Перевод: с латинского на английский

с английского на латинский

comitas+t

  • 1 comitas

    cōmĭtas, ātis, f. [comis], courteousness, kindness, obligingness, friendliness, affability, gentleness (syn.: benignitas, facilitas, humanitas; opp. gravitas and severitas; in good prose;

    esp. freq. in Cic.): si illius (sc. Catonis) comitatem et facilitatem tuae gravitati severitatique asperseris,

    Cic. Mur. 31, 66; id. Or. 10, 34; id. Off. 2, 14, 48; id. de Or. 2, 43, 189:

    Crassus in summā comitate habebat etiam severitatis satis, Scaevolae multā in severitate non deerat tamen comitas,

    id. Brut. 40, 148; cf. id. Sen. 4, 10:

    in socios, mansuetudo in hostes,

    Tac. A. 2, 72; Suet. Aug. 53; 74; 98; Tac. Agr. 16; Plin. Ep. 8, 21, 1:

    comitas affabilitasque sermonis,

    Cic. Off. 2, 14, 48 al. —
    II.
    Too great liberality, prodigality, Plaut. Trin. 2, 2, 52; 2, 2, 75; id. Rud. prol. 38; Suet. Oth. 3.

    Lewis & Short latin dictionary > comitas

  • 2 cōmitās

        cōmitās ātis, f    [comis], courtesy, kindness, friendliness, affability, gentleness: illius: comitate condīta gravitas: invitandi, L.: curandi, Ta.
    * * *
    politeness, courtesy; kindness, generosity, friendliness; good taste, elegance

    Latin-English dictionary > cōmitās

  • 3 dīstāns

        dīstāns ntis, adj.    [P. of disto].—In space, remote, far apart, far away, distant: tam distantibus in locis: spatio distante, O.: legio mille passuum intervallo, at a distance, L.: loco ripae, O.: trabes inter se binos pedes, Cs.—Fig., different, unlike, remote: a severitate comitas: exactis minimum distantia, H.
    * * *
    (gen.), distantis ADJ
    distant; separate

    Latin-English dictionary > dīstāns

  • 4 obvius

        obvius adj.    [ob+via], in the way, so as to meet, meeting, to meet: si ille obvius ei futurus non erat, had no expectation of meeting him: se mihi obvium dedit, met, L.: venit obvius illi, H.: cuicumque est obvia, whomsoever she meets, Iu.: ad Martis fuit obvius aram, Iu.: se gravissimis tempestatibus obvium ferre: obvias mihi litteras mittas, send to meet: montes, qui obvii erant itineri, lay in the way, N.: undis, up stream, O.: Obviaque hospitiis teneat arbos, opposite, V.—As subst n.: in obvio classi hostium esse, be in the way, L.—Against, to meet, to encounter: quo in loco inter se obvii fuissent, had fought, S.: si ingredienti cum armatā multitudine obvius fueris: infestā subit obvius hastā, V.—Open, exposed, liable, subject: rupes Obvia ventorum furiis, V.: (urbs) minus obvia Grais, V.: comitas, i. e. ready, Ta.: rerum similitudo, obtrusive, Ta.
    * * *
    obvia, obvium ADJ
    in the way, easy; hostile; exposed (to)

    Latin-English dictionary > obvius

  • 5 prō-vehō

        prō-vehō vēxi, vectus, ere,    to carry forward, move along, convey (old in act.).— Pass, to advance, move forward, go on, ride, drive: leni Africo provectus, Cs.: provehimur portu, V.: paulum ab suis equo provectus, L.: a terrā provectae naves, sailed out, Cs.—Fig., to carry on, carry forward, lead on: huc me provexit oratio: haec spes provexit, ut, etc., led them on so far, L.: Epulantium comitas provexit omnīs ad largius vinum, Cu.— Pass, to be led on, advance, proceed, go onward, make progress: si qui longius in amicitia provecti essent: provectus est intemperantiā linguae in maledicta, was betrayed, L.: quid ultra Provehor? why say more? V.: iam aetate provectus, advanced in life.—To advance, exalt, elevate, raise: ecquo te tua virtus provexisset?: ad summos honores alios, L.: Vim temperatam di provehunt In maius, H.: Agrippinae gratiā provectus, Ta.

    Latin-English dictionary > prō-vehō

  • 6 acerbitas

    ăcerbĭtas, ātis, f. [acerbus], sharpness, sourness, harshness, the harsh taste of fruits.
    I.
    Prop.:

    fructus non laetos et uberes, sed magna acerbitate permixtos tulissem,

    Cic. Planc. 38, 92.—Hence,
    II.
    Fig., sharpness.
    A.
    Of moral qualities, harshness, severity, rigor, moroseness (opp. comitas, lenitas, and the like):

    severitatem probo, acerbitatem nullo modo,

    Cic. de Sen. 18:

    acerbitas morum immanitasque naturae,

    id. Phil. 12, 11; so id. Q. Fr. 1, 1, 13; Suet. Caes. 12; id. Ner. 44; cf. Brem. Nep. Dion. 6, 5.—Also satirical scverity:

    acerbitas et abunde salis,

    Quint. 10, 1, 94; cf. ib. 96, 117.—Also violence, anger:

    dissensio sine acerbitate,

    Cic. Off. 1, 25; id. Lael. 23, 87.—And hatred:

    nomen vestrum odio atque acerbitati scitote nationibus exteris futurum,

    Cic. Verr. 2, 4, 30.—
    B.
    Of one's lot or fortune, grief, sorrow, pain, anguish, affliction, and the like:

    acerbitas summi luctūs,

    Cic. Fam. 5, 16:

    lacrimas, quas tu in meis acerbitatibus plurimas effudisti,

    Cic. Planc. 42, 101: omnes acerbitates, omnes dolores cruciatusque perferre, [p. 21] id. Cat. 4, 1; so id. Sest. 38; id. Att. 9, 6; Nep. Alc. 6 al.

    Lewis & Short latin dictionary > acerbitas

  • 7 adfabilitas

    affābĭlĭtas (better adf-), ātis, f. [adfabilis], the quality of affabilis, affability, courtesy, kindness:

    comitas adfabilitasque sermonis,

    Cic. Off. 2, 14, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > adfabilitas

  • 8 affabilitas

    affābĭlĭtas (better adf-), ātis, f. [adfabilis], the quality of affabilis, affability, courtesy, kindness:

    comitas adfabilitasque sermonis,

    Cic. Off. 2, 14, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > affabilitas

  • 9 autem

    autem, conj. [v. aut init. ], on the other hand, but, yet, however, nevertheless; sometimes an emphasized and (it is never found at the beginning of a clause, but after one or more words; v. fin.; like at, it joins to a preceding thought a new one, either entirely antithetical or simply different; it differs from the restricting sed in like manner with at; v. at init., and cf.: [Popilius imperator tenebat provinciam;

    in cujus exercitu Catonis filius tiro militabat. Cum autem Popilio videretur unam dimittere legionem, Catonis quoque filium... dimisit. Sed cum amore pugnandi in exercitu permansisset, Cato ad Popilium scripsit, etc.],

