Afr. u. Curt.: u. so se continendum praebere, sich halten lassen, Curt. – β) v. Lebl., festhalten, in seiner Lage od. Stellung halten, quadratas regulas defigunt, quae lateres contineant, Caes.: naves minus commode copulis continebantur, Caes. – u. als mediz. t. t., ut (fascia) impositum medicamentum contineat, Cels.: nisi utrimque recti valentesque nervi collum contineant, Cels.: ferulae circumpositae ossa in sede sua contineant, Cels.
    b) Empfangenes bei sich festhalten, behalten, α) v. der Hand: expeditius manus rapiunt, quam continent, Curt. – u. v. der Pers., mit der Hand, difficile est continere, quod capere non possis, Curt. – β) v. Magen: alvus arcet et continet, quod recipit, Cic.: alvus alias cibos non transmittit, alias non continet, Plin.: u. ohne Objekt, stomachus non od. parum continet, Cels. – im Passiv, si cibus non continetur od. non contineri potest (verst. alvo), Cels. – u. im üblen Sinne, quia quod infusum est (das Klistier) alvo continetur, Cels. – v. der Pers., im Magen, onerati mero non continent cibum vino redundante, Sen. – γ) v. Gedächtnis: velox mihi memoria erat ad continenda, quae acceperam, Sen. rhet.: nec disci audiendo pos-
    ————
    sunt omnia nec memoriā contineri, Lact. – δ) v. andern Ggstdn.: mollis lana, quae umorem intus contineat, Cels.: lapides rotundi, qui et contineant umorem et transmittant, Plin.: ut scrobes quam maxime accipiant aquam contineantque, Plin.: arida continent odorem diutius, Plin.
    2) wo behalten = wo bleiben lassen, a) übh.: digitum ibi continere, donec etc., Cels.: aeger manus sub multa veste continere debet, Cels.: contineat sub lingua salem, donec liquescat, Plin.: semper manum intra pallium, Quint.: c. manus paenulis, Suet.: brachium veste, Quint.: aquam calidam ore, Cels.: oleum in ore, Plin. – übtr., jmd. in einer Tätigkeit, in einem Zustande bleiben lassen, in od. bei etw. erhalten, alqm in ea exercitatione, Cic.: se in suis perennibus studiis, Cic.: haud aequo animo se in secundo gradu, sich begnügen mit usw., Curt.: alqm in officio suo, Cornif. rhet.: Belgas in officio (Gehorsam), Caes.: civitates in amicitia, Hirt. b. G.: Galliam in pace, Hirt. b. G.: Hispanias in summa quiete, Vell.: alqm sub tutela sua, bevormunden, Sen. – u. als mediz. t. t., alqm in ieiunio, Cels.: quā ratione aeger continendus sit, wie zu halten, Cels.
    b) wo verweilen lassen, sich aufhalten lassen, sich aufzuhalten nötigen, wie unser behalten, innen halten u. bl. halten, milites sub pellibus, Caes.: pecudem sub tecto, Col.: aegrum lucido loco
    ————
    od. obscuro loco, Cels.: exercitum castris, Caes.: partem iuniorum domi, Liv.: alqm domi atque intra privatos parietes, Quint.: deos parietibus inclusos, Cic.: indignationes domi, verbergen, Liv. 1, 10, 1. – v. lebl. Subjj., rogo ut veniat, quia me recens adhuc luctus limine contineret, Plin. ep.: u. (im Bilde) neque privata domus parietibus continere voces coniurationis tuae potest, Cic.: si sui iuris finibus matronas contineret pudor, Liv. – bes. oft se continere u. Passiv contineri, sich halten, sich aufhalten, sich innen halten, se in lectulo, Cels.: se in villa, Val. Max.: se in Italia, Vell.: se intra coloniam suam, Sen. rhet.: sese intra silvas in occulto, sich in den W. verborgen halten, Caes.: se hoc colle, Caes.: se tectis od. se alvo (v. Bienen), Plin.: se vallo adversus validiorem hostem, Liv.: se portis muroque, Liv.: se suo loco (Stellung), Caes.: sese ad hoc tempus his sedibus, Caes.: se ruri, Ter.: se consulto domi, Cic.: u. (im Bilde) se suarum rerum finibus, Cic.: u. (m. Ang. wie?) si Poenus sub angulo Alpium quietus se contineat, sich ruhig verhalte, Liv. 29, 5, 9. – im Passiv, contineri intra suum limen, sich auf das Haus beschränken, Liv.: contineri tecto ac parietibus, Cic., tectis ac tenebris, Cic.: absol., acies ad solis occasum continentur, bleiben stehen, bleiben in ihrer Stellung, Caes. b. c. 1, 83, 3. – dah. prägn., α) alqm continere, jmd. innen halten = im Hause zu bleiben nötigen, frigi-
    ————
    dus agricolam si quando continet imber, Verg. georg. 1, 259. – u. so bes. nachaug. oft se continere, sich innen halten (Ggstz. progredi), gew. = zu Hause bleiben, Cels. u. Suet.; selten = sich im Lager halten, zB. Iustin. 42, 4, 8. – β) alqd continere, etw. innen behalten = nicht mitteilen, teils Geschriebenes nicht herausgeben, reliquos libros, Cic. ad Att. 13, 21, 4. – teils Gewußtes bei sich od. für sich behalten, verschwiegen halten (Ggstz. proferre), quae vera audivi taceo atque contineo optime, Ter.: petimus ab Antonio, ut ea, quae continet neque adhuc protulit, explicet nobis, Cic. – teils einen Affekt zurückhalten, unterdrücken, verbergen = nicht äußern, nicht laut werden lassen m. dopp. Acc., alqd (gaudium, dolorem) tacitum c. od. c. non posse, Liv. 30, 17, 5 u. 40, 3, 5. c) wo aufbewahrt halten, aufbewahren, lacus (est) lacuna magna, ubi aqua contineri potest, Varro LL.: c. murenas ingentes in piscina, Sen.: privatā custodiā (Obhut) contineri (v. Schriften), Cic.: ebenso Vestae custodiā contineri (v. Palladium), Cic.: gens Aegyptiorum, quae plurimorum saeculorum et eventorum memoriam litteris continet, Cic.
    3) innen halten, einhalten = anhalten, aufhalten, an sich halten, hemmen, deutsch auch bl. halten, a) eig.: α) Lebl.: aquam, Caes.: ora frenis spumantibus, Phaedr. – animam in dicendo, Cic.: spiritum, Cels.: spiritum diutius, Cels.: spiritum in natando, Plin.:
    ————
    gradum, Verg.: c. vocem, den Mund halten, Cic.: c. risum, Cic.: vix od. non c. lacrimas, Plaut. u. Aur. Vict.: non c. bilem, Sen. rhet.: diligentissime c. linguam, im Zaume halten, Cic.: so petulans non linguam, non manum continet, Sen.: unde manum iuventus metu deorum continuit? Hor. – β) leb. Wesen: suos continuit silentio (in St.), Liv.: artis frenis continet equos, Sen. poët. – v. leb. Subjj., an te tempestas continet? Plaut.: hos omnes flumina continebant, Caes.
    b) übtr.: α) jmd. aufhalten, abhalten, enthalten, m. ab u. Abl., suos a proelio, Caes.: omni ope milites ab seditione, Liv.: de omnibus rebus c. se ab assentiendo, Cic.: contineo me ab exemplis, Cic. – m. folg. ne od. (bei vorhergeh. Negation) m. quin od. quominus u. Konj., contineo igitur me, ne incognito assentiar, Cic.: ut contineant milites, ne studio pugnandi longius progrediantur, Caes.: nec contineri Macedones poterant, quin cursu quoque ad hostem contenderent, Curt.: ut vix ab amicis, quominus occideret eum, contineretur, Curt. – β) im Zaume-, in Schranken halten, αα) politisch od. militärisch im Zaume-, im Gehorsam (in der Treue) halten od. erhalten, in der Zucht halten (s. Fabri Liv. 22, 22, 11), reliquos Macedonas, Liv.: nauticos in navibus, Liv.: exercitum (v. Feldherrn), Cic. de imp. Pomp. 38 (versch. von Liv. 28, 2, 16 oben no. I, 1, b). – v. lebl. Subjj., severitas imperii eos continuit, Liv.:
    ————
    metum continuisse ad eam diem Hispanorum animos, Liv. – m. Abl. (durch), c. Asiam modico exercitu, Curt.: proprio bello Tiburtes, Liv.: Etruscos non tam armis, quam iudiciorum terrore, Liv.: c. aequitate animi plebem, durch Zufriedenheit im Gehorsam halten = zufrieden erhalten, Caes.: c. fide populares, durch Tr. im G. h. = in der Tr. erhalten, Curt.: quae pauca (oppida) magis metu quam fide continebantur, Liv. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quin u. Konj., qui (Bituriges) unius legionis hibernis contineri (abgehalten werden) non poterant, quin bellum pararent, Hirt. b. G. 8, 2. § 2. – ββ) moralisch im Zaume halten, bezähmen, zügeln, mäßigen, u. refl. continere se od. Passiv contineri medial = an sich halten, sich mäßigen, sich beherrschen, omnes cupiditates, Cic.: appetitiones od. appetitus animi (Ggstz. remittere, freien Lauf lassen), Cic.: se, Cic.: insolentiam suam modeste, Cic.: u. (v. lebl. Subjj.) quosdam continet metus, Quint.: ut metu contineatur audacia, Cic. – m. in u. Abl., in Scaevola c. dicta, Cic.: c. se in aliqua libidine (Ggstz. se in aliqua libidine effundere), Cic.: im Passiv, in illa cupiditate contineri, sich mäßigen (Ggstz. flagrare amentiā, inflammatā ferri libidine), Cic. – m. ab u. Abl., temeritatem ab omni lapsu, Cic.: a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se et repressit, Cic. – bei vorhergeh. Negation m. folg. quin u. Konj., te non po-
    ————
    tuisse continere iracundiam tuam, quin nobis de morte Caesaris obiceres, Brut. et Cass. in Cic. ep.: non continentes (verst. se), quin protinus adicerent, Vell.: non posse milites contineri, quin etc., Caes.: vix me contineo, quin involem in capillum, Ter.: male me, quin vera faterer, continui, male, quin, ut oportuit, oscula ferrem, Ov.: im Passiv, contineri, quin complectar, non queo, Plaut. – im Passiv im Zshg. absol., equidem cupio (sc. reducere) et vix contineor (sc. quin reducam), Ter. Hec. 615.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > contineo