    Cic. Off. 1, 11, 36 B. and K. (most freq. in philos. lang.; rare in the histt., being used by Caes. only 59 times, by Sall. 23, and by Tac. 31; and very rare in the poets).
    I.
    In joining an entirely antithetical thought, on the contrary, but = at quidem, at vero, se sê, esp. freq. with the pronouns ego, tu, ille, qui, etc.:

    Ait se obligāsse crus fractum Aesculapio, Apollini autem bracchium,

    Plaut. Men. 5, 3, 9:

    Nam injusta ab justis impetrari non decet, Justa autem ab injustis petere insipientiast,

    id. Am. prol. 35:

    ego hic cesso, quia ipse nihil scribo: lego autem libentissime,

    Cic. Fam. 16, 22; id. de Or. 1, 25, 115; Plaut. Men. 2, 1, 43: i sane cum illo, Phrygia;

    tu autem, Eleusium, Huc intro abi ad nos,

    id. Aul. 2, 5, 7; id. Capt. 2, 3, 4; id. Bacch. 4, 8, 58; id. Mil. 4, 4, 13; id. Ep. 5, 2, 7; Cic. Ac. 2, 19, 61:

    mihi ad enarrandum hoc argumentumst comitas, Si ad auscultandum vostra erit benignitas. Qui autem auscultare nolit, exsurgat foras,

    Plaut. Mil. 2, 1, 3; so id. Ep. 2, 2, 95; id. Capt. 3, 4, 24:

    Quid tu aïs, Gnatho? Numquid habes quod contemnas? Quid tu autem, Thraso?

    Ter. Eun. 3, 2, 22: e principio oriuntur omnia;

    ipsum autem nullā ex re aliā nasci potest,

    Cic. Tusc. 1, 23, 54.—
    II.
    In joining a thought that is simply different.
    A.
    In gen., on the other hand, but, moreover.
    a.
    Absol., as the Gr. se:

    Vehit hic clitellas, vehit hic autem alter senex,

    Plaut. Most. 3, 2, 91:

    cum Speusippum, sororis filium, Plato philosophiae quasi heredem reliquisset, duo autem praestantissimos studio atque doctrinā, Xenocratem Chalcedonium et Aristotelem Stagiritem, etc.,

    Cic. Ac. 1, 4, 17; id. Off. 1, 5, 16:

    Alexandrum consultum, cui relinqueret regnum, voluisse optimum deligi, judicatum autem ab ipso optimum Perdiccam, cui anulum tradidisset,

    Curt. 10, 6, 16:

    Atque haec in moribus. De benevolentiā autem, quam etc.,

    Cic. Off. 1, 15, 46 sq.; 1, 23, 81: Sed poëtae quid quemque deceat ex personā judicabunt;

    nobis autem personam imposuit natura etc.,

    id. ib. 1, 28, 97; 1, 28, 98; 1, 43, 152: Quod semper movetur aeternum est;

    quod autem motum adfert alicui etc.,

    id. Tusc. 1, 23, 53; 1, 28, 68 sq.; 1, 30, 74; 1, 36, 87.—So sometimes when one conditional sentence is opposed to another, si—sin autem, in Gr. ei men— ei se:

    Nam si supremus ille dies non exstinctionem, sed commutationem adfert loci, quid optabilius? Sin autem etc.,

    Cic. Tusc. 1, 49, 117; 1, 49, 118 al.—In adducing an example of a rule:

    Et Demosthenes autem ad Aeschinem orationem in prooemio convertit, et M. Tullius etc.,

    Quint. 4, 1, 66 Spald.;

    also in passing from a particular to a general thought: Et sane plus habemus quam capimus. Insatiabilis autem avaritia est etc.,

    Curt. 8, 8, 12.—
    b.
    Preceded by quidem, as in Gr. men—se (perh. most freq. in Cicero's philosophical works, under the influence of Greek style): Et haec quidem hoc modo;

    nihil autem melius extremo,

    Cic. Tusc. 1, 41, 99:

    Sed nunc quidem valetudini tribuamus aliquid, cras autem etc.,

    id. ib. 1, 49, 119; id. Off. 1, 7, 24; and thus in Tac. several times, but only in Ann. and Or.: bene intellegit ceteros quidem iis niti... Marcellum autem et Crispum attulisse etc., Or. 8; 18 bis; 25; A. 3, 53; 3, 73;

    4, 28.—So often in transitions from one subject to another: Ac de inferendā quidem injuriā satis dictum est. Praetermittendae autem defensionis etc.,

    Cic. Off. 1, 8, 27 sq.; 1, 13, 41; 1, 45, 160.—So very often in Vulg. in direct reproduction of men—se: Ego quidem baptizo vos in aquā in paenitentiam; qui autem post me etc., Matt. 3, 11; 9, 37; 13, 23; 13, 32; 17, 11 sq.; 23, 28; 25, 33; 26, 24. —
    B.
    Esp.
    1.
    In any kind of transition:

    M. Antonius in eo libro, quem unum reliquit, disertos ait se vidisse multos, eloquentem omnino neminem. Vir autem acerrimo ingenio (sic enim fuit) multa etc.,

    Cic. Or. 5, 18:

    hic (pater) prout ipse amabat litteras, omnibus doctrinis, quibus puerilis aetas impertiri debet, filium erudivit: erat autem in puero summa suavitas oris,

    Nep. Att. 1, 2;

    also in questions: Quid autem magno opere Oppianicum metuebat, etc.,

    Cic. Clu. 60, 167. Freq. several times repeated:

    Expetuntur autem divitiae cum ad usus vitae necessarios, tum ad perfruendas voluptates: in quibus autem major est animus, in iis pecuniae cupiditas spectat ad opes, etc.,

    Cic. Off. 1, 8, 24 and 25; cf. Wopkens, Lectt. Tull. pp. 53 and 122: Orbis situm dicere adgredior... Dicam autem alias plura et exactius, Mel. prooem. 2.—
    2.
    In repeating a word from a previous clause, in continuing a train of thought:

    admoneri me satis est: admonebit autem nemo alius nisi rei publicae tempus,

    Cic. Pis. 38, 94: disces quam diu voles;

    tam diu autem velle debebis, quoad etc.,

    id. Off. 1, 1, 2:

    nunc quod agitur, agamus: agitur autem, liberine vivamus an mortem obeamus,

    id. Phil. 11, 10, 24. —So esp. in impassioned discourse, Plant. Mil. 3, 1, 84:

    humanum amare est, humanum autem ignoscere est,

    id. Merc. 2, 2, 48; id. Ps. 4, 8, 1:

    quot potiones mulsi! quot autem prandia!

    id. Stich. 1, 3, 68; id. Ep. 5, 2, 6:

    quā pulchritudine urbem, quibus autem opibus praeditam, servitute oppressam tenuit civitatem,

    Cic. Tusc. 5, 20, 57.—
    3.
    Like sed, vero, igitur, etc., in resuming a train of thought interrupted by a parenthesis:

    Omnino illud honestum, quod ex animo excelso magnificoque quaerimus, animi efficitur non corporis viribus: exercendum tamen corpus et ita adficiendum est, ut oboedire consilio rationique possit in exsequendis negotiis et in labore tolerando: honestum autem id, quod exquirimus, totum est positum in animi curā, etc.,