  • 9 pertineō

        pertineō uī, —, ēre    [per+teneo]; to stretch out, reach, extend: venae in omnīs partīs corporis pertinentes: deus pertinens per naturam cuiusque rei: Belgae pertinent ad partem fluminis, Cs.— Fig., to reach, extend: eadem bonitas ad multitudinem pertinet: caritas patriae per omnes ordines pertinebat, pervaded, L.: partium sensu non satis pertinente in omnia, that which was felt in parts (of the city) not becoming everywhere known, L. — To belong, relate, pertain, be pertinent, concern, refer: quid est hoc? quo pertinet?: quorsum haec oratio pertinet?: nihil ad rem pertinere, is nothing to the point: quod ad inducias pertineret, as far as concerned, Cs.: si quid hoc ad rem pertinet, is to the point.—To apply, be applicable, suit, be suitable: quod (ius) pertineat ad omnīs: ad quem suspicio malefici pertineat, on whom suspicion should fall: ad imperatorem id pertinere prodigium, L.— To belong, be the right of: regnum Aegypti ad se pertinere.— To have a tendency, tend, lead, conduce: illud quo pertineat, videte: summa illuc pertinet, ut sciatis, etc.: ille luctus ad tui capitis periculum pertinebat, threatened your safety: ad rem pertinere visum est, eos consules esse, etc., to be useful, L.: Quorsum pertinuit stipare, etc.? what end did it serve? H.
    * * *
    pertinere, pertinui, pertentus V
    reach; extend; relate to; concerns, pertain to

    Latin-English dictionary > pertineō

  • 10 quorsum

    quōrsum adv. [ quo + versum ]
    куда (nescio q. eam Ter)

    Латинско-русский словарь > quorsum

  • 11 via

    ae f. (арх. gen. Enn vias)
    1) дорога, путь
    viam munire C (facere, aperire L) — строить (прокладывать) дорогу; но тж.
    viam facere Pl, O — совершать путь, идти или ехать
    v., quā Assoro itur Hennam Cдорога из Ассора в Генну
    modo quae fuerat, semĭta, facta via est M — то, что недавно было тропинкой, стало дорогой
    dare alicui viam L — давать дорогу, уступать место кому-л.
    rectā viā Ter — прямо, напрямик
    totā viā errare Ter — совершенно сбиться с пути, перен. жестоко ошибаться
    de viā decedere Su (declinare C) — сбиться с (отклониться от) прямого пути
    v. vitae или vivendi C, H, Sen etc.жизненный путь или образ жизни
    3) путь, ход, езда, поездка, движение, путешествие
    in viā Ter и inter vias Pl, Ter — в пути, дорогой
    alicui viam perpetuam esse velle ирон. C — желать кому-л. бесконечного пути, т. е. больше не вернуться
    alicui viam per fundum suum dare C — разрешить кому-л. проход через своё владение
    4) сухопутье, путешествие сухим путём
    6) проход, дорожка
    7) пищеварительный канал, пищевод (viae, quae pertĭnent ad jecur C)
    v. vocis и v. spirandi O — дыхательный путь, дыхательное горло
    8) расщелина, щель
    9) полоска, просвет, прошивка
    10) путь, способ, средство, образ, манера (v. vitae или vivendi C etc.)
    eādem viā Ter, Sl — тем же способом, таким же образом
    11)
    а) метод (v. medendi CC; optimarum artium C)
    viā — методически, планомерно ( dicere C)

    Латинско-русский словарь > via

  • 12 caveo

    caveo, cāvī, cautum, ēre (v. κοέω, ich merke), Vorsichtsmaßregeln treffen, I) um sich zu hüten = auf der Hut sein, sich hüten, sich in acht nehmen, sich vorsehen, 1) im allg.: a) absol.: faciet, nisi caveo, Ter.: erunt enim (molesti soritae), nisi cavetis. Cautum est, inquit, Cic. – cum animum attendisset ad cavendum, Nep. – bes. im Imperat., cave, Komik., Hor. u.a. – b) mit Ang. von welcher Seite? (= gegen wen od. was?) durch ab u. Abl. od. (vor- u. nachklass.) durch bl. Abl., ab alqo, Cic.: a veneno, Cic.: ab eruptionibus, Caes.: ab insidiis, Sall. – c. malo, Plaut. u. Petr.: infortunio, Plaut. – zugl. m. Ang. für wen? durch Dat., sibi ab eo, Plaut. Bacch. 739: eo mi (= mihi) abs te caveo cautius, Plaut. Men. 151: cave tibi Romā! Val. Max. 1, 6, 5 (Vgl. no. e, α aus Plaut. Pseud. 897 sqq.). – c) m. Ang. mit (bei) wem? durch cum m. Abl., mihi tecum cavendum est, nimis qui es orator catus, Plaut. most. 1142. – d) m. Ang. in betreff wessen? α) durch Acc. = vor jmd. oder etw., alqm, Cic.: cave canem! Varr. fr. u.a.: c. malum, Cic.: omnia, Cic.: vallum caecum fossasque, Caes.: insidias, Suet.: ictum fulminis, Lucr. (vgl. unten no. 2). – im Passiv, cavenda etiam gloriae cupiditas, Cic.: aliquot dies cavendis ac struendis in vicem insidiis trahere, Liv.: quod multis rationibus caveri potest, Cic.: cavendus dolus, Sall. fr.: cauto opus est, Plaut. – β) durch Infin., postremo caveret id petere a populo Romano, quod illi iure negaretur, Sall.: commisisse cavet quod mox mutare laboret, Hor. – beim Imperat. cave, caveto (als starke Verneinung = ja nicht, beileibe nicht), in quibus cave vereri, ne etc., fürchte ja nicht usw., Cic. ad Att. 3, 17, 3 B (Wesenberg u. Müller cave vereare): eo plumbum affundere caveto, Cato r. r. 20, 1: laedere hanc caveto, Catull. 50, 21. – e) mit Ang. zu welchem Zwecke? α) durch ne, ut ne m. Konj., ut cavebis, ne me attingas, Plaut.: cavit, ne qua in re iure plecteretur, Nep.: cavendum est, ne extra modum sumptu et magnificentiā prodeas, Cic.: cavere, necubi hosti opportunus fieret, Sall.: quod ut ne accidat cavendum est, Cic. de amic. 99; u. so (mit ut ne) auch Cic. ad Q. fr. 1, 1, 13. § 38. Liv. 34, 17, 8. – zugl. mit Ang für wen? durch Dat. u. vor wem? durch ab m. Abl. a me opere petiit maximo, ut mihi caverem a Pseudulo servo meo, ne fidem ei haberem, Plaut. Pseud. 897 sqq. – β) beim Imperativ cave, caveto, cavete (als starke Verneinung = ja nicht, beileibe nicht) durch ne m. Konj. od. gew. m. bl. Konj. (s. Holtze Synt. 2, 172 u. 174 sq.), cave ne cadas, Naev. com. fr.: cave ne pendeas, si etc., Afran. fr.: caveto ne laxi sient, Cato: ignem caveto ne intromittas, Cato: nupta, tu quoque, quae tuus vir petet, cave ne neges, Catull.: decolles cave, Caecil. com. fr.: cave vestem attigas, Acc. fr.: cave attigeris hominem, Varr. fr.: verbum cave faxis, Plaut.: cave sis mentiare, Cic.: cave ignoscas, Cic.: cave deformes multa bona uno vitio, Liv.: caveto, cum ventus siet aut imber, effodias aut seras, Cato: cavete inulti animam amittatis, Sall.: mit der 1. Pers.; cave posthac umquam istuc verbum ex te audiam, Ter. – m. der 3. Pers., cavete fratrum misereat, Cic.: cavete concurrant arma, Verg. – ellipt., cave mendacium (sc. ne dicas), ja (beileibe) keine L., Plaut. mil. 967: so auch cave mihi mendaci quicquam (sc. dicas), Plaut. asin. 30. – γ) durch ut mit Konj. = sich vorsehen, Fürsorge tragen, dafür sorgen, daß usw. (s. Zumpt Cic. de off. 1, 39, 10), tertium est, ut caveamus, ut ea, quae pertinent ad liberalem speciem et dignitatem, moderata sint, Cic.: cavisse deos priore anno, ut tuto libertas defendi posset, Liv.