    Cic. Off. 1, 23, 79; 1, 43, 153.—
    4.
    In introducing a parenthetical clause itself: quae autem nos ut recta aut recte facta dicamus, si placet (illi autem appellant katorthômata) omnes numeros virtutis continent, Cic. Fin. 3, 7, 24:

    quod vitium effugere qui volet (omnes autem velle debent) adhibebit etc.,

    id. Off. 1, 6, 18; 1, 33, 120; id. Tusc. 1, 33, 80; 1, 36, 88:

    In primis foedera ac leges (erant autem eae duodecim tabuiae et quaedam regiae leges) conquiri etc.,

    Liv. 6, 1, 10; Curt. 4, 6, 2:

    ex hoc Quodcumque est (minus est autem quam rhetoris aera) Discipuli custos praemordet,

    Juv. 7, 217.—
    5.
    In enumerations, for the purpose of adding an important circumstance:

    magnus dicendi labor, magna res, magna dignitas, summa autem gratia,

    but, and indeed, Cic. Mur. 13, 29:

    animis omnes tenduntur insidiae... vel ab eā, quae penitus in omni sensu implicata insidet, imitatrix boni, voluptas, malorum autem mater omnium,

    yea, the parent of all evil, id. Leg. 1, 17, 47; id. N. D. 2, 22, 58:

    docet ratio mathematicorum, luna quantum absit a proxumā Mercurii stellā, multo autem longius a Veneris,

    id. Div. 2, 43, 91.—
    6.
    In the syllogism, to introduce the minor proposition (the assumptio or propositio minor; cf. atque, IV. 9., and atqui, II. D.), now, but; but now:

    Aut hoc, aut illud: hoc autem non, igitur illud. Itemque: aut hoc, aut illud: non autem hoc: illud igitur,

    Cic. Top. 14, 56:

    Si lucet, lucet: lucet autem, lucet igitur,

    id. Ac. 2, 30, 96:

    Si dicis te mentiri verumque dicis, mentiris: dicis autem te mentiri verumque dicis: mentiris igitur,

    id. ib.; id. Top. 2, 9; id. Tusc. 5, 16, 47.—
    7.
    Like the Gr. se or sê in adding an emphatic question (freq. in the comic poets), but, indeed.
    a.
    In gen.:

    Quem te autem deum nominem?

    Plaut. As. 3, 3, 126:

    Perii: quid hoc autemst mali?

    Ter. Eun. 5, 7, 5:

    Quī istuc? Quae res te sollicitat autem?

    id. Heaut. 2, 3, 10:

    Quae autem divina? Vigere, sapere, invenire, meminisse,

    Cic. Tusc. 1, 26, 65: Quo modo autem moveri animus ad appetendum potest, si id, quod videtur, non percipitur? pôs sê, id. Ac. 2, 8, 25:

    Quo modo autem tibi placebit JOVEM LAPIDEM jurare, cum scias etc.,

    id. Fam. 7, 12, 2:

    Veni ad Caesarem: quis est autem Caesar?

    Flor. 3, 10, 11.—So in exclamations:

    Quantā delectatione autem adficerer, cum etc.,

    Cic. Tusc. 1, 41, 98.—
    b.
    In questions implying rebuke, reproach: Ba. Metuo credere. Ps. Credere autem? eho, etc., Plaut. Ps. 1, 3, 70: Th. Ego non tangam meam? Ch. Tuam autem, furcifer? yours do you say? yours indeed! Ter. Eun. 4, 7, 28.—
    c.
    In a question where a correction is made: Num quis testis Postumum appellavit? testis autem? ( witness did I say?) num accusator? Cic. Rab. Post. 5, 10:

    Alio me vocat numerosa gloria tua: alio autem? quasi vero etc.,

    Plin. Pan. 28:

    Quid tandem isti mali in tam tenerā insulā non fecissent? non fecissent autem? imo quid ante adventum meum non fecerunt?

    Cic. Att. 6, 2; 5, 13; 7, 1: Adimas etiam Hispanias? Et si inde cessero, in Africam transcendes. Transcendes autem dico? Liv. 21, 44, 7 Weissenb.—
    8.
    And in questions sed autem are sometimes both used, especially by the comic poets, but indeed, but now, like the Gr. alla—se Alla pou se boulei kathezomenoi anagnômen; Plat. Phaedr. 228 E.):

    Sed autem quid si hanc hinc apstulerit quispiam Sacram urnam Veneris?

    Plaut. Rud. 2, 5, 15;

    and separated: Sed quid haec hic autem tam diu ante aedīs stetit?

    id. Truc. 2, 3, 14:

    Attat Phaedriae Pater venit. Sed quid pertimui autem, belua?

    Ter. Phorm. 4, 2, 11: Sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo? * Verg. A. 2, 101.—Once ast autem: ast autem tenui [p. 212] quae candent lumine Phatnae, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 1170 P. (IV. 2, p. 555 Orell.).—
    9.
    With interjections:

    Heia autem inimicos!

    Plaut. Am. 3, 2, 20:

    Ecce autem litigium,

    but lo! id. Men. 5, 2, 34; so id. Curc. 1, 2, 41; id. Most. 2, 1, 35; id. Mil. 2, 2, 48; id. Most. 3, 1, 131; 3, 1, 146:

    Ecce autem alterum,

    Ter. Eun. 2, 3, 6 Ruhnk.:

    Ecce autem subitum divortium,

    Cic. Clu. 5, 14; so id. Verr. 2, 5, 34; id. Leg. 1, 2, 5; id. Rep. 1, 35, 55; id. Or. 9, 30:

    Ecce autem aliud minus dubium,

    Liv. 7, 35, 10:

    Eccere autem capite nutat,

    Plaut. Mil. 2, 2, 52; so id. Pers. 2, 4, 29:

    eccui autem non proditur [revertenti]?

    Cic. Mur. 33, 68.
    In good prose writers autem is usu.
    placed after the first word of a clause; but if several words, a subst. and prep., the verb esse with the predicate, a word with a negative, etc., together form one idea, then autem stands after the second or third word. But the poets, especially the comic poets, allow themselves greater liberty, and sometimes place this particle, without any necessity in the nature of the clause, in the third, fourth, or fifth place; but autem is never found in good writers at the beginning of a clause or sentence; cf. Quint. 1, 5, 39. See more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 558-588.

    Lewis & Short latin dictionary > autem

  • 10 beneficentia

    bĕnĕfĭcentĭa, ae, f. [from beneficus, like magnificentia, munificentia, from magnificus, munificus; cf. Beier and Gernh. upon Cic. Off. 1, 7, 20], the quality of beneficus, kindness, beneficence, an honorable and kind treatment of others (opp. maleficentia, Lact. Ira Dei, 1, 1; several times in the philos. writings of Cic.;

    elsewh. rare): quid praestantius bonitate et beneficentiā?