    2) insbes., als t. t. der Fechterspr., parieren, ictum (Ggstz. inferre ictum), Quint. 4, 2, 26: cavere ac propulsare adversos ictus, Quint. 9, 1, 20: quartae (manus fiunt), si geminata captatio est, ut bis cavere, bis repetere oportuerit, Quint. 5, 13, 54: paratus iam ad cavendum ictumque declinans hostis, Dict. 2, 40.

    II) Vorsichtsmaßregeln treffen, um etw. gegen Schaden und Gefahr sicherzustellen, für jmd. od. etwas Fürsorge tragen, jmdm. od. einer Sache Sicherheit verschaffen, jmd. od. etw. sicherstellen, sichern, 1) im allg., m. Ang. für wen od. was? durch Dat., alci, Cic.: qui in Oratore tuo caves tibi per Brutum etc., Cic.: cav. concordiae publicae, Vell.: securitati, Suet. – zugl. m. Ang. von welcher Seite? (= gegen was?) durch ab m. Abl., orant ac monent, ut ipsis ab invidia caveatur, Liv. 3, 52, 11. – zugleich m. Ang. zu welchem Zwecke? α) durch ad m. Akk, semper existimasti, satis cautum tibi ad defensionem fore, si etc., Cic. II. Verr. 1, 88. – β) durch ut m. Konj., caverat enim sibi ille sororius adulter... omnium ut suorum scelerum socium te adiutoremque praeberes, Cic. Pis. 28. – mit Angabe in betreff wessen? durch Acc., scabiem pecori et iumentis caveto, sichere das Klein- u. Großvieh gegen die Räude, Cato r. r. 5, 7.

    2) insbes., als zivilist. u. publiz. t. t. a) Sicherheit verschaffen, α) sich Sicherheit (Gewähr, Kaution) geben lassen, sich sicherstellen, absol., cum ita caverent, SI etc., Cic. – m. Ang. von welcher Seite? durch ab m. Abl., ab sese caveat, Cic.: tibi ego non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cuius petitio sit, esse petiturum, Cic. -β) jmdm. durch Einleitung u. Feststellung der Kautionsformulare Sicherheit verschaffen, sicherstellen, jmdm. bei Kautionen Rechtsbeistand leisten (als Geschäft der röm. Rechtsgelehrten), absol., cavere in iure, Cic.: haec urbana militia rospondendi, scribendi, cavendi, Cic.: sin autem quaereretur, quisnam iuris consultus vere nominaretur, eum dicerem, qui legum et consuetudinis eius, quā privati in civitate uterentur, et ad respondendum et ad agendum et ad cavendum peritus esset, Cic. – mit Ang. wem? durch Dat., cum tu mihi meisque saepe cavisses, Cic. – γ )durch sachliche, schriftliche od. mündliche Bürgschaft Sicherheit gewähren, Gewähr (Kaution) leisten, einstehen, mit Ang. wem? durch Dat., mit Ang. wodurch? durch Abl., m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., praedibus et praediis populo, Cic.: obsidibus de pecunia, Caes.: u. iureiurando et chirographo de ea re, Suet. – obsidibus inter se, Caes. – m. Ang. in betreff wessen? durch Acc., alci pecuniam, ICt.: chirographum, ICt. – mit Ang. wofür? durch pro mit Abl., capite pro ea, Plin. – u. m. Ang. wie hoch? in duplum, Suet.: populo in duplum praediis, Tac. – übtr., verbürgen übh., mit folg. Acc. u. Jnfin., nonne vestris cautum est litteris adamatum esse ab Aurora Tithonum, Arnob. 4, 27 in. – b) durch schriftliche Verordnung Fürsorge-, Sorge tragen, fest-, sicherstellen, anordnen, verordnen, verfügen, einen Beschluß fassen, α) testamentarisch, mit Ang. in betreff wessen? durch allg. Acc. eines Pronom. neutr. gen., si hoc, qui testamentum faciebat, cavere voluisset, Cic. – u. m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ut m. Konj., testamento, ut ageretur (dies natalis), Cic. – mit Ang. für wen? zu wessen Gunsten? durch Dat., heredi velle cavere, Cic. – β) vertragsweise, m. Ang. für wen? durch Dat., mit Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., m. Ang. wodurch? durch Abl., in quo (foedere) cum caveretur utrorumque sociis, nihil de Saguntinis cautum est, Liv.: de quibus (agris) cautum sit foedere, Cic.: de adulterio satis caveri lege visum, Tac. – zugl. m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ne m. Konj., sibi se privatim nihil cavere (er bedinge für sich keine Sicherstellung [gegen Strafe], keine Straflosigkeit); militibus cavendum, quod apud patres semel plebi, iterum legionibus cautum sit, ne fraudi secessio esset, Liv. 7, 41, 2. – γ) gesetzlich, durch Verfügung des Senats, des Fürsten, m. Ang. für wen? zu wessen Gunsten? durch Dat., quarum (legum) altera privatorum aedificiis, altera ipsis sepulcris cavet, Cic.: quoniam veteranis cautum esse volumus, Cic. – m. Ang. in betreff wessen? durch de m. Abl., ut de eo alia in lege cautum esse videatur, Cic. – m. Ang. zu welchem Zwecke? durch ut od. ne m. Konj., cautum est lege XII tabb., ut etc., Plin.: princeps cavit, ut etc., Plin. pan.: propositum est edictum quo cavebatur, ut religionis illius homines carerent omni honore ac dignitate, Lact.: cautum est in legibus Scipionis, ne etc., Cic.: cautum est senatus consulto, ne etc., Frontin. – / cavitum = cautum, Lex agr. im Corp. inscr. Lat 1, 200, 6. – Imperat. căvĕ (st. căvē) gemessen, zB. Plaut. asin. 467; capt. 431. Catull. 50, 18 sq. u. 61, 146. Hor. sat. 2, 3, 38. Prop. 1, 7, 25. Ov. am. 1, 8, 72, u. căvĕsis, Plaut. Amph. 845. Ter. eun. 799; vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 299 u. 300.

    lateinisch-deutsches > caveo

  • 13 cognosco

    cō-gnōsco, gnōvī, gnitum, ere (co und gnōsco = nōsco), einen Ggstd. kennen lernen, erkennen (auch = erproben), wahrnehmen, bemerken, vernehmen, erfahren, ersehen, zur Kenntnis od. Erkenntnis einer Sache gelangen, von etw. unterrichtet werden od. sich unterrichten, u. im Perf. auch = kennen, wissen, durch sinnliche od. geistige Wahrnehmung, durch Autopsie, Lektüre, Umgang, Erfahrung, Studium, I) im allg.: α) m. Acc.: sensus ignem cognoscere vere, Lucr.: c. regiones, Caes.: alcis sepulcrum, Suet.: ephebum Temni, Cic.: infantem, Suet.: multa animalia hoc primum saeculo, Sen.: strepitus pedum, Verg. – miserias sociorum, vernehmen, Cic.: responsum, Nep.: sententiam alcis, Nep.: naturam alcis, Sall.: morem hostium, Sall.: animos omnium facile, Nep.: alqm bene cognovisse, Cic.; vgl. alci bene cognitum esse, Caes. in Cic. ep.: antiquitatem diligenter habere cognitam, Nep. – fidem alcis, Caes.: summam in se voluntatem alcis, Caes. – haec animum cognoscere posse, Lucr.: perspicere cognoscereque naturam rerum, Cic.: ius civile domi, Cic. – m. Abl. wodurch? corpora tactu, Lucr.: matrem risu, Verg.: amnem assiduo venatu, Verg.: alqd experiendo magis quam discendo, Cic.: ea et litteris multorum et nuntiis cognosse, Cic.: Gallos, novam gentem, pace potius cognosci quam armis, Liv. – m. per u. Akk., deditio per nuntios cognita, Sall. fr.: homo per se cognitus (= homo novus), Cic. – m. ab u. ex m. Abl. = von jmd. od. aus etw., ab alqo haec dicta, Caes.: certissima putabo, quae ex te cognoro, Cic.: c. iter hostium ex perfugis, Sall.: alqm ex litteris alcis, Cic.: alqd non tam ex re, quam ex alcis factis decretisque, Cic.: illa cognosces ex aliis; a me pauca et ea summatim, Cic. ep. 10, 28, 3. – m. ab u. ex m. Abl. = an (aus) etw. (s. Held Caes. b. G. 1, 22, 1), id a Gallicis armis et insignibus, Caes.: alqm sermone ab ipso, Phaedr.: ab eiusdem motu numerorum naturam vimque, Cic.: quaedam magis ex aliorum contentione, quam ipsa per sese, Cic.: ex particula parva scelerum et crudelitatis tuae genus universum, Cic.: alcis adventum ex colore vestitus, Caes. – m. in u. Abl. = in od. bei etw., puerum in Iudo, Nep.: acerrimi viri praestantem prudentiam in omnibus rebus, Nep.: quae in vivis modo cognosci possunt, Cels. – m. einem zweiten Acc. als was? c. alqm bonum, Cic.: alqm hominem pudentem et officiosum, Cic.: alqm hominem summā probitate, Cic.: aliter rem publicam se habentem, Cic.: domos atque villas in urbium modum exaedificatas, Sall.: tam praesentes alibi divos, Verg. – m. Genet. od. Abl. der Eigenschaft, kennen lernen = erproben (s. Held Caes. b. G. 1, 28, 4. Nipperd. Tac. ann. 13, 6, 14), alqm magni animi, magnae inter Gallos auctoritatis cognovisse, Caes.: alqm paratissimo animo cognovisse, Cic. – β) m. Acc. u. Infin. u. im Passiv m. Nom. u. Infin., Attici nostri te valde studiosum esse cognovi, Cic.: signo detracto cognoscit sibi pereundum esse, Nep.: magnam multitudinem convenisse hostium in fines Pictonum litteris nuntiisque Duratii cognoscit, Hirt. b. G.: Metello iam antea experimentis cognitum erat genus Numidarum infidum esse, Sall.: cognitus (erkannt, dabei ertappt) Iphicli surripuisse boves, Prop. 2, 3, 52. – per exploratores Caesar cognoscit et montem a suis teneri et Helvetios castra movisse, Caes.: ab his cognoscit non longe ex eo loco oppidum Cassivellauni abesse, Caes.: id factum (esse) ex suis hospitibus cognoverat, Caes.: ex litteris imperatoris ita esse cognovit, Sall. – ecquid ab (an) impressae cognoscis imagine gemmae haec tibi Nasonem scribere verba, Ov.: ut abs te gratissimus esse cognoscerer, Cic. ep. 1, 5. litt. a. § 1. – u. im Abl. absol. (vgl. no. γ), cognito, nachdem man erfahren, in Erfahrung gebracht, cognito vivere Ptolemaeum, Liv.: cognito mandatum sibi auxilium, Aurel. Vict.: ex agrestibus cognito hostium naves ad Aethaliam stare, Liv. – Dafür spätlat. cognito mit folg. quod (den Umstand, daß usw.), Iustin. 1, 7, 9 (dazu Fittb.) u. ö. Treb. Poll. Gallien. 3, 6. Vopisc. Prob. 10, 8. – γ) m. folg. indir. Fragesatz: tandem cognosti, qui siem, Ter.: cognoscite nunc, quae potestas decemviris et quanta detur, Cic.: cognoscendi quid fieret facultas, Caes.: qualis esset natura montis, qui cognoscerent misit, Caes.: id socordiane an casu factum sit, parum cognovi, Sall.: ibi per certos exploratores in singula diei tempora, quae ad Avaricum agerentur, cognoscebat, Caes. – u. im Abl. absol. (vgl. no. β), nachdem man erfahren, in Erfahrung gebracht, Romae nondum cognito, qui fuisset exitus in Illyrico, Tac. – δ) m. folg. de u. Abl. = über etw. Kunde od. Nachricht erhalten (erlangen, sich verschaffen), von etw. unterrichtet werden od. sich unterrichten od. sich unterrichten lassen, habes consilia nostra; nunc cognosce de Bruto, Cic.: ibi cognoscit de Clodii caede, Caes. – de omnibus rebus, quae ad te pertinent, quid actum, quid constitutum sit, optime ex M. Plaetorio cognosces, Cic.: simul consul ex multis de hostium adventu cognovit, Sall.: de meo studio... credo te cognoscere ex litteris tuorum, Cic. – ε) absol.: nobis pleraque digna cognitu obvenere, Tac.: quo res facilior cognitu esset, Cornif. rhet.: id quod ei... facile erit cognitu, Cic.: quae res harum aliquam rem consequantur faciles erunt cognitu, Cic.

    II) insbes.: a) wie erkennen, als allg. Ausdr. auch = wiedererkennen (s. Gernh. Cic. Lael. 1, 5. Benecke Cic. Cat. 3, 5, 10 u. Iustin. 2, 6, 20. Kritz u. Fabri Sall. Cat. 47, 3. Fabri Liv. 24, 16, 5. Mencken Observv. p. 113 sqq.), et signum et manum suam, Cic.: pecus, Liv.: suas res, sua, Liv.: Cratippum, Cic.: inimicos suos, Sall.: inter ceteras Veturiam, Liv.: alqm facie (am G.), Liv.: cuius erat facies, in qua mater paterque cognosci possent, Ov.: alii cives Romani, ne cognoscerentur, involutis e carcere capitibus rapiebantur, Cic. – b) vor Gericht jmd. als eine bestimmte Pers. erkennen u. dadurch jmds. Identität (d.i. daß er ein röm. Bürger sei u. seinen Namen mit Recht trage) bezeugen, bescheinigen, cum eum Syracusis amplius centum cives Romani cognoscerent, Cic. II. Verr. 1, 14: u. so Cic. Verr. 5, 72. – c) (wie ἀναγιγνώσκειν) von einer Schrift Kenntnis nehmen, sich mit einer Schrift dem Inhalt nach bekannt machen, sie einsehen, eine Schrift, einen Schriftsteller lesen, studieren, α) übh.: litteras, Cic. u. Nep.: libellum, Suet.: librum, Nep.: Servii orationem, Cic.: audire oratores Graecos cognoscereque eorum litteras, Cic.: edicta veterum praetorum legere atque c., Gell.: c. Demosthenem totum, Cic.: auctores, Tac. dial. – absol., quid tam iucundum cognitu atque auditu, quam sapientibus sententiis gravibusque verbis ornata oratio et perpolita? Cic. – d) wie γιγνώσκειν u. das alttestam. erkennen, euphemist. vom fleischlichen Umgange, virum, Ov.: uxorem alcis adulterio, Iustin.: Postumia stupro cognita, Tac.: tacito iam cognita furto Deidamia mihi, Stat. – e) beurteilend in etw. Einsicht gewinnen od. zu gewinnen suchen, etw. prüfen, untersuchen, α) übh.: accipe et cognosce signum, Plaut. Pseud. 988: nam et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locus, Ter. heaut. 218: u. so prüfen u. dah. unterscheiden, ova, Cic. Acad. 2, 86: numerum tuorum militum reliquiasque, mustern, Cic. Pis. 92. – β) v. Theaterpublikum, favete, adeste aequo animo et rem cognoscite, Ter.: aequum est vos cognoscere atque ignoscere, si etc., Ter. – γ) v. Sachwalter, eine zu verteidigende Sache, rem tantam, tot controversiis implicatam, Cic.: causas diligenter penitusque, Cic. – δ) v. Richter od. einem andern Magistrate u. dgl. untersuchen, eine Untersuchung (ein Verhör) anstellen, Gericht halten, m. Acc., causam od. causas, Cic.: causā cognitā (Ggstz. causā incognitā), Cic. – m. de u. Abl., de agro Campano, Cic.: de hereditate, Cic.: cognoscere statuereque de controversiis regum, Liv.: de eorum postulatis, Caes.: c. de actis Caesaris, Cic.: de servo corrupto, ICt. – absol., Verres adesse iubebat, Verres cognoscebat, Verres iudicabat, Cic.: Caesar ut cognosceret, postularunt, Caes.: magistratibus pro tribunali cognoscentibus, Suet. – / Perf. -Formen zsgzg. cognosti, cognostis, cognorim, -ris, -rit, cognoram, cognossem, cognossent, cognoro, cognosse, oft bei Cic. u.a., s. Neue-Wagener Formenl.3 3, 487 u. Georges, Lexik. d. lat. Wortf. S. 145. – cognoscin = cognoscisne, Plaut. Amph. 822 codd.; Poen. 5, 3, 11 codd.; vgl. C. F. W. Müller Nachtr. usw. S. 101. – vulg. Partiz. Perf. Pass. cognotus, Itala (Cant.) Luc. 24, 35; Itala (Clar.) 1. Cor. 13, 12.