    Cic. N.D. 1, 43, 121:

    beneficentia, quam eandem vel benignitatem vel liberalitatem appellari licet,

    id. Off. 1, 7, 20; 1, 14, 42 sq.;

    2, 15, 52 and 53: comitas ac beneficentia,

    id. de Or. 2, 84, 343:

    uti beneficentiā adversus supplices,

    Tac. A. 12, 20:

    beneficentia augebat ornabatque subjectos,

    Sen. Ep. 90, 5; Vulg. Heb. 13, 16.

    Lewis & Short latin dictionary > beneficentia

  • 11 benignitas

    bĕnignĭtas, ātis, f. [benignus], the quality of one benignus, an affable, kind bearing to others.
    I.
    Of feeling or external conduct, kindness, friendliness, courtesy, benevolence, benignity:

    si ad vortendum huc animum adest benignitas,

    Plaut. Merc. prol. 11:

    justitia, cui sunt adjunctae pietas, bonitas, liberalitas, benignitas, comitas, quaeque sunt generis ejusdem,

    Cic. Fin. 5, 23, 65:

    etsi me attentissimis animis summā cum benignitate auditis,

    id. Sest. 13, 31; id. Caecin. 3, 9; id. Dom. 14, 32; id. Verr. 2, 3, 83, § 191; id. Rosc. Com. 12, 33:

    benignitas animi,

    Tac. H. 2, 30; Dig. 48, 19, 11; 1, 3, 25.—
    II.
    Of deeds, kindness, liberality, bounty, favor:

    num solus ille dona dat? nunc ubi meam Benignitatem sensisti in te claudier?

    Ter. Eun. 1, 2, 84 (intellegit se et dona obtulisse, et id benigne saepe fecisse, Don.); Plaut. Truc. 1, 2, 80:

    illa quanta benignitas naturae, quod tam multa ad vescendum, tam varia, tamque jucunda gignit,

    Cic. N. D. 2, 53, 131:

    largitio, quae fit ex re familiari, fontem ipsum benignitatis exhaurit. Ita benignitate benignitas tollitur,

    id. Off. 2, 15, 52; 2, 15, 54:

    ne benignitas major esset quam facultates,

    id. ib. 1, 14, 44:

    amicorum benignitas exhausta est in eā re,

    id. Att. 4, 2, 7:

    (Volumnius) benignitatem per se gratam comitate adjuvabat,

    Liv. 9, 42, 5: satis superque me benignitas tua Ditavit, *Hor. Epod. 1, 31; August. ap. Suet. Aug. 71:

    benignitate deūm fractae hostium vires,

    Tac. H. 4, 85; id. A. 14, 6.— In plur.:

    vides, benignitates hominum ut periere,

    Plaut. Stich. 4, 2, 54.—
    B.
    Lenity, mercy:

    severitas legum cum aliquo temperamento benignitatis,

    Dig. 48, 19, 11 pr.; 1, 3, 25.

    Lewis & Short latin dictionary > benignitas

  • 12 benignus

    bĕnignus, a, um, adj. [as if benigenus, from bonus genus, anal. with malignus and privignus], of a good kind or nature, beneficent, kind.
    I.
    Of feeling or deportment towards others, kind, good, friendly, pleasing, favorable, benignant:

    nam generi lenonio, Numquam ullus deus tam benignus fuit qui fuerit propitius,

    Plaut. Pers. 4, 4, 34:

    benignus et lepidus et comis,

    Ter. Hec. 5, 3, 39:

    boni et benigni,

    id. Phorm. 5, 2, 2:

    comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur,

    Cic. Balb. 16, 36:

    Apelles in aemulis benignus,

    Plin. 35, 10, 36, § 88;

    id. praef. § 21: divi,

    Hor. C. 4, 2, 52:

    numen,

    id. ib. 4, 4, 74; cf. Plaut. Pers. 4, 4, 34 al.—
    B.
    Of things, friendly, favorable, pleasant, mild:

    animus,

    Ter. Hec. 3, 5, 22:

    oratio,

    Cic. Off. 2, 14, 48:

    sociorum comitas vultusque benigni,

    Liv. 9, 6, 8; 30, 14, 3; Hor. Ep. 1, 11, 20:

    verba,

    Prop. 1, 10, 24:

    benigniora verba,

    Liv. 21, 19, 11.—In the jurists, interpretatio, a mild, favorable interpretation (opp. dura, which follows the strictness of the letter; cf. Cic. Off. 1, 10, 31 sq.), Dig. 39, 5, 16:

    semper in dubiis benigniora praeferenda sunt,

    ib. 50, 17, 56:

    benignior sententia,

    ib. 37, 6, 8.—
    C.
    Poet., = faustus, lucky, propitious, favorable:

    dies,

    Stat. S. 5, 1, 108:

    nox,

    id. Th. 10, 216.—
    II.
    More freq. of action, beneficent, obliging, that gives or imparts freely, liberal, bounteous, etc.:

    erga te benignus fui, atque opera mea Haec tibi sunt servata,

    Plaut. Rud. 5, 3, 33; id. Trin. 3, 3, 12; 2, 4, 58:

    fortuna... Nunc mihi, nunc alii benigna,

    Hor. C. 3, 29, 52:

    qui benigniores volunt esse, quam res patitur, peccant,

    Cic. Off. 1, 14, 44:

    qui liberalis benignusque dicitur,

    id. Leg. 1, 18, 48:

    facilius in timore benigni quam in victoriā grati reperiuntur,

    id. ad Brut. 1, 15, 8.— Poet., with gen.:

    vini somnique benignus,

    a hard drinker and a lover of sleep, Hor. S. 2, 3, 3.—Opp. to bonae frugi = prodigus, prodigal, lavish:

    est benignus potius quam bonae frugi,

    Plaut. Truc. 1, 1, 20.—
    B.
    Of things (mostly poet. or in post-Aug. prose; cf. malignus), yielding liberally, abundant, fruitful, fertile, copious, rich: et magnas messes terra benigna daret, Tib [p. 233] 3, 3, 6:

    ager,

    Ov. Am. 1, 10, 56:

    tellus,

    Plin. 18, 1, 1, § 1:

    vepres,

    Hor. Ep. 1, 16, 8:

    cornu,

    id. C. 1, 17, 15:

    egens benignae Tantalus semper dapis,

    id. Epod. 17, 66:

    ingenī Benigna vena est,

    id. C. 2, 18, 10:

    praeda,

    Ov. F. 5, 174:

    benigna materia gratias agendi Romanis,

    Liv. 42, 38, 6: quem (ordinem) persequi longa est magis quam benigna materia, fruitful, or suitable for exhibition, Mel. prooem. § 1;

    so Seneca: primus liber.. benigniorem habuit materiem,

    Sen. Ira, 2, 1, 1:

    ipse materiā risūs benignissima,

    id. Const. 18, 1 (cf. also in Gr. aphthonos):

    aestivam sermone benigno tendere noctem,

    Hor. Ep. 1, 5, 11 (sermone multo et liberali et largo, Lamb.):

    benignissimum inventum, i. e. beneficentissimum,

    Plin. 35, 2, 2, § 11. —Hence, adv.: bĕnignē (ante-class. collat. form bĕnignĭter).
    1.
    In a friendly manner, kindly, benevolently, courteously, benignly:

    benigne et amice facere,

    Plaut. Cist. 1, 1, 109:

    me benignius Omnes salutant quam salutabant prius,

    id. Aul. 1, 2, 36:

    ecquid ego possiem Blande dicere aut benigne facere,

    Ter. Ad. 5, 4, 24:

    viam monstrare,

    courteously, politely, Cic. Balb. 16, 36:

    salutare,

    id. Phil. 13, 2, 4:

    audire,

    id. Clu. 3, 8:

    polliceri,

    id. Fam. 4, 13, 3:

    servire alicui,

    Cat. 76, 3:

    respondere,

    Sall. J. 11, 1; Liv. 27, 4, 7:

    milites adpellare,

    Sall. J. 96, 2:

    habere,

    id. ib. 113, 2:

    alloqui,

    Liv. 1, 28, 1:

    audire aliquem,

    id. 1, 9, 4:

    excipere aliquem,

    id. 2, 35, 6; 21, 19, 7; Tac. A. 1, 57:

    arma capere,

    readily, willingly, Liv. 3, 26, 1:

    audire,

    Suet. Aug. 89.—In the ante-class. form benigniter, Titin. ap. Non. p. 510, 13, and Prisc. p 1010 P.—
    b.
    Mildly, indulgently (in jurid. Lat.):

    in poenalibus causis benignius interpretandum est,

    Dig. 50, 17, 155; ib. 44, 7, 1, § 13:

    benignissime rescripserunt,

    ib. 37, 14, 4.—
    c.
    Benigne dicis, or absol. benigne, used in colloquial lang. in thanking one for something, both when it is taken and when it is refused (the latter a courtly formula like the Gr. ainô se, zêlô se, kalôs, kallista; cf. recte), you are very kind, I thank you very much, am under great obligation; no, I thank you.
    (α).
    In receiving: As. Peregre cum advenis, cena detur. Di. Benigne dicis, Plaut. Truc. 1, 2, 27; Ter. Phorm. 5, 9, 62.—
    (β).
    In declining:

    frumentum, inquit, me abs te emere oportet. Optime. Modium denario. Benigne ac liberaliter: nam ego ternis HS non possum vendere, etc.,

    Cic. Verr. 2, 3, 85, § 196:

    dic Ad cenam veniat.. Benigne Respondet. Neget ille mihi? etc.,

    Hor. Ep. 1, 7, 62; id. ib. 1, 7, 16 Schmid.—
    2.
    Abundantly, liberally, freely, generously:

    pecuniam praebere,

    Plaut. Curc. 4, 2, 37; id. Aul. 4, 4, 20; Ter. Hec. 5, 2, 1; Cic. Off. 2, 15, 52 and 53; Sall. J. 68, 3; Liv. 9, 31, 5; 9, 32. 2:

    benignius Deprome quadrimum,

    Hor. C. 1, 9, 6:

    paulo benignius ipsum Te tractare voles,

    id. Ep. 1, 17, 11. —
    b.
    Benigne facere alicui = bene facere, to do a favor, to show favor, Ter. Ad. 5, 4, 24 Ruhnk.; Cat. 73, 3:

    qui plurimis in istā provinciā benigne fecisti,

    Cic. Fam. 13, 67, 1; id. Off. 1, 14, 42; id. Inv. 1, 55, 109; Liv. 4, 14, 5; 28, 39, 18; Gell. 17, 5, 10 al.; cf. Rutil. Lup. p. 127 Ruhnk. (175 Frotscher).

    Lewis & Short latin dictionary > benignus

  • 13 civile

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civile

  • 14 Civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > Civilis

  • 15 civilis

    1.
    cīvīlis, e, adj. [civis].
    I.
    Of or pertaining to citizens, civil, civic (class. in prose and poetry, and very freq.): sanguine civili rem conflant, by the blood of citizens, * Lucr. 3, 70; Cic. Fam. 15, 15, 1:

    conjuratio,

    id. ib. 5, 12, 2:

    bellum,

    id. Att. 7, 13, 1; id. Imp. Pomp. 10, 28:

    bella,

    Hor. Epod. 16, 1; Luc. 1, 1:

    genus belli,

    Cic. Att. 7, 13, 1; Sall. C. 47, 2; Quint. 12, 1, 16; Flor. 3, 22, 10; 3, 23, 7:

    facinus,

    Cic. Att. 7, 13, 1.—So De Bello Civili, the title of a portion of the Commentaries of Julius Cæsar, Flor. 4, 2, 4:

    discordia,

    Sall. C. 5, 2:

    dissensio,

    id. J. 41 fin.:

    discidii specie,

    Tac. A. 14, 60:

    irae,

    id. ib. 1, 43:

    acies,

    Ov. M. 7, 142:

    arma,

    civil war, Cic. Div. 2, 2, 6; Tac. A. 1, 9:

    aestus,

    Hor. Ep. 2, 2, 47:

    Mars,

    Ov. H. 6, 35:

    busta,

    Prop. 2, 1, 27:

    victoria,

    Nep. Epam. 10, 3; Sall. J. 95, 4; Tac. H. 4, 38 fin.:

    praeda,

    id. ib. 3, 15 et saep.:

    mos consuetudoque,

    Cic. Off. 1, 41,148; cf.

    just before: instituta civilia: conciliatio et societas,

    id. N. D. 2, 31, 78:

    facinus,

    id. Att. 7, 13, 1:

    clamor,

    Liv. 3, 28, 4; cf.

    robur,

    id. 28, 44, 5:

    curae,

    Hor. C. 3, 8, 17:

    quercus = corona civica (v. civicus, I.),

    Verg. A. 6, 772: civilis dies, the civil day ( from midnight to midnight; opp. to the naturalis dies, from the rising to the setting of the sun), Varr. R. R. 1, 28, 1; Plin. 2, 77, 79, § 188; Macr. S. 1, 3:

    amor (opp. to naturalis),

    between citizens, Gell. 12, 1, 23.—
    2.
    Esp.: jus civile.
    a.
    In gen., private rights, the law, as it protects citizens in their status, property, etc.:

    jus civile est aequitas constituta iis, qui ejusdem civitatis sunt, ad res suas obtinendas,

    Cic. Top. 2, 9:

    sit ergo in jure civili finis hic: legitimae atque usitatae in rebus causisque civium aequabilitatis conservatio,

    id. de Or. 1, 42, 188:

    qui jus civile contemnendum putat, is vincula revellit judiciorum, etc.,

    id. Caecin. 25, 70; id. Off. 3, 17, 69; id. Balb. 11, 28; Gai Inst. 1, 1; Just. Inst. 1, 2, 1 sq.;

    opp. jus naturale: quodam tempore homines nondum neque naturali neque civili jure descripto fusi, etc.,

    Cic. Sest. 42, 91.—
    b.
    The body of Roman law relating to private rights, the Civil Law:

    ut si quis dicat jus civile id esse, quod in legibus, senatūs consultis, rebus judicatis, juris peritorum auctoritate, edictis magistratuum, more, aequitate consistat,