    lateinisch-deutsches > cognosco

  • 14 complector

    com-plector, plexus sum, plectī (com u. plecto), einen Gegenstand beflechten, beschlingen, d.i. umschlingen, umfassen, konstr. bei Ang. womit? m. Abl., I) eig.: 1) mit den Händen, Armen, mit dem Körper usw. umschlingen, umfassen, umschlungen-, umfaßt halten, α) v. leb. Wesen: eminentia saxa, Curt.: saxa manibus, Curt.: hastam manu, Curt.: caput digitis, Ov.: hamos brachio (v. den Polypen), Plin.: barbas (polyporum) vix utroque brachio, Plin.: aram passis capillis, Ov. – od. bittend um Schutz flehend, dextram alcis, Curt.: genua, Quint.: Caesarem, Caes. – u. zärtlich liebend, umschlingen, umfaßt halten, umarmen, dextram alcis, Verg.: alqm u. alqm artius, Cic.: alqm absentem cogitatione (im G.), Cic.: alqm medium, Liv.: complexi alter alterum, Arm in Arm, Sen. – u. feindlich festhaltend, beim Ringen usw., alqm, Curt.: inter se, Nep.: complexi alter alterum, Sen.: c. alqm medium, Curt.: u. (absol.) nequeunt complecti satis, sich umarmen, Plaut.: quoad stans complecti posset, Nep. – β) v. Lebl.: corpuscula complexa inter se, Lucr.: manus inter se complexae, Plin.: claviculis suis quasi manibus quicquid est nacta complectitur (vitis), Cic.: ubi mollis amaracus illum floribus complectitur, Verg.: u. v. personif. Schlaf, me artior somnus complexus est, Cic.: sopor complectitur artus, Verg. – 2) räumlich umfassen, umschlie ßen, umschlossen halten, im Umfangeinnehmen, α) v. Pers.: animum mundi caelo, Cic.: ruris aliquantum depresso aratro, Ov.: alcis effigiem fulvo in auro, einfassen, Ov. – als milit. t. t., loca, Caes.: castris ampliorem locum supra ripam, Frontin.: tantum spatium, Caes.: XIV milia passuum, Caes.: alqm obsidione, Vell.: totius circuitum domus ita custodiis complexi sunt, ut nemo inde elabi posset, mit W. umstellt, Liv. – β) v. lebl. Subjj.: extimus (orbis caelestis), qui reliquos omnes complectitur, Cic.: mare terram complexum, Ov.: XXXV stadiûm murus urbem complectitur, Curt.: arx ambitu XX stadia complexa, Curt.: mundus quoniam omnia complexus est (neque est quicquam quod non insit in eo) perfectus est undique, umschließt = in sich schließt, Cic.

    II) übtr.: 1) gleichs. umfassen u. festhalten, a) übh. etw. erfassen, einer Sache habhaft werden, sich bemeistern, plures provincias complexus sum quam alii urbes ceperunt, Curt.: totum terrarum orbem aut victoriis aut spe complexus (v. Alexander), Val. Max.: quam (facultatem) quoniam complexus es, tene, Cic.: cum est (vis, Wirkung) idoneam complexa naturam, wenn sie eine empfängliche N. trifft, Cic. – b) einen Gegenstand mit Liebe, Vorliebe, Wärme umfassen, an einem Gegenstande festhalten, einen Ggstd. mit besonderer Vorliebe erfassen, sich eines Ggstds. annehmen, für einen Ggstd. sich interessie ren, auf einen Ggstd. einen hohen Wert legen, einen Ggstd. hegen und pflegen, quos fortuna complexa est, die Schoßkinder des Glücks, Cic.: c. adulescentem totamque causam manumque veteranorum, Cic.: oratorem (den Redner = die Redekunst) celeriter, Cic.: philosophiam, Cic.: virtutem (Ggstz. virtutem aspernari ac refutare), Cic. – omnes cives caritate, Liv.: alqm omni comitate, Cic.: alqm summā benevolentiā, Cic.: alqm beneficio, Cic.: alqm omnibus studiis suis, laboribus, vitae periculis, Cic. – c) mit dem Geiste umfassen, zusammenfassen, in seinem ganzen Umfange übersehen, -erfassen, -auffassen u. begreifen, gew. m. Abl. animo, cogitatione, mente, cogitatione et mente, scientiā, memoriā, zB. animo rei magnitudinem c., Cic.: animum corpore liberatum cogitatione complecti posse, Cic.: c. omne caelum totamque cum universo mari terram mente, Cic.: quod neque oculis neque auribus neque ullo sensu percipi potest, cogitatione tantum et mente complectimur, Cic. – scientiā c. quae ad philosophos atque oratores pertinent, Quint. – haec infinita atque nova memoriā c., Cic.; vgl. si longior complectenda memoriā fuerit oratio, einzulernen, zu memorieren, Quint.: u. so (ohne memoriā) in iis quae scripsimus complectendis, Quint.: u. v. Gedächtnis selbst, quae memoria complecteretur, Quint. – selten ohne Abl., ista innumerabilia, Cic.: formam ac figuram animi magis quam corporis, Tac. – d) mit einem Begriffe, mit einer Benennung umfassen, unter einem Begriff (Gedanken) od. einer Benennung zusammenfassen, omnia unā comprehensione, Cic.: utrumque unā appellatione, Quint.: hoc (argumenti) nomine omnia, quae etc., Quint.: honesto (unter dem Anständigen) iustum, pium, religiosum, Quint. – e) mit Worten umfassen, definieren, zusammenfassen, vollständig erfassen u. wiedergeben, gew. m. Abl. oratione, verbis, litteris (durch einen Brief), pluribus libris u. dgl., zB. nullo modo posse omnia istius facta aut memoriā consequi aut oratione complecti, Cic.: complectitur verbis, quod vult, Cic.: gratulationem quam confirmationem animi tui litteris complecti malui, Cic.: c. praecepta philosophiae carmine, Quint.: eo libro omnium rerum memoriam breviter et perdiligenter, Cic.: artem pluribus libris, Quint.: plura paucis, Quint.: ipsis syllabis verba, Quint. – selten ohne Abl., universam et propriam oratoris vim definire complectique, Cic.: viros amplissimos ad suum scelus, als Teilnehmer seines Verbrechens mit vorführen, Cic.: breviter causas, Quint.: sed nolo pluribus, summam rem complectar, Liv. – u. bes. c. decreto, ut etc., durch ein Dekret beschließen, daß usw., Vell. 2, 121, 1. – u. sententiā c. causas u. bl. sententiā c., (bei Abgabe seiner Meinung im Senate) die Gründe für od. gegen zusammenfassen, -stellen, Cic. Phil. 14, 29 (ohne causas) u. 14, 36 (m. causas). – u. als rhet. od. philos. t. t., den Schluß zusammenstellen, den Schlußsatz (die Konklusion) machen, Cornif. rhet. 2, 47. Cic. de inv. 1, 73; vgl. complexio no. II, d, α. – 2) gleichs. räumlich umschließen, a) mit etw. einschließen, sententiam numero quodam c. et astricto et soluto, Cic. de or. 3, 175. – b) in sich umfassen = in sich vereinigen, in sich begreifen, in sich schließen, populus Romanus orbem terrarum complectens, Liv.: urbs omnia ( alles = alles Angenehme od. Widerwärtige) complexa, Sen.: omnium partes corripere atque c., Nep.: omnes omnium caritates patria una complexa est, Cic.: omnes complectitur lex, Quint.: quod (rerum cognitiones) habeant quiddam in se quasi complexum et continens veritatem, Cic.: quo uno maleficio scelera omnia complexa esse videantur, vereinigt zu sein, Cic. Rosc. Am. 37. – / Aktive Form complectit, Vitr. 10, 2 (6), 11 R.: complectite, Pompon. com. fr. 48. – complector in pass. Bedeutung, Curio bei Prisc. 8, 18 (vgl. Hertz Prisc. vol. 1. p. 35, 13). Gargil. de arb. pomif. 2, 6. Auct. tractat. in Luc. 1 (Scriptt. vet. nov. collect. ed Mai tom. 3. p. 191). – Partiz. Perf. passiv, Cic. Rosc. Am. 37 M. Ulp. dig. 49, 1, 3. § 1. Vgl. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 3. S. 79. – Fut. complectebuntur (st. complectentur), Vulg. (Amiat.) Sirach 4, 13.

    lateinisch-deutsches > complector

  • 15 dilucesco

    dī-lūcēsco, lūxī, ere (Inchoat. v. diluceo), auflichten = licht werden, a) pers., v. Tage, aufgehen, erscheinen, omnem crede diem tibi diluxisse supremum, Hor. ep. 1, 4, 13: die, qui post eam noctem diluxerit, Gell. 3, 2, 3: übtr., donec diluxit rerum genitalis origo, in hellem Lichte sich zeigte, Lucr. 5, 171 (176): ista dilucescant allucente misericordiā tuā, sich aufklären (v. Rätselhaftem), Augustin. conf. 11, 22 in.: ut quae pertinent ad Christum et ecclesiam dilucescant, Augustin. de civ. dei 18, 30 extr.: etiam tardioribus dilucescere (klar werden) haec possunt, Augustin. de trin. 10, 19 extr. – b) unpers., es wird licht od. es tagt, cum iam dilucesceret, Cic. Cat. 3, 6: iam dilucescebat, cum etc., Liv. 36, 24, 6: donec dilucesceret, Vulg. 2. reg. 17, 22: u. im Bilde, discussa est caligo, quam paulo ante dixi; diluxit, patet etc., Cic. Phil. 12, 5.

    lateinisch-deutsches > dilucesco

  • 16 iunctus [1]

    1. iūnctus, a, um, PAdi. (v. iungo), zusammengefügt, vereinigt, I) im allg.: iunctior cum exitu, Cic.: iunctior ponto, näher, Ov. – II) insbes.: 1) durch Liebe, Wahlverwandtschaft usw. verbunden, his qui erant philosopho Tauro iunctiores, vertrauter mit usw., Gell.: iunctissimus (innig verb.) illi et comes, Ov.: adversa ad iunctissimos pertinent, erstreckt sich nur auf die nächsten Angehörigen (des Fürsten), Tac. – 2) als rhet. t. t., wohl verbunden, oratio, Cic. de or. 3, 172.

    lateinisch-deutsches > iunctus [1]

  • 17 quidam

    quidam, quaedam, quoddam u. subst. quiddam, ein gewisser, I) eig., zur Bezeichnung der qualitativen Unbestimmtheit, v. Pers.u. Dingen, die zwar bestimmt als von allen anderen derselben Gattung unterschieden gedacht werden, deren Name oder nähere Verhältnisse aber nicht angegeben werden, weil sie entweder nicht weiter bekannt sind, oder weil man sie nicht genau bestimmen will, a) übh.: quidam leno, Turpil. fr.: Virginius quidam, Eutr.: quidam viri, Titin. fr.: cum sit quaedam certa vox, Cic.: quodam tempore, zu einer gewissen Zeit, Cic. – subst., quidam ex advocatis, Cic.: quidam de collegis nostris, Cic.: neutr., quiddam divinum, etwas Göttliches, Cic.: mit folg. Genet., quiddam mali, Cic. – b) quidam, verb. quasi quidam, tamquam quidam, velut (veluti) quidam, bei Adji. u. Substst. zur Milderung oder Hebung eines adäquaten Ausdruckes, deutsch mildernd = sozusagen, gewissermaßen, eine Art von, ein Anstrich von, hebend = wahrhaft, ganz, förmlich, so recht, sogar, incredibilis quaedam magnitudo ingenii atque consilii, eine, ich darf wohl sagen, unglaubliche Größ, Cic.: qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt, sozusagen eiserne, Cic.: munere quodam (gewissermaßen) necessitatis et gravi opere perfungimur, Cic.: omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune vinculum et quasi cognatione quādam inter se continentur, Cic.: ad omnes meos impetus quasi murus quidam boni nomen imperatoris opponitur, Cic.: tamquam stellis quibusdam, Cic.: cum Graeciam veluti tempestas quaedam occupasset, Iustin.: est vallis, quae continuis montibus velut muro quodam ad instar castrorum clauditur, Iustin.: decor oris cum quadam maiestate, Tac. – hebend, novum quoddam genus dicendi, eine ganz neue, Cic.: ebenso grato quodam scelere, Cic.: divina quaedam facultas eloquendi, eine wahrhaft g., Quint. Über die Verbindung quasi quidam od. quidam quasi s. Kühner Cic. Tusc. 4, 11. Beier Cic. de off. 1, 30. p. 67. Stürenburg Cic. Arch. 2. p. 30 sqq. (ed. 1). – II) Plur. quīdam, quaedam, für die quantitative Unbestimmtheit, einige, etliche, quidam dies, Cic.: quaedam quaestiones, Cic.: quidam... alii, Liv. – subst. mit Genet., Macedonum fere omnibus et quibusdam Andriorum, ut remanerent, persuasit, Liv. 31, 45, 7: quidam bonorum caesi, Tac. ann. 1, 49. – / arch. Dat. Sing. quoidam, Plaut. trin. 342.

    lateinisch-deutsches > quidam

  • 18 quorsus

    quōrsus u. quōrsum, Adv. (= quo versus u. versum), I) wohin, nescio, hercle, neque unde eam neque quorsum eam, Ter. eun. 305: quaerit, quorsus potissimum in praedam superne sese ruat, Apul. flor. 2. p. 2, 18 Kr. – II) übtr.: a) wohin, eri lenitas verebar quorsum evaderet, wohin es endlich damit kommen möchte, Ter.: quorsum recĭdat responsum, wie die Antwort ausfalle und laute, Cic.: quorsum haec pertinent? u. bl. quorsus haec? wohin zielt dies? Cic.: quorsus haec quaestio pertinet? Sen. – b) wozu, d.i. in welcher Absicht, zu welchem Zwecke, quorsus haec? Cic.: quorsum est opus? Hor.: quorsum igitur haec disputo? Cic.: quorsum igitur haec tam multa de Maximo, Cic.: tune es qui nuper concastigabas, quorsum Graece scriberem? M. Caes. bei Fronto ep. Graec. 6. p. 252, 9 N. – / Altlat. quossum, Plaut. Pseud. 217 Fl. (Goetz quo se).

    lateinisch-deutsches > quorsus

  • 19 appositus

    I.
        Appositus, Participium, pen. corr. Mis aupres, Apposé.
    \
        Lumine apposito nutrix animaduertit puerum dormientem. Cic. Quand elle eust approché la lumiere, Quand la lumiere fust approchee.
    \
        Itineri apposita. Plin. Joignant le chemin.
    \
        Appositum ac propinquum. Cic. Joignant.
    \
        Appositus. Cic. Attiltré, Apposté.
    II.
        Appositus, Adiectiuum nomen ex Participio. Cic. Propre à quelque chose, Bien faict, Convenable, ou sortable, Pertinent.
    \
        Appositus ager ad vitem, vel ad frumentum. Varro. Propre à porter vin, ou froument.
    \
        Ad medendum est appositus. Varro. Facile, ou aisé à estre medeciné.
    \
        Iuri magis, an aequo sit appositus. Quint. S'il est plus duit à rendre le droict et rigueur de justice, que l'equité, S'il est plus addonné à la rigueur que à l'equité.
    \
        Habet quoddam Sardinia appositum ad recordationem praeteritae memoriae. Cic. Convenant.
    III.
        Appositus, huius appositus, Verbale. Plin. Application.