    Cic. Top. 5, 28:

    hoc civile (jus) quod dicimus (opp. causa universi juris ac legum),

    id. Leg. 1, 5, 17:

    de jure civili si quis novi quid instituit,

    id. Verr. 2, 1, 42, § 109;

    opp. jus nationum,

    id. Div in Caecil. 5, 18;

    opp. jus praetorium, the precedents of decisions by the prætor: nam quod agas mecum ex jure civili ac praetorio non habes,

    id. Caecin. 12, 34; 2, 4; cf. Dig. 1, 1, 7 pr. and § 1.—
    c.
    In narrower sense, the code of procedure, the forms of process in the Roman law:

    civile jus, repositum in penetralibus pontificum, evulgavit (Licinius),

    Liv. 9, 46, 5 Weissenb. ad loc.:

    jus civile per multa saecula inter sacra caerimoniasque deorum abditum, Cn. Flavius vulgavit,

    Val. Max. 2, 5, 2; cf. Dig. 1, 2, 2, § 5 sqq.; plur.:

    inteream si... novi civilia jura,

    Hor. S. 1, 9, 39.—
    B.
    Relating to public or political life, political, public, state-:

    scientia,

    politics, political science, Cic. Inv. 1, 5, 6; Quint. 2, 15, 33:

    quaestiones,

    id. 2, 15, 36:

    officia,

    id. 2, 15, 36, and 2, 4, 27:

    civilium rerum peritus,

    Tac. H. 2, 5:

    mersor civilibus undis,

    Hor. Ep. 1, 1, 16: vir, a statesman, politikos, Quint. prooem. § 10; 11, 10, 15; 12, 2, 7; 12, 2, 21; 11, 1, 35.—
    2.
    Esp. civil, opp. military (first in Livy):

    is gravis annis non militaribus solum sed civilibus quoque abscesserat muneribus,

    Liv. 9, 3, 5; cf.:

    civilis res haud magnopere obeuntem bella excitabant,

    id. 6, 22, 7.—
    II.
    Trop. (cf. popularis, and the Gr. koinos), demeaning one ' s self as a citizen; hence of distinguished persons, courteous, polite, civil, affable, urbane (so not before the Aug. per.; esp. freq. in Suet.;

    in Quint. only once): quid enim civilius illo?

    Ov. Tr. 4, 4, 13:

    sermo,

    Liv. 6, 40, 15:

    animus,

    id. 45, 32, 5; Tac. A. 1, 72; Suet. Caes. 75; id. Claud. 1; id. Dom. 12; cf. id. Calig. 3; id. Vesp. 12:

    parumque id non civile modo sed humanum etiam visum,

    unbecoming a private citizen, Liv. 5, 23, 5:

    et humano ingressu,

    Quint. 3, 8, 59 Spald.:

    incessu,

    Plin. Pan. 83, 7:

    civile ingenium, mira comitas,

    Tac. A. 1, 33; cf. id. ib. 2, 82: arma, id. H. 4, 3:

    civile rebatur, misceri voluptatibus vulgi,

    id. A. 1, 54; cf. id. ib. 2, 34; 3, 22; Plin. Pan. 78, 4; 87, 1:

    civilis circa amicos,

    Eutr. 7, 13:

    in cunctos,

    id. 10, 16.— Sup., Eutr. 8, 1; Spart. Had. 20, 1.—As subst.: cīvīle, is, n., courtesy:

    si quicquam in vobis non dico civilis sed humani esset,

    Liv. 5, 3, 9.—Hence, adv.: cīvīlĭter.
    1.
    (Acc. to I.) Citizen-like: vivere, Cic. ap. Lact. 3, 14: certare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 14, 3; Liv. 38, 56, 9; 33, 46, 3; Juv. 5, 112; Gell. praef. § 13.—
    b.
    In judicial language, civilly (opp. criminally):

    agere,

    Dig. 47, 2, 92; 11, 6, 1; 47, 10, 37.—
    2.
    (Acc. to 2.) As becomes a citizen, courteously, kindly, Ov. M. 12, 583; id. Tr. 3, 8, 41; Tac. A. 3, 76; 4, 21; id. H. 2, 91.— Comp.:

    civilius,

    Plin. Pan. 29, 2; App. M. 9, p. 236, 10.— Sup.:

    civilissime,

    Eutr. 7, 8.
    2.
    Cīvīlis, is, m., a proper name, e. g. Julius Civilis, chief of the Batavi, Tac. H. 4, 13 sq.; abl. Civile, id. ib. 4, 35.

    Lewis & Short latin dictionary > civilis

  • 16 clementia

    clēmentĭa, ae, f. [1. clemens].
    I.
    A calm, tranquil state of the elements, calmness, mildness, tranquillity (like clemens in this signif. mostly post-Aug.):

    clementia ventorum, tranquillitas maris,

    App. de Deo Socr. p. 52, 1:

    soli caelique,

    Flor. 3, 3, 18; cf.:

    emollit gentes clementia caeli,

    Luc. 8, 366:

    aestatis,

    Plin. Ep. 5, 6, 5:

    hiemis,

    Col. 5, 5, 6:

    nascentis anni,

    id. 11, 3, 9:

    diei,

    id. 9, 13, 4:

    Nili,

    Stat. Th. 3, 527.—
    II.
    (Acc. to clemens, II. B.) Indulgent, forbearing conduct towards the errors and faults of others, moderation, mildness, humanity, forbearance, benignity, clemency, mercy (the class. signif.; very freq., esp. in prose;

    syn.: benignitas, comitas, lenitas, mansuetudo, etc.): clementia (est), per quam animi temere in odium alicujus concitati invectio comitate retinetur,

    Cic. Inv. 2, 54, 164:

    clementia est temperantia animi in potestate ulciscendi, vel lenitas... in constituendis poenis,

    Sen. Clem. 2, 3: facilitas et clementia, * Ter. Ad. 5, 4, 7; cf. Cic. Off. 1, 25, 88:

    illam clementiam mansuetudinemque nostri imperii tantam in crudelitatem inhumanitatemque esse conversam,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115; id. Deiot. 15, 43; id. Lig. 3, 10:

    lenitas et clementia,

    id. Att. 14, 19, 2:

    clementia et probitas vestra,

    Sall. H. 1, 41, 1 Dietsch; Liv. 3, 58, 4; Ov. M. 8, 57; Quint. 9, 2, 28; Tac. H. 3, 19:

    juris,

    Quint. 7, 4, 18 Spald., and antith. to jus asperius, id. 9, 2, 90;

    opp. severitatem,

    Sen. Clem. 1, 1, 4:

    elephanti contra minus validos,

    Plin. 8, 7, 7, § 23:

    leonis in supplices,

    id. 8, 16, 19, § 48;

    and as an attribute of princes,

    id. 8, 7, 7, § 48; Vop. Aur. 44; whence a title of the emperors, v. IV.—Less freq.,
    B.
    Kindness, sympathy:

    satrapes violare clementiam quam regis opes minui maluit,

    Nep. Alcib. 10, 3.—
    III.
    Clementia, personified as a deily, the goddess of grace, Plin. 2, 7, 5, § 14; Stat. Th. 12, 482 sq.; Claud. Laud. Stil. 2, 6 sq.—
    IV.
    A title of the emperor:

    Clementia tua,

    Your Grace, Lampr. Alex. Sev. 65; Spart. ap. Geta, I. init.