    Dictionarium latinogallicum > appositus

  • 20 aptus

    aptus, a, um [st1]1 [-] part. passé de apio, apere, attacher, qui se retrouve dans apiscor, a - attaché, joint.    - cum aliqua re aptus, Cic. Tim. 45: attaché à qqch.    - gladium e lacunari sætā equinā aptum, Cic. Tusc. 5, 62: épée suspendue au plafond au moyen d'un crin de cheval. b - lié dans ses parties, formant un tout bien lié.    - ita esse mundum undique aptum, ut... Cic. Ac, 2, 119: le monde est si bien lié en toutes ses parties que..., cf. Tim. 15 ; Lucr. 5, 557, etc.    - au fig. res inter se aptæ, Cic. Nat, 3, 4, etc.: choses (idées) liées entre elles.    - rerum causæ aliæ ex aliis aptæ, Cic. Tusc. 5, 70: causes liées les unes aux autres.    - ex honesto officium aptum est, Cic. Off 1, 60: le devoir découle de l'honnête.    - cui viro ex se ipso apta sunt omnia quæ... Cic. Tusc, 5, 36: l'homme pour qui tout ce qui [mène au bonheur] dépend de lui-même (l'homme qui tient de son propre fonds tout ce qui...).    - avec l'abl. seul rudentibus apta fortuna, Cic. Tusc. 5, 40: une fortune qui tient à des cordages, cf. Leg. 1, 56. c - lié en ses parties, formant un tout [en parl. du style].    - apta dissolvere, Cic. Or. 235: rompre (mettre en morceaux) un tout enchaîné.    - apta oratio, Cic. Br. 68: style bien lié.    - verborum apta et quasi rotunda constructio, Cic. Br. 272: des phrases bien liées et, pour ainsi dire, arrondies. d - préparé complètement, en parfait état.    - ire non aptis armis, Sall. H. 25: marcher avec des armes qui ne sont pas en bon état. --- cf. Liv. 44, 34, 3.    - omnia sibi esse ad bellum apta ac parata, Cæs. BC. 1, 30, 5: il avait tout en parfait état et prêt en vue de la guerre.    - quinqueremes aptæ instructæque omnibus rebus ad navigandum, Cæs. BC. 3, 111, 3: des quinquérèmes parfaitement équipées et munies de tout le nécessaire en vue de prendre la mer. d - poét. muni de, pourvu de [avec abl.].    - nec refert ea quæ tangas quo colore prædita sint, verum quali... apta figura, Lucr. 2, 814: ce qui importe pour les objets soumis au toucher, ce n'est pas la couleur qu'ils ont, mais la forme dont ils sont pourvus.    - vestis auro apta, Lucr. 5, 1428: vêtement garni d'or. ---cf. Enn. Tr. 380; An. 339; Acc. Tr. 660.    - Tyrio apta sinu Tib. 1, 9, 70: vêtue d'une robe de pourpre Tyrienne. --- cf. Virg. En. 4, 482 ; 6, 797; 11, 202.    - qui restitissent nautico instrumento aptæ et armatæ classi? Liv. 30, 10, 3: comment résister à une flotte pourvue et armée de tout le matériel naval? [st1]2 [-] adjectif. a - propre, approprié.    - aptissima sunt arma senectutis artes exercitationesque virtutum, Cic. CM 9: les armes les mieux appropriées de la vieillesse, ce sont la science et la pratique des vertus.    - aptior dicendi locus, Cic. Rep. 2, 48: occasion plus convenable de parler.    - alius alio melior atque aptior (numerus), Cic. Or, 203: suivant les cas, un rythme est meilleur et mieux adapté qu'un autre.    - neminem nec motu corporis neque ipso habitu atque forma aptiorem mihi videor audisse, Cic. de Or. 1, 132: je ne crois pas avoir entendu d'orateur ayant une meilleure appropriation des mouvements du corps, du maintien même ou de l'extérieur. b - en parl. du style exactement approprié aux idées, précis.    - Cic, Br. 145; de Or. 2, 56, etc. c - fait pour, approprié à.    - avec dat. res apta auribus, Cic. Or. 25; moribus, Cic. Att. 5, 10, 3; naturæ, Cic. Fin. 5, 24; ætati Cic. Br. 327 ; adulescentibus, Cic. Br. 326, chose appropriée aux oreilles, aux habitudes, à la nature, à l'âge, aux jeunes gens.    - Ofella contionibus aptior quam judiciis, Cic. Br. 178: Ofella mieux fait pour la tribune que pour le barreau.    - o hominem semper illum quidem mihi aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. Fam. 12, 30, 3: quel homme! toujours complaisant pour moi, mais maintenant, même exquis! --- cf. Hor. S. 2, 5, 43.    - gens novandis quam gerendis aptior rebus, Curt. 4, 1, 30: nation mieux faite pour l'innovation que pour l'exécution.    - apta portandis oneribus jumenta sunt, Sen. Brev. 18, 4: les bêtes de somme sont propres à porter des fardeaux.    - vis venti apta faciendo igni, Liv. 21, 37, 2: violence du vent propre à activer la flamme, cf. 21, 47, 1; 23, 4, 3; 25, 36, 5, etc.    - avec ad (calcei) apti ad pedem, Cic. de Or. 1, 231: (chaussures) adaptées au pied.    - ad tempus aptæ simulationes, Cic. Mil. 69: faux-semblants accommodés aux circonstances.    - res apta ad naturam, Cic. Fin. 5, 39; ad consuetudinem, Cic. Opt. 14: chose appropriée à la nature, à l'usage.    - naturā sumus apti ad cœtus, Cic. Fin. 3, 63: nous sommes par nature faits pour la vie de société.    - habebat flebile quiddam, aptumque cum ad fidem faciendam, tum ad misericordiam commovendam, Cic. Br. 142: il avait un accent touchant, propre à inspirer la confiance et surtout à remuer la pitié.    - homo non aptissimus ad jocandum, Cic. Nat. 2, 46: l'homme le moins fait du monde pour la plaisanterie.    - res contra morsus apta, Plin. 21, 58: chose bonne contre les morsures.    - avec in acc. in quod minime apti sunt, Liv. 38, 21, 8: [genre de combat] auquel ils sont le moins propres, cf. Plin. 16, 174; Quint. 10, 3, 22.    - avec inf. silva occulere apta feras, Ov. F. 2, 216: forêt propre à cacher les bêtes sauvages.    - dux fieri quilibet aptus erat, Ov. F. 2, 200: n'importe lequel était bon pour faire un chef.    - avec une rel. au subj. [rare]: nulla videbatur aptior persona, quæ de illa ætate loqueretur, Cic. Læl. 4, aucun personnage ne me paraissait mieux fait pour parler de cet âge-là.    - eam urbem aptissimam ratus, unde mitti commeatus possent, Liv. 44, 13, 11: pensant que cette ville était la plus propre à servir de point de départ à l'envoi des ravitaillements.
    * * *
    aptus, a, um [st1]1 [-] part. passé de apio, apere, attacher, qui se retrouve dans apiscor, a - attaché, joint.    - cum aliqua re aptus, Cic. Tim. 45: attaché à qqch.    - gladium e lacunari sætā equinā aptum, Cic. Tusc. 5, 62: épée suspendue au plafond au moyen d'un crin de cheval. b - lié dans ses parties, formant un tout bien lié.    - ita esse mundum undique aptum, ut... Cic. Ac, 2, 119: le monde est si bien lié en toutes ses parties que..., cf. Tim. 15 ; Lucr. 5, 557, etc.    - au fig. res inter se aptæ, Cic. Nat, 3, 4, etc.: choses (idées) liées entre elles.    - rerum causæ aliæ ex aliis aptæ, Cic. Tusc. 5, 70: causes liées les unes aux autres.    - ex honesto officium aptum est, Cic. Off 1, 60: le devoir découle de l'honnête.    - cui viro ex se ipso apta sunt omnia quæ... Cic. Tusc, 5, 36: l'homme pour qui tout ce qui [mène au bonheur] dépend de lui-même (l'homme qui tient de son propre fonds tout ce qui...).    - avec l'abl. seul rudentibus apta fortuna, Cic. Tusc. 5, 40: une fortune qui tient à des cordages, cf. Leg. 1, 56. c - lié en ses parties, formant un tout [en parl. du style].    - apta dissolvere, Cic. Or. 235: rompre (mettre en morceaux) un tout enchaîné.    - apta oratio, Cic. Br. 68: style bien lié.    - verborum apta et quasi rotunda constructio, Cic. Br. 272: des phrases bien liées et, pour ainsi dire, arrondies. d - préparé complètement, en parfait état.    - ire non aptis armis, Sall. H. 25: marcher avec des armes qui ne sont pas en bon état. --- cf. Liv. 44, 34, 3.    - omnia sibi esse ad bellum apta ac parata, Cæs. BC. 1, 30, 5: il avait tout en parfait état et prêt en vue de la guerre.    - quinqueremes aptæ instructæque omnibus rebus ad navigandum, Cæs. BC. 3, 111, 3: des quinquérèmes parfaitement équipées et munies de tout le nécessaire en vue de prendre la mer. d - poét. muni de, pourvu de [avec abl.].    - nec refert ea quæ tangas quo colore prædita sint, verum quali... apta figura, Lucr. 2, 814: ce qui importe pour les objets soumis au toucher, ce n'est pas la couleur qu'ils ont, mais la forme dont ils sont pourvus.    - vestis auro apta, Lucr. 5, 1428: vêtement garni d'or. ---cf. Enn. Tr. 380; An. 339; Acc. Tr. 660.    - Tyrio apta sinu Tib. 1, 9, 70: vêtue d'une robe de pourpre Tyrienne. --- cf. Virg. En. 4, 482 ; 6, 797; 11, 202.    - qui restitissent nautico instrumento aptæ et armatæ classi? Liv. 30, 10, 3: comment résister à une flotte pourvue et armée de tout le matériel naval? [st1]2 [-] adjectif. a - propre, approprié.    - aptissima sunt arma senectutis artes exercitationesque virtutum, Cic. CM 9: les armes les mieux appropriées de la vieillesse, ce sont la science et la pratique des vertus.    - aptior dicendi locus, Cic. Rep. 2, 48: occasion plus convenable de parler.    - alius alio melior atque aptior (numerus), Cic. Or, 203: suivant les cas, un rythme est meilleur et mieux adapté qu'un autre.    - neminem nec motu corporis neque ipso habitu atque forma aptiorem mihi videor audisse, Cic. de Or. 1, 132: je ne crois pas avoir entendu d'orateur ayant une meilleure appropriation des mouvements du corps, du maintien même ou de l'extérieur. b - en parl. du style exactement approprié aux idées, précis.    - Cic, Br. 145; de Or. 2, 56, etc. c - fait pour, approprié à.    - avec dat. res apta auribus, Cic. Or. 25; moribus, Cic. Att. 5, 10, 3; naturæ, Cic. Fin. 5, 24; ætati Cic. Br. 327 ; adulescentibus, Cic. Br. 326, chose appropriée aux oreilles, aux habitudes, à la nature, à l'âge, aux jeunes gens.    - Ofella contionibus aptior quam judiciis, Cic. Br. 178: Ofella mieux fait pour la tribune que pour le barreau.    - o hominem semper illum quidem mihi aptum, nunc vero etiam suavem, Cic. Fam. 12, 30, 3: quel homme! toujours complaisant pour moi, mais maintenant, même exquis! --- cf. Hor. S. 2, 5, 43.    - gens novandis quam gerendis aptior rebus, Curt. 4, 1, 30: nation mieux faite pour l'innovation que pour l'exécution.    - apta portandis oneribus jumenta sunt, Sen. Brev. 18, 4: les bêtes de somme sont propres à porter des fardeaux.    - vis venti apta faciendo igni, Liv. 21, 37, 2: violence du vent propre à activer la flamme, cf. 21, 47, 1; 23, 4, 3; 25, 36, 5, etc.    - avec ad (calcei) apti ad pedem, Cic. de Or. 1, 231: (chaussures) adaptées au pied.    - ad tempus aptæ simulationes, Cic. Mil. 69: faux-semblants accommodés aux circonstances.    - res apta ad naturam, Cic. Fin. 5, 39; ad consuetudinem, Cic. Opt. 14: chose appropriée à la nature, à l'usage.    - naturā sumus apti ad cœtus, Cic. Fin. 3, 63: nous sommes par nature faits pour la vie de société.    - habebat flebile quiddam, aptumque cum ad fidem faciendam, tum ad misericordiam commovendam, Cic. Br. 142: il avait un accent touchant, propre à inspirer la confiance et surtout à remuer la pitié.    - homo non aptissimus ad jocandum, Cic. Nat. 2, 46: l'homme le moins fait du monde pour la plaisanterie.    - res contra morsus apta, Plin. 21, 58: chose bonne contre les morsures.    - avec in acc. in quod minime apti sunt, Liv. 38, 21, 8: [genre de combat] auquel ils sont le moins propres, cf. Plin. 16, 174; Quint. 10, 3, 22.    - avec inf. silva occulere apta feras, Ov. F. 2, 216: forêt propre à cacher les bêtes sauvages.    - dux fieri quilibet aptus erat, Ov. F. 2, 200: n'importe lequel était bon pour faire un chef.    - avec une rel. au subj. [rare]: nulla videbatur aptior persona, quæ de illa ætate loqueretur, Cic. Læl. 4, aucun personnage ne me paraissait mieux fait pour parler de cet âge-là.    - eam urbem aptissimam ratus, unde mitti commeatus possent, Liv. 44, 13, 11: pensant que cette ville était la plus propre à servir de point de départ à l'envoi des ravitaillements.
    * * *
        Aptus, apta, aptum, Participium ab antiquo verbo Apiscor, Vnde est Adiectiuum nomen Aptus, aptior, aptissimus. Apte, Convenable, et propre à quelque chose, Bien sortable, Pertinent, Approprié.
    \
        Apta compositio membrorum. Cic. Membres bien proportionnez.
    \
        Apta inter se, et cohaerentia. Cic. Qui se rapportent bien l'un à l'autre.
    \
        Rubrum emplastrum huc aptum est. Cels. Est propre à ceci.
    \
        Somno aptum papauer. Celsus. Propre à faire dormir.
    \
        Aptum. Virgil. Conjoinct, Adapté, Composé.
    \
        Aptus ex sese. Cic. Qui ne tient que de soymesme.
    \
        Aptum ex tribus. Cic. Composé de trois choses attachees ensemble.
    \
        Gladium e lacunari, seta equina aptum demitti iussit. Ci. Lié.
    \
        Aptus verbis. Cic. Qui use de parolles propres.
    \
        O hominem semper illum quidem mihi aptum. Cic. Qui me revient fort.

    Dictionarium latinogallicum > aptus

См. также в других словарях:

  • pertinent — pertinent, ente [ pɛrtinɑ̃, ɑ̃t ] adj. • 1300 « qui a rapport à »; lat. pertinens, p. prés. de pertinere « concerner »; cf. impertinent 1 ♦ Dr. Qui a rapport à la question, qui se rapporte au fond même de la cause. Moyens pertinents et… …   Encyclopédie Universelle

  • pertinent — PERTINÉNT, Ă, pertinenţi, te, adj. 1. (livr.) Care se potriveşte exact obiectului despre care este vorba, care este adecvat pentru ceea ce vrea să argumenteze; potrivit, nimerit, convenabil; p. ext. care denotă profunzime, competenţă. ♦ (jur.)… …   Dicționar Român

  • Pertinent — Per ti*nent, a. [L. pertinens, entis, p. pr. of pertinere: cf. F. pertinent. See {Pertain}.] 1. Belonging or related to the subject or matter in hand; fit or appropriate in any way; adapted to the end proposed; apposite; material; relevant; as,… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • pertinent — pertinent, ente (pèr ti nan, nan t ) adj. Terme de pratique. Qui se rapporte à la question, qui a trait à la question. •   Les reproches seront proposés par la partie ou par son avoué avant la déposition du témoin, qui sera tenu de s expliquer… …   Dictionnaire de la Langue Française d'Émile Littré

  • pertinent — Pertinent, Ce que tu dis n est point pertinent, ne à propos, Quod dicis, nihil ad rem, Ad rem non pertinet. Lieu plus pertinent, Plus convenable et à propos, Commodior locus. On ne sçauroit faire chose plus pertinente, ne qui vint mieux à propos …   Thresor de la langue françoyse

  • pertinent — I adjective adapted, affinitive, appertaining, applicable, apposite, appropriate, appurtenant, apropos, apt, associated, associative, bearing on the question, belonging, concerning, connected, fit, fitting, germane, having direct bearing, having… …   Law dictionary

  • pertinent to — index comparative Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • pertinent — late 14c., from Anglo Fr. purtinaunt (late 13c.), from O.Fr. partenant (mid 13c.), from L. pertinentem (nom. pertinens) pertaining, prp. of pertinere to relate, concern (see PERTAIN (Cf. pertain)) …   Etymology dictionary

  • pertinent — *relevant, germane, material, apposite, applicable, apropos Analogous words: fitting, apt, happy, felicitous (see FIT): pat, *seasonable, opportune, timely, well timed Antonyms: impertinent: foreign …   New Dictionary of Synonyms

  • pertinent — [adj] relevant, suitable admissible, ad rem, applicable, apposite, appropriate, apropos, apt, connected, fit, fitting, germane, kosher*, legit*, material, on target*, on the button*, on the nose*, opportune, pat*, pertaining, proper, related,… …   New thesaurus

  • pertinent — Pertinent, [pertin]ente. adj. Qui est tel qu il convient. Il ne se dit guere que dans les phrases suivantes. Raisons pertinentes. excuses pertinentes. il m a convaincu par des raisons trés pertinentes. ce n est pas là une excuse pertinente. On… …   Dictionnaire de l'Académie française

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»