    Lewis & Short latin dictionary > clementia

  • 17 comis

    cōmis, e, adj. [etym. dub.; cf. concinnus], courteous, affable, kind, obliging, friendly, loving (class. in prose and poetry; on account of similarity of meaning, in MSS. very freq. interchanged with communis; hence the readings vary in the best edd.; cf. Liv. 25, 12, 9 Drak.; Suet. 2, p. 241 Wolf; Cic. Fin. 2, 25, 80 Madv.).
    A.
    Of persons: comes, benigni, faciles, suaves homines esse dicuntur qui erranti comiter monstrant viam (Enn.; cf. under adv.), Cic. Balb. 16, 36: illum negat et bonum virum et comem et humanum fuisse, etc., id. Fin. 2, 25, 80:

    ego illo usa sum benigno et lepido et comi,

    Ter. Hec. 5, 3, 39 (cf. id. Heaut. 5, 1, 39 Bentl. N. cr.):

    comis et humanus,

    Cic. Fin. 2, 25, 80; cf. Quint. 6, 2, 18; Hor. S. 2, 8, 76:

    quis Laelio comior? quis jucundior?

    Cic. Mur. 31, 66:

    dum illis comis est,

    Plaut. Trin. 2, 1, 23; so,

    bonis (opp. adversus malos injucundus),

    Tac. Agr. 22 fin.:

    comis erga aliquem,

    Cic. Sen. 17, 59 (al. communis, but comp. id. Fin. l. l. Madv.):

    comis in amicitiis tuendis,

    id. Fin. 2, 25, 80 fin.:

    in uxorem,

    Hor. Ep. 2, 2, 133:

    senex comissimus,

    App. M. 11, p. 268.—
    B.
    Of subjects not personal:

    comi animo,

    Ter. Heaut. 5, 1, 39:

    ingenium,

    Tac. A. 6, 41 fin.:

    hospitio,

    Liv. 9, 36, 8, cf.:

    vinclum inter hospites comitas,

    Tac. G. 21 fin. Halm:

    sermone et congressu,

    id. A. 15, 48:

    viā (i. e. more),

    id. ib. 4, 7:

    oculis alliciendus amor,

    Ov. A. A. 3, 510.— Adv.: cōmĭter, courteously, affably, etc. (very freq.): homo, qui erranti comiter monstrat viam, etc., Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51; id. ap. Varr. L. L. 7, § 89 Müll.:

    facere aliquid,

    Plaut. Poen. 3, 6, 10; id. Rud. 1, 5, 28:

    appellare unumquemque,

    Cic. Phil. 13, 2, 4:

    munera missa legatis,

    Liv. 9, 43, 26; cf. id. 42, 24, 10; 45, 20, 8:

    accipere,

    id. 23, 33, 7; Ov. F. 2, 788; Tac. A. 12, 51:

    invitare regios juvenes,

    Liv. 1, 57, 10:

    celebrare regis convivium,

    id. 1, 22, 5 (al. leg. comi fronte):

    administrare provinciam,

    Tac. H. 1, 13 et saep.; majestatem populi Romani comiter conservato, i. e. willingly, in an obliging, kind manner, a (mildly expressed) formula in treaties of peace, Cic. Balb. 16, 36, cf. Dig. 49, 15, 7; for which, in Liv. 38, 11, 2. imperium majestatemque populi Romani gens Aetolorum conservato sine dolo malo.— Sup., Plaut. Mil. 3, 3, 66 dub. (Ritschl, comptissume).— Comp. apparently not in use.

    Lewis & Short latin dictionary > comis

  • 18 dexteritas

    dextĕrĭtas, ātis, f. [dexter, II.].
    I.
    Dexterity, aptness, readiness in doing good offices (rare and not ante-Aug.):

    tanta inerat comitas Scipioni atque ad omnia naturalis ingenii dexteritas,

    Liv. 28, 18, 6; 37, 7, 15; Gell. 13, 16, 1 al.—
    * II.
    Prosperity, felicity, Arn. 7, p. 225.

    Lewis & Short latin dictionary > dexteritas

  • 19 diritas

    dīrĭtas, ātis, f. [dirus] (rare but class.), lit. fearfulness, viz.,
    I.
    Of fate, fatal mischief, misfortune:

    si qua invecta diritas casu foret, Cic. Poët. Tusc. 3, 14: totius diei,

    Suet. Ner. 8; cf.

    ominis,

    Gell. 4, 9, 10.—
    II.
    Of character, fierceness, cruelty:

    omni diritate atque immanitate teterrimus,

    Cic. Vatin. 3 fin.:

    quanta in altero diritas, in altero comitas!

    id. de Sen. 18 fin.:

    morum (Tiberii),

    Suet. Tib. 21.

    Lewis & Short latin dictionary > diritas

  • 20 dissolutum

    dis-solvo, solvi, sŏlūtum, 3, v. a., to loosen asunder, to unloose, disunite, separate, dissolve, destroy (freq. and class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    facilius est apta dissolvere quam dissipata conectere,

    Cic. Or. 71, 235:

    opus ipsa suum eadem quae coagmentavit natura dissolvit,

    id. de Sen. 20, 72:

    dissolvunt nodos omnes et vincla relaxant,

    Lucr. 6, 356:

    contextum,

    id. 1, 243:

    stamina,

    Tib. 1, 7, 2:

    ornatus comae,

    id. 1, 10, 62:

    capillum,

    Plin. 28, 7, 23, § 78:

    sparta navium,

    id. 24, 9, 40, § 65:

    pontem,

    Nep. Them. 5, 1 et saep.:

    nubila ventis,

    Lucr. 6, 514; cf.

    nubes (ventus, with diducit),

    id. 6, 216:

    glaciem (sol),

    to melt, id. 6, 964:

    aes (fulmen),

    id. 6, 352:

    corpora (vis),

    id. 1, 224:

    se (venti vortex),

    id. 6, 446:

    tenebras luce,

    Varr. L. L. 6, § 79 Müll.:

    dissolutum navigium vel potius dissipatum,

    Cic. Att. 15, 11, 3; so,

    navem,

    Phaedr. 4, 22, 10; Ov. Tr. 4, 8, 18:

    stomachum,

    i. e. to loosen, relax, Plin. 20, 23, 96, § 256:

    ilia sua visu,

    Petr. 24, 5:

    resinam omnem oleo,

    Plin. 14, 20, 25, § 123: collegia, Suet. Aug. 32:

    cohortem Germanorum,

    id. Galb. 12 et saep.:

    animam,

    i. e. to die, Lucr. 3, 601; cf. id. 456; Cic. Tusc. 1, 11, 24.—
    B.
    In partic.
    1.
    In mercant. lang., to pay, discharge what one owes:

    dinumerando solvere: aes alienum praediis venditis,

    Cic. Sull. 20, 56; id. Off. 2, 2, 4; Plin. 33, 3, 13, § 44:

    nomen,

    Cic. Planc. 28:

    omne quod debuit,

    id. Rosc. Com. 13, 38:

    quae debeo,

    Ter. Ph. 4, 3, 50: pecuniam pro iis rebus, * Caes. B. C. 1, 87, 1:

    pecuniam publicam ulli civitati,

    Cic. Verr. 2, 3, 75:

    poenam,

    to pay a fine, id. Tusc. 1, 42, 100; cf.:

    dissolvere et compensare damna,

    id. Verr. 2, 5, 13:

    vota,

    id. Att. 15, 11 fin.; Cat. 66, 38.—
    * b.
    Mid., transf. to the person: quarum (possessionum) amore adducti dissolvi nullo modo possunt, free or release themselves from debt, Cic. Cat. 2, 8, 18.—
    2.
    In medic. lang., like digerere, discutere, to discuss, dissipate morbid matter, Plin. 20, 12, 48, § 122; 24, 6, 14, § 23; 24, 9, 38, § 60 al.
    II.
    Trop., to dissolve, abolish, abrogate, annul, destroy.
    A.
    In gen.:

    utilitas si amicitias conglutinaret, eadem commutata dissolveret,

    Cic. Lael. 9, 32; cf. id. de Or. 1, 42, 188:

    amicitiam,

    id. Rosc. Am. 39:

    societatem,

    id. Rosc. Com. 13, 38:

    consortionem,

    id. Off. 3, 6:

    matrimonia,

    Cod. Just. 5, 17, 8 et saep.:

    perjurium,

    Cic. Off. 3, 32, 113; cf.

    religiones,

    Liv. 40, 29:

    acta Caesaris,

    Cic. Phil. 1, 7 fin.; cf.:

    leges Caesaris,

    ib. 1, 8 init.:

    judicia publica,

    id. Agr. 2, 13 fin.:

    hoc interdictum,

    id. Caecin. 14, 40 et saep.:

    argentariam,

    id. ib. 4, 11:

    regiam potestatem,

    Nep. Lys. 3 fin.; cf.

    rem publicam,

    Liv. 5, 6 fin.:

    severitatem,

    Cic. Mur. 31, 65:

    frigus,

    Hor. C. 1, 9, 5 et saep.:

    mortem cuncta mortalium mala dissolvere,

    Sall. C. 51, 20; cf.

    with pers. object: plerosque senectus dissolvit,

    id. J. 17, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    In rhet. and philos. lang., to refute, reply to, answer an assertion:

    criminatio tota dissoluta est (with diluere),

    Cic. Rosc. Am. 29, 82:

    seu proposita confirmamus, seu contra dicta dissolvimus,

    Quint. 4 prooem. § 6; Cic. de Or. 2, 38; id. Tusc. 3, 30; Quint. 5, 13, 2; Tac. A. 13, 21 al.—
    2.
    (Acc. to I. B. 1. b.) To release, disengage one:

    obsecro, dissolve jam me,

    Plaut. Merc. 1, 2, 54; id. Poen. 1, 1, 20; Ter. Heaut. 3, 1, 102.—Hence, dissŏ-lūtus, a, um, P. a., unloosed, loose, disconnected.
    A.
    Of discourse: alterum nimis est vinctum, ut de industria factum appareat;

    alterum nimis dissolutum, ut pervagatum ac vulgare videatur,

    Cic. Or. 57, 195; Quint. 2, 11, 7; 8, 6, 62 al.—Hence, subst.: dissolūtum, i, n., a gram. fig., i. q. asundeton, asyndeton, Auct. Her. 4, 30, 41; Cic. de Or. 3, 54, 207 (also ap. Quint. 9, 1, 34).—
    B.
    Of character, lax, remiss, negligent, inattentive, careless; licentious, dissolute (cf.:

    mollis, luxuriosus, effeminatus): negligere quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis est, sed omnino dissoluti,

    Cic. Off. 1, 28, 99:

    cupio in tantis rei publicae periculis me non dissolutum videri,

    id. Cat. 1, 2, 4; cf.:

    in praetermittendo (opp. crudelis in animadvertendo),

    id. Verr. 2, 5, 3 fin.:

    opp. vehemens,

    id. ib. 2, 5, 40:

    (Verres) omnium hominum dissolutissimus crudelissimusque,

    id. ib. 2, 3, 56; cf. id. ib. 2, 3, 57; id. Tusc. 4, 25 fin.; Nep. Alcib. 1 fin. al.:

    quis tam dissolutus in re familiari fuisset, quis tam negligens, etc.?

    Cic. Quint. 11, 38; cf. id. ib. 12, 40 et saep.:

    animus,

    id. Rosc. Am. 11, 32; cf.

    mens luxu,

    Tac. A. 15, 49 fin.:

    consuetudo Graecorum,

    Cic. Fl. 9;

    and, mores,

    Phaedr. 1, 2, 12:

    comitas,

    Quint. 2, 2, 5:

    libelli multo dissolutiores ipsis actionibus,

    Sen. Contr. 5 praef.:

    nihil asperum... nec tamen quicquam populare ac dissolutum,

    Cic. Att. 1, 19, 8; id. Off. 1, 35, 129.— Adv.: dissŏlūte.
    a.
    Acc. to A., loosely, disconnectedly:

    dicere demptis conjunctionibus,

    Cic. Or. 39, 135.—
    b.
    Acc. to B., laxly, negligently, carelessly:

    dissolute et turpiter scribere de restitutione alicujus,

    Cic. Att. 14, 13 fin.:

    vendere decumas,

    id. Verr. 2, 3, 39 fin.:

    jus suum relinquere,

    id. Caecin. 36:

    factum aliquid,

    id. Verr. 2, 5, 8; cf. id. Phil. 6, 1.

    Lewis & Short latin dictionary > dissolutum

См. также в других словарях:

  • Comitas — peelae Scientific classification Kingdom: Animalia …   Wikipedia

  • comitas — index courtesy Burton s Legal Thesaurus. William C. Burton. 2006 …   Law dictionary

  • Comitas — Die Comitas Gentium (auch Doktrin der comity) ist eine von mehreren Theorien, die die Anerkennung und Vollstreckung von ausländischen Urteilen zu rechtfertigen versucht, nicht aufgrund einer Obligation, sondern auf Basis von Verbürgung der… …   Deutsch Wikipedia

  • comitas — /komatas/ Courtesy; civility; comity. An indulgence or favor granted another nation, as a mere matter of indulgence, without any claim of right made. Comitas inter communitates; or comitas inter gentes; comity between communities or nations;… …   Black's law dictionary

  • comitas — /komatas/ Courtesy; civility; comity. An indulgence or favor granted another nation, as a mere matter of indulgence, without any claim of right made. Comitas inter communitates; or comitas inter gentes; comity between communities or nations;… …   Black's law dictionary

  • Comitas peelae — Apertural view of Comitas peelae Scientific classification Kingdom: Animalia …   Wikipedia

  • Comitas aequatorialis — Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Mollusca Class …   Wikipedia

  • Comitas curviplicata — Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Mollusca Class …   Wikipedia

  • Comitas elegans — Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Mollusca Class …   Wikipedia

  • Comitas ilariae — Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Mollusca Class …   Wikipedia

  • Comitas obliquicosta — Scientific classification Kingdom: Animalia Phylum: Mollusca Class …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»